In: Klimaatverandering en bomen. Congresboek Nederlandse Boominfodag 2008, pp. 8-13
STDDSBOIDEII UOOR EED DRS. FRED TOIinEIJCK . TRIPLE E. RRHHEI 1. INLEIDING
delijke kap van bomen. Wat ontbreekt, is concrete informatie over de kwantitatieve bijdrage van bomen
Ongeveer tweederde van de Nederlandse bevolking
aan de stedelijke luchtkwaliteit alsmede over de
leeft in stedelijke en randstedelijke gebieden.
manier waarop luchtzuiverend groen het beste
De verwachting is dat dit tegen 2030 meer dan
kan worden ingezet voor een leefbare stad. In dit
driekwart zal zijn. Deze toenemende verstedelijking leidt maar al te vaak tot een vermindering van het
artikel wordt geprobeerd om de beschikbare
areaal aan stedelijk groen en daarmee tot een
bare wijze te presenteren met een nadruk op fijn stof.
informatie over relevante aspecten op een hanteer-
vermindering van de capaciteit om op leefniveau schadelijke stoffen uit de lucht te verwijderen.
2. FIJN STOF IN DE STAD
Het niveau van luchtverontreiniging is en blijft daarentegen een belangrijk milieuprobleem
De slechte luchtkwaliteit in de steden wordt
vooral als gekeken wordt naar de schadelijke
vooral veroorzaakt door het drukke verkeer. De
effecten op de volksgezondheid.
concentraties van fijn stof (PM10) en stikstofdioxide
Het wegverkeer is primair verantwoordelijk voor
overschrijden op drukke locaties (knelpunten) de
de slechte kwaliteit van de lucht in de steden en
normen voor luchtkwaliteit. Fijn stof zijn deeltjes
veroorzaakt dat normen voor luchtkwaliteit worden
kleiner dan 10 micrometer die in de lucht zweven,
overschreden. Nederland worstelt al jaren met
met een gevarieerde chemische samenstelling.
deze normen. Stadsbesturen moeten vergaande
Dit stof is schadelijk voor onze gezondheid
maatregelen nemen om de voortschrijdende lucht-
waarbij geldt dat de schadelijkheid toeneemt
verontreiniging in drukke stadsgebieden terug te
naarmate de diameter van de deeltjes kleiner is.
dringen. De luchtkwaliteit is op veel plaatsen zo
De hoge concentraties van fijn stof op knelpunten
slecht dat bouwprojecten stranden, omdat deze
langs wegen in en om de stad worden voor een
extra vervuiling veroorzaken en er tevens geen
belangrijk deel bepaald door het plaatselijke
plan is voor verbetering. De laatste jaren heeft de
verkeer. Het betreft niet alleen de uitlaatgassen.
Raad van State een streep gezet door menig bouw-
Zo zijn remmen en slijtage van banden een
project. Bij ongewijzigd beleid blijft de slechte
belangrijke bron van fijn stof. Onder invloed van
luchtkwaliteit een belangrijk obstakel voor de econo-
de turbulentie van het verkeer waaien eerder
mische en ruimtelijke ontwikkeling van Nederland.
neergeslagen deeltjes op en deze opgewaaide
Dit heeft ertoe geleid dat er hernieuwde aandacht
deeltjes be誰nvloeden substantieel de totale concen-
is voor onderzoek naar de mogelijkheden van
tratie van fijn stof in de straat. Dit verschijnsel
luchtzuiverend groen.
van opwaaien geldt niet voor gasvormige ver-
Dat bomen goed zijn voor de stedelijke lucht-
ontreinigingen zoals stikstofdioxide en ozon.
kwaliteit staat inmiddels in menig gemeentelijk
Een schematisch overzicht van de herkomst van
boombeleidsplan. Ook wordt al dikwijls gewezen
fijn stof voor verschillende schaalniveaus wordt
op adequate compensatie bij de soms onvermij-
weergegeven in Figuur 1. Een deel van de luchtverontreiniging in de stad is afkomstig van elders en komt met de wind aanwaaien. Dit wordt ook
Fred Tonneijck is senior consultant bij Triple E (Economy, Ecology en
wel de achtergrondconcentratie genoemd en de
Experience) in Arnhem. Hij studeerde af aan de universiteit in Utrecht
bronnen liggen zowel binnen als buiten Nederland.
in biologie en scheikunde in 1976. Uitermate actueel is het thema
In de stad zelf zijn er ook verschillende bronnen
luchtkwaliteit. Op zijn naam staan meer dan 100 publicaties over
die schadelijke stoffen uitstoten. De voornaamste
alles wat te maken heeft met luchtkwaliteitscriteria. Hij adviseerde
bron van luchtverontreiniging in Nederlandse
daarbij zowel nationale als internationale overheden.
steden is het verkeer. Daarnaast dragen ook bedrijven, scheepvaart, dieseltreinen, bouw, Nederlandse Boominfodag 2008