Nós tamén, xuño 2019

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

1

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

EDITORIAL

PROXECTO COLABORATIVO DE DINAMIZ ACIÓN LINGÜÍSTICA:

vieiros de auga

Durante este curso levamos adiante o proxecto Vieiros de auga: móllate connosco. Este proxecto foi para nós un camiño de continuación, pois seguiu os pasos dos proxectos anteriores: Camiños de Futuro, Namorando de Ferrol, Nós tamén somos elas e Irmandade de Anduriñas, cos que xa levamos percorrido un bo treito e cos que traballamos, aprendemos e nos divertimos. Agradecemos a colaboración de toda a comunidade educativa -Dirección, Departamentos didácticos, persoal non docente, alumnado…- que nos permitiu acadar grande parte dos obxectivos de partida.

Un camiño que percorreremos con ilusión avanzando arreo coa lingua galega, que só chegará ao seu destino cando consiga a súa normalización.

Foi un proxecto interdisciplinar e colaborativo de Dinamización da lingua coa auga como protagonista. Queremos sentir a lingua necesaria coma a auga. A chuvia, os océanos os mar, os ríos, as rías, as fervenzas, as lagoas, os encoros, a industria naval... e incluso nós mesmos estamos feitos con auga. Do mesmo xeito, a nosa identidade como pobo está vencellada a lingua galega.

As achegas dos Departamentos de Música, Latín, Educación Física, Ciclo de Vídeo DJ, Lingua Galega e Española, Tecnoloxía... xunto coas actividades incardinadas no Plambe e, por suposto, o traballo dos correspondentes enriqueceron as nosas experiencias educativas.

sumario • •

• • •

2

Editorial | 2 Entrevistas: - Directora Xeral | 4-6 - Eva Veiga | 16-17 - Carlos Negro| 18-19 - Andrea Maceiras | 31-33 - Héctor Cajaraville | 46-47 Noticias e actividades | 3-9 Erasmus+ | 12-15 Creación artística: literatura, fotografía, plástica - Certame Fotografía | 20-21 - Certame Carmela Loureiro | 22-23 - Certame Letras Galegas 2019 | 27-30

• •

• • • • • •

Correspondente Xuvenís | 4-11 Opinión, artigos e recensións: - Falamos da escola | 40-41 - María Solar | 24-25 - Ledicia Costas | 42 - As novas tecnoloxías | 43 Vida saudábel | 38-39 Graduación 2º de BACH | 26 Meteoescola | 8 Proxecto Sistema Solar | 34-37 Vieiros de música | 44-45 Pasatempos | 49-51

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Homenaxe bilingüe a

Concepción Arenal Con motivo do 199 aniversario do seu nacemento, os correspondentes xuvenís do IES SATURNINO MONTOJO fixemos una presentación en galego e inglés sobra esta ilustre ferrolá no salón de plenos do noso Concello.

O acto celebrouse o venres, 1 de febriro, no Salón de Plenos do Concello ante o alcalde, concelleiros e un grupo de profesores e rapaces e rapazas procedentes de Italia, Reino Unido e Lituania, que estiveron de intercambio en Ferrol dentro do programa Erasmus+.

Luna, Mateo, Cristina, Antón, Alba, Javier, Álex e Paula presentamos a Concepción Arenal como unha muller universal, adiantada ao seu tempo, herdeira do pensamento ilustrado e auténtica pioneira no feminismo. A ilustre ferrolá mantivo unha

vida de activo compromiso social, como visitadora de cárceres, penalista, ensaísta, poetisa, xornalista, pedagoga e filántropa.

Seguindo este código QR veredes a presentación animada que mostra algúns dos valores que defendeu:

3

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

CORRESPONDENTE XUVENÍS 3.0: VIEIROS DE INFORMACIÓN

O día 12 de xuño, a Directora Xeral de Xuventude, dona Cristina Pichel Toimil, e o Director do Centro Coordinador de Información Xuvenil de Galicia, don Jesús Antelo, visitaron o Instituto IES SATURNINO MONTOJO. Entregaron os diplomas de voluntariado, que teñen un recoñecemento oficial moi importante para o noso currículo, aos trinta e catro Correspondentes Xuvenís e felicitáronnos polas actividades desenvolvidas. Salientaron o bo traballo do equipo de Correspondentes do IES Saturnino Montojo desde hai seis anos e comentaron que é un referente. Animáronnos a seguir colaborando. Correspondentes Xuvenís 3.0 é un dos programas de innovación educativa do Plan Proxecta. Promove a socialización, a realización persoal, a interdisciplinariedade, o compromiso, a colaboración e o voluntariado e, sobre todo, o valor da información.

Co noso traballo temos como obxectivo primordial que o instituto estea mellor informado e ofreza a posibilidade de que moitos alumnos e alumnas participen en certames, bolsas, campamentos… Ademais, este ano á Dirección Xeral de Xuventude e Voluntariado organizou dous encontros intercentros, nos que aprendemos e compartimos experiencias e aprendizaxes con correspondentes doutros institutos de Galicia e do resto de España.

Dona Cristina Pichel, a nova Directora Xeral de Xuventude, estivo conversando cos mozas e mozos que formamos o equipo e respondeu a unha serie de preguntas que lle fixemos.

O problema non é se os mozos e mozas teñen moita ou pouca información. O problema é que hai demasiada información hoxe en día e non é fácil discernir o que é realmente interesante. Todos os proxectos que axuden a que fagades unha reflexión crítica sobre o que é a información e o que é boa e mala información, resultará bo para a vosa vida diaria.

Alba: Considera que os intercambios xuvenís son importantes para a nosa formación? Como os promoven e que recomendación nos faría para participar?

Luna: Como Directora Xeral de Xuventude e Voluntariado, cales son os principais obxectivos do seu Departamento?

4

Un primeiro obxectivos é dar opcións para facer fronte aos retos que se vos van presentar na sociedade.

Un segundo reto é favorecer a participación, de xeito semellante a como facedes vós aquí, que vos implicades como correspondentes na vida do instituto.

Como terceiro obxectivo, un tema que sempre me gusta recordar: dar oferta dun bo ocio educativo. É verdade que na actualidade hai

moitas opcións, pero non debemos esquecer que é un ámbito que debemos ter presente e no que debemos ofrecervos actividades de lecer formativas e responsables para evitar que vos decantedes por condutas menos axeitadas.

L una : O piar do programa de Correspondentes é a difusión da información, especialmente a través das redes sociais, cre que as mozas e mozos están suficientemente informados sobre temas importantes para o seu futuro ou pensa que se fai uso inadecuado das mesmas?

Nos intercambios, igual que os encontros que facemos, fomentamos a convivencia e coñecemos a moita xente nova e diversa que vén a estes intercambios. O máis importante é que da diferenza se aprende...

Lucas : Moitos de nós participamos en encontros con outros correspondentes de Galicia e doutras comunidades. Queremos agradecer que se organicen este tipo de actividades e gustaríanos solicitar que se promovan máis iniciativas deste tipo, porque nos dá pena que se suspendese o de xuño. Pensan organizar máis encontros?

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

Si, como xa dixen é moi importante promover a convivencia e tentaremos realizar un campamento ao comezo do próximo curso.

Paula Carrasco: Os campamentos de verán son moi ben acollidos e teñen grande demanda. Algúns dos que estamos aquí solicitámolos e quedamos sen praza, cre que se poderían ofertar máis?

Obviamente sempre se pode facer máis, pero cómpre destacar que Galicia é a comunidade autónoma que máis prazas oferta de campamentos de verán para vós, a mocidade. Cando sexades maiores tamén poderedes participar non campos de voluntariado. Certamente a demanda é moi alta e gran parte das veces non hai praza para todas as persoas solicitantes.

Con respecto ao ano pasado, en Galicia aumentamos un total de 60 prazas, que aínda que pareza pouco, son difíciles de conseguir por motivos de xestión. Ademais, os albergues e complexos onde se realizan os campamentos, están “ao tope”, non caben máis nenos.

que son diferentes a nós. Eu teño 30 anos, pero sei que, cando era máis nova, tiña inquedanzas distintas a vós. A xuventude cambia e debemos telo en conta No mundo en que vivimos en ocasións tendemos a esquecer a solidariedade porque tendemos a ser egoístas; mais se alguén pode cambiar estas dinámicas, sodes vós, a xente nova. Eu anímovos aos mozos e mozas a cambiar, para que todos sexamos máis solidarios e comprometidos.

Antón: Neste centro desde Dinamización Lingüística fomentamos as actividades interxeracionais e teñen moito éxito as que realizamos en colaboración con Afundación Abanca. Que opina vostede sobre este tema? Promóvense desde a DXX?

IES Saturnino Montojo

Pois para min este é un tema moi interesante porque eu penso que fomentar o contacto entre dúas xeracións totalmente distintas, as cales teñen e tive-ron vivencias moi diferentes e diversos puntos de vista, favorece que poidan aprender a unha da outra; porque adoita dicirse que son os pequenos quen teñen que aprender dos máis maiores, pero moitas veces hai cousas que só se poden aprender dos máis pequenos. Contrastar as ideas destas dúas xeracións, como xa dixen, tan diferentes, paréceme estupendo; ambas se benefician.

Os proxectos interxeracionais tamén os temos en conta dende a Dirección Xeral de Xuventude. Por poñer un exemplo, nós traballamos nun proxecto chamado Programa Compaño, que é para favorecer o acompañamento das persoas maiores que viven soas e, malia que son autónomas, lles falta compaña. Cando sexades maiores, anímovos a participar compartindo o voso tempo con elas; por exemplo, xogando con eles ao xadrez ou ao parchís, acompáñanos aos sitios, axudándoos a camiñar mellor e a apoiarse.

Mateo: No noso instituto o proxecto de Correspondentes está coordinando polos departamentos de Lingua Galega e Dinamización, desde os que se tenta frear a perda de prestixio do galego entre os alumnos e alumnas. É indubidable que a mocidade actual cada vez emprega menos a lingua galega,

Álex: Considera que a xuventude actual é solidaria e comprometida?

Como cre que se podería fomentar en maior medida o voluntariado?

Eu creo que si, en xeral. Ás veces tendemos, sobre todo segundo vamos cumprindo anos, a “demonizar” as xeracións máis novas, por-

5

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

que opina sobre isto? Desde a DXX hai propostas para dinamizar o uso do galego?

Na miña opinión, hai que incentivar o seu uso en todos os ámbitos. Creo que a mocidade actual ten maiores coñecementos da lingua ca xeracións anteriores, pero emprégaa menos. É un tema que hai que traballar. Malia que non se lle pode dicir a ninguén a lingua na que ten que falar, hai que fomentar un uso activo da lingua galega e amosar que ten utilidade; non soamente en Galicia, senón tamén en Portugal ou Brasil nos axuda a comunicarnos.

Hai que fomentar o emprego da lingua entre a xente nova porque é un patrimonio noso moi importante.

Na Dirección Xeral de Xuventude temos un plan en colaboración coa Secretaría Xeral de Política Lingüística que está a punto de saír para fomentar o uso do galego entre a mocidade, pero non podo concretar os datos ata que non sexa oficial posto que depende de varios departamentos. Si podo avanzar que nos imos centrar nos ámbitos que resultan atractivos á mocidade: festivais, tendas, deportes vinculados á cultura urbana…. E ata aí vos podo contar.

Candela: Que preparación debe ter alguén para conseguir desempeñar

un alto cargo coma o seu? Pensaba dedicarse á política cando era pequena?

Noelia: Que recomendacións nos daría sobre a elección dos nosos estudos futuros?

Eu sempre quixen ser periodista, xa de pequena dicía “perióquido, perióquido”.

Sinceramente, respecto ao posto de Directora Xeral, as cousas moitas veces aparecen, non se buscan. Eu non busquei este posto, pero, cando mo propuxeron, pareceume moi interesante porque permite facer algo para servir a túa xente, neste caso, á mocidade, e ver que se pode facer por vós e dar respostas as vosas inquedanzas. O que hai que ter é ganas de facer algo bo, de intentar mellorar as cousas. A preparación vaise collendo co tempo.

Na miña opinión o fundamental sobre a elección dos vosos estudos futuros é facer o que vos guste. Se facedes algo que ten moita saída laboral e estades despois amargados, pensaredes que perdestes uns anos estupendos da vosa vida.

Unha vez que xa sabedes o que queredes e o que vos gusta, tedes que esforzarvos moito para conseguilo e, sobre todo, tedes que gozar do que facedes.

Agradecemos á DXX a organización deste proxecto e, especialmente, a posibilidade que nos ofrece de participar en encontros con alumnado doutros institutos de Galicia e do resto de España e solicitamos que se promovan máis iniciativas deste tipo.

Podedes ver algunhas das actividades nas que nos implicamos no seguinte enlace: http://www.edu.xunta.gal/centros/ iessaturninomontojo/node/1944

6

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

noticias COÑECENDO O UNIVERSO E O SISTEMA SOLAR CON PAULINO GASALLA

Este curso tivemos a fortuna de contar coa visita de Paulino Gasalla, da Sociedade Galega de Historia Natural, por partida dobre: o 15 de outubro pronunciou unha conferencia no salón de actos dirixida ao alumnado de 1º da ESO: “Coñecendo o universo”, e o 12 de abril, no marco do proxecto intercentros O Sistema Solar, visitounos de novo para charlar co alumnado de 1º e 2º da ESO.sobre “O Sistema Solar e Mercurio”.

NOVEMBRO: MES DA CIENCIA

Neste mes o equipo da Biblioteca e de Dinamización Lingüística realizou unha serie de actividades relacionadas coa investigación científica: Traballo documental sobre Mercurio realizado polos alumnos de 3ª de ESO na materia de galego, un proxecto de investigación sobre este planeta desde o punto de vista científico e humanístico e a través da historia, vinculado co proxecto intercentros O sistema solar ; visualización de vídeos de Carl Sagan; referencias á ciencia e á súa importancia e transcendencia no muro de vida; exposición de libros de divulgación científica na biblioteca, etc.

DÍA DO MEDIOAMBIENTE

O vernres 15 de marzo conmemorouse o Día do Medioambiente, e para tomarmos consciencia os corredores do instituto enchéronse duns chamativos e moi elaborados murais con lemas relacionados cos mares, prepardos polo alumnado de 1º de ESO que participa no programa Erasmus+. O obxectivo dos murais era concienciar toda a comunidade educativa sobre a necesidade de respectar o medio mariño. Este traballo enmárcase tamén dentro do proxecto interdisciplinar Vieiros de auga .

CLUB DE LECTURA

Un ano máis a Biblioteca converteuse nun espazo de reflexión compartida sobre diversas lecturas que protagonizaron os mediodías dun bo número de martes ao longo do curso, nos que alumnos e profesores nos xuntamos para debater e contrastar opinións sobre un bo número de estimulantes lecturas. Comezamos o curso cun club centrado na poesía, apadriñado por Eva Veiga, ao que seguirían os de Iridium, O neno can, A caixiña dos rancores, O que sei do silencio...

7

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

METEOIRIS Profesorado da meteoescola “Meteoiris”

Naceu no Instituto a Meteoescola, chámase Meteoiris en honra da deusa grega do arco da vella e anunciadora do pacto entre deuses e humanos que remata coa tronada.

Por que? Porque o tempo atmosférico é un importantísimo condicionante da vida. De sempre falamos do tempo, e intentamos explicar as causas: noutros tempos recurrimos á maxia e á relixión para explicar os fenómenos meteorolóxicos; pero hoxe é unha ciencia tremendamente avanzada coa que podemos entender o que acontece e predecir o tempo... ata cunha semana de antelación!

Coa nosa Meteoescola procuraremos achegarnos a coñecementos básicos para entender por que chove, ventea ou vai friaxe empregando a flamante estación instalada; e cos datos que recollamos habemos facer cousiñas... xa veredes.

Botamos a andar con todo por facer e proxección de futuro: a organización de equipos para a recollida e rexistro de datos, a di-

8

vulgación das ideas básicas de tempo e clima, o refraneiro popular, as visitas a Meteogalicia, os concursos de fotografías de nubes, de fochancas e das estacións na paisaxe, a selección do home/muller tempo para gravar...

En fin, que isto non é cousa de dous días e nacemos coa intención de medrar e consolidar!

Iso si, sempre en equipo e para todos e todas.

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

noticias OBRADOIRO DE PORTUGUÉS: OPS!

O alumnado de 3º e 2º de ESO realizaron senllos achegamentos ao portugués á lusofonía, nun obradoiro ameno e didáctico no que se fíxo unha presentación dos países que o teñen como lingua oficial, tomamos consciencia do portugués que xa sabemos e puxemos o foco na vantaxe competitiva dos galegos pola competencia lingüística que ofrece a nosa lingua para poder comunicarnos cunha comunidade tan importante de falantes.

DÍA DE ROSALÍA

Un ano máis conmemoramos a grande autora cun recitado poético na Biblioteca, que realizaron os alumnos de 1º,2º,3º e 4º de ESO. Nesta ocasión lembramos á Rosalía máis reivindicativa, feminista, defensora da terra, valente, rebelde e pioneira. Rosalía foi empática cos máis necesitados e denunciou os caciques, foi a voz do sufrimento e loitou contra as inxustizas e os abusos de poder desde a súa poesía. E defendeu a beleza de Galiza e a súa lingua fronte aos que a aldraxaban.

CERTAME DE RELATO CURTO DE COCA-COLA Os alumnos de 2º de ESO Mateo González, Emma Seoane e Mercedes Grandal, acudiron á Coruña para representar o noso centro no Certame de relato curto organizado por Coca-Cola: “Se podes imaxinalo podes contalo”. Foi unha xornada divertida e moi enriquecedora na que puideron dar azas á súa creatividade e compartir experiencias con participantes de toda a provincia.

FÁLAME DA EMIGRACIÓN

En febreiro, e despois de ter investigado nas familias, o alumnado de 3º de ESO foi á sé da fundación Abanca para compartir as historias cos maiores colaboradores. Trátase dunha experiencia sumamente enriquecedora para os alumnos, que indagaron na historia das súas familias e descubriron realidades que non coñecían. O encontro cos maiores foi magnífico. Os nosos alumnos só se queixaron de que lles faltou tempo para poder falar máis con eles.

TRES ALUMNOS DO MONTOJO PREMIADOS NO CERTAME POESÍA E IMAXE

Un curso máis tres alumnos do noso instituto foron premiados polo seu traballo no Certame de Poesía e Imaxe: En galego sen filtro, organizado pola CENLF e o Concello de Ferrol. Alén dos respectivos premios, a súa obra formará parte dunha exposición itinerante. Parabéns aos premiados: Candela Estévez, de 4º ESO, Uxía Anido, de 2º Bac e a Marcos Rama, do Ciclo de Vídeo DJ.

9

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Encontro estatal de Correspondentes Xuvenís Os pasados 5, 6 e 7 de abril de 2019, algúns correspondentes xuvenís do IES Saturnino Montojo participamos no encontro estatal en Gandarío, no que coñecemos e convivimos con outros correspondentes de Galicia e diferentes comunidades autónomas: Navarra, Castela e León, Murcia, Illas Canarias e Madrid. psiquiátrico’. E despois da velada, reunímonos no porche dos barracóns e cunhas guitarras e un ukelele e puxémonos a cantar. Desfrutamos de boa música tanto cos correspondentes como cos nosos monitores, Diego e Pablo, cos que máis tempo estivemos e cos que o pasamos en grande.

O sábado pola mañá e tras almorzar moi ben, participamos en moitos xogos: inchables, taichí, cars... Foi unha mañá excepcional, na que rimos, bailamos, xogamos e, sobre todo, nos divertimos moito.

Marchamos o vernes día 5 ben cedo pola tarde e todos iamos ilusionados. No bus coñecemos ao noso monitor, Diego, e estivemos toda a viaxe rindo e cantando, pasámolo xenial!

Un dos obxectivos deste encontro era comentar as actividades que desenvolvemos nos nosos centros. Os correspondentes do IES SATURNINO MONTOJO fixemos unha presentación como representantes do programa en Galicia.

Outro obxectivo importante era difundir a rede de albergues xuvenís. No noso centros preparamos vídeos publicitarios dalgúns albergues galegos.

Recomendámosvos entrar no seguinte enlace para informarvos: http://www.injuve. es/movilidad-y-ocio/noticia/carne-de-alberguista

10

Tras chegar ao albergue e instalarnos, unímonos co resto de correspondentes e fixemos toda a tarde diferentes xogos para írmonos coñecendo. Tras a cea e o tempo libre, fixemos unha velada moi divertida, chamada ‘O

Para finalizar a mañá, reunímonos todos os correspondentes na sala de actos e cada comunidade realizamos unha presentación diante de todos, compartindo o noso punto de vista sobre o proxecto de correspondentes e as actividades que facemos no noso centro.

Tamén contamos coa visita do director da REAJ e da directora de Xuventude, Participación e Voluntariado.

Esa mesma tarde tras o xantar, fomos de visita A Coruña, a lugares fantásticos, que moitos de

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

nós, por moi preto que os tiveramos nunca foramos. Primeiro visitamos o Monte de San Pedro, despois a Torre de Hércules, e por último demos un paseo polo barrio vello de Coruña e fomos merendar uns xeados á praza María Pita.

Xa chegara última noite e, xa de volta no albergue, os monitores preparáronnos unha estupenda velada que constaba de dúas partes; o primeiro un xogo chamado “Furor”, que constaba de varias probas relacionadas coa música, e despois prepararon unha discoteca onde estivemos cantando e bailando ata ben entrada a madrugada. Por último, como o día anterior, volvemos ao porche cos instrumentos a cantar, tapados con mantas, xa que facía bastante frío, pero iso non ía facer que marchasemos a durmir.

IES Saturnino Montojo

do, xa que sabiamos que iamos botar moito de menos ao resto de correspondentes.

En conclusión, foi unha fin de semana estupenda, chea de emoción, música, xogos… Pero sobre todo foi unha fin de semana na que fixemos moitos amigos cos que compartimos momentos que fixeron deste o mellor encontro xuvenil de todos!

Comezou o domingo, último día alí, e ninguén tiña ganas de marchar de volta a Ferrol aínda que os exámenes xa remataran e estivesemos cun pé case nas vacacións de Semana Santa. Durante toda a mañá, continuamos cos xogos do sábado e despois, esperando a fila para entrar por última vez nese encontro no comedor, xuntámonos improvisadamente cos correspondentes das outras comunidades e estivemos uns intres ensinándolles, cantando e bailando cancións tradicionais galegas. Sen dúbida foi un dos mellores momentos do encontro!

Tras xantar, só quedou facer a maleta e marchar a Ferrol, esta vez o bus xa non estaba tan anima-

11

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Semana Erasmus no IES Saturnino Montojo N

o pasado mes de xaneiro o centro recibiu a visita dos nosos socios no proxecto Erasmus+ GRASS no que nos embarcamos neste curso 18/19.

U

nha experiencia para lembrar foi a celebración do día da Paz na que puidemos desfrutar de iniciativas solidarias coma o xa tradicional mercado de segunda man e de venda de doces, organizadas e coordinadas polos alumnos correspondentes. Ademais, a realización dunha cadea humana cos alumnos estranxeiros e as clases de 1º a 3º ESO foi a oportunidade para aunar esforzos en prol da ONG Unicef e a súa campaña Gotas para Níxer. Pero non todo foron actividades na escola, tamén houbo tempo para o turismo nunha xornada na Coruña na que combinamos visitas didácticas ao Acuario e a Domus con tempos de lecer.

E

sta iniciativa no que aproximadamente 50 alumnos de 1º ESO e 10 profesores nos embarcamos coa intención de compartir experiencias e coñecer outras realidades, ten como obxectivo final a creación dun libro colectivo en torno a temas que como o cyberbulling e a sostenibilidade, son unha preocupación común a todos nós.

C

omo primeiros anfitrións nesta aventura, puxemos toda a nosa ilusión e esforzo en deseñar o programa da estancia dos nosos invitados, tratando de combinar actividades de interacción dentro do centro, con outras nas que dar a coñecer a nosa cidade e o seu entorno.

12

T

ras un final de semana intenso, cun venres no que alumnos de 2º ESO realizaron unha exposición bilingüe no Concello arredor da figura de Concepción Arenal, despedimos os nosos convidados coa satisfacción de velos marchar agradecidos polas experiencias vividas e con moitas ganas de seguir coñecéndonos e traballando xuntos.

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

VIAXE A DEVON Clara García, 1º ESO

Este ano oito alumnos de 1º da Eso e catro profesores viaxamos a Devon, Inglaterra, co proxecto Erasmus +.

tino a Heatrow. Logo diso, aínda quedaban moitas horas en bus ata chegar ao noso hotel en Okehampton. Pasamos uns días moi

panadería, visitamos unha mina de cobre, probamos un té tradicional e ata tivemos clase nunha escola da época vitoriana.

Tamén camiñamos por páramos e visitamos lugares emblemáticos da zona como a catedral de Exeter ou algunha das súas praias.

Ademais de todo isto, tamén nos tiñan algunhas sorpresas gardadas na escola de Okehampton.

No proxecto cooperamos con outros catro países europeos (Inglaterra, Italia, Lituania e España) aos que fixemos (e faremos) visitas para realizarmos diferentes actividades.

En xaneiro de 2019 oito nenos de cada país visitaron a nosa cidade e o noso instituto onde realizamos unha morea de actividades.

As que máis nos gustaron á maioría foron o recitado de poesías no Día da paz, no que cada un lía un poema na súa lingua, e a cadea humana que fixemos entre todos, que consistía en que nos dabamos as mans e faciamos un percorrido por todo o colexio.

O 29 de marzo agardabamos no aeroporto o noso avión con des-

agradables e a xente por alí era marabillosa.

De todas as actividades que realizamos paréceme destacable o día que visitamos unha poboación ambientada na época vitoriana, Morwellham Quay, na que fixemos obradoiros de cerámica,

No hotel fixemos amigos doutros países (especialmente de Lituania...) dos que xamais nos esqueceremos. Sen dúbida foi unha experiencia inigualable.

O curso que vén outros oito alumnos van viaxar a Italia, e máis adiante, outros oito visitarán Lituania. Estaremos agardando a ver que novas e fantásicas aventuras poden contarnos.

13

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

PRÓXIMOS DESTINOS

ERASMUS+

Parma

Cidade cunha das universidades máis antigas do mundo e capital de provincia do mesmo nome dentro da rexión italiana de Emilia-Romaña. Coñecida por moitos polo seu queixo e o seu xamón (o parmigiano e o prosciutto), foi capital do histórico Ducado de Parma e conta cunha notoria arquitectura medieval e fermosos bosques nos seus arredores.

O monumento de Parma quizais máis importante é a Catedral (ou Duomo) de estilo románico. No seu interior atópase o famoso fresco na cúpula sobre a Asunción da Virxe pintado por Correggio. A carón da catedral sitúase o baptisterio de mármore rosa, obra mestra do arquitecto e escultor Benedetto Antelami.

14

A cidade alberga, entre outros, o famoso teatro de ópera Teatro Regio do século XIX e o imponente Palazzo della Pilotta. Este último contén o pequeno Teatro Farnesio, realizado completamente en madeira.

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

O IC Montebello

O coordinador do noso proxecto, o IC Montebello, é un conxunto escolar formado por a escola infantil “Carlo Collodi”, dous centros de primaria: “Don Milani” e “C. Bozanni”, e a escola secundaria de primeiro grao “Don Cavalli”. As nenas e nenos italianos escolarizanse aos 3 anos nas escolas infantís, dos 6 anos ata os 10 cursan a educación primaria, e entre os 11 e 14 asisten á escola secundaria de primeiro grao.

No mes de outubro, o grupo Erasmus do Saturnino Montojo poderá comprobar in situ as diferenzas e puntos en común entre a educación italiana e a española ao tempo que coñecerá unha cidade chea de música e cultura, nomeada capital da cultura 2020.

Alytus

É a sexta cidade máis grande de Lituania. Adornada por pintorescas colinas cubertas de bosques, está rodeada por unha curva de 16 km do río Nemunas.

A orixe da cidade remóntase ao S. XIV cando só era unha fortaleza sobre a confluencia do Nemunas e o Alytupis. Debido ao seu enclave xeográfico, tivo un papel fundamental en momentos decisivos da historia do país como foron a ocupación zarista do S. XIX e a invasión nazi na II Guerra Mundial.

O entorno natural está moi presente na cidade cun gran parque no casco urbán próximo á praza do concello. Os xardins están presididos polo Anxo da Liberdade, monumento aos que sacrificaron a súa vida pola independencia de Lituania. Nos arredores da cidade, a praia fluvial e as rutas de senderismo son un reclamo turístico na primavera e o verán.

Alytaus Likiškėlių progimnazija

O sistema educativo lituano conta con Escola Primaria, Secundaria e Bacharelato, sendo en total 12 anos de educación pre-universitaria. No caso do noso socio neste proxecto, a escolarización que oferta abarca do 1º ao 8º grao.

Nesta escola o deporte ten unha gran presenza, con equipos de diferentes disciplinas deportivas en ligas escolares e aulas específicas como a de tiro con arco. A cultura tradicional e as artes teñen tamén un papel relevante na vida do centro cunha galería de arte na que se expoñen as creación do alumnado, unha aula de debuxo con area sobre mesas de luz e as aulas- museo sobre cultura tradicional e historia recente de Lituania.

No mes de maio do 2020 a expedición Erasmus poderá gozar de actividades nun espectacular entorno natural ao tempo que descobre unha nova realidade educativa.

15

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Unha conversa con Eva Veiga O 6 de novembro de 2018 celebramos o 1º Club de Lectura deste curso, adicado á Poesía, feito que se está convertendo nun costume. Esta vez acompañounos unha escritora que ademais de gran poeta é unha grande comunicadora, Eva Veiga. Autora eumesa dunha grande traxectoria e con moitos premios e varios libros poéticos publicados. Despois do Club un pequeno grupo reporteril (David, Julia, Manuel, Clara e Rocío) fíxolle unha interesante entrevista que deseguido reproducimos.

David: Dos teus poemas tes algún que sexa moi especial para ti?

Eva: Hai un que me gusta especiamente, que di aquilo que penso sobre a vida “se os soños baixan como estrelas a beber do día”, do meu libro Soño e Vértice.

Julia: Que influencia ten na túa infancia e na túa poesía as historias da túa avoa?

Eva: Fundamental, son poeta pola mestra da que vos falei e que me lía poemas de pequena, pero tamén pola miña avoa, que non sabía ler, pero tiña unha memoria fabulosa.

Sabía moitas historias, contos e coplas. Contábaas, cantábaas e dicíaas con ese ritmo perfecto con que antes se contaban as historias. Parecía un encantamento e despois eu souben do encantamento da poesía.

Manuel : Cal é a túa inspiración, outros poetas? Calquera cousa ou simplemente as fas?

16

Eva: Leo moita poesía, porque para facer poesía que que ler moito, de todo, pero sobre todo poesía. É outra dimensión da linguaxe e polo tanto outra dimensión da realidade. Para entrar aí fai falta adestrarse, igual que para tocar música. Tamén hai que adestrarse e traballar todos os días. Inspírome noutros

poetas e no mundo, ver mirar, pasmar...Na poesía hai que pasmar.

Clara: Coas túas poesías que queres transmitir á xente que as le?

Eva: Que o máis importante da vida é vivila, coma se fose o 1º instante, non o último. Mirar con asombro, para encontrarle sentido, descubrir novas cousas, tando no mundo que nos rodes coma de min mesma. E todo iso compartilo con outras persoas. E sobre todo buscarlle sentido, sentido á vida.

Rocío : Volvo sobre que te inspira en concreto?

Eva: Inspiración? Hai que estar traballando, como se di, que me colla traballando a inspiración. En concreto inspíranme moitas cousas, ler un libro, escoitar música, ir

no autobús. De repente pasa algo, alguén que sorrí dun xeito determinado. En conclusión inspírame todo. A vida é moi interesante, non debemos quedarnos pechados en nós mesmos. O pensamento debe ir avanzando, poñéndose en dúbida. Hai que soñar, buscar outra maneira de facer a realidade.

David: Considéraste unha boa escritora?

Eva: Intento facelo o mellor posible sempre, dáme moita vergonza. Teño que seguir evoluíndo, buscando, buscando… unha nova expresión para chegar máis eficazmente.

Julia: Pensas que sufriches unha metamorfose coma a bolboreta dos poema que nos liches?

Eva: Encántame esa pregunta, para min o símbolo

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

da metamorfose, para min o símbolo é o primeiro poema que escoitei de pequena, un símbolo da miña vida.

A miña poesía transfórmame cada día porque é un traballo, observar a realidade para buscar unha nova expresión obrígache a cambiar todos os días. A poesía é unha metamorfose porque ti cambias a realidade noutra cousa. Vouvos contar outra cousa, hai bastantes anos tiven unha leucemia e tiven que facer un transplante de medula. Iso tamén me transformou física e emocionalmente, porque me deu máis forza, porque son diferente, nin peor nin mellor. É riqueza. A miña poesía por iso pode ser diferente.

Manuel : A min encántame a música e toco a guitarra. A poesía é música?

Eva: A maioría das grandes cancións son grandes poemas. Cantos poemas musicados hai? Lorca, Miguel Hernández, Celso Emilio Ferreiro, Manuel María, Rosalía…

Clara: Pensas que algún día perderás o teu interese pola poesía?

Eva: Creo que non, o único que teña unha enfermidade, se non é así é imposible. É unha paixón, unha maneira de vivir. Imposible.

Rocío : Agunha vez pensaches na túa vida en deixar de escribir?

Eva: Non, ao contrario. Cando hai unha dor moi forte, o máis importante é transformar iso, esa mágoa, esa tristeza noutra cousa. E se é en beleza esa dor xa cambia, non te afundes…

David: Neste mundo da poe-

IES Saturnino Montojo

sía, ti tes unha meta, un lugar onde queiras chegar?

Eva: Si, a encontrar sempre algo novo. A expresarme da mellor forma posible, da maneira que poida comunicar mellor algo novo que atopei…

Julia: Como consideras que é a evolución da poesía na Literatura Galega?

Eva: Moi importante. Coido que non seriamos a cultura que estamos a ser sen Rosalía de Castro, unha muller revolucionaria, unha obra diferente a todo. O propio Juán Ramón Jiménez bebeu de Rosalía, foi fundamental para el. É a nosa primeira feminista, para que as mulleres escribamos. A maioría dos poetas novos son mulleres e estano “petando” en todas partes. A poesía galega hoxe en día ten un “nivelazo” impresionante, a nivel internacional.

Grazas Eva pola túa xenerosidade e sensibilidade!

17

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

CARLOS NEGRO: O PODER DA POESÍA Este ano o 23 de abril foi un día do libro moi especial porque contamos no instituto coa presenza do escritor CARLOS NEGRO. Compartiu connosco a súa esencia de poeta, recitando e interpretando poemas de Aplicación instantánea (galardoada do Premio Jules Verne de Literatura Xuvenil 2018), obra que lemos en 4º de ESO.

Ler Aplicación Instantánea e escoitar ao seu autor permitiunos reflexionar e saber que a poesía ten o poder de remover e espertar conciencias.

sura, teriamos destruído grandes obras de arte que hoxe en día enchen os museos e as bibliotecas no mundo.

Para nós a poesía é arte, liberdade creativa, sentimento, protesta, opinión… todo cabe nun poema, porque os poemas son como o campo e o mar, non se lle poden poñer portas. Un verso, una estrofa, un poema, son territorios sen fronteiras e sen límites, porque, en canto llelas poñemos, matamos a poesía. Non entendemos que se censure una exposición de poesía hoxe en día e transmitimos o noso apoio aos compañeiros de Cedeira, que deseñan fermosos proxectos na súa biblioteca.

Recomendamos Aplicación Instantánea porque conecta coas emocións. Moitos de nós identificámonos con algún dos catro avatares que expresan a súa oposición irreverente, por exemplo, contra o monocultivo cerebral dos eucaliptos ou contra. Desde a poesía asoman os medos, as inseguridades, as protestas irreverentes... en fin, as problemáticas da adolescencia.

A liberdade de expresión é totalmente imprescindible cando falamos de arte. De feito, ao longo da historia, a pintura, a música, a literatura, a escultura… axudaron a derrubar fronteiras e estereotipos. Se nos deixásemos levar pola cen-

18

Estes son algúns dos noso comentarios sobre os poemas que lemos: Creo que unha das aportacións que me puido facer este libro é a mirar dende outra perspectiva a poesía xa que anteriormente nunca me interesara.

ESPERANZA

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Nunca me achegara tanto á lírica e creo que foi un bo libro para facelo por primeira vez, xa que ademais de tratar moitos temas que tocan directamente á xuventude faino dende diferentes perspectivas producindo no lector sensacións moi distintas. Alégrome deste cambio de estilo neste trimestre para coñecer a poesía un pouco máis de preto.

MARÍA

Adolescencia de @diva_divina_01 foi un dos poemas que máis me gustaron, porque representa moi ben esta época da nosa vida. O paso do tempo do que antes non nos decataramos e os cambios que trae consigo, que moitas veces non comprendemos pola velocidade coa que pasan. Na miña opinión é o tema o importante do poema como na maioría do libro.

LUCÍA

A miña vida nun chío de @ofelia_azul_22 é tan so unha palabra pero con moitísima importancia para o meu punto de vista. Que o eu apareza entre parénteses amósanos pouca importancia para a súa persoa, é dicir, hai unha infravaloración propia por parte do avatar. Volve tocar un tema importante como o da escasa autoestima.

PAULA A medida que ía lendo, gustábame cada vez máis xa que me sentía parte do libro e entendía o que escribiu, asociábao coa miña vida nalgúns aspectos e posturas que eu defendía como o feminismo ou a defensa da miña lingua. Creo que conseguín alcanzar o obxectivo principal do libro, que era aplicar os poemas, os sentimentos, as palabras á miña vida diaria e os sentimentos ían fluíndo. Este libro superou todas as miñas expectativas e gustoume moito xa que non é algo que adoito ver ou ler, é algo diferente e único.

ALBA Houbo un poema que realmente si me impresionou, este é o poema A miña vida nun chío, e só ten unha palabra. A simple vista e sen interiorizar pode parecer unha parvada, pero en realidade non o é, para mi esa soa palabra simboliza moitas cousas: soidade, medo, inseguridade…

A verdade é que me fascina como o autor deste libro puido conseguir sacar de min esas emocións e pensamentos.

Hai unha imaxe que utiliza que tamén me gusta moito, esta é a imaxe do graffiti, das pintadas, xa que son un símbolo de liberdade e de loita contra a opresión.

ROBERTO

Gústame a idea de dividir o libro en catro avatares, xa que aínda que a algúns deles o encontrei aborrecible, moitas outras persoas poden terse sentido reflectidos neles. Iso é o que me gustou do libro, ten algo para cada quen.

ROSALÍA

Gustoume o poema “Adolescencia”. É una definición poética a través de seis versos do que sería esa etapa da vida, medrar, pero facelo dun xeito un tanto tolo, sen medo pero ao mesmo tempo cun receo que leva a non chegar ao extremo en moitas situacións. Dúas acción serven para deixar claro esas contradicións que se dan no camiño cara á madurez. O Poema forma parte dunha obra na que se amosan temas cotiás adicados a un público xuvenil, dun xeito directo, que entendemos e que nos permite sentirnos identificados, con paixón e mesmo dureza, nalgúns casos.

PAULA

19

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

certame de fotografía

vieiros de auga

1º PREMIO Caricias do mar. San Xurxo Autor: Sebastián Isaza

20

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Panta rei (todo flúe) Autor: Mateo González

Estrelampar

Autor: Marcos Rama

Seda sobre as pedras Autor: Sebastián Isaza

21

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

certame literario Carmela Loureiro O QUE AGOCHA UN SILENCIO

(cc) George Hodan

Largou a fume de carozo daquel lugar! Cansa de ter que morderse a lingua, de afogar esa chama que por dentro a está queimando, de ter que silenciar a súa alma. Correu todo o que os seus pés podían. Non lle importou que o tren das doce e media acabara de marchar, e con el o futuro que os seus pais deseñaran para ela. Aquel no que ela nunca sería feliz. Despois de tanto tempo por fin se desfixo desa máscara que pouco a pouco a deixaba sen respiración. Ao final da rúa estaba Aitana, a causante dos seus sorrisos, a que lle facía ver o mundo de outra forma. Acercouse a ela e, xuntas, deixaron pegada naquela estrada. O que levaban agardando xa demasiado tempo. E cun sincero bico, desgarraron ese silencio que lles fixeran asumir.

Diante de todos. Carentes de medo.

Rocío Bouza Mira 1º ESO

E MARCHOU O CAN Largou a fume de carozo daquel lugar, coma alma que leva o demo, cun arrepío que lle percorreu o espiñazo dende a punta do rabo ata o fuciño, coma un lóstrego! E isto por que? Porque tiña medo do que lle ían facer, era algo abraiante, a idea de que o levaran onde o levaban facíalle pensar que a súa vida enteira non pagaba a pena, aínda que os seus donos o trataran con tanto agarimo, facéndolle aloumiños, dándolle anacos de lacón... El recibía todo isto con ledicia pero... Que o levaran alí? Iso era de tolos! El non quería ir! De ningunha maneira! Non quería que o bañaran e o peitearan, el era un can de palleiro! Por iso, mentres os seus donos falaban coa muller da perruquería...

José Almeida Maiz 4º ESO

22

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

AS PANTASMAS DA ESQUINA DO MEU CUARTO

Largou a fume de carozo daquel lugar...! Así, coma sempre facía: con esa molesta facilidade coa que era capaz de desvanecerse e deixar alí abandonado o seu corpo, a súa figura estática, ríxida. E o problema era que eu estaba convencida de que as palabras, neste mundo de agora, xa non tiñan valor algún, que as persoas cambian pero nunca melloran, e que o gris non existía, só o branco e só o negro. E pensei que ti serías quen iluminase o meu sendeiro, escuro e putrefacto; e fixéchelo, ata que te consumiches, xunto co mundo, xunto coas pantasmas da esquina do meu cuarto, das que eu xa non tiña medo. A pesar de todo, sempre crin no carácter didáctico da vida, no seu papel de nai conselleira; e aprendín, non o vou negar... pero quizais me ensinou aquilo que eu non pedira.

Carmen Fuentes Santiago 1º Bac

MÁGOA Largou a fume de carozo daquel lugar. Non caeu na conta de todo o que deixou. A alma. O corazón. Eu decateime de todo o que levou. O medo.

A dor.

Lara de la Iglesia Varela 4º ESO

MÓNICA Largou a fume de carozo daquel lugar. A súa cabeza parecía unha pota a presión. Nada tiña sentido.

Levaba tres meses nunha habitación de hospital. As batas brancas entraban e saían sen que lle viñese ningunha imaxe. Non había nada... simplemente escuridade.

(cc) Matheus Oliveira

Decidiron chamarlle Mónica cando xa levaba dúas semanas ingresada. Manolo, o celador, pensou que se parecía á súa prima Mónica.

Estaba ferida; pernas con fracturas varias, traumatismo cranial... Atopárana no camiño que baixa a praia de Sartaña. Ninguén a coñecía. Como chegara alí, quen lle fixera tanto dano... A garda civil non atopaba pistas e ela non atopaba vida. Seguía sen saber quen era.

Chegou o día da alta no hospital e decidiron levala onde todo comezara: 0 camiño de Sartaña. Alí apareceu a dor, moita dor. Mónica era María, unha de tantas Marías que dixo: xa non máis. Corre! Sal deste lugar... a fume de carozo!

Iván Rey Martínez 1º ESO

23

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Conversas entre literatura e ciencia: Os nenos da varíola de María Solar

Paula Carrasco e Antón Prieto| 2º eso O pasado mércores 16 de xaneiro os alumnos de 2º da ESO tivemos a oportunidade de asistir a unha charla na que, partindo do libro Os nenos da varíola, a escritora María Solar e dúas investigadoras do CSIC aprendéronnos moitas cousas acerca desta enfermidade que deixara asolado o mundo durante o século XVIII. A finais do s. XVIII a varíola aumentara notablemente a mortandade no mundo. Mesmo chegara a América, daquela baixo dominio español, e os gobernantes destes territorios pediran axuda desesperada para frear o seu avance ao rei Carlos VI. D. Francisco Javier Balmis, un importante médico español da época, foi o encargado de levar o mando da expedición apoiada e sufragada polo rei para levar unha solución: a vacina. Esta expedición pasa-

24

ría á Historia como “La Real Expedición Filantrópica de la Vacuna” e resultaría un grande fito científico.

to “Conversas entre literatura e ciencia” no IES Universidade Laboral.

No salón de actos do instituto, a escritora María Solar e as científicas do CSIC Luísa Martínez (responsable da Unidade de Cultura Científica) e Marta López (microbióloga) comezaron a súa exposición que dividiron en dúas seccións: a primeira orientada á parte científica da historia e a segunda á parte literaria.

Cómpre salientar que a conservación da vacina durante a travesía foi posible grazas a unha cadea humana formada por 22 nenos orfos, escollidos nos hospicios da Coruña e Santiago, que se foron pasando a vacina “brazo a brazo”. A historia destes cativos inspirou a María Solar e, tras meses de traballo e in- Na primeira, aprendemos o vestigación, publicou o seu concepto científico de vacilibro: Os nenos da varíola. na, a diferenza entre os virus Este libro foi un dos que le- e as bacgterias, etc. Faláronmos este curso en 2º, polo nos sobre a importancia que fixemos unha saída á Co- que tivo a expedición e que ruña para asistirmos a esta grazas a ela, hoxe en día, a charla organizada pola edito- varíola xa non existe. Explirial Galaxia dentro do proxec- caron como se erradicou to-

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

talmente, onde e quen garda as últimas mostras de varíola, etc. Servíndose do exemplo da expedición que se narra no libro, avisaron a todos os presentes da relevancia dos sistemas de vacinación para erradicar enfermidades, amosando unha gráfica das doenzas que, grazas ás vacinas, en poucos anos poderían deixar de existir, como a polio.

Na parte estritamente literaria, María Solar, explicou a historia que hai detrás do libro: todos eses meses de trabllo dan moito que falar!

A escritora quixo resaltar o importante papel desempeñado por Isabel Zendal durante a travesía, xa que ela foi quen coidou daqueles nenos durante todo o traxecto, e unha vez en América, participou como enfermeira para continuar vacinando á xente dos lugares máis aillados, e aínda así a súa figura non é moi recoñecida. Neste

sentido, Solar salientou que o importante da expedición non foi só levar a vacina a América, senón tamén ensinar a administrala creando as Xuntas de Vacinación, e establecer un método de medicina preventiva.

María Solar leunos unha das fichas do hospicio dun daqueles 22 nenos: chamábase Jacinto e a berve información da súa ficha emocionou a autora xa que sendo un bebé os seus pais tivérano que deixar ho hospicio de Santiago, prometendo que un día regresarían por el. Mais cando o neno tiña 3 anos, foi un

IES Saturnino Montojo

dos escollidos por Balmis e partiu cara a América... E se os pais volveron bucalo?

A autoa explicou que na novela creou dous tipos de personaxes: os reais, os que existiron e formaron parte da expedición, e os de ficción que inventou ela para ter máis liberdade á hora de crear as tramas. (todos os que van a América son reais e os que quedan en terra inventados).

Finalmente abriuse unha quenda de preguntas na que a autora respondeu encantada todas as nosas dúbidas.

25

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

GRADUACIÓN NO IES SATURNINO MONTOJO PROMOCIÓN 2018-19

O venres 24 de maio celebramos no Salón de Actos do IES Saturnino Montojo a graduación do alumnado de 2º de Bacharelato. Un ano máis o Salón de Actos ficou pequeno, había xente ata no corredor. O discurso da nosa directora Victoria Piñeiro abriu o acto, agradecendo a todo o persoal do Centro o seu traballo e aos pais a súa colaboración ao tempo que animaba os alumnos a coller lapis e papel para comezar a súa historia.

Luis Bergantiños e José Facundo Pereira agasallaron os seus titorandos cuns discursos entrañables nos que se falou da vida, do futuro, do esforzo e da responsabilidade... sen esquecer esas vivencias e sorrisos compartidos. E chegou o momento no que o alumnado tomou a palabra: cantas lembranzas e anécdotas repartidas nestes seis anos no IES Saturnino Montojo... conservade esa memoria! Varios alumnos e alumnas achegáronse ao micrófono para render unha emotiva homenaxe aos seus profesores, profesoras e profesores subían ao escenario para recoller un caravel e respostar aos que foron os seus alumnos nestes anos, amosando todos eles que a emoción podía sorprender a uns ou a outros.

Unha montaxe de vídeo que amosaba o paso polas aulas desta promoción dende o curso 13-14 ata hoxe, elaborada pola vicedirección do centro, puxo de manifesto que o paso do tempo non é igual para todos. A entrega de orlas polos titores foi o remate deste acto.

26

O pavillón do centro acolleu pais, nais, alumnado e profesorado onde se serviu un pequeno aperitivo, a música e o photocall, da man do departamento de Imaxe e Son, animaron esta xuntanza. De seguido, profesores e alumnos compartiron unha cea informal, que coma sempre resultou insuperable. Marcos Rama e Sebastián Icaza encargáronse de que non faltara a música e do remate da festa, un karaoke no que os maís atrevidos demostraron a potencia das súas gorxas. A noite non facía máis que comezar.

Promoción Nº 40 do IES Saturnino Montojo:

Moita sorte a todos!!!

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

CERTAME DE MICRORRELATOS LETRAS GALEGAS 2019

A ÚLTIMA ILLA Berlín, 26 de xuño do 2106 Ola Patri!

Que tal o teu verán? Dixéronme que o teu irmán vai viaxar ata Canadá. Que sorte ten! Creo ter lido nalgunha parte que se buscas ben incluso podes ver árbores! Oxalá poida ver unha de verdade, e non só as dos hologramas da clase de Bioloxía.

Sinto moito non ter falado antes contigo, é que meus pais me sorprenderon cunha viaxe e estivemos moi ocupados cos preparativos. A que non adiviñas a onde imos viaxar?? Pois á illa de Madrid!! Seguro que oíches falar dela: é unha illa que antes formaba parte dun país chamado España, que estaba formado por outras 16 “Comunidades Autónomas”. O que pasou é que as demais foron desaparecendo pouquiño a pouco debido á subida do nivel do mar, e, como Madrid se atopaba no centro, foi unhas das poucas partes do país que quedou na superficie. Un dos días incluso imos facer submarinismo entre as ruínas dunhas cidades dos arredores, que din que é precioso. Xa che mandarei uns hologramas!

Espero que pases unhas marabillosas vacacións e que o teu irmán poida ver esas estrañas árbores.

Unha aperta: Lucas

Beatriz Gómez Budiño 1º ESO Primeiro premio categoría A

27

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

As

IES Saturnino Montojo

oito da mañá

Comeza o día. Levántome. É tarde. Xa son as oito e o instituto empeza ás 8:30.

Prepárome, almorzo e aséome. Despídome da miña nai, un bico e un deica logo.

Non esquezo o móbil.

Camiño. O instituto non se atopa preto. Non collo o bus, a parada está lonxe.

Sigo camiñando. Son as 8:15. Doume présa.

Saco o móbil do peto. Notificacións novas. Mensaxes, tweets, instagram…

Míroas. Son importantes e impactantes. Paréceme un bucle. Frases longas, imaxes, vídeos… Non me gusta, continúan co dano.

O ceo escurece, aínda que avisaran do bo tempo.

Camiño e leo.

Cruzo un paso de peóns. De fondo os coches, as luces dos semáforos, o pouco aire limpo…

Segue escurecendo. É moi tarde. Faltan dez minutos e non podo ver canto traxecto me falta.

Parecen horas.

Sigo vendo o móbil, abducido, coa cabeza baixa.

Agora só podo ver o móbil. Asústome, non sei que pasa.

Unha notificación, miña nai …

“Deséxoche un moi bo día, meu amor”. E emoticonas de bicos.

De súpeto o meu arredor acéndese como as velas dos aniversarios. Estou no instituto. Vexo aos meus compañeiros. Non din nada.

Agora doume conta de que vivimos nun mundo sen palabras.

Brais Vázquez Rodríguez 1º premio categoría C

28

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

A PRINCESA ADICTA

Hai tempo, unha princesa vivía nun castelo afastada de toda persoa. A súa salvación para falar coas súas amigas, era a través do teléfono móbil. Mergullábase na Internet cada vez que comía manxares (que era todos os días), e cada vez que unha persoa lle daba gústame ás súas publicacións, ela sentíase a mellor. Pero cada vez que non lle facían caso nas redes sociais, esta semellaba un dragón pola furia que acumulaba.

Un día, ela decidiu deixar o móbil por un día enteiro, para desconectar. Pero cada vez que o deixaba, este volvía asentarse na súa man. E así cada vez que o facía, ata que decidiu tiralo ao chan. A princesa mirou cara onde estaba o seu teléfono, e en vez de atoparse co móbil, viuse a si mesma, pero moito máis farrapenta.

-Son a túa conciencia -dicía. Estás maldita para sempre.

E entón, aquel espello farrapento de si mesma viviu canda ela ata a súa morte. Iso si, o móbil e as redes sociais, tamén.

Icía Gómez Castro 1º premio categoría B

29

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

MARIAMA Era media noite.

As frías e grandes ondas entraban na pequena embarcación e facían tremer a Mariama. Tremía de frío ou de medo?

“Resiste”, dicíase a si mesma. Non fixera aquela longa viaxe desde Senegal para renderse nese intre.

Mirou cara á esquerda: un neno duns seis anos xacía pálido no colo de súa nai; ningún dos dous respiraba. Pensou no seu futuro fillo, ao que lle faltaba un mes para nacer. Sentiu ganas de chorar, pero o aire que a golpeaba era tan xélido que llo impedía.

As ondas tornaban cada vez máis e máis altas. E chegou.

Mediría uns oito metros, o suficiente para viralo todo.

Afundiu.

Ela, cos seus tres quilos de vida extra e as esperanzas dunha muller que só quería dignidade. Ti, Mariama, valente e loitadora, o que non sabías é que o mar te trataría mellor que os caciques daquel lugar.

Laura Orosa Accésit

30

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

ENTREVISTAMOS A

ANDREA MACEIRAS A escritora e profesora galega, Andrea Maceiras, visitou o noso instituto o 14 de maio. Andrea, nada en Coruña no 1987, á parte de dedicarse á escritura, tamén é doutora en Filoloxía Galega e Hispánica e exerce de profesora de Secundaria. No que se refire á escritura, ao longo da súa traxectoria gañou diferentes premios. No 2010 e 2014 recibiu o premio Meiga Moira polas súas obras Violeta tamurana e Miña querida Sherezade. No 2015 obtivo o premio Jules Verne por Europa Express, e ese mesmo ano gaña tamén o premio Fervenzas Literarias ao mellor libro de Literatura Xuvenil. Queriamos destacar e felicitar a Andrea xa que recibiu hai pouco o Premio ade de Creación Literaria. Nós, este curso en 3º da ESO, lemos un dos seus últimos libros, O que sei do silencio, que nos resultou impactante e nos gustou moito. Fixémoslle unha entrevista que reproducimos a continuación.

Carmen: Como decidiches dedicarte a isto? Foi un camiño fácil?

Eu comecei a facer isto porque a min sempre me gustou moito escribir e tiña unha irmá 4 anos máis mova ca min á que lle escribía contos. Máis tarde presenteime a varios certames no instituto. Tiven bastante sorte ao ir gañando diversos certames.

Manuel: Foi a túa paixón pola escritura a que te levou a estudar as carreiras de Fi- Non o sei. A min como lecloloxía Galega e Hispánica? tora non me gusta encontrarme unha obra na que haxa Si, posto que aquí en España unha mensaxe moi marcada, non hai unha carreira especícomo por exemplo “Deixefica para dedicarse á escrita, mos o acoso”. Gústame que como si hai noutros países as obras dean pé a distintas como Estados Unidos; escointerpretacións dependendo llín estes estudos porque esdas persoas que as lean. Si tán próximos. me gustaría que a obra inviMARÍA: O tema do acoso tase á reflexión, e que axuestá de máxima actualidade. dase nese sentido. Pero non Cres que o teu libro pode sei se transmite unha unha axudar a que haxa menos mensaxe tan contundente casos de acoso nos colexios, como é esa. institutos…?

Sara: Viviches algunha ex-

periencia similar a esta na úa infancia que te levase a escribir esta historia? O ambiente escolar que describes, vivíchelo ti como alumna ou como mestra?

Non, á verdade é que para realizar este libro inspireime nunha historia que me relatou unha compañeira miña, tamén profesora, na súa primeira experiencia como docente, cando tivo que levar un expediente de acoso. Ela obviou os detalles, respectando -como non- a intimida-

31

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Para min é moi difícil escoller. Cada unha representa un momento diferente da miña vida; é distinta por algunha cousa… A miña favorita sempre é a novela que está por saír, a que aínda non está publicada! (Risos) María: Tes algunha sistemática á hora de planificar as túas novelas? Quero dicir, seleccionas primeiro a temática, partes dalgunha historia que te impacta…?

de das persoas involucradas no caso, e de aí parte toda a ficción, porque non coñecía moitos datos, pero si, está inspirada nunha historia real.

Vou anotando elementos que chaman a miña atención nun caderno que levo sempre comigo e finalmente xunto esas anotacións e sae unha histoRealmente o que eu estou ria. Neste caso non, xa que atopando nos centros den- foi unha historia real que me de que publiquei a historia contou unha amiga. é que segue existindo moito Sara: Queremos darche os máis acoso do que eu pen- parabéns polo último premio saba. Cando escribín a histo- Lazarillo que che concederon ria pensaba que era un tema recentemente. É o último de un pouco desfasado, e resúl- moitos. Son importantes os tame incrible que non sexa certames e os premios para así; aínda é un tema moi pre- ti? Hai algún que destacarías sente na actualidade. sobre os demais?

Carmen: Por que escolliches a estrutura dun blog e o punto de vista de Delia?

Adoptaches esa decisión desde o principio da novela ou pensaches en que fose a voz de Silken a que apare- En canto á mensaxe, creo cese como narradora prota- que todos debemos regonista? flexionar para que se en alPorque me permitía que a gún momento nos atopamos historia estivese contada nunha situación de acoso dende diversas perspec- sexa no rol que sexa (como tivas. O punto de vista de vítima, como acosador actiDelia parecíame o máis uni- vo ou pasivo), saibamos acversal (acosadora pasiva}. O tuar e teñamos ferramentas blog permitíame enfocar as para facelo. Debemos tentar empatizar. distintas perspectivas.

Os premios son importantes debido a que dan moita publicidade e é unha cousa que os escritores necesitamos moito, que vexan o que estamos a facer. Entón visto así si, parécenme moi importantes. E en canto a resaltar algún premio, pois non sabería dicir xa que todos, para min, son moi relevantes.

María: Que mensaxe manda- Carmen: Das novelas que Manuel: Consideras que se rías a todo o alumnado dos ins- tes publicadas, cal é a túa aprende o oficio de escritora favorita? ou que é unha habilidade intitutos respecto a este tema?

32

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

nata? Desexarías dedicarte exclusivamente á escritura?

Creo que como todas as habilidades se pode chegar a adquirilas practicando e lendo moito. Gústame compatibilizar o meu labor de escritora coa miña profesión de profesora. Dar clases en Secundaria é un pouco como volver ao instituto, e ese redescubrimento é moi inspirador á hora de escribir literatura xuvenil.

María: Tes algún escritor ou escritora de referencia?

A min resúltame moi difícil escoller figuras de referencia porque leo moito. Son moitos, pero pensando que estades en 3º de ESO, eu, cando tiña a vosa idade, lin con entusiasmo as novelas das irmáns Brontë. Ese verán lin moitas obras de autoras decimonónicas que marcaron o paso á literatura de adultos. O que les na adolescencia non se esquece, por iso me gusta escribir literatura xuvenil.

María: Cres que a literatura xuvenil en galego ten un fu- publicar, en crear premios e en dinamizar para que se turo esperanzador? poida seguir facendo.

Eu penso que a literatura xuvenil e infantil en Gali- Carmen: Tes algún proxecto cia é do que máis se está iniciado na actualidade: novendendo, non só a Espa- vela, libro de contos...? ña, senón tamén a Europa Ata agora estiven dedicae no estranxeiro. Paréceme da ás correccións do ultimo que si, que é un bo momen- que saíu, a novela infantil to para a literatura xuvenil que gañou o premio Lazaen Galicia e que se está rillo, Conta nove estrelas. poñendo moito esforzo en Agora poñereime en breve

porque teño un proxecto en mente para o verán.

Moitas grazas, Andrea. Desfrutamos moito cos teus libros e estaremos atentas aos próximos que publiques.

33

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

PROXECTO “COÑECENDO O SISTEMA SOLAR, FERROLTERRA”

Ao comezo deste curso recibimos a proposta de participar no proxecto intercentros coordinado polo CIFP Ferrolterra “Coñecendo o Sistema Solar”. Neste traballo colaborativo cada un dos centros asumiamos a identidade dun dos planetas en torno ao noso coordinador: o Sol ferrolterrán.

No reparto de roles, e seguindo un criterio de posición xeográfica, convertémonos en Mercurio, o pequeno planeta cercano ao Sol; un descoñecido para a maioría dos que nos embarcabamos na aventura pero que pronto se revelou como un fantástico agasallo: fonte de inspiración, curiosidades e datos de interese. O noso Sistema Solar Ferrolterra quedou constituído como segue: CIFP Ferrolterra- Sol IES Saturnino Montojo- Mercurio IES Sofía Casanova- Venus CEIP Recimil- Terra CEIP Esteiro- Marte IES Canido- Xúpiter IES Catabois- Saturno IES As Telleiras- Urano IES Fernando Esquío- Neptuno CEIP Cruceiro Freijomil- Plutón Froito desta experiencia, os rapaces e rapazas

34

participantes do Saturnino Montojo foron, entre outras cousas, astronautas literarios, investigadores científicos e humanísticos, creadores de poemas, relatos e cómics, actores, técnicos audiovisuais e booktubers.

Pero esta viaxe galáctica non tería sido posible sen o traballo dos profesores que foron quen de conectar as materias de Lingua Castelá, Latín, Lingua Galega, Plástica, Tecnoloxía e Matemáticas coa temática mercuriana nos seus grupos de 1º e 3º da ESO e 1º de Bac. Grazas a María Ríos, Camino, Natalia, Montse, Alberto, Bernardino, Marcos e Julia Ríos por todas as horas adicadas.

Esperamos poder contar convosco neste 2º ano que se aproxima.

No vindeiro curso e xa co recoñecemento de proxecto FP Innova, imos continuar desenvolvendo actividades dentro do centro e en colaboración co resto do Sistema Solar, entre as que cabe destacar a posibilidade de organizar observacións do ceo nocturno coa iniciativa “Chocolate con estrelas” e a xornada de posta en común na que facer unha representación a escala dos nosos planetas en relación ao “astro rei”.

Para que poidades coñecer e gozar todo o feito ata agora, en breve poderemos compartir nun blogue do proxecto (xa en construción) todos os materiais producidos polos profesores e alumnos do Sistema Solar.

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

CORRENTE MERCURIANA Aquela pinga de choiva e tristura levou consigo unha vida por diante, xogou coa viveza do meu amante e deixou no interior unha fisura.

Dor, mágoa, pesadume, aflición; sentimentos causados pola ida, o triste futuro sen a benvida que alegraría a alma e o corazón.

Noites en pena, días sen partida; laios e lamentos non escoitados, nos cráteres atópome aturdida.

Mercurio! Libérame da traizón; corrente de auga que levou ao meu home!

Devólvelle á miña vida a razón.

María González Morado 3º Eso C

35

Nós, tamén

36

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Tareixa e Nerea | 3º eso A

TEATRO: AVENTURAS MERCURIANAS O día 12 de xuño tivo lugar a representación teatral do alumnado de 3º de ESO no salón de actos, inserida nos proxectos nos que traballa o centro neste curso 2018/19.

Os guións foron ideados “Chegados de Mercurio para e redactados polo propio salvar a Terra” e mais “Mercualumnado, que tamén cola- riana loitadora”. borou na escenografía, vestiario e efectos especiais.

Para a dramatización contaron coa inestimable axuda de dous alumnos do ciclo de VídeoDJ, sen os cales non tería sido posible o éxiA temática das pezas xira to acadado. arredor do sistema solar, es- Os sketchs representados pecíficamente Mercurio, pla- foron: “Unha historia aponeta que representamos, e calíptica”, “Tráxico”“O interos problemas medioambien- cambio”, “Carapuchiña mertais que inquietan a Terra. curiana”, “Amores galácticos”,

37

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

5 AO DÍA Paula Carrasco e Cristina cuadrado, 2º ESO

Todos sabemos que a nosa dieta debe incluír un bo número de verduras, hortalizas e froita, xa que estamos máis que acostumados a escoitar que é o piar dunha dieta saudable.

Segundo un informe publicado pola OMS só de verduras, froitas e hortalizas deben inxerirse, aproximadamente 400 gramos diarios, o que corresponde á tan famosa frase de: 5 pezas de froita e verdura ao día.

Cinco razóns para tomar 5 pezas de froita e verdura a diario:

- Apórtannos unha gran cantidade de auga, isto axuda a limpar o noso organismo e a pel.

- Son unha gran fonte de fibra: a fibra axuda a regular o tránsito intestinal.

- Apórtannos moitas vitaminas e minerais.

- Os seus nutrintes son esenciais e non poden ser substituídos polos de ningún outro

alimento; polo que as froitas son indispensables e únicas na nosa alimentación do día a día.

- Teñen poder antioxidante, preveñen enfermidades no futuro e o avellentamento celular.

Sabías que...?

Non vale comer unha mesma peza cinco veces: é importante consumir diversas clases de vexetais para seguir unha alimentación saudable. Se ben as verduras e hortalizas presentan máis vantaxes nutricionais se se toman crúas, tamén conta se se toman cocidas, ao vapor, asadas, en crema ou sopas. Así mesmo, tomar a froita en macedonia ou zumes naturais tamén é unha boa maneira de consumila.

38

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

o lado escuro das bebidas enerxéticas Mercedes Grandal, Daniela e Martina Soto, 2º ESO

As bebidas enerxéticas son unha clase de bebidas men este tipo de estimulantes, dos cales un 12% sen alcohol que conteñen substancias estimulan- chegan a consumir máis de 7 litros mensuais, tes, que ofrecen ao consumidor aumentres que un 20% dos nenos entre mentar ou diminuír a fatiga e o esos 3 e os 10 anos as consome. O congotamento, ademais de aumentar a sumo destas bebidas aumentou un capacidade mental e proporcionar 155% desde 2006 ata o 2014. Tomar un incremento da actividade física. unha lata desta bebida equivale a 12 culleradas de azucre.

Se o pensamos, non soa tan mal... pero cales son os seus efectos Moitas veces, o consumo destes proadversos? dutos débese ao descoñecemento das súas consecuencias ou a aparente efiEntre os danos que poden provocacia dos seus resultados. car atopamos: a obesidade, aumento da presión arterial, incremento Países como Reino Unido prohiben o do ritmo cardíaco, sobreexcitaconsumo destas bebidas aos menores ción, estrés, perda de densidade de 16 anos. En cambio, moitas marósea, arritmias, fibrilación articucas introducen sabores a caramelo lar, insomnio... e moitísimas máis! para fomentar o seu consumo entre os nenos.

Ao redor dun 70 % dos adolescentes entre os 10 e os 18 anos conso-

39

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Alumnos e alumnas de 2º da ESO participan nun encontro interxeracional para falar da escola A xuntanza tivo lugar en dous días distintos, un no noso instituto e outro na Fundación Abanca.

Mateo González Álvarez | 2º eso

40

Con motivo do proxecto “Falamos da escola” catro señoras voluntarias do Espazo+60 da Fundación Abanca viñeron ao noso instituto o 12 de marzo a falar das diferenzas entre a escola de antes e a de agora. Compartimos con elas experiencias sobre a escola que viviron elas e a que viviron os nosos familiares e vimos un vídeo da evolución da escola en España ao longo da historia.

A segunda parte da reunión celebrouse o 9 de abril na sé da Fundación no Cantón na que, en catro grupos diferentes, acompañados por cadansúa voluntaria, fixemos propostas de como debería ser a escola do futuro. Houbo moitas suxestións: dende mellorar a igualdade de xénero ata concienciar sobre o cambio climático.

Logo cada un de nós votamos entre as propostas cales eran as prioritarias para o futuro.

Os encargados de presentar ás voluntarias (Cipriana, Josefa, Mª Ángeles e Esther) fomos os Correspondentes de 2º de ESO. A min tocoume presentar a María Ángeles, cuxo testemuño é moi interesante e axudounos a comprender mellor o desfasado que estaba o sistema educativo en España no século pasado. Mª Ángeles naceu en Pontedeume en 1957 e estudou en Ferrol.

Todo eran castigos físicos se non sabías a lección e non tiñan case materiais cos que traballar. Aos nove anos emigrou a París, onde coñeceu un sistema educativo totalmente diferente, con materias de verdade e sen castigos físicos.

Creo que unha experiencia así, con xente á que lle tocou vivir nunha época peor, foi enriquecedora e que nos concienciou a todos sobre o afortunados que somos de vivir na actualidade e ir a unha escola de calidade.

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

41

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Ledicia Costas Correspondentes Xuvenís

O día 30 de maio visitounos a premiada escritora Ledicia Costas para falarnos da súa experiencia na escrita e comentarnos as súas obras O corazón de Xúpiter e Escarlatina, a cociñeira defunta, novelas que lemos en 3º e 1º de ESO, respectivamente. O ano pasado tamén leramos Jules Verne e a vida secreta das mulleres planta. É, sen dúbida, unha das nosas autoras favoritas.

Empezou a escribir desde moi nova; de feito a súa primeira novela, Unha estrela no vento (Edicións Xerais 2000), escribiuna cando era unha adolescente e actualmente vai pola 17ª edición. Mentres cursaba os estudos de Dereito gañou diversos premios literarios convocados pola universidade, tanto de relato como de poesía.

Nos últimos anos recibiu importantes recoñecementos, coma o Premio Merlín de literatura infantil, pola súa obra Escarlatina, a cociñeira defunta. Por ese mesmo libro, o Ministerio de Cultura concedeulle o Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil no ano 2015. Ademais, Escarlatina entrou a formar parte da prestixiosa Lista de Honra do Ibby no Congreso Internacional celebrado en Auckland, Nova Zelanda, no 2016 e está traducida a varias linguas. A nós gustounos polo seu humor e a súa orixinalidade. Esperabamos con ansia os martes que era a hora de lectura de Escarlatina.

Lemos en alto e rimos, comentamos temas diferentes que foron xurdindo e ademais convertémonos en cociñeiras e cociñeiros e mesmo gravamos as nosas receitas.

Por outra parte, na novela O corazón de Xúpiter descríbense as terribles e demoledoras consecuencias da sobreexposición ás redes sociais. Ledicia explicou que, como noutros

42

moitos casos, a problemática narrada na obra afecta moi especialmente ás mulleres.

Foi unha experiencia moi produtiva na que os alumnos tivemos un diálogo moi próximo e interesante coa novelista e quedamos encantados.

Reproducimos a súa autobiografía: Nacín unha tarde de setembro. De pequena o que máis me gustaba era ler, arrincarlle os cables ás bonecas e visitar cemiterios. Estou convencida de que os libros que devorei sendo unha nena marcaron de xeito irremediable o meu futuro. Por algunha razón que aínda non comprendo, estudei Dereito. Exercín uns anos como avogada, pero desde hai xa tempo dedícome por completo á literatura, cousa que me fai moi feliz. Sigo visitando cemiterios, todos os que podo. Teño centos de fotos en cemiterios de distintos lugares do mundo.

Gústanme as historias de meigas, pantasmas e mortos. Son unha lectora apaixonada de autores como Agustín Fernández Paz, Neil Gaiman, Angela Sommer-Bodenburg, Astrid Lindgren ou Philip Pullman. O meu director de cine favorito é Hayao Miyazaki e a miña serie de animación de referencia Dragon Ball, baseada nun manga escrito e ilustrado por Akira Toriyama. Teño devoción polas ilustracións de Ana Juan e Nicoleta Ceccoli. Non sei cantas historias me quedan por escribir. Agardo que varias ducias. A miña intención é seguir dando o mellor de min en cada libro. Porque as mellores historias son as que se escriben coa cabeza pero, sobre todo, co corazón.

Para que a coñezades mellor invitámosvos a entrar na súa web: http://lediciacostas.com/es/publicacions/

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

opinión

As novas tecnoloxías | Aldara, 1º bac Na época na que as novas tecnoloxías están en plena evolución, a pregunta é son as novas tecnoloxías beneficiosas? É unha á que xa estamos habituados.

Pero realmente cada un ten unha opinión distinta ao respecto.

Está claro que traen moitos beneficios, comezando pola utilización da usca de información . Isto proporciona mellor calidade e velocidade na busca a realizar, e moitas veces chega a estar moito máis completa que se a buscas en libros.

Tamén axuda moito á hora de facer traballos colectivos. Por experiencia, podo dicir que cando tes moitos exames é moi difícil poder realizar o traballo en grupo mandado polo profesor, non só por sacar momentos para realizar a túa tarefa correspondente no equipo, senón pola gran dificultade que require xuntarse a facelo.

As novas tecnoloxías proporciónannos as ferramentas necesarias para poder facer

este tipo de laboress sen sequera saír da casa.

Aínda que todo o positivo tamén ten unha parte negativa. En primeiro lugar, hai que ter en conta, que a utilización continua das novas tecnoloxías pode provocar danos na vista ao forzala demasiado.

Outro aspecto negativo é que empeora a capacidade social da xente facéndolles máis difícil relacionarse, xa que moitos nenos pequenos acostumados a xogar a videoxogos e a andar co teléfono móbil prefiren algunhas veces quedarse a xogar na casa que saír cos seus amigos.

As novas tecnoloxías tamén coñecen en todo momento a nosa localización aínda que non o pareza, e escoitan as nosas conversas e saben todo o que facemos, o que provoca unha gran falta de privacidade na nosa vida. E por último, mencionar a grave adicción e dependencia que provoca na xente nova.

43

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Vieiros de auga Vieiros de música Departamento de música HIDROLÓFONO Este instrumento tócase por contacto directo coa auga, tendo unha técnica similar a da frauta, pero en lugar de tapar os buracos para que non salga aire o obxectivo é que non salga auga. No interior dos tubos está a circular a auga continuamente. O tubo principal conta con 12 chorros de auga, un para cada unha das 12 notas, inicialmente empeza coa nota A (LA) estendéndose ata unha oitava e media finalizando en E (MI), aínda que existe tamén con 45 chorros.

O inventor é Steve Mann, e estívose usando como un método de exploración sensorial para persoas con pouca capacidade visual.

Seu son é parecido ao dun piano.

HARMÓNICA DE CRISTAL Este instrumento foi inventado polo político estadunidense Benjamin Franklin en 1762, despois de ver en Cambridge (Inglaterra) un concerto de copas de viño cheas de auga tocadas polo inglés Edward Delaval (1729 – 1814). A harmónica de cristal consiste nunha serie de pratos ou boles de cristal de diferentes tamaños superpostos e aliñados horizontalmente, atravesados por un eixo conectado por correa a un pedal que os fai virar mentres se toca, á maneira dunha vella máquina de coser. Tócase mollando os dedos lixeiramente e tocando os pratos mentres viran, o que produce un son cristalino. Actualmente ten un rexistro de catro oitavas. Compositores como Mozart ou Beethoven escribiron pezas para este instrumento.

TAMBOR DE AUGA Instrumento musical arxentino de orixe chaqueño chamado tamén “Katakí”. Trátase dun timbal construído cun tronco escavado. Nalgúns casos utilízase como corpo do tambor un cántaro de cerámica.

O interior do instrumento énchese cun pouco de auga e tápase cun parche de corzuela, unha especie de cervo do lugar. O principal achegue da auga, desde o punto de vista acústico, é a modificación do tamaño da cavidade interna do instrumento o cal inflúe na súa afinación. Aínda que isto é certo, atrévome a dicir que a auga contida dentro deste instrumento ten un significado simbólico no plano do sacro, de feito trátase dun instrumento sacro.

44

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

HUACOS SILBADORES

Un huaco é un recipiente de cerámica utilizado polos pobos orixinarios do Perú para conter auga. Pero o huaco silbador (ver imágen), á parte de cumprir con esta función, ten un agregado moi particular. Este utensilio consiste en dous espazos globulares construídos con cerámica, unidos por dous condutos do mesmo material. Cando vertemos auga no seu interior, ambos os recipientes énchense. Cada un destes recipientes ten unha boca, ao baleirar o seu contido por unha destas, ingresa aire pola outra.

Esta segunda boca está construída de tal forma que ao ingresar aire a través dela escoitamos un asubío. No huaco silbador a auga é a que posibilita a xeración do son, non desde un punto de vista acústico senón físico.

ÓRGANO DE MAR

Este xigantesco instrumento creado polo arquitecto croata Nikola Basic no ano 2005, a primeira ollada non é máis que uns chanzos construídos ao longo de 70 metros da costa da localidade de Zadar, en Croacia. Estas escaleiras descenden ata o mar e sobre elas sentan turistas e locais a escoitar a melodía do mar. E é que os chanzos forman un esqueleto de 35 tubaxes que se elevan de forma oblicua sobre o mar ata a parte asfaltada da costa. As tubaxes son de distintas lonxitudes, inclinacións e diámetros, desta maneira cada unha soa distinta e créase unha melodía aleatoria grazas ao vento e á auga que entran a través dos buracos ao pé dos banzos e rediríxense ás cámaras resonantes.

O mar improvisa melodías que dependerán de como rompan as ondas sobre os tubos, e que saen á superficie a través dunhas aperturas talladas nas escaleiras.

Con este deseño, o arquitecto croata foi galardoado co premio ex aequo do Premio Europeo do Espazo Público Urbano.

Para concluír con este breve percorrido polos instrumentos musicais e a auga imos viaxar a África, máis precisamente ás comunidades de pigmeos Baka que habitan o sueste de Camerún e a República Centroafricana. Esta comunidade realiza unha práctica musical moi interesante, onde a auga é a protagonista. Trátase da percusión de auga, onde á vez que logran uns timbres graves moi sorprendentes, converten o xogo, a música e a auga nunha forma de celebrar a vida.

45

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

ENTREVISTA A HÉCTOR CAJARAVILLE Correspondentes xuvenís Héctor Cajaraville estudou Xornalismo e desenvolveu a súa actividade profesional como responsable de prensa en diferentes entidades e institucións, como a Asociación Galega de Cooperativas Agrarias, a Universidade de Santiago de Compostela ou o Concello de Santiago, e tamén como redactor nos diarios La Voz de Galicia e De Luns a Venres.

En 2015 gañou o Premio Xerais coa súa primeira novela, De remate, e foi finalista do Premio Merlín de Literatura Infantil con Quen dá a quenda? Nese mesmo ano a súa obra A caixiña dos rancores recibiu o Premio Raíña Lupa de Novela Infantil e Xuvenil da Deputación da Coruña. Nós lémola no club de lectura e foi moi ben acollida e en 2016 gañou o Premio Ánxel Fole de Narración Curta do Concello de Lugo con Once portas. No 2016, gaña o PREMIO MEIGA MOIRA coa súa obra Denébola a Roxa, que é a novela que lemos en 1º de ESO e que nos gustou moito.

Si, dannos visibilidade. Eu lía moitos libros en galego e decidín enviar as miñas obras aos diferentes certames literarios, porque considerei que o que eu facía tiña calidade suficiente. Tiven a sorte de recibir premios tan importantes como o Xerais, co que comezou realmente a miña traxectoria de escritor recoñecido. Non hai que desanimarse se non es seleccionado nalgún deles.

Que queres conseguir como escritor?

Sempre preguntamos aos escritores que nos visitan se sempre tivo clara a súa vocación.

A min desde pequeno, xa me gustaba ler e escribir e soñaba con ser escritor. Por iso estudei Periodismo, pensando que nesa profesión podía atopar o meu espazo.

Axiña descubrín que non, aínda que tardei un tempo en reorientar a miña actividade. Aos trinta e cinco anos deixei o traballo en que estaba e fixen un máster de Lingüística Galega e outro de Edición. Agora compaxino esta actividade coa de profesor de Secundaria.

De pequeno gustábache ler?

De pequeno lía de maneira intensa, moito máis que logo na adolescencia. Ía á biblioteca e sacaba tres libros de cada vez, o máis que deixaban. Polo xeral lía Los cinco, Los tres investigadores e

46

esas cousas que daquela todos liamos. Despois pasei a obras como Pedro Páramo, A metamorfose… Logo perdín a afección á lectura durante uns anos, pero por sorte recupereina.

Nós como correspondentes xuvenís sempre animamos aos compañeiros e compañeiras a presentarse aos certames que difundimos.

Cres que os premios son importantes para un escritor? Como decidiches presentarte?

Gústame ofrecer historias que divirtan e que dean pé á reflexión.

Ademais, a literatura infantil e xuvenil pode contribuír a facilitarvos a comprensión do mundo. Espero conseguilo.

Pois connosco si que o conseguiches. Algúns de nós lemos A caixiña dos rancores e xuntámonos para comentala nunha sesión do Club de lectura. Como ideaches esta historia?

A caixiña dos rancores é unha historia de amizade entre unha vella

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Por que escolliches unha protagonista feminina como Denébola?

e dous mozos, un rapaz e unha rapaza que son parella. As súas vidas crúzanse por casualidade (Vidas cruzadas era o título orixinal da novela), e o que nun principio é unha convivencia obrigada acaba converténdose nunha fonda relación de afecto mutuo que ao meu modo de ver é a verdadeira esencia da novela. Tamén hai unha historia de misterio que se vai desvelando aos poucos a medida que a trama avanza, e que trata sobre un dos casos de “nenos desaparecidos” tan frecuentes no noso país ata hai relativamente pouco, pero iso só é a desculpa para que os personaxes afonden nese vínculo tan especial e tan inesperado (ou tan especial por inesperado) que se establece entre eles.

Respecto a Denébola a Roxa, que lemos en 1º da ESO, cal foi a orixe desta historia?

Quería escribir unha novela na que pasasen moitas cousas, unha verdadeira novela de aventuras ao estilo clásico, e pareceume que ter de protagonista unha moza que comeza de noviza nun convento de clausura e chega a ser capitá dun barco pirata era unha base moi potente. Non o pensei moi ben e embarquei nesa aventura.

diferente á actual e non se posúen de antemán firmes coñecementos sobre a época que se pretende recrear, como era o meu caso: chegaran as patacas a Galicia no ano 1600? Que tipo de embarcacións se empregaban para cruzar o Atlántico a comezos do século XVII? Que inventos para a navegación ou para a observación astronómica se difundiran ata o punto de que non resulte estraño que aparezan nesta novela? Mesmo cuestións tan triviais como cales eran os nomes máis habituais nese tempo ou o tipo de moedas que se empregaban adoito foron motivo de prospección e de desvelo. Todo iso obrigoume a un labor de documentación que nunca tivera que desenvolver, e descubrín que ás veces podes botar un día enteiro só para escribir un parágrafo, como cando falas do tempo que levaba cruzar a península Ibérica a cabalo ou do tipo de produtos que se comercializaban entre América e Europa nesa altura.

Quería mostrar un exemplo de superación persoal e quería dar o protagonismo a unha muller. E iso obrigoume a un esforzo similar ao que explicaba antes en relación co traballo de documentación e o medo a meter a zoca, pero neste caso referido á “construción” dos personaxes. Á fin e ao cabo, son un home poñéndome na pel dunha muller nova do ano 1600.

Encantoume que esta novela gañara por unanimidade un premio no que o xurado estaba composto por mulleres, e ademais de idades moi diferentes.

Nós pasámolo moi ben coas aventuras, pero tamén nos gustou a valentía de Denébola. Falamos moito sobre a evolución da muller na sociedade.

Si, Denébola é unha nena-moza-muller que quere trazar o seu camiño na vida sen que outros o fagan por ela. Creo que a combinación de aventura e realización persoal da protagonista é importante. Empeza sendo Denébola, logo é a noviza Consolación, despois ten que adoptar un nome masculino para a súa vida pirata e finalmente convértese en Denébola a Roxa. É un exemplo de ata onde chega a determinación da protagonista por cambiar o rumbo do destino que outros escribiran para ela.

Moitas grazas pola visita e por achegarnos as túas reflexións.

Tiveches que documentarte moito para ambientar a novela?

Informeime moito para non meter a zoca sobre unha etapa histórica

47

Nós, tamén

48

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

pasatempos

CRUCIGRAMA DE ACTIVIDADES HORIZONTAIS 7. Le petit malade... é o título da obra á que asistiron os alumnos de francés.

10. Concurso con probas de diferentes materias organizado polo Departamento de Lingua Galega para celebrar o 17 de maio.

12. Proxecto do centro no que se fai análise de datos meteorolóxicos.

14. Apelido do escritor homenaxeado no día das letras 2019.

16. Cidade inglesa á que viaxou o grupo Erasmus de 1º ESO durante este curso.

17. Planeta no queestamos a traballar no proxecto do Sistema Solar.

19. Unha das lagoas que 4º ESO visitou no 3º trimestre.

20. Nome de pía da ferrolá homenaxeada no concello no mes de febreiro.

VERTICAIS 1. Neste concello atópase un dos parques acuáticos máis populares de Galiza. 2. O 8 de marzo conmemórase o día da... 3. Os alumnos de 4º ESO e 1º BAC visitaron as cidades de Bruxelas, Bruxas e... na excursión internacional 4. Actividade de debate que se realiza no 2º recreo dos mércores 5. Cidade lituana na que se atopa outro dos centros participantes no proxecto Erasmus 6. Vieiros de…. é o noso proxecto de centro deste curso 2018/19. 8. Cidade italiana á que viaxará o grupo Erasmus en outubro. 9. Apelido da autora de Escarlatina a cociñeira defunta. 11. Este parque é unha visita obrigada na excursión de Cantabria 13. Neste castro os alumnos de 1º ESO participaron nun obradoiro de cerámica 15. Celebración na que degustamos castañas 18. Durante o día da paz recadamos 800 euros para este país.

49

Nós, tamén

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo

SOPA DE PROFES Trata de atopar o nome de 15 profesores de 1º e 2º ESO nesta sopa de letras: 2 1 1 2 3 1 1 1 1 2

profesoras de Matemáticas profesor de Programación profesora de Ed. Física profesoras de L. Castelá profesores de L. Galega profesora de Ciencias Naturais profesora de Ed. Plástica profesora de Tecnoloxía profesora de Música profesoras de Inglés

WASAP CINÉFILO

SOLUCIÓNS: Happy Feet Thor Cincenta Kung fu panda Harry Potter Up!

50

Nós, tamén

R evista N ós

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

tamén , xuño

IES Saturnino Montojo

2019

Dirección: Equipo de Dinamización da Lingua Galega Colaboradores:

Profesorado: Paulo Filgueiras,Carme Fernández, Pedro Picallo, Federico Freire, Mónica Arroyo, Sonia Tizón, Mar Regueiro, María Ríos, Victoria Piñeiro, Julia Ríos, Luis Bergantiños, Sonia Tizón, Camino Riegas.

Alumnado: CORRESPONDENTES XUVENÍS (Aldara, Uxía,Catalina, Estela, Ángel e Eduardo​de 1º BAC; Sabela, Candela, Paula, Laura, Lucas, Belén, María e Ariadna​DE 4º ESO; Natalia, Sara, María, Carmen, Noelia, Manuel, Alicia, Nara, Tareixa, Emma, Nahiara, Paula​ de 3º ESO e Javi, Antón, Mateo, Alba, Luna, Álex, Paula e Cristina​, DE 2º ESO), Clara García, David, Julia, Clara, Manuel e Lucía de 1º ESO, Sebastián Isaza, Marcos Rama, Mateo González, José Almeida, Rocío Bouza, Iván Rey, Carmen Fuentes, Lara de la Iglesia, Paula Carrasco, Antón Prieto, Beatriz Gómez, Brais Vázquez, Icía Gómez, María González, Cristina Cuadrado, Mercedes Grandal, Martina Soto e Daniela Soto.

51

Nós, tamén

52

[Publicación do Equipo de Dinamización da Lingua Galega]

IES Saturnino Montojo