Prijs Vrijzinnig Humanisme 2019
dienstelijker’. Zelf heb ik veel aan Johan te danken: hij nodigde me uit om toe te treden tot SKEPP, ik kreeg de kans om bij hem te doctoreren, en hij nam het initiatief om samen een boek te schrijven over kritisch denken, dat uitgroeide tot een bestseller (De titel De ongelovige Thomas heeft een punt was trouwens van hem). Zeker nu Etienne Vermeersch er niet meer is, is Johan Braeckman, als zijn natuurlijke ‘opvolger’ aan de UGent, bij uitstek een van de meest prominente en zichtbare pleitbezorgers van het humanistische gedachtegoed in Vlaanderen en in ons taalgebied. Etienne Vermeersch was klein van gestalte, maar toch was het niet vanzelfsprekend om zijn schoenen te vullen. Daarvoor heb je iemand nodig van het kaliber van Johan Braeckman. MAARTEN BOUDRY, FILOSOOF UNIVERSITEIT GENT
CHRISTOPHE BUSCH
© Alexander Meeus
Toen ik destijds criminologie studeerde aan de UGent was er weinig aandacht voor de biologische aspecten van crimineel gedrag. De biosociale criminologie – de affaire-Buikhuisen in Nederland indachtig – bleek nog steeds zwaar overschaduwd door het verglijden van het sociaal darwinisme in gruwelijke nazimisdaden. De ‘wetenschappelijke’ creatie van ‘de biologische Andere’ was de rode draad van het T4-project (moord op geestelijk gehandicapte medemensen), wat uiteindelijk zou uitmonden in een onbevattelijke genocide op Joden, Roma en Sinti. Biologische en Lombrosiaanse kenmerken stonden daarbij centraal en werden gepresenteerd als een wetenschappelijke basis voor de uitroeiing van de ‘ongewensten’ en ‘onbruikbaren’. Begrijpelijk dus dat de biologische traditie was geschandvlekt door deze gebeurtenissen, maar het bleef knagen dat we als biosociale wezens in dit onderzoeksdomein werden ingeperkt. Het was Johan die me tijdens zijn befaamde Darwinjaar triggerde met de inzichten uit de evolutionaire en
neurowetenschappen en welke grote relevantie ze hadden om dadergedrag bij collectief geweld beter te kunnen begrijpen. Mijn vonk sloeg definitief over op The Moral Brain Conference, die toch al enige jaren achter ons ligt. Daar was die prof die plotsklaps neurowetenschappers binnenhaalde om (a)moreel gedrag beter te begrijpen en die – naast het academische – zwaar inzette op een gedegen publieksvertaling. Hij zwengelde het debat aan, preciseerde en nuanceerde op empirische basis en vulde aan met een zalige dosis humor. We deelden onze fascinatie voor figuren zoals Stanley Milgram (o.a. het elektroshockexperiment) en ik kreeg van jou, Johan, zeer inspirerende leads, zoals de ‘honest signalling theory’ en hoe dat mogelijk in dadergroepen zou kunnen worden ingevuld. Een van die leads leidde uiteindelijk tot enkele duizenden huisdieren (mieren) in mijn huiskamer. Mijn partner is je nu nog steeds dankbaar daarvoor. Maar de belangrijkste input die ik van jou kreeg, is misschien wel niet de academische. In een van die momenten zei je ooit dat het een groot probleem van experten was dat ze vaak vanuit hun expertise naar voren kwamen en zelden vanuit hun mens- en maatschappijbeeld. Het deed me denken hoe dat dan wel bij mijzelf zat. Jouw vakkundig geplande zaadjes van het vrijzinnig humanisme brachten inspiratie en hebben maatschappelijke impact. En dat doe je overal waar je een publiek kan creëren: aan de universiteit, je Wetterse thuisbasis, op talloze media en zoveel meer. Voor al dat moois ontvang je nu deze terechte prijs en erkenning. Ik ben je alvast heel erg dankbaar voor het delen van jouw wijsheid en vriendschap. En dat je nog vele zaadjes verder mag verspreiden. CHRISTOPHE BUSCH, ALGEMEEN DIRECTEUR KAZERNE DOSSIN
MAGALI DE JONGHE Johan Ik kende jou natuurlijk al langer dan jij mij … Je bent dan ook niet de eerste de beste. Onze eerste echte kennismaking was tijdens het project ‘Passie & Humanisme’ te Brugge. De titel spreekt voor zich en jij was onmiddellijk enthousiast om eraan mee te werken. Deze samenwerking leidde nadien tot de oprichting van de vrijzinnig-humanistische denktank ‘Codex Humanum’. Samen met gemeenschappelijke en gelijkgestemde vrienden engageerden we ons om
H E T V R I J E W O O R D 23