Húsfreyjan 1. tbl 2021

Jákvæð og hvetjandi

Kvenfélagasamband Íslands | 1. tbl. 72. árg. 2021 | Verð 1.990 kr.

Ása Steinunn Atladóttir hjúkrunarfræðingur og kvenfélagskona

Njálurefillinn

Ævintýri og afrek Alma Möller

Samvinna og samstaða þjóða Halla María Svansdóttir

Afar girnilegur matarþáttur ISSN 0018-7984

9 770018 798008

Ragnheiður Eiríksdóttir

Húsfreyjan prjónuð úr lopa og mohair

01

Íslensk ullarsæng

Gæða ull af íslensku sauðfé létt · hlý · góð öndun · vistvæn www.lopidraumur.is

EFNISYFIRLIT Leiðari Húsfreyjunnar

5

Það eru skemmtilegir tímar í vændum

35

Kvenfélag Grímsneshrepps

Áheitaganga

Laufey Guðmundsdóttir

Guðrún Þóranna Jónsdóttir Matarþáttur: Viðtal

6

Kvenfélagskona og sýkingavarnarhjúkrunarfræðingur

36

Ása Steinunn Atladóttir

Svo gaman að bjóða upp á eitthvað gott Halla María Svansdóttir Kristín Linda Jónsdóttir

Kristín Linda Jónsdóttir

13 14 15

Kvenfélag Grindavíkur

Bingóhappdrætti Sólveig Ólafsdóttir

KÍ: Gjöf til allra kvenna á Íslandi Afmælisnefndin

KÍ: Loftslagsvernd í verki

39

Kristján Geir Gunnarsson

44 45

16 22

Handverk og saga

Njálurefillinn: Ævintýri og afrek Kristín Linda Jónsdóttir

KÍ: Baráttukonan Rannveig Þorsteinsdóttir

47

Kristín Ástgeirsdóttir Norræna bréfið

26

46

48

Covid -19: Samstaða og samvinna þjóðar og þjóða Alma Möller

49

Handavinnuþáttur Húsfreyjunnar

28

Prjónum Húsfreyjuna og eitthvað fleira Ragnheiður Eiríksdóttir

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

50

Matarþáttur Húsfreyjunnar

Gott og girnilegt frá Höllu Kristín Linda Jónsdóttir Kvenfélag Akrahrepps

Blómarósir í Blönduhlíð Sigurlaug K. Konráðsdóttir Kvenfélag Hellissands 100 ára

Mikilvægur þáttur í lifandi samfélagi Maríanna Sigurbjargardóttir Samband sunnlenskra kvenna

Kærleiksengill og sjúkrasjóður Elinborg Sigurðardóttir Kvenfélagið Líkn

Annar hver hlutur frá Líkn

Júlía Elsa Friðriksdóttir – Guðný Bogadóttir Leiðbeiningastöð heimilanna

Vitundarvakning um fatasóun Anna F. Gunnarsdóttir Kvenfélagið Einingin

Áheitaprjón

Margrét Tryggvadóttir

Krossgátan

Laufey Barðadóttir 3

Kvenfélagasamband Ísl an ds

LANDSÞING KÍ HAUSTIÐ 2021

Landsþing Kvenfélagasambands Íslands eru haldin á þriggja ára fresti. Síðasta landsþing var haldið í október árið 2018 á Húsavík.

Næsta landsþing verður haldið í Borgarnesi á Hótel Borgarnesi 15. – 17. október 2021.

Samband borgfirskra kvenna er gestgjafi þingsins.

Allar kvenfélagskonur eru velkomnar á landsþing.

G

EF

UR

Stjórn KÍ

I

N

EM ÞAÐ S

JÖ

RÐ

2021 I c e l a n d k n i t f e s t - B l ö n d u ó s i - 1 1 . - 1 3. j ú n í

Hönnunar - og prjónasamkeppni Verkefnið er vesti og þemað er „Áferð í náttúru Íslands”

Reglur:

Hanna á og prjóna vesti fyrir barn eða fullorðinn. Þema keppninnar er áferð í náttúru Íslands og ber að hafa það í huga við hönnunina.

Hönnunin skal vera ný, óheimilt er að nota áður útgefin prjónamynstur eða uppskriftir.

Vestin skulu handprjónuð úr íslenskri ull.

Sagan á bak við hönnunina skal fylgja með, tölvuútprentuð.

U p p lý s i n g a r u m s k i l :

Síðasti skiladagur er 1. maí 2021.

Verkin skal merkja með dulnefni en nafn, heimilisfang og símanúmer skal látið fylgja í lokuðu umslagi merktu dulnefninu.

Senda skal fullunnið vesti til: Textílmiðstöð Íslands bt: Svanhildar Pálsdóttur Kvennaskólanum 540 Blöndósi Móttakandi vestanna heitir fullum trúnaði við þátttakendur.

Dómnefnd velur 3 efstu sætin og verða úrslit kynnt á Prjónagleðinni 2021, þar sem verðlaun verða afhent.

Vestin sem taka þátt í keppninni verða til sýnis á meðan á hátíðinni stendur.

Nánari upplýsingar veitir Svanhildur Pálsdóttir (svana@textilmidstod.is) og þær má einnig finna á https://www.textilmidstod.is

LEIÐARI HÚSFREYJUNNAR

Það eru skemmtilegir tímar í vændum Í upphafi hvers árs fögnum við Íslendingar því þegar daginn tekur að lengja. Alltaf léttir yfir fólki um leið og birtan eykst og vorið nálgast, lífið sjálft breytist og náttúran vaknar og lifnar við. Í ár verðum við enn glaðari en nokkru sinni, því að sá þungi sem hefur hvílt á þjóðinni mun vonandi léttast og hverfa þegar líður á árið. „Maður er manns gaman,“ segir í gömlu máltæki og frá ómunatíð hefur það oftsinnis sannast. Fólk hefur löngum sótt í félagsskap hvers annars og hist í litlum sem stórum hópum. Félög, hópar og samtök hafa verið stofnuð sem hafa sum lifað áratugi og önnur skemur.

Okkur hefur fundist þetta hið besta mál og félagslyndir telja sjálfsagt að vera í einu eða fleiri félögum.

Alltaf er hægt að finna tíma.

En svo kom árið 2020, með dökkan vágest. Við áttum í höggi við stórhættulega veiru og upplifðum erfiðari tíma en okkur hafði órað fyrir að væru í vændum. Fólk mátti ekki hittast, kórar máttu ekki syngja saman og hefðbundið félagsstarf stöðvaðist. Ég tek hér dæmi af þeim félagsskap sem ég þekki best, kvenfélögum, enda er ég uppalin í einu slíku. Móðir mín og ömmurnar báðar störfuðu í kvenfélagi alla tíð í dölum

nyrðra. Konur frá flestum bæjum sveitarinnar tóku þátt í félaginu þrátt fyrir að samgöngur væru stundum erfiðar og oft þurfti að ganga nokkra kílómetra til að komast á fund. Ég hef sjálf margreynt að upplifunin af því að fara á félagsfund í kvenfélaginu er gefandi, velvild og hlýleiki tekur á móti þér þegar þú mætir á staðinn, virkni og samstaða er undantekningarlítið í fyrirrúmi.

Kvenfélög hafa starfað hér á landi síðan 1869 og eins og margir landsmenn vita hafa þau flest sinnt líknar-, menningar- og menntunarmálum. Þau efna til fjáröflunar á ýmsan máta og láta nærsamfélagið og fleiri njóta góðs af því. Ástandið frá því í mars í fyrra hefur verið krefjandi á félagssviði kvenfélaga eins og svo margra annarra félaga, erfitt hefur verið að halda fundi, vinna að fjáröflunum hvað þá að hittast og gera sér glaðan dag. Það hefur því sannarlega verið hvetjandi að fylgjast með hvernig mörg kvenfélög hafa tekið þessari áskorun og fundið nýjar leiðir til samvinnu. Þau hafa efnt til áheitagöngu, áheitaprjóns, haldið bingó á netinu og fleiri viðburði til fjáröflunar. Einnig hafa félög fundað rafrænt á netinu til að leysa þau mál sem brýnust eru og ekki þola bið.

Hægt er að draga mikinn lærdóm af

Útgefandi: Kvenfélagasamband Íslands. 1. tölublað, 72. árgangur, febrúar 2021.

Tímaritið Húsfreyjan kemur út fjórum sinnum á ári: Í febrúar, maí, september og nóvember. Árgangurinn kostar kr. 5.900 í áskrift, m. vsk. Hvert blað kostar í lausasölu kr. 1.990. Útgáfustjórn: Guðrún Þóranna Jónsdóttir, Selfossi formaður, Bryndís Birgisdóttir, Suðureyri gjaldkeri KÍ og Kristín Linda Jónsdóttir, Reykjavík ritstjóri.

Ritstjóri: Kristín Linda Jónsdóttir netfang: kristinlinda@huglind.is.

Ritnefnd: Guðrún Þóranna Jónsdóttir, Selfossi formaður, Bryndís Birgisdóttir, Suðureyri gjaldkeri, Eva Hilmarsdóttir Eyjafirði, Margrét Eggertsdóttir Álftanesi, Þóra Sverrisdóttir Austur-Húnavatnssýslu.

Viltu gerast áskrifandi?

Guðrún Þóranna Jónsdóttir formaður útgáfu- og ritnefndar Húsfreyjunnar Kvenfélagi Selfoss

Prófarkalesarar: Björg Sigurðardóttir Selfossi og Þórdís Kristjánsdóttir Selfossi. Ábyrgð: Kvenfélagasamband Íslands.

Auglýsingar: Kvenfélagasamband Íslands, husfreyjan@kvenfelag.is, sími 552 7430, husfreyjanauglysingar@gmail.com.

Kvenfélagasamband Íslands: Hallveigarstaðir Túngötu 14, 101 Reykjavík.

Netfang: kvenfelag@kvenfelag.is. Heimasíða: www.kvenfelag.is. Sími 552 7430.

Ljósmyndari Húsfreyjunnar: Silla Páls.

Umbrot og prentun: Prentmet Oddi á Selfossi - Umhverfisvottuð prentsmiðja.

Húsfreyjan er prentuð á umhverfisvænan pappír.

Þú getur skráð þig í áskrift inni á husfreyjan.is eða hringt í síma 552 7430.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

þessu síðasta ári sem mun fylgja okkur inn í framtíðina. Nú sjáum við ljós framundan og það styttist í að við getum farið að hittast og gleðjast saman á ný. Það fylgir því sannarlega tilhlökkun að fá að sjá félög blómstra sem aldrei fyrr þegar fólk getur farið að koma saman og sinna þeim málum sem brýnust þykja.

Við áttum okkur betur en nokkru sinni á mikilvægi félagsstarfs, þar á meðal kvenfélagsstarfsins sem auðgað hefur lífið í landinu í yfir hundrað ár.

Kæru lesendur – njótið komandi tíma og fengins frjálsræðis.

AN SV

S MERK

IÐ

Prentgripur 1041 0858

5

KVENFÉLAGSKONAN

Kvenfélagskona og sýkingavarnarhjúkrunarfræðingur Ása Steinunn Atladóttir Það hefur skapast sá siður að í aðalviðtali febrúartölublaðs Húsfreyjunnar sé kvenfélagskona enda 1. febrúar dagur kvenfélagskonunnar og Húsfreyjan tímarit Kvenfélagasambands Íslands. Húsfreyjan er þó sannarlega einnig um leið tímarit allra kvenna á Íslandi, áskrifenda og lesenda, enda í samræmi við gildi kvenfélagskvenna að vinna að góðum málum fyrir samfélagið allt.

Að þessu sinni er rætt við Ásu Steinunni Atladóttur sem hefur ríka reynslu í kvenfélagsstarfi, sem almenn kvenfélagskona í þremur kvenfélögum, formaður kvenfélagasambands og stjórnarkona í Kvenfélagasambandi Íslands.

Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Silla Páls

Á

sa varð landsmönnum öllum kunn á síðasta ári þar sem hún var í framlínunni í baráttunni gegn Covid-veirunni í starfi sínu sem verkefnastjóri sýkingarvarna hjá Embætti landlæknis. Ása er hjúkrunarfræðingur frá Hjúkrunarskóla Íslands, með BS-próf í hjúkrunarfræði frá Háskóla Íslands og með diplóma á meistarastigi í lýðheilsuvísindum frá Háskóla Íslands. Þess má geta að Alþjóðaheilbrigðisstofnunin WHO tileinkaði nýliðið ár 2020 hjúkrunarfræðingum og ljósmæðrum en það ár voru 200 ár liðin frá fæðingu Florence Nightingale. Ritstjóri Húsfreyjunnar spurði hjúkrunarfræðinginn og kvenfélagskonuna Ásu Steinunni fyrst um ætt og uppruna.

Félagsmálastarf sjálfsagt „Ég er fædd árið 1956 og ólst upp í Laugarneshverfinu í Reykjavík, næst elst af fjórum systkinum. Foreldrar mínir voru Atli Steinarsson og Anna Bjarnason sem bæði eru látin. Þau voru bæði blaðamenn á Morgunblaðinu og hann jafnframt íþróttafréttamaður enda mikill 6

sundmaður á yngri árum. Hann stofnaði meðal annars Samtök íþróttafréttamanna árið 1956 og var fyrsti formaður samtakanna og kom því á að íþróttafréttamenn velja íþróttamann ársins og keypti upphaflegu styttuna. Mamma varð seinna blaðamaður hjá Dagblaðinu og byrjaði þar með neytendasíðu og var frumkvöðull á því sviði. Þau stofnuðu og gáfu út fréttablaðið Mosfellspóstinn um árabil og tóku að sér ýmis fjölmiðlaverkefni. Pabbi var virkur í Oddfellow og mamma var í stjórn Neytendasamtakanna og um tíma í Kvenfélaginu í Mosfellsbæ. Þau voru bæði klár og skemmtileg, ferðuðust meira til útlanda en þá var títt og bjuggu í tæp tíu ár í Bandaríkjunum og voru þar með gistiheimili. Ég ólst upp við að það væri sjálfsagt að taka þátt í félagsmálum og leggja þannig góðum málum lið. Af systkinum mínum er það að segja að Anna Sigríður sem er elst býr í Boston í Bandaríkjunum og hefur lengst af unnið á ferðaskrifstofu. Gunnar Þór var þremur árum yngri en ég, mikill skátahöfðingi, starfaði hjá Trygginga-

félaginu VÍS en hann lést síðasta sumar úr krabbameini aðeins sextugur að aldri. Það var mikill harmur að missa hann.

Atli Steinarr er svo yngstur en hann er viðskiptafræðingur búsettur í Svíþjóð og rekur þar heildsölufyrirtæki með pappír.

Fóstra mín fyrir norðan Móðir mín var í sveit í Garði í Kelduhverfi þegar hún var stelpa og varð vinkona heimasætunnar þar, Þórhildar Bjargar Kristjánsdóttur sem kölluð var Dúlla. Þegar ég var fimm ára var ég skilin eftir til dvalar hjá henni og hennar manni Jóhanni Kr. Jónssyni en þá bjuggu þau á Raufarhöfn. Síðan dvaldi ég oft hjá þessari fóstru minni, fyrst á Raufarhöfn og svo á Húsavík eftir að þau fluttu þangað. Sumarið sem ég varð sextán ára fór ég að vinna á spítalanum á Húsavík sem gangastúlka. Þá sannfærðist ég um að minn vettvangur væri á spítala. Þar unnu yndislegar konur og gerðu það sem gera þurfti þó að fæstar væru fagmenntaðar. Ég man sérstaklega eftir því þegar ég, þá alls óreynd og ólærð, var látin Húsfreyjan 1. tbl. 2021

„Það að vera kvenfélagskona er gildishlaðið orð. Það segir manni að persónan vilji vinna samfélagi sínu gagn af vandvirkni og heillyndi.“ Húsfreyjan 1. tbl. 2021

7

Hendurnar eru okkar helstu verkfæri „Eitt af því góða sem ég held að komi út úr þessum faraldri er aukin áhersla fólks á hreinlæti, vandaðan handþvott með sápu, sótthreinsun og sóttvarnir almennt. Vandaður handþvottur hefur auðvitað alltaf verið afskaplega mikilvægur. Við þurfum hreina sápu, að gæta þess að þvo alla fleti handanna skipulega í tuttugu sekúndur hið minnsta og þurrka svo vel með hreinu stykki. Hendurnar eru okkar helstu verkfæri. Við notum þær til að snerta allt mögulegt í umhverfi okkar og hendurnar fá því á sig alls konar örverur. Við notum hendurnar til að handfjatla mat og setja upp í okkur og snertum líka á okkur augu, munn og nef þannig að bakteríuflóran sem er á höndum okkar berst auðveldlega inn í okkur. Nýliðið ár hefur sýnt okkur að með auknum sóttvörnum almennings má draga úr sýkingum og þar með veikindum og sjúkdómum svo að persónulegt hreinlæti og sóttvarnir verða áfram í gildi, ekki spurning,“ segir Ása Steinunn.

gefa manni stólpípu nokkrum sinnum.

Eftir að hafa fengið mjög frjálslegar leiðbeiningar um undirbúning gekk ég bara í pípugjöfina eins og hvert annað verk og lét vatnið gossa inn í manninn. Síðar í hjúkrunarnámi mínu komst ég að því hvað gæti verið hættulegt að gefa fólki stólpípu væri það ekki gert samkvæmt kúnstarinnar reglum. Ég man ég lokaði bara augunum í skólastofunni og hugsaði, góður guð þakka þér fyrir að maðurinn á Húsavík skyldi lifa þetta af. Það var mikið lán fyrir mig að kynnast þessari fóstru minni, henni Dúllu.

Hún kenndi mér að meta náttúru og ljóð og kynnti mig fyrir mörgu skemmtilegu fólki fyrir norðan. Síðan hefur mér líkað sérstaklega vel við fólk að norðan. Það er eitthvað við það. Dúlla var mild og góð og gaf mikla hlýju og knús sem var dýmætt fyrir mig því að það var ekki mikið kelerí á mínu heimili. Ég man að mamma sagði stundum við mig þegar ég kom heim til Reykjavíkur eftir dvöl fyrir norðan hjá Dúllu: „Æ í guðanna bænum vertu ekki eins og köttur sem er nýbúinn að lepja rjóma.“ Mamma var skemmtileg, hugmyndarík og röggsöm en hún var ekkert voðalega kelin.

Félagsmálin Eins og fyrr segir eru félagsmálagen í mér og fór ég strax að taka þátt í félagsstörfum á öllum skólastigum, í Keðjunni í Kvennaskólanum í Reykjavík, var formaður nemafélagsins í Gagnfræðaskólanum við Laugalæk og tók þátt í nemendafélagsstörfum í Lindargötuskólanum. Ég fór svo í Hjúkrunarskóla Íslands og útskrifaðist þaðan árið 1977 en á nemaárunum var ég í stjórn Hjúkr8

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Hér er Ása Steinunn með styttur af Florence Nightingale í höndunum en WHO tileinkaði nýliðið ár, 2020, hjúkrunarfræðingum og ljósmæðrum en þá voru 200 ár liðin frá fæðingu Florence sem nefnd var konan með lampann. Florence var bresk, fædd 1820 og lést 1910. Hún hóf hjúkrunarstarfið til vegs og virðingar sem fræðigrein, kom á miklum umbótum í heilbrigðismálum og var frumkvöðull í markvissri skráningu hjúkrunar svo að eitthvað sé nefnt.

unarnemafélagsins og formaður 19761977. Í gegnum þetta kynntist ég Norðurlandasamvinnu hjúkrunarfélaga, SSN, því að Norræn samtök hjúkrunarnema, NEK, funda samhliða SSN. Árið 1978 var ég svo kosin varaformaður Hjúkrunarfélags Íslands til þriggja ára. Þetta voru umbrotatímar því að þarna voru fyrstu háskólamenntuðu hjúkrunarfræðingarnir að útskrifast og sækja um aðild að Hjúkrunarfélaginu. Það náðist ekki eining um það og þeir stofnuðu sérfélag. Það var ekki fyrr en 1993 að þessi tvö félög hjúkrunarfræðinga sameinuðust.

Sem varaformaður félagsins tók ég þátt í margs konar krefjandi og lærdómsríkum verkefnum til dæmis samningagerð og Norðurlandasamstarfi og sat síðar um árabil í ritstjórn Hjúkrunarblaðsins.

spurði hvort ég væri tilbúin til að fara og taka síðan að mér að móta sýkingavarnastarf í Borgarspítalanum. Þarna var teningnum kastað hvað varðar ævistarfið. Þetta var til að byrja með hálft starf, ég var á skurðstofunni á móti og sótti ég nám í sýkla-, veiru- og ónæmisfræði í læknadeild Háskóla Íslands. Frá september 1979 var ég sýkingavarnahjúkrunarfræðingur Borgarspítalans í fullu starfi og var það nær samfellt í 23 ár eða til 2001. Ég var þó hjúkrunarframkvæmdastjóri í eitt ár á þessu tímabili sem var mikil reynsla. Ég var ein í sýkingavarnastarfinu á Borgarspítalanum en á Landspítalanum var Inga Teitsdóttir í sama starfi og fljótlega líka Sigríður Antonsdóttir og var mjög gott samstarf á milli okkar.

Sýkingavarna­ hjúkrunarfræðingurinn Eftir útskrift úr Hjúkrunarskólanum 1977 réði ég mig á gjörgæsludeild Borgarspítalans og ætlaði að sérhæfa mig í gjörgæsluhjúkrun. Þetta var yndislegur vinnustaður, valinn maður í hverju rúmi, var og er alveg stórkostlega flott deild. Árið 1978 var auglýst nám í sýkingavörnum fyrir sjúkrahús hjá Norræna heilsuháskólanum í Gautaborg. Sigurlínu Gunnarsdóttur hjúkrunarforstjóra Borgarspítalans leist vel á þetta nám og

Frumkvöðull í sýkingavörnum Það kom í minn hlut að móta þetta nýja starf varðandi sýkingavarnir á þessum stóra spítala. Mér er mikið hjartans mál að hjúkrun sé veitt af fagmennsku og þar koma sýkingavarnir mikið við sögu og það sama á við um alla heilbrigðisþjónustu. Það er grundvallaratriði að þeir sem starfa við heilbrigðisþjónustu geri sér grein fyrir smitleiðum sýkla og kunni hvað eigi að gera til að rjúfa þær og hvernig á að drepa og eyða sýklum. Það var mikið verk að vinna við gerð

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

fræðsluefnis og var góð samvinna um það milli okkar sýkingavarnahjúkrunarfræðinganna og fleiri. Má nefna gerð leiðbeininga um einangrun sjúklinga, leiðbeiningar um sótthreinsun og dauðhreinsun, notkun hlífðarbúnaðar, leiðbeiningar um nálar, æða- og þvagleggi.

Grunntónninn í starfi mínu á Borgarspítalanum var, fyrir utan að vinna að vörnum gegn sýkingum, að fylgjast með, hvaða sýklar voru að ræktast á sýklafræðideildinni og bregðast við ef það leit út fyrir að eitthvað vafasamt væri í gangi. Ég byrjaði að vera með nýgengisskráningu (incidence) á spítalasýkingum til að greina fjölda þeirra einstaklinga sem fengu sýkingar inni á spítalanum yfir tiltekin tímabil. Þetta var mikið verk og nær ógerlegt fyrir eina manneskju samhliða öðru svo að ég fann upp á því að gera skyndikannanir á algengi (prevalence) spítalasýkinga mánaðarlega. Þetta hafði aldrei verið gert hér á landi áður en reyndist vel og er sú aðferð sem notuð er í dag. Ég tel mig vita að ég sé góður kennari og hafi náð að sýna fram á og kenna mikilvægi þess að sýkingavarnir, fyrst á sjúkrahúsum og svo almennt í þjóðfélaginu, séu unnar af fagmennsku.

Svo kom reynslan sér vel á síðasta ári þegar ég kom víða fram til að kenna almenningi af fagmennsku að þvo sér vandlega og rétt um hendurnar, nota 9

Við skrifborðið hjá Landlæknisembættinu en Ása Steinunn hefur starfað við sýkingavarnir frá því árið 1978 og öll sú reynsla hefur sannarlega komið sér vel fyrir landsmenn núna í Covid-19 faraldrinum.

spritt til sótthreinsunar og nota grímur. Ég hef oft sagt að mín köllun í lífinu sé að fá fólk til að átta sig á smitleiðum sýkla og það er einmitt það sem persónulegu smitvarnir almennings á síðasta ári snérust um og líka starfið inni á sjúkrahúsum og hjá fjölmörgum öðrum stofnunum samfélagsins, sýkla og veirur.

Sérfræðingur hjá Embætti landlæknis Árið 2003 réði Haraldur Briem sóttvarnalæknir mig til starfa við sóttvarnasvið Embættis landlæknis og síðan hef ég starfað þar. Þetta er búið að vera alveg ótrúlega gaman og nánast aldrei dautt augnablik. Starfið er fjölbreytt, við erum alltaf á vaktinni viðbúin að grípa inn í ef það fer af stað hópsýking eða fregnir berast af greiningu tilkynningaskyldra sjúkdóma eins og til dæmis af völdum salmonellu, listeriu, berkla eða fjölónæmra baktería. Tilkynningaskyldir sjúkdómar eru skilgreindir í lögum því að þeir geta haft áhrif á heilsu og líf annars fólks en þess sem greinist og við því þarf að bregðast. Árið 2005 lauk gerð viðbragðsáætlunar vegna heimsfaraldurs inflúensu og í kjölfarið var 10

keyptur risalager hlífðarbúnaðar en hvort tveggja hefur heldur betur reynst okkur vel. Embættið starfar í alþjóðlegu samhengi og ég hef tekið þátt í margs konar erlendri samvinnu til dæmis við að innleiða Alþjóðaheilbrigðisreglugerðina. Hún var unnin árið 2005 af Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni WHO og hefur að mestu verið lögleidd hér. Það er að mörgu að hyggja varðandi sýkingavarnir og sem dæmi má nefna auk heilbrigðisstarfsemi; neysluvatn, veitingastaði, geislavarnir, matvælaframleiðslu, sóttvarnir í flugi og skipum og eftirlit með öllum þeim skipum sem leggjast hér að bryggju ekki síst skemmtiferðaskipum sem geta verið eins og heilt þorp með sinni sýklaflóru. Neysluvatnsmálin

eru mér hugleikin. Við erum lánsöm að hafa góðan aðgang að vatni hér á landi en víða hefur þurft að huga að gæðum vatns hjá minni vatnsveitum og minna á að það þarf að gæta þess að vatnið okkar sé í lagi. Rauði þráðurinn í starfinu er að tryggja eins og kostur er líf og öryggi fólks gagnvart sýklum og eiturefnum hvort sem er í vatni, matvælum eða umhverfi mannsins almennt.

Veirur og ógnir Frá því að ég hóf störf hjá Landlæknisembættinu árið 2003 höfum við þurft að takast á við ýmiss konar veirur og vanda en Covid-19 er þó langstærsta verkefnið. Árið 2003 barst SARS 1-kórónuveiran út fyrir Kína en hún kom upp þar ári

Það sem er heillandi við kvenfélög er að þau eru ópólitísk félög sem láta gott af sér leiða á marga vegu og í þeim felst mikill félagsauður.

Kvenfélagskonur eru vel meinandi manneskjur sem taka þátt í starfinu til að hafa gaman af, kynnast hver annarri, styðja og hvetja til að hafa góð áhrif á nærumhverfi sitt og starfa skipulega innan samtaka kvenfélagskvenna að góðum verkefnum á landsvísu.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

áður. Faraldurinn greindist í 29 löndum en var yfirstaðinn 2004. Fuglaflensa hefur komið upp við og við og svo var svínaflensufaraldur árið 2009. Eyjafjallajökull gaus árið 2010 og þá þurftum við hjá embættinu að fylgjast með eiturefnum og deila hlífðarbúnaði til íbúa. Árið 2014 var útlit fyrir ebólusmit og við fórum í að útvega öflugri hlífðarbúnað en til var í landinu. Svo núna á því herrans ári 2020 er það Covid-19 SARS 2-veiran og hefur sannarlega verið mesta verkefni í sýkingavörnum fyrir heimsbyggðina á minni ævi. Á neyðarstigi Ég, sem hef starfað við sýklavarnir í öll þessi ár, hef oft gegnum tíðina heyrt af ýmsum veirum sem ekki hafa orðið að heimsfaröldrum. En fljótlega áttuðum við okkur á að Covid-19 gæti orðið alvarlegt og frá því í janúar byrjuðu allir mínir vinnudagar á fundi í Miðstöð almannavarna í Skógarhlíð. Sóttvarnaumdæmi landsins voru virkjuð og vel fylgst með öllu. Þann 28. febrúar greindist svo fyrsti sýkti einstaklingurinn á Íslandi. Mér og Guðrúnu Sigmundsdóttur, samstarfskonu minni sem lést á árinu, var falið af Þórólfi Guðnasyni sóttvarnalækni sem er minn yfirmaður að útbúa einhvers konar rakningargrunn vegna smita af völdum Covid-19. Í lok febrúar fórum við með þessa vinnu okkar á fund í Miðstöð almannavarna og hittum þar lögreglufólkið sem við unnum með við að koma

á rakningarteyminu. Fljótlega fór ég alfarið í að stýra dreifingu hlífðarbúnaðar um land allt enda hef ég séð um þann lager frá upphafi. Ég held ég hafi aldrei unnið eins mikið og þær vikur sem þá fóru í hönd. Það var algjörlega stórkostlegt að við skyldum eiga þennan lager og sannarlega ekki margar þjóðir sem gátu státað af því að eiga svona mikinn lager og geta bara dælt út til allra sem þurftu; heilbrigðisstofnana, lögreglu, slökkviliðs, félagsþjónustu og hjúkrunarheimila svo að eitthvað sé nefnt. Þetta verkefni var á minni könnu með góðri hjálp. Ég er lagerstjórinn. Ég hef líka unnið samfellt að leiðbeiningagerð allt árið ásamt öðru starfsfólki sóttvarnasviðs og að svara alls konar fyrirspurnum sem eðlilega flæða inn til embættisins þegar fólk stendur frammi fyrir svona vá. Hvað þarf að passa og hvað er óhætt? Það er ný reynsla fyrir alla að vera svona lengi á neyðarstigi og í kjölfar hverrar reglugerðar kemur holskefla af fyrirspurnum. Svo kom upp hópsýking á Landakoti sem tilkynnt var til Embættis landlæknis. Hún er dæmi um atvik sem embættið rannsakar með það að markmiði að finna orsökina til að reyna eins og mögulegt er að fyrirbyggja að slíkt gerist aftur. Ásamt þremur öðrum var mér falið að starfa i nefnd sem rannsakar málið. Árið 2020 hefur því sannarlega verið afar krefjandi í mínu lífi eins og margra annarra. Verkefnin eru afar fjölþætt og að mörgu að hyggja en hugsanlega verður mín samt helst minnst fyrir

að vera hjúkrunarfræðingurinn sem fékk fólk til að þvo sér um hendurnar. Ég hef oft heyrt fólk segja að þegar það sjái mig finnist því það þurfa að þvo sér um hendurnar. Ég vil nota tækifærið og hvetja fólk til að gera það, virkilega þvo sér vandlega um hendurnar, þegar við á, áfram ævina út og sleppa því ekki því að snerting er lang algengasta smitleiðin!

Einkalífið Já, þú spyrð mig um fjölskyldumálin og einkalífið á fullorðinsárum. Þannig var að árið 1982 dró vinkona mín frá Húsavík mig með sér í Þórskaffi. Þar hitti ég Kjartan Sigtryggsson. Hann var varðstjóri í lögreglunni í Keflavík en síðar öryggismálastjóri hjá fyrirtækjum Varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli í 21 ár. Hann er tólf árum eldri en ég, fráskilinn með tvær dætur og eina stjúpdóttur. Við vorum gift í 29 ár og eignuðumst tvo syni. Ég er óstjórnlega glöð með drengina mína, þeir eru afbragð báðir tveir og ég er mjög stolt af þeim. Sá eldri fæddist 1984, Kjartan Atli, stjórnmálafræðingur og þáttastjórnandi hjá Stöð 2. Hann er einkum þekktur fyrir þátt sinn Körfuboltakvöld og gaf núna fyrir jólin út bók um körfubolta.

Kona hans er Pálína María Gunnlaugsdóttir viðskiptafræðingur hjá Arionbanka og körfuboltakona. Þau eiga tvær dætur, Klöru Kristínu og Köru Gunnlaugu. Árið 1990 fæðist sá yngri, Tómas Karl, tölvusérfræðingur hjá Advania. Hann er giftur Tönju Ólafíu Gylfadóttur snyrti-

Fjölskyldan: Kjartan Atli, Pálína María, Tómas Karl og Tanja Ólafía Gylfadóttir.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

11

Stjórn Kvenfélags Langholtskirkju: F.v.: Ólína Guðmundsdóttir, Elín Þórðardóttir, Ása Atladóttir og Gyða Erludóttir Einarsdóttir.

sérfræðingi. Þau búa nú í Los Angeles þar sem hún stundar nám. Ég bý eins og svo margir ein og uni hag mínum vel, bý í fallegri íbúð í Sólheimunum í Reykjavík og hef sannarlega nógan félagsskap enda alltaf verið afar félagslynd.

Heillandi kvenfélagsstarf Þegar ég flutti á Álftanes árið 1990 var ég svo heppin að systur, sem bjuggu sitt hvorum megin við mig drifu mig með sér í kvenfélagið. Ég varð strax hrifin af kvenfélagsstarfinu, þetta var svo skemmtilegt. Eins og aðrar nýjar konur var ég sett í skemmtinefnd fyrir þorrablót sveitarfélagsins og það var sett saman skemmtidagskrá. Þetta var sko gaman.

Kvenfélagskonurnar voru hver annarri flottari og skemmtilegri og félagið sem var stofnað 1926 var rótgróið og vel skipulagt. Það sem er heillandi við kvenfélög er að þau eru ópólitísk félög sem láta gott af sér leiða á marga vegu og í þeim felst mikill félagsauður. Kvenfélagskonur eru vel meinandi manneskjur sem taka þátt í starfinu til að hafa gaman af, kynnast 12

hver annarri styðja og hvetja til að hafa góð áhrif á nærumhverfi sitt og starfa skipulega innan samtaka kvenfélagskvenna að góðum verkefnum á landsvísu. Ég starfaði í Kvenfélagi Álftaness í tæp tuttugu ár og var formaður þess í tvö ár.

Starfið var mjög fjölbreytt og áhugavert og ég fékk tækifæri til að leggja mörgum góðum málefnum lið í alls konar nefndum og ráðum. Svo var bara gaman hjá okkur. Á þessum tíma kynntist ég starfi svæðasambandsins KSGK, Kvenfélagasambands Gullbringu og Kjósarsýslu, og gaf kost á mér í stjórn þar og varð gjaldkeri og síðar formaður. Ég var svo kjörin í stjórn Kvenfélagasambands Íslands árið 2008 og var ritari KÍ. Ég fékk tækifæri til að sinna mörgum áhugaverðum verkefnum fyrir KÍ. Þar má nefna að árið 2010 þegar KÍ varð 80 ára var efnt til „húfuverkefnis,“ sem snérist um að kvenfélagskonur um land allt prjónuðu ungbarnahúfur og fengu allir Íslendingar sem fæddust það ár slíka húfu. Þetta voru 4.907 húfur og við Margrét Baldursdóttir vorum húfumeistarar KÍ. Árið 2012, á

degi kvenfélagskonunnar 1. febrúar, var stofnað kvenfélagið Fiðlan í Reykjavík og ég gekk í það. Fljótlega tók ég við sem formaður og var það í tvö ár. Árið 2019 ákvað ég svo að ganga í Kvenfélag Langholtssóknar í mínu hverfi. Nú er ég formaður félagsins og nýt þess að starfa þar enda margir atburðir á dagskrá ár hvert og eins og alltaf alveg magnað að starfa með kvenfélagskonum. Ég vil hiklaust nota tækifærið og hvetja allar konur til að ganga í kvenfélag og vera virkar. Ef maður leggur sig fram um að taka þátt og kynnast konum þá launar það sig margfalt. Kvenfélagskonur hafa gegnum tíðina svarað kalli tímans og beitt sér fyrir ótal framfaramálum. Það að vera kvenfélagskona er gildishlaðið orð. Það segir manni að persónan vilji vinna samfélaginu sínu gagn af vandvirkni og heillyndi. Aðall kvenfélagskonunnar er að láta gott af sér leiða bæði í samskiptum sín á milli og fyrir samfélagið allt og bestu og flottustu pönnukökurnar eru bakaðar af íslenskum kvenfélagskonum.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

KVENFÉLAG GRINDAVÍKUR

Bingóhappdrætti Sólveig Ólafsdóttir

„Við erum lausnamiðaðar og ákváðum því að bjóða bæjarbúum og öðrum áhugasömum upp á bingóhappdrætti. Það er að segja númeraða happdrættismiða sem síðan yrði dregið úr í stað hefðbundins bingós. Við fengum glæsilega vinninga frá fyrirtækjum í Grindavík og víðar. Fyrirtækin voru virkilega rausnarleg og tilbúin að styrkja starf kvenfélagsins í þágu góðra málefna og erum við mjög þakklátar fyrir það. Kvenfélagskonur tóku höndum saman og seldu miðana með fjölbreyttum hætti. Salan gekk vonum framar og virtust bæjarbúar og aðrir spenntir fyrir nýju fyrirkomulagi enda fóru miðarnir um allt land! Öllum sóttvarnareglum var að sjálfsögðu fylgt, og veraldarvefurinn nýttur. Miðar seldust til dæmis í Hrísey, á Selfossi, í Sandgerði, Vogum, Kefla-

Sólveig Ólafsdóttir formaður félagsins við útdrátt í bingóhappdrættinu og nokkrir vinningar í baksýn.

vík, Garðabæ, á Hvolsvelli, Djúpavogi, í Reykjavík, Hafnarfirði, Kópavogi, á Ólafsfirði, Grundarfirði, Aðaldal í Þingeyjarsveit, í Grímsnesi, Hrunamannahreppi, á Vopnafirði, í Mosfellsbæ, á Drangsnesi, í Njarðvík, á Akranesi, í Borgarnesi, á Fáskrúðsfirði og á Akureyri.

Dregið var þann sjötta desember í beinni útsendingu á opinni facebook-síðu Kvenfélags Grindavíkur. Mikil ánægja var með framtakið og í kjölfar þess lagði Kvenfélag Grindavíkur sitt framlag, röska eina milljón eða níu þúsund fyrir hverja kvenfélagskonu, í söfnun Kvenfélagasambands Íslands fyrir allar konur á Íslandi. Einnig styrkir félagið eins og áður ýmis þörf mál í heimabyggð,“ segir Sólveig Ólafsdóttir formaður félagsins.

Kvenfélagið hefur í gegnum tíðina verið duglegt að styrkja góð málefni og með gleði hafa kvenfélagskonur lagt á sig óeigingjarna sjálfboðavinnu til hagsbóta fyrir samfélagið.

ÖFLUG FORVÖRN

GEGN BEINÞYNNINGU Kalkþörungar með D3, K2 og C vítamínum ásamt viðbótar magnesíum og mangan

ALLAR VÖRUR HAFKALKS ERU ÁN AUKEFNA OG ERFÐABREYTTRA INNIHALDSEFNA (GMO FREE)

EYRAVEGUR 7, SELFOSS www.gleraugnagalleri.is

Sími: 482-1144 www.hafkalk.is Húsfreyjan 1. tbl. 2021

13

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

Undanfarin ár hafa jóla- og páskabingó verið stærstu fjáröflunarleiðir Kvenfélags Grindavíkur, sem eins og önnur kvenfélög nýtir fjármagnið til góðgerðamála.

Vegna Covid var að sjálfsögðu ekki hægt að halda hefðbundið bingó en kvenfélagskonur í Grindavík dóu ekki ráðalausar.

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS

Gjöf til allra kvenna á Íslandi A

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Myndir: Solla Óla

fmælisnefnd Kvenfélagasambandsins hefur staðið vaktina allt árið 2020 og er enn að, en söfnuninni Gjöf til allra kvenna á Íslandi lauk formlega 1. febrúar. Þegar þetta er skrifað, í janúar, er lokaatrenna söfnunarinnar í fullum gangi og kvenfélögin eitt af öðru að skila inn framlagi sínu. Heimsfaraldur vegna Covid-19 hefur svo sannarlega sett strik í reikninginn og viðburðir sem áætlaðir voru í tengslum við söfnunina hafa fallið niður. Kvenfélögin í landinu standa þétt saman og hafa þrátt fyrir þetta ekki látið sitt eftir liggja með stuðning sinn, enda er brýnn sá búnaður sem safnað er fyrir og mun hann koma að góðum notum við að efla heilsuvernd kvenna um allt land.

Afmælisnefndin leitaði margra leiða til að hugsa út fyrir hið hefðbundna söfnunarform og meðal annars voru súkkulaði og sérútbúin armbönd boðin til sölu.

Gott samstarf komst á við vefverslunina Heimkaup síðasta vor með sölu á þessum vörum, sem ætlaðar voru til stuðnings söfnuninni og til að auðvelda aðgang allra að þeim. Þessi sala hefur skilað þegar þetta er skrifað rúmum 600 þúsund krónum inn í söfnunina.

Eitt af því sem afmælisnefndin skipulagði til að leggja söfnuninni lið var

„áheitabakstur“ í heilan sólarhring helgina 27. – 28. nóvember undir kjörorðunum: Bökum betra samfélag/Gjöf til allra kvenna á Íslandi. Nefndin fékk aðstöðu í Eldstæðinu sem er vottað eldhús í Kópavoginum og fékk leyfi bæði frá Almannavörnum og Heilbrigðiseftirliti fyrir bakstrinum. Afraksturinn var seldur fyrirfram á sérstöku pöntunarformi og einnig í Jólaþorpinu í Hafnarfirði. Boðið var upp á heimsendingu gegn gjaldi á höfuðborgarsvæðinu. Viðtökur fóru fram úr björtustu vonum nefndarinnar og í heildina safnaðist um 1,8 milljón króna.

Vert er að taka fram að bæði birgjar og verslanir sem leitað var til með stuðning til hráefniskaupa og sóttvarna brugðust mjög vel við og gáfu vörur til stuðnings

Það var líf og fjör þegar kvenfélagskonur efndu til áheitabaksturs til fjáröflunar í söfnuninni Gjöf til allra kvenna á Íslandi.

14

söfnuninni. Viðburðurinn var auglýstur á samfélagsmiðlunum og í öðrum fjölmiðlum. Kvenfélagskonur voru hvattar til áheita og „fjarbaksturs” svo sem að baka heima í sínu eldhúsi og „kaupa” kökurnar og/eða selja í sínu umhverfi til stuðnings söfnuninni. Landsmenn virtust sólgnir í sörur því samtals seldust um 1500 stk. af þeim og annað eins magn af smákökum. Þá voru og seldir 40 marengsbotnar og 40 formkökur. Einnig seldust um 1.000 kleinur og 20 stk. af hveraseyddu rúgbrauði. Í heildina tóku 40-50 konur frá tíu kvenfélögum þátt í bakstursviðburðinum og mögulega eru fleiri sem ekki skráðu sig til leiks á heimasíðu söfnunarinnar: www.gjoftilallrakvenna.is Afmælisnefndina skipa: Eva Michelsen, formaður KSK og formaður afmælisnefndar, Þórný Jóhannsdóttir, varaforseti KÍ og gjaldkeri nefndar, Elinborg Sigurðardóttir, formaður SSK og ritari nefndar, Guðrún Þórðardóttir, forseti KÍ, Sólveig Ólafsdóttir, varastjórn KÍ, Jenný Jóakimsdóttir, starfsmaður KÍ, Ágústa Magnúsdóttir, formaður KSGK og Linda B. Sverrisdóttir, fulltrúi frá SBK.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS

Loftslagsvernd í verki - enginn getur allt, en allir geta eitthvað Loftslagsvernd í verki er eitt af þeim verkefnum sem stofnað hefur verið til á undanförnum árum til að vinna að jákvæðri framtíð varðandi loftslagsmál.

Verkefnið hófst snemma árs 2020 til þróunar af umhverfissamtökunum Landvernd og er Kvenfélagasamband Íslands samstarfsaðili að verkefninu.

Verkefnisstjóri þess er Kristján Geir Gunnarsson sem fjallar hér um málefnið.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

efnum mismunandi áfanga saman í hóp undir leiðsögn leiðbeinanda sem hefur hlotið sérstaka þjálfun til að leiða hópa í gegnum verkefnið. Þessi félagslegi þáttur er mikilvægur sem stuðningur og til að skapa sam-

ræðu og nýjar hugmyndir og lausnir sem myndast í samspili þátttakenda og leiðbeinenda.

Verkefnið hefur nú verið opnað fyrir þátttöku og býðst þátttakendum að mynda hópa í kringum nokkur heimili, innan vinnustaða, félagasamtaka, í skólum og svo framvegis. Allt eftir því hvað hentar best þeim einstaklingum sem taka þátt í verkefninu. Einstaklingum býðst einnig að hittast óháð búsetu og nýta fjarfundabúnað til þátttöku á

einfaldan hátt. Þegar einstaklingar hafa skráð sig í hóp hefst ferðalagið. Hver hópur finnur tíma til þess að hittast og nýtir í kjölfarið 6-8 vikur að lágmarki til að vinna sig í gegnum öll viðfangsefni verkefnisins. Verkefnið er í sjö áföngum; upphafsfundi og lokafundi og fimm viðfangsefnum þeirra á milli sem eru samgöngur, matarvenjur, húsnæði, neysla og virkjum aðra. Við hvert viðfangsefni er þátttakendum gefinn kostur á að kryfja til mergjar og skrásetja hegðun sína og máta hugmyndir um mögulegar aðgerðir varðandi eigin lífsstíl. Í ferlinu er vefnámskeið í Vefskóla Landverndar og þar eru þátttakendur leiddir áfram í gegnum mismunandi skref verkefnisins á notendavænan og gagnvirkan máta.

Verkefnið er opið öllum þeim sem vilja taka þátt í vegferð sem gengur út á að skoða hvað hver og einn getur lagt af mörkum til að sporna við loftslagsbreytingum af mannavöldum.

Leiðarljósið er að enginn getur allt, en allir geta eitthvað. „ Félagar kvenfélaga og héraðssambanda innan Kvenfélagasambands Íslands eiga kost á að taka þátt í verkefninu endurgjaldslaust með notkun afsláttarkóða sem nálgast má á vefskoli@ landvernd.is. Hægt er að kynna sér verkefnið nánar á landvernd.is/vefskoli og sýna loftslagsvernd í verki strax í dag!

15

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Mynd: Úr einkasafni

,,Ég á erfitt með að ímynda mér neitt annað en bjarta og græna framtíð er það fyrsta sem kemur mér til hugar þegar ég er spurður út í loftslagsbreytingar. Svo óbilandi trú hef ég á því að miklar breytingar verði í okkar samfélagi og lifnaðarháttum sem stýra okkar þróun í rétta átt. Breytingarnar í þágu loftslagsvænna samfélags þurfa þó að gerast hraðar en kannski er mögulegt og eru áhrif okkar almennings á þá þróun mikilvægur hlekkur fyrir utan þá gífurlegu ábyrgð sem liggur hjá stjórnvöldum og fyrirtækjum.

Verkefnið Loftslagsvernd í verki er í hnotskurn valdeflandi ferli sem miðar að því að styðja við einstaklinga til að finna þær leiðir sem henta þeim best við að draga úr eigin kolefnisspori. Þeir sem skrá sig í verkefnið verða hluti af 5-8 manna hópi sem fer saman í gegnum verkefnið. Hópurinn vinnur sig í gegnum nokkra áfanga sem miða að því að hver þátttakandi skoði eigin lífsstíl, bæði á heimili, í starfi og sem borgari, velti fyrir sér hvaða aðgerða sé hægt að grípa til og í kjölfarið setji sér raunhæf markmið. Verkefnið byggir á þeirri sýn að lífsgæði felist ekki endilega í efnislegum gæðum og vel sé hægt að byggja upp samfélag þar sem almenn velsæld ríkir án þess að því fylgi lífsstíll sem hafi eyðileggjandi áhrif á loftslag jarðar. Áherslan er á að skoða kolefnisspor einstaklings, en kjarninn í verkefninu er engu að síður samvinna og er unnið að viðfangs-

HANDVERK OG SAGA

Njálurefillinn

Ævintýri og afrek á Hvolsvelli Á haustdögum 2020 var síðasta sporið saumað í Njálurefilinn sem unnið hefur verið að á Hvolsvelli frá því í febrúar 2013. Á reflinum er Njáls saga sögð með refilsaumi í hördúk og er verkið um 90 metra langt. Gunnhildur E. Kristjánsdóttir og Christina M. Bengtsson eru aðalhvatakonur verkefnisins og segja okkur nánar frá því.

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir / SÓK

V

erkefnið snérist um að sauma Njáls sögu með refilsaumi í hördúk með íslensku jurtalituðu ullargarni. Til eru reflar og altarisdúkar á söfnum í heiminum saumaðir með þeim forna refilsaumi sem nú hefur verið tekinn upp aftur eftir langt hlé. Elsti og þekktasti refillinn er Bayeux-refillinn sem hýstur er á safni í Bayeux í Normandí í norður Frakklandi, kallaður The Bayeux Tapestry. Nokkrir úr Refilstofuhópnum fóru í pílagrímsferð vorið 2019 til Bayeux til að skoða hinn þekkta refil sem þar er. Óhætt er að segja að sú ferð hafi verið ógleymanleg eins og svo margt sem tengist reflinum.

Unnið er að því að sauma Vatnsdæla sögu í refil á Blönduósi. Það verk hófst í júlí árið 2011 og verður sá refill 46 metrar á lengd. Bayeux-refillinn er fyrirmyndin. Aðalhvatamaður að því verki er Jóhanna E. Pálmadóttir en um þann refil hefur verið fjallað í Húsfreyjunni.

Kristín Ragna Gunnarsdóttir teiknari, listamaður, bókmenntafræðingur og rithöfundur er hönnuður Njálurefilsins.

Samkvæmt Íslenskri orðabók er refill; lárétt veggtjald, langt og fremur mjótt, með útsaumuðum myndum, með refilsaumi. Refilsaumurinn hefur farið fram í Refilstofunni í Sögusetrinu á Hvolsvelli. Þar hefur öflugur kjarni kvenna, Refilstofuhópurinn, sem telur um tuttugu konur unnið að verkinu síðan 2013. Auk þess hafa gestir og gangandi getað komið og tekið þátt í að sauma myndirnar. Tilgangur verkefnisins er fyrst og fremst að skapa menningarverðmæti; að upphefja 16

söguna og handverkið sem hefur mikla þýðingu í samfélagi heimamanna og meðal handverksfólks, fræði- og ferðamanna um víða veröld.

Aðalhvatamenn og frumkvöðlar verkefnisins eru þær Christina Margareta Bengtsson og Gunnhildur Edda Kristjánsdóttir. Christina er fædd í Svíþjóð árið 1959. Hún er frá Gautaborg og flutti til Íslands alkomin 1982. Hún hefur alla tíð búið í Fljótshlíðinni að undanskildum árunum 1998-2002 þegar hún bjó í Stykkishólmi. Hún er kennari að

mennt og hefur starfað við kennslu mörg undanfarin ár. Christina er mikil hannyrðakona og hefur til dæmis saumað íslenska búninginn í mörgum útgáfum.

Gunnhildur er einnig fædd árið 1959 í Reykjavík. Hún ólst upp í Vestmannaeyjum og hefur búið á Hvolsvelli síðan 1988. Gunnhildur hefur meðal annars starfað við tryggingar og var forstöðumaður Héraðsbókasafns Rangæinga um árabil. Í dag rekur hún gistiheimilið Spóa á Hvolsvelli.

Þær eru margar myndirnar í Njálureflinum öllum enda segir hann Njáls sögu frá upphafi til enda og er 90 metra langur. Á myndinni sést Mörður Valgarðsson efst dökkur yfirlitum. Við borðið sitja Njálssynir. Þeir drekka úr hornum. Til hægri á myndinni stendur hinn fagri og góði Höskuldur Þráinsson Hvítanesgoði.

Hægt er að kaupa handavinnupakka hjá Njálureflinum, sjá www.njalurefill.is og sauma sjálfur myndir úr reflinum.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Þau eru mörg sporin og handtökin við 90 metra langan refil. Saumað var í um átta metra löngum köflum. Hér eru þær Þuríður Vala Ólafsdóttir og Gunnhildur að losa heftin til að geta rúllað saumuðum hluta refilsins upp.

Gunnhildur og Christina - tilurð verksins Hugmyndin að Njálureflinum er sótt til Vatnsdælarefilsins, en eftir kynningu á honum í Landanum þann 8. janúar 2012 fór Christina á bókasafnið daginn eftir og hún segir frá: „Ég fór á safnið og hitti þar Gunnhildi og fór að ræða það að svona þyrftu Rangæingar líka að gera með Njáls sögu. Á safninu var einnig kona sem segir við mig: „Þetta væri nú eitthvað fyrir þig Christina.“ Hugmyndin lét mig ekki í friði, ég fékk Gunnhildi í lið með mér sem var strax mjög áhugasöm um verkefnið og við hófumst handa af miklum eldmóði. Við fórum í mars norður og heimsóttum Jóhönnu sem sýndi okkur Vatnsdælarefilinn og sagði okkur frá tilurð hans. Og það varð ekki aftur snúið.“ Þær stöllur fengu Kristínu Rögnu til að teikna og hanna myndirnar, og þráðurinn spannst áfram þar til hafist var handa við saumaskapinn tæpu ári síðar eða þann 2. febrúar árið 2013. Saumaskapnum lauk 15. september 2020 eftir um það bil 7 ár og 7 mánuði. En þar með er ævintýrinu ekki lokið, það þarf að ganga frá honum til uppsetningar og Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Christína M. Bengtsson fylgist með Lilju Alfreðsdóttur mennta- og menningarmálaráðherra sauma í reflilinn.

Konan með börnin tvö, sem hún er að sauma, hét Valgerður og var kona Björns bónda frá Mörk. Það er einstakt við þessa mynd að í hana hafa saumað tveir ráðherrar og forseti: Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra, Lilja Alfreðsdóttir mennta- og menningarmálaráðherra og frú Vigdís Finnbogadóttir.

finna hentugt sýningarhúsnæði þar sem við getum stolt sýnt listaverkið okkar. Þetta átti að gerast „Það er sameiginleg skoðun okkar að „þetta átti að gerast“ eins og við höfum stundum tekið til orða vegna þess að í raun og veru gekk allt frekar auðveldlega upp, auðvitað var þetta heilmikil vinna á köflum eins og þegar við ákváðum að lita garnið sjálfar án þess að hafa nokkra reynslu í jurtalitun“, segja þær Gunnhildur og Christina. Gunnhildur bætir við: „Við höfðum leitað fyrir okkur á nokkrum stöðum með litun á garni en verkefnið var stórt og konur með reynslu ekki fúsar til að taka það að sér. Það fór því þannig að við komum okkur upp litunaraðstöðu í iðnaðarhúsnæði á Hvolsvelli, fengum lánaða tvo stóra rafmagnssuðupotta af gömlu gerðinni til að lita í, gamalt baðkar var tekið til handargagns fyrir þvottinn á garninu og lítil þeytivinda sem fannst í ruslagámnum var vel nýtt, ásamt öllu því sem til þarf við litun á garni. Við keyptum 46 kg af ólituðu einbandi hjá Ístex. Litunarefni sem við fengum ekki í náttúrunni, keyptum við hjá Heimilisiðnaðarfélagi Íslands. Það var í raun gríðar-

legur undirbúningur sem átti sér stað árið 2012. Ekki bara að finna hönnuð, vinnan við að lita garnið og finna hördúkinn. Það þurfti líka að finna út hvernig átti að færa myndirnar á dúkinn. Svo ótrúlega vildi til að dúkurinn sem var keypur í Svíþjóð var sendur til Íslands og síðan fluttur aftur til Svíþjóðar vegna þess að Christina fann prentsmiðju nærri æskuheimili sínu sem gat prentað á dúkinn 25 metra í senn. Þannig að það var prentað á dúkinn í fjórum bútum sem við saumuðum síðan saman.“ Þetta reyndist mikið heillaskref og flýtti verkefninu mikið. Því eins og Christina segir: „Fyrst ætluðum við að „prikka“ á dúkinn, það er að láta blek renna í gegnum lítil göt á pappír og færa mynstrið þannig yfir. Ég fór heim með prufu og þar sem ég sit og prikka kemur mágur minn í heimsókn. Hann segir við mig: „Þetta er nú bara klikkun.“ Þetta hreyfði við mér og ég fór að leita á Netinu að lausn og fann á endanum þessa prentsmiðju. Við höfðum líka þá hugmynd í upphafi að vefa dúkinn sjálfar. Það hefði orðið gríðarlega tímafrek vinna ásamt prikkinu og við sætum sennilega enn við vefstólinn ef þeirri hugmynd hefði verið hrint í framkvæmd.“ 17

Þegar undirbúningur var kominn vel á veg þurfti að finna húsnæði. „Það vildi svo vel til að það var laus rúmgóður salur í Sögusetrinu á Hvolsvelli. Þar gátum við komið okkur vel fyrir með velvilja rekstraraðila og sveitarstjórnar. Styrki fengum við víða að frá Rangárþingi eystra, kvenfélögum, fyrirtækjum, SASS, Hollvinafélagi refilsins og einstaklingum.

Félagar í Hollvinafélaginu greiða árgjald og á móti máttu þeir koma eins oft og þeir vildu að sauma. þeir sem voru ekki í félaginu greiddu litla upphæð í styrk til verkefnisins og fengu aðstoð við að sauma,“ segir Gunnhildur.

Hugleiðingar refilsfólksins Allir þeir sem komu að saumaskapnum eiga fyrst og fremst ánægjulegar minningar frá verkinu. Í Refilstofunni var saumadagbók þar sem fólk færði inn hvað það hafði saumað og hvenær. Alls voru færslurnar 12.518. Oftar var þó saumað því að ekki skráðu allir saumaskap sinn, síst í byrjun. Margir saumuðu oft en sumir aðeins einu sinni, átti það sérstaklega við um ferðamenn. Sporin sem voru notuð eru kontórstingur, refilsaumur og flatsaumur. Það var alltaf byrjað á því að sauma útlínurnar fyrst með kontórsting eða varplegg eins og saumurinn kallast á íslensku. Útlínurnar eru alltaf í öðrum lit en það sem er saumað innan í. Þegar útlínurnar eru komnar er farið í að fylla upp í fletina með refilsaumi. Það eru valdar setningar úr Njálu í reflinum sem eru saumaðar með flatsaumi. Það sem er skemmtilegt við verkefnið er að í fasta saumakjarnanum var fólk af mörgum þjóðernum, þannig að verkefnið, eins þjóðlegt og það er, varð afar fjölþjóðlegt líka. Það hefur komið fólk frá öllum heimsálfum og tekið þátt í að sauma. Þá má ekki gleyma því að Vilborg Arna Gissurardóttir pólfari tók fyrsta sporið í refilinn, þá nýkomin af Suðurpólnum eftir 60 daga göngu þar sem hún gekk mörg spor og við saumuðum mörg spor.

Andinn í saumahópnum var alltaf góður, skapaðist það fyrst og fremst af því að aðstaðan var góð og aldrei voru gerðar kröfur til eins eða neins, framlag hvers og eins var alltaf vel þegið og yfirleitt var glatt á hjalla í Refilstofunni. Um18

Hér situr Gunnhildur E. Kristjánsdóttir við fullsaumaða mynd af brennunni á Bergþórshvoli og í baksýn má sjá hluta af teikningum af reflinum en Kristín Ragna Gunnarsdóttir teiknaði hann.

Á lokakvöldi: F.v. Christina Bengtsson, Lilja Einarsdóttir, sveitarstjóri Rangárþings eystra, Kristín Ragna Gunnarsdóttir hönnuður og Gunnhildur E. Kristjánsdóttir.

hverfið var notalegt, prýtt með myndum úr reflinum og minjagripum og gjöfum víða að.

Fjölmörg skemmtileg partý og veislur voru haldnar, haldið var upp á afmælið árlega. Það hristi hópinn saman og alltaf voru einhver markmið að stefna að. Í hvert sinn sem saumaðir höfðu verið átta metrar þá var rúllað upp. Það voru alltaf miklar gleðistundir og mjög spennandi að sjá nýju ósaumuðu myndirnar sem var hægt að velja úr og áður en við var litið var komið fullt af litum í dúkinn aftur. Á fyrstu árunum tóku mörg börn úr Hvolsskóla þátt í verkefninu og var saumafólkið á aldrinum frá fjögurra ára til ríflega níræðs. Margir krakkar völdu

frekar að fara að sauma en að fara í félagsmiðstöðina. Ótal margir hópar fólks komu að sauma; saumaklúbbar, vinnustaðahópar, skólahópar, fjölskyldur, gamlir bekkjarfélagar svo að einhver dæmi séu tekin og einu sinni kom áhöfn af togara sem var í skemmtiferð, og svo fjölmargir sem komu að skoða verkið en gáfu sér ekki tíma til að sauma. Það var nokkuð tregafull stund þegar síðustu sporin voru tekin. Söknuður eftir þessum föstu samverustundum hópsins en líka ákveðinn léttir. Segja má að ævintýrið sé nú komið vel á veg. Fyrsta hluta er lokið, búið er að sauma einn lengsta refil í heimi. Annar hlutinn snýst um að koma reflinum í verðugt húsnæði og að skapa honum þá aðstöðu sem honum Húsfreyjan 1. tbl. 2021

sæmir. Þá þarf fleiri til að koma að verkinu og lyfta því Grettistaki. Refillinn verður í framtíðinni sameign og stolt okkar Íslendinga.

Við myndum hiklaust mæla með því að fara af stað með svona stórt og skemmtilegt verkefni, en þetta er mikil vinna að halda utan um og framkvæma, það þarf mikið úthald og góða samvinnu. Það er ekki gefið að allir séu tilbúnir til að leggja af mörkum jafnmikla sjálfboðavinnu eins og hér hefur verið gert og að áhuginn haldist brennandi allan þann tíma sem tekur að ljúka verkinu. Hver er lykillinn að því er ekki gott að segja, það má kalla það virðingu fyrir verkefninu, fyrir fólkinu sem tók þátt, jákvæðni stórs hóps sem í sameiningu sá til þess að þetta varð mögulegt. Það að sitja í góðum félagsskap vina, hafa einhvern til að spjalla við eða að þegja með, á meðan það er verið að vinna að einstöku verki sem fær ávallt aðdáun og hrós frá þeim sem líta við, er einfaldlega ómetanlegt.

Christina og Gunnhildur segja að lokum: „Við erum jú titlaðar hvata-

konur verksins sem er rétt en hefði ekki komið til veldisvöxtur í þátttökunni sem er í þessu tilfelli mjög jákvætt þá er ekki gott að segja hver staðan á Njálureflinum væri. Við erum óendanlega þakklátar allri jákvæðninni sem hefur fylgt verkefninu frá upphafi til enda. Takk,“ segja kjarnakonurnar þær Christina og

Gunnhildur og við hin öll þökkum þeim til baka margfalt fyrir þeirra framtak, úthald og dug, fyrir Njálurefilinn.

Gunnhildur E. Kristjánsdóttir Christina M. Bengtsson Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir

Elsti og þekktasti refill heims er Bayeux-refillinn sem hýstur er á safni í Bayeux í Normandí í Norður-Frakklandi, kallaður The Bayeux Tapestry. Nokkrir úr Refilstofuhópnum fóru í pílagrímsferð vorið 2019 til Bayeux til að skoða hann og er myndin tekin við það tækifæri. Fyrir miðri mynd í fremstu röð eru: F.v.

Christina, herra Antoine Verney safnstjóri Bayeux og Gunnhildur en hópurinn færði honum að gjöf mynd úr reflinum sem heitir Gunnar og bræður hans og var saumuð af Refilstofuhópnum.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

19

HANDVERK OG SAGA

Eitt af merkustu listaverkum Íslands Brot úr minningum saumakvenna

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir / SÓK

Notalegheit það var málið „Fyrsta orðið sem mér dettur í hug er notalegheit, alveg einstakur andi, ró og kyrrð sem mér fannst alltaf vera á Refilstofunni. Jú ég veit að líka var margt skrafað og hlegið og tekið á ýmsum málefnum og sagðar sögur af fólki og fundin ættartengsl. Fyrstu árin fannst mér einkennast af því að ungu stelpurnar úr skólanum og jafnvel strákar líka voru með í saumaskapnum. Það var einmitt svo sérstakt, þau voru svo fljót að tileinka sér sporin og saumuðu svo vel og það var skemmtilegt að hlusta á hljóðlátt pískrið í þeim. Ég man líka að eitt sinn komu unglingar úr skólanum í fornklæðum og lásu úr Njálu yfir okkur saumakonum. Í nokkur skipti var Njála lesin af diski og þá oft þeir kaflar sem við vorum að sauma í það og það skiptið. Það gaf mér mikið að koma, setjast niður með ykkur og sauma við og við og geta núna eftir á montað mig af því að hafa saumað

svolítið í refilinn. Þykist jafnvel hafa saumað flestar aðalpersónurnar. Ég veit ekki hvernig í ósköpunum þið fóruð að því að koma þessu á koppinn, koma öllu saman, teiknara, efninu, húsnæði, garni, að ég tali nú ekki um litunina á garninu, varla hef ég séð mikið fallegri liti. Ég held að það sé söknuður í okkur öllum að geta ekki skroppið í hlýjuna á Refilstofunni og tekið nokkur gullfalleg spor.

Notalegheit það var málið.“ Vikuleg samvera og vinátta „Það er snemma árs 2013. Við erum samankomin nokkur í Sögusetrinu, það er búið að setja dúkinn upp fyrir Njálurefilinn og hver sá sem hefur áhuga getur valið sér myndefni til að sauma, festir miða með nafninu sínu á myndina. Ég skoða vel og vandlega áður en ég ákveð að ráðast í að sauma Mörð. Sú mynd er við hliðina á upphafsteikningunni. Ég hugsa með mér að þetta sé nú ekkert mál

Sameinast við refilinn á síðasta saumakvöldinu og lokasporin saumuð.

20

enda er áætlað að verkið taki tíu ár! Var greinilega lítið búin að velta fyrir mér hvernig verkið gengi fyrir sig nefnilega þannig að annars vegar er rúllað upp því sem búið er að sauma og hins vegar er stór rúlla með því sem eftir er að sauma. Því voru um átta metrar í vinnslu hverju sinni. Minn maður var næst næstur við byrjunarreit! Sem sagt betra að halda sér að verki því að fljótt kom í ljós að áhuginn var mikill og nálarnar gengu ótt og títt, upp og niður. Flest þriðjudagskvöld mætti ákveðinn hópur að sauma. Þessar vikulegu samverustundir voru ávallt tilhlökkunarefni. Þarna myndaðist fljótt dásamlegt andrúmsloft vináttu og vinsemdar og sameiginlegt áhugamál tengdi alla saman. Oft kom einnig áhugasamt fólk hvaðanæva úr veröldinni til að skoða og líka að sauma. Við áttum þarna stundir með þessu fólki sem var áhugavert að hitta og sumir komu aftur og aftur. Í hvert skipti sem átta metrar kláruðust gerðum við okkur dagamun og slógum upp „Pálínuboði“ og það var alltaf tilhlökkunarefni. Það er ekki spurning að refillinn á eftir að vera ómetanlegur fyrir samfélagið í Rangárvallarsýslu, nýtast sem kennsluefni fyrir skóla og kynning fyrir ferðafólk. Afleidd störf verða fleiri en ímyndunarafl okkar í dag rúmar.“ Saumakonurnar og steggurinn „Stundum komu velkunnugar saumakonur. Þær mættu nánast eins og Ólympiuleikarar að gera sig klára á völlinn. Þeim þurfti ekki að kenna neitt, og þær mættu með sínar eigin nálar, með sín stækkunargler sem var áfast á höfuðgrind eða um háls til að hjálpa augunum að sjá betur og til að sauma lengur. Oftar en ekki mættu þær með sitt eigið stykki til að hafa undir höndum til að verja refilinn. Einn daginn komu fimm ungir karlmenn sem að voru að steggja einn í hópnum. Það átti að vera ein þrautin að stansa hjá okkur og fá þann sem átti að steggja til að taka 2-3 spor í refilinn. Ég Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Hluti af Refilstofuhópnum mættur til að rúlla upp síðasta hluta refilsins. Búið að sauma hvert einasta spor og konur bæði hamingjusamar og hugsi.

kom steggnum af stað, en ég gaf hinum ekki færi á að standa bara og horfa og kom þeim öllum fyrir á saumaborðið. Þetta endaði þannig að þeir stönsuðu í klukkustund. Allir prufuðu kontórsting en gerðu líka einn staf. Þetta var nefnilega svo gaman og engin leið að hætta eða fara frá hálfkláruðu verkefni. Þeir áttu svo sannarlega ekki von á þessu þegar þeir komu. Svo varð ég auðvitað að taka nokkrar myndir fyrir þá til sönnunar því að það heyrðist við saumaskapinn: „Mamma eða amma á aldrei eftir að trúa þessu.“

sporið mitt í Njálureflinum, og var þar með númer 12.505 að sauma í refilinn. Það var bæði með miklu stolti og einnig söknuði sem ég horfði á síðustu metrana rúllast upp. Èg man þegar Margrét vinkona bauð mér að koma að sauma með sér í Njálurefilinn árið 2013. Ég þóttist ekki geta saumað og hélt að maður þyrfti að vera fimmtugur eða eldri til að taka þátt. Síðan þá, já, ég var óstöðvandi, hef

saumað frá mér allt vit og lært BrennuNjálssögu upp á nýtt. Ég kynntist frábæru fólki alls staðar að úr heiminum og kenndi konum, körlum og börnum að sauma og kynnti þeim söguna. Það er svo sannarlega ástæða til að fagna en líka til að sakna núna þegar síðasta sporið hefur verið saumað. Það hafa verið mjög góðar stundir við saumaskapinn í frábærum félagsskap. Ég er afskaplega þakklát og stolt fyrir hönd allra sem komu að þessu frábæra verkefni og fyrst og fremst er ég þakklát fyrir allan vinskapinn sem myndaðist. Stundum var ég spurð hvað ætti að gera við refilinn þegar hann yrði klár. Nú er hann klár, þremur árum á undan áætlun. Það er ekki gott að segja, vonandi verður byggt hús, salur eða eitthvað stórkostlegt sem mun hýsa hann um aldir og ævi. Ég er handviss um að refillinn á eftir að verða eitt af merkustu listaverkum Íslands.

Sjón er sögu ríkari. Takk fyrir mig elsku Gunnhildur og Christina og til hamingju allir !!!“ Minningabrotin eru saumuð saman og aðlöguð af Kristínu Lindu ritstjóra

Myndirnar sjálfar lifnuðu við „Engir tveir dagar voru eins. Þegar einni mynd lauk, var komin tilhlökkun fyrir næstu mynd eða spenningur að sauma ákveðna persónu eða uppáhaldsatriði. Það var skemmtilegt að fylgjast með hvað allir höfðu ólíkar skoðanir á uppáhaldspersónum úr BrennuNjálssögu. Sjónarhorn krakkanna sem heimsóttu refilinn, þótti mér áhugaverðast. Það væri efni í bók. Ég man eftir brúðkaupinu hjá Þórhildi Hrafnsdóttur og Helga Njálssyni; stór glæsileg mynd af hlaðborðinu með ýmsum merkilegum persónum úr Njáls sögu. Þá mynd saumuðum við kjarnakonurnar úr reflinum, völdum okkur eina persónu sem hver og ein saumaði. Mér þykir alltaf vænt um þá mynd og veit að myndirnar sem við völdum hver og ein hafa sérstaka merkingu fyrir okkur.“ Stolt og söknuður „Þann 15. september 2020 tók ég síðasta Húsfreyjan 1. tbl. 2021

21

KVENFÉLAGASAMBAND ÍSLANDS

Baráttukonan Rannveig Þorsteinsdóttir Kristín Ástgeirsdóttir

Á

rið 1959 urðu forsetaskipti í Kvenfélagasambandi Íslands. Þriðji forseti KÍ var sú stórmerka kona Rannveig Þorsteinsdóttir lögfræðingur og kvenréttindakona. Hún gegndi embætti forseta til 1963. Rannveig kom svo víða við í félagsstörfum, einkum kvenna, að ekki er hægt að gera grein fyrir því öllu í stuttri grein. Hún braust til mennta um fertugt og sat á Alþingi fyrir Framsóknarflokkinn 1949-1953. Rannveig var bæði vel þekkt, vinsæl og virt enda vakti óvenjulegt lífshlaup hennar athygli.

Hún var sannarlega kona sem fór sínar eigin leiðir.

Rannveig fæddist árið 1904 á Sléttu í Mjóafirði, elst þriggja systkina. Faðir hennar sem var sjómaður drukknaði þegar Rannveig var sex ára. Móðir hennar Ragnhildur braust áfram en varð að láta yngstu dótturina Rósu frá sér til ættingja. Hún flutti með hin börnin til Norðfjarðar þar sem hægt var að komast í fiskvinnu. Þar lauk Rannveig skyldunámi en eftir því var tekið hvað hún var skörp og skýr. Eftir fermingu flutti hún til Reykjavíkur til að vinna fyrir sér. Þangað kom líka Ólafur bróðir hennar tveimur árum yngri. Þau systkinin voru mjög samrýmd, leigðu saman, stunduðu fjallgöngur og skíðaiðkun um árabil og voru afar virk í íþróttafélaginu Ármanni. Þau voru hagmælt, spiluðu bæði á mandólín 22

Kristín Ástgeirsdóttir.

og stofnuðu heila mandólínhljómsveit.

Rannveigu var greinilega margt til lista lagt.

Rannveig og Ólafur komust í Samvinnuskólann en þar var boðið upp á stutt og hagnýtt nám. Eftir að hafa lokið prófi 1924 bauð skólastjórinn, Jónas frá Hriflu, Rannveigu að gerast stundakennari við skólann. Jafnframt kennslunni vann Rannveig sem eins konar framkvæmdastjóri dagblaðs Framsóknarmanna, Tímans, og þar komst hún í kynni við forystusveit flokksins sem auðvitað tók eftir þessari skeleggu ungu konu.

Árið 1934 hóf Rannveig störf sem „bréfritari“ hjá Tóbakseinkasölu ríkisins.

Jafnframt vann hún sem þingskrifari í hlutastarfi hjá Alþingi. Það fór ekki fram hjá henni hvernig konum var mismunað í launum og starfstitlum óspart beitt til að raða þeim lægra. Rannveigu sárnaði þetta og hóf að vinna ásamt fleirum að stofnun Starfsmannafélags ríkisstofnana sem komst á laggir 1939. Rannveig varð fyrsti varaformaður þess. Það var í tengslum við kjarabaráttuna sem nafn Rannveigar fer að birtast í gögnum kvennahreyfinga. Hún talaði fyrir hönd Starfsmannafélagsins á fundi sem Kvenréttindafélagið hélt árið 1944 þar sem umræðuefnið var: „Staða og kjör hinnar vinnandi konu“.

Um sama leyti verða þáttaskil í lífi Rannveigar. Hún var orðin fertug, ógift og barnlaus og hefur eflaust velt vöngum yfir framtíð sinni. Hún komst að þeirri niðurstöðu að hana skorti menntun.

Hún sat ekki við orðin tóm heldur tók stúdentspróf utan skóla frá MR 1946 og skráði sig þegar í stað í lögfræði sem hún lauk á þremur árum sem var algjört met.

Rannveig var önnur konan sem lauk prófi í lögfræði hér á landi. Á undan henni var Auður Auðuns. Þessi námsárangur Rannveigar vakti mikla athygli og aðdáun en það varð bið á að konum tæki að fjölga verulega í háskólanámi. LögHúsfreyjan 1. tbl. 2021

fræðiprófið gjörbreytti stöðu Rannveigar. Hún kom á fót lögfræðistofu og náði sér bæði í réttindi til að flytja mál í Héraðsdómi og síðar Hæstarétti. Jafnframt hófst nú virkni hennar í kvennahreyfingunni fyrir alvöru. Hún var meðal stofnenda Félags framsóknarkvenna 1945 en það gekk í Bandalag kvenna í Reykjavík.

Rannveig settist í stjórn Kvenfélagasambandsins 1947 en var einnig virk í Kvenréttindafélaginu, Félagi háskólakvenna og Kvenstúdentafélaginu, auk þess sem hún var Sóroptimisti. Árið 1949 markaði önnur tímamót í lífi Rannveigar því að hún var, fyrst kvenna, efst á lista Framsóknarflokksins í Reykjavík og náði kjöri. Í þingflokki Framsóknar voru 18 þingmenn, þar af aðeins ein kona. Það voru átakatímar, deilt um aðild að NATO og herstöðvasamninga, auk þess sem verðbólga geisaði og höft voru á innflutningi. Kjörtímabilið 1949-1953 sátu í fyrsta sinn tvær konur á þingi. Auk Rannveigar var Kristín L. Sigurðardóttir þingkona Sjálfstæðisflokksins en hún var líka kvenfélagskona.

Rannveig var mjög virk árin sem hún sat á þingi. Hún flutti meðal annars tillögu um rannsókn á réttarstöðu og atvinnuskilyrðum kvenna. Í greinargerð með tillögunni sagði Rannveig: „Því ber ekki að neita, að réttindamálum kvenna hefur mikið þokað í rétta átt síðustu áratugi, einkum á sviði félagsmála og að því er snertir möguleika til menntunar. Hins vegar skortir mikið á, að konur hafi í atvinnu- og launamálum fullt jafnrétti við karla. Víðast hvar eru

Rannveig Þorsteinsdóttir.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

María Pétursdóttir þáverandi forseti Kvenfélagsambands Íslands afhendir Rannveigu heiðursskjal þegar hún varð heiðursfélagi Kvenfélagasambandsins.

konum greidd lægri laun en körlum fyrir vinnu sína, þótt um alveg hliðstæð störf sé að ræða. Einnig eru störf flokkuð eftir því, hvort ætlast er til, að þau séu unnin af konum eða körlum og þá goldið hærra fyrir þau störf, er karlar vinna.“ Þetta hafði Rannveig reynt á eigin skinni sem verkakona í fiskvinnu og opinber starfsmaður. Rannveig flutti einnig tillögur um hæli fyrir drykkjumenn, forfallahjálp fyrir húsmæður, skattamál hjóna, byggingu ódýrra íbúða, nýtingu á heitu vatni, innflutningsmál og fleira.

Hún spurðist fyrir um réttindamál opinberra starfsmanna og þær Kristín L. Sigurðardóttir spurðu um áform um að reisa uppeldisheimili fyrir „vangæf“ börn og unglinga. Hún tók auk þess þátt í umræðum um ótal mál, til dæmis neytendamál. Þarna var Rannveig á mjög svipuðum slóðum og konurnar sem sátu á þingi á undan henni; Ingibjörg H. Bjarnason, Guðrún Lárusdóttir og Katrín Thoroddsen. Þetta voru baráttumál kvennahreyfingarinnar.

Rannveig var aftur efst á lista Framsóknarmanna 1953 en nú var hart að henni sótt. Það segir sína sögu að grínblaðið Spegillinn birti mynd af Rannveigu á forsíðu þar sem hún var sýnd sem tröllskessa eða Grýla. Textinn með myndinni var: Óttinn við Rannveigu.

Eins og allir vita eru skessur sólgnar í karla ýmist til að éta þá eða sænga hjá þeim. Eitt er að tapa kosningum en annað að verða fyrir hreinum svikum eins og henti Rannveigu árið 1956. Það ár var kosið og í þetta sinn gerðu Alþýðuflokkur og Framsókn kosninga-

bandalag. Rannveig settist í þriðja sæti á lista Alþýðuflokksins en listinn fékk tvo þingmenn. Annar þeirra sagði af sér og því hefði Rannveig átt að taka sæti hans en Alþýðuflokkurinn harðneitaði að láta sætið af hendi og báru því við að Rannveig væri ekki í flokknum. Þetta urðu Rannveigu mikil vonbrigði og sannaðist enn að enginn er annars bróðir í stjórnmálaleik.

Eitt af baráttumálum kvennahreyfingarinnar á þessum árum var að koma konu í Útvarpsráð. Ríkisútvarpið var eitt á sviðinu og þar af leiðandi mjög áhrifamikið við að mennta og fræða þjóðina.

Kvenfélagskonan Rannveig var kjörin í Útvarpsráð 1953, fyrst kvenna. Misrétti kynjanna náði inn í Ríkisútvarpið því að konum var greitt minna fyrir dagskrárefni en körlum. Þessu vildi Rannveig breyta og hún reyndi líka að auka hlut kvenna í dagskránni.

Eftir að þingsetu Rannveigar lauk snéri hún sér æ meir að starfi innan kvennahreyfingarinnar. Hún hafði lært sína lexíu. Árið 1958 flutti Rannveig erindi á fulltrúaráðsfundi KRFÍ um þátttöku kvenna í opinberum málum og nauðsyn þess að auka hana. Hún sagði að hér á landi ríkti andúð í garð kvenna sem létu að sér kveða á þeim vettvangi. Þarna talaði hún af reynslu. Hún hafði áður skrifað grein í 19. júní 1953 þar sem hún leitaði skýringa á því hvers vegna svo fáar konur væru úti á hinum opinbera vettvangi. Hún taldi eina skýringuna vera þá að húsmæður skorti aðstoð á heimilum. Síðar var samþykkt að giftar konur fengju skattaafslátt ef þær 23

unnu utan heimilis en sú ráðstöfun náði ekki til einstæðra mæðra. Það var verið að auðvelda giftum konum að vinna úti en lögin fólu í sér mikla mismunun gagnvart ógiftum mæðrum.

Eins og áður kom fram tók Rannveig sæti í stjórn KÍ árið 1947. Hún sótti fundi Norræna húsmæðrasambandsins fyrir hönd KÍ enda mikil málamanneskja. Rannveig lagði Húsfreyjunni lið eftir að hún hóf göngu sína 1950, meðal annars með því að skrifa pistla undir heitinu: Okkar á milli sagt. Rannveig leigði KÍ hluta af skrifstofuhúsnæði sínu og þar var einnig Leiðbeiningastöð húsmæðra eftir að hún tók til starfa 1964. Á landsþingi KÍ 1959 var hún svo kjörin forseti og gegndi því embætti til 1963. Á tíma Rannveigar voru orlofsmál húsmæðra efst á baugi og samdi Rannveig greinargerð með frumvarpi um það efni.

Alþingi samþykkti lög um húsmæðraorlof 1960. Þannig þokuðust baráttumálin áfram. Þá var ráðgjöf til húsmæðra alltaf á dagskrá og svo það risaverkefni að reisa Hallveigarstaði, félagsmiðstöð kvenna. Að öllu þessu vann Rannveig

og við bættust umsagnir til Alþingis um ýmis mál sem snertu hagsmuni kvenna og heimilanna. Á landsþingi KÍ 1963 lýsti Rannveig því yfir að hún gæfi ekki lengur kost á sér í nein stjórnarstörf. Hún varð alvarlega veik árið 1957 og kannski höfðu veikindin dregið úr þreki hennar. Í hófi sem haldið var í lok þingsins voru henni þökkuð margháttuð störf í þágu KÍ. Sigríður Thorlacius skrifar í bókinni Margar hlýjar hendur: „Hafði Rannveig lagt fram mikið starf, þar sem hún hafði að mestu séð um skrifstofuna frá því árið 1949, og annast afgreiðslu Húsfreyjunnar um alllangt skeið, auk stjórnarstarfa. Glöggskyggni hennar og lögfræðileg þekking hafði oft verið mikilvæg við úrlausn mála, endurskoðun laga og samstarf við ýmsa aðila.“ Rannveig hélt áfram að sækja fundi en ferli hennar sem forystukona í starfi kvenfélaga og stjórnmálum var lokið. Þegar hún varð áttræð héldu Framsóknarkonur boð henni til heiðurs. Þar var henni flutt kvæði eftir Halldór Kristjánsson á Kirkjubóli. Þar sagði:

Um þitt nafn er ljúfur ljómi, lýsir gegnum þoku húm. Þú ert kyni þínu sómi. Þú ert hvatning öllum frúm.

Rannveig var gerð heiðursfélagi KÍ árið 1980. Hún lést árið 1987 og báru konur úr þeim kvenfélögum sem hún hafði starfað í kistu hennar úr kirkju. Kvenfélagskonan Sigrún Magnúsdóttir skrifaði um Rannveigu að hún hefði verið ómetanlegur brautryðjandi í kvennasögu Íslands.

Kvenfélagasamband Íslands var stofnað til þess að efla húsmæðrafræðslu og heimilisiðnað og auka samstarf kvenna.

Miðað við þá miklu áherslu sem lögð var á heimilin og hlutverk húsmæðra má telja merkilegt að Rannveig Þorsteinsdóttir skyldi verða forseti KÍ. Hún var ógift og barnlaus, útivinnandi og framarlega í félags- og stjórnmálum. Hún var undantekning en kraftur hennar, gáfur og baráttugleði gerðu hana að forystukonu sem var treyst enda studdi hún dyggilega þau mál sem bættu hag heimilanna og auðvelduðu líf kvenna.

Skeifunni 8, 108 Rvk. - S. 517 6460 - www.belladonna.is

STÆRÐIR 38-58

Flott föt, fyrir flottar konur 24

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

NORRÆNA BRÉFIÐ

COVID-19: Samstaða og samvinna þjóðar og þjóða Alma Möller landlæknir

H

eimsfaraldur COVID-19 hefur litað allt okkar líf á liðnu ári og margir eiga um sárt að binda vegna hans. Þjóðir hafa tekið hver með sínum hætti á málum, út frá mismunandi forsendum; skipulagi, lögum, menningu, gildum og fleiru. Það verður áhugavert þegar lengra líður að gera upp faraldurinn og aðgerðir gegn honum í þeim tilgangi að læra hvert af öðru um áhrif faraldurs og sóttvarnaráðstafana á lýðheilsu, hagkerfi og samfélagið í heild. Á Íslandi hófst markviss undirbúningur þegar í janúar. Unnið var samkvæmt lögum um sóttvarnir, lögum um almannavarnir og Áætlun um heimsfaraldur. Miklu hefur skipt að skýr lög og ferlar voru til staðar og að til var lager af hlífðarbúnaði þannig að aldrei kom upp skortur.

Snemma varð ljóst að faraldurinn gæti orðið alvarlegur. Það markmið var sett að vernda nauðsynlega innviði samfélagsins, ekki síst heilbrigðiskerfið. Þar voru lykilatriði að; fletja kúrfuna, tryggja nauðsynlegan hlífðarbúnað og önnur aðföng, undirbúa sjúkrahús og heilbrigðisstofnanir sem og stofnun bakvarðasveitar heilbrigðisstarfsmanna. Mikil samstaða var um að slá skjaldborg um aldraða og viðkvæma hópa.

Vel tókst að fletja kúrfuna en það byggði á víðtækri samvinnu viðbragðsaðila og samstöðu þjóðarinnar allrar. Þar skipti nákvæm og hreinskiptin upplýsingamiðlun miklu. Snemma hófst útgáfa leiðbeininga til ólíkra hópa og vefurinn covid.is var opnaður. Þá voru haldnir daglegir upplýsingafundir fyrir almenning og fréttamenn og voru þeir sýndir beint á helstu sjónvarpsrásum og miðlum. Þar sátu fyrir svörum sóttvarnalæknir, yfirlögregluþjónn almannavarna 26

Landlæknir fyrst kvenna í 258 ára sögu Alma Möller er fædd árið 1961. Hún er með sérfræðiviðurkenningu og doktorsgráðu í svæfinga- og gjörgæslulækningum, meistarapróf í stjórnun heilbrigðisþjónustu og lýðheilsu, sérfræðiviðurkenningu í heilbrigðisstjórnun og diplómagráðu í opinberri stjórnsýslu.

Hún hefur numið við Háskóla Íslands, Háskólann í Reykjavík og Háskólann í Lundi í Svíþjóð. Hún hlaut sérfræðimenntun sína við Háskólasjúkrahúsið í Lundi þar sem hún var á árunum 1993-2003 og gegndi þar stjórnunarstörfum á svæfingadeildum, auk þess að starfa sem sérfræðingur á gjörgæsludeild barna við sjúkrahúsið. Frá árunum 2003-2018 var hún yfirlæknir og stjórnandi á svæfinga- og gjörgæsludeildum Landspítalans Háskólasjúkrahúss. Árið 2018 var hún skipuð landlæknir, fyrst kvenna í 258 ára sögu embættis landlæknis. Þá var hún líka fyrsta konan sem starfaði sem læknir á þyrlu Landhelgisgæslunnar árið 1990. Alma hefur verið í framvarðarsveit í baráttunni við faraldur COVID-19 á Íslandi.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

og undirrituð, þríeykið svo nefnda. Lögð var áhersla á að segja frá af hreinskilni og hafa allt uppi á borðum. Áhorf sló öll met og tókst með þessum hætti að halda þjóðinni vel upplýstri. Góð samvinna hefur verið við ríkisstjórn Íslands sem hefur staðið þétt að baki fagfólki. Það tókst að greina smit snemma og beita einangrun. Smitrakning í samvinnu heilbrigðisstarfsfólks og lögreglu er verkefni sem eftir hefur verið tekið og vel gekk að koma smitrakningar-appi í notkun. Með þessu náðist sá undraverði árangur að nær 60% smita greindust hjá einstaklingum sem þegar voru í sóttkví og því ekki að smita aðra út frá sér. Grípa þurfti til margvíslegra samfélagslegra aðgerða sem þó voru hófstilltari hér en víða annars staðar. Þá varð gæfuríkt að háskólasjúkrahúsið starfrækti COVID-19 göngudeild sem án efa minnkaði þörf fyrir innlagnir á sjúkrahús og gjörgæsludeildir. Þar var hverjum einasta smituðum einstaklingi fylgt eftir símleiðis og með fjarbúnaði, áhætta metin og beitt snemmtækri íhlutun ef ástand versnaði. Árangur meðferðar var góður. Þann skugga bar þó á nú í 3ju bylgju að smit kom upp á endurhæfingarspítala fyrir aldraða með þeim afleiðingum að 18 manns létust. Það sýnir hvers veiran er megnug og að ekki má slaka neitt á. Ánægjulegt er að heildardánartíðni í landinu hefur ekki

aukist og svo virðist sem heilbrigðiskerfið allt, frá heilsugæslu til gjörgæslu, hafi staðist þetta mikla álagspróf, þótt vissulega reyndi á.

Margt hefur lagst á eitt til að góður árangur næðist. Skiptir þar máli að landið er dreifbýlt og samfélagið er lítið og boðleiðir stuttar og því hægt að bregðast snarpt við auk þess sem mögulegt er að halda yfirsýn sem auðveldar tímasetningu og framkvæmd aðgerða. Á hinn bóginn er samfélagið nægilega stórt til að hér er hægt að veita framúrskarandi heilbrigðisþjónustu. Þá skiptir án efa máli þrautseigja og samstaða þjóðar sem býr við óblíða náttúru og er vön náttúruhamförum. Samstaða þjóðarinnar og fylgni við aðgerðir var lykill að góðum árangri. Þegar þetta er ritað, í desember 2020, er þriðja bylgja að renna sitt skeið. Framundan eru krefjandi verkefni, meðal annars að viðhalda úthaldi landsmanna þar til hjarðónæmi hefur vonandi verið náð með bólusetningu, en farsóttarþreyta gerir vart við sig. Augljóst er mikilvægi þess að koma efnahagslífi þjóðarinnar á réttan kjöl. Íslenskt samfélag er háð ferðamennsku sem er 40% útflutningstekna og 9% vergrar landsframleiðslu. Því hafa umfangsmiklar skimanir farið fram á landamærum til að freista þess að halda landinu opnu en ljóst er að efnahagur hér, eins og í öðrum löndum, bíður mikinn skaða af faraldrinum.

Þegar litið er til alþjóðasamfélagsins er ljóst að stórefla þarf rannsóknir á veirusjúkdómum. Mikilvægi vísinda og víðtæks samstarfs endurspeglast í leiftursnöggri þróun nýrra bóluefna og brýnt að framhald verði á slíkri samvinnu. Við getum einnig dregið lærdóm af faraldrinum við að takast á við tvær risavaxnar áskoranir; loftslagsbreytingar og vaxandi sýklalyfjaónæmi sem hvort tveggja er mikil ógn við heilsu okkar. Á Íslandi minnkaði notkun sýklalyfja um fjórðung í faraldrinum og ákveðnum alvarlegum sýkingum fækkaði. Það bendir til mikilvægi öflugra einstaklingsbundinna sóttvarna sem við vonandi höldum áfram.

Loks þarf heimurinn að ná samstöðu um að fletja kolefnislosunarkúrfuna til að sporna gegn loftslagsbreytingum en árið hefur kennt okkur að við komumst af með mun færri ferðalög. Vonandi ber svo heimurinn gæfu til að endurmeta gildi og verðmæti þar sem heill og heilsa er metið ofar veraldlegum gæðum þannig að Heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna, meðal annars um heilbrigði og vellíðan fyrir alla, verði náð. Þjóðir heimsins verða að standa saman.

Norræna bréfið er birt af Norrænu kvennasamtökunum, NKF – Nordens Kvinneforbund, ár hvert. Kvenfélagasambönd innan NKF skipta með sér að fá aðila til að skrifa bréfin.

„Fletjum kúrfuna.“ Húsfreyjan 1. tbl. 2021

27

HANDAVINNA

Húsfreyjan og fleira skemmtilegt Ragnheiður Eiríksdóttir Kæru lesendur. Nú tekur ný umsjónarkona við handavinnuþættinum í Húsfreyjunni og verður hann með nokkuð breyttu sniði. Það er Ragnheiður Eiríksdóttir, prjónahönnuður og hjúkrunarfræðingur, sem sér um þáttinn og bjóðum við hana velkomna til starfa fyrir Húsfreyjuna. Um leið er Ásdísi Sigurgestsdóttur þakkað kærlega fyrir öll hennar frábæru handavinnuverkefni í Húsfreyjunni. Í þættinum verða bæði uppskriftir, viðtöl við handavinnufólk og umfjöllun og fróðleikur um ýmislegt sem tengist handavinnu allt í umsjón Ragnheiðar.

Flaggskip þessa þáttar er Húsfreyjan, glæsileg og spennandi dömupeysa prjónuð úr lopa og mohair, ný útfærsla Ragnheiðar á afar vinsælli uppskrift, Freyju, sem hún gaf út fyrir nokkrum árum. Peysan er lipur og falleg, prjónuð ofan frá, með hekluðum köntum. Kjörin fyrir útivist komandi vors og sumars. Þar sem hún er prjónuð ofan frá er létt að síkka hana að vild og jafnvel að breyta henni í kjól ef vill. Nú eru vesti meira í tísku en oft áður

og því er Lóa einfalt og smart vesti hvort sem fyrir börn eða fullorðna spennandi verkefni. Þess má geta að vesti er einmitt verkefni samkeppninnar hjá Prjónagleðinni á Blönduósi í vor eins og auglýst er í blaðinu. Fræva er skemmtileg prjónuð húfa og henni fylgir viðtal við hönnuð húfunnar Eddu Lilju Guðmundsdóttur sem er mörgum prjónakonum kunn. Þar er meðal annars spjallað í léttum dúr um prjónalögguna sem við þurfum að gæta okkar á svo að hún stoppi ekki af ævintýrin okkar í prjónaskapnum. Svo eru líka í þættinum skemmtilegir fróðleikspunktar undir fyrirsögninni Vissir þú?

Endilega njótið umfjöllunar og uppskrifta og ég vil líka minna á allan þann fjársjóð sem felst í uppskriftum úr eldri blöðum í yfir 70 ár. Þar er margt að sjá.

Kristín Linda Jónsdóttir ritstjóri

HÚSFREYJAN Freyja var upprunalega gefin út fyrir áratug, og var líklega fyrsta kvenlopapeysan sem ég kom í heiminn. Í dag er hún ennþá ein af mínum vinsælustu uppskriftum.

Prjónfesta: 18 lykkjur / 24 umferðir = 10x10 cm í sléttu prjóni á 5.5 mm prjóna Stærðir: S ( M, L, 1X, 2X, 3X, 4X)

Ég ákvað að gefa Freyju nýtt líf til að halda upp á samstarfið við Húsfreyjuna. Freyja birtist því hér í nýrri útgáfu - að þessu sinni prjónuð ofan frá, heil, og úr plötulopa ásamt þræði af fíngerðu mohair, og að sjálfsögðu heitir þessi útgáfa Húsfreyjan!

Garn: Plötulopi, 110 g á plötu – 100 g = ca. 300 m.

Aðallitur: Gulur 1424. 2 (2, 2, 2, 3, 3, 3) plötur Munsturlitur: Hvítur 0001. 1 ( 1, 1, 1, 1, 1, 1) plata Hip Mohair, 25 g = 210 m.

Aðallitur: Tropical island. 3 (3, 3, 3, 4, 4, 4) dokkur Munsturlitur: Cotton ball white. 1 ( 1, 1, 1, 1, 1, 1) dokka

Á berustykki eru styttar umferðir sem hækka bakið svo að peysan sitji betur á öxlunum. Peysan er sléttprjónuð og ekkert stroff er á köntum - í stað þess er heklað kringum þá eftir á með munsturlitnum og þannig komið í veg fyrir að kantarnir rúllist upp. Allar útaukningar eru gerðar með hundafit, flettið upp „backward loop increase“ á youtube til frekari upplýsinga um þá tækni. Guli liturinn minnir mig á hækkandi sól og krókusana sem vonandi munu kíkja fljótlega upp úr moldinni og færa okkur gleði vorsins.

28

Prjónar: 5.5 mm prjónar af þeirri gerð sem prjónarinn kýs til að prjóna peysur. Sjálf nota ég 80 cm hringprjón fyrir alla peysuna og hina vinsælu „magic loop“ aðferð.

Annað: Heklunál nr. 3.5. 4 prjónamerki, stoppunál, 2 bandspottar.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Um tæknina: Fitjað er upp á hálsmáli, aukið út í næstu umferðum skv. leiðbeiningum og því næst er munsturbekkurinn prjónaður. Eftir hann koma styttar umferðir sem ná yfir bakhluta berustykkis og fram yfir axlir - lesið leiðbeiningar vel. Berustykkinu er skipt í ermar og bol, ermalykkjurnar geymdar á meðan bolurinn er kláraður, og að lokum eru ermarnar prjónaðar og mótaðar með úrtökum. Í lokin þarf bara að ganga frá nokkrum endum og peysan er tilbúin - óþarfi að lykkja saman í handvegi.

Að prjóna peysur ofan frá hefur ýmsa kosti. Til dæmis er hægt að máta flíkina hvenær sem er í ferlinu, og auðvelt að ákveða hversu síð hún á að verða. Þú gætir jafnvel prjónað þér kjól ef þú ert í miklu stuði.

Skammstafanir: sl - slétt sr - brugðið L - lykkja/lykkjur Umf - umferð/umferðir Usl - uppásláttur 2sam - 2 lykkjur prjónaðar slétt saman ÚrtV - úrtaka sem hallar til vinstri, takið L slétt óprjónaða, takið aðra L slétt óprjónaða prjónið þessar 2L saman gegnum aftari leggi M - búið til 1 nýja lykkju með hundafit (backward loop increase) pm - prjónamerki (hengt á prjóninn, EKKI fest í lykkjuna) fpm - færið prjónamerki Hálsmál og berustykki: Fitjið upp 72 (80, 84, 90, 90, 100, 100) L. Merkið byrjun umferðar með prjónamerki. Prjónið eina umferð slétt.

Fyrsta aukningaumferð (allar stærðir): *2sl, M, endurtakið frá * út umf Prjónið 2 (2, 3, 3, 3, 3, 3) umf slétt Önnur aukningaumferð (allar stærðir): *3sl, M, endurtakið frá * út umf Prjónið 2 (2, 3, 3, 3, 4, 4) umf slétt Þriðja aukningaumferð (allar stærðir): *4sl, M, endurtakið frá * út umf Prjónið 2 (2, 3, 3, 3, 4, 4) umf slétt Fjórða aukningaumferð fyrir eftirfarandi stærðir: L: 21sl, M, endurtakið frá * út umf 1X: 15sl, M, endurtakið frá * út umf 2X: 10sl, M, *6sl, M, endurtakið frá * út umf 3X: 9sl, M, *8sl, M, endurtakið frá * þar til 9l eru eftir, 9sl 4X: *5sl, M, endurtakið frá * út umf Lykkjufjöldi núna: 180 300)

(200, 220, 240

, 260, 280,

Prjónið munsturbekk eftir mynd: Munsturmyndin er lesin frá neðra hægra horni. Ath. aukningar í munstri eru táknaðar með M - þannig eru dökkir reitir í munsturmynd ekki lykkjur fyrr en M kemur til sögunnar.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Gulur

M

1 ný lykkja í gulu

Engin lykkja

M

1 ný lykkja í hvítu

Hvítur 29

Lykkjufjöldi í lok munsturs: 198 (220, 242, 264, 286, 308, 330) Fimmta aukningaumferð: S: 8sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 8L eru eftir, 8sl M: 8sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 9L eru eftir, 9sl L: 9sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 9L eru eftir, 9sl 1X: 9sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 10L eru eftir, 10sl 2X: 10sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 10L eru eftir, 10sl 3X: 10sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 11L eru eftir, 11sl 4X: 11sl, M, *7sl, M, endurtakið frá * þar til 11L eru eftir, 11sl

Skiptið lykkjum upp í bol og ermar: 36 (41, 47, 52, 56, 60, 62) sl, * flytjið næstu 41 (43, 44, 45, 50, 56, 64) L yfir á aukaband, fitjið upp 7 (8, 9, 10, 10, 11, 12) L í handvegi* 71 (82, 93, 106, 113, 118, 123) sl, endurtakið frá * til *, klárið umferð.

Lykkjufjöldi fyrir bol á prjóni núna: 157 (180, 205, 230, 245, 260, 271) L. Bolur: Prjónið þar til bolur mælist 30 (32, 33, 35, 37, 40, 42) cm, (eða nær þeirri lengd sem prjónarinn hefur ákveðið).

Fellið af laust.

Ermar: Flytjið ermalykkjur af bandi yfir á prjón.

Allar stærðir: Prjónið 1 umf slétt Lykkjufjöldi núna: 225 (250, 275, 300, 325, 350, 375) Bakhlið hækkuð með styttum umferðum: Umf. 1 (rétta): 75 (83, 91, 100, 108, 116, 125) sl, snúið Umf. 2 (ranga): Usl, 150 (166, 182, 200, 216, 232, 250) Br, snúið Umf. 3 (rétta): Usl, prjónið slétt þar til 10L fyrir usl, snúið Umf. 4 (ranga): Usl, prjónið brugðið þar til 10L fyrir Usl, snúið Endurtakið umf 3 og 4: 6 (6, 7, 7, 7, 8, 8) sinnum.

Byrjið aftur að prjóna í hring og lokið bilum við uppáslætti á eftirfarandi hátt: Usl hægra megin við bil - prj að usl, 2sam (usl er í hlutverki hægri L í 2sam) Usl vinstra megin við bil - prj að síðustu L fyrir usl, ÚrtV (usl er í hlutverki vinstri lykkju í ÚrtV) Prjónið 1 (1, 1, 1, 2, 4, 6) umf.

30

Prjónið allar L slétt frá réttunni þar til komið er að uppáfit í handvegi, pm, prjónið upp 7 (8, 9, 10, 10, 11, 12) L til að loka hringnum, pm. Nú ættu 48 (51, 53, 55, 60, 67, 76) L að vera á prjóninum.

Prjónið 10 umf.

Ermar mótaðar: Úrtökuumferð: Prjónið þar til 2L eru eftir að fyrra pm, 2sam, fpm, prjónið að síðara pm, fpm, ÚrtV. *Prjónið 5 (5, 7, 7, 9, 10, 10) umf.

Endurtakið úrtökuumferð.

Endurtakið frá * 3 (3, 3, 4, 4, 5, 5) sinnum í viðbót.

Prjónið þar til ermi mælist 43 (44, 45, 46, 46, 47, 49) cm (eða nær þeirri lengd sem prjónarinn hefur ákveðið).

Fellið af laust.

Kantar heklaðir og frágangur: Notið munsturlit til að hekla kant með fastahekli utan um kanta peysunnar. Gangið frá öllum endum. Þvoið peysuna varlega og leggið til þerris.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

LÓUVESTI Lóuvestið er einfalt og fljótlegt að prjóna, en inniheldur þó skemmtilega prjónatækni eins og snúrukantinn og snúnu lykkjurnar í stroffinu. Það er alltaf eitthvað ómótstæðilegt við einfaldleika garðaprjónsins!

Stærðir: 3-5 ára (10-12 ára, fullorðins S, fullorðins M, fullorðins L) Garn: RE:treat 100% Ull (Bluefaced Kerry Hill), litur Pure. 100 g = 140 m. 1 (2, 2, 3, 3) dokka/dokkur.

Hex Hex dyeworks- mohair, 72 % kid mohair og 28 % silki, litur Lína. 50 g = 419 m. 1 hespa fyrir allar stærðir.

Prjónfesta: 13 lykkjur x 13 umferðir = 10X10 cm Prjónar: 7 mm hringprjónn Annað: Stoppunál Um tæknina: Byrjað er á að fitja upp lykkjur fyrir bakstykki, hálsmálið er mótað með úrtökum og aukningum, en það myndar grunnt V að aftan og dýpra V að framan. Þannig verður til flatt garðaprjónsstykki með gati í miðju. Ermaopin eru víð, en vestið tekið saman með stroffi í mittið. Í lokin er prjónaður fallegur snúrukantur kringum hálsmál og ermaop.

Skammstafanir: L - lykkja/lykkjur Óprj - óprjónuð lykkja færð af vinstri prjóni yfir á hægri prjón sl - slétt br - brugðið 2slSam - 2 lykkjur prjónaðar slétt saman M - búið til 1 nýja lykkju með hundafit (backward loop increase) Umf - umferð Snúið 1L - snúið næstu lykkju á vinstri prjóni þannig að vinstri leggur sé framan við 1slSn - prjónið lykkju slétt í aftari legg Fitjið upp 30 (38, 44, 52, 60) L, prjónið slétt þar til mælist 16 (20, 24, 28, 32) cm.

Hægri hlið: Nú er unnið áfram með hægri helming lykkjanna, 15 (19, 22, 26, 30) L. Hálsmál mótað á baki: 1. umf (rétta): 1 óprj, sl þar til 3L eru eftir, 2 slSam, 1sl 2. umf (ranga): 1óprj, klárið umf Prjónið umf 1 og 2 til skiptis þar til 9 (11,12, 14, 15) L eru eftir á prjóninum Prjónið 4 (5, 5, 7, 10) cm Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Hálsmál mótað á framhlið: 1. umf (rétta): 1óprj, sl þar til 1L er eftir, M, 1sl 2.- 4. umf: 1óprj, klárið umf Endurtakið umf 1- 4 þar til 15 (19, 22, 26, 30) L eru á prjóninum. Endið á umferð á röngu.

Vinstri hlið: Nú er unnið með vinstri helming lykkjanna, 15 (19, 22, 26, 30) L. Hálsmál mótað á bakstykki: 1. umf (rétta): 1 óprj, úrtV, klárið umf 2. umf (ranga): 1 óprj, klárið umf Prjónið umf 1 og 2 til skiptis þar til 9 (11,12, 14, 15) L eru eftir á prjóninum Prjónið 4 (5, 5, 7, 10) cm Hálsmál mótað á framstykki: 1. umf (rétta): 1óprj, M, klárið umf 2.- 4. umf: 1óprj, klárið umf Endurtakið umf 1- 4 þar til 15 (19, 22, 26, 30) L eru á prjóninum. Endið á umferð á röngu.

Sameinið allar lykkjur aftur á einn prjón, prjónið 8 (10, 12, 14, 16) cm, endið á umf á sléttu. Takið upp 30 (38, 44, 52, 60) L á bakhlið frá réttu. Samtals 60 (76, 88, 104, 120) L. Stroff prjónað: *1slSn, 1br, endurtakið frá * út umf Prjónið þar til stroff mælist 5 (6, 8, 10, 12) cm. Fellið af.

31

Hálsmál: Takið upp lykkjur kringum hálsmál - 1L fyrir hvern garð.

Byrjið að aftan neðst. Takið eftir að lykkjur sem voru teknar óprjónaðar í upphafi hverrar umferðar mynda kant þar sem auðvelt er að prjóna upp lykkjur.

Snúrukantur: *2sl, snúið 1L, 2sam gegnum aftari leggina, skilið 3L af hægri prjóni aftur yfir á vinstri prjón, endurtakið þar til 3L eru eftir á prjóninum - fellið af og gangið frá.

Takið upp lykkjur og prjónið snúrukant á sama hátt kringum bæði ermagöt.

VISSIR ÞÚ?

ELDGAMLIR SOKKAR, KARLASTÖRF, ÞUNGAROKK OG FLEIRA Elstu ullarsokkar í heimi eru taldir um 1700 ára gamlir, en þeir fundust við fornleifauppgröft í Egyptalandi undir lok 19. aldarinnar. Sokkarnir eru unnir með vattarsaumi úr þrinnuðu rauðu ullarbandi. Fundarstaðurinn er við ána Níl þar sem grísk nýlenda var fyrstu aldirnar eftir Krist. Í dag eru sokkarnir varðveittir á Victoria and Albert safninu í London. Áður fyrr var prjón iðngrein sem karlar stunduðu aðallega. Eitt fyrsta stéttarfélag prjónara var stofnað í París árið 1527 og í því voru konur ekki leyfðar. Prjón var líka mestmegnis iðja karlmanna fyrstu aldirnar eftir að það barst til Íslands, líklega með evrópskum kaupmönnum á fyrri hluta 16. aldar: Konur unnu ullina og spunnu hana en karlar prjónuðu.

Miriam Tegel er hollensk prjónakona sem á heimsmetið í hraðprjóni - og já það er skráð í heimsmetabók Guinness. Met hennar er 180 lykkjur á mínútu. Hvað ætli hún yrði lengi að prjóna eina lopapeysu? Á netinu má finna myndbönd sem sýna ótrúlegan hraða Miriam.

Annað heimsmet sem tengist prjóni er mesti fjöldi prjónara prjónandi á sama stað. Það var sett árið 2012 í Royal Albert Hall í London þar sem 3083 prjónarar hittust og prjónuðu saman í korter. Mig grunar að íslenskir prjónarar ættu nú ekki í vandræðum með að slá það met!

Fyrir þá sem líkar þungarokk er líka vert að minnast á árlega keppni í þungarokksprjóni sem haldin er í Finnlandi. Þar stíga prjónarar á svið við hlið rokkara og prjóna af mikilli innlifun við háværa rokktónlist.

32

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

SKIPULÖGÐ OG LITRÍK ÓREIÐA Í GARNBÚÐ EDDU Árið 2018 byrjaði textílkennarinn Edda Lilja Guðmundsdóttir að selja garn sem komst í nokkrar hillur í Litlu hönnunarbúðinni í Hafnarfirði. Viðskiptin blómstruðu og fljótlega flutti Garnbúð Eddu í bjart og rúmgott verslunarrými á Strandgötu 39 þar sem skemmtilegt handavinnusamfélag hefur myndast kringum búðina. Ég settist niður með prjónana og grímu í notalegan hægindastól einn vetrardag skömmu fyrir lokun og við Edda spjölluðum saman dágóða stund um lífið í Garnbúðinni. Í glugganum hangir um tugur af ókláruðum peysum, falleg útstilling sem segir talsvert um það hvernig Edda nálgast sitt handverk. Hún segir handavinnustílinn sinn fyrst og fremst kaótískan og heldur sannarlega ekki aftur af sér ef innblásturinn kemur yfir hana. Þannig er alltaf slatti af ókláruðum prjónaverkefnum kringum Eddu sem vissulega er hægt að nýta í útstillingar.

Sagði bless við fastar tekjur Mér leikur forvitni á að vita hvort ekki hafi verið ógnvænlegt að hverfa úr hlýjum faðmi opinbera geirans, því að sem grunnskólakennari hafði hún vissulega öruggari tekjur en hægt er að gera ráð fyrir í verslunarrekstri. „Þrátt fyrir að vera voðalega hvatvís vildi ég nú hafa bæði belti og axlabönd í upphafi og þess vegna byrjaði ég hægt og rólega. Þetta var vissulega ógnvænlegt en líka mjög spennandi” segir Edda. Henni fannst í raun ekki vanta prjónabúð, en langaði til að mynda samfélag fólks með ástríðu fyrir prjóni, hekli, garni og öllu sem tengist þeim litríka heimi. „Einhvern veginn fannst mér allir í kringum mig ýta mér í þessa átt. Í upphafi sá ég ekkert endilega

fyrir mér hversu langt þetta færi og lengi vel var verslunarrekstur víðsfjarri huga mínum. En ástríðan sem rekur mig áfram er bara það sterk að ég kemst ekkert undan.”

Hvatvísin knýr verkefnin Þegar ég spyr Eddu um sérstöðu búðarinnar hugsar hún sig um dágóða stund: „Kannski væri hægt að segja fjölbreytileikinn? Ætli það sé ekki mín eigin hvatvísi sem verður til þess að ég verð að prófa allt sem mér dettur í hug og þess vegna er alltaf eitthvert verkefni í gangi.“ Viðskiptavinir Eddu virðast líka ævintýragjarnir því að þeir hafa tekið hinum ýmsu hugdettum hennar opnum örmum. Garnlitararnir sem hún á samstarf við eru líka alltaf til í ný og ný ævintýri, eins og sést til dæmis vel á Tilraunaeldhúsinu, skemmtilegu verkefni þar sem ljósmyndir Eddu Lilju eru innblástur fyrir nýja garnliti.

Neikvæða prjónalöggan Þegar maður skoðar sig um í Garnbúð Eddu rekst maður reglulega á fígúrur sem Edda teiknar og setur til að mynda á prjónapoka. Þar er fremst í flokki prjónalöggan: „Prjónalöggan er svona týpa sem flestir kannast við. Hún er sú sem getur með neikvæðni sinni og ósveigjanleika stoppað af þessa skemmtilegu ævintýraþrá handavinnufólks sem er alltaf að aukast. Og með ævintýraþrá meina ég að vera alltaf tilbúinn til að vaða í hvað sem er þrátt fyrir að kunna ekkert endilega það sem þarf til að ljúka verkefninu. Sennilega er hún á smá í formi kvíða eða fullkomnunaráráttu innra með mörgum og mér fannst bara þurfa að kveða hana aðeins niður með því að gera smá grín að henni,“ segir Edda. Ímyndaður vitavörður Edda Lilja hefur hannað fjöldann allan af prjóna- og hekluppskriftum. Í spjalli okkar kemst ég að því að hönnunarferlið hennar er stöðugt að breytast. Hún kallar það kaótískt, en í óreiðunni hlýtur þó að leynast einhver agi, því að uppskriftir Eddu eru vel gerðar og vinsælar meðal handavinnufólks. Í lok spjalls okkar legg ég skelfilega erfiða spurningu fyrir Eddu: “Ef þú yrðir vitavörður í ár og fengir að taka eina tegund af garni með þér í ómældu magni, hvað mundirðu velja og hvað mundirðu prjóna?”

Edda hugsar sig um dágóða stund, en spyr svo hvort hún megi ekki bara taka með sér allt garnið í búðinni, fyrst hún á nú heila garnbúð? Svo mundi ég byrja á að prjóna mér heilgalla og dunda mér svo við að prjóna litríkan hjúp utan um vitann,” segir þessi skapandi kona.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

33

FRÆVA Höfundur: Edda Lilja Guðmundsdóttir eddalilja78@gmail.com Efni og áhöld: Garn: RE:TREAT Chunky roving, 100 % Bluefaced Kerry Hill, 100 g /140 Aðallitur = Harmony Aukalitur = Mellow 4 mm og 4,5 mm prjónar (ef þú prjónar mjög laust má alveg fara niður í 3,5 mm og 4 mm eða eins ef þú prjónar mjög fast má fara í 4,5 mm og 5 mm ) Prjónfesta: 18 lykkjur í sléttu prjóni = 10 cm.

Stærðir: LÍTIL (STÆRRI, STÓR) Stærðirnar mætti túlka þannig: Krakka (dömu, herra) Skammstafanir: L - lykkja/lykkjur prj - prjónið sl - slétt sm - setja merki 2slSaman - prjónið 2 lykkjur slétt saman [ ] - endurtakið leiðbeiningar innan hornklofa

Takið upp aukalit og prjónið umferðir 1-21 í munstri. Í minnstu stærðinni er prjónað áfram eftir munstri umferðir 22-36 í munstri (úrtaka). Í næstu stærð (stærri) eru prjónaðar 2 umferðir slétt með aðallit áður en farið er í umferðir 22-36 í munstri (úrtaka). Í stóru húfunni eru prjónaðar 5 umferðir slétt með aðallit áður en farið er í umferðir 22-36 í munstri (úrtaka).

Leiðbeiningar: Fitjið upp 72 (80, 88) L með aðallit.

Tengið saman í hring og prjónið stroff (2 sl, 2 br) þar til mælist 6 cm.

Slítið frá og dragið bandið í gegnum þær lykkjur sem eftir eru.

Gangið frá endum.

Litur A Litur B 2slSaman Edda Lilja Guðmundsdóttir 34

Engin lykkja Húsfreyjan 1. tbl. 2021

KVENFÉLAG GRÍMSNESHREPPS

Dags.

20.06.13 Fjöldi.

3

Áheitaganga Laufey Guðmundsdóttir

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Símon

á. Við fengum óvæntan liðsstyrk þegar gengnir voru. Þetta voru alls um 450 við gengum fram hjá Sólheimum en þúsund skref og um 345 km. Opið var þá mættu fulltrúar Hjálparsveitarinnar fyrir áheit til 18. okt. og söfnuðust alls Tintron á sínum bíl og fylgdu okkur með 1.131.972 krónur. Auk þess lagði Kvenöryggisljósum seinni helming göngunnar félag Grímsneshrepps til 500.000 krónur að Borg auk þess að bjóða okkur upp á í mótframlag. Því gátum við afhent vatn. Gangan var ekki bara góð hreyfing 1.631.972 krónur til Sjóðsins góða,“ fyrir félagskonur heldur var ekki síður segir Laufey. gott að fá tækifæri til að hittast og spjalla á tímum takmarkanna á Covid-tímum. Að sjálfsögðu var allra sóttvarna gætt, aldrei fleiri en 20 í einu á göngunni og fjarlægðar gætt hjá þeim sem ekki eru í náinni samveru alla jafna. Áheitagangan gaf félagskonum tilgang í félagsstarfinu og fékk félagið mikinn stuðning í formi áheita. Áheitin fóru umfram væntingar og eru félagskonur í skýjunum yfir því. Til gamans tóku féHANDPRJÓNASAMBAND lagskonur saman ÍSLANDS samtals skrefafjölda og kílóSkólavörðustígur 19 • Borgartún 31 • S: 552 1890 • handknitted.is metrafjölda sem

KAUPUM BEINT FRÁ ÞEIM SEM HandprjónaPRJÓNA

sambandið

35

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

Hvað gera kvenfélagskonur þegar fjöldatakmarkanir og fjarlægðarmörk hamla „hefðbundinni“ fjáröflun? Við finnum nýjar lausnir! Í gegnum tíðina hafa kvenfélagskonur verið í forystu með ýmis málefni. „Við í Kvenfélagi Grímsneshrepps tókum stofnendur félagsins og konur hér fyrr á árum okkur til fyrirmyndar á þessu flókna og erfiða Covid-ári. Þegar við stöndum frammi fyrir flóknum áskorunum höfum við í huga titil bókarinnar okkar, sem rituð var um 100 ára sögu félagsins 2019, Kvennanna kjarkur og þor. Saga félagsins veitir okkur kraft og innblástur til að vinna með verkefnin og finna nýjar lausnir í takt við samtímann. Þar sem við gátum ekki haldið Grímsævintýrin okkar góðu í fyrra, þar sem flaggskipið okkar er Tombólan á Borg sem hefur verið haldin árlega frá 1926 er meðal annars á dagskrá, urðu góð ráð dýr. Því að ekki er þörfin minni á þessum tímum að veita málefnum styrk og því mikilvægt að leita nýrra leiða til að safna fé í styrktarsjóðinn. „Sjóðurinn góði er samstarfsverkefni sóknarkirkna í Árnessýslu, Rauða krossins, félagsþjónustu Árborgar, félagsþjónustu Árnesþings og ýmissa félagasamtaka í Árnessýslu. Þetta samstarf hefur staðið síðan árið 2008 og hefur þann tilgang að veita aðstoð fyrir jólahátíðina til handa þeim sem ekki eiga fyrir nauðþurftum.“ Úr varð að við ákváðum að slá nokkrar flugur í einu höggi með því að skella okkur í áheitagöngu, þar sem við myndum rækta líkamann, vinna að félagslega þættinum með því að finna lausn til að hittast með viðeigandi fjarlægðum, safna fé til góðra málefna og halda lífi í félaginu. Fyrir valinu varð að við gengum Sólheimahringinn sem er um 24 km laugardaginn 10. október. Þátttakan var frábær.

22 konur tóku þátt og gengu styttri eða lengri vegalengd. Konur frá 9 mánaða, í göngupoka, upp í 83ja ára gamlar og má geta þess að sú elsta gekk um 10 km.

Með göngunni var öflugt fylgdarlið á bílum til að konur gætu hvílt sig og skipst

Viðskiptavinur

18557

Stærð.

100X150

MATARÞÁTTUR - VIÐTALIÐ

Svo gaman að bjóða upp á eitthvað gott Halla María Svansdóttir Í þessum fyrsta matarþætti ársins sækjum við heim hana Höllu í Grindavík.

Halla á og rekur veitingastaðinn Hjá Höllu sem opnaði í byrjun árs 2016 í Grindavík og 2018 í Flugstöðinni á Keflavíkurflugvelli. Hjá Höllu er lögð áhersla á að gera allan mat frá grunni á staðnum, hollan og heimilislegan mat sem kætir bragðlaukana. Halla deilir nú nokkrum af sínum bestu uppskriftum með lesendum Húsfreyjunnar.

Á

veitingastaðnum í Grindavík er ekki aðeins tekið vel og alúðlega á móti þeim sem þangað sækja og matur útbúinn til neyslu í heimahúsum því að þar er líka fyrirtækja- og veisluþjónusta.

Matseðillinn er lifandi og breytist vikulega en ferskur fiskur úr Grindavíkurhöfn, matarmiklar samlokur og margs konar grænmetisréttir, salöt, súpur, jógúrt og ferskir safar eru á boðstólum. Svo er auðvitað í boði að fá sér úrvalskaffi eða -te, heimabakað brauð og gómsætar kökur.

Matur í poka Ævintýrið byrjaði smátt árið 2012 þegar Halla fór að kynna fyrir fólki matarpoka með hollum og góðum mat til dagsins, nokkurs konar námskeið í að næra sig heilsusamlega með mat sem líka er spennandi og bragðgóður. Ári síðar var eftirspurnin orðin slík að að Halla flutti starfsemina í sérhúsnæði og keypti bíl til að keyra út matinn til fyrirtækja og hópa.

Veitingastaðurinn Hjá Höllu í Grindavík var opnaður árið 2016. Hver er Halla? Á heimavelli „Ég er Grindvíkingur, fædd árið 1978 og alin upp hér í Grindavík, dóttir Matt36

hildar Níelsdóttur sem er héðan og Svans Inga Sigurðssonar frá Akranesi. Þau eru kjúklingabændur og reka í dag Staðarbúið, kjúklingabú hér í Grindavík en mamma vinnur líka hér Hjá Höllu og pabbi er alltaf á hliðarlínunni í ýmsum reddingum. Við erum fjögur systkinin, tveir yngri bræður og ein hálfsystir. Ég ólst upp á góðu heimili þar sem vandað var til matargerðar og margar ánægjustundir tengdust góðum mat og máltíðum. Eftir grunnskólann vann ég við allt milli himins og jarðar eins og ungt fólk gerir hér á landi. Ég fór í Menntaskólann á Akureyri en svo kom verkfall og ég kom heim og ákvað að fara ekki aftur heldur fór að vinna í saltfiski hér í Grindavík. Svo fór ég að vinna í Reykjavík og kynntist manninum mínum Sigurpáli Jóhannssyni forritara. Við fórum að spjalla saman í biðröðinni á Subway.

Já, það getur allt gerst! Við byrjuðum að búa saman í eigin íbúð þegar ég var 18 ára og fórum að vinna fyrir okkur. Ég vann til dæmis í leikskóla og kaffihúsi og skúraði á nóttunni. Við Sigurpáll erum ólík en höfum náð að spinna ótrúlega vel saman sem er bara dásamlegt. Við bjuggum eitt ár í London þegar hann var þar við vinnu en fluttum alkomin

til Grindavíkur árið 2000. Þá áttum við von á okkar fyrsta barni. Það er Svanur sem er nítján ára og er að læra kokkinn, svo kom Sigurbjörg sem er sextán ára og er í Verslunarskóla Íslands og yngst er Steinunn Marta fjórtán ára og í níunda bekk. Ég fór að vinna hjá fasteignafélagi i Keflavík en missti vinnuna þar í kjölfar bankahrunsins og þá fór ég bara að beita fyrir línubáta hér hjá Stakkavík í Grindavík. Ég hef alltaf gengið í öll störf og tekið hverju tímabili eins og það er.

Að þróa og elda góðan mat Þegar börnin mín fóru að borða lagði ég áherslu á að gera sjálf allan mat frá grunni bæði heilsusamlegan og bragðgóðan. Það var ekki keyptur neinn krukkumatur á mínu heimili. Ég naut þess líka alltaf að bjóða vinkonum og vinafólki í mat og bara að þróa og elda góða rétti og fyrstu matarpokarnir voru afsprengi þess. Í dag eru matarsendingar sem fara í fyrirtæki á öllu höfuðborgarsvæðinu og víðs vegar um Reykjanes fyrir hádegi alla virka daga um helmingurinn af veltunni í rekstrinum. Við erum með tvo bíla sem fara alla virka morgna frá okkur með mat til viðskiptavina, annar á höfuðborgarsvæðið og hinn um Húsfreyjan 1. tbl. 2021

„Mér finnst alveg magnað að fá tækifæri til að gera hollan mat fyrir fólk því að heilsan er það mikilvægasta sem við eigum. Að hlúa að heilsunni ætti því að vera forgangsatriði og þar spilar mataræðið stórt hlutverk.“

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

37

Reykjanes. Þegar mest hefur verið hafa farið 300-400 skammtar af mat úr litla eldhúsinu Hjá Höllu á hverjum morgni.

Svo tekur veitingastaðurinn í Grindavík 60 manns í sæti og á Keflavíkurflugvelli fer í venjulegu árferði fjöldi fólks um, frá öllum þjóðum heims eins og fólk veit, og nýtur þess að kaupa sér hollan og góðan mat á ferðalaginu hjá okkur. Auk þess rekum við veisluþjónustu og þar hefur sannarlega verið mikið að gera.

Hlýlegt og notalegt Hjá Höllu Mig langaði alltaf til að það væri gott og huggulegt kaffihús hér í Grindavík. Hlýlegur og notalegur staður með góðri þjónustu og svo bara lét ég verða af því að opna Hjá Höllu. Mér finnst alveg magnað að fá tækifæri til að gera hollan mat fyrir fólk því að heilsan er það mikilvægasta sem við eigum. Að hlúa að heilsunni ætti því að vera forgangsatriði hjá okkur öllum og þar spilar mataræðið sannarlega stórt hlutverk. Við bjóðum upp á góðan mat sem er unninn frá grunni hjá okkur með hágæðahráefnum.

Með því að vinna allan mat frá grunni get ég séð hvað ég set ofan í mig og aðra. Ég er ekki strangtrúuð þegar kemur að mat, en ég vel besta hráefnið sem völ er á hverju sinni og útiloka engar fæðutegundir. Ég minnka sykur og annan óþarfa í öllum kökuuppskriftum og nota á móti betri kosti eins og kókospálmasykur. Svo er gaman að bjóða sífellt upp á nýjungar. Þó að það sé meiri vinna er það bæði skapandi og gefur auka krydd í daginn, bæði fyrir mig að búa til og þróa nýtt og fyrir viðskiptavini mína að smakka og njóta fjölbreytileika í bragði og upplifun.

Reksturinn yfirtekur lífið Ég fór til að byrja með þá leið sem við konur kjósum oft að fara í atvinnurekstri, byrjaði smátt og prófaði mig áfram með mat í poka og þróaði svo fyrirtækið stig af stigi. Síðustu fimm árin hefur Hjá Höllu svo algjörlega yfirtekið líf mitt. Það er krefjandi en líka spennandi og skemmti-

38

legt. Ég er lánsöm með að njóta stuðnings frá fjölskyldunni og einn af mörgum kostum við Grindavík er að hér er stutt milli staða. Krakkarnir mínir hafa getað komið hingað til að tala við mig, fá sér hressingu eftir skóla eða læra. Þau hafa því haft aðgang að mér hér meðan ég hef sinnt Hjá Höllu, þessu barni mínu sem ég hef sinnt meira en hinum síðustu fimm árin. Fyrirtækið er skólinn minn. Ég lauk aldrei framhaldsskóla hvað þá meira og er því dæmi um að fólki eru allir vegir færir ef það ætlar sér. Þetta eru ákvarðanir sem við tökum og auðvitað breyta þær lífinu. Hjá Höllu hefur gjörbreytt mínu og verið krefjandi og dýrmætur skóli. Núna eftir Covid-árið starfa hjá mér um þrettán manns en þegar mest var og veitingastaðurinn í Flugstöð Leifs Eiríkssonar er líka opinn hafa verið um þrjátíu starfsmenn.

Síðasta ár hefur sannarlega verið afar krefjandi vegna Covid en í raun hafa öll árin borið í sér sínar áskoranir, mismunandi en krefjandi. Það var mjög krefjandi og tók á að fá fjármagn til að koma fyrirtækinu í þetta húsnæði og þar með á flug. Það kom mér á óvart hvað það var ótrúlega erfitt fyrir einstakling eins og mig að fá fjármagn. Bankafólkinu leist ekkert á exelskjalið mitt fannst að það væri óraunhæft og skýjaborgir. Svo lét ég þau orð falla hvort ég fengi ekki fjármagn til reksturs af því að ég væri kona. Það er virkilega eitthvað sem enn þarf því miður að horfa á og berjast fyrir að konur fái áheyrn, lánstraust og fjármögnun á sanngjarnan hátt til eigin atvinnureksturs. Á endanum fékk ég hljómgrunn í Íslandsbanka og þetta gekk upp en ég þurfti svo sannarlega að hafa fyrir því. Svo var mikið átak að koma upp veitingastaðnum á Keflavíkurflugvelli 2018 og ég hef aldrei unnið annað eins og þá. Allt er þetta lærdómur og hvert tímabil hefur sínar áskoranir og sjarma. Það var því einstaklega ánægjulegt þegar Hjá Höllu fékk í haust afhenta árlega viðurkenningu Isavia á Keflavíkurflugvelli fyrir bestu þjónustu

veitingastaða á flugvellinum árið 2019 en viðurkenningin byggir á könnunum meðal viðskiptavina. Því er ljóst að fólkið sem fékk sér að borða hjá okkur í flugstöðinni fann að við leggjum upp úr úrvals þjónustu og það gleður hjartað.

Fárumst ekki yfir smáatriðum Á svona vinnustað þekkjumst við svo vel. Það hefur tekið mikið á mig þegar starfsfólkið mitt hefur gengið í gegnum erfiðleika, áföll, alvarleg veikindi og sorg og því miður hefur það gerst oftar en einu sinni síðustu árin. Þannig atburðir minna mann á að fárast ekki yfir smáatriðum. Það er gaman að reka svona lifandi fyrirtæki. Vinna að því á hverjum degi að skapa nýja rétti til að bjóða upp á, því að það er svo gaman að bjóða fólki eitthvað virkilega bragðgott sem er líka gott fyrir heilsuna. Svo hef ég kynnst svo mörgu fólki og það er mjög skemmtilegt. Bæði þeim sem hafa unnið hjá mér á þessum árum, viðskiptafélögum og fólkinu sem kemur að afgreiðsluborðinu okkar við aðalgötuna í Grindavík eða á Keflavíkurflugvelli. Samskipti eru svo gefandi,“ segir Halla.

Heilsan og mataræðið Það er öllum ljóst sem kynna sér fyrirtækið hennar Höllu að það er metnaður hennar, hæfni og sköpunarkraftur sem er lykilinn að þessu matarævintýri í Grindavík. Frá upphafi hefur Halla boðið upp á holla og bragðgóða rétti bæði byggða á gömlum og góðum uppskriftum sem hún hefur þróað og bætt og nýjum og spennandi kostum og leiðum í matargerð. Úrvalið er fjölbreytt, hráfæði og grænmetisréttir, heilsusafar og súpur en líka þorskur, kjöt, brauð og kökur svo að dæmis séu tekin. Metnaðurinn og gæðaeftirlitið er slíkt að ef Halla þróar og setur á matseðilinn hollan og góðan rétt sem henni sjálfri eða öðrum finnst, þegar til kemur ekki framúrskarandi bragðgóður þá er rétturinn tekin af matseðlinum strax. Aðeins það sem er úrvalsgott er í boði. Ritstjóri Húsfreyjunnar spurði nokkra Grindvíkinga hver væri þeirra uppáhaldsréttur Hjá Höllu. Svörin voru öll á einn veg; fólk gat einfaldlega ekki gert upp á milli réttanna. „Það er bara allt svo gott hjá henni,“ var svarið. Nú er ykkar lesenda að sækja Hjá Höllu heim og skapa galdurinn heima.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

MATARÞÁTTUR

Gott og girnilegt

Hjá Höllu

Það er skemmtilegt að útbúa girnilegt morgunverðarborð fyrir sig og sína og kjörið að bjóða fjölskyldunni, vinkonum eða öðrum gestum í léttan bröns. Á morgunverðarplattanum Hjá Höllu eru pönnukökur með hlynsírópi og berjum og fylgir uppskriftin af þeim hér með.

Trönuberjabrauð með basilolíu, avókadó, eggjum og hollander-sósu, beikon, ávextir, steiktir tómatar í basilolíu og grískt jógúrt með hlynsírópi, berjum, múslíi sem búið er til á staðnum. Það inniheldur: Haframjöl, hnetusmjör, súkkulaði, íslenskt smjör, kókósmjöl, hunang, vanillu og

íslenskt sjávarsalt ef einhver vill nýta það sem grunnhugmynd til að prófa sig áfram með sitt eigið múslí. Gríska jógúrtið er hægt að gera að sínu heima með því að kaupa hreint grískt jógúrt og nota svo síróp að eigin vali, ber og múslí. Það getur sannarlega orðið girnilegur réttur eins og sjá má á forsíðunni. Heima getur auðvitað hver og einn sett kræsingar að eigin vali á sitt borð. Kotasælupönnukökurnar eru einstaklega ljúfar og góðar og hér er uppskriftin af þeim. Auk þess fá lesendur í hendur uppskrift af afar vinsælu fetabrauði Höllu.

Kotasælupönnukökur kotasæla – lítil dós 3 egg ½ bolli hveiti 1 tsk lyftiduft 1 tsk salt 1 msk vanilludropar Allt hrært saman og pönnukökurnar steiktar á pönnu.

Hrikalega gott með lífrænu hlynsírópi, jarðarberjum og bláberjum hvort sem er sem hluti af morgunverði eða við önnur tilefni.

Fetabrauð Höllu Texti: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Silla Páls

300 g fínt spelt 300 g hveiti 20 g fínt salt 13 g ger 500 g volgt vatn fetaostur Öllu nema fetaostinum er hrært saman og látið standa í stórri skál í um klukkutíma. Þá er deigið sett í fallegt mót, við notum 24 cm hringlaga mót, og fetaostur settur ofan á ásamt smá olíu af ostinum. Þá er brauðið sett inn í ofn í 190°C í 26 mín. Athugið að bakaraofnar eru misjafnir svo að þið þurfið aðeins að sjá hvernig brauðið er að gera sig eftir þennan tíma.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

39

Örnu stjörnuboost-drykkur 100 g spínat 60 g epli 85 g bananar 10 g kókosmjöl 55 g kasjúhnetur 12 g döðlur 250 ml trópí 250 ml vatn klakar

Nokkrum sinnum á ári býður Hjá Höllu viðskiptavinum upp á súpu og safaviku, síðast núna í janúar. Þá velur fólk að nærast á heilsusamlegum súpum, grautum og söfum og kaupir pakka til þess frá veitingastaðnum. Hér birtum við uppskrift af einkar heilsusamlegum rauðrófudjús og Örnu stjörnu-boost-drykk afar vinsælum og góðum boost-drykk. Auk þess nokkrar hugmyndir að hráefnum í fleiri djúsa til að útfæra og útbúa heima.

Allt sett í blandara og maukað þar til það er orðið grænt og fallegt. Bæði hollt og gott.

Rauðrófudjús 1 l rauðrófusafi 250 ml eplasafi 250 ml gulrótasafi 250 ml appelsínusafi engifersafi eftir smekk Við erum að nota stóra djúsvél sem hendir þessu í gegn einn tveir og tíu.

En hér er sem sagt reiknað með að fólk eigi einhvers konar vél til að gera sjálft ferskan safa úr ávöxtum og grænmeti.

Vélin okkar stóra er ekki að nýta hráefnið of vel en þá setjum við hratið í grisju og kreistum úr hratinu. Einnig mæli ég með að þið notið gulrótarhratið í gulrótarköku en sleppið þá að kreista úr því. Svo mæli ég með svo nefndum slow-safavélum sem eru að nýta ávextina og grænmetið afar vel. Okkar er frá Lambhaga og er ég ánægð með hana. Svo má líka kaupa safana tilbúna í þessa heilsusamlegu og vinsælu blöndu og velja þá að sjálfsögðu hollt og vandað hráefni.

Djúshugmyndir · agúrka, sellerí, spínat, engifer, sítróna · epli, hindber, engifer · agúrka, engifer, grænkál, ananas · gulrætur, epli, appelsínur, engifer, sítróna · mangó, appelsínur, vatnsmelóna, jarðarber

40

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Humarpizza Höllu Einn af þeim réttum sem hefur verið á matseðlinum Hjá Höllu á laugardögum frá upphafi og er alltaf jafn vinsæll er humarpizzan og hér er uppskriftin handa ykkur kæru lesendur.

Pizzuna er hægt að gera bæði á okkar vinsæla botn sem við notum alltaf í Grindavík og uppskrift er af hér, kaupa botn í búðinni eða bara gera þann botn sem þið eruð vön að nota.

Pizzadeigið okkar 250 g fínt spelt 250 g gróft spelt 25 g lyftiduft 250 ml heitt vatn 2 tsk origanó 1 tsk salt 60 g olía Allt sett í hrærivél og hrært saman með króknum. Við skiptum deiginu niður í 110 gramma kúlur og fletjum út með kefli.

Hráefnið á Humarpizzu Höllu · hvítlauksolía · rifinn mozzarella-ostur · hráskinka Húsfreyjan 1. tbl. 2021

· camembert · humar · parmesan · malaður svartur pipar · klettakál Gerið kláran botninn sem þið ætlið að nota. Setjið hvítlauksolíuna á botninn, skiljið eftir smá brún eins og þegar þið setjið pizzasósu á pizzabotn. Því næst setjið þið mozzarella-ostinn, hráskinku og camembert. Nú fer það eftir því hversu þykkan botn þið eruð með og hvað þið kjósið. Sumir myndu núna setja pizzuna inn í 250°C heitan ofninn og láta hana bakast þar til hún er alveg að verða tilbúin og taka hana þá út og setja humarinn á og aftur inn í ofn þar til hún er orðin fullbökuð. Þetta er gert svo að humarinn verði ekki ofeldaður og er mikilvægt ef botninn er þykkur og þarf því töluverðan tíma. Þegar pizzan er bökuð er parmesan og pipar settur yfir, því næst klettakál og auka hvítlauksolía fyrir þá sem vilja.

Auðvitað er alltaf hægt að leika sér með svona uppskriftir en þetta er bara okkar. Sumir vilja ekki láta baka hráskinkuna. Þá er auðvitað hægt að bæta henni á þegar pizzan kemur úr ofninum. Það er líka mjög gott og mæli ég með að þið prófið báðar aðferðirnar og finnið muninn á því hvernig saltið kemur fram í skinkunni eftir því hvort hún er bökuð eða ekki.

41

Þorskur með brenndu smjöri og kapers - borinn fram með kartöflumús 1 kg þorskur 200 g smjör ½ - 1 sítróna 2 msk kapers steinselja salt

Kryddleginn kjúklingur í salati - með bragðmikilli sósa og ferskum ávöxtum

Kryddlögur/marinering: ½ dl sherry ½ dl soya-sósa 2 msk púðursykur - við notum kókospálmasykur 4 tsk engifer 3 hvítlauksgeirar

Léttsaltið fiskinn. Steikið fiskinn á pönnu með smjöri og olíu, notið djúpa pönnu. Setjið 200 g af smjöri í pott og látið sjóða þar til það fer aðeins að dökkna. Takið pottinn þá strax af hellunni svo að það haldi ekki áfram að brenna. Látið kólna aðeins. Setjið þá safa úr ½ sítrónu í smjörið og 2 msk af kapers. Smakkið til og setjið hinn helminginn af sítrónunni ef ykkur finnst það mega. Hellið svo blöndunni yfir fiskinn og ljúkið við að elda við vægan hita í ofni eða á hellu. Stráið steinselju yfir áður en þið berið hann fram með íslenskri kartöflumús.

Kartöflumús 500 g íslenskar kartöflur 50 g smjör 50 g rjómi Sjóðið kartöflurnar í vatni. Bræðið smjörið í potti með rjómanum og stappið með kartöflunum, saltið eftir smekk.

Takið ½ dl af þessari blöndu og geymið þar til síðar.

Afgangurinn er notaður til að marinera kjúklinginn. Það er best ef hann fær að marinerast í minnst klukkutíma og alltaf betra því lengur sem hann fær að liggja í marineringunni. Við notum kjúklingalæri i réttinn. Steikið kjúklinginn, hvort heldur sem þið viljið gera það í ofni eða á pönnu. Eftir steikingu er afar gott að dreifa sesamfræjum yfir hann.

Sósa/dressing ½ dl af kryddleginum 1 dl hoisin-sósa 2 msk púðursykur 1 msk olía 2 msk hvítvínsedik 1 tsk sesamolía Þessu er öllu blandað saman í pott og suðan látin koma upp. Þá er sósan/dressingin tilbúin en þarf að kólna vel. Útbúið salat að eigin vali en ég mæli með íslensku lambhagasalati, cantilopu-melónu, rauðlauk, kirsuberjatómötum, döðlum, jarðarberjum og ristuðum furuhnetum.

Dreifið sósunni/dressingunni yfir. Skerið kjúklinginn niður heitan og setjið í salatið.

42

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

í tvo hluta og setjið í sitt hvort 24 cm mótið, þjappið með höndunum. Látið í frost á meðan afgangurinn er útbúinn. Það er auðveldara að færa deigið milli forma ef það er farið að frjósa.

Kaka 2 3,5 dl kasjúhnetur – helmingurinn af þeim sem þið lögðuð í bleyti í gær og búið er að leka vel af ½ dl kókósolía - bræðið við vægan hita ½ dl appelsínudjús ½ dl hlynsíróp 2 tsk anise-dropar frá NOW – fást í heilsubúðum salt Þetta er allt sett saman í GÓÐAN blandara og maukað þar til það verður silkimjúkt. Þá er annar botninn tekinn úr frysti og þessari blöndu hellt ofan á hann. Geymið smávegis af blöndunni til að nota síðar. Setjið formið aftur í frost og skolið blandarann.

Kaka 3

Dásamlega góð Höllu hrákaka - lagkaka með lakkrísbragði Sko, það er mjög auðvelt að búa til hrákökur þegar maður er búinn að gera það einu sinni en þetta lítur alltaf svolítið flókið út þegar maður horfir á uppskriftina. Ekki hætta við fyrirfram, prófaðu bara! Ég set saman þessa uppskrift fyrir ykkur með gleði en þetta er líka alltaf svolítið tilfinning og smekkur, svo smakkið dásemdina til.

Daginn áður: Þessi dýrð þarfnast undirbúnings. Daginn áður þarf að leggja 7 dl af kasjúhnetum í bleyti í vatn. Setjið þær svo í sigti til að láta leka vel af þeim strax og þið byrjið kökugerðina daginn eftir.

Kaka 1 6 dl möndlur 6 dl döðlur settar í vatn í nokkrar mínútur og látið leka af þeim. Ábending: Ég nota lífrænar döðlur, bæði er það bragðbetra og betra að vinna þær í vélinni. Hinar eru of harðar og fara illa með vélar.

2 msk kakóduft salt - við notum himalayasalt eða sjávarsalt Myljið möndlurnar í matvinnsluvél og setjið afganginn út í. Maukið saman þar til það myndast deig. Skiptið því þá Húsfreyjan 1. tbl. 2021

3,5 dl kasjúhnetur - hinn helmingurinn af þeim sem þið lögðuð í bleyti í gær og búið er að leka vel af ½ dl kókósolía – bræðið við vægan hita ½ dl vatn ½ dl hlynsíróp 1-2 msk kakóduft - eftir því hve dökka og bragðmikla þið viljið hafa blönduna 2 msk kókóspálmasykur salt Þetta er einnig sett allt í blandarann og maukað þar til silkimjúkt. Þá eru bæði mótin tekin út og botninn sem ekki er búið að hella yfir tekinn úr og settur ofan á ljósu kasjúblönduna. Gott er að setja botninn á disk eða einhvern harðan pappa og skella svo seinni botninum fljótt ofan á ljósu blönduna sem búið var að setja áður. Því næst er dökku blöndunni hellt ofan á allt saman. Þegar það er tilbúið má setja afganginn af ljósu blöndunni efst og taka svo skeið og hræra létt og hægt í nokkra hringi til að myndist munstur, svona smá marmarafílingur í blönduna. Ekkert nauðsynlegt en kakan verður bara svo falleg. Þá er kakan sett í frost í sólarhring og svo er hægt að taka sér eina og eina sneið með kaffibollanum en kökuna þarf að geyma í frosti.

43

KVENFÉLAG AKRAHREPPS

Félagið er alltaf til staðar

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

Kvenfélag Akrahrepps var stofnað 20. desember árið 1919 og er félagið því rúmlega eitt hundrað ára. Í tilefni af 100 ára afmælinu kom út bókin Blómarósir í Blönduhlíð en starfssvæði félagsins er sveitarfélagið Akrahreppur í Blönduhlíð í Skagafirði.

Af hverju var stofnað kvenfélag? Konurnar vildu létta líf hreppsbúa, fegra mannlífið og gæða það gleði og hlúa að þeim sem voru hjálparþurfi. Eitt fyrsta verkið var að kaupa spunavél til að létta tóvinnu. Félagið efndi til jólafagnaðar, sem enn er gert, og hélt dansleik á sumardaginn fyrsta. Starfsemin þróaðist með tíðarandanum. Árið 1955 var ákveðið að taka þátt í byggingu félagsheimilisins Héðinsminnis. Þar er heimili félagsins og starfsaðstaða. Verkefni félagsins eru hvers konar þjónusta við samfélagið, margs konar veitingasala erfidrykkjur, afmæli og samkomur og styrkveitingar eru til góðra málefna. Félagskonum er boðið í skemmtiferðir og á leiksýningar og þær hafa farið saman í utanlandsferðir. Þann 17. júní sameinast kvenfélagið og Akrahreppur um opið hús í Héðinsminni þar sem boðið er upp á veitingar og á sprengidaginn býður Akrahreppur íbúum hreppsins í saltkjöt og baunir en kvenfélagið sér um eldamennskuna. Þetta er gefandi samstarf. Árlega býður félagið í réttarkaffi við Silfrastaðarétt. Í tuttugu ár átti Samband skagfirskra kvenna í samskiptum við Brynjar Skarphéðinsson á Rein í Eyjafjarðarsveit um

Félagskonur úr Kvenfélagi Akrahrepps við glæsilegt veisluborð.

gróðursetningu trjáplantna frá Norðurskógum. Kvenfélagið okkar sá um þessi viðskipti og dreifði þeim til annarra félaga. Á árunum 1993-1998 tóku félagskonur viðtöl við 16 aldraða hreppsbúa sem tekin voru upp á myndbönd og eru vel varðveitt. Fyrir hver jól færir félagið Sjúkrahúsinu á Sauðárkróki glaðning.

Aldarafmælisins var minnst með glæsilegum fagnaði í Héðinsminni 25. ágúst 2019. Öllum sveitungum var boðið, fulltrúum frá hinum kvenfélögunum í sýslunni og frá vinafélagi okkar sem er Kvenfélagið Iðunn í Vestur-Húnavatnssýslu. Þar var kynnt afmælisbókin Blómarósir í Blönduhlíð og minnt á að áður hafði félagið gefið út tvær bækur, Burkna á 85 ára afmælinu og Næringu

og nautnir á 95 ára afmælinu. Næsti liður í tilefni afmælisins var handavinnusýning í Héðinsminni á verkum félagskvenna lífs og liðinna, haldin í október 2019 en 37 konur áttu þar muni. Elsta verkið var rúmábreiða sem sýnd var á Heimilisiðnaðarsýningu árið 1921 og vann til verðlauna. Afmælishaldinu lauk 20. desember 2019 er félagskonum var boðið í kvöldverð í Áshúsi. Það var ótrúleg tilfinning að vera í þessu gamla húsi 100 árum eftir að kvenfélagið okkar var stofnað.

Starfsemi félagsins á næsta ári verður eflaust óbreytt, fastir liðir eins og venjulega en hugsanlega kemur eitthvað nýtt til sögunnar. Félagið er alltaf til staðar og samfélagið sem við störfum í er gott.

Afmælisritið Blómarósir í Blönduhlíð Ástæða þess að hægt var að skrifa þessa bók er sú að allar fundagerðarbækur félagsins eru til og vel geymdar á Héraðsskjalasafni Skagfirðinga. Hver áratugur er kafli út af fyrir sig, tekinn var útdráttur úr hverri fundargerð og tilgreint hverjar voru í stjórn.

Hann hefst á helstu fréttum úr samfélaginu og víðar. Í lok hvers kafla er yfirlit um störf félagsins. Þannig er bókin uppbyggð. Auk þess eru ýmsar frásagnir og fréttir. Í dag skipa stjórn félagsins þær Drífa Árnadóttir formaður, Sigríður Skarphéðinsdóttir gjaldkeri og Sigurlaug K. Konráðsdóttir ritari.

44

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

KVENFÉLAG HELLISSANDS 100 ÁRA

K

Mikilvægur þáttur í lifandi samfélagi

venfélag Hellissands varð hundrað ára 6. janúar í ár. Ekki gátu konur boðið til fagnaðar í félagsheimilinu Röst á Hellissandi eins og til stóð vegna fjöldatakmarkana. Það bíður betri tíma. Á þessum hundrað árum hefur félagið unnið að ýmsu fyrir samfélagið og má þá helst nefna líknarmál og ýmsa viðburði sem það hefur haldið. Á síðasta ári var ekki mikið um fundarstörf eða fjáraflanir vegna kórónuveirunnar en samt sem áður styrkti Kvenfélag Hellissands ýmis málefni. Má þar nefna starf kirkjunnar, Grunnskóla Snæfellsbæjar sem var gefin hrærivél, bökunarform og bækur fyrir útskrift 10. bekkjar, leikskólann Kríuból sem fékk leikkofa á leiksvæðið og Dvalar- og hjúkrunarheimilið Jaðar fékk spjaldtölvur að gjöf. Kvenfélag Hellissands er langelst starfandi félaga í Snæfellsbæ, því að þótt mörg félög hafi verið stofnuð á svipuðum tíma eða fyrr hafa þau ekki starfað samfleytt. Það hefur margt verið gert á hundrað árum og verður hér minnst á það helsta.

Fyrst eru sögð nokkur brot af sögunni

fyrstu sjötíu árin. Innihald þess texta er að mestu frá Jóhönnu Vigfúsdóttur sem var fyrirmyndarkvenfélagskona en hún skrifaði grein um félagið þegar það varð sjötíu ára 1991. Síðan er sagt í stuttu máli frá starfi félagsins síðustu þrjátíu ár.

Fyrstu 70 árin Forgöngu um stofnun félagsins höfðu þær merkiskonur Ingveldur Sigmundsdóttir skólastjóri á Hellissandi og Matthildur Þorkelsdóttir ljósmóðir. Stofnendur félagsins voru 76 en íbúar í hreppnum þá um 700. Markmið félagsins var að stuðla að aukinni menntun kvenna og líkna bágstöddum, sérstaklega fátækum sængurkonum. Sjúkrasamlag og tryggingar voru þá óþekkt fyrirbrigði. Árið 1924 ræðst félagið í það að kaupa samkomuhúsið sem var í lélegu ástandi. Nú var ráðist í það stórvirki að stækka það og lagfæra, til dæmis var byggt leiksvið og kaffistofa ásamt eldhúsi. Skiptar skoðanir voru í félaginu um þessa framkvæmd en Ingveldur mun hafa séð að ætti félagið að halda lífi yrði það að eignast hús-

næði. Þarna lyftu konur grettistaki. Í 35 ár sá Kvenfélag Hellissands um þetta eina samkomuhús hreppsins, án þess að fá svo mikið sem 1 kr. í styrk frá ríki eða hreppsfélagi. Hjúkrunarmálin voru í brennidepli og 1925 er ráðin hjúkrunarkona eða svokölluð hjálparstúlka á vegum félagsins. Í sjö ár var þessu starfi haldið áfram, þá lagðist þetta niður, þó kom fyrir að kvenfélagið útvegaði hjálp í erfiðum veikindatilfellum. Héraðslæknirinn var einnig fenginn til þess að koma út á Hellissand tvisvar í mánuði og taka á móti sjúklingum. Kvenfélagið lánaði stofu með ljósi, hita og nauðsynlegustu tækjum endurgjaldslaust. Konur skiptust á um að hafa þarna hreint og hlýtt. Oft þurfti að brjóta klakann af vatnstunnunni í eldhúsinu en furðu notalegt varð þegar rauðkyntur kolaofninn hafði sent frá sér hlýjuna. Tveir kolakyntir ofnar voru í samkomuhúsinu og ein eldavél. Á 20 ára afmæli kvenfélagsins tók það á stefnuskrá sína að hlynna að kirkjunni og byrjað var á að gefa fermingarkyrtla. Æ síðan hefur félagið tekið töluverðan þátt

Kátar konur í Kvenfélagi Hellissands. Eins og myndin ber með sér var hún tekin þegar Mottumars stóð yfir.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

45

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

í endurbótum á kirkjunni eftir efnum og ástæðum. Aðdragandi að stofnun leikskóla á Hellissandi árið 1971 var að Kvenfélag Hellissands rak gæsluvöll yfir sumartímann og ýtti þar með undir að opnaður yrði leikskóli. Á vegum félagsins voru haldin námskeið í matreiðslu og handavinnu, farnar ferðir um landið til skemmtunar og fróðleiks og haldnar kvöldvökur á útmánuðum.

Síðustu 30 árin Síðustu þrjátíu ár hefur Kvenfélag Hellissands haldið reglulega viðburði.

Fyrst ber að nefna þorrablótið sem félagið heldur ásamt öðrum félögum í hreppnum sem er oftar en ekki mikil skemmtun. Haldin er jólatrésskemmtun fyrir börnin í samfélaginu á milli jóla og nýárs, þar sem boðið er upp á veitingar, jólasveinar mæta og lifandi tónlist spiluð á meðan dansað er í kringum jólatréð.

Kvenfélagið hefur haft aðventukaffi þegar ljósin eru kveikt á jólatrénu, boðið upp á ýmsar kræsingar og heitt kakó.

Annað hvort ár síðan í kringum aldamót hefur verið haldin bæjarhátíð sem hefur hlotið nafnið Sandara- og Rifsaragleðin.

Kvenfélag Hellissands hefur oftar en ekki tekið þátt í þeirri gleði og boðið upp á hinar sívinsælu vöfflur til að fylla tóma maga í kaffinu. Samstarfsverkefni félaga á nesinu heldur Nesball fyrir eldri borgara einu sinni á ári og er Kvenfélagið á Hellissandi hluti af því. Kvenfélagið hefur einnig haldið smærri viðburði, má þá nefna saumakvöld, námskeið og ýmis skemmtikvöld. Aðalfjáröflun kvenfélagsins er án efa kleinubaksturinn sem er 4-6 sinnum á ári, þar sem bátar, fyrirtæki og velunnarar versla við félagið. Þá hittast konur og baka ljúffengar kleinur sem hafa það orð á sér að vera bestar í heimi. Þessi samverustund er oft full af gleði og orku frá dugnaðarkonum sem finnst gaman að gefa af sér í góðum félagsskap. Kvenfélag Hellissands heldur einnig minni og stærri fjáraflanir. Kvenfélagið hefur alla tíð unnið að líknarmálum og síðustu þrjátíu ár má helst nefna heilsu-

gæsluna, grunnskólann, leikskólann og kirkjustarfið sem hafa notið þess. Auk þess styrkjum við ABC, Krabbameinsfélagið og fleiri málefni.

Tímarnir eru töluvert breyttir frá því áður. Sveitarfélögin hafa oft meiri pening á milli handanna og geta því rekið stofnanir í samfélaginu án hjálpar. Það má því segja að félög eins og Kvenfélag Hellissands horfi meira til þess hvar mesta þörfin liggur og reyna að verða við því.

Auk þess er sjónum beint að viðburðum og skemmtunum fyrir samfélagið sem eru oft mikilvægur þáttur í lifandi samfélagi þar sem fólk hittist og á góðar stundir saman. Fólk hefur þörf fyrir samveru og samkennd hvort með öðru. Í tilefni þeirra tímamóta, að verða 100 ára, viljum við þakka samstarfið við samfélagið og önnur félög á liðnum árum með ósk um ánægjuleg samskipti um ókomin ár.

Kvenfélagskonur Hellissands Maríanna Sigurbjargardóttir

SAMBANDS SUNNLENSKRA KVENNA

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

Kærleiksengill og sjúkrasjóður Samband sunnlenskra kvenna, SSK, er samband 25 kvenfélaga í Árnes- og Rangárvallasýslu og eru félagskonur á sambandssvæðinu rúmlega 920. Sjúkrahússjóður SSK var stofnaður árið 1952 með það að markmiði að afla fjár til styrktar tækjakaupum til sjúkrahússins á Selfossi og nú síðar einnig til heilsugæslustöðva í sýslunum. Árlega afla kvenfélagskonurnar fjár til Sjúkrahússjóðs SSK með sölu á kærleiksenglum og jólakortum. Kærleiksenglar eru litlir glerenglar sem hafa verið framleiddir í takmörkuðu upplagi, hannaðir og útbúnir af sunnlenskum listakonum frá árinu 2014. Þeir hafa ákveðið söfnunargildi og hafa einnig verið vinsælir til 46

tækifærisgjafa jafnt í gleði og sorg. Engill ársins 2021 er hannaður og unninn af glerlistakonunni Evu Ruth Gísladóttur á Selfossi. Kærleiksmynd af vængjum sem umvefja og vernda jörðina okkar á þessum óvissutímum, sandblásin í glerskífu og í fallegri gjafaöskju. Kærleiksorðin, sem fylgja eru „Lífið er kærleikur“. Öll kvenfélögin innan SSK styðja myndarlega við brýn málefni í sínu nærumhverfi. Heilbrigðisstofnun Suðurlands hafði samband við SSK nýlega og óskaði eftir fjárstuðning til kaupa á súrefnismettunarmælum og búnaði sem skorti vegna Covid-19. Stjórn SSK samþykkti að veita eina og hálfa milljón úr Sjúkrahússjóðnum til þessa verkefnis og hefur gjöfin þegar verið afhent. Gildisorð kvenfélagsstarfs í landinu eru Kærleikur Samvinna Virðing. SSK hefur

látið sig varða málefni tengd lýðheilsu og forvörnum og í tengslum við það eru einkunnarorð starfsársins 2020-2021 Virðum veröld - Vöndum valið - Nýtum nærumhverfi.

Elinborg Sigurðardóttir, formaður SSK Húsfreyjan 1. tbl. 2021

KVENFÉLÖG Á COVID-TÍMUM

Nær annar hver hlutur frá Líkn Líkn Vestmannaeyjum

Kvenfélagið Líkn í Vestmannaeyjum var stofnað 14. febrúar 1909 og verður því 112 ára á þessu ári. Líknarkonur styðja meðal annars við sjúkrahúsið í Vestmannaeyjum, ýmis félagasamtök og aðra sem á þurfa að halda.

E

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

Líknarkonurnar Guðný Bogadóttir, Betsý Kristmannsdóttir, Íris Eir Jónsdóttir og Júlía Elsa Friðriksdóttir veita ljósmyndaranum athygli eitt andartak enda í önnum við gerð kaffimeðlætis fyrir um 1200 manns, grímuklæddar eins og vera ber.

Þær eru sannarlega sætar og girnilegar kökurnar hjá kvenfélagskonunum.

Það þarf alvörusmurbrauðstertur þegar metta þarf yfir þúsund manns.

47

Umsjón: Kristín Linda Jónsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

itt meginmarkmið félagsins hefur frá upphafi verið stuðningur við sjúka í Vestmannaeyjum og Sjúkrahús Vestmannaeyja, síðar Heilbrigðisstofnun Vestmannaeyja. Hefur félagið frá miðri síðustu öld gefið til sjúkrahússins nánast á hverju ári og er heildarverðmæti gjafanna varlega áætlað nokkur hundruð milljónir króna. Það er nánast annar hver hlutur á Heilbrigðisstofnuninni merktur sem gjöf frá Líkn og það lýsir betur en flest annað hvað félagið hefur þýtt fyrir stofnunina gegnum árin, enda er Heilbrigðisstofnunin eitt best búna sjúkrahúsið á landsbyggðinni.

Auk sjúkrahússins hefur félagið styrkt Hraunbúðir, dvalarheimili aldraðra, barnaheimilin, kirkjuna, íþróttamiðstöðina, ásamt fjölda einstaklinga og heimila í bænum. Í dag eru 112 konur í félaginu og okkar stærsta fjáröflun á hverju ári er Líknarkaffið sem er haldið á fimmtudegi í kringum 1. desember. Þá hefur verið tekið á móti um 1200 manns í kaffi og í hugum margra Vestmanneyingum er kaffið upphaf aðventunnar.

Núna brugðum við á það ráð, vegna Covid-takmarkanna, að breyta fyrirkomulaginu á kvenfélagskaffinu. Við leituðum til fyrirtækja og buðum þeim að bjóða sínu fólki upp á kaffiveitingar til styrktar kvenfélaginu og þar með þeim málefnum sem félagið styrkir. Fyrirtækin tóku okkur vel og fengu svipaðan fjölda af kökum og öðrum kaffiveitingum frá okkur og verið hefur svo að félagið getur því haldið áfram sínu mikilvæga starfi öllum til góðs.

Júlía Elsa Friðriksdóttir Guðný Bogadóttir

LEIÐBEININGASTÖÐ HEIMILANNA - VITUNDARVAKNING UM FATASÓUN

Stílistaráðgjöf varðandi fataskápinn Anna F. Gunnarsdóttir

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Myndir: Úr einkasafni

Kvenfélagasambandið heldur áfram með verkefnið Vitundarvakning um fatasóun sem styrkt hefur verið af Umhverfis- og auðlindaráðuneytinu. Að þessu sinni fengum við Önnu F. Gunnarsdóttur til að gefa lesendum Húsfreyjunnar góð ráð varðandi val á fatnaði. Anna sem hefur verið með fyrirtækið Anna og útlitið í 25 ár þar sem hún hefur unnið fyrir mörg fyrirtæki og samtök til dæmis kvenfélög, stjórnmálamenn og einstaklinga varðandi ímynd. Þegar farið er yfir fataskápinn þarf að fara eftir litum, notagildi og sniðum. Þau föt sem hafa ekki verið notuð í tvö ár, fyrir utan sérvaldar flíkur, ætti að losa sig við með því að selja eða gefa.

Best er að byrja að raða flíkunum á herðatré þannig þau snúi inn að skápnum. Þegar þú hefur notað flíkina og hengir aftur upp þá snýrðu herðatrénu við til að sjá hvað þú ert að nota og hvað ekki.

Gott er að eiga klassískar flíkur sem dæmi svartar buxur og þá er hægt að leika sér meira með liti í efripart. Litir skipta gríðarlegu máli þegar þeir eru við andlitið það fer allt eftir því hvernig litgreind manneskjan er. Einn litur getur farið einum aðila einstaklega vel en öðrum hræðilega. Það þýðir þó ekki að flík í slæmum lit sé ónothæf heldur má hún einungis ekki vera uppi við andlitið. Því er hægt að bjarga með fallegum klút, trefli eða slæðu. Það er gott að vita að tvö mismunandi mynstur fara sjaldan saman. Ef blanda á mynstrum saman verður það að vera í sama litatón. Það eru til ótal mynstur og þau fara okkur mjög mismunandi. Ef líkamsbyggingin þín myndar beinar línur þá fara köntuð mynstur þér best til dæmis köflótt, hundstönn og fleiri.

Konur með mjúkar línur ættu helst að nota mynstur með einmitt mjúkum línum til dæmis blómamynstur, vatnslitamynstur og þess háttar. Það sama á við um fylgihluti, töskur, skart, veski, eins og með mynstrin en einnig skiptir stærðin máli. Smábeinóttar konur ættu að nota litla fylgihluti, meðalstórar konur miðlungsstóra og stórbeinóttar konur stærri fylgihluti.

Mig langar að brýna fyrir ykkur að draga úr fatasóun en samkvæmt núverandi framleiðsluháttum þarf hátt í 10.000 lítra af vatni til að búa til einar gallabuxur sem hefur í för með sér mikla vatnsmengun á þeim stöðum sem fötin eru framleidd.

Best er að eiga fáar vandaðar flíkur, gera við flíkur ef þess þarf, kaupa notuð föt og spyrja sjálfar sig: „Þarf ég þessa flík eða langar mig bara í eitthvað nýtt?“ Þegar við veljum föt þurfum við að skoða liti, snið, sídd og efnablöndur. Byrjum á að fara yfir litina. Dökkir litir grenna og ljósir litir breikka yfirleitt. Best er að klæðast dökku þar sem veikleikar okkar liggja til að leggja ekki áherslu á þá og ljósu 48

þar sem styrkleikar okkar eru. Einnig er hægt að leika sér með vasa, bæði lögun og snið sem dæmi ef við viljum stækka einhvern líkamshluta er gott að hafa utanáliggjandi vasa á þeim stað.

Næst eru það sniðin. Passa þarf að þverlínur myndist ekki þar sem breiðustu hlutar okkar eru þar sem þær breikka og geta einnig stytt okkur. Við ættum að velja snið eftir líkamsbyggingu okkar sem ýta undir bestu hluta okkar.

Efnablöndur eiga einnig stóran þátt í heildarútlitinu þar sem efnið hefur mikið að segja um hvaða útliti við erum að reyna að ná. Ef einstaklingurinn er mjög grannur og vantar meiri fyllingu þá er gott að velja ull eða annað þykkt efni og öfugt ef við erum í stærri kantinum. Þetta eru nokkur góð ráð sem er ágætt að hafa í huga þegar við förum í búðarferð eða tökum til í skápnum okkar. Það er margt fleira sem spilar inní og það er gott að fá stílista með í búðarferðina eða til að endurnýja fataskápinn. Einnig er ég ásamt fleirum að hanna vefsíðu sem einmitt hjálpar fólki að kaupa föt eftir líkamsbyggingu. Vefsíðan er í vinnslu en heitir www.rebutia.co.

Best er að eiga fáar vandaðar flíkur, gera við flíkur ef þess þarf, kaupa notuð föt og spyrja sjálfa sig. „Þarf ég þessa flík eða langar mig bara í eitthvað nýtt?“ Húsfreyjan 1. tbl. 2021

KVENFÉLAGIÐ EININGIN

Áheitaprjón

Hvað er nú það? Á fundi sem haldinn var í haust hjá Kvenfélaginu Einingu, Hvolhreppi í Rangárvallasýslu, kom upp sú skemmtilega hugmynd að efna til áheitaprjóns. Víða eru haldin áheitahlaup og áheitasund en því ekki áheitaprjón?

Félagskonur hrifust af hugmyndinni og komu í framkvæmd. Þetta virkaði þannig að fyrirtæki og einstaklingar gátu heitið á kvenfélagskonur að ljúka við 300 prjónaða hluti fyrir 1. febrúar 2021.

Prjónlesið var gefið til þeirra sem minna mega sín eins og til dæmis Kvennaathvarfsins, Konukots, Frú Ragnheiðar og Gistiskýlisins og peningar sem söfnuðust með áheitum voru gefnir til Björgunarsveitarinnar Dagrenningar þannig að þetta er margföld gjöf. Konurnar gáfu

vinnu sína og þær gáfu afraksturinn af prjóninu. Kvenfélagskonur buðu öllum konum að taka þátt í verkefninu hvort sem þær væru í kvenfélaginu eða ekki og fjöldi kvenna tók þátt, bæði konur í sveitarfélaginu og öðrum. Félagið fékk gefins mikið af garni frá einstaklingum og hannyrðabúðum, þannig að konur sem tóku þátt gátu fengið prjónagarnið endurgjaldslaust. Leitað var eftir áheitum frá fyrirtækjum og einstaklingum á svæðinu og á landsvísu. Áheitasöfnun hefur gengið nokkuð vel. Þegar þetta er skrifað er verkefninu að ljúka og hefur gengið alveg ótrúlega vel. Fyrir jól var farið með 158 prjónastykki á valda staði til að koma prjónlesinu strax til þeirra sem þurfa virkilega á hlýjum flíkum að halda. Sveitarstjórinn var fenginn til að votta að talan væri

rétt og allt löglegt. Núna, um miðjan janúar, hafa verið prjónuð vel yfir 300 verk og eru konur enn að og hafa virkilega gaman af. Eitt af markmiðum verkefnisins var að halda einhverri starfsemi í gangi í Covid-19. Hist var vikulega og prjónað. Að sjálfsögðu var tveggja metra reglu fylgt og grímuskyldu. Sumar konur kusu að halda sig heima vegna ástandsins, en gátu samt tekið þátt. Lauslega áætlað verður búið að prjóna rúmlega 400 hluti fyrir 1. febrúar og þar með að prjóna í um 1200 vinnustundir eða 150 vinnudaga miðað við átta tíma vinnudag. Áheitaprjónið hefur skapað ómælda ánægju og haldið uppi félagsstarfi og samskiptum á þessum Covid-tímum.

Margrét Tryggvadóttir

Umsjón: Jenný Jóakimsdóttir - Mynd: Árný Lára Karvelsdóttir

Kvenfélagskonur með hluta af öllu því prjónlesi sem til varð í áheitaprjóninu og gefið var til þeirra sem á þurftu að halda.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

49

Verðlaunakrossgáta 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Höfundur: Laufey Barðadóttir

8.

Lausnarorð berist útgefanda fyrir 10. apríl nk. merkt KROSSGÁTA. Verðlaun: Gegnum vötn, gegnum eld frá Forlaginu eftir Christian Unge. Hilmar Hilmarsson þýddi. Gegnum vötn, gegnum eld er geysivel fléttuð spennusaga um undirheima, spillta yfirstétt og baráttu um auð og völd en líka böndin sem binda fólk saman til góðs og ills. Eplamaðurinn frá Forlaginu. Höfundur: Anne Mette Hancock. Nanna B. Þórsdóttir þýddi. Tíu ára gamall drengur hverfur úr skólanum. Ískyggileg og æsispennandi saga. Saga býflugnanna frá Forlaginu. Höfundur: Maja Lunde. Í Sögu býflugnanna fléttast þrír grípandi þræðir saman í þétta frásögn sem snýst í senn um margslungin sambönd fólks og samspil manns og náttúru. Ingunn Ásdísardóttir þýddi. Lausnarorð í 4. tbl: Gorilla.

Vinningshafar: Jóhanna Malema Karlsdóttir Keflavík fær Silkiormurinn frá Forlaginu. Laufey Bragadóttir Akureyri fær Bálviðri frá Forlaginu. Birgitta Kristbjörg Guðjónsdóttir Vopnafirði fær Hjartastaður frá Forlaginu.

Verðlaun hafa verið send til vinningshafa.

50

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

SMÁSAGNASAMKEPPNI HÚSFREYJUNNAR

ÝR ATH. N UR REST SKILAF RÍL 1. AP

Jákvæð og hvetjandi H

úsfreyjan efnir til smásagnasamkeppninnar Jákvæð og hvetjandi. Nafnið dregur keppnin af undirtitli Húsfreyjunnar. Samkeppnin er öllum opin en áskrifendur og lesendur Húsfreyjunnar eru sérstaklega hvattir til að grípa tækifærið og taka þátt.

Reglur keppninnar: · Sagan má ekki hafa birst áður á prenti eða í fjölmiðli. · Sagan skal vera fremur stutt eða á bilinu 1000-1500 orð að lengd. · Senda skal söguna útprentaða á pappír merkta dulnefni ásamt lokuðu umslagi merktu sama dulnefni með upplýsingum um höfund sögunnar: Nafni, heimilisfangi, netfangi, síma og kennitölu. · Sögurnar skulu hafa borist fyrir 1. apríl 2021 til Húsfreyjunnar. Utanáskriftin er: Húsfreyjan - smásögur Hallveigarstöðum, Túngötu 14 101 Reykjavík.

Dómnefnd mun koma saman og velja þrjár til fimm verðlaunasögur sem birtar verða í Húsfreyjunni. Skýrt verður frá úrslitum og fyrsta sagan birt í maítölublaði Húsfreyjunnar 2021 og aðrar sögur sem valdar verða í næstu tölublöðum tímaritsins. Framkvæmdarstjóri keppninnar er Guðrún Þóranna Jónsdóttir, formaður útgáfustjórnar Húsfreyjunnar.

Formaður dómnefndar er Kristín Linda Jónsdóttir, ritstjóri Húsfreyjunnar.

Húsfreyjan 1. tbl. 2021

1. verðlaun Gjafabréf á Icelandair hótel Verðlaunahafi fær gistingu í „standard“ tveggja manna herbergi í eina nótt á Icelandair hóteli að eigin vali, morgunverðarhlaðborð og þriggja rétta kvöldverð fyrir tvo.

2. verðlaun Teppi frá Hugrúnu - islensk.is Vandað og sérlega fallegt og hlýtt teppi úr 100% ull frá Hugrúnu á Akureyri.

3. verðlaun Jurtalitapúsl frá Hespuhúsinu Einstakt jurtalitapúsluspil, 1000 bita, af jurtalituðu einbandi ásamt bók um sögu litunar, fjölskylduvænt og fræðandi frá Guðrúnu í Hespuhúsinu.

Auk þess fá verðlaunahafar bækur frá Bóka­útgáfunni Sæmundi og ársáskrift að Húsfreyjunni.

Dómnefnd Björg Árnadóttir, rithöfundur og kennari Stílvopninu Guðrún Eva Mínervudóttir rithöfundur Kristín Eiríksdóttir rithöfundur Kristín Linda Jónsdóttir, ritstjóri Húsfreyjunnar

51

ENDURNÝJAÐU

L JÓMANN NÝTT

Prófaðu

Q10 ENERGY MEÐ C- & E-vítamíni