ICTheek Magazine september 2018

jaargang 2 / nummer 4 / september 2018

uitgave van slbdiensten • software én onderwijs. goed geregeld.

ICT-skills verbeteren: hoe dan?

Rondetafelgesprek

Hoe leiden we op voor toekomstige banen?

Onderwijsvernieuwers

Column

‘Leraren, wees mede­ Stereotypering verantwoordelijk voor oorzaak van gering je eigen ICT-skills’ aantal vrouwen in ICT

Inhoudsopgave

Stereotypering voornaamste oorzaak gering aantal vrouwen in ICT

Rondetafelgesprek: hoe leid je op voor toekomstige banen?

Ruim 80 procent van de toekomstige banen wordt beïnvloed door nieuwe technologische ontwikkelingen. Zijn de ICT-skills van leraren en leerlingen op het juiste niveau?

8

ICT wordt in Nederland beschouwd als iets wat meer bij mannen past dan bij vrouwen. Dat is cultureel bepaald. De VHTO wil de participatie van vrouwen vergroten.

34

En verder...

Reisdagboek Hans van Rijsinge Docent Hans van Rijsinge reisde met Jan den Hertog (13) naar Orlando, VS voor de Microsoft Office Specialist World Championship 2018.

6

Hoe bereiden we leerlingen voor op een volstrekt onbekende toekomst?

Kinderen van nu komen in 2030 in een wereld waar we geen voorstelling van hebben.

26

Coding College Codam: een voorproefje van toekomstig onderwijs?

16

WizeNoze helpt leerlingen met slim zoeken op internet.

20

‘Leraren, wees medeverantwoordelijk voor je eigen ICT-skills’.

22

Colofon ICTheek Magazine is een uitgave van SLBdiensten. Software én Onderwijs. Goed geregeld. Uitgever: SLBdiensten Redactieadres: SLBdiensten, Kim Koster, Vierwindenstraat 149, 1013 LA Amsterdam, telefoon: 020 -4201396, e-mail: redactie@ictheek.nl, Redactie: Kim Koster en Nancy Schneider (SLBdiensten) , Aäron van der Sanden (Mediatic), Dennis Mensink (Mediatic), Joris Brussel (Mediatic), Katrien Baarendse (Mediatic), Koos Plegt (Mediatic). Vormgeving: Edward Ouwerkerk Opmaak: Edward Ouwerkerk en Barry Hage. Heeft u vragen of wilt u meer exemplaren ontvangen van ICTheek Magazine? Neem dan contact op via redactie@ictheek.nl.

Kijk ook op www.ICTheek.nl voor meer achtergrondverhalen over ICT in het onderwijs.

2 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

Voorwoord

Agenda

Leergierig?

Laat je inspireren!

11 oktober

ICT-skills: wat zijn het en hoe leren we ze aan?

Hoe is het gesteld met de ICT-vaardigheden bij docenten en leerlingen binnen het voortgezet onderwijs? En belangrijker: hoe kunnen we die verbeteren? Het zijn vragen die de VO-raad, de politiek en veel schoolbestuurders bezighouden.

Het verbeteren van de ICT-vaardigheden blijft een terugkerend thema in het onderwijs. Onder het oppervlak vallen me daarbij wel twee zaken op. Mijn eerste constatering is dat ICT-vaardigheden in het onderwijs vooral in verkiezingstijd een belangrijk onderwerp vormen. Daarna verdwijnt het onderwerp voor wat betreft de politiek weer van de radar. Aangezien ICT-skills niet zijn verankerd in een curriculum dat top-down wordt doorgevoerd, worstelen scholen met de doorvoering ervan. Op z’n best zijn het individuele docenten of de scholen zelf die zich hard maken voor ICT-skills, maar de kerndoelen worden niet op landelijk niveau gedefinieerd of uitgerold. Daarom vallen ICT-skills op de middelbare school bij het eerste zuchtje wind direct van tafel om plaats te maken voor klassieke vakken uit de verplichte lesstof.

Daarnaast is de vraag: wat verstaan we onder ICT-vaardigheden?

Want veelal worden deze vaardigheden platgeslagen tot ‘ieder kind moet kunnen programmeren’. Dan maak je er een karikatuur van die contraproductief werkt, omdat het onderwijsprofessionals afschrikt als de perceptie bestaat dat het bij ICT-skills alleen om programmeren draait. Begin daarom bij het definiëren van ICT-skills en betrek ook 21st century skills, mediawijsheid en digitale vaardigheden in dit containerbegrip. Maak er een concreet allround-vak van dat naast Nederlands en wiskunde in het lespakket komt en dat je top-down uitdraagt. Tenminste, zo zou ik het doen.

Maar ik ben gelukkig niet de enige persoon met een visie op de optimalisatie van ICT-skills voor leerlingen en docenten.

We legden het onderwerp in dit themanummer voor aan uiteenlopende onderwijsexperts tijdens een rondetafelgesprek.

Ook zochten we uit hoe het bij Fontys lerarenopleiding is gesteld met de focus op digitale vaardigheden . En we spreken erover met Leon de Wit – schoolbestuurder bij NUOVO Scholengroep en verbonden aan de VO-raad. Hopelijk brengen we ICT-skills daarmee ook buiten verkiezingstijd op de (politieke) agenda.

Training Office 365, van aanzetten tot inzetten. Deze training biedt een uitgebreid overzicht van de technische en beheeraspecten waar u vanuit ICT-oogpunt rekening mee moet houden. € 435.

31 oktober en 1 november Infosecurity, vakbeurs over IT Security.

Locatie: Jaarbeurs Utrecht

7 november Bijeenkomst Rosetta Stone. Maak kennis met de interactieve talensoftware van Rosetta Stone. Gratis.

Locatie: kantoor SLBdiensten te Amsterdam

10 november ICT in de Onderwijspraktijkdag. Reserveer deze datum vast in uw agenda. Op dit jaarlijkse event hoort u alles over de nieuwste Microsoft toepassingen in het onderwijs maar de bijeenkomst is vooral bedoeld om van elkaar te leren. Gratis.

Locatie: Hoornbeeck College, Amersfoort

13 november: Microsoft Azure bijeenkomst. Steeds meer scholen oriënteren zich op Microsoft Azure. Wegens veel belangstelling in dit onderwerp organiseren wij samen met Microsoft op dinsdag 13 november een derde gratis informatiesessie op het kantoor van SLBdiensten.

Locatie: kantoor SLBdiensten te Amsterdam

20 november Bijeenkomst WizeNoze over slim zoeken naar online informatie. ‘Google het maar’ zeggen tegen je leerlingen als ze naar informatie zoeken voor hun schoolwerk kan echt niet meer. Voor hun schoolwerk zouden scholieren zich niet een weg moeten banen door commerciële websites op zoek naar puur informatieve websites. Gratis.

Locatie: kantoor SLBdiensten te Amsterdam

Het volledige overzicht van al onze evenementen vindt u op: www.slbdiensten.nl/agenda

Jeroen Borgsteede, algemeen directeur SLBdiensten ictheek magazine nummer 4 / september 2018 3

Een nieuwe taal is als een geschenk dat je blijft uitpakken

Hou 7 november vrij

Graag delen we onze ervaringen opgedaan in een aantal boeiende en onderwijsvernieuwende projecten.

Benieuwd wat Rosetta Stone voor uw leerlingen kan betekenen, neem dan deel aan onze workshop op 7 november bij SLBdiensten.

Rosetta Stone is wereldwijd leider in technologie gestuurd taalonderwijs voor scholen. Rosetta Stone is ontworpen om bij leerlingen in een gepersonaliseerde leeromgeving fundamentele nieuwe taalvaardigheden te ontwikkelen.

Voor aanvullende informatie zie: slbdiensten.nl/agenda of neem contact op met servicedesk@slbdiensten.nl // 020-4201396

De schoolkrant

Extra sessie:

Azure: ongekend veel belangstelling Dit najaar organiseren SLBdiensten en Microsoft meerdere (gratis) informatiesessies over Microsoft Azure, een onderwerp dat steeds meer in trek is. Op het moment dat dit magazine naar de drukker ging, waren de data 9 en 30 oktober reeds volgeboekt en waren er voor de datum 13 november nog enkele plekken vrij. Wij zullen de komende maanden meer Azure gerelateerde sessies organiseren. Houd onze agenda en nieuwsbrief in de gaten voor nieuwe data. Je kunt je kennis over Microsoft Azure ook vergroten door het volgen van een training. Zie ook onze trainingssite slimindeklas.nl.

Twee beurzen over beveiliging onder één dak Op 31 oktober en 1 november vindt de jaarlijkse securitybeurs ‘Infosecurity’ plaats in de Jaarbeurs te Utrecht. Tegelijkertijd vindt de vakbeurs Data & Cloud Expo plaats.

Op deze beurzen vind je onder meer de nieuwste producten, oplossingen en diensten binnen de ICT-branche. Verder is er een breed inhoudelijk seminarprogramma met diverse presentaties, informele sessies over de laatste actualiteiten en het Computable Future Lab met de nieuwste innovaties.

Twee vliegen in één klap dus.

Meer info: www.infosecurity.nl

Kennismakingsbijeenkomst Web for Classrooms SLBdiensten en WizeNoze nodigen je graag uit om op dinsdag 20 november in Amsterdam kennis te maken met Web for Classrooms, het programma dat leerlingen laat zoeken in betrouwbare, informatieve websites. De bijeenkomst is voor iedereen die werkt in het vo of mbo en regelmatig leerlingen begeleidt in het online zoeken naar informatie voor hun schoolwerk.

Kennismakingsbijeenkomst Rosetta Stone: dé softwareleverancier in talen SLBdiensten en Rosetta Stone nodigen je graag uit om woensdag 7 november kennis te maken met de interactieve e-Learning software van Rosetta Stone. Deze bijeenkomst is voor iedereen die in het vo of mbo werkzaam is als taaldocent of vanuit een andere hoedanigheid interesse heeft in de methodes van Rosetta Stone.

Rosetta Stone staat voor talen; zij zijn wereldwijd leider in technologie-gestuurd taalonderwijs voor scholen en bedrijven. De e-learning lessen van Rosetta Stone voorzien in een groot aantal behoeften van het onderwijs bij het leren van een vreemde taal.

Al meer dan 22.000 scholen gebruiken deze schaalbare interactieve oplossing.

Rosetta Stone kent miljoenen gebruikers in meer dan 150 landen.

Meer info en inschrijven: www.slbdiensten.nl/agenda

Kom naar de ‘Inspiratiedag ICT in de Onderwijspraktijk’ Op zaterdag 10 november organiseren SLBdiensten en Slim.nl voor de derde keer de Inspiratiedag ICT in de Onderwijspraktijk. Tijdens dit evenement laten docenten die veel gebruikmaken van ICT in hun lessen aan collega’s zien hoe zij dit aanpakken. De focus ligt op Microsoft-toepassingen, zoals Teams, OneNote Class Notebook en de Micro:bit.

Het is niet alleen kijken en luisteren, maar deelnemers gaan zelf ook actief aan de slag in verschillende workshops. Het doel is om de sessies zó praktisch te maken, dat deelnemers er directe mee van start kunnen in hun eigen lessen.

Datum: zaterdag 10 november 2018 Tijd: 9:30 uur tot 15:30 uur Locatie: Hoornbeeck College, Amersfoort (perfect bereikbaar met het openbaar vervoer en gratis parkeren voor de deur) Deelname is gratis Ken je docenten voor wie deze Inspiratiedag interessant is, informeer ze dan vooral.

Meer informatie: www.slbdiensten.nl/inspiratiedag.

In de planning De komende maanden staan nog meer informatiesessies op het programma, te weten:

Kijk op onze website voor een overzicht van al onze events. slbdiensten.nl/agenda

• Beveiligingsdag • Adobe Inspiratiedag • Certification Day

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 5

Het reisdagboek van

Het reisdagboek van…

Hans van Rijsinge Deze editie van Het rooster van… is een bijzondere: we volgen Hans van Rijsinge, aardrijkskunde- en informaticadocent bij het Driestar College in Gouda, niet gedurende één reguliere werkdag, maar vijf dagen lang. Van vrijdag 27 juli t/m dinsdag 31 juli begeleidde hij Jan den Hertog (13) tijdens zijn deelname aan het Microsoft Office Specialist World Championship 2018 in het Amerikaanse Orlando. Jan was de winnaar van het NK Office, georganiseerd door Slim.nl en Surfspot.nl.

6 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

Het reisdagboek van

Vrijdag - 18:00 uur “Jan was nog nooit in het buitenland op vakantie geweest en had nog nooit gevlogen. Als je eerste buitenlandse trip dan helemaal naar Florida gaat en je ook nog eens reist met een leraar waarvan je maar een paar keer les hebt gehad, is dat best spannend. Maar we zijn dit coole avontuur samen aangegaan en met een goede afloop. Ook de andere NKwinnaar, Adriaan Knulst (21 jaar), tweedejaars bedrijfseconomie aan de Hogeschool Rotterdam en zijn begeleider reisden met ons mee. Nu eerst even bijkomen van de jetlag.”

Zaterdag – 08:30 uur “Eenmaal uitgerust bezoeken we het Kennedy Space Center van NASA in Florida. Heel indrukwekkend. Het is geen geheim dat Jan een fascinatie heeft voor technologie. Vanuit mijn vakgebied aardrijkskunde en ICT deel ik die interesse.

Waar andere toeristen zich misschien vergapen aan de themaparken, was dit voor ons een soort pretpark.”

Zondag – 10:36 uur “Jan komt tijdens het MOS World Championship 2018, georganiseerd door Certiport, uit in de discipline ‘Excel 2016’. Tijd om in het hotel kennis te maken met de andere deelnemers aan deze categorie, afkomstig uit 71 landen.

Vervolgens halen we het keyboard op waarmee Jan gaat deelnemen en testen het op de juiste instellingen. Voor hem is de ervaring van deze reis eigenlijk al pure winst.

Stressen over zijn deelname is zonde van zijn tijd. Wel heeft hij thuis nog een Excel-boek doorgeworsteld. Tijdens deze trip ligt zijn focus op genieten van alle pracht en praal en het lekkere eten. En dat kan hier wel: bij het ontbijt is er een gigantisch buffet. Het chique hotel waar we zitten heeft de helft van haar 800 kamers gereserveerd voor deelnemers aan het evenement. En de study-lounge in het hotel heeft naast studieplekken ook airhockey-tafels, een basketbalveld en voldoende games. Zo kunnen de deelnemers tijdens een spelletje even hun gedachten verzetten.”

Maandag 07:00 uur “Een spannende dag vandaag. Tussen 11:00 en 12:00 uur komt Jan voor Nederland uit op het WK om in Excel 2016 een case te doen. Waar tijdens het NK een test werd afgelegd waarbij de nadruk primair lag op Microsoft-skills, is de WK-opdracht meer een praktijkcasus waarbij je je Excelvaardigheden moet inzetten om een praktijkcasus op te lossen. Hij krijgt een uur de tijd en de vragen zijn niet van tevoren bekend. Best wel spannend om als dertienjarige een case te moeten oplossen. Jan is één van de jongste deelnemers. Gelukkig is er geen tijd voor zenuwen, want we hebben een druk programma. Na het ontbijt volgen de opening door de vicepresident van Certiport, speeches van Microsoft en Adobe en interviews met oud-winnaars. Die spraken vol trots over de banen die zij aangeboden hadden gekregen na hun winst. Wij waren echter meer onder de indruk van de gave lasershow die gegeven werd.”

12:00 uur “Jan is nu een uur bezig met zijn opdracht. Ik kan weinig doen vanaf de zijlijn, maar samen met de Rotterdamse delegatie hebben we Jan vooraf aangemoedigd en nu sta ik te duimen op de gang. Jan komt naar buiten. Hij vond het best wel pittig, maar hij is wel tevreden over zijn inzet. Als beloning voor zijn harde werk gaan we naar een Harry Potter-themapark. Na lang aarzelen verontschuldigt hij zich: hij heeft eigenlijk niet gek veel met de tovenaar.

We barsten in lachen uit, want wij alle vier eigenlijk niet.

Daarom besluiten we in plaats daarvan Orlando in te wandelen. We gaan op zoek naar schildpadjes en krokodillen in het stadspark, vergapen ons aan kleurrijke graffiti en een klassieke rode brandweerauto. Orlando heeft geen historisch stadscentrum. Een uitgelezen kans voor mij om een kleine aardrijkskundeles te geven. Onderweg lopen we een bibliotheek binnen, waar gigantische simulatoren staan opgesteld: van trucks tot vliegtuigen. Opeens is Jan verdwenen. We vinden hem terug in een racesimulator.”

Dinsdag – 09:36 “Onze laatste dag in Amerika. Tijd voor de prijsuitreiking.

Helaas hebben Jan en Adriaan niet gewonnen. Als beloning voor hun prestaties krijgen alle WK-deelnemers wel een mooi certificaat, een ferme handdruk van directieleden van onder andere Microsoft, Certiport en Adobe en een fotomomentje met hen. Met een Nederlandse vlag om zijn schouders gedrapeerd, stuift Jan het podium op. Hij is zo enthousiast om op de foto te gaan dat hij het handen schudden even vergeet en direct in een poseerhouding schiet. Het is typerend voor de indruk die deze trip heeft gemaakt op Jan. Niet zo gek, want ik ben dan wel bijna dertig jaar ouder, maar ik vond het ook heel gaaf.”

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 7

In de aula: rondetafelgesprek bestuurders

Didactische vaardigheden zijn de sleutel tot succes Ruim 80 procent van de toekomstige banen wordt beïnvloed door nieuwe technologische ontwikkelingen. Tegelijkertijd vraagt 30 tot 40 procent van de toekomstige jobs om soft skills, zo blijkt uit onderzoek van Microsoft.

Dat betekent nogal wat. Hoe zorgen we ervoor dat we opleiden voor toekomstige banen? Zijn de ICT-skills van leraren en leerlingen op het juiste niveau? En zo niet, hoe zorgen we ervoor dat ze dat worden? Vijf onderwijsexperts en -professionals bogen zich onlangs tijdens een rondetafelgesprek bij KIEN ICT in Dordrecht over deze en andere vraagstukken.

“Het feit dat veel bedrijven inzetten op technologische vooruitgang en hierbij digitale innovaties omarmen is geen geheim. Maar hoe zit het met deze omarming van ICT-toepassingen op middelbare scholen? In hoeverre worden leerlingen goed genoeg begeleid richting hun digitale toekomst? En hebben docenten daartoe genoeg vakkennis?” Gespreksleider Dennis Mensink, directeur van contentmarketingbureau Mediatic, stelt de vragen die veel mensen in zowel het onderwijs als het bedrijfsleven bezighouden.

“We kunnen in het onderwijs steeds beter inspelen op de wensen uit het bedrijfsleven met alle innovaties en op maat gemaakte werk-leertrajecten”, zegt Leon Geers, conrector bedrijfsvoering bij de Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur (KSE). “Hoe meer ruimte

8 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

we krijgen, hoe beter we dat kunnen.” Geers doelt op de regelgeving vanuit toezichthouders en bijvoorbeeld de accountancy, die – zeker voorheen – obstakels opwierpen die onderwijsvernieuwing tegengaan. “Die regelgeving is nu aan het veranderen. Juist nu begint er meer ruimte te komen voor het experiment.”

Pascal Koole, projectleider Digitale Didactiek bij ROC MiddenNederland, is het met Geers eens als het gaat om de positieve grondhouding binnen onderwijsbesturen om aan te sluiten op actuele wensen uit het bedrijfsleven. “Op het mbo proberen we leerlingen te stimuleren hun eigen leeromgeving te personaliseren.

Dat vraagt alleen wel om de juiste ondersteuning.” Eigenlijk willen veel leraren vooral zien of de leerling kan doen wat ze van hem of

In de aula: rondetafelgesprek bestuurders

Kim Koster – Slim.nl en SLBdiensten Kim Koster is marketingcommunicatieadviseur bij Slim.nl en SLBdiensten. Vanuit deze rol organiseerde ze in samenwerking met ICTheek het rondetafelgesprek.

haar vragen. Een goed cijfer staat dan gelijk aan je ontwikkelen.

Maar dat laatste gaat juist niet altijd op als het de bedoeling is ook andere skills te ontwikkelen dan voorheen werden gevraagd.

“We vergeten weleens dat we van leerlingen vaardigheden verwachten die we hen nooit aanleren”, zegt Inge Meere, operationeel manager bij KIEN ICT, een coöperatie en samenwerkingsverband van ICT-afdelingen van diverse scholen (vo, mbo en hbo) in Zuid-Holland Zuid die als doel heeft het ICT-gebruik op scholen te optimaliseren. Dat signaal herkent eigenlijk iedereen aan tafel. Het feit dat brugklassers nog wel degelijk wegwijs gemaakt moeten worden in Word en Excel vat dit fenomeen goed samen (zie kader).

Techniek versus didactische vaardigheden Om de ICT-skills in het onderwijs te verbeteren, is het belangrijk dat de techniek op orde is. De Wi-Fi moet het doen, de hard- en software moeten werken en printen met de mobiel moet geregeld zijn. Kortom: de technologische hulpmiddelen moeten dusdanig geavanceerd en stabiel zijn, dat ze bijdragen aan goed onderwijs.

Docenten zijn immers geen ICT’ers én zij moeten hun tijd immers gebruiken voor didactiek. Tegelijkertijd blijkt uit Kennisnet-onderzoek dat leraren met meer didactische capaciteiten meer zullen experimenteren met ICT-skills. Met andere woorden: didactische vaardigheden zijn voor een groot deel de sleutel tot succes. Dus de beschikbaarheid van nieuwe technologische hulpmiddelen is soms nodig, maar het is nog belangrijker om ervoor te zorgen dat docenten over de juiste vaardigheden beschikken. Is er in dat opzicht niet veel veranderd ten opzichte van vroegere tijden? Geef je leraren

Dennis Mensink – Mediatic Dennis Mensink is directeur/oprichter van contentmarketingbureau Mediatic, het bureau dat ICTheek.nl en ICTheek Magazine produceert.

Vanuit deze rol was hij gespreksleider bij dit rondetafelgesprek.

met didactisch lef de ruimte, dan helpt dat de ontwikkeling van digitale vaardigheden enorm.

Overigens zou je verwachten dat jonge docenten technologische ontwikkelingen eerder adapteren dan hun oudere collega’s, maar in de praktijk is dat zeker niet altijd het geval. Zij zien misschien de potentie eerder, maar zijn nog zo sterk bezig met hun eigen ontwikkeling als leerkracht en alle (administratieve) randzaken die tegenwoordig bij het vak komen kijken, dat ze weinig energie en tijd over hebben om zich in te zetten voor verandering.

Uitdagingen Over het algemeen delen de aanwezige experts een visie op de uitdagingen waar het onderwijs mee te kampen heeft. Het Nederlandse onderwijssysteem heeft te maken met curricula, overgeleverde onderwijstradities en een onderwijsrooster dat met kerstmis al klaar ligt voor volgend jaar. Dit zorgt er logischerwijs voor dat snelle ontwikkelingen uit de ICT met vertraging doorsijpelen richting de scholen.

Uiteraard zijn er vooruitstrevende scholen die experimenteren om zo dicht mogelijk in de buurt te komen van de moderne school waar zoveel behoefte aan zou zijn. Die experimenten leiden wel eens tot een misser. En daar zit een volgende uitdaging: die missers kunnen zij zich maar beperkt veroorloven, omdat alles zichtbaar is.

“Dat is niet erg, maar het betekent wel dat je als school heel goed gaat nadenken over wat je doet. Je wilt namelijk niet op Google verschijnen met een mislukt project”, aldus Geers. Het verlammende effect van dit fenomeen behoeft geen uitleg.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 9

In de aula: rondetafelgesprek bestuurders

Pascal Koole – ROC Midden-Nederland

Frans Schouwenburg – Kennisnet

Pascal Koole is projectleider Digitale Didactiek bij de Academie van ROC Midden Nederland.

Daarnaast schrijft ze als Edublogger over ICT in het mbo-onderwijs”

Frans Schouwenburg is al bijna zes jaar strategisch adviseur bij Kennisnet; daarvoor was hij bij dezelfde organisatie dertien jaar sectormanager VO en PO.

Scholen die hun onderwijs willen personaliseren, lopen tegen allerlei problemen op. “De beperkte capaciteit van technische systemen of de afwezigheid van maatgerichte volgsystemen bijvoorbeeld”, zegt Frans Schouwenburg, strategisch adviseur bij Kennisnet. Meere ziet hetzelfde fenomeen: “Als docenten niet vooruit kunnen, omdat hun scholen dat niet ondersteunen, dan duiken ze terug in hun oude gewoontes.”

Nut van digitalisering Ook de discussie over het nut van al die digitalisering in het onderwijs wordt gevoerd. Meere: “Ik hoor leerlingen zeggen: ‘Geef mij een boek en zeg me wat ik moet doen’.” Dat het gros van zowel de leraren als de leerlingen geen ‘digital nomads’ (willen) zijn of worden, bevestigt Geers. Ouders komen naar hem toe met de vraag wanneer die boeken nu eens uit het onderwijs verdwijnen. Maar de categorie leerlingen die graag uit een boek leren en graag horen wat ze moeten doen, zal blijven bestaan. “Wellicht zit er in die groep geen nieuwe Steve Jobs of Bill Gates verscholen, maar we willen haar wel bedienen. Wij geloven als KSE overigens in het zogenoemde blended learning – dus de boeken helemaal weg is niet onze bedoeling.”

Dat het onderwijssysteem en de analoge instelling van sommige leerlingen en docenten niet aansluiten op de technische mogelijkheden, is een gemeenschappelijke mening aan tafel. Maar wat betekent dit dan voor het uiteindelijk vinden van een baan in een samenleving die ook vol in ontwikkeling is qua IT-innovaties?

Koole: “Je moet op school zeker iets met het feit dat straks 80 procent van alle beroepen een forse IT-component bevat, maar dat moet niet de reden zijn om het huidige onderwijssysteem te

10 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

“Op het mbo proberen we leerlingen te stimuleren hun eigen leeromgeving te personaliseren. Dat vraagt alleen wel om de juiste ondersteuning” digitaliseren. De echte reden moet zijn dat lessen beter kunnen of dat leerlingen zich vervelen en dat je verwacht het kennisniveau te verhogen met digitale middelen.” Schouwenburg vult aan: “Precies.

De techniek an sich dicteert het onderwijs niet. Er is zeker een grote kloof tussen de stages en vakken die scholen aanbieden tegenover wat de arbeidsmarkt daadwerkelijk nodig heeft. Maar omdat de kans aanwezig is dat er meer ICT-skills nodig zijn op de toekomstige arbeidsmarkt moeten we niet blind iPad-scholen uit de grond stampen.” Als de trend om docenten en leerlingen aan digitale vaardigheden te laten werken wederom de vormen van het Digitaal Rijbewijs Onderwijs krijgt, dan haken de aanwezige onderwijsprofessionals af.

Samenwerken biedt oplossing Het is dus duidelijk dat digitale adaptatie in het onderwijssysteem niet een, twee, drie geregeld is. Iedereen is het er over eens dat

In de aula: rondetafelgesprek bestuurders

Inge Meere – KIEN ICT

Leon Geers – Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur Leon Geers is conrector bedrijfsvoering bij de Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur (KSE, 2.500 leerlingen). Daarvoor was hij hier acht jaar lang hoofd facilitaire dienst en ICT.

overkoepelende (regionale) samenwerking en vakoverschrijdende kennisdeling de oplossing is. Zo is het KSE van Geers nadrukkelijk bezig met het koppelen van de faciliteiten op school aan het bedrijfsleven. “Samen proberen we de behoefte te meten en daarop in te spelen.”

Bij KIEN ICT is men nauw betrokken bij het leer-werkbedrijf, waarbij bedrijven en onderwijsinstellingen samen een curriculum voor hbo-opleidingen samenstellen. “Dat voelt goed. Ik ben er trots op dat drie van onze jongens daar nu zitten”, aldus Meere. De kruisbestuiving die dergelijke samenwerkingen oplevert, is leuk én nuttig, benadrukt Koole. Iedereen is het erover eens dat bestuurlijke verantwoordelijkheid én investeringsbereidheid – een juiste samenwerking vergt immers een serieuze inspanning – essentieel zijn.

Kennisnet heeft onderzoek naar samenwerking gedaan. “I-coachingtrajecten, waarbij leraren met elkaar in netwerken samen hun kennis opschroeven, werken goed.” Meere: “Dat zie je bij ons in de praktijk ook. Het gaat niet alleen om digitale vaardigheden, maar juist ook om creativiteit en analysevaardigheden om goed met ICT om te gaan.” Het intrinsieke enthousiasme van docenten moeten we gebruiken om elkaar op weg te helpen; zoveel is duidelijk.

Hoewel er absoluut uitdagingen te slechten zijn, zijn er wel degelijk positieve ontwikkelingen gaande in het onderwijs. “20 Procent van de docenten op het mbo staat vooraan om hun didactische talent om te zetten in enthousiasme over digitale vaardigheden. Alleen de olievlek komt niet vanzelf”, zegt Koole. “In mijn werk als projectleider Digitale Didactiek zie ik dat de combinatie van verplichte digitale basiskennis van docenten en het enthousiasme van innovatieve leergierige

Inge Meere is operationeel manager bij KIEN ICT in Dordrecht. De Coöperatie KIEN is een samenwerkingsverband van ICT-afdelingen van verschillende scholen (vo, mbo en hbo) in de regio Zuid-Holland Zuid. Ze heeft als doel het ICT-gebruik op de scholen te optimaliseren.

Deze organisatie vertegenwoordigt circa 30.000 leerlingen en 5.000 docenten.

docenten haar vruchten afwerpt. Wanneer je collega’s beseffen dat praktische tools ook een didactisch nut kunnen hebben en je creatief mag spelen met de oplossingen, groeit de olievlek.” Ze ontvangt hierbij bijval van Geers: “Drie jaar geleden zagen veel leraren het nut niet van de overstap op laptops en moest ik uitleggen wat voor hen de toegevoegde waarde kon zijn. En nu kunnen ze niet meer zonder. Dus, hoewel gestaag, vooruitgang is er zeker!”

Digitale (laag)geletterdheid Kennisnet-onderzoek bevestigt dat kinderen die digitaal geletterd zijn dit normaliter van huis uit meekrijgen. Dat betekent ook dat veel kinderen weinig ICT-skills meekrijgen, omdat hun ouders/verzorgers hier weinig aandacht voor hebben of deze vaardigheden zelf niet in de vingers hebben. Dit is dus het effect van de bestaande maatschappelijke ongelijkheid. Veel scholen willen aan deze ongelijkheid werken – de deelnemers aan de ronde tafel zien dit zelfs als plicht – maar toch lijkt het onderwijs hier niet genoeg in te betekenen. Het is een thema dat Frans Schouwenburg van Kennisnet aan het hart gaat: “De plicht om digitale laaggeletterdheid aan te pakken, hoort op school thuis. Maar een cursusje Microsoft Office voor leraren zal niet volstaan.”

De leraar moet basiskennis van technologie hebben, anders is het lastig onderwijzen. Voorheen was er als oplossing bijvoorbeeld het Digitaal Rijbewijs Onderwijs. De deelnemers aan de ronde tafel zijn het erover een dat dit niet optimaal werkte. “Dan gingen alle leraren samen een middagje een lokaal om hun computerbasiskennis op te vijzelen en een certificaat te halen. Hartstikke mooi, maar dat is met de huidige ontwikkelingen helemaal achterhaald.”

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 11

Leren leren

ICT-vaardigheden docenten moeten met ontwikkelingen meebewegen Veel digitale hulpmiddelen kennen amper geheimen voor de huidige middelbare scholier: deze is er immers mee opgegroeid. Dit in tegenstelling tot veel docenten, waarvan een deel nog in het analoge tijdperk de lerarenopleiding heeft gevolgd en afgerond. Voor hen is het extra belangrijk om op de hoogte te blijven van alle digitale ontwikkelingen, erkent ook Desirée Joosten-ten Brinke, lector bij Fontys Lerarenopleiding Tilburg.

Of we het nu hebben over lesvoorbereidingen, het doceren van de te leren stof of het toetsen en beoordelen van de scholieren: de ICT-vaardigheden van docenten worden het gehele jaar door aangesproken. “Niet omdat het moet, maar omdat het de werkzaamheden van docenten ondersteunt. Technologie is geen doel, maar een middel. Het staat altijd in dienst van de leraar”, aldus Desirée Joosten-ten Brinke. Als lector Technology Enhanced Assessment onderzoekt zij hoe technologieën ervoor kunnen zorgen dat toetsingen en beoordelingen efficiënter en – bovenal – effectiever kunnen plaatsvinden.

Er gebeurt namelijk van alles rondom het toetsen en beoordelen van leerlingen. “Ongeacht het onderwijsniveau”, bevestigt Joosten-ten Brinke. “We hebben het dan niet alleen over de ICTvaardigheden, maar ook over tools als robotica die het toetsen en beoordelen efficiënter kunnen maken. Niet omdat die techniek er toevallig is, maar omdat het ook echt een meerwaarde heeft.”

In het formatief toetsen, dus kijkend naar hoe de leerling zich verder kan ontwikkelen op basis van waar hij nú eigenlijk staat, kunnen toepassingen als ICT een grote rol spelen. “Als leraar wil je voortbouwen op wat de leerling wel en niet weet. Daar kun je dan tussentijds je instructies op aanpassen. Dit kan door middel van een formele toets, maar bijvoorbeeld ook door tussentijdse digitale quizjes. Dan krijg je als docent heel snel een beeld van wat de

12 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

leerlingen weten en kun je je lessen gaan differentiëren.”

Hoe mooi het ook klinkt: voor veel docenten is een toepassing zoals digitaal formatief toetsen een behoorlijke uitdaging. “Dit zijn future skills die behoorlijk wat vragen van docenten die pak ‘m beet twintig jaar geleden van de lerarenopleiding afkwamen.

Maar ik denk dat juist dáárom elkaar informeren zo ongelofelijk belangrijk is. Zij die nu de lerarenopleiding volgen moeten bij het

“Motivatie om te leren is voor veel leerlingen een uitdaging, maar in hun belevingswereld is het spelen van games wél leuk” afronden van hun studie weten hoe en waarom ze met bepaalde tools werken. Voor docenten die al wat langer actief zijn in het onderwijs zijn er naschoolse opleidingen, waarvan sommige zich alleen richten op de ICT-component, maar de meeste proberen dit te combineren met didactische werkvormen.” Zo leren de docenten niet alleen dát er tools zijn, maar ook waarom ze die moeten gebruiken.

Leren leren

Hoe kan ik toetsingsvragen hergebruiken? Hoe kan ik een toets maken die tegelijkertijd betrouwbaar en valide is? Hoe zit het met fraudemogelijkheden? Een kleurrijk palet aan vraagstukken die uitstekend met behulp van ICT-oplossingen beantwoord kunnen worden. Natuurlijk zijn hier wel altijd risico’s aan verbonden. “Digitale toetsingsmethoden maken interactief toetsen van kennis en vaardigheden mogelijk, maar als de computers uitvallen heb je daar als leraar weinig aan. Dan kun je in plaats van een ‘Klik de hoofdstad van de provincie Groningen’-vraag wel een ‘kruis aan’-vraag achter de hand houden, maar dat is niet wat je wil. Leraren zullen dus een ICT-veiligheidsplan achter de hand moeten hebben.”

Toetsingspraktijk Wanneer docenten van collega’s hebben gehoord, of in literatuur hebben gelezen, dat bijvoorbeeld tussentijds toetsen bijdraagt aan de motivatie van leerlingen, dan moet diegene dit in zijn eigen praktijk kunnen gaan uitproberen. “Nog voordat er peperdure licenties voor programma’s en pakketten worden aangeschaft.”

Door dit in de ene klas wel te doen en in de andere klas niet, kunnen leraren toetsen of een maatregel werkt of juist niet. “Ook dit verhoogt het kennisniveau van docenten.”

Je leven lang leren: het is niet alleen een ambitie die de Rijksoverheid heeft uitgesproken, maar ook iets wat de leraren

in spe al tijdig wordt meegegeven. “Docenten krijgen al tijdens de studie veelvuldig te horen dat ze er na het afronden van de lerarenopleiding nog niet zijn. Op het moment dat zij de school verlaten, zijn het nog steeds ‘pas’ beginnende leraren, die nog veel moeten leren.” Het blijven ontwikkelen van de ICT-vaardigheden maakt hier onderdeel van uit.

Game based Het gebruikmaken van simulaties en game based assessments zijn ontwikkelingen die binnen het toetsen en beoordelen van leerlingen hot zijn en naar verwachting doorzetten. “Motivatie om te leren is voor veel leerlingen een uitdaging, maar in hun belevingswereld is het spelen van games wél leuk. Er wordt nu onderzocht hoeveel informatie een docent uit een game zou kunnen halen om iets te kunnen zeggen over bijvoorbeeld de vaardigheden.” Hierdoor wordt toetsen, naast efficiënt en effectief, ook leuk.

De komende jaren verwacht Joosten-ten Brinke dat het toetsingsapparaat veel gevarieerder wordt. “Vanuit de leraar vraagt dit om een lerende houding: openstaan om de benodigde kennis en vaardigheden op te wíllen doen. Ook om zelfredzamer te worden en bijvoorbeeld eigenhandig kleine computertechnische storingen te kunnen verhelpen.” Een leraar die zelf ICT-problemen oplost: een leven lang leren in optima forma.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 13

Update

Innovatieve ideeën in de finale STEAM Cup Challenge

In het epicentrum van ontdekkingen en innovatie voor kinderen en tieners, NEMO Science Museum in Amsterdam, was het woensdag 28 maart 2018 eindelijk zo ver: de finale van de eerste editie van de STEAM Cup Challenge. Leerlingen van verschillende scholen waren in teams, met namen als ‘The light saver’ en ‘Team Picasso’, al ruim een half jaar bezig om hun duurzame project te bedenken. Nu stonden tien teams - met hun prototypes en gezonde spanning, klaar om hun duurzame oplossing te presenteren.

Tijdens de STEAM Cup Challenge, georganiseerd door Slim.nl en IT Randsteden, ontwikkelden de deelnemers een oplossing voor een duurzaamheidsprobleem. Hierbij mochten ze gebruik maken van ‘Micro:bits’: programmeercomputertjes. De innovatieve concepten die de leerlingen met de hulp van hun docenten maakten, zetten ze vervolgens – als deel van de opdracht – in een Sway-presentatie.

14 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

Belangrijk bij dit evenement: technologie is meer, het is creativiteit, enthousiasme en samenwerken. Er waren bij de finale van de STEAM Cup Challenge vier prijzen te winnen: één voor het meest duurzame idee, één voor de beste presentatie, één voor het meest creatieve idee en natuurlijk de ultieme winnaar. Welke innovatieve ideeën hadden de leerlingen? En… welke teams vielen er in de prijzen?

Update

And the winners are…

Team Picasso: De winnaar (allround)

Behaviour Driven Developers: winnaar meest duurzame idee De WEG (Water, Elektra en Gas)-meter moet mensen bewust maken van hun energieverbruik en feedback geven om hun gedrag te verbeteren. Directe feedback is nodig, omdat het volgens hen niet werkt dit achteraf te krijgen. Dit team heeft zich niet alleen verdiept in de technologie maar ook in gedragsverandering bij mensen. met onder andere een drone, een 3D-printer en een training bij IT Randsteden.

“Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden” Team Picasso zag op haar school veel verbetermogelijkheden als het ging om afval verzamelen en scheiden. Met een rijdende prullenbak gaan zij de school een handje helpen. Een met Lego gebouwd prototype demonstreerde hoe dit ontwerp door de school rijdt, waardoor iedereen zijn afval kan weggooien. Team Picasso won met het idee een beker, een trip naar Walibi World, een STEAM-pakket met onder andere een drone, een 3D-printer en een training bij IT Randsteden.

“Heel gaaf om met de rijdende prullenbak de lerarenkamer in te stormen tijdens een proefrit”

De duurzame Westlanders: winnaar creativiteit Hun petten met koeienvlekken verraadden al waar de presentatie van dit team mee te maken had. Als dat nog niet voldoende was, dan wel de grote koe van papier-maché gehuld in zonnepanelen, die ze hadden gemaakt. Het team pleit voor Cow Energie: het opwekken van stroom door bij koeien lichtgewicht-zonnepanelen op te hangen met een accu in de koebel.

Cleary light: winnaar beste presentatie Met een reusachtig prototype presenteerde deze groep haar bijzondere lantaarnpalen. De lampen zijn uitgerust met een sensor die registreert of er iemand langskomt, en schakelen dan pas in. Amanda Vollenweider uit de jury gaf aan dat ze dit prototype graag in de collectie van NEMO opneemt.

Doe mee!

Ook in het schooljaar 2018/2019 organiseren we weer de STEAM Cup Challenge. Het thema is dan het ‘huis van de toekomst’. De leerlingen bedenken én maken een innovatieve toepassing met de Micro:bit voor in of om het huis. De finale vindt plaats op woensdag 17 april 2019. Er zijn geweldige prijzen te winnen voor de klas en de school, bijvoorbeeld een klassenreis naar Walibi World.

Om mee te doen aan de Steam Cup, hoef je echt geen nerd te zijn.

Iedereen kan deelnemen! Bekijk bijvoorbeeld eens de aftermovie van de vorige editie op www.steamcupchallenge.nl en lees daar de spelregels en voorwaarden. Wat let je dan nog: schrijf je in!

“Koeien staan toch maar een beetje in de wei; dan kun je net zo goed zonnepanelen op ze zetten. Dan leveren ze meer op dan alleen maar melk.”

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 15

ICTrends

Coding College Codam: een voorproefje van toekomstig onderwijs?

Welke vakken er op middelbare scholen van nu nodig zijn om leerlingen op te leiden voor beroepen van de toekomst, blijft een vraag waar vele antwoorden op mogelijk zijn. Maar het gros van de onderwijsexperts is het er wel over eens dat programmeren een nuttige toekomstbestendige vaardigheid is. Daarom mag de eerste lichting studenten die start bij Codam – de coding school die op 24 september op het Amsterdamse Marineterrein haar deuren opent – in haar handen knijpen. Wij spraken met Codam-directeur David Giron over deze kosteloze programmeeropleiding zonder leraren die 24/7 open is en over zijn visie op het onderwijs van de toekomst.

16 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

ICTrends

Codam is een coding college midden in Amsterdam, met een voor Nederland nieuw basisprincipe: er zijn geen leraren en de studenten leren van elkaar door samen programmeerproblemen op te lossen. Het is een initiatief van Corinne Vigreux – onderneemster en medeoprichter van TomTom. Vigreux’s stichting Codam neemt de kosten van de opleiding en het studiegeld voor haar rekening.

Studenten betalen niets en kunnen, wanneer dat nodig blijkt, in aanmerking komen voor beurzen voor bijvoorbeeld levensonderhoud en onderdak. Codam maakt gebruik van de innovatieve lesmethode van het Franse 42. Deze opleiding werd in 2017 uitgeroepen tot beste codeerschool van de wereld. “Aan de oprichting van 42 in 2013 in Parijs liggen dezelfde beweegredenen ten grondslag als aan de oprichting van Codam”, vertelt Codam-directeur David Giron, die

betrokken was bij de start van 42. Giron: “Aan de ene kant is er een grote vraag naar goede programmeurs. Aan de andere kant zijn er veel jongvolwassenen die niet goed weten wat voor opleiding ze willen volgen of welk werk ze willen of kunnen gaan doen. Ook zijn er mensen die niet de financiële mogelijkheden hebben om een studie te volgen. Graag beantwoorden wij de vraag naar programmeurs en helpen we jongeren op weg naar een glansrijke carrière.”

“Falen hoort bij het proces en leren is absoluut geen race” Het Codam-onderwijssysteem is ‘game-based’. In de praktijk betekent dit dat je tijdens de studie met je medestudenten programmeerprojecten afrondt die je vervolgens door andere studenten laat beoordelen. Alle projecten worden digitaal gedaan

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 17

ICTrends

en het gebouw is 24/7 open, zodat iedere student zelfstandig op zijn of haar eigen tempo kan studeren. Want fouten maken draagt ook bij aan je leerproces. Vanuit deze filosofie zijn er geen leraren aanwezig en beschikt Codam enkel over ondersteunend personeel. “We doen niet aan traditionele lessen, rapportcijfers en herkansingen waar je dan maanden op moet wachten. We leiden studenten dan ook niet op voor een diploma of certificaat, maar wel voor een kans om als programmeur aan de slag te gaan.

Wij geloven namelijk dat je het beste leert programmeren als je veel samenwerkt met je medestudenten en spelenderwijs je vaardigheden ontwikkelt”, aldus Giron.

Bij Codam is het hogere doel dan ook niet dat je tien programmeertalen die nu populair zijn beheerst, of bewijst dat je voldoende aanwezig bent in het leslokaal. “In het reguliere hogere onderwijs luister je naar je leraar, doe je examen en ben je in de regel na twee jaar alles wat je uit je hoofd hebt geleerd weer vergeten.

Je kunt aantonen dat je op de universiteit zat, maar de stof is weer weggezakt. Daarom kiezen wij er liever voor om de leerlingen iets mee te geven dat ze in de praktijk als tool kunnen gebruiken. Wij willen dat onze studenten straks in staat zijn om in de toekomst met technologie te kunnen werken die nog niet eens bestaat. Dit is mogelijk als ze beseffen dat ze bij een probleem zelfstandig op zoek kunnen gaan naar de oplossingen die op dat moment voorhanden zijn.”

Om dat te kunnen, is de visie bij Codam dat je met vallen en opstaan leert flexibel en oplossingsgericht te zijn. Op een bepaald moment in de studie moeten zeven studenten samenwerken aan een project.

Giron: “De kans dat zo’n project faalt, is heel groot. En dat is precies de meerwaarde. Na een paar gefaalde pogingen, beseffen ze dat je

“We doen niet aan traditionele lessen, rapportcijfers en herkansingen waar je dan maanden op moet wachten” taken moet onderverdelen of een projectleider moet toewijzen. Zo draag je niet alleen bij aan het programmeren, maar ook aan scrumof agile-vaardigheden. Het gaat er dan ook niet om dat je alle 21 projecten die je tijdens je studie bij Codam afrondt in de gemiddelde studietijd van 3,5 jaar doorloopt. De bestemming is een mooie ITcarrière, maar de weg daarnaartoe is absoluut geen race.”

Alles behalve een Franse slag Op de vraag of het geen toeval is dat de geestelijk vader van 42, de initiatiefneemster achter Codam en hijzelf alle drie Frans zijn, glimlacht Giron. “Dat is puur toeval. De behoefte aan goede programmeurs met een diverse achtergrond is een behoefte die niet alleen in Frankrijk, maar wereldwijd bestaat. Daarom worden er verspreid over de hele wereld, samenwerkingsverbanden met 42 gesloten. Codam zelf heeft een licentieovereenkomst met deze programmeerschool. “Dit betekent dat we gebruikmaken van het curriculum, de systemen, de procedures en de filosofie van 42, maar niet exact hetzelfde zijn. Zo hebben we eigen keuzes gemaakt wat

18 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

Codam-directeur David Giron

betreft branding, staf en het gebouw. Daarbij vinden we het enorm belangrijk dat tenminste de helft van de studenten vrouwen zijn.”

Minimaal 50 procent vrouwelijke studenten Codam onderstreept nadrukkelijk het belang van vrouwelijke studenten. Giron: “We willen een afspiegeling van de maatschappij nastreven bij Codam; qua geslacht, afkomst en achtergronden.

Onder andere vanuit een gelijkheidsbeginsel en om iedereen die graag wil programmeren een kans te geven. Maar daarnaast is er een net zo evidente reden: met alleen maar mannen in design- of ontwikkelteams sluit je in je output de helft van je doelgroep uit. Er bestaat een verhaal over de eerste airbag-fabrikant die er achter kwam dat zijn airbags meer verkeersslachtoffers voorkwamen onder mannen dan onder vrouwen. Dat kwam omdat er in het ontwerpproces alleen maar mannen waren betrokken. De afgelopen dertig jaar waren programmeurs over het algemeen jonge witte mannen. Er was sprake van een ‘self-fitting loop’. Maar als je de input van een bedrijf meer divers maakt, wordt je output ook meer divers. Dit is een traag proces, maar alle beetjes helpen om het internationale diverse netwerk aan IT-talenten uit te breiden. It’s time to spread the word.”

Aftellen geblazen Het Amsterdamse Marineterrein waar Codam start, is op het moment van schrijven nog ‘onder constructie’. Maar 24 september is deze plek helemaal getransformeerd tot een coding college met alle nodige middelen. Het personeel staat te popelen, de 240 iMacs die er komen zijn besteld en de game-room en het inpandige amfitheater zijn in opbouw. Nu is het wachten op zoveel mogelijk aanmeldingen van potentiële studenten. In september start de selectieprocedure en begin januari start dan de eerste lichting studenten. Iedereen tussen de 18 en 30 jaar oud is welkom. Giron: “Het maakt niet uit wat je achtergrond is, waar je vandaan komt en in hoeverre je al verstand hebt van programmeren. Als je maar bereid bent om samen te werken, doorzettingsvermogen hebt en graag in oplossingen denkt.”

steam cup challenge Ga de strijd aan en win!

#2 2018 2019

r e v o t s a i s u o h t ? t i En b : o r c i de M aan g n i g itda ! u e d ga las k e j t me

De STEAM Cup Challenge is een superleuke wedstrijd voor

Ga je de uitdaging aan?

klassen uit het vo en mbo. Ga het avontuur aan met je leerlingen,

Dan ontvang je een compleet pakket met middelen en begeleiding,

en maak een start met de Micro:bit in de klas. Door de STEAM

waarmee je direct aan de slag kunt in de klas. Dit pakket bevat o.a.:

Cup Challenge zetten leerlingen de eerste stappen op het gebied van programmeren, en worden zij uitgedaagd om na te denken

• Deelname aan de wedstrijd

over een prikkelend thema: bedenk én maak een toepassing

• Een micro:bit-training voor de docent

voor het ‘huis van de toekomst’. Het team met het beste idee

• 10 Micro:bits en een pakket met additionele sensoren

wint een reis naar Walibi voor de klas en een fantastisch

• 10 lesplannen

prijzenpakket voor de school.

• Een uitnodiging voor een serie ondersteunende webinars.

Prijs € 695,=

ge.nl n e l l a h c amcup e t s . w ww

De maker verklaart

WizeNoze helpt leerlingen met slim zoeken op internet

Als leerlingen voor een schoolwerkstuk of -opdracht informatie zoeken, doen ze dat op internet. Maar hoe zorg je dat ze niet terecht komen bij reclame, fake nieuws, porno of te moeilijke artikelen? Daarvoor ontwikkelde het Nederlandse WizeNoze de zoekmachine www.webforclassrooms.com.

Via deze zoekmachine vinden jongeren alleen educatieve informatie van betrouwbare eerlijke bronnen. “En daarbij houden we zelfs rekening met het leesniveau van de lezers�, vertelt Maarten Sprenger. Hij is content curator bij WizeNoze en schrijver van boeken over online zoeken voor jongeren.

20 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

De maker verklaart

“Een zoekmachine probeert je zogenaamde ‘zoekbedoelingen’ te ondersteunen. Zo kun je onderscheid maken tussen mensen die bijvoorbeeld een reis uitstippelen via internet, online aankopen doen of informatie zoeken. Google is een hele goede zoekmachine, maar beperkt zich niet tot het vinden van informatie. Google ondersteunt alle zoekbedoelingen. Maar als je voor school informatie zoekt, zit je eigenlijk niet te wachten op een leuke vlog van een popidool, advertenties of een webgame,” aldus Sprenger. “Dat maakt het lastig om gericht de goede informatie snel te vinden met een algemene zoekmachine.”

“Niet alleen leerlingen, maar ook anderstaligen en volwassenen met leerachterstanden kunnen hiermee uit de voeten” Daar komt nog bij dat er veel concurrentie is op bepaalde zoekwoorden. Als je iets wilt weten over de Amazone-rivier en je googelt het Engelse woord ‘Amazon’ kom je als eerste bij de webwinkel terecht. Wie de Engelse term voor stenen tijdperk ‘Stone Age’ intikt, vindt eerst de band ‘Queens of the Stone Age’. Of als je voor biologie iets zoekt over citroenen is de kans groot dat je uitkomt bij een Franse autodealer. Sprenger: “En als je dan een artikel over citroenen vindt; hoe weet je dan of de schrijver wel de waarheid spreekt of serieus te nemen is? En dan gebruikt de schrijver ook nog vaak ingewikkelde woorden en complexe zinnen die helemaal niet voor jongeren zijn bedoeld.”

Maarten Sprenger, content curator bij WizeNoze

gebruiken, komen overal vandaan: ook uit de Verenigde Emiraten, India en in Afrikaanse landen zoals Kenia.”

WizeNoze is bovendien betrokken bij de AGA Kahn foundation.

Deze stichting helpt onder andere leraren in derdewereldlanden om laaggeschoolde en minder bedeelde leerlingen te helpen bij het leren.

Omdat deze leraren soms ook moeite hebben met het Engels, helpt de leesniveautool hen online om hun lessen beter voor te bereiden.

Veilige educatieve informatie op het juiste leesniveau Om leerlingen bij bovenstaande zaken te helpen, vind je via www. webforclassrooms.com alleen veilige educatieve betrouwbare online bronnen zonder reclame of vage afzenders die voor middelbare schoolleerlingen interessant zijn. “En we geven per gevonden webpagina aan welk leesniveau de tekst heeft. Zit je in havo 2 en zoek je informatie over platentektoniek, dan krijg je andere informatie dan wanneer je in 6 vwo zit. Voor leerlingen van verschillende leeftijden en verschillende leerniveaus’ zijn andere teksten geschikt. maken we per webpagina een onderscheid in leesmoeilijkheidsgraad.

Eenvoudiger schrijven voor het web Het probleem waar de Afrikaanse doelgroep mee kampt, komt ook dichterbij huis voor. Sprenger: “Niet alleen leerlingen, maar ook anderstaligen en volwassenen met leerachterstanden kunnen uit de voeten met onze zoekmachine, doordat iedereen teksten op zijn/ haar eigen leesniveau kan vinden. Het valt op dat veel teksten op internet moeilijk leesbaar zijn. Nu is er in Nederland ook wel veel informatie te vinden voor jongeren, maar in landen als Kenia en India is alle informatie alleen voor volwassenen bestemd. Daarnaast roep ik schrijvers op om rekening te houden met het leesniveau van jongeren, als ze online informatie publiceren met educatieve doeleinden.”

Groot succes in India, de Verenigde Emiraten en Kenia Waar WizeNoze in 2013 als startup begon, is het de afgelopen vijf jaar uitgegroeid tot een succesvol online platform waar veel Nederlandse scholen dankbaar gebruik van maken. Maar ook in het buitenland groeit de interesse in WizeNoze. Het bedrijf bouwt haar netwerk wereldwijd steeds verder uit. Maarten: “We hebben in Nederland 1,5 miljoen webpagina’s die aan onze criteria voldoen. En binnen het Engelse taalgebied zijn er via onze collectie 4,5 miljoen pagina’s online. De leerlingen die www.webforclassrooms.com

Voormalig MT-lid van Microsoft Nederland Diane Janknegt zag hoe jongeren verdwalen op internet als ze voor hun spreekbeurten, boekverslagen of profielwerkstuk aan het googelen zijn. Daarom richtte ze in 2013 WizeNoze op en liet ze de zoekmachine www.webforclassrooms.com ontwikkelen. Inmiddels werken er vijftien medewerkers bij het Amsterdamse WizeNoze en maken heel veel scholen in Europa en ver daar buiten gebruik van deze service

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 21

Onderwijsvernieuwers

‘Leraren, wees medeverantwoordelijk voor je eigen ICT-skills’ Om ICT-werkzaamheden binnen het onderwijs te laten slagen, is specifieke kennis nodig.

De vraag is dan ook wat er gebeurt als je een externe ICT-expert met werkervaring bij (lokale) overheden en het bedrijfsleven daar invliegt. Eric den Oudsten is manager Informatiemanagement bij de scholengroep Quadraam. Hij lijkt als ervaren ICT-strateeg een vreemde eend in de bijt in het onderwijs, maar dankzij zijn haviksoog voor ICTontwikkelingen zorgt hij voor wind onder de vleugels van Quadraam. Zijn visie over de optimalisatie van digitale vaardigheden op school in vogelvlucht.

22 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

Onderwijsvernieuwers

Eric den Oudsten, manager Informatiemanagement Quadraam

Bij Quadraam is ‘moderne ICT’ een belangrijke pijler. “Die moderne ICT heeft een tweeledig karakter. Aan de ene kant streef ik naar innovatie in onze bedrijfsvoering. Het is onze taak om te zorgen dat docenten en leerlingen online kunnen samenwerken, de technische systemen optimaal draaien en alles achter de schermen strak is geregeld. Aan de andere kant wil ik ICT-innovaties verbinden met de inhoudelijke educatie op school. Voortdurend kijken we wat er bij bedrijven, hogescholen en universiteiten aan ICT gebeurt en hoe we daarbij kunnen aansluiten.”

Geschrokken door kennisniveau docenten Toen Den Oudsten begon bij de Arnhemse scholengroep - bestaande uit dertien scholen - schrok hij een beetje. “De digitale vaardigheden van onze leerlingen zijn over het algemeen beter ontwikkeld dan die van de gemiddelde docent. Daarom ondersteunen we onze docenten om digiwijzer te worden. Bijvoorbeeld door ICTworkshops aan te bieden, themadagen te organiseren en mee te denken over bijscholing. Maar je op ICT-gebied ontwikkelen is een gedeelde verantwoordelijkheid. Wij bieden een waaier aan ondersteuningsmogelijkheden aan, maar de leraar moet ook zelf aan de bak. Docenten hebben het al razend druk, maar het is wel onze verantwoordelijkheid om leerlingen in de snel veranderende digitale omgeving klaar te stomen voor de arbeidsmarkt. Dus na schooltijd zelf in de boeken of achter het beeldscherm duiken, hoort erbij. Ik lees me in de weekenden ook in qua nieuwe ICT-mogelijkheden en sommige leerlingen stoeien na schooltijd ook met het bouwen van apps. Dus de leraar moet hier ook in mee. Het kost veel tijd, maar levert ook veel energie op.”

ICT-innovators en leerling-ICT-mentoren Dat er tijdsdruk bij leraren bestaat, erkent de informatiemanager

direct. “We proberen daar op in te spelen. Bij één van onze scholen is er een personal learning-pilot gaande, waarbij leerlingen tijdens roostervrij onderwijs in hun eigen tempo leren. Een bijkomend voordeel is dat docenten hierdoor niet vastzitten aan strakke roosters en zich kunnen richten op hun ICT-skills. Leerlingen en docenten met veel affiniteit kunnen op hun beurt met digitale toepassingen bijdragen aan de oplossing bij Quadraam.”

Op het Liemers College worden leerling-ICT-mentoren ingezet om hun medeleerlingen en zelfs docenten te ondersteunen bij digitale vragen. De leerlingen geven zich vrijwillig op en worden aangesproken op hun passie voor techniek en ICT. Zo komen ze niet alleen zelf verder, maar helpen ze ook achterblijvers om aan te sluiten. Daarnaast beschikt Quadraam over 8 à 9 ICT-innovators die een aantal keer per jaar een brainstormsessie houden. Dit zijn docenten met verschillende ICT-achtergronden. Ook zij helpen leerlingen en docenten bij ICT-vraagstukken en ze denken na over technische innovaties. Ze maken bijvoorbeeld plannen voor ‘augmented & virtual reality’ toepassingen in de klas of de aanschaf van 3D-printers. Maar ze denken ook na over een manier om één digitaal systeem te ontwikkelen voor onderwijsroosters voor alle dertien aangesloten scholen.

“Trek de buitenwereld de school binnen” Dat Den Oudsten als externe ICT’er bij een scholengemeenschap is binnengehaald, is een bewuste keuze geweest van de directie van Quadraam. Juist omdat hij voortdurend de verbinding probeert te zoeken tussen wat leerlingen op school nodig hebben en wat aan kennis van buiten naar binnen gehaald kan worden. “Als je leerlingen 21st century skills wilt bijbrengen, moet je je schooldeuren echt wagenwijd openzetten voor innovaties. De klassieke visie van onderwijs is al nauw genoeg van zichzelf. Aan ons de taak het breder te trekken.” In de praktijk betekent dit dat Quadraam veel contact heeft met hogescholen, universiteiten en (non-)profitbedrijven. Op haar hoofdlocatie is er een innovatie conventieruimte die als huiskamer is ingericht. Hier zijn lokale bedrijven, ondernemers en andere scholen welkom om te vergaderen, presentaties te geven of kennis te maken met stagezoekende scholieren. “Met mijn blik van buiten probeer ik de ontwikkelingen op school aan te vliegen als een bedrijfsverbeteringsproces met oog voor educatieve ontwikkeling.”

Werken aan samenwerken en niet aan kabels “Sommige mensen denken dat ik me als informatiemanager puur bezighoud met bytes en bits en kabels in het gebouw. Ik focus me liever op data-analyse en technische innovaties om het middeleeuwse bolwerk dat het onderwijs soms is, open te breken.

Daarom is het zo belangrijk om kennis te delen en elkaar te enthousiasmeren voor de IT-mogelijkheden die op ons afkomen. De wereld stopt niet bij de uitgang van de school en we kunnen veel leren van elkaar, van andere scholen en van bedrijven. Daarom ben ik ook zo trots op de leerling-ICT-mentoren en ICT-innovators, maar ook op de facilitaire ontwikkelingen die het mogelijk maken om ons samen verder te ontplooien. Zo zijn we in de zomervakantie bezig geweest om alle scholen voor te bereiden om samen te werken via Microsoft Office 365 en Sharepoint. Dat is tekenend voor het enthousiasme,” besluit Den Oudsten.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 23

Spreekbeurt

Leren in het interbellum tussen lesboeken en ICT 24 ictheek magazine nummer 3 / april 2018

Spreekbeurt Leiden middelbare scholen leerlingen wel goed genoeg op voor de banen van de toekomst?

Met welke ICT-skills moeten ze daartoe uitgerust worden? En beschikken leraren zelf al wel voldoende over deze skills? Aan schoolbestuurders en leden van de VO-raad de schone taak om met deze vragen aan de slag te gaan. ICTheek spreekt erover met Leon de Wit, die beide functies bekleedt. Hij is bestuurder bij NUOVO Scholengroep en lid van een werkgroep binnen de VO-raad met een focus op de digitale samenleving.

“Over het algemeen hebben veel leerlingen voldoende ICT-skills voor de banen die er nu bestaan. Ze leren via games en social media veel meer dan hun leraren om te gaan met digitale vaardigheden. Alleen ontbreekt het bij het gros van de leerlingen aan mediawijsheid. Het is onze verantwoordelijkheid om kinderen wegwijs te maken op internet en ze te leren wat de impact is van cyberpesten en van je privacy online te grabbel gooien. Mediawijsheid is veel meer een maatschappelijk vraagstuk. Want de techniek maakt de scheidslijn qua vrijheid van meningsuiting steeds dunner. Dit terwijl niet iedere leraar affiniteit heeft met online vaardigheden.” stelt De Wit. “Binnen onze scholengroep werken circa 700 medewerkers waarvan een groot deel boven de veertig. Niet iedereen is klaar voor de digitale samenleving. Maar als je niet meebeweegt, raak je leerlingen kwijt in de Facebook- en Whatsapp-jungle.”

‘De dienstensector verdwijnt niet zo maar’ Daarnaast stelt de schoolbestuurder dat het lastig is om in te schatten in hoeverre leerlingen carrière-technisch toekomstbestendiger zijn als er voortdurend op digitale basisvaardigheden gehamerd wordt. “Zelf een app bouwen is erg handig, maar zal niet voor iedere leerling of leraar weggelegd zijn. Daarom moeten we afwegen wat realistische ICT-skills zijn die we willen overbrengen. Als VO-raad overwegen we om programmeerlessen toe te voegen aan het curriculum, maar welk vak valt er dan af? En wat vragen bedrijven? Want ik vraag me af of de huidige dienstensector zomaar verdwijnt. Wellicht kopen we over tien jaar wel een programmeur uit China of India in voor onze IT-processen en is de vraag op onze arbeidsmarkt naar stoelenmakers wel veel groter. Of worden stoelen dan ge-3Dprint? ”Het zijn de pittige vraagstukken waar schoolbesturen binnen de VO-raad zich over buigen.

Het Nederlandse onderwijsinterbellum Volgens De Wit heeft de VO-raad de taak om het voortgezet onderwijs te helpen met de invoering van een vak als digitale basisvaardigheden: “Op het VMBO zijn de opleidingseisen nog heel ouderwets: bij techniek leer je een muurtje metselen en bij handvaardigheid een pot kleien. Maar zijn dat per se weggegooide vaardigheden? Bepaalde basisvaardigheden, ook digitale vaardigheden, zullen altijd van pas komen. Niet iedereen hoeft ethisch te kunnen hacken. Een foutloos geschreven mail versturen en weten hoe je betrouwbare informatie op internet kunt vinden wel.

Alleen bestaat dit vakoverstijgende lesonderdeel niet op zichzelf.”

Dit is volgens De Wit een uitgelezen kans voor de VO-raad om bij te helpen. “Maar dat lukt pas als we accepteren dat we in een ontdekkingsfase zitten in een onderwijssysteem dat nu eenmaal niet flexibel is. We hebben statische wetgeving en klassieke examinering

“Digitaal Rijbewijs Onderwijs?

Bijna beschamend” die niet meebewegen met de omloopsnelheid van innovatie en de vraag van de samenleving. Kijk naar het Digitaal Rijbewijs Onderwijs; het voormalige certificaat voor docenten als bewijs van hun computerbasiskennis. Daar schaam ik me bijna voor. Dat is niet van deze tijd.’’ Gelukkig staat de onderwijswereld niet helemaal stil. “Kijk naar gepersonaliseerd leren; er zijn al wiskundeprogramma’s waarbij kinderen op een adaptieve manier aan de slag gaan. Dit staat wel in de kinderschoenen, maar dat geeft ons tijd om mee te bewegen.”

De Wit spreekt hierbij over ons huidige schoolsysteem als een interbellum tussen een onderwijsstructuur waar leerlingen uit een boek leren en waar we vol inzetten op ICT-skills: “Want ondanks de trage vooruitgang, doen we qua toekomstbestendig onderwijs ons best.” Hij doelt op het Doorbraakproject dat tot eind 2017 liep. Samen met de ministeries van EZ en OCW, Kennisnet en de PO-raad focuste de VO-raad op de ontwikkeling van maatwerk op het gebied van ICT op scholen. Vanuit dit project is onder andere een inkoopcoöperatie met de naam SIVON opgericht. Van hieruit worden ICT-producten en -diensten aangeschaft en wordt nagedacht over het gezamenlijk slim aanbesteden van ICT-gerelateerde diensten. “Daarnaast hebben we – binnen het deelproject Leerling 2020 – Leerlabs ontwikkeld.

Het doel was om hierbij onderzoek te doen naar nieuwe vormen van lesgeven. Hierbij zijn leraren van meer dan 200 middelbare scholen bezig geweest met het vraagstuk ‘maatwerk in verband met ICT’ om tot nieuwe inzichten te komen.” Dit betekent echter niet dat de onderwijsvraagstukken met oog op digitale vaardigheden daarmee volledig beantwoord zijn. “Niemand kan weten of de leerlingen van nu aan de beroepseisen van morgen voldoen, maar we kunnen ze wel zo veel mogelijk digitale bewustwording en praktische vaardigheden meegeven. Dat kan door docenten te leren flexibel om te gaan met tools en te laten inschatten wanneer ze ‘cloud-achtige’ instrumenten of een papieren boek inzetten.”

NUOVO Scholengroep telt tien

De VO-raad is een vereniging

middelbare scholen in Utrecht en

van scholen in het voortgezet

biedt praktijkonderwijs, vmbo-, havo-,

onderwijs die bijdraagt aan de

vwo-, gymnasium- en internationaal

kwaliteit van het onderwijs door

georiënteerd onderwijs aan 6.000

schoolbestuurders en schoolleiders

leerlingen.

te ondersteunen bij hun taken. De VO-raad vertegenwoordigt bijna alle schoolbesturen in Nederland.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 25

De maker verklaart

Anneleen Vaandrager, Microsoft:

Hoe bereiden we leerlingen voor op een volstrekt onbekende toekomst?

“De kinderen van nu die in 2030 de arbeidsmarkt betreden, zullen in een wereld terechtkomen waar wij ons nu nog geen voorstelling van maken. Hoe bereiden we hen voor op die wereld, waarin technologie een nog belangrijker rol zal spelen? Daarvoor zijn veranderingen in het onderwijs noodzakelijk.” Aan het woord is Anneleen Vaandrager, Senior Director Future Ready Skills bij Microsoft. Ze is binnen Microsoft wereldwijd verantwoordelijk voor de ontwikkeling van ICT-skills van zowel leerlingen als leraren. Ze reist de hele wereld rond om met verschillende onderwijs-stakeholders – van student tot minister – van gedachten te wisselen over de rol van technologie in het onderwijs.

26 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

De maker verklaart

Leerlingen in het voortgezet onderwijs nemen nu al besluiten over hun toekomst. Niemand weet nog wat voor werk zij later zullen doen.

Worden ze drone dispatcher, extinction revivalist, time hacker, clone rancher of gravity puller? Hoe helpen we leerlingen om hen op de toekomst voor te bereiden? Dat is volgens Vaandrager de taak van het onderwijs, maar ook de bijdrage die Microsoft aan het onderwijs wil leveren. De scholen die zij wereldwijd bezoekt, werken volgens haar voor het overgrote deel nog volgens een onderwijsmodel dat een paar honderd jaar geleden is bedacht. “Iedereen weet dat dat sterk moet veranderen, maar de vraag is vooral: hoe?”

Microsoft denkt actief mee over de mogelijkheden die technologie in de toekomst kan bieden. “Technologie is daarbij een hulpmiddel, geen doel op zich. Door social media, whatsapp en mobiele telefonie is technologie langzaam maar zeker ons dagelijks leven ingeslopen.

Daar denken we niet eens over na, het is gewoon een middel om met vrienden in contact te blijven. Zo kijk ik ook naar technologie in het onderwijs: hoe kunnen we met de technologie die er is het onderwijs verbeteren?”

Het onderwijs zou daarbij niet alleen de nadruk moeten leggen op

technologische vaardigheden, maar juist ook op sociale vaardigheden.

Vaandrager onderscheidt de vijf c’s: coding, collaboration, communication, computational thinking en critical thinking. “Die worden superbelangrijk in de toekomst. Als collega’s dan bijvoorbeeld niet meer naast je zitten, maar op grote afstand van je zijn, moet je extra goed zijn in communiceren en samenwerken.”

Voor docenten heeft dat een grote impact op hun werk. Hun rol wordt meer het begeleiden van leerlingen in de rol van coach en mentor en minder de rol van allesweter. “Een deel van de huidige docenten heeft daar angst voor, want zo zijn ze niet opgeleid. Leren wordt ook meer gepersonaliseerd, aangepast aan de interesses en behoeften van kinderen. De tijd van het ‘leren om te leren’ is voorbij. Tegenwoordig draait het om persoonlijk, doelgericht en doelbewust zaken leren die belangrijk zijn in de toekomstige digitale wereld. Ik heb er bovendien vertrouwen in dat dat de fantasie van kinderen zal stimuleren.”

Microsoft is erg betrokken bij STEM: Science, Technology, Engineering and Math. Uit onderzoek hiernaar blijkt dat de banen van de toekomst zich vooral op deze vakgebieden zullen richten. En voor ruim 80 procent van de toekomstige banen zul je een vorm van

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 27

De maker verklaart

faciliteert wereldwijd conferenties voor docenten, leidinggevenden en overheden om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.”

Situatie in Nederland voor verbetering vatbaar

Anneleen Vaandrager, Senior Director Future Ready Skills Microsoft

technologie nodig hebben. Vaandrager: “We moedigen ministeries van onderwijs aan om ruimte te maken voor technologie in de reguliere lesprogramma’s, niet alleen in naschoolse programma’s.

Microsoft biedt verschillende technologie-lespakketten aan die zijn toe te voegen aan bestaand lesmateriaal. Minecraft is bijvoorbeeld onderdeel van zo’n pakket. Kinderen van acht à negen jaar vinden dat geweldig. Zonder dat ze het beseffen, leren ze zo al de eerste beginselen van coderen. Juist bij meisjes in die leeftijdscategorie is die ervaring bepalend voor hun beslissing of STEM iets voor hen is.”

Onderwijskwaliteit en het aandeel van technologie daarin wordt ook wereldwijd een steeds belangrijker onderwerp. In de ‘global economy’ opereren bedrijven vanuit verschillende landen; daarom moet ieder land voldoende goed opgeleide mensen hebben. “Goed onderwijs wordt steeds belangrijker om drie redenen: om de ‘economic competitiveness’ (heb je voldoende goed geschoolde arbeidskrachten?), ‘employability’ (is er in absolute zin genoeg werk?) en ‘entrepreneurship’ (is er voldoende ondernemingskracht?). Het zaadje wordt geplant in het onderwijs.”

Ieder land zijn eigen issues Welke landen lopen voorop als het gaat om de rol van technologie in het onderwijs? Dat is volgens Vaandrager moeilijk te zeggen.

“Finland scoort hoog: dat land introduceerde enkele jaren terug een heel andere aanpak van educatie. Ieder land zit ook in een andere fase: innovatie is vooral afhankelijk van wat er nodig is op het gebied van educatie. In Saoedi-Arabië realiseert men zich dat de economische welvaart die het winnen van olie hen heeft gegeven een keer ophoudt. Daar heeft een Arabische prins een superinteressante visie voor 2030 ontwikkeld, die aangeeft dat het land steeds meer richting service moet. Ook daar ligt de kiem in het onderwijs. Hoe moet het onderwijs veranderen? Wat voor scholen bouwen we? Welke docenten zetten we voor de klas? Landen als India zijn traditiegetrouw sterk in programmeren, maar gaan nu meer inzetten op samenwerken, communiceren en kritisch denken.

Afrika heeft het computertijdperk overgeslagen; daar gebeurt alles via de mobiel en worden geweldige apps ontwikkeld. Microsoft

28 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

Maar hoe gaat het dan met de digitale vaardigheden in Nederland?

“Niet goed”, zegt Martin Diepeveen, binnen Microsoft Nederland verantwoordelijk voor onderwijs, kort maar krachtig. “In Nederland maken digitale vaardigheden geen deel uit van het curriculum.

Gelukkig heeft de Nederlandse overheid in het nieuwe regeerakkoord ruimte gemaakt voor vernieuwing. De werkgroep Curriculum Nu werkt daaraan vanuit het onderwijs. Dat is niet alleen gericht op de vier basisvaardigheden van Kennisnet – ICT-basisvaardigheden, computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid – maar ook op alle 21e-eeuwse vaardigheden, waaronder samenwerken, kritisch denken, creatief denken en problemen oplossen.”

Met die digitale vaardigheden moet je volgens Diepeveen al in het primair onderwijs beginnen, met daarna een goede ‘handover’ naar het voortgezet onderwijs. “Niet ieder kind hoeft te leren coderen, maar iedereen moet wel begrijpen wat de effecten zijn van technologie op zijn of haar werkveld. Mijn advies aan scholen is: wacht niet tot de overheid aangeeft wat het verplichte curriculum is, maar ga direct aan de slag. Als school heb je immers de plicht om leerlingen voor te bereiden op de wereld van morgen. Je kunt bijvoorbeeld al starten met het lesmateriaal van de stichting FutureNL voor het primair onderwijs en IturnIT voor het voortgezet

“Hoe kunnen we met de technologie die er is het onderwijs verbeteren?” onderwijs. Dit zijn doorlopende leerlijnen over alle vier de digitale vaardigheden die aansluiten op de leerlijnen van de SLO. Als je als school niet meegaat, kunnen je leerlingen een leerachterstand oplopen. Zo klagen veel ICT-bedrijven al dat ze nieuwe medewerkers opnieuw moeten opleiden.”

Via FutureNL kunnen PO-docenten ook gratis een teach the teacher-traject volgen en zo hun digitale vaardigheden bijspijkeren.

Bovendien organiseert Microsoft samen met IturnIT ‘proeverijen’ om leerkrachten enthousiast te maken. Microsoft werkt met deze organisaties samen en investeert soms door geld of lesmateriaal te doneren of door het gebouw ter beschikking te stellen. Diepeveen: “Niet alle instellingen lopen achter – zo gaan de ontwikkelingen in het primair onderwijs sneller dan het voortgezet onderwijs – maar er is nog heel veel te doen. “Ik zou docenten ook aanraden: bezoek eens een onderwijsdag van SLBdiensten of APS IT diensten, bijvoorbeeld hun Inspiratiedag op zaterdag 10 november (slbdiensten.nl/inspiratiedag). En kijk eens op Education.microsoft. com, een onderdeel van de website van Microsoft voor en door docenten gemaakt. Doe inspiratie op wat jouw collega’s vandaag in de les aan het doen zijn! Een andere tip: de Nacht van de Leraar, die de Hogeschool Leiden op 4 oktober weer organiseert.”

Onderwijsinstellingen besparen flink op Adobe Creative Cloud. SLBdiensten heeft speciaal voor instellingen diverse licentieafspraken met Adobe afgesloten, zodat uw instelling kan profiteren van educatieve tarieven. Heeft u nog geen Adobe licentie of wilt u meer weten over de voorwaarden en prijzen, neem contact op met Sandra Fiege (sandra.fiege@slbdiensten.nl).

GeĂŻnteresseerd in Adobe trainingen voor uw medewerkers?

Ons uitgebreide trainingsaanbod vindt u op slimindeklas.nl/trainingen VERKRIJGBAAR BIJ

Kijkje in de klas

Gepersonaliseerd onderwijs Veenlanden College laat je leren op je niveau Een van de scholen in Nederland die gepersonaliseerd onderwijs (GO) aanbiedt, is de Vinkeveense vestiging van het Veenlanden College. Bij gepersonaliseerd onderwijs volg je vakken op het niveau dat het beste bij je past. En dat heeft voor veel leerlingen grote voordelen. “Voor een leerling als Isabel Kok was het ideaal. Zij had een mavo-advies, maar is op deze school zó gemotiveerd geraakt, dat ze steeds meer vakken op havoniveau is gaan doen en Engels zelfs op vwo-niveau.” Dat vertelt Marga Hoohenkerk, coördinator van alle GO-klassen in het eerste en tweede jaar. Een dubbelinterview met Marga en Isabel.

Het Veenlanden College is een school voor mavo/havo/atheneum met twee locaties: Mijdrecht (1.300 leerlingen) en Vinkeveen (350 leerlingen). De Vinkeveense vestiging biedt sinds schooljaar 2016/2017 gepersonaliseerd onderwijs aan, nu nog in combinatie met regulier onderwijs, maar heeft de ambitie om uit te groeien tot een locatie met uitsluitend gepersonaliseerd onderwijs. “Isabel zat in de eerste GO-lichting. Wij hanteerden lange tijd een postcodebeleid om de leerlingen over Vinkeveen en Mijdrecht te verdelen. Nu

30 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

zien we dat Mijdrechtse leerlingen bewust kiezen voor Vinkeveen vanwege het gepersonaliseerd onderwijs. In Vinkeveen bieden we alleen leerjaar 1 t/m 4 mavo en onderbouw havo/vwo aan. Daarna stap je over naar Mijdrecht.”

Ieder vak op je eigen niveau Isabel vindt dat gepersonaliseerd onderwijs alleen voordelen heeft.

“Vooral dat je ieder vak op je eigen niveau kunt volgen. Bovendien

Kijkje in de klas

Isabel Kok (tweede van links): “Door gepersonaliseerd onderwijs word je zelfstandiger en leer je beter plannen.”

je er het volgend schooljaar mee verder. Doubleren kan daardoor niet; hooguit verleng je je onderbouwtijd, omdat je niet alle leerdoelen hebt bereikt. De leerdoelen die je wel hebt gehaald, hoef je niet opnieuw te doen.”

Zelfstandig aan de slag De dag van iedere GO-leerling begint in de basegroep: dan plan je je dag in. Isabel: “Dan zet je je werkdoelen in de agenda en weet je welke opdrachten je moet maken om die te bereiken. Daarna heb je een rooster en volg je lessen op mavo- of havo/vwo-niveau. Meestal begint de les met een lezing of uitleg en vervolg je met de workshop:

“Het maakt je een meer bewuste leerling, die keuzes kan maken en de regie neemt in haar eigen ontwikkeling”

word je zelfstandiger en je leert beter plannen.” Hoohenkerk beaamt dat. “Het maakt je een meer bewuste leerling, die keuzes kan maken en de regie neemt in haar eigen ontwikkeling. Dat zijn vaardigheden waar je later in het vervolgonderwijs ook profijt van zult hebben.”

Het gepersonaliseerd onderwijs biedt bovendien meer flexibiliteit.

Leerlingen die bijvoorbeeld de mavo-opleiding volgen kunnen ervoor kiezen een vak na drie jaar in plaats van vier jaar af te sluiten door het centraal examen een jaar eerder te doen. Dit geeft hen de ruimte om in het vierde jaar het vak op een hoger niveau af te sluiten. “Ze moeten dan wel een versneld traject volgen. Het leuke is dat ook het type leerling dat vaak als minder gemotiveerd bekend staat nu wel regelmatig overweegt om een vak versneld af te sluiten. Als je een vak waar je goed in bent eerder kunt afsluiten heb je in het laatste jaar ook meer tijd voor de vakken die je lastig vindt. Dit kan voor leerlingen heel aantrekkelijk zijn. Vakken op een lager niveau afsluiten dan je basisniveau is op dit moment nog niet mogelijk.

Vakken op een hoger niveau afronden wel. Ons land is zo ingericht dat je examen doet in het vak waar je het slechtst in bent. Je bent eigenlijk zo goed als je slechtste vak. Dat vind ik eigenlijk bizar.”

Blijven zitten is er bij gepersonaliseerd onderwijs ook niet bij.

Hoohenkerk: “Heb je een vak niet af? Dan is dat geen ramp, dan ga

dan ga je opdrachten maken. Eens per week of twee weken spreken de leerlingen hun coach een kwartier: hoe is het gegaan? Heb je je doelen behaald? Loop je achter of voor op je schema?”

Isabel: “Er vallen eigenlijk bijna nooit lessen uit. We kunnen immers altijd door met ons werk op de laptop. We werken vanuit de portal.

Daar staat alles in: de dagplanning, je lessen, je werkdoelen en je taken, opdrachten met bijbehorende deadlines. Ook je cijfers, de eventuele feedback van je leraar en de verslagen van de wekelijkse coachgesprekken staan erin. Je ouders hebben ook toegang tot de portal en kunnen meekijken.” Naast de coachgesprekken zijn er drie keer per jaar Loc-gesprekken: driehoek gesprekken tussen de leerling, ouder en coach. De leerling bereidt dit gesprek zelf voor en stelt de agenda op.

Ouders heel positief Hoe zal gepersonaliseerd onderwijs zich verder ontwikkelen bij het Veenlanden College? Hoohenkerk: “Ook de vestiging in Mijdrecht heeft in het schoolplan opgenomen om aan de slag te gaan met gepersonaliseerd onderwijs, maar dat is nog in ontwikkeling.

Komend schooljaar kijken we hoe de leerlingen uit Vinkeveen aansluiting kunnen vinden op het onderwijs in Mijdrecht. Voor leerlingen als Isabel proberen we ervoor te zorgen dat ze Engels op vwo-niveau kan blijven volgen en de andere vakken volgens haar havo-rooster. Belangrijk is ook dat de ouders heel positief zijn over gepersonaliseerd onderwijs. Daar zijn we erg blij mee. In de waan van de dag vergeten we wel eens dat we echt goed bezig zijn!”

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 31

header header

Cursussen CursussenIT IT&&digitale digitalevaardigheden vaardigheden Voor Voorhet hetHBO, HBO,MBO MBOén énVoortgezet Voortgezetonderwijs onderwijs Geef Geefjouw jouwleerlingen leerlingende detechnische technischeen encognitieve cognitieveskills skillsdie dienodig nodigzijn zijn omteteexcelleren excellerenininde dedigitale digitalewereld wereldvan vanvandaag vandaagen enmorgen. morgen. om

Toepasbaaropopverschillende verschillendelesprogramma’s lesprogramma’s   Cursussen   Toepasbaar Cursussenopophet hetgebied gebiedvan vanHard Hard&&Software, Software, Hands-onoefeningen, oefeningen,simulaties simulatiesenengames games   Hands-on InternetofofThings, Things,Cyber CyberSecurity, Security, Internet Cursussenzijn zijnbeschikbaar beschikbaarininhet hetNederlands Nederlands   Cursussen ProgrammerenenenNetwerken Netwerken Programmeren Docententrainingenenontwikkeling ontwikkeling   Docententraining Persoonlijkefeedback feedbackenenflexibele flexibeleleerlijnen leerlijnen   Persoonlijke Sinds Sindsdedestart startvan vanhet hetprogramma programmainin 1997, 1997, hebben hebbenererwereldwijd wereldwijdbijna bijna8 8 miljoen miljoen studenten deelgenomen aan studenten deelgenomen aaneen eencursus cursus van vandedeNetworking NetworkingAcademy.

Academy.

www.NetAcad.com www.NetAcad.com @cisconetacad @cisconetacad @cisconetworkingacademy @cisconetworkingacademy

Referentiecase – Training Beheer van (mobiele) devices en gebruikers met EM+S

“De training maakte voor mij het plaatje compleet” Scholieren leren, maar hun leraren en het ondersteunend onderwijspersoneel schaven eveneens hun kennis bij. Slim in de Klas, het leercentrum van SLBdiensten, levert hen trainingen en cursussen op allerlei (technologische) onderwijsgebieden. Clemens Linderhof, Project Manager I &A bij de Gelderse Onderwijsgroep Quadraam, vertelt over zijn ervaring met de training Beheer van (mobiele) devices en gebruikers met EM+S. Waarom bent u deze cursus gaan volgen?

Wat heeft u aan de training gehad?

“We zijn in de afgelopen jaren meer en meer bewogen richting het concept ‘Bring Your Own Device’ (BYOD, red.). Deze apparaten maken amper nog contact met een server, maar zijn altijd en overal verbonden met het internet. Hierdoor is de beheersbaarheid van risico’s een steeds grotere uitdaging geworden, zeker als je de dataen privacywetgeving zoals de AVG in ogenschouw neemt. Microsoft’s Enterprise Mobility en Security-suite (EM+S, red.) maakt het beheren en beveiligen van al deze devices op een hanteerbare manier mogelijk.

Daarom ben ik deze training bij Slim in de Klas gaan volgen.”

“Vooral het FastTrack-programma, waarbij Microsoft een partner aanbiedt die EM+S binnen onze scholengroep helpt integreren en uitrollen, stelde me gerust: het is niet ontzettend ingewikkeld en we hoeven het niet allemaal zelf te kunnen. Daarnaast zie ik het feit dat je device-instellingen met account-instellingen kunt verbinden als de ontbrekende schakel voor het beheren van de BYOD-apparatuur.”

Hoe is de training bevallen?

“De training voldeed aan mijn verwachtingen. Ik wilde weten wat er allemaal mogelijk was met EM+S en hoe ingewikkeld dat zou zijn. Er waren mooie praktijkvoorbeelden, een heldere uitleg en de presentatie – inclusief sheets die tijdens de dag sneuvelden – kregen we mee terug naar huis, zodat ik daarop terug kan vallen wanneer het nodig is. De training maakte voor mij het plaatje van wat we het aankomende jaar moeten gaan doen compleet.”

Hoe gaat u hetgeen geleerd in de praktijk brengen?

“We gaan nu samen met de andere twee partijen een proof of concept starten, die aan het eind van dit kalenderjaar klaar moet zijn. Binnen dit traject zullen we de lessen van de training in de praktijk gaan brengen. Ik heb het vertrouwen gekregen dat EM+S beheersbaar en betrouwbaar is en dat het goed past binnen ons concept, waarbij wij als Quadraam een regierol innemen en samen met onze externe beheerspartij UniLogic én de partner van Microsoft onze doelen gaan behalen.”

Kijk voor alle trainingen op www.slimindeklas.nl/trainingen

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 33

Column

Stereotiepe zienswijzen voornaamste oorzaak gering aantal vrouwen in de ICT ICT heeft een sterk mannelijk imago, zeker in Nederland. Dat is cultureel bepaald. In andere landen, zoals Spanje en Turkije, heeft ICT een minder genderstereotiepe lading. In sommige landen, zoals Maleisië, is ICT zelfs een typisch vrouwenberoep. Dat in Nederland ICT beschouwd wordt als iets wat meer bij jongens en mannen past dan bij meisjes en vrouwen, is cultureel bepaald.

De stereotiepe beelden over techniek en ICT hebben tot gevolg dat maar weinig meisjes kiezen voor een vervolgopleiding of beroep in die domeinen. Doordat er zo weinig vrouwelijke rolmodellen zijn, houdt deze segregatie op de arbeidsmarkt zichzelf in stand. Meisjes groeien op met het beeld dat techniek niets voor hen is. Dat wil zeggen, áls ze er al een beeld van hebben; vaak komt techniek niet eens als toekomstige optie bij hen op.

Zelfbeeld Aan de capaciteiten van onze meisjes ligt het niet. Nederland scoort

34 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

in internationaal vergelijkende onderzoeken hoog op wiskunde, ruimtelijk inzicht en analytische vaardigheden; zowel Nederlandse meisjes als Nederlandse jongens doen het goed. Maar uit onderzoek blijkt ook dat Nederlandse meisjes een laag zelfbeeld hebben op het gebied van de bètavakken. Ze denken al snel dat ze niet goed genoeg zijn en kiezen er dan niet voor.

Om hier verandering in te brengen organiseert VHTO buitenschoolse activiteiten voor jonge meisjes (10-15 jaar), zoals de DigiVita Code Events, het DigiVita Zomerkamp en de Smart City Challenges. Het feit dat meisjes zich hier massaal voor aanmelden, stemt hoopvol.

Column Mannencultuur Alhoewel het aantal meisjes dat kiest voor een opleiding in ICT en techniek de laatste jaren stijgt, zijn we nog mijlenver verwijderd van een evenwichtige v/m-balans. De meisjes die wél kiezen voor een technisch profiel en een technische of ICT-opleiding, stappen – zodra ze gaan werken – relatief snel over naar een niet-technische functie.

In het technische werkveld heerst een cultuur waar veel vrouwen zich moeilijker in thuis voelen.

Overheid, industrie en bedrijfsleven schreeuwen al jaren om meer technisch geschoolde professionals. Ze weten dat diversiteit leidt tot meer omzet en roepen vrouwen op om toch vooral een technische loopbaan te kiezen. Even hardnekkig blijven de machocultuur en stereotiepe zienswijzen van kracht. Vrouwen moeten zich meer bewijzen, komen vaker niet in beeld bij promoties en worden geconfronteerd met seksuele intimidatie. Ook ontbreekt het in de praktijk nogal eens aan gunstige secundaire arbeidsvoorwaarden. Op papier zijn parttime werk en flexibele uren vaak wel mogelijk, maar binnen veel bedrijven zijn fulltime werken en 24/7 standby staan de norm.

De cirkel doorbreken Stereotyperingen en ingesleten rollenpatronen zijn niet eenvoudig te veranderen. Maar het kan wel! Natuurlijk moeten we meisjes blijven ondersteunen, enthousiasmeren en stimuleren om zich breed te oriënteren op een studie of loopbaan. Hierbij is de inzet van vrouwelijke rolmodellen een krachtig middel. VHTO organiseert al jarenlang de succesvolle speeddates, waarin meisjes in gesprek gaan met vrouwelijke technici. Het positieve effect hiervan is onmiskenbaar zichtbaar: meer meisjes kiezen voor techniek.

Zolang onze maatschappij techniek en mannen nog op één hoop gooit, is er voor technisch verstandige vrouwen nog het nodige missiewerk te verrichten. Zij doorbreken keer op keer de stereotypen en effenen zo het pad voor de volgende generatie technische meisjes. Dat vereist incasserings- en doorzettingsvermogen.

Er ligt ook een taak voor onderwijs en werkveld om vooroordelen uit de wereld te helpen. Denk niet bij voorbaat dat meisjes géén en jongens wél interesse in techniek hebben. Schep een veilig, inclusief leer- en werkklimaat, voor vrouwen én mannen. Bezie de wereld met een ‘open mind’ en laat je positief verrassen.

Miranda Valkenburg, VHTO, Landelijk expertisebureau meisjes/ vrouwen en bèta/techniek Over VHTO VHTO, Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek, zet zich in om de participatie van meisjes en vrouwen in bèta, techniek en ICT te vergroten. VHTO richt zich daarbij op de hele keten van primair onderwijs, voortgezet onderwijs, bèta/technische en ICT-opleidingen in het middelbaar beroeps- en het hoger onderwijs tot en met de arbeidsmarkt.

Nederlandse meisjes kiezen minder voor opleidingen en beroepen in bèta, techniek of ICT dan jongens. Dat terwijl meisjes vaak wel talent hebben voor bèta/technische vakken en zij hier over het algemeen even goed op presteren als jongens. VHTO levert een bijdrage aan meer diversiteit door activiteiten te organiseren met onderwijsinstellingen, bedrijven en de overheid die erop gericht zijn de participatie van meisjes en vrouwen in bèta, techniek en ICT te vergroten. VHTO richt zich daarbij op de hele keten van primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs tot en met de arbeidsmarkt. Ook ouders en de media worden bij de activiteiten betrokken.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 35

Drie vragen aan

Tonny Plas, onderwijsadviseur op het gebied van ICT en privacy De Algemene Verordening Gegevens­ bescherming (AVG) is op 25 mei ingevoerd.

Vlak na de zomervakantie maken we de stand op: hoe ver is het onderwijs met de invoering van de nieuwe wetgeving? Dat vroegen we aan Tonny Plas, onderwijsadviseur en medeeigenaar Privacy op School B.V.

1

Hebben scholen hun huiswerk over de AVG wel goed gedaan?

“Dat verschilt enorm per school. Sommige schoolbesturen zijn al een jaar geleden begonnen; andere hebben pas net de eerste voorbereidingen getroffen. Deze scholen hebben nog een lange weg te gaan, want het duurt gemiddeld twee jaar om de nieuwe wet goed vorm te geven. Verder blijft het een continu proces.

Organisaties die zeggen dat ze honderd procent compliant zijn, geloof ik niet. Het menselijk handelen blijft de zwakste schakel. Je kunt gegevens wel technisch beveiligen, maar zolang mensen zich niet bewust zijn van het feit dat ze met persoonsgegevens werken, heb je een nog een grote uitdaging. Dan bewaren zij gevoelige gegevens gewoon op een onversleutelde USB-stick. Bewustwording en voorlichting zijn daarom belangrijke eerste stappen in het proces.”

2

Wat zijn de tips en tops voor scholen?

“Het is van belang dat er op organisatorisch vlak meters worden gemaakt: taken en verantwoordelijkheden moeten duidelijk worden belegd binnen de school en niet alleen bij de centrale staf. Daarnaast moet de primaire focus van scholen nu liggen op de aspecten waar de Autoriteit Persoonsgegevens veel aandacht aan besteedt. Zoals het verlenen van de juiste toegang tot applicaties, afspraken over bewaartermijnen en het vernietigen van persoonsgegevens, en het regelen van toestemming voor bijvoorbeeld beeldmateriaal.

Dit laatste is echt een klus. Bij publicatie van beeldmateriaal moet je je namelijk afvragen: heb ik hier toestemming voor nodig? Toestemming brengt veel werk met zich mee, omdat het moet worden geregistreerd. Hopelijk komen hiervoor snel goede oplossingen in de markt.

Ook het uitwisselen van gegevens met andere partijen is een heikel punt. Zo vraagt de GGD geregeld leerlinggegevens op en werden tot voor kort zeer gevoelige persoonsgegevens, waaronder het BSN, door de school verstrekt. Gelukkig wordt dit nu sectoraal opgepakt, maar het kan nog beter. Denk aan wettelijke verplichtingen, zoals het uitvoeren van Data Protection Impact Assessements (DPIA) of het

36 ictheek magazine nummer 4 / september 2018

gezamenlijk opzetten van een (gevuld) verwerkingenregister. Dit is een uitgelezen kans om als sector samen te werken en antwoorden te vinden op de vragen die elke school heeft.”

3

Zijn de veranderingen voelbaar binnen scholen?

“Niet alleen de kosten, maar ook de werkdruk loopt op.

Verantwoordelijkheden beleggen, mensen vrijmaken om hiermee aan de slag te gaan, een FG (functionaris voor de gegevensbescherming) van buitenaf inhuren: het kost allemaal tijd en geld. De administratieve lasten die gemoeid gaan met het afhandelen en beoordelen van de verwerkersovereenkomsten of het regelen van toestemming zijn groot. Dit verandert ook de manier van werken en dat creëert soms weerstand. Soms schieten scholen zelfs een beetje te ver door in hun maatregelen. Dan besluiten ze bijvoorbeeld helemaal geen foto’s meer te delen van kinderen of medewerkers.

Als je als organisatie kunt motiveren dat je sommige gegevens deelt ten behoeve van het onderwijs en je doet dit zorgvuldig, dan is er best veel mogelijk. Je hebt de AVG, maar je moet hierbij wel het GBV, oftewel het gezond boerenverstand blijven gebruiken.”

Licentienieuws

Nieuwe leveranciers

Cisco / NetAcad SLBdiensten is in samenwerking met Fast Lane het nieuwe Academy Support Center (ASC) en Instructor Training Center (ITC) voor het Nederlandse onderwijs. Vanuit deze samenwerking kunnen wij je voorzien van goede support en trainingen om binnen jouw instelling aan de slag te kunnen met Cisco’s Networking Academy (NetAcad).

Easy Software Deployment Recent hebben wij een overeenkomst afgesloten met Easy Software Deployment. Daarmee wordt het beheren van Windows-machines gemakkelijker door het sneller installeren en updaten van software op een eenvoudige manier. Easy Software Deployment is speciaal voor Windows-omgevingen ontworpen.

Het kan software uitrollen gebaseerd op groepen, computers én gebruikers. Alle software die op een Windows omgeving kan draaien, kan worden uitgerold met Easy Software Deployment.

Heb je interesse in een gratis demo, neem dan contact met onze servicedesk op via servicedesk@slbdiensten.nl

Verlengde overeenkomsten Voor de komende drie jaar zijn de overeenkomsten verlengd met de volgende leveranciers: • Netop (software voor classroom management. Met Vision houdt de docent toezicht op het computergebruik van leerlingen om zo hun voortgang en activiteiten te kunnen bewaken).

• ESET (categorie antivirus & systeembeveiliging).

• F-Secure (categorie antivirus & systeembeveiliging).

• McAfee waarbij Dearbytes de supportrol vervult. (categorie antivirus & systeembeveiliging).

• Assist X voor ClassPolicy (categorie Remote Control & Classroom Management) Met ClassPolicy van AssistX hebben docenten goed grip op wat de leerlingen tijdens de les met hun Windows laptops, tablets of desktops doen (en niet doen).

Docenten kunnen via een Nederlandstalige app met de muis of touchscreen de devices van de leerlingen besturen.

• Met IBM SPSS is de overeenkomst zelfs voor vier jaar verlengd.

SPSS is de bekendste software op het gebied van statistiek.

Standaard gebruikt in het Hoger Onderwijs, dus een ideale voorbereiding voor uw studenten hierop.

• De overeenkomsten met Corel (categorie grafisch) en Acronis (categorie Backup) zijn ieder met een jaar verlengd.

Kennismaken met nieuwe initiatieven in security

Holm Security: gratis kwetsbaarheidscan Morphisec: extra bescherming tegen onbekende aanvallen

Wil je de digitale processen van jouw instelling wel eens laten testen op kwetsbaarheden? In samenwerking met Holm Security bieden wij nu een gratis online netwerkscan en webapplicatiescan. Hiermee wordt het inzicht rondom kwetsbaarheden voor scholen gemakkelijker en transparanter.

Door een scan van je netwerk of website, krijg je inzicht in de IT-security. Mail bij interesse naar servicedesk@slbdiensten.nl.

Of je werkt met Microsoft Defender, Symantec Endpoint Protection of een andere AV-oplossing: Morphisec voegt een extra laag bescherming toe tegen onbekende aanvallen. Een bijkomend voordeel is dat deze oplossing ook beschermt als je jouw applicaties niet hebt gepatched. Wil je Morphisec uitproberen of meer weten? Neem dan contact op met onze Servicedesk via servicedesk@slbdiensten.nl of bel ons op 020-4201396.

Alle hierboven genoemde leveranciers met hun producten en diensten zijn terug te vinden onder ‘licenties’ op www.slbdiensten.nl. Voor prijsinformatie log je met jouw account in of neem je contact op met onze servicedesk via servicedesk@slbdiensten.nl of via (020) 420 13 96.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 37

Kom naar de gratis Inspiratiedag ICT in de Onderwijspraktijk op zaterdag 10 november en leer van collega’s hoe zij sneller en makkelijker werken, leukere lessen creÍren en beter communiceren met behulp van o.a. OneNote, Teams en de Micro:bit.

www.slbdiensten.nl/inspiratiedag

ICTheek Away

5 tips voor docenten om leerlingen mediawijzer te maken Mediawijsheid is een veelgehoorde term in het onderwijs. Hoe kun je als middelbare-schooldocent je leerlingen in de praktijk helpen om mediawijzer te worden? Mary Berkhout, programmadirecteur bij Mediawijzer.net geeft vijf tips die leraren op weg helpen.

1. Maak jezelf als docent mediawijzer Mediawijsheid overbrengen begint bij zélf een beetje mediawijzer worden. Om te ontdekken hoeveel ondersteuning je daarbij nodig hebt, zijn verschillende tools beschikbaar. Zo kun je met het Mediawijsheid Competentiemodel nagaan hoe mediawijs je zelf al bent. Vervolgens kun je bijvoorbeeld het docentenspel mediawijsheid van Mediavaardig.nl spelen met je collega-docenten om de discussie over het belang van mediawijsheid op school aan te wakkeren.

2. Breng in de klas het gesprek over mediawijsheid op gang Organiseer met de hele klas een debat over mediawijsheid tijdens de vakken informatica of maatschappijleer, of bespreek het tijdens een mentoruur. Zorg ervoor dat je het thema laagdrempelig en aan de hand van concrete voorbeelden overbrengt. Bijvoorbeeld door veelvoorkomende situaties uit de praktijk te benoemen, zoals cyberpesten en fake news. Leuke filmpjes en een handleiding vind je op www.mediawijsheiddebat.nl.

3. Doe meer met media in je eigen les Hoe geef je les in mediawijsheid zonder het curriculum of vak om te gooien? Het gratis platform www.ontdekmedia.nl helpt je bestaande lesmethoden, mediatools en werkvormen te vervangen door mediawerkvormen. Hierbij kun je mediawijsheid in je lessen integreren zonder het lespakket aan te hoeven passen.

4. Organiseer een ouderavond over sociale media Mediawijsheid is een zaak om te bespreken op school én thuis.

Daarom is het van belang om als leraar ook de ouders en verzorgers zo goed mogelijk bij de mediawijsheidlessen te betrekken. Door hen uitleg te geven over de kansen die sociale media biedt net als de gevaren op het gebied van onder meer privacy en online pesten, kun je de ouders en verzorgers meer inzicht geven in het online gedrag van hun kinderen en indirect bijdragen aan de mediawijsheid van je leerlingen.

5. Trommel de hulptroepen rondom de school op Veel buitenschoolse organisaties – zoals culturele instellingen of lokale bedrijven – kunnen je bijstaan op het gebied van (gratis) gastlessen en workshops op het gebied van mediawijsheid.

Mediawijsheid.nl en de lokale bibliotheek zijn hiervoor een goed startpunt. Zoek of vraag hier eens naar wat er allemaal mogelijk is op dit gebied.

Mediawijzer.net is het Nederlandse netwerk voor mediawijsheid, opgericht op initiatief van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Jeugd en Gezin. Bij het netwerk zijn meer dan duizend instellingen op het gebied van mediawijsheid aangesloten.

ictheek magazine nummer 4 / september 2018 39

Training & Advies

Microsoft trainingen voor ICT’ers Slim in de klas biedt een breed trainingsportfolio, gericht op ICT-medewerkers, onderwijsbestuurders en docenten. De trainingen gaan in op actuele onderwijsvraagstukken en dragen bij aan het gebruik en de implementatie van ICT in het onderwijs.

Office 365 – van aanzetten tot inzetten Deze training biedt je een kort maar krachtig overzicht van de technische en beheeraspecten waar je vanuit ICToogpunt rekening mee moet houden als je Office 365 op een slimme manier wilt inzetten en beheren.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

Office 365 – recente ontwikkelingen voor het onderwijs

Beheer van (mobiele) devices en gebruikers met EMS

Office 365 wordt voortdurend doorontwikkeld. Tijdens deze training krijg je een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden.

We kijken daarbij niet alleen naar functionaliteiten, maar ook naar het effectief inzetten ervan binnen de school.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

Azure Fundamentals Deze training biedt je een overzicht van de mogelijkheden die Azure biedt in relatie tot het onderwijs. Je leert hoe je er actief mee aan de slag kunt gaan en voor welke scenario’s je Azure kunt inzetten binnen het onderwijs.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

Microsoft-tools in relatie tot AVG Deze training geeft een overzicht van de mogelijkheden die Office 365 en Azure bieden bij het adresseren van je AVGbeleid. Inclusief de concrete tools die Microsoft biedt om te bepalen over welke persoonlijke gegevens je beschikt en hoe deze te beveiligen.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

• Dé website voor iedereen die meer wil met ICT in het onderwijs • Trainingen, certificeringsprogramma’s en e-learning • Declareer achteraf of laat de factuur voldoen door je werkgever

Slim met ICT? Kijk op Slimindeklas.nl

Tijdens deze training krijg je een overzicht van de mogelijkheden die Windows Intune (for Education) en Azure AD Premium je bieden om mobiele devices van leerlingen en docenten effectief te beheren op school. Beide zijn onderdeel van de EMS-suite.

Studieduur: 1 dag Kosten: € 435,= (excl. btw)

SharePoint SharePoint is een ‘doos bouwblokjes’ waarmee je veel nuttige toepassingen kunt realiseren. Denk aan een intranet, medewerkersportaal, documentbibliotheken, samenwerkingsruimtes en meer. De training vertaalt de mogelijkheden van SharePoint naar concrete toepassingen voor het onderwijs.

Studieduur: in overleg Kosten: op aanvraag

Meer informatie?

Ons volledige trainingsaanbod en bijbehorende data vindt u op Slimindeklas.nl/trainingen.