Húsfreyjan 3. tbl 2021

Kvenfélagasamband Íslands | 3. tbl. 72. árg. 2021 | Verð 1.990 kr.

Jákvæð og hvetjandi

PRJÓN: FLÉTTA OG RANDVER FLOTTAR PEYSUR AFTURNÝTING OG ENDURNÝTING SMALABAKA OG BLÁBERJABAKA SMÁSAGA OG KROSSGÁTA

ISSN 0018-7984

9 770018 798008

GRUNNURINN AÐ LÍFI OKKAR DR. RAGNHEIÐUR I. ÞÓRARINSDÓTTIR REKTOR LANDBÚNAÐARHÁSKÓLA ÍSLANDS

03

Íslensk ullarsæng

Gæða ull af íslensku sauðfé létt · hlý · góð öndun · vistvæn www.lopidraumur.is

EFNISYFIRLIT 5 6 13

Leiðari Húsfreyjunnar

Hagsýni og umhverfismál

Bryndís Ásta Birgisdóttir gjaldkeri KÍ Viðtalið

Grunnurinn að lífi okkar Ragnheiður I. Þórarinsdóttir Vel til fundið

Sextán fimmtugsafmæli

Hulda Ragnheiður Árnadóttir

28 36

16 19 22 25 26

Hannyrðahornið

Handavinnan þín í haust Alda Sigurðardóttir og Þóra Þórarinsdóttir Kvenfélagasamband Íslands

Hvatning til kvenfélaga Guðmundur Halldórsson

Póstkort

Blómasetrið Kaffi Kyrrð Katrín Huld Bjarnadóttir Kvennasaga

Konur sem kjósa

Kristín Svava Tómsdóttir

37

Albert eldar fyrir húsfreyjulesendur

Matartöfrar haustsins Albert Eiríksson

Smásagnasamkeppnin

Hugrenningar og hófatak Þórdís Sigurbjörnsdóttir

44

Kvenfélagasamband Íslands

Haustið er tíminn Unnur Pálmarsdóttir

Hagnýt hamingjuráð

Venjum okkur á að taka inn það góða Kristín Linda Jónsdóttir

46

Íslenskir vettlingar

Bára

Guðrún Hannele Henttinen

Leiðbeiningastöð heimilanna

Afturnýting og endurnýting Guðrún Borghildur Ingvarsdóttir

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

50

Krossgátan

Laufey Barðadóttir 3

RAFMAGNAÐUR

ENYAQ iV

5 ára ábyrgð fylgir fólksbílum HEKLU að uppfylltum ákvæðum ábyrgðarskilmála. Þá er að finna á www.hekla.is/abyrgd

412 til 534 km drægni (WLTP)

FÆST EINNIG FJÓRHJÓLAD RIFINN

FRAMSÆKINN OG VISTVÆNN FERÐAFÉLAGI Skoda Enyaq er afskaplega rúmgóður og með stórt skott. Hin fjölmörgu geymsluhólf og faglegur frágangur heilla en umhverfisvæna áklæðið setur punktinn yfir i-ið. Skoda Enyaq iV er með úrval snjalllausna sem auðvelt er að stjórna.

Hann er næmur, framsækinn, nýjungagjarn og reiðubúinn í nýtt ferðalag með þér. Skoda Enyaq iV er í boði með tveimur stærðum af rafhlöðu, hiti í stýri er staðalbúnaður ásamt undirbúningi fyrir dráttarbeisli en dráttargetan er 1.000 kg.

Komdu í heimsókn og prófaðu. Sjáumst hress!

Verð frá 5.790.000 kr.

Veldu þinn Enyaq á www.hekla.is/skodasalur www.skoda.is

Fylgdu okkur!

HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · Bílakjarninn Reykjanesbæ · BVA Egilsstöðum

@skoda

LEIÐARI HÚSFREYJUNNAR

Hagsýni og umhverfismál

A

ð þessu sinni skrifar Bryndís Ásta Birgisdóttir leiðarann. Hún hefur verið fjármálastjóri Húsfreyjunnar í sex ár en ný kvenfélagskona mun taka við kyndlinum á komandi Landsþingi Kvenfélagasambands Íslands í október.

Gefum henni orðið: „Það hefur sannarlega verið lærdómsríkt að vera fjármálastjóri Húsfreyjunnar og það er með svona rekstur eins og heimilisrekstur að alltaf þarf að velta hverri krónu fyrir sér og velja í hvað maður vill og getur eytt. Áskrifendur eru tímaritinu dýrmætir og allir sem koma að gerð Húsfreyjunnar vilja sannarlega koma til móts við þeirra óskir en svo finnst ekki öllum það sama áhugavert og

því þarf að hafa efnið sem fjölbreyttast. Það er því að mörgu að hyggja.

Umhverfismál eru mörgum ofarlega í huga. Á þessu tímabili höfum við gert Húsfreyjuna eins umhverfisvæna og hægt er á. Hún er prentuð á umhverfisvænan pappír, hætt er að pakka henni inn í plast og svo er núna hægt að fá Húsfreyjuna í rafrænni áskrift. Við í vestræna hluta heimsins erum komin á bólakaf í rusl. Mörgu af því sem við kaupum er pakkað í miklar umbúðir.

Nýi tölvuskjárinn minn var í kassa, næst tók við korkur og svo var plast utan um skjáinn. Ódýru hnífapörin sem ég keypti voru í kassa sem var pakkaður inn í plast og hvert og eitt stykki var í plasti. Það er því ljóst að í umbúðasparnaði felast mikilvæg tækifæri. Sem betur fer hefur tækni í pökkun matvæla orðið til þess að minna er um plastumbúðir og þær eru ekki lengur risastórar. Fleira skiptir máli í þessu efni, Ísland, landið okkar, hefur tækifæri til að vera leiðandi í framleiðslu grænnar orku. Við höfum jú sums staðar á landinu nóg af logni sem fer hratt yfir.

Margt er að breytast og í sumum fisk- og kjötbúðum er nú þegar hægt að koma með ílát að heiman þegar við kaupum í matinn. Við neytendur þurfum að breyta venjum okkar og neyslu ásamt framleiðendum svo að betur megi fara. Ég er kennari og veit að unga fólkið okkar er vel meðvitað um umhverfismálin en við sem erum aðeins minna ung þurfum að taka okkur taki.

Útgefandi: Kvenfélagasamband Íslands. 3. tölublað, 72. árgangur, september 2021. Tímaritið Húsfreyjan kemur út fjórum sinnum á ári: Í febrúar, maí, september og nóvember. Árgangurinn kostar kr. 5.900 í áskrift, m. vsk. Hvert blað kostar í lausasölu kr. 1.990. Útgáfustjórn: Guðrún Þóranna Jónsdóttir, Selfossi formaður, Bryndís Birgisdóttir, Suðureyri gjaldkeri KÍ og Kristín Linda Jónsdóttir, Reykjavík ritstjóri.

Ritstjóri: Kristín Linda Jónsdóttir netfang: kristinlinda@huglind.is.

Ritnefnd: Guðrún Þóranna Jónsdóttir, Selfossi formaður, Bryndís Birgisdóttir, Suðureyri gjaldkeri, Eva Hilmarsdóttir Eyjafirði, Margrét Eggertsdóttir Álftanesi, Þóra Sverrisdóttir Austur-Húnavatnssýslu.

Viltu gerast áskrifandi?

Bryndís Ásta Birgisdóttir fjármálastjóri Húsfreyjunnar.

Prófarkalesarar: Björg Sigurðardóttir Selfossi og Þórdís Kristjánsdóttir Selfossi. Ábyrgð: Kvenfélagasamband Íslands.

Auglýsingar: Kvenfélagasamband Íslands, husfreyjan@kvenfelag.is, sími 552 7430, husfreyjanauglysingar@gmail.com.

Kvenfélagasamband Íslands: Hallveigarstaðir Túngötu 14, 101 Reykjavík.

Netfang: kvenfelag@kvenfelag.is. Heimasíða: www.kvenfelag.is. Sími 552 7430.

Ljósmyndari Húsfreyjunnar: Silla Páls.

Umbrot og prentun: Prentmet Oddi á Selfossi - Umhverfisvottuð prentsmiðja.

Húsfreyjan er prentuð á umhverfisvænan pappír.

Þú getur skráð þig í áskrift inni á husfreyjan.is eða hringt í síma 552 7430.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Þegar þetta er skrifað er haustið gengið í garð og veturinn heilsar senn. Ég bý á Suðureyri en á Vestfjörðum fengum við gott sumar og gott berjahaust. Að fara í berjamó er dæmi um góða og umhverfisvæna fjölskyldusamveru og dásamlegt að nýta berin út á grautinn í vetur. Að versla í heimabyggð og beint frá býli er bæði umhverfisvænt og auðveldar okkur að velja og vita jafnframt að um hreina afurð sé að ræða. Að taka slátur sem er ekki bara góður og ódýr matur heldur líka skemmtileg samvera þar sem allir geta tekið þátt á einhvern hátt og um leið er verið að nýta matvæli betur. Það er jákvætt fyrir okkur öll að við rekum heimilin okkar á hagkvæman hátt og leitumst við að vera umhverfisvæn, rétt eins og gert er við rekstur Húsfreyjunnar.

Kæru lesendur. Bestu þakkir fyrir samfylgdina síðustu sex ár og munið að hægt er að gefa áskrift af Húsfreyjunni. Það er gefandi gjöf.“

AN SV

S MERK

IÐ

Prentgripur 1041 0858

5

VIÐTAL

Grunnurinn að lífi okkar

Dr. Ragnheiður I. Þórarinsdóttir rektor Landbúnaðarháskóla Íslands Í hjarta Borgarfjarðar, á Hvanneyri, eru höfuðstöðvar Landbúnaðarháskóla Íslands. Skólinn tók til starfa árið 2005, reistur á grunni Landbúnaðarháskólans á Hvanneyri, Garðyrkjuskóla ríkisins á Reykjum í Ölfusi og Rannsóknastofnunar landbúnaðarins. Bændaskóli hefur starfað á Hvanneyri frá því árið 1889 en það var fyrst í byrjun árs 2019 sem kona fékk það verkefni að stýra skólanum þegar doktor Ragnheiður Inga Þórarinsdóttir var skipuð rektor Landbúnaðarháskólans. Skólinn hefur aldrei verið vinsælli og nú fá lesendur Húsfreyjunnar tækifæri til að kynnast honum og konunni sem leiðir starfið.

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Silla Páls og úr einkasafni

R

agnheiður er fædd árið 1968, dóttir Hildar Bernhöft fv. fulltrúa í danska sendiráðinu og Þórarins E. Sveinssonar fv. yfirlæknis á Landspítalanum. Hún á tvær systur þær Hildi Eddu dýralækni í Borgarfirði og Brynju Kristínu barnalækni í Reykjavík. Ragnheiður ólst upp í Danmörku þar sem faðir hennar var við nám og síðar í Reykjavík. Að námi loknu í Menntaskólanum við Hamrahlíð hélt hún til Kaupmannahafnar til náms í Danska tækniháskólanum, lauk þar meistaranámi árið 1993, doktorsgráðu frá sama skóla árið 2000 og MBA-námi frá Háskóla Íslands árið 2002.

Tvær töskur „Eftir stúdentspróf fór ég til Kaupmannahafnar til að læra verkfræði þá 19 ára. Ég fór út með tvær ferðatöskur og kom heim fimm árum seinna með mann, tvö börn og fullan gám af dóti og hafði klárað það sem ég ætlaði mér að verða, verkfræðingur. Uppskeran var því ríkuleg. Þetta voru mjög skemmtileg 6

ár, það var mikil samheldni og félagslíf hjá okkur sem vorum samtíða í Kaupmannahöfn í verkfræðináminu. Námið var spennandi og Félag íslenskra verkfræðinema við DTH var öflugt. Við leigðum okkur sumarbústaði fyrir okkur og fjölskyldur okkar vor og haust í Danmörku, sem var mjög skemmtilegt. Alla aðra mánuði voru bjórkvöld. Bjórkvöldin voru alltaf haldin á nýjum stað hverju sinni og kvöldið sem við nemarnir hittumst á Hviids Vinstue þar sem Jónas Hallgrímsson sat við drykkju forðum gerðist það, að við Ólafur Pétur Pálsson fundum hvort annað og höfum átt samleið síðan. Hann er frá Höllustöðum í Blöndudal, er prófessor í vélaverkfræði við Háskóla Íslands og búum við í Grafarvogi í Reykjavík. Við eigum fjögur börn: Helgu Kristínu sem býr með maka og syni í Svíþjóð og er í doktorsnámi í stærðfræði, Hildi Þóru sem er læknir og býr með sínum manni í Kópavogi, þau eiga einn son og von á öðrum, Katrínu Unni sem lauk meistaranámi í verkfræði

við DTU í Kaupmannahöfn nú í sumar og Karl Hákon sem er jú eini strákurinn og lang yngstur. Hann er 18 ára, býr í foreldrahúsum og er í Menntaskólanum í Reykjavík. Ég er mjög lánsöm í mínu fjölskyldulífi, við erum samheldin í fjölskyldunni og mikill samgangur í systkinahópunum bæði mín megin og Ólafs svo að þetta er allt saman stór og öflugur vinahópur sem er ómetanlegt fyrir okkur öll.

Verkfræðingur að störfum Fljótlega eftir að ég kom heim frá Danmörku hóf ég störf hjá Iðntæknistofnun Íslands. Í meistaranáminu hafði ég sérhæft mig í næringarfræði og lífefnafræði og þannig unnið með langar kolefniskeðjur og hjá Iðntæknistofnun var ég að vinna með plastefni sem líka eru langar kolefniskeðjur. Úr því fór ég svo yfir í málma, sem líka er efnistækni. Hjá Iðntæknistofnun var sótt um verkefnastyrki í samkeppnissjóði til að fjármagna vinnuna. Ég sótti um styrk til verkefnis Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

7

sem snerist um tæringu í hitaveitulögnum og fékk, með því skilyrði að ég yrði að fara samhliða verkefninu í doktorsnám. Ég innritaði mig því í doktorsnám í verkfræði við DTU í Kaupmannahöfn sem ég lauk árið 2000, samhliða því sem ég starfaði hjá Iðntæknistofnun og síðan fór ég til starfa hjá Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins í lagnadeild, var þar í fimm ár og lauk á þeim tíma MBAnámi. Þaðan lá leiðin í deildarstjórastöðu hjá Orkustofnun árið 2004 og árin 2005-2009 var ég svo aðstoðarorkumálastjóri.“ Ragnheiður hefur einnig gegnt stöðu gestaprófessors við Háskóla Íslands og setið í stjórnum og nefndum meðal annars fyrir Gæðabakstur, Tæknisetur, Rannís, Matís, Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Evrópusambandið, Norska rannsóknaráðið og Norrænar orkurannsóknir. Árið 2008 kom hún á fót eigin fyrirtæki Svinna-verkfræði sem sinnti verkefnum í nýsköpun, rannsóknum og ráðgjöf og var í norrænu, evrópsku

Fæðuöryggi og þar með matvælaframleiðsla og umhverfismál er sú kjarnafærni sem við verðum að lyfta og gera miklu meira úr. Án hennar komumst við ekki af.

og alþjóðlegu samstarfi meðal annars á sviði fiskeldis, grænmetisræktunar og hringrásarkerfa. „Starfsþróunin hefur komið til mín í eðlilegu ferli, eitt hefur leitt af öðru.

Stundum opnast alveg án formála tækifæri sem er mikilvægt að grípa og geta orðið upphafið að einhverju nýju. Ég var til dæmis stödd í Kaupmannahöfn árið 2012 og skrapp og hitti þar yfir kaffibolla danskan mann sem ég hafði unnið með áður að norrænu verkefni. Við ákváðum þarna alveg óvænt á kaffihúsi á Strikinu að hafa samband við mann á Spáni sem var í sama geira. Málið snerist um að nýta affallsvatn úr hringrásarkerfi í fiskeldi til að rækta grænmeti. Það skipti engum togum að við fórum skömmu

Stundum opnast alveg án formála tækifæri sem er mikilvægt að grípa og geta orðið upphafið að einhverju stóru og mikilvægu og þau geta verið margs konar. Landbúnaðarháskóli Íslands hefur undir stjórn Ragnheiðar gert sig gildandi í alþjóðlegu samstarfi. Hér tekur Ragnheiður þátt í formlegri opnun Geofood samstarfsverkefnis hjá Wageningen háskólanum í Hollandi.

8

síðar til Spánar í vikuferð og skrifuðum saman umsókn um Evrópuverkefni til þriggja ára. Verkefnið varð síðan eitt af megin verkefnum mínum á árunum 2013-2016 og opnaði dyr að þátttöku minni í stóru alþjóðlegu netsamstarfi. Ég náði í framhaldinu að kynnast og tengjast fólki um allan heim á alveg nýju sviði. Ég var mjög mikið á ferðinni í norrænum, evrópskum og alþjóðlegum verkefnum, heimsótti mörg ný lönd og kynntist frábæru fólki á öllum aldri, fólki sem var ekki aðeins með mér í verkefnum heldur urðum við virkilega vinir fyrir lífstíð. Það er mikill auður að þekkja fólk á sínu sviði um heim allan og geta auðveldlega haft samband til að fá nýja þekkingu og upplýsingar auk þess sem vináttan sjálf er dýrmæt. Ég var því með fullar hendur af verkefnum að sinna mjög áhugaverðri vinnu þegar auglýst var eftir rektor við Landbúnaðarháskóla Íslands, en ég sá þarna tækifæri til að byggja á þeim í þágu skólans, sótti um starfið og tók við því í byrjun árs 2019.

Sækja fjármagn Mér finnst gaman að sækja fé til mikilvægra verkefna í samkeppnissjóði, bæði hérlendis og erlendis. Það þarf þekkingu og hæfni til að skrifa þessar umsóknir og ná í gegn með þær en með því er líka mikið fengið. Þegar sótt er um fjármagn til verkefna í slíka sjóði erlendis er verið að sækja gjaldeyri til landsins sem skapar atvinnu, þekkingu og verðmæti. Ég vissi að með því að vera rektor Landbúnaðarháskóla Íslands gæti ég nýtt reynslu mína við að sækja í samkeppnissjóði og alþjóðlega tengslanetið sem ég hef, er nýtast myndi skólanum, atvinnulífinu og samfélaginu í framhaldinu. Það var ein af ástæðunum fyrir því að ég sótti um starfið og svo er landbúnaður mál málanna í dag.

Fæðuöryggi og þar með matvælaframleiðsla og umhverfis- og skipulagsmál er sú kjarnafærni sem við verðum að lyfta og gera miklu meira úr, án þessa komumst við ekki af. Ég sé fyrir mér Húsfreyjan 3. tbl. 2021

að landbúnaður hérlendis muni aukast mjög á næstu árum. Við þurfum á því að halda. Landið okkar er auðlind og við þurfum að nýta það betur og á sjálfbæran hátt fyrir komandi kynslóðir. Það liggja ótal tækifæri bæði í hefðbundnum landbúnaði og líka í einhverju nýju sem okkur hefði aldrei dottið í hug áður. Mikil gróska er í nýsköpun sem býr til ný verðmæti og atvinnu. Nefna má hið íslenska Nordic Wasabi sem er ferskt grænmeti beint úr stilk „wasabi“-plöntunnar sem er farið að rækta hér á landi og er dýr hágæðavara eða Pure Natura fæðubótarefnin úr lambalifur og íslenskum jurtum sem eru skemmtileg dæmi um eitthvað alveg nýtt og verðmætt.

Fæðuöryggi og sóknarfæri Í byrjun þessa árs kom út skýrsla unnin af Landbúnaðarháskóla Íslands fyrir atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið um fæðuöryggi á Íslandi. Í henni kemur fram að fiskveiðar og fiskeldi sjá þjóðinni fyrir nær öllum fiski og þó er stærstur hluti afurðanna fluttur út. Innlend mjólkurframleiðsla annar: 99% eftirspurnar mjólkurvara, búfjárrækt annar 90% af kjötneyslu, 96% af eggjum og garðyrkjan 43% af grænmeti en kornrækt um 1% af neyslu til manneldis. Þar kemur líka fram hvað við erum háð innflutningi á fjölmörgum matvælum til dæmis nær öllum kornflokkum og ávöxtum. Við erum líka mjög háð innflutningi varðandi þann mat sem við þó framleiðum hér vegna aðfanga erlendis frá svo sem olíu á fiskiskip og vélar, sáðvöru, áburðar og tækja sem eru nauðsynleg við matvælaframleiðsluna okkar. Því þurfum við að huga að því hvernig við getum aukið okkar eigin hráefnisframleiðslu fyrir landbúnaðinn og staðið vörð um þá matvælaframleiðslu sem við erum sjálfbær með. Núna í kjölfar Covid 19 er okkur enn betur ljóst en áður hvað eyþjóð eins og við þurfum að vera vakandi yfir eigin fæðuöryggi.

Vöruþróun og nýsköpun getur líka aukið verðmæti vöru og opnað okkur nýjar dyr. Þannig mætti til dæmis rækta tómata til að flytja út sem hágæða, þurrkaða tómata. Með því er búið að lengja líftíma þeirra og auka verðmætið og fjarlægð okkar frá dagvörumarkaði skiptir minna máli. Jarðvarminn okkar er alveg kjörinn í svona verðmætasköpun Húsfreyjan 3. tbl. 2021

„Ísland getur orðið miklu stærra matvælaframleiðsluland en það er í dag. Tækifærin eru óteljandi og við munum grípa þau svo að það eru spennandi tímar framundan. Ég er mjög bjartsýn. Unga fókið okkar vill margt búa úti á landi og ég held að það verði blómstrandi byggð um landið, að það verði breyting, jafnvel bylting á næstu fimm til tíu árum. Margt nýtt mun koma fram og áherslur breytast.“

sem myndi færa okkur mikilvægan gjaldeyri. Það er mikil gerjun í gangi í heiminum öllum varðandi matvælaframleiðslu og þróun á fæðu og líka hér á landi. Ég sé það strax á þessum stutta tíma sem ég er búin að vera í Landbúnaðarháskólanum hvað áhuginn hér er mikill. Nemendur okkar fara út í nýjungar, mörg býli

eru að auka verðmæti eigin framleiðslu með alls konar þróun og matvælaframleiðslan teygir anga sína á nýjan hátt inn í veitingageirann og ferðaþjónustuna. Þar liggja ótal tækifæri, fólk vill borga fyrir fræðslu og matarupplifun eins og til dæmis er í boði: Í Garði í Eyjafjarðarsveit, Erpsstöðum á Vesturlandi, í Frið-

Ég sé fyrir mér að landbúnaður muni aukast mjög á næstu árum. Við þurfum á því að halda. Landið okkar er auðlind og við þurfum að nýta það betur. Það liggja ótal tækifæri bæði í hefðbundnum landbúnaði og líka einhverju nýju sem okkur hefði aldrei dottið í hug.

9

Það er margt sérstakt við Landbúnaðarháskólann til dæmis Skeifudagurinn þar sem íslenski hesturinn á sviðið en þessi mynd var einmitt tekin þá og svo eru bæði ær og kýr við skólann.

heimum, hjá Flúðasveppum á Suðurlandi og hjá Móður Jörð í Vallanesi á Austurlandi svo að nefnd séu dæmi úr öllum landsfjórðungum.

Ræktum Ísland!, umræðuskjal um landbúnaðarstefnu var lagt fram í vor af sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra og tekið til umræðu á opnum fundum um land allt í sumar. Skjalið var niðurstaða 64 umræðufunda með fjölda umsagnaraðila og sérfræðinga. Þar eru landnýting, loftslags- og umhverfismál og nýsköpun og tækni þrjár lykilbreytur.

Megin stefnan er að treysta fæðuöryggi, tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra landnýtingu, auka verðmætasköpun og samkeppnishæfni á grundvelli vísinda og nýjustu tækni og stuðla að því að blómlegur landbúnaður þrífist um land allt. Þetta er heitt mál í samtímanum og Covid 19 jók meðvitund fólks um mikilvægi þessarar kjarnafærni. Það kemur fram á mörgum sviðum í samfélaginu til dæmis streyma nemendur til okkar í skólann og hafa aldrei verið fleiri en nú.“ Vaxandi skóli Þó svo að Ragnheiður sé fyrst kvenna til að setjast í stól rektors í hinum forna Búnaðarskóla sem síðar varð Bændaskóli og er nú Landbúnaðarháskóli segir hún að engum hafi brugðið við það. Þegar ég kom hér til starfa fyrir tveimur og hálfu ári þá voru flestir stjórnendur kvenmenn, landslagið er einfaldlega breytt. Í dag er vöxtur á öllum sviðum í Landbúnaðarháskóla Íslands og nemendur jafnt karlar sem konur. Á síðustu tveimur 10

árum hefur nemendafjöldinn tvöfaldast og þá eru nemendur í endurmenntun samt ekki með taldir en þar eru á þriðja hundrað í einingabæru námi. Það hefur fjölgað frá um 300 yfir í 600 nemendur og þessi mikla fjölgun nema hefur orðið á öllum sviðum og námsstigum, í starfsmenntun á framhaldsskólastigi, í grunnnámi (BSc), á meistarastigi og í doktorsnámi. Eftirspurnin er mikil og Félag ungra bænda hefur óskað eftir því við skólann að hann taki á móti fleiri nemendum í búfræðinám og Ragnheiður segir að það sé verið að koma til móts við þá ósk. Búfræðinámið sé enda mjög fjölþætt og hagnýtt og mikilvægur liður í skólastarfinu.

„Það er afar skemmtilegt að vera hluti af þeirri mögnuðu liðsheild sem hér er. Ég fór inn í þetta af því að ég sá fyrir mér nákvæmlega það sem er að gerast.

Landbúnaðarháskóli Íslands verður alþjóðlega þekktur skóli áður en við snúum okkur við. Erlendir skiptinemar eru nú þegar á biðlista, samstarf við skólann er eftirsótt og rannsóknir sem hér eru stundaðar birtar á alþjóðavísu í auknum mæli. Við erum komin á þann stað að þurfa ekki sjálf alltaf að draga vagninn í alþjóðlegu samstarfi heldur er sóst eftir okkur erlendis frá til samstarfs þegar verið er að sækja fjármagn til verkefna í samkeppnissjóði. Sem dæmi um gróskuna nú má nefna að frá upp-

Doktor Ragnheiður Inga Þórarinsdóttir leiðir gróskumikið og fjölbreytt starf Landbúnaðarháskóla Íslands.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Ragnheiður og Ólafur eiga fjögur börn og tvö barnabörn sem hér njóta lífsins með ömmu og afa.

hafi skólans hafa útskrifast sjö doktorar en nú eru 16 í doktorsnámi við skólann.

Sá vöxtur er eingöngu mögulegur vegna þess að okkur er að takast að ná inn fjármagni úr samkeppnissjóðum til skólans, innlendum, norrænum, evrópskum og alþjóðlegum, þess vegna er hægt að ráða fleiri vísindamenn og fjölga í doktorsnámi. Á þessum tveimur árum höfum við þrefaldað fjármagnið sem skólinn fær úr þessum sjóðum og þegar um erlenda sjóði er að ræða eru þetta hreinar gjaldeyristekjur sem skila bæði atvinnu og nýrri þekkingu, auk þess sem öll aðstaða til kennslu á öllum námsstigum batnar. Þetta er hægt vegna þess að við skólann starfar sterkt fólk, teymið er öflugt og við höfum sameiginlega sýn. Þegar ég kom að skólanum í byrjun árs 2019 var farin af stað vinna við stefnumótun sem ég tók við og við lukum við stefnuna í júní 2019 til fimm ára 20192024. Þar er lögð megin áhersla á að stórauka rannsóknir, alþjóðlegt samstarf og nýsköpun en það eflir innviði skólans samhliða kennslu. Okkar er að skapa og miðla þekkingu á sviði sjálfbærrar nýtingar auðlinda, umhverfis, skipulags, fæðuöryggis og matvælaframleiðslu á norðurslóðum. Við settum okkur mælanleg markmið og nú tveimur árum síðar hefur raunveruleikinn farið fram úr björtustu vonum. Við höfum náð meira fé til skólans úr samkeppnissjóðum en áætlað var og fleiri fræðilegar greinar birst í alþjóðlegum tímaritum auk þeirrar margföldunar í áhuga og Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Ragnheiður á leið um landið með fjölskyldu sinni. Hér eru þau í Ásbyrgi.

aðsókn sem áður var nefnt. Samkvæmt spurningavagni Gallup þá bera landsmenn meira traust til okkar en meðalstofnunar en við þurfum að kynna okkur betur og góðu fréttirnar eru að það er jákvæð fylgni á milli aukinnar vitneskju fólks um skólann og traustsins, svo að það er allt að vinna. Það verður jákvæð breyting Ég er mjög bjartsýn. Unga fólkið okkar vill margt búa úti á landi og ég held að það verði blómstrandi byggð um landið,

en að það verði breyting, jafnvel bylting á næstu fimm til tíu árum. Margt nýtt mun koma fram og áherslur breytast. Það þarf að vera rétt gefið og ég held að við munum öll vilja að afkoma þeirra sem skapa matvælin okkar og fæðuöryggið, gæta landsins og umhverfisins sé raunhæf. Ég er til dæmis á því að við ættum að borga meira fyrir lambakjöt.

Lambakjöt er einstök vara og ég trúi því að megin þorri neytenda sé tilbúinn að borga fyrir lambakjöt sem þá sælkeravöru sem það er.

Ragnheiður ásamt samstarfsfólki að kynna fjölbreytt nám sem býðst við Landbúnaðarháskóla Íslands.

Skólinn er einstakur þar sem bæði fer fram nám á starfsmennta- og háskólastigi. Fagbrautir skólans eru þrjár: Ræktun og fæða, náttúra og skógur og skipulag og hönnun. Í hverri deild er boðið upp á bæði starfsmenntanám á framhaldsskólastigi, grunnnám (BSc) og framhaldsnám á háskólastigi (meistara- og doktorsnám). Innan vébanda stofnunarinnar eru stundaðar fjölþættar rannsóknir og nýsköpun. Á bæjartorfunni á Hvanneyri eru gömlu skólahúsin sem eru friðuð vegna sérstöðu sinnar; gamli skólinn, kirkjan, skólastjórahúsið, fjósið, leikfimihúsið og skemman. Hér er líka kúabú, sauðfjárbú og reiðhöll svo að eitthvað sé nefnt og nemendagarðar sem bjóða upp á herbergi og íbúðir af ýmsum stærðum. Á Reykjum í Ölfusi er garðyrkjunámið.

11

Ísland getur orðið miklu stærra matvælaframleiðsluland en það er í dag.

Tækifærin eru ótal mörg og við munum grípa þau svo að það eru spennandi tímar framundan. Áhuginn á námsbrautum skólans endurspeglar stöðu samfélagsins. Árið 2019 sóttu flestir um í umhverfisvísindum og skógfræði, 2020 komu flestar umsóknir í landslagsarkitektúr og garðyrkju og í ár í búvísindi og búfræði. Þetta sýnir þörfina og áhugann fyrir öllum þeim fræðasviðum sem skólinn býður upp á. Þetta er grunnurinn að lífi okkar og tilvist og ef okkur tekst að viðhalda þessum áhuga og byggja á þessum grunni þá erum við í nokkuð góðum málum.“ Eitthvað annað?

Aðspurð segir Ragnheiður að eðlilega hafi vinnan tekið hug hennar allan að undanförnu enda ævintýri að rækta upp sjálfan Landbúnaðarháskóla Íslands með öllu því sterka fólki sem þar starfar svo að fjölbreytt svið skólans blómstri og eflist. Þau hjónin og fjölskyldan eiga líka sína siði. „Alveg frá fyrstu samveru þá höfum við Ólafur haft það þannig

að föstudagskvöldin eru okkar. Framan af þá fórum við tvö út að borða á föstudögum og í bíó á eftir. Síðan þróaðist þetta þegar börnum fjölgaði yfir í svona kósýkvöld á föstudagskvöldum þar sem við fjölskyldan njótum þess að gera vel við okkur í mat og hafa gaman saman. Það er gefandi og gaman að taka frá eitt kvöld í vikunni til þess sérstaklega að eiga huggulega samveru með sínum allra nánustu.

Frá Danmörku tókum við með okkur skemmtilega danska siði í veisluhöldum en þar eru „festsange“ eða veisluvísnasöngur sjálfsagður hluti af veisluhöldum. „Festsange“ eru vísur sem ortar eru, fyrir viðkomandi tilefni, afmælisveislur, brúðkaup og boð og svo sungnar af gestunum í veislu kvöldsins og allir hafa gaman af. Í Danmörku taka margir að sér að yrkja slíkar vísur fyrir fólk en margir skrifa þær líka sjálfir. Við gerum það, stundum jafnvel á síðustu stundu. Svo syngjum við vísurnar, til dæmis um afmælisbarnið, í veislunni og það bregst ekki að það vekur mikla kátínu. Við förum líka í ýmis konar danska selskapsleiki allt frá orðaleikjum til pakkaleikja. Það er svo hollt að slá

á létta strengi og hlæja og ég hvet fólk endilega til að taka upp svona gleðisiði í sínum boðum. Þar fyrir utan þá finnst mér notalegt að hafa „hygge“-stund eftir annir vikunnar og fá mér eitt rauðvínsglas. Það er líka slakandi og notalegt að hekla og prjóna og svo er alltaf áhugaverður stafli af bókum á náttborðinu mínu. Á árunum 2013-2018 var ég svo mikið í erlendu samstarfi að ég fór í um tólf utanlandsferðir á ári, fór á mjög marga nýja staði og hef komið til fjölmargra landa. Ég var oft um 50-60 daga á ári erlendis þessi ár og það var eðlilega aðaláhugamálið þá samhliða vinnunni. Ég sit núna með þessa gjöf að hafa fengið tækifæri til að fara svona víða, upplifa, sjá og skoða og kynnast öllu þessu yndislega fólki um allan heim. Ég er líka svo heppin að fjölskyldan var ekkert að setja út á það þó að ég væri svona mikið á ferðinni. Allir voru bara rólegir með það. Það er alveg dásamlegt að eiga stóra fjölskyldu sem er nátengd en hafa jafnframt þetta frelsi, eiga vini um allan heim, áhugavert og vaxandi starf og öflugt jákvætt samstarfsfólk. Maður getur ekki beðið um meira.“

Ljómalind selur varning frá um 70 smáframleiðendum. Matur beint frá býli, prjónles og margs konar handunnin vara.

Erum með opið frá 10 til 18, við tökum vel á móti ykkur.

Sjón er sögu ríkari.

BRÚARTORG 4, 310 BORGARNES SÍMI 437 1400 - LJOMALIND@LJOMALIND.IS

12

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

VEL TIL FUNDIÐ

Sextán fimmtugsafmæli Hulda Ragnheiður Árnadóttir forstjóri Náttúruhamfaratrygginga Íslands Hulda Ragnheiður er ein þeirra sem heldur upp á stórafmælið sitt á ári kórónuveirunnar 2021. Hún fæddist á Húsavík 24. september árið 1971.

Hulda hefur oft farið ótroðnar slóðir, en nýjasta uppátækið hjá henni er að halda 16 sinnum upp á fimmtugsafmælið sitt. Við ræddum við Huldu Ragnheiði og fengum skýringar á þessari óvenjulegu hugmynd.

H

ulda Ragnheiður bjó lengst af á Norðurlandi, fyrst á Húsavík en síðan á Hraunkoti í Aðaldal, en flutti á höfuðborgarsvæðið árið 2007. Hulda Ragnheiður er forstjóri Náttúruhamfaratryggingar Íslands og fyrrverandi formaður Félags kvenna í atvinnulífinu.

Hún á þrjú uppkomin börn, þrjú stjúpbörn og fjögur barnabörn. Hún býr nú í Kópavogi ásamt eiginmanni sínum Magnúsi Guðjónssyni.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Silla Páls

Hvernig kom það til að þú ákvaðst að halda 16 afmælisveislur? „Það hefur náttúrulega ekkert verið venjulegt á þessum síðustu mánuðum frá því að Covid-19 tók af okkur völdin. Í aðdraganda 49 ára afmælisins míns í fyrrahaust var allt í hálfgerðum lamasessi og ég var eitthvað að spá í það hvernig ég myndi halda upp á fimmtugsafmælið mitt ef þetta héldi svona áfram. Lengst af voru tíu manna samkomutakmarkanir, en ég átti nú reyndar ekki von á því að það yrði langt fram á þetta ár. Samt kveikti það þessa hugmynd, að það gæti bara verið meira gaman og gefandi að bjóða færra fólki heim í einu og njóta raunverulega þeirrar stundar sem ég fengi með hverjum og einum gestahópi. Stórar veislur hafa aldrei verið mín sterkasta hlið. Ég elska mannleg samskipti, en mér finnst meira gaman að fara á dýptina í samtölum heldur en að vera í einhverju yfirborðsspjalli um bíla-

Hulda Ragnheiður Árnadóttir, forstjóri Náttúruhamfaratrygginga Íslands.

13

stæðavandamál og veðrið. Mig langar að heyra hvað fólk er að hugsa, hverjir draumarnir þeirra eru og hvaða lífsreynslu það býr yfir. Þess vegna fannst mér þetta eitthvað svo tilvalið, að bjóða fáum í einu en ná samt að hitta marga með því að fjölga bara veislunum.“ En svo er einhver annar tilgangur líka, er það ekki? „Jú, ég er ein af þeim sem á allt sem ég þarf og langar ekki í neitt sem ég á ekki nú þegar. Mér finnst alltaf frekar erfitt að fá veraldlegar gjafir, því að ég er frekar látlaus og vil ekki hafa of mikið dót í kringum mig. Þá sjaldan að ég bæti einhverjum skrautmunum við, þá langar mig helst að velja þá sjálf. Þess vegna fannst mér vera tækifæri til að láta gott af mér leiða og biðja þá sem vildu sýna mér vinsemd og kærleika í tilefni af afmælinu mínu að styrkja gott málefni. Ég lagði fram tillögu að tveimur verkefnum sem mér þykir vænt um, en ég gef líka fólki algjörlega frjálsar hendur til að styrkja eitthvað annað sem það telur mikilvægt. Verkefnin sem ég benti á voru UN Women og Kvennaathvarfið.“ Af hverju þessi tvö verkefni? „Ég er einlægur talsmaður kvenna af öllu tagi. Ég hef talað fyrir jafnrétti kynjanna, bæði í atvinnulífinu og inni á heimilum.

Mér finnst mikilvægt að konur hafi gott aðgengi að menntun og störfum, en ég geri mér líka vel grein fyrir því að aðstæður kvenna eru mjög misjafnar og tækifæri þeirra þar af leiðandi gjörólík. Ég hef lagt mig fram um að styðja við

Hópmynd tekin í afmæli númer sjö.

14

Hulda Ragnheiður og eiginmaður hennar Magnús Guðjónsson.

konur sem standa höllum fæti og þarna sá ég tækifæri. Í stað þess að fá einhverja kertastjaka og kristalsskálar langaði mig mest til þess að Kvennaathvarfið fengið að njóta þess, því að það er að sinna þeim hópi kvenna hér innanlands sem beittar eru heimilisofbeldi. UN Women er með verkefni sem byggir upp konur á alþjóðavísu sem hafa orðið fyrir kynferðilegu ofbeldi og mér fannst mikilvægt að hugsa ekki bara um nærumhverfið.“ Eru styrkirnir sérstaklega veittir í þínu nafni? „Alls ekki allir. Það er heldur ekki aðalatriðið að þetta sé gert „í mínu nafni.“ Mig langaði hins vegar að reyna að sýna fram á hvað hægt er að gera með svona einstaklingsframtaki og þá var nauðsynlegt að merkja að framlögin væru í tilefni af afmælinu mínu. Með því að sjá hvaða framlög koma út úr þessu afmælisári mínu, geri ég mér vonir um að það verði öðrum hvatning til að láta gott af sér leiða og leyfa þeim sem raunverulega þurfa á því að halda að fá afmælisgjafir sem við hin þörfnumst ekki. Styrkirnir

hafa farið til ýmissa verkefna, en allt sem ég veit um, tengist með einhverjum hætti velgjörðum við konur. Mér þykir vænt um það.“ Hvað áttu von á mörgum gestum? „Ég ákvað að velja ekki boðsgestina sjálf, heldur bauð ég bara öllum vinum mínum á Facebook sem eru eitthvað um 1400 talsins. Ég opnaði skráningarform þar sem öllum var velkomið að skrá sig. Það varð „uppselt“ í afmælið á örfáum klukkutímum. Samkvæmt bókhaldinu verða þetta 128 gestir. Það koma átta gestir í hverja veislu og veislurnar verða 16. Ég náði að halda níu veislur fyrir sumarfrí og þá eru sjö eftir í haust. Maðurinn minn hefur nú aðeins gert grín að mér fyrir skipulagið. Þegar ég lagði af stað, fékk ég hann til að taka þátt í þessu með mér, því að það væri ekkert mál að halda svona eina til tvær veislur í mánuði en eins og allir vita þá settu samkomutakmarkanir strik í reikninginn svo að engar veislur voru haldnar svo mánuðum skipti. Þegar mest hefur verið hafa verið tvær veislur í sömu vikunni, en við erum samhent hjónin og höfum ekki haft neitt rosalegt tilstand í kringum hverja veislu. Þetta snýst aðallega um samveruna, en stuðningur við gott málefni er frábær bónus. Við tökum á móti gestum okkar á eigin heimili á virku kvöldi frá 19-22, bjóðum upp á góðan mat eins og plokkfiskrétt eða súpu og íspinna í eftirrétt. Þetta hefur verið skemmtilegt og gefandi, bæði fyrir okkur og gesti okkar auk samtakanna sem hafa notið afmælisgjafanna. Ég hvet lesendur endilega til að hugleiða hvort þeir vilji fara óhefðbundnar leiðir varðandi veisluhöld og afmæli, því að hugmyndaflugið er í raun það eina sem takmarkar okkur,“ segir Hulda Ragnheiður.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

G

EF

U

Kvenfélagskonur!

I

N

Skráið ykkur tímanlega á 39. landsþing Kvenfélagasambands Íslands á Hótel Borgarnesi 15. – 17. október 2021. Skráning og greiðsla fer fram á heimasíðunni www.kvenfelag.is. Þar er einnig að finna nýjustu upplýsingar um dagskrá þingsins. Öll dagskrá, matur og gisting er að þessu sinni innifalið í þátttökugjaldinu. Síðast komust færri að en vildu. Þema þingsins er: Það sem jörðin gefur Sérstök dagskrá tengd þema þingsins verður eftir hádegi á laugardeginum 16. október.

Athugið að landsþing Kvenfélagasambands Íslands er opið öllum kvenfélagskonum. Fjölmennum á landsþingið!

EM ÞAÐ S

JÖ

RÐ

PÓSTKORT

Blómasetrið Kaffi Kyrrð Katrín Huld Bjarnadóttir

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Gunnhildur Lind og Unnur Magna

Blómasetrið – Kaffi Kyrrð er fjölskyldurekið fyrirtæki sem stendur á fallegum hól í gamla hluta Borgarness. Það er í senn blóma- og gjafavöruverslun og kaffihús og svo er líka boðið upp á margvíslega gistimöguleika. Borgarnes er heillandi lítill bær og hóllinn sem Blómasetrið stendur á er töfrum prýddur, stór álfabyggð er í garðinum, fuglalíf og klettar allt í kring með útsýni yfir Hafnarfjallið. Setrið reka hjónin Svava Víglundsdóttir og Unnsteinn Arason ásamt undirritaðri dóttur Svövu, Katrínu Huld Bjarnadóttur.

„Við mæðgurnar komum frá Vopnafirði en Unnsteinn er heimamaður og hefur alltaf búið í Borgarnesi. Það sem flytur fólk frá einum stað til annars er yfirleitt ást eða vinna og það var ástin þeirra sem færði okkur hingað. Borgarnes hefur tekið okkur opnum örmum enda yndislegur bær sem er nálægt ys og þys borgarinnar en þó í hæfilegri fjarlægð. Árið 2006 keyptu mamma og Unnsteinn blómabúðina í Borgarnesi. Gantast hefur verið með það innan fjölskyldunnar að vegna þess að Unnsteinn hafi gleymt að færa mömmu blómvönd á konudaginn það árið, hafi hann ákveðið að bæta það rækilega upp með því að kaupa heila blómabúð handa sinni heittelskuðu.

Starfsemin flutti í núverandi húsnæði haustið 2012 og hefur reksturinn blómstrað síðan. Kaffihúsinu var bætt við árið 2013 sem og gistingu þannig að núna erum við í tveimur samliggjandi húsum með allt saman, Skúlagötu 13 og 15. Bakgrunnur okkar mömmu er í sams konar rekstri. Foreldrar mínir ráku hótel og blóma- og gjafavöruverslun á Vopnafirði í 20 ár. Ég ólst upp meira og minna á Hótel Tanga og var aðeins 16

Hér berst lesendum Húsfreyjunnar póstkort. Hver man ekki eftir póstkortunum sem við skrifuðum og sendum til fólksins okkar heima frá fallegum og eftirminnilegum stöðum á ferðalögum? Mikið var nú gaman að fá póstkort með mynd og frásögn en nú á tímum alnetsins heyra þau til undantekninga og frásagnir berast með öðrum hætti. Þetta póstkort opnar okkur heim Kaffi Kyrrðar í Borgarnesi.

fjögurra ára þegar ég fór með fyrsta morgunmatinn til gesta í bláum náttkjól. Með cheerios í annarri hendi og mjólk í hinni rétti ég gestunum matinn með orðunum: „Mamma er sofandi“.

Við mæðgurnar höfum fylgst lengi að en dýrmætur mannauður hefur verið okkar gæfa í gegnum allt.

Húsfreyjan hefur einnig fylgt okkur lengi og það má að sjálfsögðu finna blöðin á kaffihúsinu til lestrar. Þetta tímarit tengir mig persónulega við mömmu og ömmu og sú tenging úr æsku gefur mér hlýju. Það er akkúrat það sem við höfum að leiðarljósi í allri okkar nálgun í rekstri Blómasetursins – Kaffi Kyrrðar. Að skapa hlýlegt og notalegt rými sem gefur

og nærir gestina okkar á einhvern hátt; á líkama, sál og huga.

Einkunnarorðin okkar eru: Lifið, elskið, njótið og þá erum við að vísa í litlu hlutina í lífinu sem gefa svo mikið þegar þeir eru gerðir í vitund. Góður kaffibolli, áhugaverðar bækur, falleg blóm, mjúk teppi, dýrindis kaka, ilmur og svo framvegis. Við bjóðum upp á létta rétti eins og súpu, „quiche,“ „panini“ og samlokur.

Einnig erum við með eftirrétti, aðallega kökur en að sjálfsögðu vöfflur, bæði íslenskar og belgískar sem við setjum okkar svip á með því að strá súkkulaðispónum og smá súkkulaðisósu yfir. Mamma kenndi mér að allt verður betra og fallegra með smá af súkkulaðispónum. Ég Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Katrín Huld Bjarnadóttir.

Sage og palo santo.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

17

hef alltaf sagt að matur og drykkur er ekki einungis matur og drykkur heldur spilar umhverfið, framsetning og líðan stórt hlutverk þegar maður er að borða og drekka. Að njóta þess skiptir höfuðmáli. Ég grínast oft með að fólk þurfi ekki að hafa áhyggjur af hitaeiningum í kökunum hérna því að það sem er borðað í kærleika og vitund kætir bæði líkama og sál. Mamma er einstaklega góður kokkur en fer aldrei eftir uppskriftum. Hún kíkir í bækur og blöð og fær hugmyndir en notar síðan sitt eigið innsæi og hugvit.

Hún leggur líka mikið upp úr fegurð við framsetningu enda borðum við líka með augunum. Það muna margir eftir hinum rómuðu köldu hlaðborðum sem hún framreiddi þegar hún rak Hótel Tanga.

Eins og hefur áður komið fram, vinnum við út frá því að hafa rýmið notalegt og hlýtt með ævintýralegum blæ. Falleg list og handverk kæta augað og við dekrum við orkuna hérna inni. Á sunnudagsmorgnum geng ég um staðinn og hreinsa orkuna með sage/salvíu eða heilögum við/palo santo. Ég kalla til álfanna og allra okkar góðu vætta að koma og veita gestunum okkar það sem þeir þurfa hverju sinni; heilun á líkama, kyrrð og ró í hugann, styrk í hjartað og svo framvegis. Í lok athafnarinnar bý ég til ljósgöng við útidyrnar og fer með möntruna: „Megi öllum sem koma inn líða betur þegar þeir fara út.“ Plöntur spila líka stóran þátt í umhverfinu hér. Þær

Unnsteinn Arason, Katrín Huld Bjarnadóttir og Svava Víglundsdóttir.

gefa hlýju, súrefni, gleði og fegurð inn á hvert heimili og vinnustað. Við hvetjum fólk til að gera huggulegt og hlýlegt á sínum heimilum, sérstaklega núna á þessum einkennilegu tímum þar sem við verjum meiri tíma heima hjá okkur en oft áður. Veturinn er líka að koma og þá er ærin ástæða að gera notalegra. Margir

hafa komið til okkar og fengið innblástur, hvernig hægt er að gera huggulegt með litlum tilkostnaði.

Verið hjartanlega velkomin til okkar og endilega gefið ykkur tíma til að njóta upplifunarinnar, að vera hér og nú.

Katrín Huld Bjarnadóttir

er alltaf að verða vinsælla að P.S. „Rétt í lokin langar mig að segja þér að það hreinsa orku hvers rýmis getur nota orku náttúrunnar til að hreinsa rými. Til að svo slekkur þú logann sjálfan þú einfaldlega kveikt á sage eða palo santo staf, r stafnum varlega í loftinu og svo að eingöngu reykurinn svífur þegar þú veifa fyrir þig og/eða rýmið þitt. hendinni yfir stafinn til að dreifa hvítum reyknum eins og til dæmis: „Ég Það er mjög gott að setja ásetning inn í þetta líka, og kærleika og færi inn frið hreinsa þetta rými af allri neikvæðri orku með ljósi m að þú ert jarðtengdur og hann byggir á og öryggi.“ Þessi gjörningur gerir það líka að verku heilagur viður á spænsku og er uppskeruviður aldagamalli visku. Palo santo þýðir einfaldlega einkum í Perú og nágrannalöndum. Palo santo bursera graveolens trésins sem upphaflega óx og salvían hreinsar alla orku. Reykurinn og hreinsar burtu neikvæða orku og gefur jákvæða palo santo.“ lyktin af henni er aðeins þyngri og sætari en af Ljós og kærleikur til þín, Katrín Hulda.

18

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

KVENNASAGA - SAGA ÞJÓÐAR

Konur sem kjósa Kristín Svava Tómasdóttir Fyrir nokkru kom út bókin Konur sem kjósa – aldarsaga en bókin var gefin út í tilefni af 100 ára afmæli kosningaréttarins og fjallar um íslenska kvenkjósendur frá 1915 til nútímans. Það er kunnara en frá þurfi að segja að við ritun sögunnar hafa konur gegnum aldir fengið minna rými og verk þeirra minna vægi en karla og því fagnaðarefni þegar vandað efni um sögu kvenna bætist við flóruna.

Einn af höfundum bókarinnar, Kristín Svava Tómasdóttir, tók að sér að segja lesendum frá tilurð bókarinnar og því sem læra má af henni.

K

Samvinnuverk með styrk frá Alþingi „Erla Hulda, Ragnheiður og Þorgerður hófu vinnu við bókina árið 2015 eftir að Alþingi hafði ákveðið að styrkja ritun og útgáfu bókar um sögu kosningaréttar kvenna. Ég bættist svo í hópinn árið 2019 en þá var Þorgerður orðin veik af krabbameini. Hún lést í júlí 2020 en náði sem betur fer að sjá bókina verða til og fylgja henni til enda. Þorgerður var sjálfstætt starfandi sagnfræðingur og kynjafræðingur og við hinar erum sagnfræðingar, ég sjálfstætt starfandi en Ragnheiður og Erla Hulda eru prófessorar við sagnfræðideild Háskóla Íslands.

Við skiptum flestum köflunum með okkur en nokkra skrifuðum við saman og allt var þetta mikið samvinnuverkefni.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Frá sjónarhóli kvenna Þótt bókin hafi verið skrifuð í tilefni af afmæli kosningaréttarins er þetta ekki hefðbundin stjórnmálasaga. Hún fjallar um það hvernig íslenskar konur hafa nýtt sér borgaraleg réttindi sín, ekki bara þær sem tóku beinan þátt í pólitísku starfi heldur alls konar konur sem mótuðu sitt eigið líf, nærumhverfi sitt og samfélagið í heild. Það eru í raun íslenskir kvenkjósendur sem eru í forgrunni, stór og fjölbreyttur hópur kvenna sem höfðu oft ólíka sýn og hagsmuni og voru alls ekki alltaf sammála. Þannig verður þetta býsna breið samfélagsog menningarsaga. Þegar slík saga er sögð frá sjónarhóli kvenna verður hún óhjákvæmilega töluvert annars konar en hefðbundna Íslandssagan sem við þekkjum, þar sem valdakarlar eru yfirleitt í aðalhlutverki. Konur voru til dæmis virkar í starfi stjórnmálaflokkanna, þótt þær væru ekki nógu ofarlega á listum til að komast á þing eða í sveitarstjórnir. Þær beittu sér fyrir umbótum og breytingum í alls konar kvenfélögum

sem myndu í fljótu bragði ekki vera talin sérlega pólitísk.

Kosningaár og þemu Snemma í ferlinu var ákveðið að byggja bókina þannig upp að eitt kosningaár væri tekið fyrir í hverjum kafla og ákveðin þemu dregin fram í samhengi við það. Í kaflanum um kosningaárið 1946, sem Ragnheiður skrifar, eru borgararéttindin og pólitískar kröfur kvenna til dæmis í forgrunni í samhengi við lýðveldisstofnunina, en í kaflanum á eftir, um kosningaárið 1956, fjallar Erla Hulda um húsmæður, húsmæðrapólitík og togstreitu um stöðu kvenna á eftirstríðsárunum. Síðasti kaflinn, sem við skrifum allar saman, fjallar um kosningaárið 2017 og þar er baráttan gegn kynbundnu ofbeldi auðvitað áberandi.

Konur helmingur þjóðar Við tölum stundum um það viðhorf, sem við höfum rekist á, að það sé varla hægt 19

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Sjá merkingar og frá útgáfunni

onur sem kjósa – aldarsaga er viðamikið verk unnið af Kristínu Svövu, Ragnheiði Kristjánsdóttur, Erlu Huldu Halldórsdóttur og Þorgerði H. Þorvaldsdóttur og hönnuð af Snæfríð Þorsteins. Bókin fjallar um íslenska kvenkjósendur í eina öld og er sjónum beint að einu kosningaári á hverjum áratug og þannig teknar ellefu sneiðmyndir af sögu kvenna undanfarin 100 ár. Gefum Kristínu Svövu orðið.

myndunum sem sýna konur í leik og starfi.

Gegnum alla bókina ganga rammagreinar um afmörkuð viðfangsefni og persónur. Hér er fjallað um fyrstu konurnar sem tóku bílpróf á Íslandi.

að skrifa sögu kvenna eða skrifa konur inn í hina hefðbundnu sögu, því að það séu eiginlega ekki til neinar heimildir um konur í fortíðinni og svo hafi þær heldur ekki verið að gera neitt merkilegt og því hálfgerð sögufölsun að reyna að gera hlut þeirra stærri. Þetta er auðvitað ekki rétt. Það getur vissulega í sumum tilvikum verið erfiðara að finna heimildir um konur en það er líka spurning um

að sýna hugvitssemi bæði við heimildaleitina og notkun heimildanna. Konur voru alls staðar eitthvað að sýsla og við vonum að okkur hafi meðal annars tekist að sýna hversu fjölbreyttur hópur konur voru ætíð og hversu víða þær voru að störfum – að þær hafi sannarlega verið gerendur, í sínu eigin lífi og samfélaginu. Þetta birtist ekki bara í textanum heldur líka öllum fallegu og skemmtilegu ljós-

ÖFLUG FORVÖRN

GEGN BEINÞYNNINGU Kalkþörungar með D3, K2 og C vítamínum ásamt viðbótar magnesíum og mangan

Dagbækur mikilvægar heimildir Ég get nefnt sem dæmi um glímu við heimildir að þegar ég var að skrifa kaflann um kosningaárið 1995 gekk mér illa að finna efni sem varpaði ljósi á daglegt líf kvenna og hversdagsamstur. Þá benti Ragnheiður mér á bók sem heitir Dagbók Íslendinga og inniheldur úrval dagbókarbrota sem fólk víðs vegar að úr samfélaginu skrifaði í tilefni af degi dagbókarinnar í október 1998. Ég fór gegnum bókina og tók saman dagbókarfærslur frá konum á öllum aldri og þannig fékk ég ákveðna mynd af því sem konur á Íslandi voru að hugsa og gera þarna undir lok tíunda áratugarins. Ég gat greint hversu fjölbreytt hugðarefni þeirra voru – ein dansaði mambó, önnur fór á skytterí, ein var í stjórn laxveiðifélags og önnur í félagi eiginkvenna rótarýmanna.

Svo voru líka sameiginleg stef, ekki síst hið tvöfalda vinnuálag sem konur upplifðu á heimilinu og vinnustaðnum og togstreituna sem þær fundu til gagnvart því að sinna hversdagslegum skyldu-

ALLT FYRIR PRJÓNARA

ALLAR VÖRUR HAFKALKS ERU ÁN AUKEFNA OG ERFÐABREYTTRA INNIHALDSEFNA (GMO FREE)

HANDPRJÓNASAMBAND ÍSLANDS www.hafkalk.is 20

Skólavörðustígur 19 • Borgartún 31 • S: 552 1890 • handknitted.is

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Þrír af fjórum höfundum bókarinnar fyrir framan aðalbyggingu Háskóla Íslands: Kristín Svava, Erla Hulda og Ragnheiður. Ljósmyndari: Kristinn Ingvarsson.

störfum en vera líka frjálsar og hugsandi manneskjur. „Aldrei meira en klukkutíma á dag í hreingerningar og aldrei á góðum degi, það er mitt mottó,“ skrifaði ein útivinnandi tveggja barna móðir í Reykjavík í skemmtilegri færslu.

Varðveitum heimildir Landsbókasafn og Þjóðminjasafn stóðu að degi dagbókarinnar og hvöttu konur sérstaklega til að skila dagbókarskrifum sínum inn á söfn, enda minna varðveitt af slíku efni frá konum en körlum. Við tökum auðvitað undir þetta og hvetjum lesendur Húsfreyjunnar til að halda til haga heimildum um líf og sögu kvenna og tryggja varðveislu þeirra. Skjalasöfn um allt land taka við einkaskjölum og það má líka benda á Kvennasögusafn Íslands, sem starfar í Þjóðarbókhlöðunni og er helgað varðveislu á heimildum frá konum.

Svo áhugavert! Það er alveg ljóst að það eru óteljandi verkefni sem bíða fræðimanna og ævisagnaritara sem hafa áhuga á sögu kvenna og margt sem við tæpum á væri efni í sérstakar bækur. Í uppáhaldi hjá Húsfreyjan 3. tbl. 2021

okkur öllum er til dæmis hin stóráhugaverða Kristín Björnsdóttir sem kemur fyrir í kaflanum um kosningaárið 1946.

Hún var talsímastúlka í Reykjavík og tískufyrirsæta í London, ferðaðist víða og kenndi meðal annars dóttur Mussolini tungumál. Gestapó reyndi að fá hana til að gerast þýskur njósnari í Egyptalandi

en þegar hún neitaði var henni varpað í fangabúðir á Ítalíu. Eftir stríðið sigldi hún til Bandaríkjanna og starfaði áratugum saman hjá Sameinuðu þjóðunum í New York. Lífshlaup Kristínar er vissulega óvenju ævintýralegt en það eru alls staðar áhugaverðar sögur af konum sem bíða bara eftir að vera rannsakaðar betur.“

Konur fagna nýfengnum kosningarétti á Austurvelli á þingsetningardaginn 7. júlí 1915. Bríet Bjarnhéðinsdóttir í ræðustól. Ljósmyndari: Magnús Ólafsson.

21

SMÁSAGNASAMKEPPNI HÚSFREYJUNNAR

Hugrenningar og hófatak Þórdís Sigurbjörnsdóttir Þórdís Sigurbjörnsdóttir hlaut önnur verðlaun í smásagnasamkeppni Húsfreyjunnar fyrr á þessu ári fyrir sögu sína Hugrenningar og hófatak sem hér birtist lesendum. Önnur saga eftir Þórdísi fékk einnig viðurkenningu til birtingar í Húsfreyjunni síðar. Hún nefnist Barnasaga fyrir fullorðna en nú eru það Hugrenningar og hófatak.

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Mynd: Úr einkasafni

Þ

órdís fæddist á Akranesi 1962 en ólst upp í Hrísum í Flókadal. Foreldrar hennar voru Sigurbjörn Björnsson og Hólmfríður Guðmundsdóttir bændur.

Eldri systir hennar Jóhanna er látin. Þórdís hefur átt heima í Hrísum alla ævi og rekur þar sauðfjárbú með sambýlismanni sínum Dagbjarti Dagbjartssyni. Áhugi á skáldskap kviknaði snemma.

Sögur fóru að myndast áður en leyndardómar lesturs og skriftar lukust upp og reynt var að hnoða saman vísum á unga aldri. Vísnagerðin komst þó fyrst á skrið í Bændaskólanum á Hvanneyri enda hægt að segja ýmislegt í ferskeytlu sem örðugt er að tjá með öðrum hætti. Þessi viðleitni kvisaðist út og þegar byrjað var að halda hagyrðingakvöld í Borgarfirði blandaðist hún fljótlega í þann hóp.

Sagnaskrif hefur hún stundað frá unglingsárum, fyrir skúffuna og ruslafötuna og ekkert af því hefur verið birt fyrr en núna. Sagan Hugrenningar og hófatak er samin á níunda áratugnum og lýsir aðstæðum sem voru algengari á þeim tíma en í dag. Barnasaga fyrir fullorðna varð hins vegar til í vetur og skrifuð inn í samtímann.

Sú ákvörðun að senda þessar sögur í keppni var tekin eftir ýmsar vangaveltur og að áeggjan vinkonu.

22

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Hugrenningar og hófatak

Þ

að var komið að miðnætti. Klemens á Klöpp öslaði skaflana áleiðis til hesthússins með pela í úlpuvasanum.

Hann var ekki hlekkjaður við klukkuna og hvorki Árni gamli frændi hans né ráðskonan skiptu sér af því hvenær sólarhringsins hann fór á hestbak. Það hafði sína kosti að vera piparsveinn og eiga ekki kýr.

Ráðskonurnar höfðu stansað misjafnlega stutt. Sumar höfðu gifst frá honum, voru búsettar í nágrenninu og heilsuðu honum með kossi á áramótaballinu.

Hann mundi óglöggt hversu margar höfðu ráðskað hjá honum. Var Selma sú tíunda, tólfta eða kannski sú þrettánda? Það skipti ekki öllu, hann hafði ekki hugsað sér að gefa út ráðskvennatal.

Hann nam staðar í miðjum skafli skrúfaði tappann af fleygnum og saup á. Hitastraumur fór um bringuna. Fölsk hlýja, sögðu sumir en manni sem stóð einn úti í tunglsljósi var varla of gott að blekkja sjálfan sig. Hann stakk glasinu í vasann og hélt áfram. Horfði á skuggann sinn, miklu lengri og ennþá grennri en hann sjálfur en álíka álútur og stakk við. Menn nefndu stundum Mensa á Löpp þegar fór að drafa í þeim í gleðskap.

Hann ýtti hesthúshurðinni hægt frá stöfum, þreifaði sig inn að rofanum og kveikti. Tamningahrossin stóðu næst dyrunum, tveir blesóttir folar af Kirkjubæjarkyni og moldótta merin hans Jóns á Grjóti, gjörsamlega ættlaus skepna.

Klemens sá hana fyrst fyrir fjórum árum, ósnortið folald sem skeiðaði. Þeir voru aðeins kjafthýrir og Jón spurði Klemens hvort hann vildi ekki temja gripinn við tækifæri. Hann hafði jánkað og hér var hún komin. Klemens á Klöpp stóð við orð sín þótt þau væru töluð í gamni og undir áhrifum. Hann greip beisli af snaga og þokaði sér upp í básinn til hryssunnar. Gaf sér góðan tíma til að tala og gæla við hana. Hún var eyrnastygg, óþjál og þrjósk en hvorki slæg né fælin. Hann hafði þegar eytt í hana margföldum tíma á við folana. Þeir voru báðir mannelskir og ljúfir, þurftu bara þjálfun. Hann hefði getað fengið sér skemmtisprett á hvorum þeirra sem var en í kvöld var hann í skapi til að fást við merina. Hann lagði hnakkinn á hana, herti gjörðina, spennti Húsfreyjan 3. tbl. 2021

reiðann og teymdi hana út, fékk sér tár í dyrunum og ákvað að teyma niður með læknum. Á bökkunum var sæmileg færð og þráablóðið yrði fúsara heim. Hann lokaði húsinu og rölti af stað. Hryssan teymdist fyrirhafnarlaust og hugur tamningamannsins hvarflaði frá henni til ráðskonunnar.

Stúlkan hafði komið um veturnætur, ung, hversdagsleg, vel verki farin og fámál. Hann hafði búist við að hún yrði skrafhreifnari þegar frá liði en þegar svo varð ekki tók hann að virða hana vandlega fyrir sér. Hún var aldrei kát og aldrei reið. Það var ekki einu sinni hægt að stríða henni. Í svipnum var eitthvað sem honum fannst að ætti þar ekki heima en gat ekki skilgreint. Hún hlaut að búa yfir einhverju en hvað gat það verið? Þegar ímyndunaraflið var sem fjörugast datt honum í hug að hún væri önnur en hún sagðist vera. Kannski blaðakona að kanna kjör ráðskvenna á kotbæjum eða skólastelpa sem hefði strokið að heiman.

Ef til vill hafði hún ratað í einhverjar raunir. Gat hún hafa brotið eitthvað af sér? Eitt kvöldið gaumgæfði hann handleggina á henni þegar hún var að þvo upp en húðin var sérlega þétt og falleg. Auðvitað varðaði hann ekkert um einkamál hennar en smátt og smátt varð forvitnin að áráttu sem hann gat ekki hrundið frá sér.

Hann hafði haldið að þetta yrði ósköp venjulegt kvöld. Selma hafði farið inn til sín þegar hún var búin að ganga frá eftir kvöldmatinn. Sjálfur sat hann í eldhúsinu fléttaði stallmúl og hlustaði á draugasögur Árna gamla. Þegar karlinn var farinn í bólið leit hann í bók en ekki hafði hann lesið lengi þegar Selma kom fram og kvaðst þurfa að tala við hann. Hann leit upp og lokaði bókinni. Stúlkan hikaði ofurlítið, svo lét hún það fjúka. „Ég – ég verð að fara, ég segi upp með mánaðar fyrirvara.“ Klemens starði á hana og spurði hvað kæmi til. Hún fullyrti að það skipti ekki máli. „Þú ert ráðin til vors og þú stekkur ekki burt á miðjum vetri án þess að gefa upp einhverja ástæðu.“ Hún þagði og beit þrjóskulega á vör.

Hann beið. Loks skákaði hún sér niður á stól og mætti augum hans.

„Ég skal segja þér eins og er. Það kemur hvort eð er í ljós fyrst ég hypjaði mig ekki fyrr en mundu að það kemur engum við.“ Hann kinkaði kolli. „Ég er ólétt,“ sagði hún. „Ertu trúlofuð? Spurði hann. Selma hristi höfuðið. „Hvað ætlarðu að gera?“ spurði hann hlutlaust. „Ég veit það ekki. Ég fer eitthvað burt, þangað sem enginn þekkir mig.“ Hún þagnaði, virtist á báðum áttum en hélt áfram. „Ég er ófrísk eftir giftan mann og ætla ekki að feðra barnið.“ Þarna kom það. Klemens varð hljóður og hugsi. Hann langaði til að liðsinna stúlkunni en var ekki ljóst hvernig hann ætti að fara að því. Bara að hún væri systir hans eða frænka. Þá væri auðveldara að bjóða aðstoð og minni líkur til að henni yrði hafnað. Þegar ráðskonan stóð upp og ætlaði að ganga út úr eldhúsinu rann ljósið upp fyrir húsbóndanum. Hann spratt upp og stöðvaði hana. „Er það nokkur hér í sýslu?“ spurði hann. Hún neitaði því. „Þá er engin ástæða til að rjúka á annað landshorn. Vertu kyrr hérna.“ Selma leit snöggt á Klemens og í þetta sinn las hann hugsanir hennar. Áður en hún kæmi að orði mælti hann af ákefð: „Misskildu mig ekki. Ég er gamall piparkarl og dettur ekki í hug að binda trúss mitt við unga stúlku. Ég vil ráða þig til næstu tveggja ára og eftir þann tíma geturðu gert hvað sem þú vilt.“ Stúlkan glennti upp augun. „Ertu ekki að grínast?“ „Ég meina þetta,“ sagði hann. „Vertu kyrr hérna nema þér þyki vistin svo bölvuð að þú haldist ekki við.“ Það tók drjúga stund að sannfæra hana um að honum væri alvara og að hann væri ekki að bjóða neina ölmusu.

Að síðustu spurði hún hvort hann hefði hugsað út í hvað fólk mundi segja. Hann var þegar búinn að tala í sig hita og lét vaða á súðum. „Mér er andskotans sama hvað það ímyndar sér. Ætlarðu að vera?“ „Já,“ svaraði hún, bætti svo við dálítið niðurlút, „þakka þér fyrir að vilja hafa mig.“ 23

Myndlistarkonan: Kolbrún Friðriksdóttir | Verk: Hestur Listakonan Kolbrún Friðriksdóttir – Kolla - sem á verkið sem fylgir verðlaunasögunni er fædd og uppalin í Reykjavík, en á ættir sínar að rekja til Hornstranda og Þingvallasveitar. Hún sækir innblástur sinn til íslenskrar náttúru og sveitarinnar þar sem íslensku húsdýrin heilla mest og eru landnámsdýrin henni mjög hugleikin, sér í lagi þau sem héldu lífi í okkur hér á landi framan af. Þar ber sérstaklega að nefna sauðkindina okkar og hestinn. Kolla notar mest olíu á striga. Hún útskrifaðist sem tækniteiknari frá Horsens í Danmörku 1984. Hún hefur sótt einka- og hópmyndlistarnámskeið frá árinu 2011 hjá Þuríði Sigurðardóttur myndlistarmanni.

„Ruglukolla,“ hnussaði Klemens. Þá sá hann í fyrsta sinn bros á andliti Selmu.

Rétt á eftir buðu þau hvort öðru góða nótt. Selma fór í háttinn en Klemens gekk út.

Hann nam staðar og merin ýtti

óþyrmilega við honum en þar sem hann var við því búinn hrökklaðist hann ekki í spori. Hún gekk spölkorn aftur á bak þegar hann lagði tauminn upp á makkann. Hann fylgdi henni eftir og þegar hún stöðvaðist tyllti hann tá í ístaðið og

vó sig á bak í einu vetfangi en án alls harks. Sú moldótta sparn við fótum og hreyfðist ekki. Nú fyrst tók Klemens eftir því að hann hafði gleymt písknum. Hann bölvaði í hljóði. Þá var ekki um annað að gera en bíða þess að merin fengi nóg af að standa í sömu sporum. Hann hafði spurt sjálfan sig hvers vegna hann væri að basla við þetta en hann gat ekki hugsað sér að gefa Moldu upp á bátinn. Hún bjó yfir góðum kostum og hann hafði á tilfinningunni að gæti hann náð hylli hryssunnar væri þrjóskan þar með sigruð.

Stundum líkti hann Moldu og Selmu saman í huganum. Hryssan var honum þó minni ráðgáta enda hafði hann umgengist hross meira en konur. Hann dró upp pelann og saup duglega á. Enn beið hann góða stund og var að hugsa um annan teyg þegar merin skokkaði af stað rólega í fyrstu, svo lagðist hún í taumana og greip skeiðið. Mjöllin rauk undan hófunum og máninn sló bliki á ísinn á læknum þar sem vindurinn hafði sópað síðustu nótt. Fögnuðurinn gagntók tamningamanninn og ósjálfrátt tók hann að raula. Þegar bökkunum sleppti og færðin þyngdist óð hryssan skaflana röskleg og taumlétt og stansaði ekki fyrr en við hesthúsdyrnar. Klemens renndi sér af baki og teymdi hana inn. Spretti af, kembdi henni, talaði við hana og fór sér að engu óðslega. Loks þótti honum nóg að gert og tími til kominn að fara heim í bólið en þá gerðist undrið. Molda hallaði höfðinu að barmi hans. Það fóru um hann straumar heitari en þeir sem brennivínið kom af stað. Hann lagði handlegginn yfir makka hryssunnar og þrýsti vanganum að enni hennar. Hún hnykkti hausnum ekki til.

Og hann sem hafði haldið að þetta yrði venjulegt kvöld.

Kveðja frá Pfaff, Grensásvegi 13, Reykjavík.

Við þökkum lesendum Húsfreyjunnar gott samstarf í áratugi.

24

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

HAGNÝT HAMINGJURÁÐ

Venjum okkur á að taka inn það góða Kristín Linda sálfræðingur

H

eilinn okkar er sérstaklega eftirtektarsamur, minnugur og vakandi fyrir því sem við þurfum að varast, því slæma sem hefur meitt okkur eða gæti gert það, verið hættulegt og valdið skaða. Þessi eiginleiki er hluti af mikilvægri sálfsbjargarviðleitni mannkynsins.

Tilgangurinn er að við setjum ekki hendina á sjóðheita pönnu, stökkvum ekki fram af of háum kletti, borðum ekki skemmdan mat og almennt forðumst ógnandi aðstæður, dýr og menn. Þetta er því afar dýrmæt og lífsnauðsynleg tækni sem er okkur ásköpuð. Ef þessi eiginleiki fær hins vegar að yfirtaka huga okkar sjáum við skrattann í hverju horni, verðum kvíðin, spennt og stressuð, sífellt með áhyggjur og neikvæða rörsýn, vör um okkur og pirruð með lág þolmörk. Þægindahringurinn verður of lítill og líf

okkar skert vegna forðunar, minnkaðs áreitisþols og ofurvarkárni. Það er ekki spennandi.

Bjargráðið er að stýra athygli eigin skynfæra þannig að við virkilega í alvöru tökum eftir og þar með upplifum og náum að nema og verða í raun fyrir áhrifum af því sem er jákvætt, gott, fallegt, öruggt og yndislegt.

Athugum að það er ekki sjálfsagt að við séum að gera það nú þegar. Margt í samfélaginu er með þeim hætti að athygli okkar er beint aftur og aftur að því hættulega, ógnvænlega og slæma sem gætti meitt og skaðað. Nægir þar að nefna fréttir af glæpum, sjúkdómum, nú Covid og náttúruhamförum. Þess vegna er snjallt að virkilega ákveða að læra og þjálfa sig í að taka inn jafnt og þétt það góða rétt eins og að koma því á í

Allt til hannyrða 200 tegundir af garni í prjón, hekl og útsaum Útsaumspakkar Bækur og blöð Fjölbreytt smávara

eigin lífi að drekka reglulega vatn. Núna þegar vetur gengur senn í garð er kjörið að byrja á markvissan hátt.

Við höfum þessi fimm skilningarvit, sjón, heyrn, lykt, bragð og snertiskyn.

Nýtum þau til að taka inn það góða sem lyftir og bætir.

Horfðu í kringum þig og leitaðu uppi það sem er fallegt, hlustaðu á það sem gleður og byggir upp, skynjaðu mýkt, yl og skerpu með eigin snertiskyni, komdu ilmi inn í líf þitt og bragðaðu markvisst á því sem gleður bragðlaukana. Svo höfum við heilann, töfrandi sem líffæri sem þú getur tamið svo það nýtist þér til að rifja upp í tómi dagsins það góða sem þú hefur upplifað og er jákvæður banki í minninu sem þú getur lært að sækja í aftur og aftur þér til gleði og heilsubótar.

Skeifunni 8, 108 Rvk. - S. 517 6460 - www.belladonna.is

Sendum í pósti

Eyravegi 23, Selfossi // 555-1314 //

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Nýjar haustvörur streyma inn 25

LEIÐBEININGASTÖÐ HEIMILANNA

Afturnýting og endurnýting

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

Guðrún Borghildur Ingvarsdóttir Gamlir leðurjakkar, ullar- og silkiflíkur, gömul tjöld og það sem aðrir eru búnir að henda er það sem Guðrún Borghildur Ingvarsdóttir afturnýtir í fallega og nytsamlega hluti. Fyrir hana er mikilvægast að kolefnissporið sé eins lítið og mögulegt er. Hún er með aðstöðu og vinnurými í Íshúsi Hafnarfjarðar en þar er vinnustofa fjölmargra listamanna.

Vörurnar sínar selur hún síðan í Kirsuberjatrénu á Vesturgötu 4 í Reykjavík. Við fengum hana til að segja frá vörunum sínum og hvernig það kom til að hún fór að hanna og afturnýta.

Guðrún Borghildur býr í Garðabænum og var í fimm ár ritstjóri Fréttabréfs Íslenska bútasaumsfélagsins. Hún segist vera forfallin golfáhugakona og eins og flestir hafa gaman af ferðalögum. Hennar núvitund er samt mest þegar hún kemst í að raða saman litum og hanna vörurnar sínar. Þörfin fyrir að skapa „Frá því að ég man eftir mér hef ég haft þörf fyrir að hanna og skapa. Fyrirmyndin er án efa Kristín amma mín sem vann í skógerðinni á Akureyri og var alger snillingur. Ég man bæði eftir að hafa fylgst með henni sauma á frændur mína upp úr gömlu og hekla innkaupatöskur úr plastpokum. Það var alveg sama hvaða hráefni hún var með í höndunum, allt var listilega útfært hjá henni.

Fyrir nokkrum árum varð það mér til happs að ég missti vinnuna. Fyrirtækinu sem ég vann hjá var lokað. Ég verð yfir26

Guðrún Borghildur hefur hér skellt á sig eigin hönnun, herrasvuntu ættaðrar úr Þykkvabænum sem á sér þessa sögu: „Fráfarandi formaður Kvenfélagsins Sigurvonar í Þykkvabæ, Jóhanna Lilja Þrúðmarsdóttir, gaf mér leðurjakka eiginmannsins. Meðal annars varð bakstykkið að svuntu, ermarnar að lúffum og framstykkið að tösku. Afgangurinn varð að bryddingu á annarri svuntu.“ Ljósm. Atli Rúnar Halldórsson.

manni mínum þar ævinlega þakklát því að hún kvaddi mig með þeim orðum að ég ætti ekki að leita mér að sambærilegri vinnu, heldur fylgja hjartanu og snúa mér að því sem brynni á mér, sem sagt að hanna. Þannig atvikaðist það að ég „datt“ í leðrið, þegar ég keypti slitna leðurkápu á götumarkaði í Kaupmanna-

höfn og saumaði úr henni púða, en leðrið heillaði mig strax frá fyrsta degi.

Eitt leiddi af öðru og áður en ég vissi af var ég komin með vinnustofu í Íshúsi Hafnarfjarðar, og orðin ein af kirsuberjunum í versluninni Kirsuberjatrénu við Vesturgötu 4 í Reykjavík. Hugsunarháttur ömmu Stínu hefur greinilega blundað Húsfreyjan 3. tbl. 2021

LEIÐBEININGASTÖÐ HEIMILANNA

í mér því að ég setti mig í samband við flokkunarstöð Rauða kross Íslands, en þar ræður Guðbjörg Rut ríkjum. Það var hún sem gerði mér grein fyrir hvað þangað berst gífurlega mikið magn af fötum og þar tók ég þá ákvörðun að nota eingöngu hráefni sem hefur átt sér fyrra líf, sé þess kostur. Guðbjörg byrjar á því að velja flíkur sem eru heilar og henta til sölu í verslunum félagsins. Það sem er ósöluhæft leggur hún til hliðar og úr þeim hluta get ég valið og kaupi þá það sem ég sé fram á að geta notað.

Fyrst voru þetta aðallega leðurjakkar, en síðan hafa fleiri hlutir bæst við, svo sem kasmírpeysur, pelsar, silkiflíkur og bindi. Úr leðrinu hanna ég meðal annars lúffur sem ég skreyti með pelsum og fóðra með kasmírullinni. Lúffurnar eru bæði í kvenog karlastærðum, enda ákvað ég strax í upphafi að hanna vörur fyrir karlmenn. Það er alltaf verið að tala um að það vanti gjafavöru fyrir herra, og þar fæddist hugmyndin að svuntum fyrir grillmeistarann og bókarkápum fyrir hugmyndasmiðinn. Úr silkiflíkunum og bindunum hanna ég slæður. Ég hef ekki bara unnið úr fötum sem hafa átt sér fyrra líf. Ég saumaði líka úr tjaldvagni fjölskyldunnar, VF 073. Hann hafði þjónað okkur dyggilega vel á þriðja áratug en lenti í óhappi. Blessuð sé minning hans. Þegar hann var á leið í förgun horfði ég á tjaldið, algerlega heilt, sem við höfðum passað svo vel upp á öll þessi ár. Ég gat ekki hugsað mér að láta urða það svo að ég reif það af og saumaði úr því stórar töskur sem ég kalla Gímöld, því að þær taka endalaust við. Ég hef heyrt að það séu margar ennþá í umferð og lifi góðu lífi, enda er þessi strigi níðsterkur. Ég kaupi öryggisbelti á bílaparta-

sölum og nota þau í handföng á töskur og ólar á leðursvunturnar, einnig nota ég leðuráklæði af sófum sem eru á leiðinni á haugana. Stundum verða úr því skálar, stundum risti ég það niður í leðurólar. Ég hef líka verið svo lánsöm að fólk hugsar fallega til mín og gefur mér meðal annars gamlar leðurflíkur sem það vill að öðlist framhaldslíf. Stundum nota ég flíkina til að hanna eitthvað að ósk eigandans.

Vegna þess að ég hanna úr efnivið sem hefur átt sér fyrra líf, þá tryggi ég að kolefnissporið mitt sé eins lítið og mögulegt er. Þessi aðferðafræði er mér einstaklega mikilvæg, því að ég veit að hráefnisbirgðir jarðarinnar endast ekki að eilífu. Við verðum að hugsa til kynslóðanna sem á eftir koma. Á ensku heitir það sem ég er að gera „upcycling“ eða „repurposing.“ Á íslensku er talað um að endurnýta, en ég vil frekar nota orðið afturnýtt því ég er ekki bara að nota hráefnið aftur, heldur að upphefja og búa til úr því eitthvað annað, oft fallegra og meira virði.

Við getum öll, með því að hugsa okkur aðeins um, lagt okkar lóð á vogarskálarnar. Við getum til dæmis gætt þess að kaupa aðeins þær flíkur sem við sjáum fram á að nota a.m.k. 30 sinnum og bara keypt á útsölu ef við hefðum hvort eð er keypt flíkina á fullu verði. Þegar ég byrjaði á þessum endurvinnslupælingum fyrir einum tíu árum, fannst mér fólk telja mig frekar skrítna.

En í dag er svo komið að mér finnst margur vera að skilja mig eftir í rykinu. Það hafa komið fram margar einstaklega góðar hugmyndir þar sem fólk er að umbreyta „rusli“ í frábærar vörur, og þar með að passa upp á hráefnisbirgðir jarðarinnar. Því ber að fagna.“

Slæður: Silkislæðurnar eru saumaðar í hring svo að þær sitji vel. Þær eru bryddaðar með silkibindum.

Snúrusnilld eru hreinasta snilld til að hemja hleðslusnúrur, hárteygjur eða hálsmen á ferðalagi.

Lúffur: Kvenlúffur koma í fjórum stærðum, sömuleiðis lúffur fyrir herra. Þær eru fóðraðar með kasmírpeysum og í lófunum er alltaf rúskinn svo að hendurnar renni ekki á stýri bílsins. Yfirleitt er í lúffunum leður úr 4-5 mismunandi leðurjökkum.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

27

HANNYRÐAHORNIÐ

Handavinnan þín í haust Alda Sigurðardóttir og Þóra Þórarinsdóttir

Dagskránni á tveggja vikna fresti og eru þær nú komnar vel á þriðja hundrað. Þær deila nú fjórum skemmtilegum uppskriftum með lesendum Húsfreyjunnar sem henta ýmist byrjendum eða lengra komnum. Í uppskriftunum þeirra er miðað við garn sem þær selja í sinni verslun á Selfossi, enda er það eðlilega garnið sem þær þekkja best og nýta í sínar uppskriftir, en að sjálfsögðu velur hver og einn hvaða garn hann nýtir í sín verk hvort sem er hekluð eða prjónuð. Ritstjórn Húsfreyjunnar býður þær Þóru og Öldu velkomnar til starfa fyrir lesendur tímaritsins.

Myndir: Silla Páls

Nýir liðsmenn eru gengnir til liðs við Húsfreyjuna en það eru þær Alda Sigurðardóttir og Þóra Þórarinsdóttir, eigendur Hannyrðabúðarinnar á Selfossi.

Hannyrðabúðin er rótgróin verslun sem stofnuð var í Hafnarfirði 1968. Í versluninni er lögð áhersla á að eiga allt til hannyrða, hvort sem um er að ræða útsaum, prjón eða hekl. Þær stöllur flytja sjálfar inn mikið af vörum og úrvalið er gott og hægt að panta og fá sent hvert á land sem er.

Frá því að verslunin var flutt á Selfoss fyrir níu árum hafa Alda og Þóra birt uppskriftir í héraðsfréttablaðinu

Alda Sigurðardóttir og Þóra Þórarinsdóttir.

28

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

RANDALÍN

HEKLAÐ LANGSJAL Uppskrift: Þóra Þórarinsdóttir Þessi uppskrift er einföld en stílhrein og hentar vel fyrir byrjendur. Við notum hið dásamlega garn Esther frá Permin sem er blanda af 55% ull og 45% bómull. Í sjalið er notuð 1 dokka í lit og valdir 4 litir sem fara vel saman og heklað er með heklunál no 4,5. Auðvitað má fækka eða fjölga litum að vild.

Skammstafanir: ll - loftlykkja, st - stuðull.

Heklið 249 ll. Snúið stykkinu við og heklið 2 ll (mynda fyrsta stuðul umferðar). Heklið svo 1 st í hverja ll, alls 250 stuðlar.

2.umf Snúið við og heklið 1 st í hvern stuðul.

3.umf Snúið við og heklið 1 st í hvern stuðul. Slítið garnið frá og skiptið um lit.

4.umf Snúið stykkinu og byrjið við fyrsta stuðul fyrri umferðar. Heklið 5 ll, snúið við, heklið 2 ll (fyrsti stuðull), 1 st í hverja ll og áfram 244 stuðla (umferð lýkur þegar 6 st af fyrri umferð eru eftir).

5.umf Snúið við og heklið 1 st í hvern stuðul.

6.umf Snúið við og heklið 1 st í hvern stuðul. Slítið garnið frá og skiptið um lit.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Endurtakið umferðir 4-6 þar til komnar eru 3 rendur í hverjum lit alls 12 rendur. Við mælum með að hafa litaskiptin óregluleg, þannig myndast ákveðinn léttleiki milli lita. Þegar komnar eru 12 rendur slítum við garnið frá og göngum frá öllum endum.

Garnið má þvo í vél á ullarprógrammi. Vefjið um háls og njótið.

29

RANDVER Hönnun: Alda Sigurðardóttir Við höfum á boðstólum garnið LUNA frá Perrmin. Það er úr vottaðri endurunninni ull og fæst í nokkrum fallegum litum bæði einlitum og með tweed áferð, mjúkt og þægilegt. Í hespu eru 50 g og 175 metrar. Hér er uppskrift fyrir leikskólabörn úr þessu einstaka hráefni.

Efni: Blátt 2 hespur, rautt 1 – 1 – 2 hespur og grænt 1 hespa.

Prjónar: No 3 sokkaprjónar og hringprjónar 40 og 60 sm og no 3,5 sokkaprjónar og hringprjónar 40 og 60 sm.

Prjónamerki.

Stærðir: 2 – 4 – 6 ára.

Vídd á bol: 65 – 69 – 73 sm Sídd á bol: 22 – 25 – 28 sm Ermalengd: 26 – 29 – 32 sm Bolur: Fitjið upp með bláu 144 – 152 - 160 l á prj no 3.

Prjónið brugðning 2 sl og 2 br 12 – 14 – 16 umf.

Skiptið yfir í prj no 3,5 og prj slétt þar til bolur mælist 11 sm. Prj eina umf með rauðu, 3 umf með bláu, 1 umf með rauðu og 2 umf með bláu og síðan áfram með rauðu 8 sm. Prj eina umf með grænu, 3 umf með rauðu, 1 umf með grænu og 2 umf með rauðu og síðan áfram með grænu 8 sm. (Athugið að í þessari grænu rönd bætast ermarnar við.) Þegar bolur mælist 22 – 25 – 28 sm eru 10 l í hvorri hlið settar á geymsluprjóna og eru þá 62 – 66 – 70 l á hvorum bolhluta.

steypið þeim óprj yfir (þá hafa 3 l verið prjónaðar saman í eina og sú í miðjunni á að liggja yfir og snúa fram. Við köllum hana H). Prj þar til 3 l eru eftir að næsta prjónamerki og endurtakið úrtökuna. Prj að næsta prjónamerki og endurtakið úrtökuna og að lokum næst þegar 3 l eru eftir að prjónamerkinu. Hér eftir er úrtakan gerð í annarri hverri umf í hvert sinn sem 1 l er að H. Litaskipti eru gerð þegar græna umf er 8 sm. Prj eina umf með bláu, 3 umf með grænu, 1 umf með bláu og 2 umf með grænu og síðan áfram með bláu. Prj áfram þar til 88 – 96 – 104 l eru á prjóninum.

Nú eru prjónaðar nokkrar umf með styttum umferðum til að hækka bakstykkið. Setjið prjónamerki hér til að merkja hvar umf byrjar. Takið næstu l sem er H óprj og snúið við þannig að garnið fari utan um hana. Takið fyrstu l óprj og prj síðan áfram br. Þegar komið er að næstu H l er snúið við á sama hátt og síðast og prj áfram sl. Þegar komið er að fyrsta viðsnúningi er lykkjan og lausa bandið sem er utan um hana prjónaðar saman og svo er haldið áfram að næsta H. Þar er snúið við á sama hátt og áður og prjónað br að síðasta viðsnúningi og sú l prjónuð eins og áður með lausu lykkjunni og síðan prjónað að næsta H. Aftur er snúið við á sama hátt og áður og enn er síðasta viðsnúna l prjónuð með lausu lykkjunni og haldið áfram 10 l og þar snúið við eins og áður (framan á hálsmáli). Prj til baka á sama hátt og áður og eftir að prjónað hefur verið yfir síðasta viðsnúning eru prj 10 l og snúið við á sama hátt. Prj slétt að enda umferðar. Skiptið yfir á prj no 3 og prj brugðning eins og áður og þegar hann er hæfilega hár fyrir hálsmálið er fellt laust af.

Gangið frá endum og lykkið saman í handvegum. Þvoið peysuna í volgu sápuvatni og leggið til þerris.

Ermar: Fitijið upp með bláu 36 – 36 – 40 l á prj no 3 og prj brugðning eins og á bol. Skiptið yfir á prj no 3,5 og aukið út á miðri undirermi um 2 l í 5. hverri umf. Þegar ermi mælist 15 sm eru sams konar litaskipti og á bol, ein umf með rauðu, 3 umf með bláu, 1 umf með rauðu og 2 umf með bláu og síðan áfram með rauðu 8 sm. Prj eina umf með grænu, 3 umf með rauðu, 1 umf með grænu og 2 umf með rauðu og síðan áfram með grænu. Þegar 60 - 64 – 68 l eru á prj eru aukningu hætt en prj áfram þar til ermi mælist 26 – 29 – 32 sm eða þar sem litasamsetning er á sama stað og á bol.

Setjið 10 l á miðri undirermi á geymsluprjón og prjónið ermi við bol. Prj áfram að næsta ermagati og prjónið hina ermina eins. Prjónið hana við bol og klárið umferðina. Setjið prjónamerki við öll fjögur samskeytin milli erma og bols.

Laskaúrtaka: Nú eiga að vera 224 – 240 – 256 l á prjóninum. Takið 2 l óprj fram af prjóninum, prj næstu og 30

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

31

FLÉTTA Uppskrift: Þóra Þórarinsdóttir Þessi peysa er lungamjúk prjónuð úr garni sem heitir Tibet og er blanda af jakuxaull og merinoull og er einstaklega létt, hlýtt og áferðarfallegt garn. Við vildum hafa svolítið gróft “lúkk” á peysunni og notum því garnið tvöfalt og prjónum peysuna á prjóna no 7 en sökum þess hve garnið er eðlislétt vegur peysan ekki nema rétt ríflega 200 grömm.

Við flytjum garnið sjálfar inn og það fæst í fjölda fallegra lita.

Stærðir: S-M-L-XL Efni: 8-9-10-11 dk Tibet frá Cewec, hringprjónar; 40 og 60 sm no 7, 60 sm no 6, 40 sm no 4,5, sokkaprjónar no 6 og 7, prjónamerki, prjónanælur, kaðlaprjónn.

Athugið að peysan er öll prjónuð með tvöföldu garni.

Kaðlamynstur: Mynsturbekkurinn hleypur yfir 32 l og er eins framan á miðju framstykki og bakstykki.

Kaðlarnir fara yfir 6 l og halla fyrstu tveir til vinstri og seinni tveir til hægri.

Vinstri kaðall er gerður þannig að fyrstu 3 l eru settar á

32

kaðlaprjón og geymdar fyrir framan á meðan næstu 3 l eru prjónaðar sl og svo eru lykkjurnar af kaðlaprjóninum prjónaðar sl.

Hægri kaðall er gerður þannig að fyrstu 3 l eru settar á kaðlaprjón og geymdar fyrir aftan á meðan næstu 3 l eru prjónaðar sl og svo eru lykkjurnar af kaðlaprjóninum prjónaðar sl.

1.-2. umf: 2 br, 6 sl, 2 br, 12 sl, 2 br, 6 sl, 2 br.

3. umf: 2 br, vinstri kaðall yfir 6 l, 2 br, vinstri kaðall yfir 6 l, hægri kaðall yfir 6 l, 2 br, hægri kaðall yfir 6 l, 2 br.

4.-7. umf: 2 br, 6 sl, 2 br, 12 sl, 2 br, 6 sl, 2 br.

Endurtakið þessar 7 umferðir að hálsmáli.

Bolur: Fitjið upp á prjóna no 6 132-140-148-156 l og prjónið perluprjón (1 sl, 1 br til skiptis út umferðina, í næstu umferð er prjónuð br l yfir sl l og sl yfir br lykkju) alls 14 umferðir. Brjótið nú listann saman þannig að uppfitjunin verði fyrir innan og prjónið eina umferð slétta en farið um leið í gegnum fyrstu lykkjur umferðar þannig að kanturinn verður tvöfaldur.

Skiptið yfir á prjóna no 7 og prjónið 17-19-21-23 l sl, 32 l kaðlamynstur, 34-38-42-46 l sl, 32 l kaðlamynstur, 17-1921-23 l sl þar til bolur mælist 49-50-51-52 sm. Prjónið nú ermar.

Ermar: Fitjið upp 40-40-42-44 l á prjóna no 6 og prjónið

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

33

perluprjón alls 14 umferðir og brjótið saman eins og á bol og prjónið í gegnumfyrstu lykkjur umferðar . Skiptið yfir á prjóna no 7 og prjónið slétt prjón, aukið út í 11. hverri umferð um tvær l, eina framan við síðustu l umferðar og aðra eftir fyrstu l umferðar, alls 5-6-7-7 sinnum (50-52-56-58 l á prjóninum). Prjónið þar til ermin mælist 39-40-41-42 sm (athugið að ermarnar eru frekar stuttar á þessari peysu, prjónið fleiri sm ef þið viljið hafa þær síðari). Setjið 4-4-5-5 l á hjálparnælu, leggið ermina til hliðar og prjónið aðra ermi eins.

Axlastykki: Setjið síðustu 2-2-3-3 og fyrstu 2-2-2-2 l á bol á hjálparnælu og prjónið aðra ermina við. Prjónið 15-1719-21 l sl, 32 l kaðlamynstur, 15-17-18-20 l sl, setjið næstu 4-4-5-5 l á hjálparnælu og prjónið hina ermina við.

Gott er að setja prjónamerki við samskeyti erma og bols vegna úrtöku.

Tekið er úr í annarri hverri umferð þannig að þegar komið er að ermi er fyrsta l á ermi tekin óprjónuð, næsta l prjónuð slétt og óprjónuðu lykkjunni steypt yfir (gætið þess að steypta lykkjan krossist ekki, þannig verður úrtakan áferðarfallegri). Prjónið þar til 2 l eru að næsta prjónamerki, prjónið þá 2 l saman (gætið þess að efri lykkjan leggist bein). Prjónið að næstu ermi og gerið eins (athugið að það er bara ein lykkja felld af hvorum megin við samskeyti bols og erma). Prjónið áfram þannig þar til 10-10-12-12 l eru á milli úrtaka, þá breytist úrtakan.

Héðan í frá er hún gerð í hverri umferð þannig: Prjónið að prjónamerki, prjónið þá 2 l sl saman, 10-10-12-12 l sléttar, takið næstu l óprjónaða, prjónið næstu l sl, steypið óprjónuðu l yfir (gætið þess áfram að lykkjan sem verður ofaná krossist ekki). Þegar 6-6-7-7 l eru frá úrtöku á ermi að kaðlamynstri er farið að móta fyrir hálsmáli og prjónað fram og til baka.

Prjónið þar til þið komið að tvöfalda kaðlinum í mynstrinu, setjið þær 12 l á hjálparnælu, snúið við, takið fyrstu l óprjónaða og prjónið þannig að mynstrið haldi sér, farið gætilega í úrtökurnar og skoðið hvort þær leggist ekki eins. Þegar komið er aftur að hálsmáli er 2 síðustu l bætt við á spottann/næluna, snúið við og prjónið áfram með

Við sendum kvenfélagskonum á Landsþingi KÍ í Borgarnesi bestu kveðjur Verið velkomnar að líta við!

34

úrtökum og mynstri og setjið síðustu 2 l á næluna (alls eru þá 16 l á nælunni). Haldið áfram að prjóna þar til úrtakan er komin að kaðlamynstrinu.

Skiptið yfir á prjón no 4,5 og prjónið 1 umf slétta, takið upp 3-3-4-4 l hægra megin við hálsmálið, prjónið 16 l af hjálparnælunni og takið upp aðrar 3-3-4-4 l vinstra megin við hálsmálið (alls 90-90-96-96 l á prjóninum). Nú er prjónað perluprjón en í fyrstu umferðinni eru 2 og 2 lykkjur teknar saman jafnt yfir prjóninn alls 6-5-7-6 sinnum þannig að 78-80-82-84 l eru eftir á prjóninum. Prjónið 18 umferðir perluprjón. Í stað þess að fella af er kanturinn brotinn inn, svolítið langur spotti skilinn eftir og lykkjurnar saumaðar niður við fyrstu umferð perlu­prjónskantsins.

Gangið frá endum, pressið létt og njótið þess að klæðast léttri og lipurri flík.

Safnahús Borgarfjarðar v/Bjarnarbraut Verið velkomnar á sýningarnar hjá okkur - www.safnahus.is Blómasetrið - Kaffi Kyrrð Skúlagötu 13 - kaffihús, gjafavara og gisting - 437 1878 Icelandair Hótel Hamar Hamri - hamar@icehotels.is - 433 6600 Hárgreiðslustofan Hár Center Borgarbraut 61 - odinn85@gmail.com - 437 0102 Fótaaðgerðastofa Unnar Borgarbraut 65 - 864 2194 Borgarsport Hyrnutorgi Borgarbraut 58, 310 Borgarnesi - bruarsport@simnet.is - 437 1707

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

GÆSALAPPIR Hönnun: Alda Sigurðardóttir Það er með ólíkindum hversu margir elska heimagerðar tuskur enda eru þær jafnan fallegar og góðar til síns brúks. Það er því ekki að bera í bakkafullan lækinn að bæta við enn einni uppskriftinni. Þessi er hekluð úr ALBERTE frá Permin sem er gert úr lífrænt vottaðri bómull og er ein fjölmargra garntegunda hjá okkur úr bómull eða bómullarblöndum. Í einni dokku eru 50 g og 165 metrar og litirnir eru sérlega fallegir. Í eina tusku fer tæplega ein dokka af garni og verkfærið er heklunál nr. 3,5.

Skýringar: ll = loftlykkja, fl = fastalykkja, st = stuðull, suá = slá upp á.

Fyrsta „löpp“ umferðar = suá, sækja lykkju í næstu fl fyrri umferðar x 3 (þá eru 7 lykkjur á nálinni). Draga lykkju í gegnum allar lykkjurnar og gera síðan eina ll.

Allar hinar „lappirnar“ = suá, sækja lykkju í sama gat og síðast var farið í, suá, sækja lykkju í næstu fl fyrri umferðar x 2. Draga lykkju í gegnum allar lykkjurnar og gera síðan eina ll.

Byrjað er á að gera 53 loftlykkjur og síðan fastalykkjur til baka, þá fyrstu í næst síðustu ll, alls 52 fl.

Snúa við, 2 ll, 1 st í hverja fastalykkju fyrri umferðar, alls 52 st.

Snúa við, 1 ll og síðan fl milli síðasta og næst síðasta st fyrri umferðar og síðan koll af kolli út umferðina, alls 52 fl.

Eftir það eru þessar tvær umferðir gerðar til skiptis alls 17 sinnum: 1. 2 ll, 1 st í síðustu fl fyrri umf, 1 st í næstu fl. Því næst „lappir“ samkvæmt skýringum hér á undan, alls 23. 3 st.

2. fl milli síðasta og næst síðasta st síðustu umferðar og aftur í næsta bil. Eftir þetta 2 fl í hvert bil milli „lappa“ og líka eftir síðustu „löppina“. Að lokum 1 fl í síðustu tvö bilin.

Síðasta umferðin: 2 ll og síðan st í hverja fl fyrri umferðar.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

35

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS

Hvatning til kvenfélaga Söfnum fræjum og breiðum út birkiskóga Haustið 2020 flykktust landsmenn út og söfnuðu birkifræi sem aldrei fyrr og hefur því verið sáð víðs vegar um landið. Raunar erum við þar ekki ein á báti. Sameinuðu þjóðirnar hafa lýst áratuginn 2021-2030 áratug Endurheimt vistkerfa. Hröð eyðing skóga og annarra náttúrlegra vistkerfa víða um heim er ein af meginorsökum hnattrænna loftslagsbreytinga.

Texti: Guðmundur Halldórsson, sérfræðingur hjá Landgræðslunni - Mynd: Áskell Þórisson

U

m fjórðungur losunar gróðurhúsalofttegunda á heimsvísu er vegna eyðingar gróðurs og jarðvegs. Óvíða er slík eyðing meiri en á Íslandi. Þess vegna er mikilvægt að græða upp land þar sem gróðureyðing hefur orðið og breyta kolefnisbúskap gróðursnauðra svæða þannig að þau fari að binda kolefni. Birkiskógar þekja nú um 1,5% af Íslandi sem er aðeins lítið brot af því sem talið er að þeir hafi gert við landnám. Skógræktin og Landgræðslan tóku því höndum saman haustið 2020 og hvöttu þjóðina til að safna og sá birkifræi til að efla útbreiðslu birkiskóga. Fyrirtæki, félagasamtök, skólar og almenningur lögðu verkefninu lið. Alls söfnuðust um 275 kg af fræi, sem eru tugmilljónir fræja sem með tíð og tíma verða stofn að góðri viðbót við birkiskóga landsins.

Engin leið er að segja til um hversu margt fólk fór á eigin vegum, safnaði birkifræi og sáði víða um land. Ef til vill má telja 36

Sáning birkifræs að hausti eða snemma vors · Á yfirborð, lítið á hvern blett · Þjappa fræinu niður, t.d. með því að ganga yfir svæðið · Veljið staði þar sem ykkur sýnist helst vera einhver raki · Setjið fræ ekki í beran sand eða bera mold Hentug sáningarsvæði · Hálfgróin holt og hálfgrónar skriður · Landgræðslusáningar þar sem gróður er tekinn að gisna · Svæði þar sem gróðursvörður hefur rofnað og land er hálfgróið Heimild: birkiskogur.is

Birkifræ – landsöfnun og sáning Kvenfélagasamband Íslands hvetur kvenfélagskonur til að taka þátt í því að breiða út birkiskóga landsins. Safna má birkifræi frá lokum ágústs og fram í byrjun október eða svo lengi sem reklar eru á birkitrjánum. Það skemmtilega við átakið er að þarna geta ungir og aldnir sameinast í árlegum haustferðum við frætínslu. Hægt er að gera frætínsluferðir að fjölskylduferðum og grilla í lok dags ef svo ber undir. Héraðssambönd og kvenfélög geta sameinast í frætínsluferðir og dreift síðan fræjum á sínum svæðum. Sjá nánari upplýsingar á: www.birkiskogar.is og Kristinn H. Þorsteinsson verkefnisstjóri netfang: birkiskogar@gmail.com.

það besta árangur svona verkefnis ef það verður tómstundagaman fólks víðs vegar um landið að fara út á haustin, tína fræ og dreifa því þar sem vænlegt þykir að birki geti vaxið upp.

Slíkt grasrótarstarf er skemmtilegt, uppbyggilegt og getur borið mikinn

árangur. Í ljósi góðrar reynslu af verkefninu hefur verið ákveðið að söfnun og dreifing birkifræs verði árlegur viðburður héðan í frá. Íslenskar konur hafa löngum látið sér annt um náttúru landsins. Nú í haust verður biðlað til þeirra sem og allra sem vettlingi geta valdið til að taka þátt í þjóðarátaki um endurheimt birkiskóga.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

ALBERT ELDAR FYRIR HÚSFREYJULESENDUR

Matartöfrar

haustsins

Albert Eiríksson

Meðvitað og ómeðvitað tengjum við mat við hverja árstíð. Þannig grillum við frekar á sumrin og uppskerutíminn er síðsumars og á haustin. Hver árstíð hefur sinn sjarma og þegar haustið gengur í garð, minna haustlaufin, berjatíminn, kvöldrökkrið, kertaljósin og haustmaturinn á, að enn einu sinni er sumarið þotið hjá og ekki svo langt til jóla.

Heilsa okkar er verðmæt, bæði andleg og líkamleg.

Gott er að minna sig reglulega á að við erum að stórum hluta ábyrg fyrir eigin heilsu. Hluti af því að viðhalda góðri heilsu er að hreyfa sig daglega, huga að mataræði, 37

Steikt slátur með Sweet chili sósu

38

Smalabaka

39

Ávaxtafyllt lambahjörtu

sofa vel og umgangast fólk sem hefur góð og jákvæð áhrif á okkur. Allt þarf þetta að vera í ákveðnu jafnvægi.

Hér eru nokkrar notalegar uppskriftir sem henta vel á haustin, til dæmis pinnamatur úr steiktu slátri í partíið. Er það ekki spennandi hugmynd? Svo matreiðum við ber, rabarbara og rótargrænmeti og rétti af þjóðlegum rótum eins og hina bresku smalaböku, franska kjúklingaréttinn hana í víni og íslensku lambahjörtun verða lostæti fyllt með ávöxtum.

Verði ykkur að góðu Albert Eiríksson 40

„Coq au vin“

41

Rabarbara­ þykkni

42

Bláberjabaka

43

Súkkulaðimús - Mousse au chocolat

Steikt slátur með Sweet chili sósu

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Myndir: Silla Páls

Einn þjóðlegasti rétturinn okkar er steikt slátur með sykri og kartöflumús. Alltaf klassískt lostæti.

Hægt er að gera smá tilbrigði við þetta, með því að steikja upp úr chili-sósu (ég notaði Sweet chili and garlic frá Blue Dragon) og setja svo súrsæta sósu ofan á (ég notaði Thai Sweet Chili Sauce frá Thai Choice). Ég átti smá blóðberg og saxaði örlítið yfir, okkar eigið náttúrulega krydd.

37

Smalabaka Grunnurinn í smalaböku (Shepherd’s pie) er hakk í sósu og kartöflumús ofan á sem síðan er bakað í ofni. Til eru fjölmargar uppskriftir og varla hægt að segja að einhver ein sé sú rétta. Margir nota gulrætur og grænar baunir úr dós í smalaböku í staðinn fyrir frosnu baunirnar og maísbaunir. Þægilegur, einfaldur og góður matur.

38

3 msk ólífuolía 1 laukur 500 g hakk 1 tsk rósmarín 1 tsk tímían Salt og pipar 2-3 hvítlauksrif, söxuð 3 msk tómatpuré Kjötkraftur Smá vatn - ef þarf 2 msk hveiti 1 ½ dl frosnar grænar baunir 1 dl niðursoðnar maísbaunir Steinselja

Saxið laukinn og steikið í olíu. Bætið við hakki og látið malla. Bætið við rósmaríni, tímían, salti, pipar og hvítlauk, tómatpuré, nautakrafti og vatni.

Sjóðið í nokkrar mínútur. Slökkvið undir, stráið hveitinu yfir og hrærið því síðan saman við.

Bætið við grænum baunum og maís.

Setjið í eldfast form, kartöflumús yfir og bakið við 175°C í um 30 mín eða þangað til kartöflumúsin hefur tekið lit.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Ávaxtafyllt lambahjörtu Hjörtu og allur innmatur er bráðhollur matur og við ættum að hafa hann oftar á borðum. Ávaxtafyllt lambahjörtu er ljúffengur og dásamlegur réttur sem kemur flestum á óvart. Uppskriftin fer eftir fjölda í mat en miðað við eitt stykki á mann.

Oftast eru sex hjörtu í pakkningu og uppskrifin miðast við það.

1 grænt epli 1 bolli sveskjur 1 dl fetaostur 1 msk tímían Salt og pipar 1 rauðlaukur, saxaður gróft Olía til steikingar 1 dl vatn Nautakjötskraftur Rjómi Snyrtið hjörtun og skerið þau þvert inn í þeim (þar sem hólfin eru). Skerið epli og sveskjur og blandið saman ásamt fetaosti, tímían, salti og pipar.

Fyllið hjörtun vel. Steikið í háum potti (fitan getur frussast út um allt), hitið olíuna og steikið hjörtun. Kryddið með salti og pipar. Brúnið á öllum hliðum. Bætið við vatni, súputeningi og lauk og látið suðuna koma upp.

Sjóðið í a.m.k. tvo tíma á lágum hita.

Hellið rjóma út á og smá sósujafnara og sjóðið í nokkrar mínútur.

Meðlæti

Rófur/hnúðkál/ rauðrófur steikt í ofni með rósmaríni Skerið rófur, hnúðkál og rauðrófur í bita eða sneiðar. Setjið í eldfast form, stráið 2-3 msk af ólífuolíu yfir og kryddið með tímían, salti, pipar.

Bakið við 180°C í um 20 mín.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

39

„Coq au vin“ – hani í víni Dæmigerður franskur sveitamatur og talinn ævaforn í ýmsum myndum.

Gaman er að glíma við rétti sem eru vel þekktir í sínu heimalandi – uppskriftir að þeim eru trúlega jafnmargar og heimilin, svo að varla er hægt að benda á eina uppskrift og fullyrða að þar sé „originallinn“ kominn. Þetta er svo sem ekki mikil glíma, reyndar alls ekki eins flókið og ætla mætti, en rauðvín, sveppir og beikon eru ómissandi. Ef maður vill láta gesti stynja af ánægju, er þessi réttur eiginlega alveg pottþéttur. Í sumum uppskriftum er talað um að kjúklingabitarnir megi vera með beini.

2 kjúklingar í bitum 200 g beikon 400 g sveppir 200 g blaðlaukur Smjör og olía til steikingar Salt Pipar Steinselja Kryddlögur: Ein flaska rauðvín 2 gulrætur 1 laukur 2 hvítlauksrif Sellerí Pipar 2-3 lárviðarlauf 1 msk tímían. Útbúið kryddlöginn daginn áður og látið kjúklingabitana liggja í yfir nóttina. Þerrið kjötið og steikið á heitri pönnu. Setjið í leirpott, bætið kryddleginum við og sjóðið í potti á eldavél eða bakið í (leir)potti í ofni í um klst. Steikið sveppi og blaðlauk.

Skerið beikon í bita og steikið líka.

Bæta þessu við þegar 10 mín. eru eftir. Stráið steinselju yfir og berið fram með kartöflumús.

40

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Rabarbaraþykkni 4 bollar brytjaður rabarbari 6 msk sykur 2 tsk vanillusykur 1 ½ b kalt vatn Skerið leggina í bita, setjið í pott ásamt sykri, vanillusykri og vatni og sjóðið u.þ.b. 30 mín. Síið gegnum fínt sigti eða léreft. Kælið.

Blandið saman við sódavatn eða aðra drykki.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

41

Bláberjabaka 1 bolli bláber 1 dl ber (rifs, brómber eða önnur góð) 1 msk rifinn sítrónubörkur 200 g smjör 1 dl sykur 42

1 tsk lyftiduft 2 dl hveiti 1 tsk vanilla eða vanillusykur 2 egg 2 msk kókosmjöl

Setjið bláber, rifsber og sítrónubörk í bökuform. Bræðið smjör í potti, bætið út í þurrefnunum og loks eggjunum. Blandið vel saman. Hellið deiginu yfir, stráið kókosmjöli yfir og bakið við 170°C í 25-30 mín.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

Súkkulaðimús – Mousse au chocolat Silkimjúk og unaðslega góð súkkulaðimús sem ekki er nokkur leið að hætta að borða fyrr en allt er búið. Athugið að uppskriftin er frekar stór.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

200 g dökkt gott súkkulaði 75 g smjör 9 egg 125 g sykur 2 msk koníak

Bræðið saman súkkulaði og smjör í vatnsbaði. Stífþeytið eggjahvíturnar með sykrinum. Þeytið eggjarauðurnar létt og blandið saman við súkkulaðið og smjörið í smáum skömmtum. Blandið síðan saman við eggjahvíturnar ásamt koníakinu. Hellið í litlar skálar og geymið í kæli. Skreytið með rjóma, jarðarberi eða öðru sem hugmyndaflugið lætur ráða.

43

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS

Haustið er tíminn – Sjö ráð til að koma sér af stað Unnur Pálmarsdóttir

H

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

elstu kostirnir við að gera líkamsrækt að lífsstíl eru aukið heilbrigði, andleg og líkamleg vellíðan. Þegar við breytum lifnaðarháttum þá fylgir því aukin orka, ónæmiskerfið verður sterkara, sjálfsmyndin betri og sjálfstraustið meira. Hér eru sjö kostir þess að stunda reglulega líkamsrækt og hreyfingu allt árið frá Unni Pálmardóttur.

1. Bætir skapið og styrkir ónæmiskerfið Þarftu að fá útrás? Eða þarftu að losa um streituna eftir erfiðan dag? Iðkun líkamsræktar eða ganga 30 mínútur rösklega getur hjálpað við að losa um streitu.

Líkamsrækt örvar ýmis efni heilans sem gera þig tilfinningalega hamingjusamari og hefur áhrif á vellíðan sem gerir það að verkum að við verðum enn skapbetri í skammdeginu. Ónæmiskerfið styrkist með daglegri líkamsrækt og hreyfingu.

Sjálfstraust og vellíðan á líkama og sál eykst.

2. Borðaðu á þriggja tíma fresti Borðaðu á tveggja til þriggja tíma fresti til að halda brennslunni gangandi. Þegar þú ætlar að taka þig verulega á þá er nauðsynlegt að skera niður sætindi, gosdrykki, kex og kökur. Allt er þó leyfilegt einu sinni í viku á nammidegi, til dæmis á laugardögum. Verið dugleg að drekka nóg af vatni yfir allan daginn og einnig meðan á æfingu stendur. Vatn er allra meina bót.

44

Unnur Pálmarsdóttir MBA og M.Sc. í mannauðsstjórnun er hóptímakennari og þjálfari og hefur verið fararstjóri í heilsuferðum á Kanaríeyjum á vegum Úrval Útsýn. Í ferðunum er lögð áhersla á að njóta lífsins, stunda heilsurækt undir berum himni og skoða eyjuna fögru. Allir eru velkomnir. Nánari upplýsingar hjá Úrval Útsýn.

3. Haltu matardagbók Mjög gott er að halda utan um mataræðið sitt með því að skrifa matardagbók. Þannig fær maður betri yfirsýn yfir það sem maður lætur ofan í sig og hefur betri yfirsýn yfir fæðuval. Ég mæli með að borða fimm til sex máltíðir á hverjum degi. Það er morgunmatur, millimál, hádegismatur, millimál, kvöldmatur og kvöldsnarl.

4. Betri svefn Áttu í erfiðleikum með svefn? Regluleg hreyfing getur hjálpað þér að sofna og dýpkar svefn þinn. Með því að stunda líkams- og heilsurækt daglega finnur þú strax mun á svefninum. Þegar við stundum meiri hreyfingu þá þurfum við

meiri svefn. Svefnleysi getur m.a. stuðlað að því að þú borðar meira og finnur frekar til svengdar. Góður svefn stuðlar að betri árangri í heilsurækt.

5. Betra kynlíf Finnst þér þú vera of þreytt/ur eða langar ekki að njóta líkamlegrar nándar við maka þinn? Regluleg líkamsrækt getur haft jákvæð áhrif á kynlíf þitt. En það er meira en það. Regluleg hreyfing getur valdið aukinni örvun fyrir konur.

Karlmenn sem æfa reglulega lenda síður í vandræðum með ristruflanir en þeir sem nýta ekki orkuna í að stunda reglulegt kynlíf. Kynlíf er hollt fyrir líkama, nándina og sálina.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

6. Markmiðasetning í heilsurækt Markmiðasetning er mikilvægur þáttur til að ná árangri. Settu þér það markmið að stunda heilsurækt daglega og engar afsakanir. Í nútíma samfélagi og á vinnustöðum er hægt að iðka heilsurækt hvar sem er. Fara í göngur, hlaupa, synda, dansa eða stunda líkamsræktina heima í stofu. Það er svo hollt og gott fyrir líkama og sál. Setjum okkur raunhæf markmið og náum þeim.

7. Lífsgæði Íþróttir og líkamsrækt er besta og skemmtilegasta leiðin til að varðveita eigin heilsu. Við eigum aðeins einn líkama og heilsa okkar er það dýrmætasta sem við eigum. Líkamsrækt gefur þér tækifæri til að slaka á og njóta lífsins sem gerir þig hamingjusamari. Aukin líkamsrækt getur einnig hjálpað þér að tengjast

betur fjölskyldu, vinnufélögum og vinum í skemmtilegu, félagslegu og hvetjandi umhverfi. Iðkun heilsuræktar getur hjálpað þér að losa um streitu, vanlíðan og gefur þér aukna orku á líkama og sál.

Stattu upp reglulega frá skrifborðinu og gefðu þér tíma til að hreyfa þig t.d. í hádegishléum og kaffitímum. Ávinningurinn er mikill og þér líður betur í lífi og starfi.

Líkamsrækt er lífsstíll Ég vil hvetja þig kæri lesandi að byrja strax að hreyfa þig og njóta þess að huga vel að líkama, heilsunni og sálinni. Við eigum aðeins einn líkama og því munum við að góð heilsa er gulli betri.

Heilsukveðja, Unnur Pálmarsdóttir.

Heilsusamlegir detoxdrykkir Unnar Pálmars

Græn ofurbomba

Bláberjabomba Unnar

100 g spínat 500 ml vatn 10 cm engifer 1 tsk kanill 1 stk avókadó 1 tsk sítrónusafi

1 bolli bláber - fersk eða frosin ½ bolli vanillu- eða bláberjaskyr 1 msk kókosflögur 1 bolli jarðarber berjasaft eða vatn eftir smekk ísmolar

Melónuboost vatnslosandi orkudrykkur ½ stk vatnsmelóna 1 stk agúrka 1 stk sítróna 5 mintulauf 100 ml vatn

Bláber eru full af góðum andoxunarefnum og næringu! Uppskrift að orku og vellíðan: Setjið hráefnið í blandara og blandið saman. Berum að lokum berum fram drykkina í fallegu glasi og njótum heilsunnar vegna.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

45

ÍSLENSKIR VETTLINGAR

Bára Guðrún Hannele Guðrún Hannele Henttinen textílkennari hefur rekið garnverslunina Storkinn frá árinu 2008 og er höfundur bókarinnar Íslenskir vettlingar sem kom út hjá Forlaginu síðasta vetur. Í bókinni útfærir hún gömul vettlingamynstur á nútímalegan hátt og nú fá lesendur Húsfreyjunnar að njóta einnar af uppskriftunum.

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Gígja Einarsdóttir og Karl Alvarsson

H

ér áður var bráðnauðsynlegt að eiga prjónaða vettlinga enda ekki til það úrval af annars konar vettlingum sem nú er í boði. Guðrún Hannele Henttinen, höfundur bókarinnar Íslenskir vettlingar nam menntunarfræði og textílmennt í Kennaraháskóla Íslands og stundaði framhaldsnám í textílkennarafræðum frá Háskólanum í Helsinki í Finnlandi. Hún hefur einnig verið í íðorðanefnd sem hefur safnað og skilgreint um 500 orð um prjón á íslensku undir hatti Árnastofnunar. Það er sannarlega áhugavert að viðhalda íslenskri þekkingu og hefðum í vettlingaprjóni en vettlingarnir í bókinni eiga sér fyrirmyndir frá 19. og 20. öld sem varðveittar eru á Heimilisiðnaðarsafninu á Blönduósi. Það er þjóðlegt og skemmtilegt að viðhalda sígildum mynstrum. Flest mynstranna hafa ekki birst áður í uppskrift. Fallegir handprjónaðir vettlingar eru gersemar. Hér er Bára.

Bára Það er eitthvað látlaust og fíngert við þetta vettlingapar úr vettlingasamkeppni Halldóru Bjarnadóttur. Líklega hafa þeir unnið til verðlauna eða verið ofarlega á lista hjá Halldóru. Ekki er getið um hver prjónaði. Upprunalegu belgvettlingarnir eru prjónaðir með ljósmórauðu bandi í grunnlit og dökkmórauðu og hvítu í mynsturlit. Stuðlaprjón er á stroffi og breiður mynsturbekkur fyrir neðan þumal. Hefðbundinn íprjónaður 46

þumall með sama mynstri og í greipinni.

Bandúrtaka á totu og þumli. Einfalt mynstur og þægilegt að prjóna, en alls ekki einsleitt.

Stærð Meðal kvenstærð (sjá nánar um stærðir á bls. 24).

Lengd Stuðlastroff 6 cm, belgur 23 cm, samtals 29 cm.

Breidd 9 cm mælt þvert yfir handarbak fyrir ofan þumal.

Garn Pirkkalanka ohut Grunnlitur: Millibrúnn 50 g. Mynsturlitur A: Svarbrúnn 25 g.

Mynsturlitur B: Beinhvítur 25 g.

Rowan Fine Tweed Grunnlitur: Vínrauður 50 g. Mynsturlitur A: Karrígulur 25 g.

Mynsturlitur B: Fjólubleikur 25 g.

Eða annað sambærilegt garn.

Prjónar Sokkaprjónar 2 mm fyrir stroffið, 2,5 mm fyrir belginn og þumalinn.

Athugið að prjónastærðin er leiðbeinandi. Mikilvægt er að velja réttan grófleika af prjónum eftir eigin prjónfestu.

Annað Garnspotti í öðrum lit og jafanál.

Prjónfesta 36 lykkjur og 36 umferðir = 10 cm á 2,5 mm prjóna í tvíbandaprjóni.

Ef prjónfestan stenst ekki geta vettlingarnir orðið minni eða stærri.

Aðferð Sjá prjóntæknikafla á bls. 17 varðandi orðalykla og sérstakar aðferðir við tvíbandaprjón, úrtöku, útaukningu, frágang og annað sem á við.

Allar umf eru prjónaðar slétt nema annað sé tekið fram.

Báðir vettlingarnir eru prjónaðir eftir sömu mynsturteikningu.

Mynstrið er lesið frá hægri til vinstri.

Umferðin byrjar þumalmegin á vettlingi þannig að lófinn er prjónaður fyrst á hægri vettlingi en handarbakið á vinstri vettlingi. Þumalopið er prjónað í við byrjun umf á hægri vettlingi en við lok umf á vinstri vettlingi.

Fit Fitjið upp 62L með fínni prjónunum og grunnlit, tengið í hring og skiptið L á milli prjóna: 16L+16L+16L+14L. Stroff Prjónið stuðla 1S+1B, samtals 22 umf eða 6 cm.

Belgur Í fyrstu umferð mynsturs er aukið út um 4L þannig: 23. umf (útaukning): [16S, auk:1SV] x Húsfreyjan 3. tbl. 2021

3, 14S, auk:1SV = 66L. Skiptið yfir í grófari prjóna og skiptið L á milli prjóna þannig: 16L+17L+16L+17L. Prjónið tvíbandamynstur eftir mynsturteikningu út 52. umf.

Guðrún Hannele Henttinen.

Þumalop Í 53. umf er prjónað fyrir þumalopi. hægri vettlingur Prjónið 2S, prjónið næstu 12L með mislitum spotta (græn lína á mynsturteikningu). Færið þessar L aftur yfir á vinstri prjón og prjónið þær eftir mynstri.

Prjónið út umf eftir mynstri.

Vinstri vettlingur Prjónið eftir mynstri þar til 14L eru eftir, prjónið með mislitum spotta næstu 12L (rauð lína á mynsturteikningu). Færið þessar 12L aftur yfir á vinstri prjón og prjónið þær eftir mynstri. Prjónið síðustu 2L umf.

Prjónið áfram eftir mynstri að úrtöku í 93. umf. Úrtaka Bandúrtaka: Takið úr á 4 stöðum; fremst á 1. og 3. prjóni og aftast á 2. og 4. prjóni, 4L í hverri umf, alls 14 sinnum eða þar til 10L eru eftir þannig: 93. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 27S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 62L. 94. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 25S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 58L. 95. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 23S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 54L. 96. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 21S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 50L. 97. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 19S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 46L. 98. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 17S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 42L. 99. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty 15S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 38L. 100. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 13S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 34L. 101. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 11S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 30L. 102. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 9S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 26L. 103. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 7S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 22L. 104. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 5S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 18L. 105. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 3S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 14L.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

47

106. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 1S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 10L. Frágangur á vettlingatotu Gangið frá vettlingatotu (sjá prjóntæknikafla á bls. 17). Þumall Rekið mislita spottann úr og setjið L á 3 prjóna. Prjónið eftir mynsturteikningu og prjónið upp 2L í vikinu beggja vegna, samtals 28L á þumli.

48

Úrtaka 19. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 8S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 24L. 20. og 22. umf: Allar L slétt.

21. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 6S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 20L. 23. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 4S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 16L. 24. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 2S, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 12L. 25. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, úrt:2Ss, 1S] x 2 = 8L.

26. umf: [1S, úrt:1Ó+1S+sty, 1S] x 2 = 6L. Gangið frá á sama hátt og á vettlingatotunni.

Frágangur Gangið frá endum. Skolið vettlingana upp úr ullarþvottalegi og leggið til þerris.

Sléttið úr með flötum lófa til að jafna lykkjurnar og ná réttri stærð.

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

BÖKUM BETRA SAMFÉLAG Frábærar svuntur til sölu fyrir alla hjá Kvenfélagasambandi Íslands. Kjörnar til jólagjafa eða fyrir þig í bakstur og matargerð heima á aðventunni og árið um kring.

Fáanlegar í grænu, bleiku, bláu og svörtu.

VERÐ: 4.500 KR. Pantið og fáið sent: kvenfelag@kvenfelag.is eða sími 552 7430

NJÓTUM LÍFSINS GANGA OG SJÁLFSRÆKT VIKA Á TENERIFE Í BYRJUN VETRAR 2021 KRISTÍN LINDA OG INGA GEIRS Heillandi vikudvöl í sól og yl með fjölbreyttri, skemmtilegri og uppbyggjandi dagskrá og öruggri fararstjórn fyrir KONUR 40 ÁRA OG ELDRI. Kristín Linda sálfræðingur og ritstjóri Húsfeyjunnar heldur vandað lífsgæðanámskeið: Njótum lífsins, lífsgæði og líðan, huggulegur lífstíll, heilsuhegðun í dagsins önn, gildin þín og stefnuskrá. Síðan eru á dagskrá skoðunarferðir og gönguferðir með Ingu Geirs sem er einstaklega glaðvær og reyndur fararstjóri, síðdegis prjóna/hekl samvera og tækifæri til nýrra kynna.

Ferðin til Tenerife verður: 27. október – 3. nóvember.

Nánari lýsing: www.skotganga.co.uk/ganga-sjalfsraekt · · · ·

Vikuferð fyrir konur 40+ stakar konur sérstaklega velkomnar Beint flug, gisting á Hotel Columbus, fullt fæði og drykkir Hagnýtt og skemmtilegt námskeið Reyndur og vinsæll fararstjóri

ÞETTA ER VIKAN ÞÍN KOMDU MEÐ!

Bókanir og frekari upplýsingar: inga@skotganga.co.uk / kristinlinda@huglind.is

GLÆSILEGUR DÖMUFATNAÐUR STÆRÐIR 36-54

SENDUM UM ALLT LAND TISKUVERSLUN.IS

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

49

Verðlaunakrossgáta 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Höfundur: Laufey Barðadóttir

8.

Lausnarorð berist útgefanda fyrir 15. október nk. merkt KROSSGÁTA. Verðlaun: Grunur frá Forlaginu eftir Ash­ ley Audrain, Ragna Sigurðardóttir þýddi. Grunur er mögnuð og taugatrekkjandi skáldsaga um martröð hverrar móður – að geta ekki elskað barnið sitt. Og um líðan konu sem enginn trúir. Eftirlifendurnir frá Forlaginu eftir Alex Schulman, Ísak Harðarson þýddi. Þrír bræður heimsækja yfirgefið kot á afskekktum stað, þar sem þeir dvöldu í barnæsku, til að uppfylla hinstu ósk móður sinnar. Milli steins og sleggju frá Forlaginu. Höfundur: Maria Adolfsson. Poppstjarnan heimsfræga, Luna Johns, er stödd á Doggerlandi við leynilegar upptökur á nýrri plötu eftir að hafa forðast sviðsljósið í heilan áratug. Ísak Harðarson þýddi. Lausnarorð í 2. tbl: Jónsmessunótt.

Vinningshafar, Gunnhildur Bjarnadóttir, Hornafirði fær Í landi annarra frá Forlaginu. Lára Ásgerður Albertsdóttir, Fáskrúðsfirði fær Yfir höfin frá Forlaginu. Kristín Thorstensen, Grindavík fær 10 mínútur og 30 sekúndur í þessari undarlegu veröld frá Forlaginu. Verðlaun hafa verið send til vinningshafa.

50

Húsfreyjan 3. tbl. 2021

VIÐ BJÓÐUM VANDAÐ & HAGNÝTT NÁM RÆKTUN & FÆÐA Húsfreyjan 3. tbl. 2021

NÁTTÚRA & SKÓGUR

FJÖLBREYTT NÁM Í PERSÓNULEGUM SKÓLA

SKIPULAG & HÖNNUN

WWW.LBHI.IS

51

NÚ

S V A Ð RT A Þ R E

T T OG LÍKA RAU Nýi Opal pakkinn á sér tvær hliðar. Við mælum með því að smakka þær saman. Prófaðu alveg nýjan Opal frá Nóa Síríus með Hindberja og Saltlakkrís - í einum pakka!

Opal, bætir andrúmsloftið