ILYA - editie 27 - Slim Bouwen

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE Afgiftekantoor : Antwerpen X Erkenningnummer: P508727

Magazine voor slimme oplossingen

Nr. 27 - mei - juni 2017

SLIM BOUWEN

DE KROOK Coussée & Goris and RCR Aranda Pigam Vilalta Arquitectes have created a wonderful new public space for the city of Ghent, with a brand new library and centre for new media.

VK Architects & Engineers is proud to have played its part as engineering partner for sustainable design, M&E engineering and facade engineering.

Various measures reduce the CO2 emissions by 38% and aim for a primary energy consumption of 91 kWh/m²/year, including an energy storage field.

Ready to use your skills?

2

Working on challenging projects. Do you see the intrinsic possibilities of future buildings and infrastructure? And do you know that you can turn these possibilities into realities? Well, that’s exactly what we do at VK. We deliver fully integrated architecture and engineering services for demanding clients worldwide. People who want to invest in great buildings and infrastructure in a constantly evolving society. Want to help build tomorrow’s world? Check out how you can realize your ambitions on www.vkgroup.be/nl/career and send your cv to Martine Decock on martine.d@vkgroup.be.

ARCHITECTS & ENGINEERS

SCHUILT ER IN JOU EEN POLITICUS? Onze wereld wordt technisch complexer en toch zijn ingenieurs nagenoeg onzichtbaar in de politieke wereld. Omdat wetenschap en technologie een steeds centralere rol in onze samenleving opeisen, moeten politici vaak beslissingen nemen over technologische thema’s en daar hebben ze doorgaans geen kaas van gegeten.

Als we kijken naar wat onze federale ministers en staatssecretarissen gestudeerd hebben, merken we dat er amper technisch geschoolde mensen bij zijn. Vaak zijn onze politici advocaten. Af en toe zijn het artsen.

Zelden is het iemand, zoals minister François Bellot, met een ingenieursdiploma op zak. Dat zou nochtans veel vaker het geval mogen zijn.

Met de organisatie van de ingenieursdebatten wil ie-net niet alleen politici en beleidsmakers ervoor sensibiliseren dat ook ingenieurs een stem verdienen in het politieke debat rond maatschappelijke thema’s. Ook de ingenieurs zelf kunnen op dat vlak wat bewustwording en aanmoediging gebruiken. Al hoeft daarom nog niet elke ingenieur de politieke arena in te stappen. Het is vooral van belang dat ingenieurs geconsulteerd worden tijdens de beslissingsprocessen.

In navolging van het energiedebat en het mobiliteitsdebat vindt op 21 juni het ingenieursdebat ‘Ingenieurs in de politiek’ plaats. We beloven een politiek debat met technische insteek.

Centrale gast van de avond is de internationaal gerenommeerde ingenieur Clement Hiel, die als laatste Belg op visite mocht gaan bij Barack Obama, de vorige president van de Verenigde Staten. Clement Hiel pleit vurig voor meer ingenieurs in de politiek. Hiel staat in de VS aan het hoofd van zijn eigen bedrijf en doceert daarnaast in Los Angeles het vak ‘Engineering for future presidents’. Daarmee wil hij de manier van denken van ingenieurs injecteren bij de leiders van morgen. ‘Zij moeten immers beslissingen nemen die heel technisch zijn. Als zij bepaalde innovatieve principes herkennen – en daar hoort geen zware wiskunde bij – dan zijn ze veel beter gewapend om de grote problemen aan te pakken.’

Vind jij ook dat ingenieurs meer inspraak moeten hebben in het beleid?

Voel je zelf een politieke kriebel of heb je gewoon zin in een geanimeerd debat met een van de meest bekende ingenieurs uit België?

Noteer dan zeker 21 juni in je agenda!

Nancy Vercammen Algemeen directeur

3

INHOUD

IN DIT NUMMER

14

36

ENERGYVILLE TEST SLIMME ENERGIESYSTEMEN UIT

IOT HOMELAB: INCUBATOR VOOR INNOVATIEVE TECHNOLOGIEËN

EN VERDER

HYBRIDE GEOTABS-GEBOUWEN NIEUWE STANDAARD VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE

03 06 22 25 43 46

Voorwoord Actua Domotica Ledenkatern Vormingsagenda Activiteiten

Strategische partner ie-net:

COLOFON Adres van de redactie Desguinlei 214 - 2018 Antwerpen T 03 260 08 40 E-mail ilya@ie-net.be Verantwoordelijke uitgever Nancy Vercammen - algemeen directeur ie-net ingenieursvereniging vzw Coördinatie en contact Karolien Van Wiele, ie-net Karolien.van.wiele@ie-net.be T 03 260 08 58 Eindredactie Luc Vander Elst Redactieraad Jaak Blocken, Ivan Born, Bart Demol, Marc Demolder, Filip De Sutter, Niek Dobbels, Hendrik Goossen, Clement Noé, Frederik Ronsse, Guy Roymans, Luc Taerwe, Werner Vancayseele, Luc Vander Elst, Jos Vander Sloten, Nancy Vercammen, Johan Vyncke Vormgeving Bold & pepper nv ‘t Hofveld 6c4 1702 Groot-Bijgaarden T 02 325 64 64 info@boldandpepper.be www.boldandpepper.be Druk De Bie Printing Reclameregie Trevi nv Meerlaan 9 9620 Zottegem T 09 360 62 16 Willem.holemans@trevi-regie.be

4

25 10

MOBILITEITSDEBAT

Een passie voor klimaat en energie?

Gedreven door kennis en communicatie?

Als overkoepelende organisatie behartigt het Staalindustrie Verbond de belangen van de Belgische staalindustrie in diverse domeinen (trade, klimaat, energie, sociale aangelegenheden).

Met meer dan 10.000 werknemers blijft zij een toonaangevende sector binnen de Belgische industrie en vormt staal een essentieel element voor tal van andere toepassingen (automobiel, bouw, mechanische constructie, …).

Voor het opvolgen en beheren van de verschillende technische aspecten rond klimaat en energie is het Staalindustrie Verbond op zoek naar een

Adviseur Klimaat en Energie Taken: • • • •

Het opvolgen van de Belgische en Europese wetgeving in de materie in nauw overleg met onze leden en de verschillende overheden Het coördineren van de “Accords de branche” voor Wallonië en het begeleiden van de Energiebeleidsovereenkomsten in Vlaanderen Het opvolgen van het ETS-dossier (“Emission Trading System”) en de bijhorende CO2- en energieaspecten Het behartigen van de belangen van de staalindustrie in diverse comités en werkgroepen binnen de overheid en werkgeversorganisaties

Profiel: • • • •

U bent ingenieur, handelsingenieur of bezit een gelijkwaardige masteropleiding met enkele jaren ervaring in industrie of milieuadvies.

U hebt een sterke interesse in een beleidssturende functie met tal van contacten en communicatie.

U ambieert een professionele loopbaan waarbij u uw technische/wetenschappelijke kennis optimaal kunt valoriseren.

U beschikt over een goede talenkennis N, F, E of de bereidheid uw talenkennis uit te breiden.

Wij bieden aan: • • •

Een veelzijdige en uitdagende baan met ruimte voor initiatief en vorming in een professionele werksfeer.

Een aantrekkelijke verloning met extra voordelen weerspiegelt uw verantwoordelijkheden.

Contacten op hoog niveau met de professionele wereld en nieuwste ontwikkelingen op vlak van techniek en communicatie.

Belangstelling voor deze functie?

Contacteer: Philippe Coigné, Directeur Generaal - philippe.coigne@steelbel.be - tel 02/509.14.06

GROUPEMENT DE LA SIDERURGIE ASBL Rue Ravenstein 4 1000 Bruxelles

e-mail: philippe.coigne@steelbel.be Tel. (02) 509.14.06 Fax (02) 509.14.00

STAALINDUSTRIE VERBOND VZW Ravensteinstraat 4 1000 Brussel

ACTUA

QINETIQ SPACE LEVERT KOPPELINGSSYSTEEM VOOR DREAM CHASER

ESA en een Europees consortium onder leiding van QinetiQ Space gaan het koppelingssysteem leveren voor de Dream Chaser, een herbruikbaar ruimtevaarttuig dat bijvoorbeeld vluchten naar het ISS kan verzorgen. De Europese ruimtevaartorganisatie en haar partners hebben een akkoord ondertekend met Sierra Nevada Corporation (SNC), de fabrikant van de Dream Chaser, voor het gebruik van het International Berthing Docking Mechanism (IBDM).

Het IBDM is een koppelingssysteem voor grote en kleine ruimtetoestellen. Het bestaat uit twee systemen: een soft- en een harddockingsysteem. Het softdockingsysteem dempt alle relatieve bewegingen en minimaliseert de impact tussen twee ruimtetuigen tijdens de koppeling. Het harddockingsysteem zorgt voor de structurele en luchtdichte verbinding tussen twee ruimtevaarttuigen, zodat lucht kan worden ingebracht en de deuren van beide voertuigen kunnen worden geopend. Zo kunnen astronauten zich van het ene voertuig naar het andere bewegen.

Erik Masure, managing director bij QinetiQ Space: “We zijn ervan overtuigd dat het slimme ontwerp kan worden ingezet voor verschillende soorten ruimtetoestellen: bemande en bevoorradingsvluchten, zware en lichte ruimtevaarttuigen voor lage banen rond de aarde en daar voorbij.”

SNC heeft de Dream Chaser ontworpen als een herbruikbaar ruimtevaartuig dat kan landen op commerciële luchthavens of ruimtestations overal ter wereld. Het toestel wordt vooral gebruikt voor het voorraad- en afvalbeheer naar het ISS. De Dream Chaser is een veilig, betaalbaar, flexibel en betrouwbaar toestel, dat ontwikkeld is voor zowel bemande als onbemande vluchten naar bestemmingen in een lage baan rond de aarde, zoals het ISS en andere toekomstige commerciële ruimtebestemmingen.

Het Belgisch ruimtevaartbedrijf QinetiQ Space leidde de ontwikkeling van het IBDM-project sinds de start in 2015. Het stelde een industrieel team samen met industriële partners uit Spanje, Polen en Zwitserland.

RIJDEN WE BINNENKORT OP GRAS? Bio-ingenieurs van de Universiteit Gent hebben een proces ontwikkeld dat van gras een biobrandstof kan maken. Het grootste deel van de energie die we gebruiken als energievoorziening is afkomstig uit fossiele bronnen. Bij de verbranding van die fossiele brandstoffen komt CO2 vrij en dat zorgt voor aanzienlijke milieuschade. Onderzoekers van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen gaan daarom op zoek naar nieuwe, duurzame brandstoffen. Zoals gras.

“Gras is er in overvloed. Het zou dus ideaal zijn als biologische brandstof”, aldus doctoraatsstudent Way Cern Khor, die zijn doctoraatsonderzoek deed over gras als biobrandstof. “In mijn onderzoek heb ik methodes getest die gras kunnen afbreken en behandelen tot het gebruikt kan worden als brandstof.”

Eerst krijgt het gras een voorbehandeling, zodat het makkelijker biologisch afbreekbaar is. Dan worden bacteriën toegevoegd die de suikers in het gras omzetten naar melkzuur en daarvan afgeleide stoffen. Dat melkzuur kan dienen als chemische stof die andere verbindingen kan produceren, zoals bioafbreekbaar plastic of brandstof. In dit onderzoek werd melkzuur omgezet in capronzuur. Dat werd via elektrolyse omgezet in decaan, dat gebruikt kan worden in brandstof

6

voor wagens en vliegtuigen. Vooral voor de luchtvaart is dat van belang: elektrische wagens bestaan al, maar elektrische vliegtuigen nog niet. Dat zal volgens de onderzoekers nog zeker enkele decennia duren.

Er is wel nog wat werk aan de winkel voordat dat realiteit wordt. Op dit moment is de hoeveelheid biobrandstof die uit gras gemaakt kan worden nog beperkt tot enkele druppels. Het huidige proces maakt het erg duur. En uiteraard moeten ook motoren compatibel zijn met de brandstof.

NU BESCHIKBAAR

VERIFIEER EN OPTIMALISEER UW ONTWERP met COMSOL Multiphysics De evolutie van numerieke simulatiesoftware heeft een belangrijke mijlpaal bereikt.

®

Overwin ontwerpuitdagingen eenvoudig met behulp van COMSOL Multiphysics®.

Maak gebruik van de krachtige wiskundige modelleringstools en solvertechnologie om accurate en uitgebreide simulatieresultaten te leveren.

Ontwikkel maatwerk applicaties met behulp van de Application Builder en verspreid ze binnen uw organisatie of naar uw wereldwijde klanten met een eigen installatie van COMSOL Server™.

Profiteer vandaag nog van de kracht van multifysica comsol.nl/products

© Copyright 2017 COMSOL.

ARBEIDERS AUDI BRUSSEL COMMUNICEREN MET ROBOTS VIA GEBAREN Bij Audi Brussel werden eind maart de resultaten voorgesteld van het imec.icon ‘ClaXon’-project dat onderzocht hoe mensen kunnen samenwerken met de nieuwste generatie industriële robots. Het project resulteerde in een collaboratieve robot (cobot), ‘Walt’, die tussen de Audi-arbeiders staat en via gebaren echte interactie mogelijk maakt tussen mens en machine. Alle betrokkenen – en niet in het minst de arbeiders zelf – reageerden enthousiast op de mogelijkheden die de technologie biedt.

Sinds de jaren ’70 is het gebruik van robots in zware industrietakken, zoals de auto-industrie, een courant verschijnsel. Om ongelukken te vermijden worden de robots in principe zorgvuldig afgeschermd van de mensen in hun directe omgeving. De voorbije maanden liep een uniek project waarbij industriële robots en arbeiders van Audi Brussel voor het eerst op een veilige manier écht konden samenwerken in één gemeenschappelijke ruimte, zonder veiligheidskooi.

Het imec.icon ClaXon-project bekeek aan welke technische en sociale voorwaarden een industriële robot moet voldoen om op een veilige manier tussen mensen te kunnen functioneren. Door de zwaaiarmen van cobots uit te rusten met flexibele gewrichten kunnen we bijvoorbeeld vermijden dat ze een arbeider verwonden bij

een botsing. Maar dat gaat dan weer ten koste van hun accuraatheid. Daarom ontwikkelden de projectpartners nieuwe software die de veiligheid van de arbeiders ondersteunt en tegelijkertijd de precisie van cobots met 60% verhoogt.

Maar ook de kennisoverdracht en communicatie tussen mens en cobot kwamen tijdens het project uitgebreid aan bod. Zo werd technologie ontwikkeld die het voor operatoren mogelijk maakt om een complexe taak te demonstreren, waarna de cobot die taak op een flexibele manier kan uitvoeren. Om met de cobot te communiceren werd ingezet op het gebruik van gebaren.

7

ACTUA

ZONNEKAART TOONT HOE GESCHIKT UW DAK IS VOOR ZONNEPANELEN Eén op de acht gebouwen in Vlaanderen heeft zonnepanelen of een zonneboiler. Heel veel andere gebouweigenaars met een zonnig dak beseffen niet welke kansen ze laten liggen. Daar komt nu verandering in dankzij de zonnekaart.

Iedereen kan die zonnekaart raadplegen op www.energiesparen.be/zonnekaart.

Je geeft een adres in en je ziet meteen hoe geschikt je dak is voor zonnepanelen.

De kleur die het gebouw krijgt op de kaart, toont de geschiktheid: groen is ideaal, geel is bruikbaar en oranje staat voor beperkt tot niet-bruikbaar voor de plaatsing van zonnepanelen en/of een zonneboiler. Voor elk groen of geel dak worden de kostprijs en de terugverdientijd van zonnepanelen en een zonneboiler voor een doorsneegezinsverbruik berekend op basis van een jaarlijks elektriciteitsverbruik van 3.500 kWh/jaar en warm water voor vier personen. Daarnaast zie je ook de jaarlijkse besparingen op energiekosten en CO2-uitstoot. Je krijgt zelfs een eerste inschatting van het aantal te installeren zonnepanelen en van de plaats op het dak waar de zonnewinst het grootst is.

Wie geen doorsneeverbruik heeft, kan de instellingen aanpassen en een persoonlijke berekening laten maken. De zonnekaart beperkt zich niet tot gezinnen.

Er zijn profielen voor grote verbruikers in de toepassing geïntegreerd, zodat ook bijvoorbeeld bedrijven, scholen, supermarkten, gemeentebesturen en andere

organisaties een eerste inschatting kunnen maken van de mogelijkheden van zonnepanelen of een zonneboiler op hun dak.

Het Vlaams Energieagentschap nam het initiatief voor de zonnekaart en begon begin 2016 een samenwerking met Informatie Vlaanderen en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek.

ONDERWIJSTECHNOLOGIE VAN DE TOEKOMST OP CAMPUS KULAK KORTRIJK Studenten die via hun smartphone silent questions stellen om de docent te laten weten dat het tempo te hoog ligt of dat een term niet duidelijk is. Leersystemen die automatisch in rekening brengen dat student x wat meer aankan dan student y. En virtual classrooms, waarbij studenten zich op elke willekeurige plaats kunnen bevinden en de docent nog op een andere. De Campus Kulak Kortrijk is een ambitieuze proeftuin voor de nieuwste onderwijstechnologie en de toepassingen ervan.

Die werden op dinsdag 18 april gedemonstreerd.

Technologie in het onderwijs is uiteraard niet nieuw. Je had al software om het onderwijs administratief te organiseren of om notities van de prof of scripties van studenten uit te wisselen. “Maar soft- en hardware die specifiek op het leren zelf gericht is hadden we nog niet zoveel, zeker niet als het gaat over contactonderwijs.

Wij werken intensief om daar verandering in te brengen.” Aan het woord is professor Piet Desmet van de Campus Kulak Kortrijk, professor toegepaste taalkunde en samen met professor Fien Depaepe drijvende kracht achter Edulab. Op dinsdag 18 april werd dat project feestelijk gelanceerd.

“Kort door de bocht: Edulab gaat over technologie die allerlei vormen van interactie en samenwerking ondersteunt om zo tot beter leren te komen”, zegt professor Desmet.

8

Edulab is geen website of platform, maar een concrete locatie op de Kortrijkse campus. Volgens één van de docenten die er al mee gewerkt hebben, is Edulab magisch: ‘iets waar je als lesgever altijd naar verlangd hebt’. De woordkeuze is voor zijn rekening, maar wat je er vindt aan hardware en software is echt wel state of the art. Het is niet alleen een lesruimte, maar ook een proeftuin voor onderzoek naar geavanceerde onderwijstechnologie en wat die oplevert.

Edulab kadert in het grotere Tecol-project, de koepelbenaming voor technology enhanced collaborative learning. Barco en Televic, twee bedrijven die inzake onderwijstechnologie bij de wereldtop aanleunen, werken eraan mee, en de KU Leuven natuurlijk ook.

DNA-COMPUTER BRENGT ‘ZELFDENKENDE MEDICIJNEN’ STAP DICHTERBIJ Onderzoekers van de TU/e presenteerden een nieuwe techniek die het mogelijk moet maken om met behulp van DNA-computers de afgifte van medicatie in het bloed te controleren. In het vakblad Nature Communications beschrijft het team hoe het voor het eerst een DNA-computer heeft ontwikkeld die meerdere antistoffen in het bloed kan detecteren en op basis daarvan een berekening kan uitvoeren. Dat is een belangrijke stap in de ontwikkeling van slimme, ‘zelfdenkende’ medicijnen, waarmee op termijn de medicatie van bijvoorbeeld reuma en de ziekte van Crohn beter kan worden gecontroleerd met minder bijwerkingen en lagere kosten.

De methode die de TU/e-onderzoekers presenteren is te vergelijken met een beveiligingssysteem dat eigenhandig een deur opent, afhankelijk van de persoon die ervoor staat. Als de camera de persoon herkent, gaat het slot van de deur, maar bij een onbekende blijft de deur dicht.

“Het onderzoek naar diagnostische tests richt zich vaak alleen op de ‘herkenning’, maar het bijzondere aan dit systeem is dat het nadenkt en dat het kan worden gekoppeld aan een actie, zoals de afgifte van een medicijn”, zegt hoogleraar Biomedical Chemistry, Maarten Merkx.

Werken voor een wereldhaven, kan dat jou inspireren?

Inspireer ons op www.portofantwerp.com/jobs als werkleider bouwkunde projecten projectmanager infrastructuur

GEOTABS

ONDERZOEK MOET LEIDEN NAAR BREDERE TOEPASBAARHEID VAN HET SYSTEEM

HYBRIDE GEOTABS-GEBOUWEN WORDEN NIEUWE STANDAARD VOOR ENERGIE-EFFICIËNTIE Prof. dr. Lieve Helsen (KU Leuven) en prof. dr. Jelle Laverge (UGent) zijn al jarenlang betrokken bij wetenschappelijk onderzoek naar Geotabs, de combinatie van geothermische warmte en koude en betonkernactivering.

Samen met prof. Wim Boydens (UGent), CSTO van het Vlaams en internationaal actieve ‘Boydens engineering’, coördineren ze internationaal onderzoek naar die vernieuwende energietechnologie en passen ze die toe.

AUTEUR: AN REKKERS

Lieve Helsen: “Geotabs is een Engels acroniem, waarbij de Geo slaat op de geothermische warmtepomp en de ‘tabs’ op ‘Thermally activated building systems’, zeg maar betonkernactivering. Geotabs is een combinatie van een productiesysteem - de warmtepomp die warmte voorziet op een heel lage temperatuur en koude op een relatief hoge temperatuur - en een afgiftesysteem, bijvoorbeeld vloerverwarming of betonkernactivering. Omdat die systemen

een heel groot oppervlak bestrijken en daardoor met een lagere temperatuur voor verwarming en een hogere temperatuur voor koeling kunnen worden gevoed, krijg je door de combinatie met geothermische warmtepompen een heel efficiënt energiesysteem. In de winter haalt de warmtepomp warmte uit de bodem via de geothermische koppeling, die de warmte zal opwaarderen tot een voldoende hoge temperatuur voor verwarming en zo voedt ze het warme water voor de betonkernactivering. Maar het systeem is vooral interessant voor koeling: doordat je in de winter warmte uit de grond haalt, koelt de grond af en heb je koude beschikbaar voor de zomer.

Dan kun je gewoon die koude uit de bodem halen en rechtstreeks gebruiken, waardoor het rendement heel hoog ligt.”

Jelle Laverge vult aan: “De bodem regenereert op die manier bovendien, waardoor je in de winter ook weer efficiënter gaat werken. Waar koeling meestal als een soort luxeproduct aangezien wordt, is die bij Geotabs net nuttig om het systeem op jaarbasis tot een optimalere efficiëntie te laten komen.”

BETONKERN Prof. dr. Lieve Helsen.

10

De betonkernactivering wordt aangebracht in de plafondplaten. Zo kan de techniek soms zowel voor

de bovenliggende zone als voor de onderliggende ruimte werken. Een bijkomend voordeel van het Geotabs-systeem ligt in de eigenheid van het beton zelf. Het feit dat beton zo’n grote massa en capaciteit heeft, maakt dat je dat ook als een opslagsysteem kunt gebruiken. Je kunt vooraf opwarmen of afkoelen op het moment dat de elektriciteit goedkoop of ruimschoots beschikbaar is. Daardoor kun je een vorm van flexibiliteit aanbieden op de markt of op het elektriciteitsnet die bij smartgridready toepassingen wel een belangrijke rol kan spelen. Ook opslag in de bodem, zoals seizoensopslag, behoort tot de mogelijkheden.

De Geotabs-technologie wordt vooral toegepast bij kantoorgebouwen, omdat daar een stabiele temperatuur wordt gevraagd. In Vlaanderen werden al verschillende voorbeelden van de techniek gerealiseerd.

Het Infraxgebouw in Dilbeek, het nieuwe Antwerpse provinciehuis, het BEN-hoofdkantoor van Van Roey in Rijkevorsel, het Hollandsch Huys in Hasselt of Ter Potterie, een woonzorgcentrum dat pas is geopend in Brugge, zijn Geotabs-gebouwen. Ook het Herman Teirlinckgebouw voor de Vlaamse administratie in Brussel wordt momenteel met de Geotabs-technologie opgetrokken.

“Door de grote variatie in warmtevraag in een woning

© XDGA_2013

Het Antwerps provinciehuis staat nog in de steigers, maar het Geotabs-systeem wordt er in de praktijk gebracht.

“Waar we vroeger keken hoe we de gebouwschil van een Geotabs-gebouw zodanig konden aanpassen dat het systeem goed kon werken, laten we de architect nu de vrijheid om het gebouw te ontwerpen en kijken we hoe een Geotabs-systeem kan geïntegreerd worden in eender welk type gebouw.” wordt Geotabs nog niet courant geïnstalleerd in woningen”, zegt Jelle Laverge. “De Geotabs-technologie leent zich vooral, als je een relatief uniform, constant klimaat wil creëren of nodig hebt. In woningen is dat helemaal niet zo. Daar heb je een aantal verschillende kamers waar je heel andere activiteiten uitvoert, denk maar aan de badkamer, de living, de slaapkamer, die elk een andere temperatuur vragen op verschillende momenten van de dag. In zo’n context zijn er veel meer uitdagingen voor het systeem.”

ROTSEN EN WATER Geotabs werkt via ondiepe geothermie. Dat doet de vraag rijzen of de technologie in heel België wel kan worden toegepast.

Jelle Laverge: “Het kan nagenoeg overal in België,

maar de bodemgesteldheid zorgt soms wel voor uitdagingen. Het is evident dat het duurder is om een warmtewisselaar te plaatsen in een rotsachtige bodem, eerder dan in een zachtere bodem, zoals we die in Vlaanderen hebben. Er zijn soms ook restricties met betrekking tot natuurbehoud in zones waar er beter geen warmte onttrokken of toegevoegd wordt aan de bodem, maar globaal gezien is dat de uitzondering op de regel.”

Lieve Helsen vult aan: “Soms is het een probleem van ruimte. Midden in het centrum van een stad kan dat misschien wel een uitdaging zijn. Maar ook in rotsachtige structuren is het mogelijk. Zweden heeft veel rotsachtig gebied en daar is het grootste aantal grondgekoppelde warmtepompen in Europa geplaatst. Het kan dus. Het vraagt dan wel andere

Dr. Jelle Laverge.

11

GEOTABS

Geothermische warmtepompen halen warmte en koude uit de bodem. Waar koeling meestal als een soort luxeproduct aangezien wordt, is die bij Geotabs net nuttig om het systeem op jaarbasis optimaal te doen werken. boortechnieken, maar potentieel is het wel mogelijk.

Het hangt er ook van af of je een open of een gesloten geothermisch systeem gebruikt. Wij denken nogal snel aan de gesloten systemen waar je een warmtewisselaar in de bodem plaatst, maar je hebt ook open systemen die in de grondwaterlagen water oppompen en warmte of koude laten wisselen met een circuit in het gebouw. Dat kan maar op plaatsen

Prof. Dr. Wim Boydens.

12

waar de aquifers of grondwatervoerende lagen voorhanden zijn. Als er open systemen mogelijk zijn, dan zijn ze wel efficiënter dan gesloten systemen. Je hebt wel een minimum projectschaal nodig om dat economisch haalbaar te maken. Vooral in Nederland maakt men daar veel gebruik van.”

HYBRIDE Lieve Helsen legt uit dat vandaag vooral wordt ingezet op hybride Geotabs-systemen. De combinatie van het hybride Geotabs-gebouwconcept met voorspellende modelgebaseerde regeling - model predictive control - vormt al meer dan een decennium een onderzoekspeerpunt van haar team.

“We werken niet meer alleen met de zuivere geothermische warmtepomp en de betonkernactivering, maar zowel op productie- als op afgiftezijde laten we een supplementair, sneller reagerend systeem toe. Dan kun je een betonkernactivering, die per definitie heel traag werkt omdat de hele betonmassa op temperatuur moet komen, aanvullen met een snelwerkend systeem dat de snelle storingen opvangt. Als de zoninstraling op een bepaald moment van de dag de temperatuur in het gebouw doet toenemen of als er veel volk in een vergaderzaal zit,

heb je ineens veel interne warmtewinsten, waardoor de temperatuur geleidelijk gaat stijgen. Als je dat niet hebt voorspeld, weet het systeem dat niet en dus is het beton niet genoeg opgeladen met koude om dat te compenseren. Als je pas op dat moment reageert, dan duurt het pakweg vijf uur vooraleer dat in je ruimte terechtkomt door de trage reactiesnelheid van het beton. Maar als het incident voorspelbaar is, kun je anticiperen en er met een slimme aansturing op inspelen. Als je weet dat de vergadering morgen met zoveel mensen in die zaal interne warmtewinsten zal opleveren, dan kun je ervoor zorgen dat het beton op dat uur koud is. Op die manier laat je toch de betonkernactivering voor de basislast zorgen en het supplementaire systeem kan de snelle, minder voorspelbare variaties opvangen.”

Jelle Laverge: “Het onderzoek naar de hybride Geotabs-installatie is erop gericht om de bulk van de warmte- of koelvraag op het Geotabs-systeem te behouden vanwege de hoge efficiëntie. De basis van de technologie is een elektrisch gevoed systeem, waarbij die voeding kan worden geïntegreerd vanuit de meeste beschikbare hernieuwbare energiebronnen, zoals zon, water en wind. Die bijkomende

© Boydens Engineering.

© Van Roey

Geotabs-installaties functioneren het best in gebouwen die een stabiele, constante temperatuur vragen, zoals kantoren. Voorbeelden zijn de nieuwe hoofdzetel van Van Roey in Rijkevorsel (linkse foto) en het Infrax-kantoor in Dilbeek (rechtse foto).

“Bij de hybride Geotabs-systemen is het wel een hele uitdaging om de aansturing, het ontwerp en de dimensionering juist te krijgen. Die systemen moeten correct samenwerken. Als je puur naar de regelbaarheid kijkt, dan zou je eigenlijk het snellere systeem moeten inzetten, omdat dat heel gemakkelijk alle schommelingen kan opvangen en op elk moment het meeste comfort garandeert. Maar net de Geotabs-componenten leveren de grootste efficiëntie.

Vanuit duurzaamheidsoogpunt moet je dan uiteraard zoveel mogelijk daarop inzetten.”

DIMENSIONERING Lieve Helsen is ervan overtuigd dat vooral de systeem­ integratie de uitdaging voor de nabije toekomst is.

“Waar we vroeger keken hoe we de gebouwschil van een Geotabs-gebouw zodanig konden aanpassen dat het systeem goed kon werken, laten we de architect nu de vrijheid om het gebouw te ontwerpen en kijken we hoe een Geotabs-systeem kan worden geïntegreerd in welk type gebouw ook. Precies daarom is die stap naar hybride Geotabs-systemen zo belangrijk, want dat zal de diversiteit in toepassingen in de markt enorm doen toenemen. De grootste uitdaging zal er dan in bestaan om de individuele componenten op de best mogelijke manier te dimensioneren: hoe groot moet het Geotabs-deel worden en hoe groot moet het supplementaire systeem zijn? Hoe laten we die twee componenten zo goed mogelijk samenwerken, zodat ze elkaar versterken in plaats van tegen te werken? Want in het slechtste geval zou de snelle component de trage kunnen overrulen. UGent is nu vooral actief op het vlak van ontwerp en dimensionering, terwijl wij

activiteit toe op de waterverdeling door het gebouw, Viessmann Benelux werkt aan de warmtepompen, Lemon consult uit Zwitserland en Boydens engineering uit België houden zich bezig met het ontwerp en de opvolging van het systeem. Al die verschillende partners hebben we nodig om tot een geïntegreerd systeemvoorstel te komen.”

vanuit KU Leuven vooral inzetten op de aansturing en de integratie van de systemen.”

De onderzoekers zien het sterk groeiende Geotabs-concept in de nabije toekomst een groter aandeel van de bouwmarkt innemen. Daartoe moet het systeemdenken nog enkele grote stappen vooruit zetten.

Jelle Laverge: “De Belgische markt heeft niet echt een traditie van geïntegreerde bouwprojecten.

We hebben heel veel kleine aannemers met elk hun eigen specialisaties. In Centraal Europa, waar het systeem al meer wordt toegepast, heb je meer geïntegreerde actoren op de bouwmarkt. Omdat je in Vlaanderen al die verschillende componenten moet bijeenbrengen, zijn de hoge studiekosten vaak wel een blokkerende factor. Om die studiekosten drastisch te kunnen terugdringen moeten we één geïntegreerd systeem als oplossing naar voor kunnen schuiven. Daarom geloven ook de partnerbedrijven sterk in een ‘plug-and-play package’, een concept dat als geheel goed werkt met een gegarandeerde kwaliteit van alle componenten. In zo’n geïntegreerd systeem moeten verschillende componenten samenwerken om het concept op een goede manier te laten functioneren. Daarom werken we in het kader van het lopende Europees onderzoeksproject ‘hybrid Geotabs’ (Horizon 2020) samen met verschillende universiteiten, sectororganisaties en grote en kleine bedrijven, die allemaal vanuit een bepaald aspect actief zijn rond de probleemstelling. Lieve bekijkt het vanuit de systeemintegratie en de regeling, wij in Gent eerder vanuit de gebouwenkant. DTU, een Deense universiteit, focust op de toepassing en het thermische comfort van de gebruiker. Maastricht analyseert de appreciatie van de gebruiker en de gezondheidsaspecten. Er werken ook heel wat industriële partners mee die de verschillende componenten vertegenwoordigen: een Spaans bedrijf kijkt naar de warmtewisselaar in de bodem, een energiecluster uit Praag past de voorspellende regeling in de praktijk toe, een Fins bedrijf spitst een groot deel van zijn

STERK PARTNERSCHAP Lieve Helsen: “De partners zijn heel selectief gekozen in het project. We hebben echt de Europese spelers geselecteerd die zich op dat thema toeleggen, omdat we die ook vanuit vroegere projecten al kenden. We beginnen een club te worden die elkaar vertrouwt en we willen samen vooruit. Dat voel je wel in die ploeg. We mogen ook wel in de verf zetten dat we met de drie Vlaamse partners - UGent, Boydens en KU Leuven - hier het initiatief hebben genomen, dat we een flink pak coördinatie opnemen en dat we bij de opbouw van het onderzoek een belangrijke rol spelen, zowel vanuit de bedrijfskant als vanuit het academisch onderzoek.”

Knap dat Vlaanderen op die manier weer eens stevig op de kaart wordt gezet.

© Boydens Engineering.

energie kan zowel op het gebouw zelf worden geproduceerd door bijvoorbeeld fotovoltaïsche panelen, maar ze kan net zo goed worden aangeleverd via een windmolen in een industriepark. Technisch gezien zijn de tabs ook combineerbaar met warmte- of koudeopwekking via biomassa, gas of restwarmte.”

In Brugge wordt het woonzorgcentrum Ter Potterie met een Geotabs-installatie uitgerust. Een doorgedreven systeemdenken maakt de toepassing ook voor residentiële gebouwen mogelijk.

13

HOME LAB

ENERGYVILLE GEEFT INDUSTRIËLE PARTNERS PLATFORM OM HUN SLIMME HUISHOUDTOESTELLEN TE VERFIJNEN

HOME LAB TEST SLIMME ENERGIESYSTEMEN VAN MORGEN UIT De huizen waarin we morgen wonen, zullen bij uitstek ‘slim’ zijn.

Energie-efficiëntie, flexibiliteit en hernieuwbare energie zijn daarbij sleutelbegrippen. Het ‘internet of things’ leidt ons naar die futuristische energiemanagementsystemen en EnergyVille in Genk test die systemen uit.

EnergyVille beschikt over verschillende laboratoria, maar in het kader van ‘slim wonen’ trok vooral het Home Lab onze aandacht.

AUTEUR: LUC VANDER ELST

Steven Van Deun is business developer bij EnergyVille. Het is zijn taak om de industriële partners binnen te halen die met EnergyVille in zee willen gaan om de nodige research te doen. Hij geeft ons tekst en uitleg bij het Home Lab. De infrastructuur van het Home Lab bij EnergyVille is een testopstelling waar industriële partners hun technologie voor home-energiemanagementsystemen en communicatiesystemen kunnen uittesten en waar onderzoeksinstanties hun eigen onderzoeken naar smartgridapparatuur kunnen uittesten. Vandaag bestaat het Home Lab bij EnergyVille uit twee ‘huizen’ waar slimme systemen worden uitgetest op enkele huishoudtoestellen.

Van Deun: “Het Home Lab stond al sinds 2012 bij VITO en is sinds 2016 naar Genk verhuisd.

Momenteel hebben we plannen om ons Home Lab uit te breiden met bijkomende apparaten en energiemanagementsystemen, zodat we apparaten breder kunnen uittesten en kunnen nagaan hoe zij er kunnen toe bijdragen om meer hernieuwbare energie in ons netwerk te integreren. Van twee huizen willen

14

we evolueren naar twee straten. Hoe we dat doen, bekijken we momenteel met enkele leveranciers van huishoudtoestellen en energiemanagementsystemen.

Onlangs hebben we ook werken uitgevoerd om de straten te differentiëren: eentje gevoed door wisselspanning en eentje door gelijkspanning. Vanaf dit jaar beginnen we ook met de straat voor gelijkspanning, maar de uitbouw daarvan neemt iets meer tijd in beslag, omdat daar nog maar weinig expertise en normalisatie over voorhanden is. Het gaat immers om echt experimentele set-ups rond gelijkspanning.”

EVOLUTIE “We zien een evolutie naar gelijkspanning of gelijkstroom voor de huizenmarkt. Op hoge voltages, zoals de Elia-spanning, wordt die al langer uitgerold, omdat je zo langere afstanden kunt overbruggen, bijvoorbeeld naar een windmolenpark op zee. We zien die evolutie nu ook meer en meer in de huizen: zonnepanelen wekken gelijkstroom op, batterijen slaan die op en de meeste huishoudapparaten gebruiken gelijkstroom. Door de omzetting van wisselstroom naar gelijkstroom verliezen we tussen de 3 tot 8% energie, terwijl dat eigenlijk niet nodig

is. Als we die lokale gelijkstroom – de omzetting van zon in energie – kunnen opslaan in een batterij en rechtstreeks kunnen gebruiken in onze apparatuur, dan winnen we aan efficiëntie. We botsen daar nu nog tegen enkele wettelijke beperkingen, maar in de toekomst en zeker bij nieuwbouw zien we wel een evolutie naar gelijkstroom voor de woningmarkt. Dat hebben we al in ons Home Lab voorbereid, zowel voor het huis als voor het distributienet.”

Voor elk van de twee huizen kan de elektriciteit gecontroleerd en gedetailleerd gemeten worden. De gegevens worden gesynchroniseerd en opgeslagen in een centrale database en het hele Home Lab werkt computergestuurd.

“Het Home Lab is het centrale punt bij EnergyVille in de connectiviteit tussen de labo’s. Het kan gekoppeld worden aan de andere laboratoria in het gebouw, zoals het batterijtestlab, warmtepompen in het thermotechnisch lab of de zonnepanelen op het dak. Dankzij al die combinatiemogelijkheden kunnen we gaan simuleren en nagaan hoe alles samenwerkt in een distributienetwerk. We hebben voor elk huis

EnergyVille op de voormalige mijnsite in Genk test de intelligente woonsystemen van morgen uit in een duurzame omgeving.

“Vraag en aanbod van energie worden automatisch op elkaar afgestemd en zo kiezen de apparaten zelf voor de grootst mogelijke energie-efficiëntie.” een huiskast met slimme meters en een vaatwasser, een wasmachine, een droogkast en een boiler.

Op basis van een aantal parameters en interne en externe meetgegevens meten we het verbruik en sturen we de huishoudapparaten aan. Sommige apparaten waren al smartgridready. Andere waren dat nog niet, maar daar hebben we een apparaatje voor ontwikkeld om ze te kunnen aansluiten op een smartgrid. Zo kunnen we de apparaten eenvoudig programmeren en van op afstand opdrachten doorgeven. Je kunt bijvoorbeeld instellen dat je was moet klaar zijn tegen morgenvroeg acht uur. De machine zoekt dan zelf het meest geschikte moment om het programma te starten. Vraag en aanbod van energie worden automatisch op elkaar afgestemd en zo kiezen de apparaten zelf voor de grootst mogelijke energie-efficiëntie. Dat kan bijvoorbeeld zijn,

als er in de wijk of in het huis energie op overschot is of als de zonnepanelen dreigen afgeschakeld te worden, omdat ze een bovengrens halen inzake spanning. Een belangrijk aspect daarbij is het comfort van de eindgebruiker. Die wil immers een toestel dat eenvoudig en transparant werkt, zodat hijzelf niet moet uitzoeken wanneer het het voordeligst is om het toestel te laten draaien. Als het comfortniveau voor de eindgebruiker daalt, dan maakt hij geen gebruik van die intelligente systemen.”

PARAMETERS Heel wat externe parameters, zoals zon en wind, kunnen worden voorspeld en dus weet men vooraf wanneer bepaalde voltages te hoog kunnen oplopen en kan men ook de meest geschikte periodes voor energieverbruik voorspellen.

“De meeste parameters zitten op een centraal beheerd controlesysteem: zon, wind, temperatuur van de feeders, belasting van de transformatoren, verbruik van huizen in de wijk, opwekking door de zonnepanelen. De slimme meters hebben een aparte kwartiermeting en weten hoeveel energie er lokaal wordt geproduceerd.

Ook dat kan dus worden meegenomen bij de evaluatie van wanneer apparaten moeten beginnen te werken.”

Voor apparaten die niet continu moeten werken, zoals een vaatwasser, een wasmachine of een droogkast, ligt smartgridbeheer voor de hand. Maar ook minder evidente apparaten, zoals een boiler of een koelkast komen in aanmerking voor smartgridbeheer.

“Via een controller hebben we de elektrische boiler ook smartgridready gemaakt. Dankzij sensoren

15

HOME LAB

In de twee huizen worden toestellen getest die niet permanent moeten werken.

Het Home Lab heeft meer dan ruimte genoeg om de twee huizen uit te breiden tot twee straten. weten we hoeveel procent nuttig warm water er nog in de boiler zit. Domme boilers warmen hun water onmiddellijk na het verbruik van warm water opnieuw op en belasten zo onnodig het distributienet. Ze doen dat vaak op een ogenblik waarop er aan dat warm water nog absoluut geen behoefte is. Slimme boilers wachten met het opwarmen tot op het meest energie-efficiënte moment. Ze meten de behoefte

aan warm water voor een gezin, stemmen dat af op het tijdstip van verbruik en warmen het water op de juiste momenten op, in de zomer bijvoorbeeld tijdens de middag, als de zonnepanelen het meest energie leveren. Dat je boiler niet altijd gevuld is met warm water, is geen probleem, zolang je niet gestoord wordt in je comfort. Je kunt zelfs laten sturen op dimensie: als de kinderen het huis uit zijn, dan is

Ook boilers kunnen slim gestuurd worden: het volume warm water kan worden aangepast aan de veranderde gezinssamenstelling en de opwarming van het water kan naar de interessantste momenten verhuizen.

16

de boiler doorgaans overgedimensioneerd en hoef je hem ook niet volledig te laten vullen met warm water. Zelfs apparaten waarvan we denken dat ze continu moeten draaien, kunnen deels smart worden aangestuurd. Ook voor koelkasten of diepvriezers zijn er temperatuurmarges, die je kunt gebruiken om de compressor aan te sturen.”

FLEXIBILITEIT Het Home Lab onderzoekt de mogelijkheden inzake energieflexibiliteit: de mogelijkheid om binnen een huis je energie vroeger of later te consumeren. Dat wordt vooral interessant voor de energiemarkt, als de slimme meters definitief hun intrede doen.

“Omdat onze zon- en windenergie intermitterend zijn, moeten we naar een situatie evolueren waarin we consumeren, als er energie voorhanden is.

De home-energiemanagementsystemen in uw huis verlagen op termijn uw energiekosten. Dat kan ofwel door te consumeren als er veel energie ter beschikking is en de prijzen dus lager liggen, ofwel door consumptie te verschuiven en vergoed te worden voor die verschuiving. Door het almaar groter wordende aandeel van hernieuwbare energie in ons elektriciteitsnet komt het erop aan om die elektriciteit te consumeren als ze beschikbaar is.

Op die momenten wordt flexibiliteit belangrijker dan energie-efficiëntie. Dat gebruikersgedrag wordt aangestuurd door apparaten slimmer te maken, gedreven door het ‘internet of things’. Het moet op termijn de bedoeling zijn dat een gebruiker kan inschrijven op een programma om zijn apparaten te laten controleren en sturen en in ruil daarvoor verlaagt zijn energiefactuur. Waar de productie zich vroeger aanpaste aan de vraag wordt dat paradigma nu omgedraaid en past de vraag zich nu aan het aanbod aan.”

De testen van het Home Lab hebben EnergyVille al enkele praktisch bruikbare resultaten opgeleverd, zoals Linear en Intelligator.

Uit het Home Lab heeft EnergyVille al enkele zeer praktisch bruikbare resultaten gehaald. Linear en Intelligator zijn daar concrete voorbeelden van.

“Het Linear-project liep van 2012 tot 2014. Onder andere Linear-partner Fifthplay heeft een aantal slimme oplossingen uitgewerkt voor woningen en bedrijven. De ‘white good controller’ is een technologie om wasmachines en droogkasten slim aan te sturen en vindt meer en meer zijn plek in de homemanagementsystemen. Bij heel wat partners van het project is de notie beginnen te groeien om apparaten slim te proberen aan te sturen en ze zijn daar beginnen op in te zetten.”

INTELLIGATOR “Intelligator® is een gepatenteerde methodologie van EnergyVille waarmee we vraag en aanbod op distributieniveau met elkaar in balans brengen. Intelligator zorgt ervoor dat de spanning, zoals dat wettelijk is voorgeschreven, tussen bepaalde grenzen blijft. Als in een distributienet de spanning op het eind van een feeder te hoog oploopt, dan schakelen bijvoorbeeld de zonnepanelen af. Intelligator zorgt ervoor dat we die zonne-energie toch kunnen blijven opwekken.

Het is een software die op distributienetniveau alle signalen opvangt en voorspelt en op basis daarvan aanstuurt welk apparaat binnen welke termijn mag aan- of afgeschakeld worden, zonder de comfortlimieten van de eindgebruikers te schaden. Intelligator vindt de juiste balans om het voltage op het juiste niveau of binnen de perken te houden, zodat we de voorradige energie toch kunnen oppikken. Windmolenparken die bij wind niet draaien, zijn immers een

gemiste kans om energie die voorhanden is op te wekken. Intelligator is een gepatenteerde methodologie om dat waar te maken en onderscheidt zich door de integratie van voorspellingen in zijn sturing.”

Intelligator wordt ook uitgetest in het Home Lab en combineert daar de signalen om na te gaan welke mogelijkheden die metingen bieden op distributienetniveau.

“Als je toestellen afschakelt of tijdelijk niet laat werken, heeft dat soms een terugslageffect. Om die terugslageffecten te voorkomen heb je die voorspellingen van Intelligator nodig. Op die manier kun je apparaatgebruik en distributienetbeheer optimaal op elkaar afstemmen.”

VERSCHILLENDE LABORATORIA Naast het Home Lab test EnergyVille nog heel wat andere aspecten op zijn site in het Thor Park in Genk. Telkens is het de bedoeling om tal van slimme oplossingen te testen en te bekijken hoe de verschillende onderdelen best op elkaar zouden worden

afgestemd. Bij de elektrische systemen onderzoekt men de mogelijkheden voor ontwikkeling en gebruik van elektrische netwerken. Bij energieopslag wordt bekeken welke de mogelijkheden zijn inzake elektrische energieopslag, het beheer van de systemen, de samenstelling, de state of charge en de state of health van batterijen: hoever is je batterij opgeladen en hoelang kan ze nog dienen voor een bepaalde toepassing. Welke mogelijkheden zijn er om ze te integreren in allerlei industriële toepassingen. Markt en strategie maakt de connectie met de economische markt en geeft op basis van de resultaten advies aan beleidsmakers over energie-efficiëntie en het beleid rond hernieuwbare energie.

In het thermisch lab worden thermische systemen uitgetest op netwerkniveau, maar men focust er ook op thermische opslag en diepe geothermie.

Het onderzoeksgebied ‘gebouwen en districten’ tot slot biedt beleidsondersteuning voor steden en gemeenten bij hun overgang naar een meer energie-efficiënte, koolstofarme en duurzame stedelijke omgeving.

SAMENWERKINGSVERBAND EnergyVille vind je sinds 2016 op de Thor-site in Genk als een samenwerkingsverband tussen KU Leuven, VITO, imec en Universiteit Hasselt. Eventuele contracten worden gesloten met één van de vier partners en het werk wordt intern verdeeld volgens het opgezette samenwerkingsverband. De universiteiten staan in voor het meer academische onderzoek en de technologie-exploratie. VITO en imec werken eerder toepassingsgericht en met het oog op commercialisatie.

17

HOMELAB GENT

RESIDENTIËLE TESTOMGEVING WORDT INCUBATOR VOOR INNOVATIEVE TECHNOLOGIEËN

HOMELAB IN GENT GAAT NA DE ZOMER VAN START In het Technologiepark in Zwijnaarde bouwen imec en UGent vandaag een huis. Niets speciaals, zou je denken. Ware het niet dat het huis in aanbouw een IoT Homelab is: een testplatform waar onder meer allerhande slimme toestellen en sensoren tegen het licht worden gehouden om na te gaan hoe ze interageren met elkaar, met andere apparaten en met gebruikers.

AUTEUR: LUC VANDER ELST

Het Internet of Things (IoT) Homelab wordt nog voor de zomer opgeleverd en in het najaar volgt de officiële lancering. Het wordt uitgebouwd tot een unieke residentiële testomgeving en een incubator voor innovatieve technologieën. Het IoT Homelab bevat heel wat technologie en is zodanig opgebouwd dat er zeer flexibel kan worden ingespeeld op nieuwe apparaten en nieuwe toepassingen. Nieuwe technologie kan op die manier worden uitgetest in een realistische omgeving.

Ann Ackaert en Matthias Strobbe geven ons meer uitleg over het Homelab. Ann Ackaert, burgerlijk ingenieur en doctor in de micro-elektronica, is vooral actief rond collaboratieve onderzoeksprojecten rond internet en wonen en zorg. Matthias Strobbe, burgerlijk ingenieur computerwetenschappen, doctoreerde over contextbewuste software. Hij werkte de voorbije jaren vooral rond energieprojecten, smart grids en smart buildings, waar het Homelab dan ook toe behoort.

Ann Ackaert: “Ik ben de laatste jaren heel sterk bezig met gebruikersinclusie bij de creatie van bepaalde IoT-diensten. Zo maken we de vertaalslag tussen de gebruiker en de ontwikkelaar van de technieken.

Binnen ons Homelab, ons slimme huis, focussen we deels ook op energie, zoals EnergyVille dat

18

doet, maar evengoed kijken we naar zorg, comfort, ontspanning, veiligheid en mobiliteit. Wij hanteren eerder een generieke aanpak en zo vullen we elkaar wel goed aan.”

Hoe is het idee van het Homelab ontstaan?

Ann: “Het Homelab is ontstaan uit een nood die we ondervonden bij onze collaboratieve onderzoeksprojecten. Dat zijn onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten, waarbij we een proof of concept uittesten.

We hebben er ook duidelijk voor gekozen om bij de ontwikkeling en het onderzoek telkens vanaf dag één de diverse stakeholders te betrekken: bouwheren, aannemers-architecten, zorgverleners, patiënten, ouderen in de thuiszorg, enz. We kijken dus niet alleen naar de technologieontwikkelaar, maar we gaan echt voor de quadruple helix: bedrijf, onderzoeksinstelling, overheid en eindgebruiker. We noemen dat een interdisciplinair collaboratief model. Het komt erop neer dat we proberen om samen te innoveren: we betrekken experten uit andere kennisdomeinen bij de ontwikkeling van een nieuw product of dienst.

Dat kan bijvoorbeeld gaan om een woonzorgcentrum of een immobiliënexpert. Maar voor het testen hadden we ook bijna altijd testinfrastructuur nodig. We hadden vrij veel projecten die te maken hadden met slim wonen en toen hebben we beslist om effectief een reëel testveld te bouwen.”

REALISTISCHE OMGEVING “Zeker voor complexe projecten werkt het veel beter, als je iets effectief kunt testen in een realistische omgeving. We willen toch weten hoe de diensten die we uittekenen, worden gebruikt en hoe de gebruikers een nieuw bedachte dienst aanvaarden. In ons vorige gebouw hadden we daarom een minihomelab gebouwd. Dat willen we hier op de Technologiecampus in Zwijnaarde upgraden tot een volledige woning.”

Matthias Strobbe: “Het huis bevat heel veel mogelijkheden, zoals technische dubbele wanden. Daarmee kunnen we experimenteren, want heel wat elementen in het huis zijn aanstuurbaar. Interactie met gebruikers wordt gestimuleerd door de realistische omgeving. We kunnen dus veel mogelijke scenario’s uittesten in het kader van projecten of samen met bedrijven. Inzake testen staan we heel open voor allerhande ideeën en toepassingen: van zeer conceptueel tot zeer concreet. Een bedrijf kan bijvoorbeeld een nieuw product uittesten in een realistische omgeving. Dankzij de softwarelaag in het Homelab kun je zeer gemakkelijk een nieuw instrument integreren met andere systemen. Is de interactie van dat nieuwe ontwerp goed met wat andere producenten al in de markt hebben gezet? Werkt de draadloze communicatie goed? Zien de gebruikers mijn product of mijn dienst zoals ik het had verwacht?”

Nieuwe technologie uittesten in een realistische omgeving: het Homelab in Gent is er klaar voor.

“Het huis bevat heel veel mogelijkheden, zoals technische dubbele wanden. Daarmee kunnen we experimenteren, want heel wat elementen in het huis zijn aanstuurbaar. We kunnen dus veel mogelijke scenario’s uittesten in het kader van projecten of samen met bedrijven.”

Werken jullie vooral of uitsluitend vraaggestuurd?

Ann: “De onderzoekstrajecten zijn vooral vraaggestuurd, maar heel wat doctoraarststudenten werken een idee uit dat meer conceptueel is. Als ze daar een beurs voor krijgen, dan kunnen ze vier of vijf jaar werken aan een meer conceptueel, risicovol traject.

Daarvan weten we vooraf niet met zekerheid of er een product uit voortkomt, maar daarmee volgen we dan wel de trends in state-of-the-artonderzoek rond IoT, datamining of deep learning. En zo kunnen we op dat vlak toch experimenteel aan de slag.”

ONDERZOEK Matthias: “Bij onze projecten op basis van funding gaat het typisch om onderzoek dat verder van de markt staat, maar we hebben ook bilaterale projecten met bedrijven die zeer toepassingsgericht zijn. Het

meer fundamentele werk stamt meestal uit de universiteit zelf, dat we proberen af te stemmen op vragen uit de bedrijfswereld en projecten die daar bij passen, zodat we daar ook een stuk valorisatie van krijgen, hetzij economisch, hetzij maatschappelijk. Het Homelab is een cofinanciering tussen de universiteit Gent en imec en het dient vooral voor onderzoek. Maar we werken daar niet alleen met ingenieurs. Het staat ook open voor andere disciplines, zoals gebruikersonderzoek of analyse van businesspotentieel bijvoorbeeld.”

Hebben jullie enkele concrete voorbeelden van die variatie van fundamenteel onderzoek tot praktische toepassingen?

Matthias: “Een van de domeinen waar we op werken is bijvoorbeeld draadloze communicatie in huis. Daarbij kunnen we testen of een product van een bedrijf,

dat draadloos wil communiceren met andere producten, goed werkt of niet. Is er bijvoorbeeld interferentie die voor een probleem zorgt? Dat is vrij praktisch en meestal op basis van een bilaterale afspraak met een bedrijf. Meer fundamenteel onderzoek zit bijvoorbeeld in machinelearningtechnieken om snel en accuraat blackboxmodellen te genereren van systemen of zelflerende intelligentie toe te voegen.”

COCREATIE Op welke manier gaan jullie om met cocreatie?

Ann: “De methodologie verschilt van doelgroep tot doelgroep en van de mate waarin je ze betrekt. In zorgprojecten werken we bijvoorbeeld vaak met focusgroepen en gebruiken we specifieke brainstormtechnieken. Voor bepaalde problemen cocreëren we oplossingen met toekomstige gebruikers en dan analyseren we de reacties daarop. Maar we kunnen

19

HOMELAB GENT

net zo goed een grootschalige interviewtechniek gebruiken of met kleine groepjes heel concreet aan de slag gaan in het Homelab. De schaal waarin je mensen betrekt, hangt af van het soort product, het soort onderzoek en de soort doelgroep.”

© Luc Vander Elst

Matthias: “Met de onderzoeksgroep rond media-, innovatie- en communicatietechnologie organiseren we een innovatiecyclus rond slim leven. In de nieuwe Gentse bibliotheek, de Krook, willen we de bezoekers, de individuele gebruikers dus, meenemen in cocreatiesessies. Zij mogen heel eenvoudige prototypes uit ons onderzoek testen: hoe stuur je je tv aan, hoe pas je je mediagebruik in huis intuïtief aan de verschillende bewoners van het huis aan. We laten die mensen meedenken over slim wonen in de toekomst. Als we uiteindelijk functionele prototypes hebben, kunnen die mensen bijvoorbeeld een paar dagen komen logeren in het Homelab om die dingen effectief uit te testen. Bij een energieproject waren de onderzoeken gericht op de eindklant: mensen inzicht geven in hun energieverbruik. Als we business to business werken met bedrijven of rond communi-

Het Homelab wordt bij het begin van het academiejaar officieel gelanceerd. catienetwerken, dan vragen we één op één naar de noden. Bij zulke doelgroepen spreek je niet echt van cocreatie, omdat die doelgroep heel goed weet wat ze wil of wat ze nodig heeft.”

Ann: “We hebben ook softwaretools voor bedrijven die een kleine dienst of een nieuw ontwerp willen uittesten bij tien of twintig huizen. Bij zo’n veldtest gaan we na of de test loopt zoals het moet, of de

data goed binnenkomen, welke diensten je kunt bouwen op de verzamelde data, enz. Dat doen we dan niet alleen in ons Homelab, maar vaak ook bij zogenaamde friendly users, mensen die zulke apparaten thuis laten installeren en ze testen. We hebben die flexibiliteit voor elke onderzoeksvraag: ofwel één opstelling in het Homelab of een installatie op een aantal plaatsen om dan vanop afstand te testen.”

Jullie zetten ook sterk in op de zorgsector. Hoe? Ann: “Dat zit in ons collaboratief onderzoeksmodel, want we vinden het belangrijk dat wat voor de zorgsector wordt gecreëerd maatschappelijk kan worden gevaloriseerd. Een economische valorisatie ligt niet altijd voor de hand in de zorgsector, maar we vinden het een heel interessante sector, omdat die sector qua gebruikersadaptatie redelijk uitdagend is. Bij zulke kwetsbare groepen is een zeer goede ondersteuning nog veel belangrijker. De technologie moet zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar en flexibel zijn.

Als het bij die mensen in hun thuis- of zorgomgeving werkt, dan werkt het wellicht overal. Het gebruikersonderzoek is er dus zeer interessant en we leren er veel uit voor onze andere projecten. In de zorgsector komen bovendien heel wat aspecten samen: denk maar aan veiligheid, zorg, assistentie, comfort.”

© Luc Vander Elst

© Luc Vander Elst

BEDRIJFSWERELD

De technische dubbele wanden zorgen voor een heel flexibel gebouw.

20

Maar een nieuwe technologie commercialiseren is daar minder aan de orde?

“In de zorgsector ligt dat moeilijk. Er zijn wel al enkele ontwerpen gecommercialiseerd, maar daarom zijn ze nog geen commercieel succes. Met de innovatiecyclus willen we bedrijven wel ondersteunen bij die verdere commercialisatie.”

Ben jij de innovatieve

Het Homelab is volledig onderkelderd en daar vind je alle nutsvoorzieningen en leidingen.

Is het Homelab ook te bezoeken?

Ann: “Niet voor het grote publiek, maar op vraag kunnen we zeker een bedrijfsbezoek organiseren voor bedrijven die willen samenwerken. We maken ook enkele vaste demonstraties met mogelijke diensten voor de toekomst. Ook dat zal inspirerend werken.”

Aan welke samenwerkingsverbanden denken jullie?

Ann: “Daar is veel mogelijk. Projecten op basis van financiering door bedrijven of met ondersteuning van de overheid liggen voor de hand. We denken ook aan onderzoekstrajecten waar bedrijven in kunnen participeren. Een bedrijf zou dan mee kunnen bepalen wat er concreet wordt onderzocht en dat onderzoek mee financieren. Doctoraatstudenten zouden zo’n topic kunnen uitwerken en laten opvolgen door bijvoorbeeld een cluster van bedrijven die in dat topic geïnteresseerd zijn. We onderzoeken momenteel of daar interesse voor is vanuit de bedrijfswereld en hoe we zo’n samenwerking dan concreet kunnen uitwerken.”

Zijn jullie voldoende bekend in de bedrijfswereld en daarbuiten?

Matthias: “Het Homelab is nog vrij nieuw, maar via het vroegere iMinds, nu imec, hebben we toch al een zekere bekendheid opgebouwd. Bij het begin van volgend academiejaar volgt een officieel lanceringsevent. Behalve het Homelab bouwen we trouwens ook aan onze andere labo’s, zoals City of Things, het smartcityplatform in Antwerpen, en het Officelab, waarbij we ons eigen kantoorgebouw ook uitbouwen tot een labo met sensoren en datacommunicatietechnologieën.”

constructietechniek | industriële automatisering | hightech systemen | productontwikkeling

© Luc Vander Elst

© Luc Vander Elst

ingenieur die we zoeken?

Bij ACE werk je aan multidisciplinaire engineering opdrachten: van analyse en ontwikkeling tot en met ontwerp en realisatie, met het succes van de opdrachtgever als uitgangspunt.

Door haar uitstekende reputatie kan ACE bogen op een unieke klantenkring van gerenommeerde opdrachtgevers.

Dat geeft de garantie op afwisseling en betrokkenheid bij uitdagende projecten op hoog niveau.

Lijkt het je leuk om in een team van inspirerende en gepassioneerde vakmensen te werken als project ingenieur, ontwerpingenieur of automatisatie ingenieur en heb je een opleiding tot industrieel ingenieur elektromechanica / elektrotechniek / automatisatie genoten?

Neem dan vrijblijvend contact op zodat wij je meer info kunnen geven over onze activiteiten.

ace.eu/wer kenbij 21

DOMOTICA

BCDI VERENIGT BOUW, TECHNOLOGIE EN ENERGIE ROND INTELLIGENT WONEN

SLIM WONEN BEGINT BIJ SLIM BOUWEN In sommige woningen is domotica doorgevoerd in een vergevorderd stadium.

Anderen begeven zich wat omzichtiger op het pad van slim wonen en integreren de meest voor de hand liggende aspecten van domotica. Maar het is een gegeven dat onze woningen – en dan zeker onze nieuwbouwwoningen – resoluut kiezen voor apparatuur die met de bewoners meedenkt. Of in hun plaats denkt en hen zo het leven gemakkelijker maakt.

AUTEUR: LUC VANDER ELST

Domotica en immotica eisen almaar nadrukkelijker hun plek op in het bouwproces. Het WTCB, het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, heeft dat tijdig ingezien en stond in 1990 al mee aan de wieg van het BCD, het Belgian Centre for Domotics, de voorloper van het BCDI, het Belgian Centre for Domotics and Immotics. Aan de basis van dat BCDI lagen de bouwsector, de metaalnijverheid en de energiesector.

Georges Klepfisch, gedelegeerd bestuurder van het BCDI en directeur bij het WTCB: “Behalve door het WTCB werd het BCDI dus medeopgericht door

Georges Klepfisch, gedelegeerd bestuurder van het BCDI en directeur bij het WTCB

22

het toenmalige Sirris, het collectief centrum van de Belgische technologische industrie, en het toenmalige Electrabel, nu Engie. Vrijwel iedereen heeft vandaag belangstelling voor wat ‘smart’ is, of het nu gebouwen zijn, steden of wagens. Men verwacht veel van het intelligent maken van onze omgeving. Wellicht kunnen we zo enkele menselijke tekortkomingen compenseren.

Bij het WTCB zijn wij specialisten inzake bouw, maar niet in elektrotechnische producten of informatica. Toen domotica zijn intrede deed in de bouw, moesten we dus komen tot een joint venture met leveranciers van die andere producten. Zo is destijds de samenwerking ontstaan met de energiesector en de technologische industrie, vandaag Agoria. Die drie partners betrokken van meet af aan ruim vijftig Belgische bedrijven bij het project.”

Het BCDI wil als neutraal studie- en informatiecentrum op een multidisciplinaire manier kennis en informatie over domotica en immotica naar de professionele sector brengen en er objectief over adviseren. Domotica en immotica kunnen de leef- en werkomstandigheden voor iedereen sterk verbeteren. Slim wonen verbetert immers het comfort, de veiligheid, de toegankelijkheid, de communicatie, de hulp en de zorg. E-health is een niet te onderschatten element in dat domoticaverhaal.

Het BCDI beschikt voor zijn taakstelling over een ruim netwerk aan contacten en neemt deel aan onderzoeksprojecten in binnen- en buitenland om immotica en domotica verder te introduceren in de bouw- en de zorgsector.

GESCHIEDENIS Georges Klepfisch: “Men heeft producten die al jaren worden gebruikt in de bouw, zoals sensoren of thermostaten, veel intelligentie meegegeven. Toen men eind van de jaren 80 begon te overwegen om al die intelligente producten met elkaar te laten communiceren om zo tot een intelligent geheel te komen, is de basis gelegd voor de domotica. Dat was nog voor er sprake was van internet en dus gebeurde dat in die tijd via een netwerk. Later hebben de grotere elektronicabedrijven daar een datanetwerk op geënt, maar er bestonden nog heel wat verschillende standaarden. Die concurrerende standaarden maakten het voor de bouw moeilijk om met die producten te werken, want veel van die – soms uitstekende – producten waren niet compatibel met elkaar. Ook toen al was het hoofddoel hetzelfde als nu: meer veiligheid, minder verbruik, meer comfort, ... Het kwam er in die tijd in eerste instantie op aan om mensen bewust te maken van het nut van die technieken. Een tweede stap was hen ervan te overtuigen dat ze konden besparen, als ze die technologie zouden gebruiken. En tot slot moest je een manier hebben om met de mensen te communiceren op het juiste moment. Die principes zijn dus niet veranderd.

Wat vroeger gold, geldt nu dus nog. Het grote verschil is dat wat vroeger heel moeilijk was en moeizaam ging, nu veel gemakkelijker is geworden door het internet.

We moeten er blijven over waken dat dat verloopt in een veilige context. Een tweede aspect was de integratie. Als elke producent komt aandraven met zijn

“Je kunt ons vergelijken met een soort van Test Aankoop voor de bouwsector: we bekijken de software, gaan na hoe gebruiksvriendelijk hij is, enz. We linken de wereld van informatica aan de wereld van de bouw.”

PRIVACY “Het meest delicate probleem waar we vandaag mee worden geconfronteerd, is dat van de privacy. Een slimme woning is gebaseerd op gegevens die moeten kunnen worden in kaart gebracht en beheerd. Het zal de kunst zijn om die gegevens voldoende te blijven afschermen voor de buitenwereld. Die data kun je zowat overal ophalen. Daarom moeten we voortdurend voldoende aandacht blijven schenken aan het privacyvraagstuk. Dat wordt permanent een ethisch aandachtspunt, want het is natuurlijk niet de bedoeling dat anderen de gegevens van je slimme woning kunnen ge- of misbruiken, bijvoorbeeld om te zien wanneer je wel of niet thuis bent. Van het technische vraagstuk van vroeger is domotica vandaag geëvolueerd naar niet alleen een technisch, maar ook een ethisch vraagstuk.”

“Op basis van die twee afwegingen kunnen we voorspellen dat sommige deelaspecten sneller ingang zullen vinden dan andere. Een klassieker is alles wat met energiebesparing te maken heeft. Dat is vandaag nog belangrijker geworden dan dertig jaar geleden, omdat we er ons allemaal veel meer van bewust zijn dat we veel zuiniger moeten omspringen met wat onze planeet ons aanreikt. De overgang naar de hernieuwbare, maar meestal intermitterende energie zal ervoor zorgen dat we de energievraag en het energieaanbod beter op elkaar zullen moeten afstemmen via slimme technologie. Via de smart grids zullen intelligente woningen een interface krijgen met de intelligente stad of met de intelligente leverancier. Dat vraagt veel infrastructuur, die vandaag maar deels beschikbaar is.”

SUPERKLANT Het WTCB werkt samen met de industrie en de rol van het WTCB verschilt daarbij nauwelijks van vroeger, ook al is de werkomgeving ondertussen veel complexer geworden.

Georges Klepfisch: “Het gaat nog altijd over de integratie van een veelheid van oplossingen en toestellen die men aan de bouwsector voorstelt. De bouwsector is voor de industrie een soort van superklant. Het WTCB maakt technische voorschriften voor bouwtoepassingen. Daarbij gaat het over de integratie van toestellen, die niet door de aannemer worden gemaakt, maar die hij wel moet aankopen en laten functioneren in coördinatie met de rest van het gebouw. De aannemer moet dus wel begrijpen hoe alles in elkaar zit, want hij is meestal verantwoordelijk voor de integratie. Dat wordt moeilijker, als er nieuwe technieken, nieuwe technologieën in het spel zijn, zoals domotica of immotica.

Aannemers zijn niet bezig met het internet of things.

Vandaar dat het WTCB en het BCDI de sector objectief moeten kunnen informeren. Dat doen we via onze technische voorlichtingsnota’s, via onze vorming, via de website, enz. Ook de manier waarop men bouwt, is sterk veranderd. In een intelligente woning is het vaak al moeilijk genoeg om die toestellen juist af te stellen en naar behoren te laten werken. Je moet daar uiteindelijk ook een garantie kunnen op geven. Maar naast het simpele goed functioneren van die toestellen, moeten ze ook goed met elkaar kunnen communiceren. Niet iedereen is mee in dat verhaal en dus is het onze taak om daarover objectief en correct te communiceren.”

TEST AANKOOP “Je kunt ons vergelijken met een soort van Test Aankoop voor de bouwsector: we bekijken de software, gaan na hoe gebruiksvriendelijk hij is, enz. We linken de wereld van informatica aan de wereld van de bouw.

En daarbij houden we ook rekening met de privacy: hoe ga ik om met al die gegevens, hoe blijven we die trends meester, zodat de mensen niet de indruk krijgen dat ze met een soort van big brother te maken krijgen?”

© Living Tomorrow en Zorabots

eigen managementsysteem en er is geen integratie, dan heb je daar als consument niets aan. De fase van de integratie was contractueel een moeilijke fase. Maar uiteindelijk zitten we nu in een wereld, waar we via het internet of things bijna zonder enige vorm van contract alles vanop afstand kunnen aansturen in onze slimme woning: verlichting, verwarming, beveiliging, comfort, zorg, … Vandaag is het dus vooral een kwestie van goede afstemming en goede organisatie.”

Zora: robot in de zorgsector.

“Als BCDI communiceren we met de professionele wereld. We houden de vinger aan de pols wat betreft de evolutie van de domoticamarkt en de technologische vernieuwing, maar daarnaast organiseren we ook vorming en opleidingen met gespecialiseerde instellingen. Intelligente gebouwen moeten zich snel kunnen aanpassen aan nieuwe technologieën. We stemmen dat onder meer af met studiebureaus, bouwbedrijven en onderhoudsspecialisten. We vormen dus gespecialiseerde technici, we zetten realistische demonstratieprojecten op voor domotica- en immoticasystemen, we informeren over de evoluties in de markt en we gaan de dialoog aan met de grootste industriële sectoren over de technologie van morgen.”

Het BCDI publiceerde in 2012 al de ontwerpgids ‘Geïntegreerde leef- en woonautomatisering’, waarin belangrijke vragen rond woonautomatisering werden beantwoord.

Georges Klepfisch: “Ook via die gids wilden we de bouwsector ondersteunen bij de integratie van woonautomatisering en de zorgsector de juiste keuzes aanreiken voor assisterende technologie met het oog op de zorgbehoeften van de eindgebruikers. De gids, aangevuld met de stroom aan informatie op onze website, is een leidraad voor bouwheer, architect en aannemer. Voor bouwheren is het vaak een eerste kennismaking met geïntegreerde leef- en woonautomatisering. Architecten kunnen een verantwoorde keuze maken van de juiste technieken en de aannemer raakt

23

DOMOTICA

beter vertrouwd met de technologie en kan woonautomatisering beter inpassen in de werfplanning.” © Bizmotica

Slim bouwen begint vandaag al bij het digitale ontwerp van de woning. Een gebouw wordt vandaag softwarematig in een virtuele context geconcipieerd.

Met slimme domotica stuur je alles op afstand aan.

SOCIALE DOMOTICA “Een ander belangrijk aspect aan domotica en immotica is wat wij de sociale domotica noemen of de medische domotica. Dat segment is echt in opmars, vaak onder de naam e-health. De vergrijzing van de bevolking en onze – vooral budgettaire – problemen in de sociale zekerheid zullen mensen zoveel mogelijk langer thuis willen houden. Het zal erop aankomen om ouderen niet te snel naar ziekenhuizen of rusthuizen te sturen. Mensen blijven doorgaans ook langer gezond en willen ook zelf zo lang mogelijk thuisblijven. Daarbij kan domotica een heel belangrijke rol spelen. Wat een gadget is op jongere leeftijd wordt op latere leeftijd vaak een heel belangrijk hulpmiddel, dat je kunt inzetten, bijvoorbeeld als geheugensteun, bij veiligheidssituaties of bij de eigenlijke zorg. Die domotica kan dankzij zijn intelligentie taken overnemen van ouderen met mobiliteits- of cognitieve problemen. Dat is dan vaak niet zozeer gelinkt aan een gebouw, maar eerder aan een medische situatie. Een ernstig samenwerkingsverband dringt zich daar op tussen de bouwsector, de technologische sector en de medische sector. Daar zitten aspecten in van toegankelijkheid, veiligheid, zorg, comfort, …”

24

© Bizmotica

Georges Klepfisch: “Een ander aspect van een intelligente woning is het Building information model, het BIM, een digitaal model van een bestaande of geplande constructie. Met software kun je je gebouw perfect virtueel ontwerpen en je ziet onmiddellijk waar er eventuele fouten in het ontwerp zitten. Je maakt je bouwproject goedkoper, want je voorkomt zo faalkosten. In die virtuele ontwerpen kun je ook perfect je domotica ontwerpen, ontwikkelen en integreren, want je ziet alles heel precies vanaf je tekentafel. Als een aannemer op de werf dat virtuele model op zijn tablet raadpleegt, dan beschikt hij altijd over de meest recente plannen. Zo kun je alles intelligent en virtueel voorbereiden. Door dat virtuele model van je gebouw weet je later ook te allen tijde perfect waar alles zit: leidingen, afvoerbuizen, technologie, … Dat bespaart vaak kosten op onderhoud, renovatie en herstellingen, omdat de risico’s op schade veel kleiner zijn.”

Slim bouwen begint vandaag al bij het digitale ontwerp van de woning. Een gebouw wordt vandaag softwarematig in een virtuele context geconcipieerd.

“Belangrijk is dat er een duidelijk beleid komt rond e-health. Medische apparatuur is duur en de verleiding voor de privésector is groot om daarop in te spelen. Objectieve controle en testing van apparaten in die sector is heel belangrijk. Ook daar weer kan het BCDI mee een belangrijke rol spelen. Wij hebben objectief geen

eigen belang en toetsen wat op de markt komt aan het collectieve belang voor heel de sector. Dat ligt anders dan wanneer je als privébedrijf per se jouw toestel wil verkopen. Het BCDI verkoopt niets, maar wil dat de kwaliteit van het geheel beter wordt en beantwoordt aan de wensen en de noden van de mensen.”

DOMOTICA OF IMMOTICA? Domotica of de geïntegreerde leef- en woonautomatisering kennen we allemaal stilaan als het geïntegreerde systeem dat alle elektrische toestellen in de woning bedient en beheert. Door alles slim aan te sturen verhoogt men en verbetert men het comfort, de flexibiliteit, de communicatie, de veiligheid, het rationeel energiegebruik en de zorgcomponenten.

Immotica is als term wellicht iets minder bekend. Het gaat om het geïntegreerd systeem dat alle elektrische toestellen in een gebouw – niet noodzakelijk alleen maar een woning – beheert. Een intelligent gebouw is flexibel: de verschillende lokalen kunnen op elk moment worden aangepast aan de werkomgeving. Het is ook rendabel, omdat de immotica de aanpassings- en exploitatiekosten van het gebouw verlaagt. Een intelligent gebouw verhoogt ook de productiviteit van de gebruikers, omdat het zorgt voor een betere communicatie en een snellere aanpassing van de werkruimte. En tot slot verhoogt een intelligent gebouw ook de veiligheid van de gebruikers en van het gebouw zelf en het materiaal dat erin aanwezig is.

NATIONAAL REGISTER GERECHTSDESKUNDIGEN

Career Radar Week van de Ingenieur Jubilarissenviering

ie-net-jobportaal Young Inspires Experienced

26

Debatavond ingenieurs & politiek Jobbeurzen Ethiekdebat

27

ie-net-mobiliteitsdebat Juridische info

28

Nationaal register gerechtsdeskundigen Stagekansen voor jongeren 29

31-34 25

EERSTE EDITIE VAN IE-NETS CAREER RADAR WAS EEN SUCCES ie-net begeleidt ingenieurs bij hun carrière. We organiseren daarom onder meer jobdates, zoals op 26 april in Antwerpen, om bedrijven en ingenieurs met elkaar in contact te brengen. Dit jaar deden we daar nog een schepje bovenop. Met Career Radar boden we de ie-net-leden een gratis assessment aan.

Career Radar is een begeleiding die ingenieurs kan helpen bij het oriënteren van hun carrière. Aan de hand van een infoavond, een onlinevragenlijst en een gesprek met de vertegenwoordigers van onze partnerorganisatie CPM proberen we de deelnemers te helpen bij het bepalen van hun professionele toekomst. Op de eerste infoavond in het Ingenieurshuis verwelkomden we in totaal 25 ingenieurs. Het initiatief werd goed ontvangen en zal in de toekomst opnieuw georganiseerd worden.

WEEK VAN DE INGENIEUR

JUBILARISSENVIERING Op 19 juni klinken we in het Paleis der Academiën in Brussel op de ingenieurs die 50 of 60 jaar geleden afgestudeerd zijn of al 50 of 60 jaar lid zijn van onze ingenieursvereniging.

Van 20 t.e.m. 26 november organiseert ie-net de ‘Week van de Ingenieur’ met daarin onder meer de ie-prijzen, een debat en de Dag van de Wetenschap. Kruis die week alvast aan in je agenda. Een overzicht met alle activiteiten die in die week gepland staan, volgt nog.

26

IE-NET-JOBPORTAAL Momenteel staan er op het ie-net-jobportaal meer dan 123 vacatures voor ingenieurs. Er zijn vacatures te vinden in verschillende sectoren. Ga je graag aan de slag in telecommunicatie en media, ben je graag in de weer op een werf of zijn duurzaamheid en preventie thema’s die je na aan het hart liggen? Of ben je eerder geneigd aan de slag gaan voor grote bedrijven zoals Stadsbader nv, Heijmans Infra nv, Fostplus of het Vlaams Energiebedrijf? Neem snel een kijkje op www.jobs-ie-net.be!

YOUNG INSPIRES EXPERIENCED: NIEUWE LICHTING INGENIEURS EN DOCTORAATSSTUDENTEN STELLEN HUN ONDERZOEK VOOR Op dinsdag 28 maart organiseerde ie-net voor een eerste keer Young Inspires Experienced in de Brusselse Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. ie-net gaf er een podium aan vijf ondernemende ingenieurs en doctoraatsstudenten die hun onderzoek in de energie- en duurzaamheidssector presenteerden. Nadien gaf Daniëlle Devogelaer, energie- en transportexperte bij het Federaal Planbureau een presentatie over het Primes Energy System Model. ie-net had nog een leuke verrassing in huis. Drie mensen mogen zich binnenkort opmaken voor een testweekend met een BMW i3, een prijs die verloot werd onder alle deelnemers van Young Inspires Experienced.

27

DEBATAVOND INGENIEURS & POLITIEK MET KEYNOTE SPEECH VAN IR. CLEMENT HIEL WOENSDAG 21 JUNI 2017 - BRUSSEL Ingenieurs lopen niet altijd warm voor politieke functies. ie-net wil daar graag wat verandering in brengen en organiseert daarom op woensdag 21 juni een gespreksavond over het thema. Centrale gast van de avond is de internationaal gerenommeerde ingenieur Clement Hiel, die als laatste Belg op visite mocht gaan bij Barack Obama, de vorige president van de Verenigde Staten. Clement Hiel pleitte recent in de media voor meer ingenieurs in de politiek.

Na de lezing van Clement Hiel volgt er nog een debat met nationale en regionale politici/ingenieurs. Noteer de datum alvast in je agenda en hou onze website in het oog voor meer details.

JOBBEURZEN ie-net nam in februari en maart deel aan elf jobbeurzen, georganiseerd door de faculteiten, campussen en studentenverenigingen. Tijdens die jobbeurzen maakten de laatstejaarsingenieursstudenten kennis met ie-net, het ie-net-jobportaal en de andere voordelen van het lidmaatschap van ie-net ingenieursvereniging.

ETHIEKDEBAT ie-net plant een debatavond met als thema ‘Ingenieurs en ethiek’.

Het thema ethiek is erg actueel na de Dieselgateaffaire waarbij verschillende autoproducenten in opspraak geraakten.

In welke mate kun je meegaan in het verhaal van je werkgever?

En vanaf wanneer speelt het algemeen belang van de maatschappij?

Het thema ethiek gaat natuurlijk veel verder dan dit voorbeeld.

Zowel het vroegere KVIV als VIK konden terugvallen op een deontologische code. Met een nieuwe werkgroep willen we voor ie-net ook een deontologische code opstellen. Heb je interesse om daaraan mee te werken of om te helpen bij de voorbereiding van het debat?

Stuur dan een mailtje naar nancy.vercammen@ie-net.be.

28

IE-NET-MOBILITEITSDEBAT Op 27 maart zakten meer dan 100 mensen af naar het Ingenieurshuis voor het mobiliteitsdebat.

‘Hoe halen we 30.000 voertuigen uit het verkeer?’ ie-net gaf alvast het goede voorbeeld en gaf de deelnemers de mogelijkheid om te carpoolen naar het debat.

Het debat is uitgezonden op ActuaTV en het magazine ‘De Vlaamse Ondernemer’

wijdde er een artikel aan. Verder in dit nummer kun je een uitgebreid verslag van het mobiliteitsdebat lezen.

Je kunt het debat integraal herbekijken op Youtube: http://bit.ly/2oBVuMn.

JURIDISCH ADVIES

OUTPLACEMENT IS UITGEGROEID TOT INSTRUMENT, INGEBED IN ARBEIDSMARKT Outplacement maakt sedert de jaren 90 van vorige eeuw deel uit van onze arbeidsmarkt. Het is sedertdien uitgegroeid tot een vaste waarde, vooral bedoeld om ontslagen werknemers te ondersteunen bij het vinden van een nieuwe job. In het begin werd het zogenaamde ‘individuele’ outplacement vooral als een gunst aangeboden aan werknemers met een hoger loon. De betrokken ontslagen werknemer kreeg op kosten van de werkgever een persoonlijke coach bij een outplacementbureau van zijn of haar keuze. Die formule bestaat nog altijd, maar is vandaag uitgegroeid tot een recht op outplacement, bedoeld om een grotere groep van werknemers te kunnen omvatten.

HUIDIGE REGELING

WAT VERWACHTEN?

Sinds 2014 bestaat er een recht op outplacement voor werknemers die werden ontslagen met een opzegtermijn van minstens 30 weken.

Als die minimale opzeggingsvoorwaarde vervuld is, komen volgende doelgroepen in aanmerking: • werknemers, ongeacht hun leeftijd, voltijds of deeltijds • werknemers boven 45 jaar • werknemers, ontslagen wegens het zogenaamde brugpensioen (werkloosheid met bedrijfstoeslag) of wegens pensioen.

Wie recht heeft op outplacement, kan een beroep doen op een of meerdere van volgende diensten: psychologische begeleiding, opmaak van een persoonlijke balans of hulp bij de zoektocht naar nieuw werk, begeleiding bij de onderhandeling over een nieuw arbeidscontract, begeleiding bij de integratie in een nieuwe job, logistieke en administratieve bijstand.

De werkgever kiest een externe dienstverlener, een bureau uit de openbare of de privésector, afhankelijk van de mogelijkheden die voorzien zijn voor zijn sector.

De dienstverlener moet op zijn beurt voldoen aan enkele wettelijk vastgelegde

29

JURIDISCH ADVIES

kwaliteitscriteria, zoals vertrouwelijkheid, zich niet inlaten met contacten met potentiële werkgevers, het voorzien in een ongevallenverzekering tijdens de dienstverlening, vermelding van begin en einde van het outplacement. Bovendien moet de dienstverlener de ontslagen werknemer een duidelijk en objectief beeld geven van de diensten die concreet worden aangeboden. Daar kunnen ook specifieke diensten bij horen, aangepast aan het kwaliteitsniveau of aan de leeftijd van de werknemer. De werknemer krijgt een programma met de te volgen stappen, de training en de opvolging.

AANREKENING DIENSTEN Wordt een werknemer opgezegd met een verbrekingsvergoeding, dan worden vier weken effectief loon aangerekend als waarde van het outplacement, gebaseerd op 1/12 van het jaarloon dat het ontslag voorafgaat. De waarde van het outplacement zelf wordt geschat tussen 1.800 en 5.500 euro voor 60 uur dienstverlening.

Sedert 2016 kan de werknemer het outplacementaanbod niet meer weigeren en wordt hem sowieso vier weken loon afgetrokken van zijn opzegvergoeding.

Als de werknemer, in het geval van een opzegging met een opzegtermijn beslist om tijdens de opzegtermijn de overeenkomst onmiddellijk te beëindigen met omzetting in een gehele of gedeeltelijke ontslagvergoeding, dan zal op die vergoeding ook (verhoudingsgewijs) vier weken loon voor het outplacement worden ingehouden. Het outplacement tijdens de opzegtermijn zal worden uitgevoerd tijdens het werk en zal daarbij ook worden aangerekend als sollicitatieverlof. In dat geval kan de werknemer daarvoor een dag per week afwezig zijn.

Als de werkgever geen aanbod van outplacement doet, kan de werknemer daarom verzoeken. Doet hij dat, dan moet de werkgever binnen de daaropvolgende 15 dagen een aanbod doen. Blijft de werkgever in gebreke en doet hij geen outplacementaanbod of is zijn aanbod niet in overeenstemming, dan kan de werknemer zijn recht op vier weken loon terugwinnen.

De werkgever moet alle mededelingen in het kader van outplacement bij aangetekende brief versturen of hij kan kiezen voor een brief die in tweevoud wordt voorgelegd en voor ontvangst wordt getekend door de werknemer.

DUUR EN FASEN OUTPLACEMENT De totale duur van 60 uur outplacement wordt gespreid over twaalf maanden. Die 60 uur kunnen worden opgesplitst in periodes van twee, vier of zes maanden met elk 20 uur.

JOBVERLIES EN HERVATTING OUTPLACEMENT Als de werknemer zijn nieuwe betrekking binnen de drie maanden opnieuw verliest, kan hij binnen de maand na dat nieuwe jobverlies vragen om het outplacement te laten hervatten voor de resterende uren. Als de werknemer een verkorte tegenopzegging heeft gegeven, omdat hij een nieuwe betrekking had gevonden en die job opnieuw verliest, dan kan hij ook nog binnen de drie maanden na het einde van de vorige betrekking het outplacement hervatten.

30

ANDERE VORMEN VAN OUTPLACEMENT Sommige vormen van outplacement bestonden al voor 2014 en gelden nog altijd.

CAO nr. 82 - Outplacement van werknemers, ouder dan 45 jaar: deze vorm van outplacement krijgt voortaan een residuair karakter. Hij geldt voor ontslagen werknemers met minimum een jaar anciënniteit en minder dan 30 weken opzegging. De werkgever moet hier op eigen initiatief een aanbod doen binnen 15 dagen na de effectieve beëindiging van het arbeidscontract. Ook hier heeft de werknemer recht op hervatting van het outplacement, als hij een nieuwe betrekking zou verliezen.

CAO nr.82 – Outplacement op verzoek van de werknemer geldt voor deeltijdse werknemers met een gemiddelde arbeidsduur van minder dan de helft van een voltijdse job en voor werknemers die niet meer moeten beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. De werknemer moet het aanbod aanvaarden, tenzij het voorstel van de werkgever niet valabel is, bijvoorbeeld door een te grote afstand tussen woonen werkplaats. Het gaat om eenzelfde soort outplacementdiensten van 60 uren over een periode van 12 maanden.

CAO nr. 82 gaat om outplacement, betaald door de werkgever.

BIJZONDERHEDEN In een groeiend aantal sectoren storten werkgevers bijdragen in fondsen, waardoor werknemers op verzoek een tegemoetkoming krijgen in de kosten van de outplacementbegeleiding (ook voor paritair comité 200, bedienden).

Als de werkgever niet ingaat op het verzoek tot outplacement, kan de werknemer een aanvraag doen via de RVA binnen de zes maanden na ingebrekestelling van de werkgever. Als alle voorwaarden zijn vervuld, kan de werknemer een ontslagcheque ter waarde van 1.500 euro krijgen, waarmee hij zich kan wenden tot een outplacementbureau van zijn eigen keuze.

Tot slot en zoals in de aanhef van dit artikel vermeld, blijft CAO nr 51 van 1992 nog altijd van kracht voor werkgevers die op hun eigen kosten aan hun ontslagen werknemers spontaan een outplacementbegeleiding aanbieden.

Ann Van Eycken Juridisch adviseur

DESKUNDIGENREGISTER

REGELGEVING ROND DEFINITIEVE DESKUNDIGENREGISTER ZIT IN LAATSTE RECHTE LIJN

NATIONAAL REGISTER GERECHTSDESKUNDIGEN BRENGT ORDE IN DE CHAOS Met de oprichting van een nationaal register gerechtsdeskundigen voor beëdigd vertalers, tolken en vertalers-tolken en voor gerechtsdeskundigen operationaliseert minister van Justitie, Koen Geens, de wet van 10 april 2014. Het register garandeert voortaan de professionele vaardigheden en de juridische kennis van de vertalers, tolken en gerechtsdeskundigen en maakt transparant wie inzetbaar is.

AUTEUR: LUC VANDER ELST

Ook vandaag beweegt er nog altijd heel wat rond het deskundigenregister. Daarom gaf Toon Lysens op 7 maart in het Ingenieurshuis een informatieavond over dat register. Toon Lysens is erevoorzitter van de rechtbank van koophandel van Tongeren en coprojectleider van de projectgroep nationaal register. Hij begon zijn carrière als advocaat en maakte in 1993 de overstap naar de magistratuur als voorzitter van de rechtbank van koophandel in Tongeren.

Toon Lysens: “Er is nog heel veel in beweging geweest rond die regelgeving, maar rond deze tijd zal een en ander zich stabiliseren. De Kamer heeft op 30 maart 2017 in plenaire zitting een wetswijziging goedgekeurd. Die zal eerdaags in het Staatsblad worden gepubliceerd. Op dit moment is er een voorlopig register en gelden er overgangsbepalingen: alle deskundigen die voor 1 december 2016 voor de rechtbanken aan het werk waren als gerechtsdeskundige, mogen zich registreren in dat voorlopige register en krijgen zo het recht om nog gedurende vijf jaar voort te werken als gerechtsdeskundige.”

1800 Momenteel hebben zich al ruim 1800 gerechtsdeskundigen geregistreerd in het voorlopige register.

Daarin zitten alleen mensen die konden bewijzen dat ze al als gerechtsdeskundige actief waren. Dat voorlopige register moet de overgang naar het definitieve register vergemakkelijken.

Toon Lysens: “We hebben nu eindelijk een inventaris van meer dan 1800 gerechtsdeskundigen. Dat volstaat om het register open te stellen voor de magistratuur.

Vanaf het voorjaar zullen de magistraten het voorlopige register kunnen raadplegen om gerechtsdeskundigen aan te wijzen. Via een zoekfunctie zullen voortaan alle magistraten van het hele land de lijst van deskundigen kunnen raadplegen met hun specialiteit, hun taal en de regio waarin ze werken. De rechtbank mag nog wel deskundigen aanstellen buiten het register, maar alleen als dat nodig is. Zonder dat voorlopige register hadden we nog altijd niets gehad en zou de eerder chaotische situatie van vroeger gewoon hebben voortbestaan.”

“Iedere rechtbank had zijn eigen lijst van deskundigen in een of andere vorm. Er was weinig afstemming. Er bestond gewoon geen centrale inventaris. Sommige deskundigen stonden op verschillende lijsten. Kortom: het ging er vrij amateuristisch aan toe en niemand wist hoeveel deskundigen er waren. Deskundigen

gingen meestal zelf hun diensten aanbieden en de meeste rechtbanken werkten vaak met vaste experten. Daar is niks mis mee, maar er was een totaal gebrek aan structuur en inventaris. Dat komt er nu dus wel: een duidelijke structuur voor het hele land.”

De gerechtsdeskundigen worden nu zichtbaar en men krijgt een overzicht. Maar er zijn nog meer voordelen aan een register.

Toon Lysens: “Veel deskundigen werden aangesteld in strafzaken en betaald door de Belgische staat, maar men had totaal geen overzicht van wie wat deed.

Elke deskundige in strafzaken werd per prestatie betaald, maar men wist niet hoeveel prestaties een deskundige leverde of in hoeveel arrondissementen hij werkte. Iedereen diende zijn kostenstaat in bij de rechter die hem had aangesteld. Voortaan krijgt men een overzicht van welke experten optreden voor de rechtbanken in strafzaken: welke dossiers behandelen ze, welke prestaties leveren ze, en zo verder.”

DEFINITIEVE REGISTER Zodra de wet zal gepubliceerd zijn, zal men zich kunnen laten opnemen in het definitieve register. Vanaf

31

“Wie opgenomen wordt in het definitieve register, krijgt van de minister van Justitie een identificatienummer en een legimitatiekaart. Het register wordt breed bekendgemaakt waardoor het heel transparant wordt wie er als gerechtsdeskundige of beëdigd vertaler/tolk mag werken.” dan kunnen ook nieuwe deskundigen zich geleidelijk aan laten registreren voor dat definitieve register.

“Daarvoor moet men voldoen aan bepaalde voorwaarden, maar het beleid moet een en ander nog uitklaren. De verwachting is dat men zich vanaf september zal kunnen inschrijven in het definitieve register. Dat zal dan kunnen aan de hand van een diploma, werkervaring en het bewijs van de nodige juridische kennis of het volgen van een juridische opleiding.”

Wie zich heeft laten registreren in het voorlopige register, kan vragen om opgenomen te worden in het definitieve register.

Toon Lysens; “Naam, gegevens en specialisatie blijven gelijk, maar de kwalificatie verandert dan. Nu wordt bij iedereen vermeld dat hij is opgenomen in het voor-

32

lopige register. Als iemand in het definitieve register wordt opgenomen, dan wordt dat ook zo aangepast: opgenomen in het definitieve register. Iedereen die zich niet heeft geregulariseerd voor het definitieve register, verdwijnt na vijf jaar uit het voorlopige register. Men heeft nu dus vijf jaar de tijd om aan de voorwaarden te voldoen. Over vijf jaar blijft alleen het definitieve register over. Het is natuurlijk de bedoeling dat alle experten, zodra dat kan, hun omzetting vragen naar het definitieve register, zodat dat register voor het grootste gedeelte bestaat uit experten die aan alle voorwaarden voldoen. Na enkele jaren komen er in dat register alleen maar mensen bij die nog nooit een expertise hebben gedaan. Dat is ook logisch, want je kunt geen expertise doen, als je niet in het register staat. Nieuwe deskundigen moeten vanaf dan dus voldoende theoretische kennis bewijzen en vijf jaar ervaring hebben in hun vakgebied. Wie niet

in het register wordt opgenomen, zal geen expertises kunnen doen.”

Wie opgenomen wordt in het definitieve register, krijgt van de minister van Justitie een identificatienummer en een legimitatiekaart. Het register wordt breed bekendgemaakt waardoor het heel transparant wordt wie er als gerechtsdeskundige of beëdigd vertaler/tolk mag werken.

KRITIEK Er kwam ook wat kritiek over de manier waarop de wet tot stand is gekomen. Sommige beroepsorganisaties voelden zich te weinig betrokken.

Toon Lysens: “Bij de eerste wet van 2014 stelden de beroepsorganisaties voor dat wie lid is van een beroepsvereniging voor gerechtsdeskundigen,

STANDPUNT VAN KRID EN VIE

automatisch in het register zou komen. Het parlement vond het lidmaatschap van een beroepsvereniging niet voldoende als garantie of als bewijs van kwaliteit.

Voor de tweede fase zijn er contacten geweest met nagenoeg alle beroepsverenigingen. Er zijn teksten uitgewisseld en voorstellen werden afgetoetst. Pas daarna is het wetsontwerp bij de Kamer ingediend, na advies van de Raad van State. Het wetsontwerp is overgemaakt aan ongeveer dertig organisaties en die konden allemaal hun advies geven, maar de termijnen daarvoor waren vrij kort. Nochtans zijn alle adviezen tijdig ingestuurd. Alleen Febex liet weten dat het door omstandigheden en interne organisatie te weinig tijd had en dat het niet tijdig zinvolle opmerkingen kon doorgeven. Maar met de voorzitter van Febex waren er al herhaalde contacten geweest en zowel de wettekst als enkele ontwerpen van uitvoeringsbesluiten waren met de voorzitter en enkele leden van Febex afgetoetst. Zo is bijvoorbeeld de specialiteitenlijst van Febex gebruikt als een van basislijsten voor het inventariseren van de specialiteiten. Op basis van de binnengekomen opmerkingen heeft de Kamercommissie nog een tiental amendementen aangenomen.”

De tekst van de wet van 10 april 2014 centraliseerde alle beslissingen bij de minister. Dat werd aangepast en op verzoek van zowel de deskundigen als de magistraten is er een inspraakorgaan gecreëerd: de aanvaardingscommissie.

“Die aanvaardingscommissie wordt samengesteld uit magistraten, mensen van de griffie, ambtenaren en experten. Zij zullen de minister adviseren over de technische kwesties: voldoet een diploma om gerechtsdeskundige te kunnen zijn voor een bepaalde materie, zijn de klachten over een bepaalde deskundige terecht en moet er op basis daarvan worden ingegrepen, zijn bepaalde handelingen deontologisch verantwoord, enz. De minister zal kunnen ingrijpen op advies van de aanvaardingscommissie. Dat is een van de grote innovaties van de nieuwe wet. De experten in de aanvaardingscommissie zijn mensen die zelf actief zijn als deskundige en ze worden geselecteerd op basis van hun specialiteit. De minister zal een lijst opstellen met daarop een deskundige per specialiteit.

In totaal gaat het om 22 specialiteiten. Het zijn geen vaste leden, maar een van hen wordt uitgenodigd voor de commissie naargelang de te behandelen specialisatie. Dat wisselend lid heeft stemrecht. Daarnaast kan een deskundige ook ad hoc worden aangesteld, als het over heel gespecialiseerde zaken gaat. Hij

KRID vzw, de Kamer van geregistreerde ingenieur-deskundigen, verenigt de burgerlijk ingenieurs die gerechtsdeskundige zijn. De VIE, VIK ingenieur-experten, doet hetzelfde voor de industrieel ingenieurs. We vroegen aan beide voorzitters naar het standpunt van hun vereniging over het deskundigenregister.

De VIE organiseerde de informatieavond op 7 maart met de heer Toon Lysens als spreker. VIE-voorzitter Robert Mooren, ook verantwoordelijk voor de succesvolle cursus ‘Fellow gerechtelijke expertise’ (FGE), vond de lezing zeer interessant en verhelderend voor de toekomst van de cursus FGE. De nog voorlopige uitvoeringsbesluiten bij de wetgeving rond het nationaal register geven aan dat kandidaat-deskundigen een juridische opleiding moeten volgen, die erkend is door de FOD Justitie. De huidige cursus FGE beantwoordt al in grote mate aan wat de FOD Justitie daarvoor oplegt. De VIE zal zijn cursus, waar nodig, aanpassen aan de nieuwe regels, zodra daarover de aangepaste uitvoeringsbesluiten verschijnen. Daarnaast zal de VIE uiteraard ook te gepasten tijde een aanvraag indienen bij de FOD Justitie om de cursus FGE officieel te laten erkennen.

Voor KRID vzw gaf voorzitter William Buyse het standpunt van de KRID door. We vatten dat hieronder samen als standpunt van KRID vzw.

KRID vzw vond dat de FOD Justitie de projectgroep die aan de regelgeving rond het deskundigenregister heeft gewerkt, op een transparantere manier had kunnen samenstellen, vermits er geen gerechtsdeskundigen hebben deelgenomen aan die projectgroep. Volgens de KRID werden verenigingen van gerechtsdeskundigen en Febex als overkoepelende Federatie van Belgische Expertenverenigingen niet rechtstreeks betrokken. Gerechtsdeskundigen en deskundigenverenigingen zouden een belangrijke en nuttige bijdrage hebben kunnen leveren tot de praktische invullingen. Het was een bewuste keuze van de projectgroep om niet de indruk te wekken van favoritisme ten overstaan van deze of gene vereniging, maar die keuze stond in schril contrast met de opbouwende gesprekken en de samenwerking eertijds met volksvertegenwoordiger Sonja Becq tijdens de voorbereiding van de kaderwet en de besprekingen daarover met de Hoge Raad voor Justitie.

Een zwak punt bij de registratie vond de KRID dat elke gerechtsdeskundige zelf zijn specialiteiten moest aangeven zonder dat daar een controlemethode voor bestond. De nieuwe ‘specialiteitenlijst’ van de projectgroep leek een amalgaam van tientallen bestaande lijsten van diverse expertenverenigingen, terwijl Febex beschikt over een deugdelijke specialiteitenlijst met onderverdelingen en trefwoorden. KRID vzw vond het een gemiste kans om die Febex-lijst niet te gebruiken. Ook voor de voorwaarden om erkend te worden zouden de Febex-voorwaarden een uitstekende basis geweest zijn.

KRID vzw had voorts vragen bij de controle op de juridische kennis en de beoordeling en erkenning van de opleidingen. Ook vroeg men zich af waarom in de registratiemodule het keuzevakje ‘strafrechtelijke zaken’ systematisch stond aangevinkt.

In het algemeen schaart de KRID zich achter het doel van het nationaal register dat de inzetbaarheid en de kwaliteit van bevoegde deskundigen zeker zal verhogen, maar des te meer reden was er om de beroepsverenigingen van deskundigen daar nauwer en rechtstreeks bij te betrekken. Dat zou ook nu nog kunnen, als de gerechtsdeskundigen worden uitgenodigd voor deelname aan de projectgroep voor de uitvoeringsbesluiten.

heeft geen stemrecht. Dat systeem garandeert dat de commissie de juiste technisch informatie krijgt.”

STRAFZAKEN Sinds geruime tijd is de aanstelling van deskundigen in strafzaken een heikel punt. Er zijn soms onvoldoende deskundigen en zij klagen regelmatig over de te lage vergoeding en de te late betaling.

Toon Lysens: “De wet zegt dat een expert moet beschikbaar zijn voor zowel burgerlijke als strafzaken.

Maar wij weten dat er deskundigen zijn die – om verschillende redenen – liever niet in strafzaken werken.

In het register is voorzien dat men kan aanvinken of men burgerlijke zaken, strafzaken of beide wil doen. Wel is het zo dat wie niet voor de aanstelling in

strafzaken kiest in het register, dat moet motiveren.

We hebben die keuze gelaten om praktische redenen: magistraten die iemand willen aanstellen in strafzaken, moeten de zekerheid hebben dat de betrokken expert dat ook wil doen. Het heeft geen zin deskundigen te belasten met opdrachten die ze liever niet uitvoeren.

Maar het gaat enkel om een voorkeur en het principe blijft dat wie in het register ingeschreven wordt, een aanstelling in strafzaken niet mag weigeren.”

Intussen is het consultatieprogramma voor de gebruikers klaar om ter beschikking gesteld te worden van de rechtbanken. Het zal in de loop van de volgende maanden opengesteld worden, nadat de magistraten en hun medewerkers daar voldoende over zijn geïnformeerd.

33

STAGES IE-NET

IE-NET GEEFT JONGEREN STAGEKANSEN ie-net werkt niet alleen met vaste medewerkers en met vrijwilligers, maar onze vzw biedt sinds enige tijd ook stagekansen aan jongeren. Niet alleen stages voor schoolgaande jongeren met gewone vaardigheden, maar ie-net kiest ook expliciet voor minder evidente stages voor jongeren uit bepaalde kansengroepen.

AUTEUR: LUC VANDER ELST

Nicolas met blindengeleidehond Hawai.

Voor ie-net zijn zulke stages een uiting van maatschappelijk engagement en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Directeur Nancy Vercammen: “Scholen met allochtone jongeren of jongeren met een beperking hebben het vaak moeilijk om voor hun scholieren een interessante stageplek te vinden. Bij ie-net vinden we het belangrijk om ook die jongeren de kans op een stage te geven. We laten ons daarbij wat inspireren door de maatschappelijke rol die we als ingenieursvereniging hebben. Immers: als je al geen plaats krijgt toegewezen voor een stage, hoe moeilijk wordt het dan

34

om later op de arbeidsmarkt effectief aan de slag te gaan? We willen die jongeren tijdens hun stage een positief gevoel meegeven, zodat ze niet denken dat ze geen kansen krijgen. Dat is geen gemakkelijke beslissing, want ook binnen ie-net was men het niet gewoon om daarmee om te gaan. Het betekent voor ons vast personeel een aanpassing, want ze moeten tijd investeren in zulke stages en nadenken over welke jobs ze die mensen geven.”

Chantal Versweyveld, mentor en begeleider van de stagiairs: “Voor veel jongeren was het een allereerste werkervaring. Voor ons was het uitzoeken welke richtlijnen we ze moesten geven en hoe we die moesten overbrengen. Je moet afspraken vertalen naar die jongeren. Dat is niet voor iedereen even evident. Je moet je aanpassen aan stagiairs met specifieke problemen. Ik denk bijvoorbeeld aan onze stagiair met een visuele beperking, die hier telkens ook met zijn blindengeleidehond toekwam. Of aan een stagiaire met een bepaald ziektebeeld, waarbij we moesten voorkomen dat ze in stresssituaties zou terechtkomen. Het personeel heeft zich daar vlot aan aangepast. Er ontstond zelfs een solidariteitsgevoel op die manier.”

TEAMSPIRIT Nancy: “Aanvankelijk was er bij sommigen wat terughoudendheid, maar als je je indenkt dat je eigen kind in zo’n situatie zou zitten, dan smelt het ijs doorgaans. Gewone bedrijven staan minder open voor zulke jongeren, precies vanwege die specifieke begeleiding. Het personeel steekt daar tijd en energie

in, maar dat men met zulke situaties leert omgaan, komt ook het team ten goede. Doordat je moet zorg dragen voor iemand nieuw in het team, moet het team ook afspraken maken. Dat geeft een nieuwe dynamiek, waardoor men ook enigszins anders naar de collega’s gaat kijken. Sinds de stagiairs hier werken, heb ik het gevoel dat hier minder als individu wordt gewerkt en dat we meer als een team naar een gemeenschappelijk doel toewerken.”

Chantal: “Stagiairs als Nicolas met zijn visuele beperking laten ook voor ons een wereld opengaan. Uiteindelijk is gebleken dat hij heel veel aankan zonder te zien. Dat verruimt ook de blik van ons personeel.”

Nancy: “Zo zien ze nu bijvoorbeeld beter in dat je soms uitzonderingen moet maken om mensen op de best mogelijke manier te kunnen laten functioneren.

Die bewustwording dat je anderen ook kansen moet geven, is heel belangrijk. Als ingenieursvereniging moeten we ook het voorbeeld geven voor onze maatschappij. Evident was dat niet, want je hebt iemand nodig zoals Chantal, die daar de tijd voor vrijmaakt en die zich kan inleven en daar het geduld voor heeft.”

Chantal: “Als het moet vooruitgaan, heb ik niet veel geduld. Maar hier had ik een andere rol en dan kon ik wel afremmen. Je weet dat je uitleg niet te snel mag gaan en dat je altijd rustig moet blijven. Anders werkt het niet. In die zin was dat voor mij zeker een aanpassing. Als bedrijf moet je echt iemand vrijstellen die daar tijd voor vrijmaakt en je houdt ook best rekening met mogelijke risico’s. Sommige collega’s blijven soms wat terughoudend, want zulke stagiairs nemen niet echt werk uit handen. Uitleg en toezicht

“HET FIJNE IS DAT IE-NET OPENSTAAT VOOR ZULKE STAGES” ie-net bood Nicolas een stage aan. Hij loopt school bij het Koninklijk Instituut van Woluwe, een school voor kinderen met een visuele beperking of autismespectrumstoornis.

ie-net-directeur Nancy Vercammen. vragen tijd en het resultaat is niet altijd wat je had verwacht. Maar wij zien het als een investering in die mensen zelf.”

VOORBEELDFUNCTIE Chantal: “Puur naar werkvolume maken we misschien geen winst, maar als je die jongeren ziet groeien in hun taak en openbloeien als persoon, dan geeft dat voldoening. We zien eigenlijk hoe ze zichzelf ontdekken. Ze leren hun eigen kennisgebieden en kwaliteiten kennen en ze worden sterk begeleid op hun attitudes: stiptheid, voorkomen, vriendelijkheid, enz.”

Nancy: “Ik vind dat we ook een voorbeeldfunctie hebben voor de bedrijfswereld. Vanuit mijn VDAB-achtergrond heb ik altijd een voorliefde gehad voor zulke zaken. En als wij het als vzw nog niet doen, wie zou het dan wel doen? We mogen daar dus zeker een signaal geven naar onze bedrijfswereld. Dit is een pure vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen. ie-net werkt zelf ook projecten uit voor werkzoekende ingenieurs en ook daar is het soms moeilijk om bij bedrijven een stageplaats op de kop te tikken, zelfs voor ingenieurs. Wat wij aan bedrijven vragen voor ingenieurs, mogen we ook zelf doen voor andere functies. We hebben de vaste intentie om zulke stages te blijven aanbieden, zolang iemand voor de begeleiding kan instaan. Doordat ze in een effectieve werkomgeving terechtkomen, kunnen de jongeren ervaring opdoen en verhogen hun kansen.

Hun beperkingen zijn voor één keer geen hinder om iets te kunnen doen. Voor hun zelfvertrouwen is dat heel belangrijk. Dat ze niet de zoveelste teleurstelling moeten oplopen. Of nu alles goed is gegaan of niet: alleen al het gegeven dat je kunt terugkeren met een verhoogd zelfvertrouwen is heel belangrijk. Dat ze een reden hebben om naar school te blijven gaan, omdat er mensen zijn die hen wél een kans willen geven.”

Titia Melkebeke, stagebegeleidster: “Omdat Nicolas blind is, zocht ik voor hem een stageplek op wandelafstand. Ik schreef heel wat organisaties aan, maar alleen ie-net reageerde onmiddellijk positief, ook al zagen ze wel in dat het niet makkelijk zou worden om een jongen met zulke specifieke beperkingen interessante taken te geven. Ze wisten bovendien dat Nicolas met een blindengeleidehond zou komen, toch ook iets waar men extra rekening moet mee houden.”

“Het kennismakingsgesprek met Nancy Vercammen en Chantal Versweyveld verliep heel vlot. En als stagebegeleidster hou ik een zeer goed gevoel over aan de stage van Nicolas. Ik denk dat hij redelijk goed geïntegreerd was bij ie-net en hij voelde zich er ook goed in zijn vel. ie-net is inderdaad op zoek gegaan naar mogelijke taken. Dat is voor elke organisatie altijd een zoektocht, maar ik vind het wel knap dat ze dat doen. De stage heeft Nicolas zeker geholpen om te leren aanvoelen wat het betekent om ergens te werken: op tijd komen, rekening houden met collega’s, enz. Hij zal nu zeker meer letten op zijn attitudes.

Als hij op langere termijn een werksituatie op maat zoekt, kan hij zijn ervaringen bij ie-net als referentie gebruiken.”

“Het was voor ons de eerste stageplek bij ie-net, maar ik hoop dat er nog kunnen volgen. Het fijne is dat ze daarvoor openstaan en dat ze bereid zijn om te kijken wat er voor die jongeren mogelijk is.”

Kato Kato volgt de opleiding receptiemedewerker in het bijzonder onderwijs. In het voorjaar liep ze drie weken stage bij ie-net.

“Het is wat anders dan wat ik gewoon ben, maar het valt heel goed mee. Ik heb hier veel toffe collega’s ontmoet en met mijn vragen kon ik altijd bij iemand terecht. Als receptiemedewerker heb ik onder andere geleerd hoe ik met Excel moet werken. Het is fijn dat dit een echte werkervaring is geweest: ik weet nu hoe het er in een bedrijf aan toe gaat en dat kan ik later wellicht gebruiken. Ik zou graag als receptiemedewerker aan de slag gaan in een bedrijf of een hotel. Het is super dat ie-net zulke stages aanbiedt, want ik zit op een Buso-school en dan is een stageplaats niet altijd evident. Ik ben hier heel goed opgevangen en voor de rest vind ik het belangrijk dat men tegen mij gewoon doet. Niet anders dan anders. Dat is goed gelukt, vind ik.”

Blear Ook Blear loopt stage bij ie-net. Als receptiemedewerker komt hij gedurende het hele schooljaar anderhalve dag per week.

“Ik help de mensen die toekomen en geef ze de nodige uitleg en ik werk met de database van ie-net.

Momenteel volg ik de opleiding kantoor, maar ik wil boekhouder worden. Tijdens de stage doe ik veel werkervaring op en ik leer hoe de zaken in een werkomgeving verlopen. Ik vind het wel fijn dat ie-net deze kans op een stage geeft. Ze helpen op die manier de mensen aan wat ervaring. Door het contact met de andere stagiairs en het personeel leer je ook overeenkomen en samenwerken.”

35

MOBILITEITSDEBAT

DEBAT LEGT KRACHTLIJNEN VAN ONZE MOBILITEIT BLOOT

DE VERKEERSKNOOP ONTWARD Op maandag 27 maart vond in het Ingenieurshuis het tweede grote debat plaats. Na het energiedebat was het tijd voor een ander heikel punt waarmee we vandaag dagelijks worden geconfronteerd: onze mobiliteit. Of beter: de immobiliteit waar we elke dag mee te maken krijgen. Brussel en Antwerpen staan immers niet zonder reden te blinken op plaatsen één en drie van Europa’s meest filegevoelige steden.

AUTEUR: LUC VANDER ELST

Ruim honderd aanwezigen zagen en hoorden een keure aan mobiliteitsexperts de revue passeren, elk met een eigen, soms uitgesproken mening. Maar toch kleurden de eindresultaten van de avond redelijk eensgezind: rekeningrijden moet veralgemeend worden ingevoerd, er moet sterk worden ingezet op meer mogelijkheden voor fietsverkeer en dan vooral elektrisch aangestuurd fietsverkeer, er moet iets gebeuren met het perverse systeem van onze bedrijfsen salariswagens, waarmee België zijn verafschuwde files de facto subsidieert en het openbaar vervoer moet anders en beter. Grote krachtlijnen die in de loop van de avond de rode draad vormden en nu eens werden bekrachtigd en versterkt, dan weer wat werden afgezwakt of op zijn minst genuanceerd. ie-net-directeur Nancy Vercammen leidde de avond in met een topper: Marius Macku, de Europese ‘senior associate public policy and government relations’ van het vaak omstreden alternatieve taxibedrijf Uber bracht het verhaal van zijn bedrijf onder de ronkende titel ‘The future of urban mobility’. Hij sloeg het publiek al meteen om de oren met enkele krachtige cijfers uit Belgenland zelf: 78% van de Belgen gebruikt de auto voor zijn woon-werkverkeer. 75% Vlamingen gebruikt daarbij een privéwagen en dat autogebruik is bovendien behoorlijk inefficiënt, want elke auto op weg naar het werk vervoert gemiddeld amper 1,2 personen. Het bracht hem tot het tussentijdse besluit, vroeg in zijn betoog, dat we mogen bogen op maar liefst 96% ‘idle car use’. De files kosten ons jaarlijks één tot twee procent van ons bruto nationaal product.

36

Het mag niet verbazen dat Uber werd geponeerd als een mooie oplossing voor het mobiliteitsprobleem.

UBERBLACK Macku kon natuurlijk al met mooie cijfers uitpakken, want Uber doet 450 steden aan in 73 landen en is goed voor twee miljoen ritten per jaar. Alle Uber-chauffeurs hebben een licentie en behalve de standaardservice heb je ook Uberblack: stijlvolle ritten in zwarte auto’s met professionele chauffeurs.

Macku: “Openbaar vervoer stopt altijd ergens. Waar dat stopt, neemt Uber over. Als je een betrouwbaar model combineert met het openbaar vervoer, dan krijg je mensen uit hun auto en krijg je ze zover dat ze het openbaar vervoer gebruiken. Uber staat vooral in voor het ‘complementing’ openbaar vervoer: geografisch of in tijd.”

Met geografisch doelt Macku op de zones waar het openbaar vervoer niet of nauwelijks rijdt of op zeer onregelmatige tijdstippen. Met tijd mikt Uber op de uren na closing time en dan voornamelijk na middernacht in de grotere steden.

“Uber tekent meestal voor de eerste en de laatste kilometers voor en na het openbaar vervoer. Alle ritten worden zorgvuldig bijgehouden via een app en zo krijgt Uber heel veel informatie over het verkeer in elke stad. Die gegevens worden verzameld en beschikbaar gesteld. Ze zijn bijvoorbeeld nuttig om te weten waar er flessenhalzen zijn, waar er doorgaans files staan, hoeveel tijdverlies je op een bepaald traject mag verwachten en zo meer. Tien procent van Ubergebruikers in de USA zei ofwel zijn wagen te hebben verkocht of

er geen te hebben aangekocht. In Londen zei 28% van de gebruikers van gedeelde ritten dat dat de aanleiding was om hun auto op te zeggen.”

Volgens Marius Macku is betaald autodelen met Uber een belangrijke motivatie waardoor duizenden auto’s uit het verkeer worden gehaald.

MINDER HINDER Na het Uberverhaal nam Herman Welter, spoorwegjournalist en mobiliteitsexpert, podium en microfoon over om drie debatten te modereren.

Koen Van de Sompele en Dirk Lauwers ontleedden het minderhinderverhaal tijdens de grote werkzaamheden in 2005 aan de ring rond Antwerpen. Toen werden er geïntegreerde oplossingen naar voren geschoven om de mobiliteitsproblemen door de werkzaamheden te verzachten of op te lossen.

Van de Sompele stelde dat de werken er toen veel mensen hebben toe aangezet om voor een andere vervoersmodus te kiezen. Vaak was dat de fiets en het is gebleken dat ook achteraf nog heel wat mensen zijn blijven fietsen.

“Als we ergens minderhindermaatregelen nemen, moeten we er zeker voor zorgen dat de mensen nog altijd overal met de fiets door kunnen.”

Dirk Lauwers stelde vast dat er in 2004-2005 ruim 30.000 wagens minder werden geteld op de

© Luc Vander Elst

Brussel en Antwerpen zitten in de top drie van meest filegevoelige steden in Europa. Rekeningrijden kan daar wellicht verandering in brengen.

75% van de Vlamingen gebruikt een privéwagen voor het woon-werkverkeer en dat autogebruik is bovendien behoorlijk inefficiënt, want elke auto op weg naar het werk vervoert gemiddeld amper 1,2 personen.

Antwerpse ring: “Velen zochten een alternatieve route, maar de meeste winst kwam van het openbaar vervoer dat toen veel frequenter reed op veel meer lijnen. Algemeen bleef het probleem van de kwaliteit van het openbaar vervoer wel bestaan, maar voor het fietsverkeer is er ondertussen wel al een veel betere infrastructuur uitgebouwd. Uit het minderhinderverhaal van die tijd kunnen we leren dat het mogelijk is om mensen op heel korte tijd te overtuigen om voor een ander vervoermiddel te kiezen.”

Op de vraag van Herman Welter of burgers inspraak moeten krijgen bij mobiliteitsvraagstukken, was Dirk Lauwers duidelijk: “Interactie ontstaat hoe dan ook, want mensen roeren zich automatisch. Valoriseer de kennis van de gebruiker, van de burger.”

Van de Sompele vond dat de maatregelen die destijds werden genomen om de hinder van de werken te beperken alvast voor wat betreft het openbaar vervoer en de fiets permanente maatregelen hadden mogen worden. Hij vroeg zich zelfs af of de capaciteit van de auto na werken moet worden hersteld: “Misschien is het net nuttig om die capaciteit niet volledig te herstellen, zodat we op die manier de mensen kunnen sturen naar een modal shift van 50% autoverkeer en 50% ander verkeer?”

Dirk Lauwers haalde daarbij het voorbeeld aan van het Île de France met 12 miljoen inwoners, waar men door de autocapaciteit te verminderen het autogebruik wil reduceren tot 30%, terwijl men streeft naar 70% andere vervoersmiddelen.

“Er zijn voorbeelden van dat zulke ambitieuze doelstellingen ook echt haalbaar zijn.”

DUURDER OPENBAAR VERVOER Voor het tweede debat namen Willy Smeulders van Trein, Tram, Bus en Andreas Tirez, econoom, de stoelen over.

Tirez pakte meteen uit met een puur economisch geïnspireerd mobiliteitsverhaal: “Als iedereen de werkelijke kosten die zijn vervoerswijze veroorzaakt, ook effectief zou moeten betalen, dan zouden we veel meer moeten betalen voor ons openbaar vervoer. We moeten ons dus afvragen of de overheid moet blijven investeren in openbaar vervoer. Een overheid investeert alleen, als de vrije markt faalt. Het probleem is natuurlijk dat de werkelijke kosten van vervoer – filekosten, ongevallen, luchtvervuiling, geluidsoverlast, enz. – in werkelijkheid bijna nooit volledig worden doorgerekend. De kostenefficiëntie van de Lijn ligt momenteel op 15 tot 20%. Je kunt proberen om die efficiëntie te verhogen, maar veel effect zal dat niet

hebben. Het is niet eenvoudig om monopolistische bedrijven efficiënter te laten werken.”

Willy Smeulders pakte uit met een voorbeeld uit Hannover en Bielefeld, die een win-winsituatie creëerden door de beheerders van het wegverkeer en de beheerders van het openbaar vervoer samen te huisvesten in hetzelfde kantoorgebouw. Dat bevorderde de samenwerking en het overleg en mobiliteits­ problemen werden in die steden integraal benaderd.

Bovendien werden er vijf ambtenaren vrijgesteld, enkel en alleen om de flessenhalzen op te lossen.

Andreas Tirez stelde dat een congestietaks een conditio sine qua non is voor een betere mobiliteit in ons land. Daarnaast moeten ook de tarieven voor trein en bus omhoog.

“Minder rendabele lijnen moet men opdoeken, maar de belangrijkste lijnen blijven uiteraard overeind.

Daar komt dan – mede door de congestietaks voor de auto’s – sowieso een push naar het openbaar vervoer. We hebben die evolutie al eens gezien in de jaren ’50-’60. Toen kwam de auto nadrukkelijker in het straatbeeld en in tien jaar tijd zakte het aantal kilometers buurtspoorweg van 4.000 naar 1.000. De meeste mensen zullen meer betalen voor hun open-

37

MOBILITEITSDEBAT

baar vervoer, maar dat moet worden gecompenseerd door lagere belastingen.”

Willy Smeulders gaf nog mee dat één vervoerbewijs voor alle vervoersmodi zeker ook moet worden overwogen. Er bestaan mooie voorbeelden van in het nabije buitenland.

REKENINGRIJDEN Het laatste debat bracht de parlementsleden Paul Cordy (N-VA) en Ingrid Pira (Groen) in de zeteltjes naast Greg Verhoeven, adviseur mobiliteit bij de studiedienst van het Vlaams ABVV, en Griet De Ceuster, directeur en mobiliteitsexpert bij Transport en Mobility Leuven.

Dat laatste debat had rekeningrijden als thema en de toon was snel gezet, want blijkbaar staan de

neuzen rond rekeningrijden al een tijdje in dezelfde richting. Dat bleek ook al uit de online poll met de zaal, want daaruit bleek dat maar liefst 78% zich eenduidig uitspreekt voor rekeningrijden. We zijn onze files en onze congestieproblemen kennelijk meer dan beu.

Hoewel elk van de sprekers nog duidelijke nuances aanbracht, was de algemene teneur gelijklopend.

Rekeningrijden moet minstens over heel Vlaanderen worden ingevoerd. Het moet gaan om een slimme kilometerheffing die wordt gedifferentieerd naar tijd en plaats. Het geheel moet leiden tot een gedragsverandering bij de autogebruiker, zodat de files wegebben.

Rekeningrijden mag ook niet leiden tot bijkomende belastingen. Het moet gaan om een taxshift, waarbij de verkeersbelasting wordt afgeschaft en vervangen door intelligent rekeningrijden. Het bezit van de auto

wordt niet langer belast, maar wel het gebruik ervan.

Een pure congestietaks zonder differentiatie vond niemand een goed systeem en de meesten pleitten ook voor een eenvoudig en duidelijk systeem, omdat dat de aanvaarding van het systeem en een gedragsverandering zou vergemakkelijken.

Er bleek ook een behoorlijke eensgezindheid te bestaan om intelligent rekeningrijden zo snel mogelijk in te voeren. Het rekeningrijden voor vrachtwagens zou in die zin makkelijk uitbreidbaar zijn naar alle wagens.

Het debat werd gevolgd door een aantal vragen, opmerkingen, suggesties en bedenkingen van de aandachtige en kritische luisteraars uit de zaal, sommigen goed voorbereid en gedocumenteerd. Waarna in schoonheid werd geëindigd bij een drankje en een hapje.

MARIUS MACKU, UBER

“HET MAGISCHE ZIT IN DE MIX VAN VERSCHILLENDE VERVOERSMODI” Wat heeft het Uber-verhaal te maken met engineering?

“Uber gebruikt technologie die bestaande middelen en infrastructuur efficiënter maakt. We ontwikkelen en verbeteren onze technologie voortdurend met het oog op een efficiënter openbaar vervoer. Vandaag grijpen bij Uber duizenden ingenieurs in op congestie en verbeteren ze de toegang tot het openbaar vervoer.”

Volgens een van de sprekers zorgt Uber zelf ook voor meer verkeer?

“Studies spreken dat tegen. Zo blijkt dat er geen vervangingseffect is voor het openbaar vervoer, zelfs niet in steden met veel Uber-chauffeurs. Een ander rapport geeft aan dat autodelen het openbaar vervoer ondersteunt op minder rendabele trajecten en dus kostenverlagend werkt. Ook blijkt dat mensen die aan autodelen doen, minder geneigd zijn om er een eigen auto op na te houden. Rit- en autodelen zijn voor de hand liggende aanvullingen op het openbaar vervoer. Ze reiken de voordelen van een auto aan zonder dat je er zelf een hoeft te bezitten.

Veel steden en vervoersorganisaties schakelen tegenwoordig Uber in, bijvoorbeeld om passagiers van of naar het treinstation te brengen of om tijdelijk onderbroken spoorweginfrastructuur te overbruggen.”

38

Hoe kan Uber een verandering in mobiliteitsgedrag teweegbrengen?

“Volgens de Amerikaanse associatie voor het openbaar vervoer zijn mensen die autodelen gebruiken, vaker geneigd om ook het openbaar vervoer te gebruiken en zien ze ook sneller af van het bezit van een eigen wagen. 28% van voormalige autobezitters in Londen zagen af van dat autobezit, omdat Uber hen alternatieven aanreikt. Dat percentage stijgt bij recente Uber-gebruikers zelfs tot 42%. Vandaag leggen we met Uber minder dan 4% van het totaal aantal kilometers af. De verwachting is dat we tegen 2030 meer dan 25% halen.”

Hoe ziet Uber de toekomst van de mobiliteit?

“De belangrijkste uitdaging voor Uber, maar ook voor de samenleving in haar geheel, is het om mensen uit hun privéwagens te halen en hen te laten wennen aan het gebruik van openbaar vervoer. Dan hebben we het over de overgang van autobezit naar een pakket van transportdiensten. Er is geen magische oplossing voor die gedragsverandering. Het magische zit net in de mix van de verschillende vervoersmodi.”

“We hopen elke dag te kunnen omturnen tot een mix van vervoersmodi met een belangrijke plaats voor de combinatie van rittendelen en openbaar vervoer. Laat ons hopen dat mensen niet gedwongen worden tot die keuze, maar dat ze dat doen uit vrije wil, omdat ze ervan overtuigd geraken dat het een beter, goedkoper en gemakkelijker alternatief is voor puur autobezit. Er zijn zovele dingen leuk aan wonen in een stad. Door de verschillende transportmodi in de stad te omarmen, krijgen we minder files, minder vervuiling en meer ruimte voor mensen en groen.

Iedereen, waar hij ook woont of werkt, zal toegang hebben tot betaalbaar en betrouwbaar vervoer.”

PAUL CORDY, N-VA

“DE NMBS MOET DE MIDDELEN INZETTEN WAAR ZE HET MEEST NODIG ZIJN” Wat weerhoudt er ons van om rekeningrijden op korte termijn in te voeren?

“Eerst moeten we het rekeningrijden voor vrachtvervoer evalueren en we moeten ook nog de tarieven en de budgettaire gevolgen bespreken. In globo mag rekeningrijden geen extra belasting worden, maar een budgetneutrale maatregel. Over het principe bestaat een zekere consensus, maar over de modaliteiten moet nog overlegd worden.”

Voeren we rekeningrijden federaal in?

“Niet noodzakelijk. Dat kan in principe ook per gewest. Als er één gewest niet zou meedoen, dan is dat zelfs niet per se een probleem. Wel belangrijk is dat we tot een vrij eenvoudig en helder systeem komen, waarbij men van tevoren zeer goed weet hoeveel een verplaatsing zal kosten. Zonder die eenvoud en duidelijkheid werkt rekeningrijden averechts. Een plejade aan tarieven zou het systeem zeer ondoorzichtig maken en dan voelt men het aan als onrechtvaardig en wordt het hele draagvlak ondergraven.”

Het geld vloeit naar de gewesten. Is er een directe bestemming voor? Wordt er bijvoorbeeld geïnvesteerd in extra fietsinfrastructuur?

“Ik weet niet of je dat moet opleggen. Dat gebeurt ook bij andere inkomsten niet altijd. Als mensen heel zichtbaar betalen voor het gebruik van wegen, dan is het natuurlijk wel logisch dat ze verwachten dat die wegen dan ook in orde zijn. Die middelen zijn ook geen extra inkomsten. Het budget verhoogt niet. Het is een taxshift van wagenbezit naar wagengebruik.”

Welke maatregelen kunnen er op korte termijn nog genomen worden om onze mobiliteit opnieuw wat vlotter te krijgen?

“Er zijn dringend een aantal infrastructuurwerken broodnodig: Oosterweel en de Brusselse ring. Daar moeten we op inzetten. En ook op het beter gebruik van onze kanalen: daar is nog ruimte voor capaciteitsuitbreiding. Iedere boot met containers voorkomt heel wat vrachtverkeer op de weg. Het zou ook al heel erg helpen, als Vlaanderen meer inspraak zou hebben over de manier waarop de NMBS investeert. We zouden dat treinverkeer beter moeten kunnen afstemmen op bijvoorbeeld de haven van Antwerpen. We zouden moeten kunnen inbreken op de wafelijzerpolitiek van de NMBS, want Vlaanderen krijgt minder dan wat het nodig heeft. Vlaanderen zou daar een veel grotere vinger in de pap moeten krijgen en er zou een veel evenwichtigere verdeling moeten komen. Er moet worden gekeken naar de behoeften en als die in Vlaanderen groter zijn, dan moet er in Vlaanderen meer worden geïnvesteerd. Vlaanderen heeft veel grotere transportclusters dan Wallonië. Denk maar aan onze havens. Daarvoor moeten we de juiste middelen in handen krijgen en grotendeels zelf kunnen beslissen over waar die investeringen terechtkomen.”

GRIET DE CEUSTER, DIRECTEUR TRANSPORT EN MOBILITY LEUVEN

“GEDRAGSVERANDERING KRIJG JE ALLEEN MET EEN EENVOUDIG SYSTEEM VAN REKENINGRIJDEN” Er lijkt een consensus te bestaan om rekeningrijden in te voeren. U pleit vooral voor een duidelijk, niet te ingewikkeld systeem?

“De gedragsverandering is het belangrijkste aspect van rekeningrijden. Er zit een bepaald optimum in de bedragen die je kunt aanrekenen. Als je te weinig rekent, krijg je geen gedragsverandering. Reken je te veel, dan zien de mensen dat als een extra belasting. Maar voor een perfecte berekening van dat optimum zou je moeten rekening houden met heel veel variabelen: ouderdom van de auto, vervuilingsgraad, fileplek of niet, stad of platteland, ’s nachts of overdag, … Zo zou je een heel breed scala krijgen van allemaal verschillende tarieven en dan zou iedere gebruiker een ander tarief betalen. Maar dan wordt het ook zeer ingewikkeld en krijg je niet de gewenste gedragsverandering. Daarom pleit ik ervoor om met grote gehelen te werken: spits- of daluren, schone of vuile auto, enz. Qua wetgeving en tarifering moet nog een en ander worden uitgeklaard en er is natuurlijk nog een brede communicatiecampagne nodig over de precieze aanpak. Rekeningrijden wordt wellicht iets voor de volgende legislatuur.”

Hoe kunnen we ingrijpen op ons woon-werkverkeer?

“Bedrijfswagens worden veel te veel gesubsidieerd, omdat mensen een bedrijfswagen krijgen in plaats van een stuk loon. Dankzij dat systeem betalen bedrijven minder belastingen en werknemers betalen minder inkomstenbelastingen. Daar zit een hoop ‘absurd geld’, waarmee we de facto onze files subsidiëren. Op het vlak van openbaar vervoer zijn er twee tendensen op komst. Zelfrijdende voertuigen zullen ons openbaar vervoer een stuk goedkoper maken, want de grootste kosten zijn vandaag de personeelskosten. Een tweede tendens is ‘mobility as a service’.

Mobiliteit is niet langer beperkt tot één bepaalde vervoersmodus. Mensen kopen straks niet langer een voertuig of een abonnement, maar een service, die hen recht geeft op een aantal busritten, een aantal taxiritten, een huurfiets, een Cambio-abonnement, enz. Qua mobiliteit ontstaat er een heel continuüm en een grote flexibiliteit. Daar zou onze overheid nu al moeten op inspelen om de mobiliteit sterker te kunnen sturen. We moeten ook af van de monopolies voor openbaar vervoer. Laat de markt spelen en experimenteren. Er mag wat meer durf komen.”

Welke maatregelen zijn, naast rekeningrijden, nog nuttig om onze mobiliteit opnieuw mobiel te krijgen?

“Kleinere, snel uitvoerbare ingrepen op de gewestwegen om daar de veiligheid en de doorstroming te verbeteren. In uren uitgedrukt staat tachtig procent van onze files op de gewestwegen.”

39

MOBILITEITSDEBAT KOEN VAN DE SOMPELE, TRAJECT

“DRINGEND INZICHT NODIG OVER HOE GROTE GROEPEN FIETSERS ZICH VERPLAATSEN” Hoe krijgen we meer mensen op de fiets?

“Vandaag is vooral communicatie belangrijk: mensen duidelijk maken dat de fiets sneller en goedkoper is dan de auto. Qua infrastructuur klagen de meeste fietsers over het totale gebrek aan inzicht over hoe grote groepen fietsers zich verplaatsen in de omgeving van kruispunten. Vandaag wachten grote groepen fietsers aan kruispunten voor het rode licht en versperren ze grotendeels de doorgang voor de fietsers die groen licht hebben. Misschien moet er ook al gedacht worden aan voorsorteerstroken voor fietsers? De fietsinfrastructuur moet ook breder worden, want een van de leuke dingen aan fietsen is juist dat je samen en naast elkaar een stuk van het parcours kunt afleggen. Een derde punt zijn de oneffenheden dwars op de rijrichting en de kruising van dwarsstraten. Die overgangen zijn vaak zeer slecht geconstrueerd voor fietsers. Een ander teer punt is het lange wachten, want verkeerslichten zijn meestal afgestemd op autocapaciteit en in tweede orde op de doorstroming van het openbaar vervoer, maar zeker niet op fietsers. In stedelijk gebied verspeel je, wachtend voor verkeerslichten, makkelijk een derde van je fietstijd.”

Stallen “In heel wat steden is fietsdiefstal een bekende plaag. Uit vrees daarvoor gebruikt men vaak een weinig comfortabele en weinig aantrekkelijke fiets die nog net goed genoeg is om de verplaatsing te maken. Ik pleit voor fietskluizen die je tegen betaling en online kunt huren, maar waarvan je op zijn minst weet dat je fiets daar veilig staat. En ik pleit ook voor een betere opvolging van fietsdiefstallen door de politie. Bij een aangifte van een diefstal krijg je toch altijd het gevoel dat dat verre van hun prioriteit is.”

Welke invloed heeft onze ruimtelijke ordening op onze mobiliteit?

“Gemeentebesturen die vergunningen uitreiken, hebben de sleutel in handen. Zij moeten bij elke vergunning goed nadenken over de gevolgen voor de mobiliteit.

Baanwinkels, bedrijven of bedrijventerreinen hoeven niet noodzakelijk verspreid te liggen langs gewestwegen. Zulke vestigingen creëren langs onze verbindingswegen extra conflicten voor elke weggebruiker. Als ik onze ongevallencijfers vergelijk met die van de ons omringende landen, dan scoren wij zeer slecht. Dat danken we vooral aan onze schabouwelijke ruimtelijke ordening die voor zeer veel extra conflictpunten zorgt. Vlaanderen is inzake ongevallen vergelijkbaar met de regio Parijs of de regio Londen. Je kunt dus gerust heel Vlaanderen als een stedelijk gebied beschouwen. Ik denk dat wij heel goed moeten beseffen dat verdere uitbreiding van lintbebouwing heel erg fout is op het vlak van verkeersveiligheid. Ik hoop dat enkele weldenkende gemeentebesturen die lintbebouwing verder doen afnemen.”

GREG VERHOEVEN, MOBILITEITSEXPERT VLAAMS ABVV

“BEDRIJVEN MOETEN HUN VERANTWOORDELIJKHEID OPNEMEN” Er is een duidelijke relatie tussen werk en mobiliteit. Hoe kunnen we onze mobiliteit verbeteren door in te grijpen op onze werksituatie?

“Voor het woon-werkverkeer vinden wij dat de werkgevers wat moeten worden geresponsabiliseerd. De vestigingskeuze van bedrijven is nauw verbonden met hun bereikbaarheid. Bedrijven vestigen zich bij voorkeur op plaatsen die makkelijk bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. Als een bedrijf beslist om zich te vestigen in een erg afgelegen gebied, dan is dat grotendeels de eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast kan ook een aanpassing van de werkorganisatie de mobiliteit ten goede komen: thuiswerk of telewerk in satellietkantoren mogelijk maken, glijdende werkuren invoeren, enz. zodat werknemers niet per se door de filespits moeten. Ik wil nog absoluut geen voorafname doen op de discussie, maar als een spitsheffing of rekeningrijden worden ingevoerd, dan moeten die elementen zeker ook op de onderhandelingstafel komen, zodat we dat met de werkgevers kunnen bespreken.”

Er zijn salariswagens, vergoedingen voor woon-werkverkeer met de auto, belastingaftrek voor de auto in het woon-werkverhaal. Moeten we die aanlokkelijke incentives voor het privévervoer niet ontmoedigen en in de plaats fietsverkeer en openbaar vervoer aanmoedigen?

“Dat zijn terechte bedenkingen. We zouden kunnen inzetten op een verhoging of indexering van de fietsvergoeding. En we zouden die vergoeding kunnen veralgemeend invoeren voor alle sectoren. Ik denk dat Vlaanderen, naar Brussels voorbeeld, ook dringend werk moet maken van verplichte bedrijfsvervoerplannen:

40

in kaart brengen hoe de werknemers naar het werk komen en welke modi ze daarbij gebruiken. Dat zou bedrijven alvast met die gegevens confronteren en hen wat dwingen om daarover na te denken. Om autosolisme tegen te gaan zou het Vlaams pendelfonds wat meer gepromoot mogen worden bij bedrijven.”

Welke maatregelen moeten volgens u eerst worden genomen om onze mobiliteit op korte termijn te verbeteren?

“Rekeningrijden is daar een eerste antwoord op, maar tegelijk moet worden ingezet op meer en beter openbaar vervoer, de arbeidsorganisatie moet worden aangepast, de bedrijven moeten worden geresponsabiliseerd en er zal een alternatief moeten komen voor de bedrijfs- of salariswagens. De Europese Commissie stelt dat het onvoorstelbaar is hoe België op die manier de files bijna subsidieert.

Voor ons als vakbond ligt dat natuurlijk gevoelig, want zo’n salariswagen is eigenlijk puur een vorm van loon. Als de salariswagens verdwijnen, dan willen wij als vakbond dat dat wordt gecompenseerd, zodat werknemers en bedienden geen loonverlies of koopkrachtverlies lijden. Maar dat is federale materie.”

WILLY SMEULDERS, TREIN TRAM BUS

“ONS OPENBAAR VERVOER ZOU WAT CONCURRENTIE KUNNEN GEBRUIKEN” Wat is er nodig om ons openbaar vervoer goed op de rails te krijgen?

“Het zou al lang opgelost geweest zijn, als de Lijn en de NMBS concurrentie hadden gehad. In andere landen moeten de bedrijven zich positioneren en de klant centraal stellen. Privébedrijven zijn anders en efficiënter georganiseerd. Zij moeten rendabel werken en ze kunnen blijkbaar wel meer leveren tegen een betere prijs.”

Pleit u voor een privatisering van het openbaar vervoer?

“Neen, maar er mag wel concurrentie komen. Je mag gedeeltelijk privatiseren met voorwaarden. Onze overheid subsidieert het openbaar vervoer zonder duidelijke doelstellingen. In andere landen legt een instantie de vervoersmaatschappijen wel doelstellingen op. In ruil voor een bepaald budget vraagt men een zekere frequentie en amplitude, een bepaalde kwaliteit van de dienst en netheid in de vervoerstoestellen. Op basis daarvan worden de concessies uitgegeven. Bij een blinde vrijmaking van de markt krijg je veeleer besparingen en ongelukken.”

Krijgen we dan geen overvolle lucratieve lijnen en blijft niet een groot deel van ons net onbediend?

“De urbanisatie van Vlaanderen met onze lintbebouwing is dodelijk voor de efficiëntie van openbaar vervoer. Je moet bijna iedereen voor zijn deur oppikken en je krijgt geen concentratie. Als we onze ruimte urbanistisch beter benutten en onze lintbebouwing afbouwen, dan krijg je ook hier het potentieel om openbaar vervoer rendabel te laten rijden.”

Begeleider “Voorts zijn we op spoorwegvlak vrijwel een unicum, want nagenoeg nergens rijden

er nog treinen met een machinist en een begeleider. In Nederland rijden private treinen alleen met een machinist.

Elke passagier kan met die machinist in contact komen via een eenvoudige knop en de machinist heeft alle apparatuur, waarmee hij alles wat in de trein gebeurt, kan volgen en controleren. Met zo’n systeem zouden we ook onze meer rurale lijnen in Wallonië, de Westhoek en Limburg kunnen behouden.”

Qua informatieverstrekking staan we nog mijlenver achter op andere landen?

“Eenduidige, correcte en tijdige communicatie ontbreekt meestal. In Japan geeft men zelfs aan waar de trein precies stopt op het perron en welk gedeelte van de trein al vol zit. Nederland heeft zijn oudere treinstellen allemaal uitgerust met moderne displays die de exacte timing aangeven, alle aansluitingen en zelfs de connecties met bussen.”

Speelt ons federaal bestel ons nog parten?

“We blijven streven naar één vervoersbiljet voor alle openbaar vervoer. Maar we zijn er nog niet. Minister Bellot, de federale minister van mobiliteit, heeft voor het eerst de vier ministers van mobiliteit bijeengeroepen om ze te laten samenwerken.

Ze zouden werken aan een app die je de beste reisweg opgeeft, maar dat is nog iets anders dan tariefintegratie, natuurlijk.”

INGRID PIRA, GROEN

“MOBILITEIT EN RUIMTELIJKE ORDENING INTEGRAAL BENADEREN” Kunnen we via rekeningrijden het autogebruik ontmoedigen?

“Met rekeningrijden willen we vooral komen tot een verschuiving van het autogebruik. We willen niet langer het bezit van een auto belasten, maar wel het gebruik ervan. De verkeersbelasting moet plaats maken voor rekeningrijden, een belasting die belast wat belastend is. Daarmee kunnen we het gedrag van chauffeurs sturen en de opbrengsten kunnen we investeren in gewenst gedrag en gewenste infrastructuur. Alle studies wijzen uit dat rekeningrijden essentieel is om de files aan te pakken. Daarnaast is het de grote uitdaging om alternatieve vervoersmogelijkheden te creëren via comfortabel openbaar vervoer en fietspaden. Infrastructuur is van ontzettend groot belang. Nu de elektrische fiets een steile opgang maakt, zijn de mensen klaar voor een mentaliteitsverandering, maar ik vind dat de overheid er nog niet klaar voor is.”

Moeten we niet meer geïntegreerd werken rond mobiliteit: over de regio’s en over de verschillende sectoren heen?

“Absoluut. Er is al meer overleg dan vroeger, maar er blijft nog een hele weg af te leggen. Bij de grote werken aan de ring in Antwerpen in 2005 hebben we met het minderhinderplan bewezen dat we geïntegreerd kunnen werken. Dat zou een structurele invulling moeten krijgen. De sectoren natuur, ruimtelijke ordening en

milieu fuseren tot een ministerie voor ‘omgeving’ en de omgevingsvergunning integreert de stedenbouwkundige vergunning en de milieuvergunning. Op eenzelfde manier zou mobiliteit de verschillende administraties moeten integreren. Onze mobiliteit is overigens ook nauw gelinkt met onze ruimtelijke ordening en dus dringt ook daar afstemming zich op. Onze verspreide bebouwing ligt mee aan de basis van ons mobiliteitsprobleem. Als we onze ruimte meer ordenen volgens het nabijheidsprincipe, komt dat ook onze mobiliteit ten goede.”

Ruimtelijke ordening anders aanpakken is een zeer traag proces?

“Dat geloof ik niet. Zolang men traditioneel blijft autodenken, zal het niet lukken, maar we evolueren stilaan naar eenzelfde visie. De geesten zijn aan het rijpen.

We zouden al veel kunnen doen met onze bestaande wegeninfrastructuur: op de gewestwegen voldoende plaats maken voor fietspaden, busstroken op autosnelwegen, een ander parkeerbeleid, enz. De intrede van de elektrische fiets heeft veel potentieel in Vlaanderen. Het beleid moet niet worden voorgesteld als een beleid tegen de auto, maar er moet wel iets gedaan worden aan het fiscale gunstregime voor bedrijfswagens dat ons vier miljard euro per jaar kost. Die salariswagens zijn eigenlijk een alternatief loon en om dat minder fiscaal te stimuleren, moet eerst de hoge belasting op loon naar omlaag. Anders blijven we in rondjes draaien.”

41

MOBILITEITSDEBAT PROF. DIRK LAUWERS, UGENT

“MEER AUTOCAPACITEIT LEIDT TOT MEER AUTOVERKEER” Tijdens het debat had u het over de theorie van het geïnduceerd verkeer: meer capaciteit trekt meer verkeer aan. Moeten we de werken rond de ring van Antwerpen en Brussel even opbergen?

Dirk Lauwers: “Zo simpel is het niet, maar als we die werken doorvoeren zonder begeleidende maatregelen, dan is dat zeer zeker geen oplossing voor de files, want binnen de tien jaar staat ook die extra capaciteit opnieuw vol. Daar is heel veel onderzoek naar gebeurd en dat is empirisch bewezen. Als je extra capaciteit bouwt, moet je daar maatregelen aan koppelen. Minstens een deel van dat extra verkeer moet je sturen via rekeningrijden. Het verkeer moet op de drukste plaatsen en de drukste momenten duurder worden. Alleen maar nieuwe capaciteit bouwen zorgt op termijn voor bredere files in plaats van langere files. Je verschuift het probleem ook, want als dat verkeer dan de autosnelweg verlaat, verhoogt de druk op het secundaire wegennet. Mensen zullen langer onderweg zijn, maar ze zullen hun tijd nu verliezen op de wegen van, naar en in de stad, waar het veel drukker zal geworden zijn.”

Verdamping “De tegenpool van geïnduceerd verkeer is verdampt verkeer. Als wegcapaciteit wordt weggenomen om welke reden ook, dan zoeken veel chauffeurs andere manieren om op hun bestemming te geraken: alternatieve routes, openbaar vervoer, fiets, enz.

Ook daar bestaan heel wat voorbeelden van. In Parijs werden aan de Seineoevers enkele oude expreswegen omgevormd tot voetgangers- en fietsersgebied. Een paar weken later bleek al ongeveer 60% van dat verkeer verdampt te zijn. Uit onderzoek blijkt trouwens dat het ‘anders bereikbaar maken van een stad’, bijvoorbeeld meer voor de fiets en minder voor de auto, niet ten koste gaat van de stedelijke economie of van de kleinhandelsomzet. In Nederland werd al bewezen dat de steden die het economisch het best doen, steden zijn die het best bereikbaar zijn met de fiets Autobereikbaarheid is nodig, maar hoeft niet dominant te zijn.”

Wat is er op dit moment het meest dringend nodig om onze mobiliteit opnieuw wat vlot te krijgen?

“Er moet een oplossing komen voor het fenomeen van de bedrijfswagens. Er ligt nog veel fietsbeleid op de plank: missing links, fietspaden, fietssnelwegen en een beter fietsklimaat. De fiets zou veeleer de maat moeten worden voor het openbaar domein. De capaciteit van het openbaar vervoer moet verbeteren en het parkeerbeleid moet anders: duurder parkeren, korter parkeren en minder parkeercapaciteit. Op die plekken creëer je dan meer aantrekkelijke voetgangersruimte, fietspaden, enz.”

ANDREAS TIREZ, ECONOOM

“SUBSIDIES VOOR OPENBAAR VERVOER DRASTISCH AFBOUWEN”

U pleit ook voor een privatisering van het openbaar vervoer?

“Nee, ik pleit wel voor een sterke afbouw van de zeer hoge subsidies die de overheid besteedt aan openbaar vervoer. Bouw die subsidies af en geef ze aan meerdere concurrerende partijen, niet alleen aan overheidsbedrijven. Ik pleit ervoor om de subsidies naar beneden te halen op voorwaarde dat intelligent rekeningrijden wordt ingevoerd. Het sterke pleidooi voor openbaar vervoer van vandaag vindt zijn oorsprong in onze reusachtige files. Je kunt dus mensen van hun auto laten overschakelen op openbaar vervoer, waardoor andere mensen die toch nog de auto nemen, minder in de file zullen staan. Dat vinden we een goede reden om het openbaar vervoer te subsidiëren, maar ondanks die gigantische subsidies blijven we kampen met enorme files. Die 5 miljard euro subsidies per jaar voor het openbaar vervoer blijken dus onvoldoende juiste effecten te genereren. Met een juiste congestietaks bouw je de files af en dan valt het argument weg om het openbaar vervoer zo sterk te blijven subsidiëren.”

“Een overheid moet nagaan of wat ze doet ook voldoende efficiënt verloopt. Waar het openbaar vervoer – gerekend per reizigerskilometer – zeer duur is, moet de

42

overheid ingrijpen en lijnen durven afschaffen. Bij de spoorwegen moeten de niet-rendabele, regionale lijnen verdwijnen, in Vlaanderen en vooral in Wallonië. Bij Infrabel en de NMBS weet men dat maar al te goed, maar politiek ligt dat gevoelig.

Waar die lijnen worden afgeschaft, ontstaan sowieso alternatieven voor mobiliteit, zoals autodelen of busvervoer.”

Sociaal “Duurder openbaar vervoer heeft sowieso een sociale impact, want sommige mensen zijn alleen maar mobiel dankzij bussen en treinen. Met het geld dat vrijkomt door minder te subsidiëren moet je op zijn minst deels die sociale effecten compenseren via bijvoorbeeld een hogere sociale uitkering of mobiliteitscheques.”

© Luc Vander Elst

Hoe ziet u als econoom de eventuele invoering van een congestietaks?

“Voor een econoom is dat eenvoudig: als er ergens congestie is, dan overschrijdt de vraag het aanbod. Ofwel maak je dan het product duurder of je breidt het aanbod uit. Dat laatste is moeilijk en duur en roept op middellange termijn weer een latente vraag op. Dus moet de prijs om te kunnen rijden tijdens piekuren gewoon omhoog. Tegen dat principe uit de basiseconomie kan geen enkele degelijke econoom iets hebben. We zijn zodanig verstedelijkt dat we intelligent rekeningrijden overal moeten invoeren. Het rekeningrijden voor vrachtvervoer is blijkbaar gemakkelijk op te schalen naar personenwagens. Dan lijkt het mij logisch dat rekeningrijden op korte termijn voor iedereen wordt ingevoerd.”

De fiets - en dan vooral de elektrische fiets - heeft heel veel potentieel om een stuk van het woon-werkverkeer in te vullen. Het is dan ook hoog tijd om werk te maken van veilige en doordachte fietsinfrastructuur.

OPLEIDINGEN IN DE KIJKER Projectmanagement: bruikbare technieken om projecten trefzeker te begeleiden Een opleiding projectmanagement is een goede investering voor je organisatie, maar ook voor jezelf. Bedrijven die belang hechten aan projectmanagement zijn efficiënter en kunnen doeltreffender inspelen op veranderende omstandigheden.

Wie zijn projectdoel en einddatum wil bereiken, moet immers degelijk kunnen plannen, organiseren, leiden, opvolgen en anticiperen.

De cursus ‘Projectmanagement’ verbreedt niet alleen je inzicht in de materie, maar biedt aan de hand van praktijkgerichte oefeningen ook bruikbare technieken om projecten trefzeker te begeleiden. Het accent van de cursus ligt op planning, maar dat aspect wordt geplaatst in een ruim kader, zodat ook andere technieken aan bod komen.

Meer info en inschrijven: ie-net.be/projectmanagement/V2017

Focusmanagement: snel meer resultaat en minder stress - Je agenda, e-mailinbox en todolijst(en) raken overvol - Je work-life-balance is niet in evenwicht - Je hebt geen tijd voor wat belangrijk is - Je vergeet soms dringende taken uit te voeren - Enkele projecten liggen al enkele dagen, weken of soms zelfs maanden stil Herkenbaar?

Dan is de workshop ‘Focusmanagement: master your to do list’ voor jou echt een aanrader! De deelnemer leert effectievere en efficiëntere manieren aan om extra resultaat te behalen. De nodige stappen in dat proces worden verduidelijkt en ingeoefend. Het toepassen van één onderdeel geeft al resultaat. Als je het systeem in zijn geheel toepast, krijg je een sneeuwbaleffect aan extra resultaten. De workshop volgt het A³ ®-learning-principe en de 4 fasen om een nieuwe vaardigheid aan te leren worden doorlopen.

Wat mag je verwachten na deelname: - Een leeg hoofd. Je hebt terug tijd om over dingen na te denken i.p.v. te denken aan dringende, knagende zaken die nog moeten gebeuren.

- Projecten en kleinere taken hebben een duidelijker omlijnd kader. Het wordt ook duidelijker wanneer het project afgewerkt is.

- Stress is vervangen door intensiteit.

- Je kan proactief werken i.p.v. steeds brandjes te moeten blussen.

Meer info en inschrijven: ie-net.be/MYDL/V2017

Medewerkers coachen: een vervelende en lastige klus?

De interactieve cursus ‘Medewerkers coachen’ verandert de begeleiding van je medewerkers van een vervelende klus in een rendabele activiteit.

De actieve inbreng van de cursisten is het fundament waarop wordt voortgebouwd. Vanuit de concrete ervaringen van alle deelnemers worden tips, algemene regels en een theoretisch kader gevonden.

- Is coachen begeleiding of controle?

- Hoe bepaal ik doelstellingen en hoe motiverend zijn ze?

- Ben ik nog wel de baas?

- Iedereen is verschillend, dus ook de wijze van coachen - Hoe houd ik mijn medewerkers een spiegel voor?

- Concrete vaardigheden en te vermijden valkuilen Meer info en inschrijven: ie-net.be/coachen/V2017

43

VORMINGSAGENDA MEI 2017 Knelpunten binnen uw onderhoudsdienst inzake veiligheid & milieu 9/05/2017 Antwerpen ie-net.be/knelpunten/V2017 Agile software development en management 10/05/2017 Antwerpen

ie-net.be/ASDM/V2017

Uitgraven en bemalen bij saneringen: een geotechnische uitdaging 10/05/2017 Antwerpen ie-net.be/bemalen Toepassingen van composieten in bruggen en waterbouw 11/05/2017 Rotterdam ie-net.be/composietbruggen/V2017 Energiebesparing in de procesindustrie 11/05/2017 Antwerpen

ie-net.be/energiebesparingen/V2017

MS project specials 11/05/2017

ie-net.be/msprojectspecials/V2017

Antwerpen

Projectmanagement & planning 16/05/2017 Antwerpen

ie-net.be/projectmanagement/V2017

Moderne smeertechnieken 16/05/2017 Antwerpen

ie-net.be/smeertechniek/V2017

Business procesmanagement & BPMN (basis + advanced) 17/05/2017 Antwerpen ie-net.be/BPMN/V2017 ie-net: eFFECT lezingenreeks ‘Chemische technologie en gezondheid’ 18/05/2017 Wilrijk ie-net.be/effect/ua/V2017 Bouwen met aandacht voor de milieu-impact: EPD’s en LCA in de bouwpraktijk 19/05/2017 Antwerpen ie-net.be/LCA Focusmanagement - Master your to do list 23/05/2017 Antwerpen

ie-net.be/MYDL/V2017

Zee- en waterbouw in en rond Vlaanderen 23/05/2017 Antwerpen

ie-net.be/V2017

Medewerkers coachen 29/05/2017

Antwerpen

ie-net.be/coachen/V2017

Grenzeloos renoveren 30/05/2017

Delft

ie-net.be/grenzeloos

De jaarrekening: een sudoku van cijfers?

31/05/2017 Antwerpen

44

ie-net.be/jaarrekening/V2017

JUNI 2017 Kosten- en budgetbeheer binnen de technische dienst 2/06/2017 Antwerpen

ie-net.be/budgetbeheer/V2017

Jongerenforum geotechniek 9/06/2017 Antwerpen

ie-net.be/jongerenforumgeotechniek/V2017

Planning & scheduling van onderhoudsactiviteiten 12/06/2017 Antwerpen

ie-net.be/plansched/V2017

EEN GREEP UIT HET NAJAAR Hellend dak • Wapeningsdetaillering • Reliability engineering • Piping & engineering • Projectmanagement en planning MS project • 18de Isolatiedag • Klimatisatie van gebouwen • Hogere cursus akoestiek • Verwarmingstechnische calculaties Lijmtechniek 2017 • Bedrijfsmanagement • Planning & scheduling van onderhoudsactiviteiten Leer technische kennis met succes verkopen • Inzicht in lastechniek • Van ingenieur tot manager Drukvaten, warmtewisselaars en opslagtanks • Moderne smeertechnieken • Inkoop- en negotiatietechnieken Asset management: aan de slag met ISO 55000 • Lean in maintenance • Medewerkers coachen Teammanagement • Overdrukbeveiliging in de procesindustrie • European patent rights (2de jaar) Reach registratie deadline 2018 • Agility: snel inspelen op veranderingen • Pinchmethodologie Change management binnen een technische omgeving • Decanteercentrifuges • Asfalt Collaboration tools cyclus • Gevorderdencursus grondmechanica • Conceptueel ontwerpen met metselwerk BIM5 - Praktijkdag • Precisielandbouw - Bladvoeding • Oosterweelverbinding

NEEM GEREGELD EEN KIJKJE OP IE-NET.BE/VORMINGEN VOOR MEER INFO!

45

ACTIVITEITEN Neem je agenda bij de hand en bekijk welke activiteiten uit het rijkelijke aanbod van onze ie-net-deelgroepen je voorkeur wegdragen.

Lentefietstocht

IE-NET/KVIV WEST-VLAANDEREN

Kunstmest voor planten en eieren voor de mens IE-NET/KVIV-SENIOREN

Zoals de voorbije jaren springen we op onze fiets, als het terug begint te kriebelen, voor een tourtje met de vrienden. Daar kun je natuurlijk dorst van krijgen ... en dan lassen we een pauze in.

Zaterdag 6 mei 2017, 14.30 – 18.30 uur Stationsplein, 8660 Adinkerke 5 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 10 euro/niet-lid ie-net.be/lentefietstocht/2017

Burn-out: slachtoffer van jouw passie?

IE-NET/VIK-LIMBURG

Burn-out staat in ‘the picture’, zelfs in die mate dat overheidsinstanties bedrijven ertoe aanmanen om actie te ondernemen. Maar laat ons eerst eens vanuit een breed perspectief en een ander point of view burn-out onder de loep nemen.

Donderdag 11 mei 2017, 19 – 22 uur UHasselt Gebouw E, Aula H3, Agoralaan 3590 Diepenbeek Gratis voor ie-net-leden en partner 5 euro/niet-lid ie-net.be/burn-out-2017

46

We bezoeken twee bedrijven die met voeding te maken hebben: één over kunstmest voor de planten en één over eieren voor de mens. Bij DCM in Grobbendonk vinden we kunstmest voor privétuinen, sportterreinen, openbaar groen en diverse plantsectoren van land- en tuinbouw. DCM is expert in organische meststoffen, gespecialiseerd in bodemvruchtbaarheid, plantenvoeding en biodiversiteit. Het bedrijf beschikt over een geautomatiseerd productieproces.

Bij Euro-Ei in Tessenderlo vinden we hoogkwalitatieve consumptie-eieren en dan vooral ovyta-eieren van raskippen, uit scharrelruimte, met strooisel, afzonderlijke legnesten en nachtverblijf met zitstokken.

Geïnformatiseerd systeem om te checken waar de eitjes vandaan komen en waar ze naartoe gaan.

Dinsdag 16 mei 2017 8 uur: vertrek parking sporthal Driebeek, Drie-

beekstraat Gentbrugge; 9 uur: vertrek Antwerpen Ingenieurshuis 65 euro/persoon met bus 60 euro/persoon eigen vervoer ie-net.be/dcm

Brouwerij Het Anker IE-NET/JONGEREN

Brouwerij Het Anker is een familiebrouwerij die al 5 generaties lang bier brouwt in het Groot Begijnhof van Mechelen. Onze gids gaat dieper in op de technische kant van de brouwerij.

Vrijdag 19 mei 2017, 17 – 20.30 uur Brouwerij Het Anker,Guido Gezellelaan 49, 2800 Mechelen 10 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 20 euro/niet-lid ie-net.be/brouwerij-het-anker

ACTIVITEITEN

O’de Flander: jeneverproeverij

IE-NET/VIK-OOST-VLAANDEREN O’de Flander, de Oost-Vlaamse graanjenever bij uitstek, geniet Europese erkenning. Leer deze jenever kennen. Ervaar het zelf tijdens deze uitgebreide rondleiding met een smaakvolle degustatie, professioneel en met een vleugje humor gebracht door huize Rubbens en met een introductie door Chantal Gheysen, directieadviseur Economische Raad Oost-Vlaanderen.

Een b(l)oeiend verhaal van een authentiek streekproduct!

Zaterdag 20 mei 2017, 14 – 17 uur Graanstokerij Rubbens, Bohemen 101, 9260 Wichelen Rondleiding en netwerkdrink: 10 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 15 euro/niet-lid ie-net.be/odeflander

Stoomcentrum

IE-NET/VIK SENIOR INGENIEURS Stap terug in de tijd aan boord van een authentieke stoomtrein. Rij door het prachtige landschap van het Meetjesland in een historische trein van Maldegem naar Eeklo en terug.

Zondag 21 mei 2017, 14.15 – 18 uur

Stoomcentrum Maldegem, Stationsplein 8, 9990 Maldegem Gratis voor kinderen tot 5 jaar 10 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 20 euro/niet-lid ie-net.be/stoomcentrum

Begraafplaats Dieweg

Golfinitiatie en barbecue

Zondag 21 mei 2017, 9.45 – 12.30 uur Begraafplaats Dieweg, Dieweg 95, 1180 Ukkel Gratis voor kinderen tot 12 jaar 8 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 25 euro/niet-lid ie-net.be/begraafplaats

IE-NET/KVIV WEST-VLAANDEREN

Een unieke kans om de golfsport te leren kennen. Je leert hoe je door een combinatie van lange, korte en puttingslagen een golfbal meer dan 5 km kunt laten vliegen en daarbij verplicht langs 18 holes passeert.

Aansluitend organiseren we een barbecue waarvoor je bijkomend inschrijft. Je kunt inschrijven voor de combinatie van golfinitiatie en barbecue of voor een van beide onderdelen alleen.

Zaterdag 20 mei 2017, 13.30 – 22 uur Golfclub De Palingbeek, Eekhofstraat 14, 8902 Hollebeke-Ieper Golfinitiatie & aperitief: 40 euro/ie-net-lid en gezinsleden; 50 euro/niet-lid Golfinitiatie, aperitief & BBQ: 80 euro/ie-net-lid en gezinsleden; 115 euro/niet-lid Enkel aperitief & BBQ: 50 euro/ie-net-lid en gezinsleden; 65 euro/niet-lid ie-net.be/palingbeek

IE-NET/BRABANT-BRUSSEL

Bezoek aan de vergeten begraafplaats van Dieweg Ukkel, de Père Lachaise van Brussel. Een zondagvoormiddagwandeling vol funeraire symboliek samen met Epitaaf, de vereniging van grafschriftkunde.

KBC Arteveldetoren IE-NET/VIK OOST-VLAANDEREN

De KBC Arteveldetoren is met zijn 118,5 meter het hoogste gebouw van Gent en het hoogste kantoorgebouw van Vlaanderen. Het is de regionale hoofdzetel van bank-verzekeraar KBC en de symbolische toegangspoort van het nieuw stadsproject The Loop in St-Denijs-Westrem bij de afrit E40 van het beurscomplex Flanders Expo.

Dinsdag 23 mei 2017, 13.45 – 16 uur KBC Regionale hoofdzetel, Kortrijkse steenweg 1100, 9051 Sint-Denijs-Westrem Gratis voor ie-net-leden en partner 15 euro/niet-lid ie-net.be/kbctoren

Zeiltocht op het Veerse Meer IE-NET/BRABANT-BRUSSEL

Op donderdag 25 mei gaan we zeilen. Het Veerse Meer is een in 1968 afgesloten Scheldearm tussen de Wester- en de Oosterschelde. Het is een prachtig natuurgebied en een waar paradijs voor watersportliefhebbers. Het Sailcollege ligt recht tegenover Veere. Een dagtochtje naar de afsluitdijk voert ons langs diverse eilandjes. In de namiddag genieten we samen met de deelnemers aan het fietsweekend van een terrasje in het pittoreske stadje Veere.

Donderdag 25 mei 2017, 9.30 – 17.30 uur

47

Statistics Belgium

IE-NET/VIK SENIOR INGENIEURS De voordracht Statistics Belgium wil een globaal overzicht geven van de thema’s van de statistieken die de Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie (StatBel) produceert en de manier waarop de organisatie werkt aan verzameling, verwerking en verspreiding van de gegevens.

Donderdag 8 juni 2017, 18.30 – 22 uur Ingenieurshuis Antwerpen 10 euro/ie-net-leden en gezinsleden 15 euro/niet-lid ie-net.be/statistics

Terranova Solar

IE-NET/AIG + KVIV OOST-VLAANDEREN

Sailcollege, Schotsmanweg 1, 4493 CX Kamperland, Nederland 25 euro/persoon voor ie-net-leden en gezinsleden 50 euro/niet-lid ie-net.be/zeilen 2017

Fietsvierdaagse Middelburg

IE-NET/BRABANT-BRUSSEL & ANTWERPEN Naar jaarlijkse traditie, geïnitieerd binnen KVIV Antwerpen en nu gemeenschappelijk voor Vlaams-Brabant en Antwerpen, trekken we er weer op uit. Wij gaan fietsen in Zeeland op het eiland Walcheren via het knooppuntennetwerk. We rijden door het centrum van Middelburg en kustdorpen, zoals Domburg, Veere, Vlissingen en Goes.

Donderdag 25 tot zondag 28 mei 2017 Hotel Van der Valk, Paukenweg 3, NL 4337 Middelburg 400 euro/persoon voor ie-net-leden en gezinsleden 450 euro/niet-lid ie-net.be/middelburg

48

Algemene ledenvergadering en 800 jaar Sint-Niklaas

Het grootste zonnepark van Vlaanderen op de oude gipsberg van Kuhlmann met toelichting door projectmanager Noël D’Hondt (Aertssen) over fotovoltaïsche energie en projectingenieur Tom Maes (DEC-DEME) over de bodemsanering.

Na het bezoek biedt Terranova Solar een verfrissing aan.

IE-NET/WAASLAND

Naar aanleiding van de festiviteiten rond 800 jaar Sint-Niklaas, beginnen wij dit jaar onze jaarlijkse statutaire algemene ledenvergadering van ie-net, afdeling Waasland, met een lezing over de geschiedenis van onze regionale hoofdstad. Dr. Rik Van Daele, afdelingshoofd cultuur & cultuurbeleidscoördinator van de stad Sint-Niklaas, neemt ons mee op een tocht door het rijke verleden van zijn stad en werpt ook een blik op de toekomst.

Na de voordracht is er dan de algemene ledenvergadering ie-net | Waasland.

Donderdag 1 juni 2017, 19.45 – 22 uur Kasteel Walburg, Walburgstraat 35, 9100 Sint-Niklaas Gratis voor ie-net-leden en gezinsleden 10 euro/niet-lid ie-net.be/alv-wld-2017

Vrijdag 9 juni 2017, 14 – 18 uur Werfkeet Terranova Solar, Havennumer 6660 A, Callemansputtestraat 92, 9940 Rieme 5 euro/persoon voor ie-net-leden en familie 20 euro/niet-lid ie-net.be/terranova

Amuse-gueulewandeling Leuven IE-NET/BRABANT-BRUSSEL

Leuven ontdekken op een wat alternatieve manier.

Wandeling rond allerlei anekdotes en weetjes, gekoppeld aan een bezoek van vier originele restaurants.

Zaterdag 10 juni 2017, 18 – 22.30 uur Stadhuis, Grote Markt, 3000 Leuven 55 euro/persoon voor ie-net-leden en gezinsleden 80 euro/niet-lid ie-net.be/amuse-gueule

ACTIVITEITEN

ie-net Motards: opfriscursus rijvaardigheid IE-NET/BRABANT-BRUSSEL

Met deze cursus bouwen we het vertrouwen in onszelf en onze moto (opnieuw) op door een waaier aan oefeningen bij lage en iets hogere snelheid. Dame of heer, jong of minder jong: rij je met een tourmoto, allroad, nakedbike, sportmoto of scooter, het maakt allemaal niets uit. Iedereen is welkom. De cursus wordt aangepast aan de deelnemers en we leren de technieken aan, zodat je ze op jouw type motorfiets kunt gebruiken in het dagelijkse verkeer.

Zaterdag 10 juni 2017, 9 – 17 uur Samenkomst: Brood & banket – Tearoom Laureys, Donklaan 176 A, 9290 Berlare 110 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 135 euro/niet-lid ie-net.be/opfriscursus-rijvaardigheid

Reis naar Istrië/Kroatië IE-NET/VIK LIMBURG

In Istrië, het bekende toeristische schiereiland van Kroatië, bezoeken we Porec, Agrolaguna, Lim Fjord, Pila, Aromatica, Motovun, Karlic Opatija en de Brijuni eilanden. We logeren in Pula Hotel Park Plaza Belvedère, een 4/5-sterrenhotel met alle voorzieningen.

Onze bedongen prijs is 1.560 euro, alles inbegrepen, behalve dranken en eigen uitgaven.

Zondag 11 juni tot zondag 18 juni 2017 Vertrek Alk Reizen, Steenweg 170, 3570 Alken 1.580 euro per persoon ie-net.be/croatia

Netwerkdiner

IE-NET/VROUW EN INGENIEUR Ben je een vrouw, ingenieur en lid van ie-net, dan ben je van harte welkom op ons jaarlijkse diner op 16 juni 2017. We babbelen over de plannen van de deelgroep ‘ie-net | Vrouw en ingenieur’ voor volgend jaar en genieten van een diner, terwijl we netwerken met vrouwelijke collega-ingenieurs. We kiezen ook dit jaar weer een unieke locatie met keuken waar een

‘Lady Chef of the year’ aan het fornuis staat, namelijk ‘C-Jules’ onder leiding van Julie Baekelandt.

Stadswandeling: “Op.Recht.Mechelen” IE-NET/VIK MECHELEN

Vrijdag 16 juni 2017, 19.00 – 23.30 uur C-Jules, Markt 15, 9620 Zottegem Eigen consumptie ter plaatse te betalen ie-net.be/c-jules

EYE-conference in Bristol IE-NET/JONGEREN

De jongeren van ie-net ingenieursafdeling zijn al vele jaren actief bij EYE, European Young Engineers. Tweemaal per jaar wordt er een EYE-conference georganiseerd, telkens in een andere Europese stad. In juni zal Bristol in Groot-Brittannië een honderdtal ingenieurs uit heel Europa ontvangen om hun ervaringen, kennis en culturele gewoonten uit te wisselen.

Vrijdag 16 juni – zondag 18 juni 2017 Engineers House Conference Center, The Promenade, Clifton Down, BS8 3NB Bristol 210 euro/persoon deelname conferentie + accommodatie 130 euro/persoon enkel deelname conferentie (je zorgt dan zelf voor accommodatie).

Enkel voor ie-net-leden ie-net.be/eyebristol2017

Vierhonderd jaar geleden, in 1616, verhuisde de Grote Raad van het Schepenhuis naar het Paleis van Margaretha van Oostenrijk.

Het stadsfestival Op.Recht.Mechelen zet die verhuis in de schijnwerpers. Al in 1473 installeerde Karel de Stoute het Parlement van Mechelen. Stadswandeling o.l.v. een ervaren gids.

Zaterdag 24 juni 2017, 14 – 17 uur Samenkomst: Opsinjoorke, Grote Markt, 2800 Mechelen 5 euro/persoon voor ie-net-leden en hun gezinsleden 5 euro/persoon voor voor leden KVIM / VAM en hun gezinsleden 15 euro/niet-lid ie-net.be/oprecht-mechelen

Fietsen en wandelen tegen kanker IE-NET/VIK LIMBURG

Wat in 1990 begon als een fietstochtje onder vrienden en collega-ingenieurs is ondertussen uitgegroeid tot een begrip voor fietsers en wandelaars

49

uit Midden-Limburg. De opbrengsten van de 27ste editie van de ‘Fiets- en wandeldag’, georganiseerd door ie-net | Limburg, gaan ook dit jaar weer naar het kinderkankerfonds vzw Kleine Prins en naar Een Hart voor Limburg. zondag 25 juni 2017, 07.30 – 19.30 uur UCLL (KHLim) | Campus Diepenbeek, Agoralaan 3590 Diepenbeek Bijkomende locatie in Genk Gratis tot 7 jaar 2 euro van 7 tot 18 jaar 5 euro vanaf 18 jaar Inschrijving ter plaatse ie-net.be/wandelenenfietsen2017

Zoo Planckendael: Nature connects Art with LEGO® brick IE-NET/VIK ANTWERPEN

Deze zomer duiken vreemde dieren, bloemen en planten op in Planckendael. Levensecht en soms meer dan levensgroot en... gemaakt van Lego-blokjes! Spot jij de ijsbeer, de leeuw, het lieveheersbeest-

je, de buffel, de goudvinken, de papegaaien?

Zondag 25 juni 2017, 12.45 – 18 uur Samenkomst aan de kassa, Zoo Planckendael, Leuvensesteenweg 582, 2812 Mechelen ie-net.be/planckendael/2017

Zeilwagenrijden

IE-NET/BRABANT-BRUSSEL Strandzeilen is ongetwijfeld de snelste zeilsport.

Zelfs met de leswagens kun je veilig en geruisloos tegen 50 tot 60 km/uur over het strand zoeven. De start is moeizaam, een duwtje van je vriend(in) is welkom. Langzaam trekt de wind de wagen op gang.

Snel, steeds sneller gaat het. Sneller dan de wind.

Naast het spelen met de wind is de strandkeuze heel belangrijk. Opletten voor plassen en zacht zand!

Zondag 2 juli 2017, 14.30 – 18.00 uur Samenkomst: Dynastielaan 20, 8660 De Panne 25 euro/persoon ie-net-leden en hun gezinsleden 50 euro/niet-lid ie-net.be/strandzeilen

Familiale fietstocht Lommel-Postel IE-NET/KVIV LIMBURG

De streek rond Lommel/Mol staat bekend als de regio van de Kempense Meren, kanalen en veel groen. De waterplassen zijn ontstaan als restant van de zandontginning in de streek. Niet voor niets draagt de streek de naam van Vlaams Lake District.

Wij gaan voor onze fietstocht gebruikmaken van de route langs de kanalen Bocholt - Herentals en Dessel - Kwaadmechelen. Ook de bossen rond Postel staan op het programma.

Zondag 2 juli 2017, 14 – 17.45 uur Start aan het Glazen Huis, Dorp 14, 3920 Lommel Gratis voor ie-net-leden, hun partner en kinderen 6 euro/niet-lid Kinderen, jonger dan 16 jaar, gratis ie-net.be/glazenhuis

Westfront

IE-NET/KVIV SENIOREN Onder begeleiding van een gids bezoeken we in de voormiddag de Dodengang in Diksmuide, een gereconstrueerde levensechte loopgraaf uit WO I. Na de middag is het volledig vernieuwde museum onder het Albert I-monument in Nieuwpoort aan de beurt.

Daar wordt de onderwaterzetting van de IJzervlakte uitvoerig in beeld gebracht.

Dinsdag 4 juli 2017 7.45 uur: vertrek Ingenieurshuis Antwerpen; 8.30 uur: vertrek parking sporthal Driebeek, Driebeekstraat Gentbrugge.

62 euro/persoon met bus 57 euro/persoon met eigen vervoer ie-net.be/westfront/2017

ie-net Motards: reis naar de Vogezen IE-NET/BRABANT-BRUSSEL

Vijf dagen om heerlijk te genieten van bochtige asfaltwegen in de prachtige omgeving van de Vogezen, de wijnranken in de Elzas en de ongerepte naaldbossen van het zuidelijke Zwarte Woud. We

50

ACTIVITEITEN

Beverse Kaasmakerij en Hospitaalmuseum Notre Dame à la Rose IE-NET/KVIV SENIOREN

logeren in het hart van de Vogezen in een motorrijdersfamiliehotel met democratische prijzen.

Vrijdag 11 augustus – dinsdag 15 augustus 2017 Hotel de la Grande Cascade, route du Col de Bonnefontaine 24, FR 88530 Le Tholy Deelnameprijs: zie website ie-net.be/Elzas-Vogezen

vertrek parking sporthal Driebeek, Driebeekstraat Gentbrugge 65 euro/persoon met bus 60 euro/persoon met eigen vervoer ie-net.be/hetnieuwezwin

In Bever, faciliteitengemeente (Biévène) in een uithoek van het Pajottenland, bezoeken we in de voormiddag de Beverse Kaasmakerij waar elk jaar 1 miljoen kilo kaas wordt geproduceerd uit melk van 200 eigen koeien. Lunch op de muur van Geraardsbergen met uitzicht op de stad van de Ronde van Vlaanderen. Na de middag bezoeken we de Notre dame à la Rose in Lessines, een middeleeuws hospitaalmuseum met twintig zalen en ziekenhuisbedden, kunstvoorwerpen, medische instrumenten, farmaceutische verzamelingen en een kruidentuin met geneeskrachtige planten.

Stadsbrouwerij De Koninck

Donderdag 14 september 2017 Alle details verschijnen tijdig op de website

IE-NET/WAASLAND

Het nieuwe Zwin IE-NET/KVIV SENIOREN

Samen met collega ir. Guy Mouton, een van de sleutelfiguren bij het tot stand komen van het nieuwe Zwin, bezoeken we dit prachtige complex dat pas in de zomer van 2016 opnieuw geopend werd.

Een natuurgids geeft ons uitleg over de verdere plannen voor de ontwikkeling van dit natuurgebied.

Dinsdag 22 augustus 2017 8 uur: vertrek Antwerpen Ingenieurshuis; 9 uur:

Bezoek aan de stadsbrouwerij De Koninck. Hier worden Bolleke De Koninck, De Koninck Tripel D’Anvers en Wild Jo gebrouwen en we degusteren de bieren ook.

Zaterdag 2 september 2017, 14 – 16 uur Stadsbrouwerij Antwerpen, Mechelsesteenweg 291, 2018 Antwerpen 10 euro/persoon voor ie-net-leden en partner 15 euro/niet-lid Kinderen, jonger dan 16 jaar, gratis ie-net.be/brouwerij-de-koninck

OVERLEDEN

FAMILIEBERICHT

• Emiel Asselman, burgerlijk bouwkundig ingenieur (KU Leuven 1958), °19/11/1935,  17/3/2017

• Georges Hofman, i.sch.l.i. (UGent 1966), meldt het overlijden van zijn partner Irena De Boever, op 26 maart 2017

• Herman Huet, burgerlijk bouwkundig ingenieur (KU Leuven 1957), ° 15/1/1928,  3/12/2016

Ie-net biedt zijn rouwbeklag aan.

• Gaston Merckx, burgerlijk elektrotechnisch ingenieur (KU Leuven 1964), ° 19/2/1941,  7/2/2017 • Robert Verberckt, burgerlijk ingenieur (KMS 1954), ° 1/2/1923,  30/1/2017

51

CPM partner voor ingenieurs

managing people meeting aspirations

• STRATEGISCH BEDRIJFSADVIES • STRATEGISCH HRM-ADVIES • TALENT MANAGEMENT • REKRUTERING • SELECTIE

Een integrale aanpak Vanuit de visie, de strategische doelstellingen en de kennis van uw bedrijf leiden wij u doorheen een gestroomlijnd proces. Wij willen uw organisatie grondig leren kennen. Wij bekijken elke medewerker als een individu met zijn eigen verwachtingen en ambities. Wij stippelen samen met u een strategie uit die u ondersteunt in het uitvoeren van uw job.

Hierdoor voelt u zich geïnspireerd om meer te bereiken en kan u de investeringen van uw onderneming laten renderen.

Uw succes is onze maatstaf CPM helpt u de beste medewerkers aan te trekken en te behouden, hun motivatie te verbeteren en aangepaste ontwikkelingsadviezen te formuleren. Al jarenlang evalueren we dagelijks de competenties van mensen en geven we vorm aan hun persoonlijke ontwikkeling. Dat is onze JOB. En voor ons is het een passie. Samen met u werkt CPM aan de toekomst van uw bedrijf. Uw resultaten zijn de maatstaf van ons succes.

Mensenwerk op maat Uw mensen zijn het ‘hart’ van uw onderneming en bepalen mee haar persoonlijkheid en cultuur. Hoe bepaalt en implementeert u de ‘best practices’ binnen uw onderneming? Hoe schept u een werkomgeving waarin uw onderneming haar ambities kan waarmaken en tegelijkertijd ook aan de behoeften van elk individu kan voldoen? Dat is waar CPM voor gaat.

• BRUSSEL 02 756 08 10 • GENT 09 231 42 42 • HASSELT 011 20 18 52 • ANTWERPEN 03 218 69 27 • GORINCHEM (NEDERLAND) +31 1 837 660 10

52

Maatschappelijke zetel Brusselsesteenweg 115 9090 Melle-Gent T +32 9 252 63 58 F +32 9 252 63 59 www.cpm-hrm.be