Brosura

Алатка за адвокатите за работа на случаи на семејно насилство

ПРОЕКТ НА:

ШТО ПРЕТСТАВУВА НАСИЛСТВОТО ВРЗ ЖЕНИТЕ И СЕМЕЈНОТО НАСИЛСТВО?

Насилство врз жените претставува повреда на човековите права и е форма на дискриминација врз жените која ги вклучува сите форми на родово-базирано насилство кое резултира или е веројатно дека ќе резултира со физичка, сексуална, психолошка или економска штета или страдање за жената, вклучувајќи и закана за овие дејствија, присила или противправно ограничување на слободата која се јавува во приватниот или јавниот живот. Родово базирано насилство врз жените значи насилство кое е насочено кон жената замо заради тоа што е жена или насилство кое несразмерно повеќе ја погаѓа жената. Семејното насилство е форма на родово базирано насилство кое опфаќа малтретирање, навредување, загрозување на сигурноста, телесно повредување, полово или друго психолошко, физичко или економско насилство со кое се предизвикува чувство на несигурност, загрозување или страв, вклучувајќи и закани за такви дејствија, спрема брачен другар, родителите или децата или други лица кои живеат во брачна или вонбрачна заедница или заедничко домаќинство, како и спреман сегашен или поранешен брачен другар, вонбрачен партнер или деца кои имаат заедничко дете или се наоѓаат во блиски и лични однос, без оглед дали сторителот го дели или го делел истото живеалиште со жртвата или не.

Анализата на судските случаи покажа дека 93% од пријавените и од осудените сторители на кривични дела при вршење семејно насилство во истражуваниот период се мажи, а 82% од жртвите се жени. Од сите жртви на кривични дела при вршење семејно насилство, само 4% се мажи кои се жртви на жени сторители. Од друга страна, 76% од сите жртви се жени кои се жртви на мажи. Министерството за внатрешни работи констатира дека во 83% од случаите на семејно насилство жената е субјект на напад! Во 2014 регистрирани се 901 кривични дела поврзани со семејно насилство од кои 747 жртви се жени во својство на сопруги, мајки, вонбрачни партнерки и ќерки. Министерството за труд и социјална политика во 2013 има регистрирано 800 случаи на семејно насилство, од кои 598 се жени жртви, додека во 2014 регистрирани се 999 случаи, од кои 720 жртви се жени. Семејното насилство претставува шема на однесување при што најчесто еден интимен партнер применува физичко насилство, присила, закани, заплашување, изолација или емоционално, сексуално или економско злоставување за да го контролира другиот партнер во врската. Семејното насилство не секогаш е физичко насилство и подеднакво ги погаѓа сите сфери на нашето општество, и богатите и сиромашните, без разлика на расата, етничката, верската или националната припадност.

1 од 3 жени во светот е жртва на физичко и/или сексуално насилство од партнер или на сексуално насилство од маж кој не и е партнер. Меѓу 3 и 10 милиони деца се изложени на семејно насилство секоја година и таа изложеност има негативно влијание на нивниот развој. Студиите покажуваат дека 40%-60% од мажите кои злоставуваат жени исто така ги злоставуваат и децата. Во Република Македонија на неколку наврати е докажано дека семејното насилство доминантно ја погодува жената. Од јануари 2014 до Септември 2016 во Македонија се убиени 15 жени во контекст на семејно насилсто

Не е лесно да се почне да се зборува за насилството, но е важно.

КАКО ДА ГИ ПРОВЕРИТЕ ВАШИТЕ КЛИЕНТКИ ЗА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО?

- ПРИМЕРИ И СУГЕСТИИ

Пред да започнете со интервјуто треба да изградите доверба кај клиентката и да ја посоветувате за правилата на доверливост. Интервјуирајте ја клиентката на само на безбедно место. Размислете внимателно за начинот на кој зборувате и за вашите дејствија пред да започнете да ги поставувате прашањата. Обрнете внимание на однесувањето на клиентката и невербалната комуникација. Прашања за идентификување на семејното насилство вклучете ги во вашиот стандарден процес на собирање на информации, со цел да ја минимизирате стигмата и да ги охрабрите жртвите да зборуваат за насилството. Информирајте ја дека на сите ваши клиентки им поставувате низа стандардни прашања кога прифаќате да ги застапувате. Објаснете и' зошто прашувате за семејно насилство. Се работи за честа појава/епидемија. Овие податоци може да влијаат на градењето на случајот и застапувањето. Покрај правната помош, можете да ја упатите и да и помогнете за надминување на проблемот.

•

Дали Вашиот партнер некогаш Ве има повредено?

• Дали живеете заедно со вашиот партнер (заедничко домаќинство)?

• Дали Вашиот партнер некогаш Ве има присилено да направите нешто што не сте сакале да правите?

•

Дали се чувствувате безбедно дома?

• Дали Вашиот партнер некогаш ги има повредено Вашите миленичиња или Ви ја уништил облеката, предмети во домот или нешто што Ви било посебно драго?

• Дали Вашиот партнер некогаш ги има земено децата без дозвола, се заканил дека никогаш нема да Ви дозволи да ги видите повторно или на некаков друг начин ги повредил?

ЕВЕ НЕКОЛКУ ПРИМЕРИ НА ПРАШАЊА ШТО МОЖЕ ДА ГИ ВКЛУЧИТЕ ВО ВАШЕТО СТАНДАРДНО ИНТЕРВЈУ ЗА СЕКОЈА НОВА КЛИЕНТКА

ДOКОЛКУ ОДГОВОРИТЕ НА ПРЕДХОДНИТЕ ПРАШАЊА УКАЖУВААТ НА ПОСТОЕЊЕ НА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО, МОЖЕ ДА ПРИСТАПИТЕ КОН СЛЕДНИОТ КОРПУС НА ПРАШАЊА:

• Дали имало физичко насилство (удирање, давење, кубење, изложување на животна опасност)?

• Дали има психолошко насилство (закани, уцени, контрола, вознемирување, демнење, и тн)?

• Дали постои економско насилство (спречување на располагање со сретства за одржување на домаќинството или грижа за децата) • Дали во домот има деца и дали се присутни на било какви конфликти помеѓу вас и вашиот партнер?

•

Дали ги повредил децата?

•

Доколку има инциденти на напади, колку се тие напади чести?

• Дали ви се има закането со убиство на Вас или на некој Ваш близок?

•

Дали вашиот партнер поседува огнено оружје и какво?

•

Дали го имате пријавено вашиот партнер за насилство?

• Дали досега ги има прекршувано мерките за привремена заштита претходно?

• Дали вашиот партнер има здравствени проблеми (психички, физички)?

• Дали кога ве проврдил вашиот партнер бил под дејство на алкохол или психотропни супстанци?

•

Дали вашиот партнер е кривично осудуван?

Со оглед на преваленцата на семејното насилство во нашето општество, веројатно е дека некои од вашите клиентки се наоѓаат или се наоѓале во насилна врска што ќе влијае на правниот совет што ќе им го дадете. На пример, вашата клиентка можеби бара совет во случај за утврдување на право на сопственост, а тужениот е можниот сторител на семејно насилство. Слично на тоа, во случај на сексуално вознемирување, жртвата можеби била во насилна врска со сторителот, а тој со неговото однесување веќе повредил постоечка мерка за заштита. Меѓутоа, вашата клиентка може да не ви ги открие овие информации бидејќи мисли дека не се поврзани со случајот или е збунета или засрамена. За да сте сигурни дека етички ја застапувате вашата клиентка и да се избегне несовесност, од клучна важност е да дознаете дали е/била жртва на насилство и да размислите како овие информации ќе влијаат на вашето застапување.

ЗОШТО ТРЕБА ДА ГИ ПРОВЕРУВАМ МОИТЕ КЛИЕНТИ ЗА ДА УТВРДАМ ДАЛИ СЕ ЖРТВИ НА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО?

Повторете ѝ дека вашиот разговор со неа е доверлив и дека таа не е виновна за тоа што ѝ се случува/ло. Не треба да ја советувате или да ѝ кажете што вие мислите дека треба да направи во ситуацијата.

ШТО ТРЕБА ДА НАПРАВАМ ДОКОЛКУ КЛИЕНТКАТА МИ КАЖЕ ДЕКА Е ЖРТВА НА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО?

Подгответе ја вашата клиентка за реалноста што ќе произлезе од случајот. Советувајте ја за можните правни постапки кои можат да произлезат, а во зависност од постапката, објаснете ѝ дека ќе треба да се соочи до насилникот во судницата. Идентификувајте ги нејзините барања и очекувања од преземањето на правните дејствија. Дајте ѝ информации за ресурсите во вашата заедница што се достапни за неа и нејзините деца како што се сос линија, засолниште или здруженија кои даваат правна и психосоцијална поддршка на жртва на семејно насилство. Доколку се договорите за преземање на правни дејствија во врска со семејното насилство, информирајте ја жртвата дека сте достапни 24 часа на ден во случај насилството да се повтори. Битно е адвокатот на ваквите случаи да е секогаш достапен затоа што насилството може да се случи во било кое време и истото да биде фатално.

Проверете го локалниот телефонски именик или побарајте онлајн информации за локални ресурси во вашата заедница за жртви на семејно насилство. Тука влегуваат: локалната полициска станица, програма за жртви и сведоци, локална СОС линија за семејно насилство, засолниште за жртви на семејно насилство и програма за советување. Сите овие активности треба да бидат подготвени пред отпочнувањето на предметот. Побарајте брошури со информации и други материјали за помош од овие организации. Со тоа што ќе оставите копии од овие материјали во вашата чекална ќе ја зголемите сигурноста и безбедноста на вашите клиенти и ќе ја зголемите веројатноста тие да ви се отворат. Објаснете ѝ кои услуги може да ги добие во одделните институции/организации. Советувајте ја клиентката дека може да избере лице кое ќе ја придружува во текот на постапките за заштита од семејно насилство согласно членот 9 од Законот за превенција, спречување и заштита од семејно насилство, со што ќе си обезбеди поголема сигурност и стабилност низ процесот на разрешување на случајот. Контакт на Полициски Станици во Република Македонија http://www.mvr.gov.mk/kategorija2/sektori-za-vnatreshni-raboti-i-ps Контакт податоци на надлежните Центри за Социјална Работа во Макеоднија http://www.mtsp.gov.mk/content/pdf/kontakti_centri.pdf НВО Мрежа на НВО кои работат на поддршка на жртви на семејно насилство во Македонија: http://www.glasprotivnasilstvo.org.mk/chlenovi-na-mrezhata/ СОС национални линии: 02/15 700 и 02/15 315 НВО Специјални сервиси: Национален совет за родова равноправност – СОС линија: 070/075/077 141 700 НВО Ехо – Штип- бесплатна правна помош: 32/384143 и 070 831 143 Кризен Центар Надеж – сместување: 02/ 272 400 и 070 520 639 Организација на жени на град Скопје – сместување: 02/3164815 и 02/ 15 700 Прв семеен центар – психо социјална поддршка на жртвите: 02/3215 905 ЕСЕ- Здружение за еманципација, солидарност и еднаквост на жените- центар за правна помош на жртви на семејно насилство: 02/3117 866

РЕСУРСИ НА РАСПОЛАГАЊЕ НА АДВОКАТИТЕ КОГА ПРОВЕРУВААТ ЗА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО

ШТО АКО СЕ СОМНЕВАМ ДЕКА МОЈАТА КЛИЕНТКА Е ЖРТВА НА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО, НО ТАА НЕ КАЖУВА?

Продолжете да ѝ давате поддршка и дајте ѝ на знаење дека доколку во кое било време ѝ треба поддршка заради семејно насилство слободно може да ви се обрати. Потсетете ја дека доколку е жртва, таа информација ви е важно да ја знаете за да можете да ја застапувате на најдобар можен начин. Посочете ѝ ги информациите достапни во брошурите за ресурсите во заедницата (доколку ги имате во вашата канцеларија). Опасноста од насилство, вклучително и ризикот од смрт ескалира кога жена што преживеала семејно насилство ќе се обиде да го напушти тој што ја малтретира. Барањето на правна помош кое претставува чекор поблиску до независност, се заканува на чувството на моќ и контрола и може да доведе до поголемо насилство.

Советувајте ја клиентката дека во случај на непосредна и сериозна опасност по нејзиниот живот и физички интегритет или на член на нејзиното семејство, по предлог на Министерството за внатрешни работи судот може да изрече привремена мерка за заштита –отстранување на насилникот од домот и забрана за приближување до домот во траење 10-30 дена. Информирајте ја клиентката дека може да бара од судот да изрече привремени мерки соогласно членот 35 од законот за превенција, спречување и заштита од семејно насилство со цел да се запре насилството или да се отстранат последиците од извршеното насилство. Доколку застапувате клиентка која планира да замине или да преземе некакви правни или финансиски чекори за да се раздели од тој што ја малтретира, предупредете ја дека ќе се зголеми веројатноста за насилство. Доколку имаат заеднички деца, потенцирајте ѝ дека може да постои опасност од напад или фатални последици при видувањата со децата. Советувајте ја клиентката, кога постои ризик, да си обезбеди придружба при средбите со партнерот за видување на децата. И вашата безбедност може да е во опасност.

КАКО ДА ЈА ОСИГУРАМ МОЈАТА И БЕЗБЕДНОСТА НА КЛИЕНТКАТА ДОКОЛКУ ТАА ОБЕЛОДЕНИ ДЕКА ВО МОМЕНТОТ И СЕ ЗАКАНУВА НАСИЛНИКОТ

ЛИСТА НА СОВЕТИ ЗА ПОГОЛЕМА БЕЗБЕДНОСТ НА АДВОКАТИТЕ КОИ ЗАСТАПУВААТ ЖРТВИ НА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО

• За ваша безбедност и за безбедност на вашата клиентка и вашиот персонал, планирањето на безбедноста е од клучна важност. Повеќето насилници се обидуваат да ги контролираат своите поранешни или актуелни партнери, а не нивните адвокати, и се чини дека повеќето насилници во суд се однесуваат добро.

• Сепак, на адвокатите на жртви на семејно насилство можат да им се закануваат насилниците и членови на нивните семејства. Бидете внимателни доколку се појави проблем. Внимателно разгледајте ги безбедносните процедури во вашата канцеларија.

• Може на предлог на жртвата да побарате забрана за насилникот да се приближува на растојание помало од 100 метри од вашата канцеларија со образложение дека тоа е место кое клиентката/жртвата го посетува.

• Дајте му насоки на вашиот персонал за степенот на интеракција кој можат да го имаат со насилникот кој се застапува самиот себе, а кој ќе дојде во вашата канцеларија. Целиот персонал треба да биде особено внимателен да не си го кажат презимето или лични контакт информации.

• Утврдете кој е најбезбедниот начин да стапите во контакт со вашата клиентка и имињата на други лица кои ќе знаат како да стапат во контакт со неа.

• Кога ќе се јавите побарајте ја вашата клиентка и зборувајте само со вашата клиентка за случајот. Не оставајте порака кај друг член на семејството или на телефонска секретарка или гласовна пошта, освен ако вашата клиентка не ви кажала дека е безбедно да постапите така.

• Доколку ве распрашува член од семејството, немојте да кажете дека сте адвокат; подобро дајте некоја проста причина зошто ја барате, како на пример дека правите анкета. Избегнувајте да го давате презимето доколку оставате порака.

• Секогаш прашајте ја клиентката дали е безбедно да разговарате. Насилникот може да е присутен, дури и ако тој повеќе не живее со вашата клиентка. Развијте систем на шифри за да ви сигнализира опасност или присуство на насилникот или дали треба да се јавите во полиција.

• Блокирајте ја идентификацијата од вашиот телефонски број кога ѝ се јавувате на вашата клиентка. Сугерирајте ѝ и на вашата клиентка да го блокира својот телефонски број.

• Не давајте информациите за движењето на вашата клиентка, вклучително и за време на откривањето.

• Доколку клиентката не одговара на вашите повици, направите опсежни (но тајни) напори за да бидете сигурен/а дека е безбедна. Доколку клиентката одлучила да се откаже од случајот, обидете се да добиете потврда дека не ѝ се заканувале или не ја присилиле на тоа. Дајте ѝ на знаење на дека не треба да се срами да ве побара во иднина.

• Доколку тоа го сака вашата клиентка, или ако се работи за ситуација на живот и смрт јавете се во полиција доколку вашата клиентка е во опасност, и кога е можно обидете се да добиете потврда дека клиентката што не одговара на вашите повици е безбедна.

• Однапред зборувајте со вашата клиентка што да направите доколку исчезне – дали сака да се обидете да ја најдете? Меѓутоа, употребата на родово конкретен јазик не треба да се толкува дека значи дека сите извршители на семејно насилство се мажи, ниту дека семејното насилство постои само кај хетеросексуалните врски. Адвокатот што врши ваква проверка треба да е отворен дека семејното насилство може да постои во сите интимни врски.

ЛИСТА НА СОВЕТИ ЗА ПОГОЛЕМА БЕЗБЕДНОСТ НА АДВОКАТИТЕ КОИ ЗАСТАПУВААТ ЖРТВИ НА СЕМЕЈНО НАСИЛСТВО

Оваа брошура е овозможена со поддршка од американскиот народ преку Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД) во рамките на програмата Балканска регионална мрежа за владеење на правото. Содржината на публикацијата е одговорност на авторите и не ги изразува ставовите на УСАИД или на Владата на Соединетите Американски Држави.