HOVO Utrecht Cursusgids Najaar 2014 (archief)

Colleges waar je voor terugkomt!

Q HOGER Q 50+

ONDERWIJS

Q AANGENAME Q GEEN

SFEER TENTAMENS

NAJAAR 2014

OP DE COVER: De bibliotheek van de Universiteit Utrecht in de Uithof telt 4,2 miljoen boeken. Het gebouw is ontworpen door de Nederlandse architect Wiel Arets. De buitenbeglazing van de bibliotheek is gezeefdrukt met een afbeelding van bamboe, gemaakt door de fotograaf Kim Zwarts.

Kazuyo Sejima van SANAA (een bekend architectenbureau uit Tokio) zei erover: ‘Het gebouw is fascinerend op vele manieren, maar het meest van alles treft me het warme humanisme ervan. Binnen de scherpe zwarte envelop heeft Wiel Arets een arsenaal aan verschillende ruimtes gesneden: hier een enkele laag, daar hoog of breed, sommige samengeperst, andere ruim, helder of donker. Dit is een gebouw dat nooit verveelt. Het biedt een moment voor iedereen.’

FOTO COVER: Joop Ross

BUREAU HOVO UTRECHT

DIVERSITEIT

Algemeen: www.hovoutrecht.nl e-mail: hovo@uu.nl

Een tijdje geleden sprak ik een cursist die pas onze nieuwe cursusgids had ontvangen. “Mooie gids jullie erdeweer van(dinsdag gemaakt.” met enige wanhoop in zijn stem: “Maar wat een Mw.hebben C.C. (Corine) Maar en En donderdag) e-mail: c.c.demaar@uu.nl verscheidenheid, ik weet niet wat ik moet kiezen.” Door zo’n uitspraak zou je geneigd zijn hem Mw. Y.C.M.bij(Yvonne) van derInValk (maandag t/m in te delen de omnivoren. overdrachtelijke zindonderdag) dan, want we behouden graag een goede e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl verstandhouding met onze cursisten.

030-2533197 van 9.00want tot 12.30 uur) Toch zet zo’n (maandag uitroep onst/m weldonderdag aan het denken, een assortiment dat zó breed is dat Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties (zie: www.minocw.nl). een keuze moeilijk wordt willen we natuurlijk niet. En om dit ingesloten een marketingperspectief te plaatsen: het begrip assortiment kent in zijn algemeenheid twee dimensies: de breedte en Bij geen gehoor en dringende zaken: 06 - 4256 5314 de diepte ervan. Je zou kunnen zeggen dat HOVO Utrecht een breed assortiment heeft, want – net als de productgroepen in een warenhuis – vrijwel alle kennisgebieden zijn vertegenwoordigd.

Die kennisgebieden weerspiegelen de meewerkende faculteiten. Een COÖRDINATOREN aanbieder met een smal assortiment specialiseert zich doorgaans in één of enkele productAlgemene leiding groepen, zoals bij een juwelier. Met de diepte van een assortiment wordt de mate van Dhr. drs.

G.W. (Gerard) van Dorp volledigheid van het productaanbod binnen een bepaalde categorie bedoeld.

HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 of 06-53163874 (dinsdag en donderdag); Als u in onze gids kijkt bij het kopje e-mail: g.w.vandorp@uu.nl Alle cursussen op een rij, dan ziet u hoe de

genoemde dimensies zich verhouden en

Voor informatie over de inhoud en het niveau vandat een kunt ubij terecht bij gebieden onscursus assortiment de kennis de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Hogeschool Utrecht Mw. E. (Eva) van Berne, MA Hogeschool Utrecht, Postbus 14007, 3508 SB Utrecht 088-4817356 (maandag, woensdag en vrijdag); e-mail: eva.vanberne@hu.nl Hogeschool Utrecht–Amersfoort Mw. C.C. (Corine) de Maar HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 (dinsdag en donderdag); e-mail: corine.demaar@hu.nl Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2532975 (maandag en donderdag) h.w.g.leenders@uu.nl Lithografie uite-mail: het boek Kunstformen der Natur van Ernst Haeckel (1904).

Geschiedenis en Kunst diep is. Dat doen we natuurlijk omdat daar de meeste belangUniversiteit voor Humanistiek stelling voor bestaat. De verleiding is groot Dhr drs. M.A. (Mark) Bos om binnen deze gebieden nóg meer aan Universiteit voor Humanistiek, te bieden. Die verleiding zullen we weerPostbus 797, 3500 AT Utrecht staan want we houden ook van 030-2390151 (maandag, woensdag enons brede assortiment.

Waarom?

Welnu, we willen donderdag); e-mail: m.bos@uvh.nl graag dat alle faculteiten een bijdrage leverenvan aanTilburg/Faculteit ons cursusaanbod, wetend dat Universiteit de belangstelling van onze cursisten divers Katholieke Theologie (locatie Utrecht) is. Velen vindenvan hetHout interessant om ook eens Dhr. drs.

H.J. (Henk) Universiteit Tilburg, Katholieke een heel anderFaculteit kennisgebied te exploreren.

Theologie, Postbus 3508 TC Utrecht En80101, daar dringt zich de vergelijking op 030-2531888/9051 tussen dit uitgangspunt en de lithografie. e-mail:Een h.j.vanhout@uvt.nl in het oog springend boeket kent een

variatie aan soorten.

Drs. Gerard W. van Dorp Algemeen coördinator

INHOUDSOPGAVE Voorwoord

1

Het onderwijsaanbod van HOVO Utrecht

5

Alle cursussen op een rij van het najaar 2014

6

Alle cursussen op een rij van het voorjaar 2015 (inhoud volgt in november 2014)

8

Studiereizen voorjaar 2015

10

De cursussen ingedeeld op dag

11

Leergangen 2014 - 2015

13

Alle docenten van het najaar 2014

16

Cursussen najaar 2014

17

Studiereis

66

Vrienden van HOVO

76

Praktische informatie Wie zijn wij?

Het Bestuur Het Bureau De Programmacommissies De Coรถrdinatoren van HOVO Utrecht HOVO Nederland Links naar de partners van HOVO Utrecht

70 70 71 71 72 72

Algemene voorwaarden Aanmelden en betalen Over- of onderinschrijving Annuleren Cursusprijs Uitval cursusbijeenkomst(en) Cursuslocaties en cursustijden Studiemateriaal Cursuscontactpersonen Evaluatie cursussen Voorwaarden van de excursies Voorwaarden studiereizen Vakanties

72 72 72 73 73 73 73 73 73 74 74 74

Formulieren Aanmeldingsformulier voor de cursussen

77

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties?

79

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod nodig zijn. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg naast deze gids ook regelmatig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).

HET ONDERWIJSAANBOD VAN HOVO UTRECHT CURSUSSEN

LEZINGEN

De cursussen en lezingen van HOVO Utrecht spelen in op uw belangstelling voor wetenschap en cultuur. U ontmoet tijdens de cursussen mensen met een vergelijkbare belangstelling. Een cursus van HOVO Utrecht bestaat in het algemeen uit zes of acht colleges van tweemaal drie kwartier, met tussendoor een pauze. Bij enkele cursussen zijn facultatieve excursies opgenomen.

HOVO-cursussen volgt u voor uw genoegen: er zijn geen tentamens. De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegenheid voor discussie en het stellen van vragen. Het niveau en de studiebelasting van onze cursussen zijn ongeveer gelijk aan die van de colleges in het reguliere hoger onderwijs. Voor het volgen van een cursus is geen specifieke voorkennis vereist, tenzij dat bij de beschrijving is aangegeven.

Naast de cursussen organiseert HOVO Utrecht bijeenkomsten waar een lezing wordt gegeven. Deze zijn ook bedoeld voor het bevorderen van contacten tussen cursisten. Voorbeelden zijn de lezingen tijdens de Opening van het Cursusjaar en de Zomeracademie.

LEERGANGEN Soms wordt een serie cursussen verspreid over meerdere semesters of cursusjaren gegeven, rond een thema of rond meerdere disciplines. We noemen dat een leergang.

U kunt een cursus die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

STUDIEREIZEN Het programma omvat ook enkele studiereizen, gekoppeld aan een voorafgaande cursus (soms op locatie). De reisbureaus met wie wij samenwerken hanteren de reisvoorwaarden van de ANVR. Voor studiereizen die door de docenten zelf worden georganiseerd geldt het studiereisprotocol van HOVO Utrecht. Zie verder de specifieke informatie bij de beschrijving van de studiereizen.

CODERING CURSUS Uit de codering van de cursus is o.a. op te maken door wie de cursus gegeven wordt en de categorie waaronder deze valt,: 1e cijfer: 1=HU - 2=HUA - 3=UU - 4=UvH - 5=FKT. De letter is de 1e letter van de categorie, bv.

A=Architectuur, E=Economie enz. Het cijfer daarna geeft het cursusjaar aan. Bv 1A4: een architectuurcursus, aangeboden door de Hogeschool Utrecht in 2014. De laatste 3 cijfers zijn de volgorde in de cursusgids.

5

ALLE CURSUSSEN OP EEN RIJ VAN HET NAJAAR 2014 CURSUSSEN

Q ARCHITECTUUR Nederlandse stedenbouw in de twintigste eeuw Europese architectuur 1400-1800

1A4-301 3A4-302

18 19

Misdaadbestrijding kan effectiever Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie Hoe gaat het met onze parlementaire democratie?

Komt er ooit een einde aan globalisering?

3E4-303 3E4-304 3E4-305 3E4-306

20 21 22 23

Filmcursus: Licht in het donker De filmgeschiedenis van 1896 - 1959 (deel 1)

3F4-307 2F4-308

24 26

1G4-309 1G4-310 1G4-311 1G4-312 2G4-313 3G4-314 3G4-315 3G4-316

27 28 29 30 31 32 33 34

Van Mozes tot Nietzsche

4H4-317

35

Griekse mythologie in beeld Richard Strauss (1864-1949) Utrechtse schilders in de Gouden Eeuw Het Spaanse amalgaam in Barcelona Jazz, oorsprong en ontwikkeling Negentiende-eeuwse kunstwerken met een verhaal De opera’s van Mozart Kunst na de tweede wereldoorlog Italiaanse Hoogrenaissance en Maniërisme 1500-1600

1K4-318 1K4-319 1K4-320 1K4-321 2K4-322 2K4-323 2K4-324 2K4-325 3K4-326

36 37 38 39 40 41 42 43 44

2L4-327 2L4-328 3L4-329 3L4-330 3L4-331

45 46 47 48 49

Q ECONOMIE EN RECHT

Q FILMWETENSCHAP (CURSUS EN FILM)

Q GESCHIEDENIS Het Midden-Oosten na de Lente De middeleeuwse buurten van Utrecht Nederlands Oud Schrift Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht De beeldenstorm (1566) De Etrusken Seks en gezondheid in de middeleeuwen ‘Heer, behoed ons keizerrijk!’

Q HUMANISTIEK Q KUNST, KUNSTGESCHIEDENIS EN MUZIEK

Q LETTEREN EN TALEN Karakterdames Van Nederlands-Indië naar Indisch Nederland James Joyce’s Ulysses: Sirens Inferno: reis door Dantes hel Spanjes worsteling met de moderniteit 6

Q MENS- EN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN Inleiding in de toegepaste psychologie ‘Freud is niet dood, hij deed alleen een dutje’ De ‘Russische ziel’ na 1991 Verzorgingsstaat en ongelijkheid

1M4-332 2M4-333

50 51

3M4-334 3M4-335

52 53

Kosmische evolutie De verborgen attractie van de Aarde Het laatste nieuws uit de kosmos De Speciale Relativiteitstheorie

3N4-336

54

3N4-337 3N4-338

55 56

3N4-339

57

3R4-340 5R4-341

58 59

5R4-342

60

Q NATUURWETENSCHAPPEN EN GENEESKUNDE

Q RELIGIE Maskers en maskerades Eros en Agapè: een liefdesgeschiedenis Hugo Ball: ‘gadji beri bimba’

Q WIJSBEGEERTE

Mythen als vensters op de werkelijkheid Filosoferen en wandelen Levenswijsheid en levenskunst - deel 2 Goed en Kwaad in Spinoza’s Ethica - deel IV Filosofie, wetenschap en geloof STUDIEREIS 7-daagse reis naar New York

1W4-343

61

2W4-344 2W4-345

62 63

3W4-346 3W4-347

64 65

2S5-105

66

7

ALLE CURSUSSEN OP EEN RIJ VAN HET VOORJAAR 2015 (De gids met de cursusbeschrijvingen verschijnt in november 2014).

CURSUSSEN

Q ARCHITECTUUR De geschiedenis van de architectuur Toegelicht aan de hand van bouwstijlen in Amersfoort

Mw. drs. W.T.M. Tiemes. Woensdag 14-16u. 11, 18, 25 mrt; 1, 8, 15, 22, 29 apr (8). Op 1 en 29/4 stadswandeling

Q FILMWETENSCHAP (CURSUS EN FILM) Film en dictatuur in Latijns-Amerika

Dhr. dr. K. Wellinga in ’t Hoogt - za 11-ca. 14u - 7, 14, 21, 28 febr; 7, 14 mrt (6)

De filmgeschiedenis van ’60 - heden (deel 2) Film als kind van zijn tijd Dhr. J. Salden - wo 14 - 16u - 25 febr; 4, 11, 18, 25 mrt (5)

Q GESCHIEDENIS Op zoek naar een koningsgraf Waar ligt de verborgen tombe van Mencheperra?

Dhr. drs. H.J. Pragt - ma 13.30-15.30u - 19, 26 jan; 2, 9 febr (4)

Het Ottomaanse Rijk en Europa De invloed van een vergeten grootmacht Dhr. drs. T. Erogluer - wo 10-12u - 4, 11, 18, 25 mrt; 1, 8, 15 apr (7) Ons bier De geschiedenis van een cultuurdrank Dhr. L.G. Alberts - vr 15-17u - 6, 13 (exursie), 20, 27 mrt; (niet 3), 10 (excursie), 17 apr Lodewijk XIV, XVI en Napoleon De geschiedenis van drie Franse monarchen Dhr. drs. D. van der Veen - do 14-16u - 5, 12, 19, 26 mrt; 2, 9 apr (6) Een geschiedenis van de archeologie Graven in de Levant, het ‘Land van de Bijbel’

Dhr. drs. B. Wagemakers - ma en wo 10.30-12.30 en 13.30-15.30u, di 10.30-12.30u 30, 31 mrt, 1 apr (5)

De middeleeuwse buurten van Utrecht Wandelingen door vier parochies Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers - di 10.30-12.15u - 7, 14, 21, 28 apr (4)

De Vrede van Utrecht Keerpunt in de wereldgeschiedenis

Dhr. dr. M. Brinkman - wo 13.15-15u - 4, 11, 18 (niet 25) febr, 4, 11 mrt (5)

Italië, wat nu? De instabiliteit van Italië in historisch perspectief

Dhr. drs. H.M.G. Schrijnemakers - di 13.15-15u - 3, 10, 17, (niet 24) febr; 3, 10, 17 mrt (6)

Waarom eigenlijk, twee eeuwen koninkrijk?

Dhr. dr. A. Doedens; mw. dr. M. van de Vrugt - di 11.12.45u - 3, 10, 17, 24 febr; 3, 10, 17, 24 mrt (8)

Ontdek 2000 jaar Domplein in Utrecht Historische ontwikkeling in zeven lagen in de tijd Dhr. prof.dr. W.H. Gispen e.a. - vr 10.30-12.30u - 6, 13, 20, 27 mrt; (niet 3), 10, 17, 24 apr (7) 8

Q KUNST, KUNSTGESCHIEDENIS EN MUZIEK Jeroen Bosch en Pieter Bruegel Visionaire schilders op de drempel van de nieuwe tijd

Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers - di 10.30 -12.30 u - 27 jan; 3, 10, 17, (niet 24), febr; 3, 10, 17, 24 mrt (8)

Griekse goden en helden in een nieuw perspectief

Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk - wo 11-13u - 27 jan; 3, 10, 17, (niet 24), febr; 3, 10, 17, 24 mrt.(8)

Spaanse meesters El Greco, Velázquez en Goya Mw. drs. S.W. van Roosmalen - do 10-12u - 5, 12, 19, 26 mrt; 2 apr (5) Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen - vr 11-12.45u – 23, 30 jan; 6, 13, 20, (niet 27) febr, 6 mrt (exc) Le Concert Spirituel Het Europese muziekleven van 1725 tot 1790, gezien door Parijse ogen Dhr. drs. J. Nuchelmans - ma 11-13u - 2, 9, 16, 23 mrt (4) Beroemde opera’s uit de twintigste eeuw

Dhr. drs. C. Verhamme - vr 10.30-12.30+13.30-16.00u-10, 17, 24 apr; 1 mei (8)

Twintigste-eeuwse kunstwerken met een verhaal Kunst bekeken vanuit diverse invalshoeken Dhr. drs. J. Versteegh - wo 13.30-15.30u - 11, 18, 25 mrt; 1, 8, 15, 22, 29 apr (8)

De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen (vijfde tot elfde eeuw). Deel 3 Leergang ‘Kunst en Cultuurgeschiedenis’

Q LETTEREN EN TALEN Romananalyse Enkele romans van J.M. Coetzee

Mw. drs. A. van der Ree - wo 10.45-12.45u - 14, 28 jan; 11 febr (3)

Inleiding in de literatuurwetenschap

Dhr. dr. J.J.M. van Stralen - vr 11-13u - 14, 21 feb; 7, 14, 21, 28 mrt; 4, 11 apr (8)

De Toverberg van Thomas Mann Document van Duitsland op weg naar de Eerste Wereldoorlog Dhr.drs M. Hagdorn- wo 13.15-15u - 4, 11, 18, (niet 25) febr; 4, 11, 18, 25 mrt; 1, 8, 15 apr (10)

Purgatorio: reis over Dantes louteringsberg (deel II)

Mw. dr. J.A.M. van der Helm - do 13.15-15u - 5, 12, 19, 26 mrt (4)

Q MENS- EN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN De bewakers bewaakt Leiderschap en politieke journalistiek

Dhr. drs. R. van Broekhoven - do 10.30-12.30u - 5, 12, 19, (niet 26), febr; 5, 12, 19 ,26 mrt; 2 apr (8)

Het religieuze spectrum van Suriname

Dhr. drs. T. Polimé (cursusleider) e.a. - do 9.45-12u - 8, 15, 22, 29 jan; 5, 12, 19, 26 febr (8)

De ‘China Dream’: visioen of werkelijkheid?

Dhr. dr. L. van Grunsven; dhr. drs. J. Borchert - di 11-12.45u - 27 jan; 10, 24 febr; 3, 17, 31 mrt (6) 9

Q NATUURWETENSCHAPPEN EN GENEESKUNDE Introductie in de kwantummechanica

Dhr. dr. G. Koekoek - do 13.15-15u - 29 jan; 5, 12, 19, 26 febr; 5 mrt (6)

Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied

Invloeden op landschap, bevolking en cultuur Dhr. prof. dr. M.J.R. Wortel; dhr. dr. M.J. van Bergen; dhr. dr. P.Th. Meier - wo 14-15.45u - 4, 11, 18, 25 febr; 4, 11, 18, 25 mrt (8)

Schizofrenie Meer dan dopamine

Mw. prof. dr. I. Sommer - ma en wo 9, 11 febr (2)

Colleges van steeds weer andere medische topspecialisten Deel 6 Leergang Medische colleges

Coörd.: Dhr. prof. dr. D. Bär - wo 15.15-17u – 4, 11, 18, 25 mrt; 1 apr (5)

De baas in je brein

Dhr. prof. dr. C. Brunia - ma 13.15-15u – 2, 9, 26, 23 febr, 2, 9, 16, 23 mrt (8)

Hoe speelt die plant dat klaar?

Dhr. dr. F. Bienfait - di 11-12.45u - 3, 10, 17, 24, 31 mrt; 7 apr (6)

Q RELIGIE De islam in het middelpunt

Mw. drs. H. Kurs¸un-Apak - vr 11-13u - 6, 13, 20 febr; 6, 13, 20, 27 mrt; 3 apr (8)

Bijbel en Literatuur. Gevallen engelen en kapotte knieën Dhr. prof. dr. P. Beentjes - ma 14-16u - 8, 22 jan; 5, 19 febr; 5, 19 mrt (6)

Q WIJSBEGEERTE De ‘machinemens’ In de geneeskunde en in het denken over ziekte en gezondheid.

Mw. dr. P.J. van den Haak - do 13.15-15u - 5, 12, 19, 26 febr; 5,12 mrt (6)

Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme

Zorg voor jezelf of zorg voor de ander: een tegenstelling?

Mw. prof. dr. I. Bulhof - do 10.30-12.30u - 12, 19, (niet 26) febr; 5, 12, 19, 26 mrt (6)

Kunst en onze werkelijkheid Een filosofische benadering Dhr. R. van Gerwen - vr 3 apr 10-12u, overige vr 10-16u, 3, 10, 17, 24 apr (4) Filosoferen en wandelen

dhr. drs. E. Brinckmann-1e vr 10-12u en overige 10-16u-3, 10, 17, 24 apr (4)

STUDIEREIZEN 7-daagse studiereis naar New York

Mw. drs. L. le Blanc - 21 t/m 27 mrt

16-daagse studiereis naar Suriname Het Religieuze spectrum van Suriname

Dhr. drs. Th. Polimé - 7 t/m 22 mrt

19-daagse studiereis naar China met cursus op locatie

China’s contrasten: stedelingen, minderheden, en de Chinese droom Dhr. dr. L. van Grunsven; dhr. drs J. Borchert - 11 t/m 29 mei 10

DE CURSUSSEN VAN HET NAJAAR 2014 INGEDEELD OP DAG Maandagochtend

Misdaadbestrijding kan effectiever Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie

22 september-10 oktober 22 september-10 november

20 21

22 september-17 november 22 september-10 november 10 november-19 januari 10 november-19 januari

40 47 49 65

22 september-3 november

59

9 september-30 september 30 september-25 november 7 oktober-2 december 23 september-18 november 7 oktober-2december 11 november-16 december

28 29 30 32 37 61

7 oktober-18 november 28 oktober-2 december 23 september-18 november 7 oktober-25 november

22 33 54 58

8 oktober-3 december 29 oktober-25 november 24 september-26 november 24 en 25 september

18 26 36 44

8 oktober-12 november

45

19 en 26 november 24 september-19 november 26 november-21 januari 24 en 25 september

31 41 43 44

17 september-19 november 24 september-19 november 17 september-5 november 12 november-14 januari 24 september-3 december

50 51 52 53 64

Maandagmiddag

Jazz, oorsprong en ontwikkeling James Joyce’s Ulysses: Sirens Spanje’s worsteling met de moderniteit Filosofie, wetenschap, geloof Eros en agapè: een liefdesgeschiedenis Dinsdagochtend

De middeleeuwse buurten van Utrecht Nederlands Oud Schrift Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht De Etrusken - nog steeds een raadsel?

Richard Strauss (1864-1949) Mythen als vensters op de werkelijkheid Dinsdagmiddag

Hoe gaat het met onze parlementaire democratie?

Seks en gezondheid in de middeleeuwen Kosmische evolutie Maskers en maskerades Woensdagochtend

Nederlandse stedenbouw in de twintigste eeuw De filmgeschiedenis van 1896 - 1959 (deel 1) Griekse mythologie in beeld Italiaanse Hoogrenaissance en Maniërisme 1500-1600 (+ middag + donderdag) Karakterdames Woensdagmiddag

De Beeldenstorm (1566) Negentiende-eeuwse kunstwerken met een verhaal Kunst na de tweede wereldoorlog Italiaanse Hoogrenaissance en Maniërisme 1500-1600 (+ ochtend + donderdag) Inleiding in de toegepaste psychologie ‘Freud is niet dood, hij deed alleen een dutje’ De ‘Russische ziel’ na 1991 Verzorgingsstaat en ongelijkheid Goed en Kwaad in Spinoza’s Ethica Deel IV

11

Woensdagavond

Het Spaanse amalgaam in Barcelona

12 november-17 december

39

25 september-13 november 30 oktober-27 november

19 38

24 en 25 september

44

Donderdagochtend

Europese architectuur 1400-1800 Utrechtse schilders in de Gouden Eeuw Italiaanse Hoogrenaissance en Maniërisme 1500-1600 (+ middag, + woensdag) Donderdagmiddag

Van Mozes tot Nietzsche Italiaanse Hoogrenaissance en Maniërisme 1500-1600 (+ ochtend, + woensdag) Inferno: reis door Dantes hel De verborgen attractie van de Aarde De Speciale Relativiteitstheorie Hugo Ball: ‘gadji beri bimba’

6 november-11 december

35

24 en 25 september

44

2 oktober-30 oktober

48

25 september-30 oktober 6 november-18 december

55 57

2 oktober-6 november

60

Vrijdagochtend

Misdaadbestrijding kan effectiever (+ maandag) Komt er ooit een einde aan globalisering?

‘Heer, behoed ons keizerrijk!’

Van Nederlands-Indië naar Indisch Nederland Filosoferen en wandelen (+ middag) Levenswijsheid en levenskunst

22 september-10 oktober

20

14 november-16 januari

23

7 november-12 december 10 oktober-21 november

34 46

26 september-17 oktober

62

26 september-17 oktober

63

Vrijdagmiddag

Het Midden-Oosten na de Lente De opera’s van Mozart Het laatste nieuws uit de kosmos Filosoferen en wandelen (+ ochtend)

26 september-21 november

27

26 september-21 november 26 september-10 oktober

42 56

3 oktober-17 oktober

62

4 oktober-15 november

24

Zaterdagochtend

Filmcursus: Licht in het donker

12

LEERGANGEN 2014-2015 De cursussen van een leergang kunnen ook los gevolgd worden.

Q ARCHITECTUUR ‘Stedenbouw’ – tweedelig Dhr. ing. AVB P. Kurstjens Woensdag 10.00-12.00 uur (8) Najaar 2014 Deel 1: Nederlandse stedenbouw in de twintigste eeuw (1A4-301) Najaar 2015 Deel 2: Stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw ‘Architectuurgeschiedenis,vormgeving’, functie en betekenis van architectuur van de middeleeuwen tot heden – driedelig Mw. drs. I. van Koningsbruggen. Donderdag 11.00-12.45 uur (8) Sept-nov 2013 Deel 1: Architectuur van de middeleeuwen.

Sept-nov 2014 Deel 2: Europese architectuur 1400-1800 (3A4-302) Sept-nov 2015 Deel 3: Moderne architectuur

Q ECONOMIE EN RECHT ‘Recht, economie en politiek’ – tweedelig Dhr. drs. C.J.A. Crasborn: Deze leergang wordt vervangen door losse cursussen.

Q FILM ‘Filmgeschiedenis – tweedelig Dhr. drs. J. Salden: Woensdag 11.00-14.00 uur (5) Okt-nov 2014 Deel 1: De filmgeschiedenis van 1896 – 1959 (2F4-307 ) Febr-mrt 2015 Deel 2: De filmgeschiedenis van`60 - heden

Q GESCHIEDENIS ‘Klassieke Griekse mythologie’ – tweedelig Mw. drs. S.E. Lenselink: Woensdag 11.00 - 13.00 uur (8) Sept-okt-nov 2014 Deel 1: Griekse mythologie in beeld (1K4-318) Jan-febr-mrt 2015 Deel 2: Griekse goden en helden in nieuw perspectief

Q KUNST, KUNSTGESCHIEDENIS EN MUZIEK ‘Kunst- en Cultuurgeschiedenis’ – achtdelig Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur (5) Jan-feb-mrt 2014: Deel 1 en 2: Van grotten tot catacomben (ca. 35.000 v.Chr. - 400 n.Chr.).

Jan-feb-mrt 2015: Deel 3: De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen (vijfde tot elfde eeuw) Sept-okt-nov 2015: Deel 4: De kunst van de heersers: kerk, adel en vermogende burgers (elfde tot vijftiende eeuw) Jan-feb-mrt 2016: Deel 5: Het toppunt bereikt (zestiende eeuw) Sept-okt-nov 2016: Deel 6: Crisis in de kunst (zestiende en zeventiende eeuw) Jan-feb-mrt 2017: Deel 7: Macht, overwinning en rede (zeventiende en achttiende eeuw) Sept-okt-nov 2017: Deel 8: Een breuk met de traditie (negentiende en twintigste eeuw) ‘Italiaanse Kunst- en Architectuurgeschiedenis’ – tweedelig Drs. E. Kurpershoek: Woensdag en donderdag 11.00-12.45 uur en 15.15 – 17.00 uur (4x) Juli 2014 Deel 1: Italiaanse Renaissance 1400-1500 September 2014 Deel 2: Italiaanse Hoogrenaissance en Maniërisme 1500-1600

13

Q LETTEREN EN TALEN ‘De Spaanse Passie’ – driedelig Mw. dr. I.C. Lorda: Maandag 15.15 - 17.00 uur. (8) Nov-dec-jan 2013 Deel 1: Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw.

Nov-dec-jan 2014 Deel 2: Spanjes worsteling met de moderniteit. (3L4-331) Nov-dec-jan 2015 Deel 3: Modern Spanje: de afbrokkeling van stereotypen “Dantes Divina Commedia” – tweedelig Mw dr. J.A.M. van der Helm: donderdag 13.15 – 15.00 uur. (4) Oktober 2014 Deel 1: Inferno: reis door Dantes hel (3L4-330) Maart 2015 Deel 2: Purgatoria: reis door Dantes louteringsberg

Q MENS- EN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN ‘Politiek, filosofie & journalistiek’ – driedelig Dhr. drs. R. van Broekhoven: Donderdag 10.30 - 12.30 uur. (8) Febr-mrt-apr 2015 Deel 1: De bewakers bewaakt Voorjaar 2016 Deel 2: Politieke filosofie Voorjaar 2017 Deel 3: Goed denken over kwaad ‘Toegepaste psychologie’ – tweedelig Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. (8) Sept-okt-nov 2014 Deel 1: Persoonlijkheidsleer. (1M4-332) Sept-okt-nov 2015 Deel 2: Inleiding in de toegepaste psychologie ‘De Russische ziel’ – vierdelig Mw. dr. R. Leenders: Woensdag 13.15 - 15.00 uur. (8) Sept-okt-nov 2013 Deel 3: ‘De Russische ziel’ 1917-1991 Sept-okt-nov 2014 Deel 4: ‘De Russische ziel’ na 1991 (3M4-334) Sept-okt-nov 2015 Deel 1: ‘De Russische ziel’ 1700-1850 Sept-okt-nov 2016 Deel 2: ‘De Russische ziel’ 1850-1917

Q NATUURWETENSCHAPPEN EN GENEESKUNDE ‘Medische colleges van topspecialisten’ – meerdelig Dhr. prof. dr. D. Bär: Leergang (van steeds andere topspecialisten) Woensdag 15.15 - 17.00 uur. (5) Maart 2014 Deel 5: Medische colleges.

Maart 2015 Deel 6: Medische colleges.

Q WIJSBEGEERTE Filosoferen en wandelen-tweedelig Dhr. drs. E. Brinckmann: Vrijdag 10.00-12.00 uur. (4) Sept-okt 2014 Deel 1: Filosoferen en wandelen, landschapsfilosofie deel1.

April 2015 Deel 2: Filosoferen en wandelen, landschapsfilosofie deel 2

14

‘Filosofie. Levenswijsheid en levenskunst’ – tweedelig Dhr. drs. A. Ziegelaar: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur. (4) Febr-mrt-apr 2014 Deel 1: Levenswijsheid en levenskunst.

Sept-okt 2014 Deel 2: Levenswijsheid en levenskunst. (2W4-343) ‘De Ethica van Spinoza’ – vijfdelig Dhr. dr. J. Scheren en mw. dr. F. Jara: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. (10) Sept-okt-nov 2013 Deel 3: Ethica deel 3.

Sept-okt-nov 2014 Deel 4: Ethica deel 4. (3W4-344) Sept-okt-nov 2015 Deel 5: Ethica deel 5.

‘Geschiedenis van de filosofie’ – vierdelig Dhr. prof. dr. J.M. van Ophuijsen, dhr. dr. T.L. Tieleman en dhr. prof. dr. P. Ziche: Maandag 13.15 - 15.00 uur. (10) Nov-dec-jan 2013 Deel 2: Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance.

Nov-dec-jan 2014 Deel 3: Vroegmoderne filosofie -17e en 18e eeuw.

(3W4-345) Nov-dec-jan 2015 Deel 4: Moderne en hedendaagse filosofie.

Nov-dec-jan 2016 Deel 1: Van Thales tot Plotinus.

15

ALLE DOCENTEN VAN HET NAJAAR 2014 A

Mw. drs. A.H. Adriaans-van Schaik (1K4-320, pag xx) Mw. dr. I. Aben (3N4-336, pag. xx)

B

Dhr. prof. dr. W.E.A. van Beek (3R4-340, pag xx) Mw. drs. L. le Blanc (2K4-325, pag xx) Dhr. prof. dr. ir. J.A.M. Bleeker (3N4-336, pag xx) Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers (1G4-310, 1G4-312, pag xx) Dhr. drs. F.G. Bosman (5R4-342, pag xx) Dhr. prof. dr. F. Bovenkerk (3 E4-303, pag xx) Dhr. dr. P.W.F. Brinkman (1K4-321, pag xx) Dhr. drs. E. Brinckmann (2W4-344, pag xx)

C

Mw. dr. L. Coenen (3L4-331, pag xx) Dhr. mr. drs. C.J.A. Crasborn (3 E4-305, pag xx)

D

Mw. drs. F. Dekkers (2L4-327, pag xx) Dhr. drs. E. Dirksen (3M4-334, pag xx) Dhr. drs. H.L. van Dolen (3G4-316, pag xx)

F

Dhr. dr. R. Fagel (3L4-331, pag xx)

G

P

I

R

Dhr. dr. C. Ierna (3W4-347, pag xx)

J

Mw. dr. F. Jara Gomez (3W4-346, pag xx)

K

Dhr. dr. L. ten Kate (4H4-317, pag xx) Dhr. dr. G. Koekoek (3N4-339, pag xx) Mw. drs. I. van Koningsbruggen (3A4-302, pag xx) Dhr. ing. AvB.P. Kurstjens (1A4-301, pag xx) Dhr. drs. E. Kurpershoek (3K4-326, pag xx)

L

Dhr. drs. A. Ladan (2M4-333, pag xx) Dhr. prof. dr. C.G. Langereis (3N4-337, pag xx) Mw. dr. R. Leenders (3M4-334, pag xx) Dhr. drs. W.H. Lenselink (1G4-311, pag xx) Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk (1K4-318, pag xx) Mw. prof. dr. O.S.H. Lie (3G4-315, pag xx) Mw. dr. I.C. Lorda (3L4-331, pag xx)

Dhr. dr. V. Gijsbers (3F4-307, pag xx), pag xx) Dhr. dr. W.A.W. de Graaf (3M4-335, pag xx), pag xx)

M

H

Mw. drs. M. Nieto Fargallo (3L4-331, pag xx) Dhr. dr. B. Noordenbos (3M4-334, pag xx)

Dhr. dr. mr. M.J.M. Hageman (2G4-313, pag xx) Dhr. prof. dr. J. Heise (3N4-338, pag xx) Mw. dr. J.A.M. van der Helm (3L4-330, pag xx) Dhr. prof. dr. H. Henrichs (3L4-331, pag xx)

16

Mw. dr. T.L. Heres (3G4-314, pag xx) Dhr. prof. dr. H. Hermans (3L4-331, pag xx) Mw. dr. Ch. Hille (3M4-334, pag xx) Dhr. drs. R. Hoff (1G4-309, pag xx)

Dhr. prof. dr. R. Maier (3M4-335, pag xx)

N

O

Dhr. dr. E-O. Onnasch (3W4-347, pag xx)

Dhr. prof. dr. B. Paasman (2L4-328 , pag xx) Mw. drs. N. Pronk-van der Hoven (1M4-332, pag xx)

Mw. drs. L. Reguera (3L4-331, pag xx) Dhr. dr. T. van Rietbergen (3 E4-306 , pag xx) Mw. dr. Y. RodrĂ­guez (3L4-331, pag xx) Dhr. dr. H.J. Roelfsema (3 E4 -304, pag xx)

S

Dhr. J. Salden (2F4-308, pag xx) Dhr. T. Salemink (5R4-342, pag xx) Dhr. dr. J. Scheren (3W4-346, pag xx) Dhr. dr. H.G. Schipper (1W4-343, pag xx) Mw. prof. dr. D. Siegel (3M4-334, pag xx) Dhr. H. Smeets (3M4-334, pag xx) Mw. L. Starink (3M4-334, pag xx) Dhr. prof. dr. E. Storm (3L4-331, pag xx)

T

Dhr. dr. J. Touber (3W4-347, pag xx)

V

Dhr. prof. dr. R.A. te Velde (5R4-341, pag xx) Dhr. drs. C. Verhamme (2K4-324, pag xx) Dhr. drs. J. Versteegh (2K4-323, pag xx) Dhr. prof. dr. P.J. de Voogd (3L4-329, pag xx)

W

Dhr. G. Wolfswinkel (2K4-322, pag xx)

Z

Dhr. prof. dr. P.G. Ziche (3W4-347, pag xx) Dhr. drs. A. Ziegelaar (2W4-345, pag xx) Dhr. drs. M.S. Zwitser (1K4-319, pag xx)

cursussen

(en studiereis)

NAJAAR 2014 17

1A4-301 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Stedenbouw’

Nederlandse stedenbouw in de twintigste eeuw Beeldende verhalen over onze bebouwde omgeving

Paul Citroen, Metropolis, 1923

Deze cursus is de eerste van de Leergang ‘Stedenbouw’.

Vanuit de ruimte gezien is Nederland een grote stad, die vooral in de twintigste eeuw is gevormd op basis van ideeën over de ideale samenleving, esthetische beschouwingen, praktische eisen en de politiek. Iedereen heeft daar wel een verhaal bij dat uit eigen ervaringen is opgebouwd. Wat deze verhalen bindt wordt in deze cursus in zowel ruimtelijke als procesmatige zin uit de doeken gedaan, aan de hand van de begrippen particulier-collectief-openbaar. We bespreken enkele grote bewegingen in de recente geschiedenis van onze steden.

We beginnen dicht bij huis met de groei van de stad Utrecht in de twintigste eeuw. Daarna bespreken we de industrie als ordenend principe (fabrieksdorpen, industriesteden en een ontploffing), de stedenbouw van Berlage, en de maakbare samenleving (de tuindorpen, de wijkgedachte en het functionalisme).

Vervolgens komen aan bod de Wederopbouw (gastcollege door mw. drs. A. Blom), het nieuwe stadscentrum vanuit de auto, nieuwe steden, groeikernen en Vinexwijken, en tot slot de ‘supermarktstad’ als toekomstscenario. Vele grote, middelgrote en kleine Nederlandse steden passeren hierbij de revue. Deze cursus is een beeldend verhaal over onze steden, met veel tekeningen, foto’s en stadsplattegronden.

Het is een ontdekkingstocht die u steden op een andere manier leert zien.

Dhr. ing. AvB. P. Kurstjens werkte als stedenbouwkundige in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Tilburg en heeft een adviesbureau. Hij doceerde Geschiedenis van de Stedenbouw aan de NHTV in Breda (Urban Design) en aan verschillende andere hogescholen. Mw. drs. A. Blom is specialist Wederopbouw en Naoorlogse stedenbouw van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. cursusdata: 8, 15, (niet 22), 29 oktober, 5, 12, 19, 26 november, 3 december 2014 (8). tijd: Woensdag 10.00 - 12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Tijdens de colleges worden een samenvatting met literatuurverwijzing en een hand-out van de presentatie digitaal ter beschikking gesteld. cursusprijs: € 195,docent:

18

3A4-302 Universiteit Utrecht Driedelige Leergang ‘Architectuur-geschiedenis’

Europese architectuur 1400-1800

Een ontdekkingsreis door de geschiedenis van de architectuur

Henry Parke (1819) Student onderzoekt de tempel van Castor en Pollux in Rome.

Pen en waterverf, 93.5 x 63.5 cm, Soane’s Museum Londen.

Dit is de tweede cursus van de Driedelige Leergang ‘Architectuurgeschiedenis’. De cursus is ook goed los te volgen.

Deze cursus biedt inzicht in de architectuur van Renaissance, Barok en Classicisme. We analyseren ontwerpen van bekende architecten in relatie met theorieën over wat goede architectuur moest zijn. Deze bouwden voort op het architectuurtraktaat van Vitruvius uit de tijd van keizer Augustus. Kennis van de cultuurhistorische context is daarbij onmisbaar: pausen en kardinalen, koningen en prinsen, kooplieden en stedelijke bestuurders hoopten immers met gebouwen, tuinontwerpen en stadsaanleg associaties met de klassieke oudheid op te roepen, om zo een overtuigend decor voor hun eígen handelen te scheppen.

Daarnaast gaan we in op minder bekende gebouwen en regio’s. Ook daar was vaak sprake van een ‘renaissance’.

Soms verwerkte men vormen uit de klassieke oudheid, soms juist uit het eigen verleden en de eigen bouwtraditie.

Altijd was het doel om met architectuur een beeld van de eigen identiteit te creëren, zoals bijvoorbeeld aan hoven in Portugal en Praag en in steden in Vlaanderen en NoordDuitsland.

Tenslotte krijgt de recente omgang met dit erfgoed aandacht: veel is bewust op een bepaalde manier gerestaureerd. Daarom biedt de cursus geen traditioneel overzicht van de architectuur van Renaissance, Barok en Classicisme, maar is zij juist een ontdekkingsreis door de architectuur van een tijdperk.

Mw. drs. I. van Koningsbruggen is docent Architectuurgeschiedenis en Erfgoedstudies aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en adviseur op het gebied van welstand en monumenten. cursusdata: 25 september, 2, 9, 16, 23, 30 oktober; 6, 13 november 2014 (8). tijd: Donderdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Elke cursist ontvangt een samenvatting per bijeenkomst. Aanbevolen: John Summerson (1966/1980), The Classical Language of Architecture. Londen: Thames & Hudson. David Watkin (2001) De Westerse Architectuur: Een geschiedenis.

Nijmegen: Sun. cursusprijs: € 195,docent:

19

3E4-303 Universiteit Utrecht

Misdaadbestrijding kan effectiever

Methoden uit de Criminologie helpen de misdaad aan te pakken

Al Capone (1899-1947).

Criminologen hebben hun eigen manier om misdaad en misdadigers te bestuderen. Uit deze inzichten komen zeer uiteenlopende wijzen van optreden voort. Na een algemene introductie in het vak over aard en omvang van de misdaad komen de oervormen van georganiseerde misdaad in Italië en de Verenigde Staten aan de orde.

Hoe heeft men die geprobeerd te bestrijden? Antimaffiawetgeving? RICO? (Racketeer Influenced and Corrupt Organizations Act), Kroongetuigeregelingen? Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel? Anticorruptiemaatregelen? En hebben die aantoonbaar geholpen of het probleem alleen maar groter gemaakt? Gewapend met deze kennis kunnen we de aard en omvang van de problemen in Nederland begrijpen: hennepteelt, internationale drugssmokkel en de handel in mensen.

Daarna behandelen we de achtergronden van het wereldwijde verschijnsel van terrorisme en de wijze waarop mensen radicaliseren. Maar we kijken ook naar de manier waarop zij weer kunnen deradicaliseren en uittreden.

Welke nationale en internationale middelen worden ingezet om het tegen te gaan? Helpen die middelen? Voorbeelden zijn: Rote Armee Fraktion, Brigate Rosse, IRA, Molukse gijzelingen, Jihadisme. Gewoonlijk denkt men bij de bestrijding aan het strafrecht en het bestuursrecht, maar er bestaan veel meer effectieve manieren om het kwaad te bestrijden.

Dhr. prof. dr. F. Bovenkerk is emeritus hoogleraar Criminologie aan de Universiteit Utrecht en Radicaliseringsstudies aan de Universiteit van Amsterdam. voorkennis: Enige kennis van de theorie van de democratische rechtsstaat en het strafrecht strekt tot aanbeveling. cursusdata: 22, 26, 29 september; 3, 6, 10 oktober 2014 (6). tijd: Maandag en vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: A. de Wolf e.a. (2010), Aanpak van radicalisme. M. van San e.a.

(2010), Idealen op drift. M. Husken e.a. (2013) De jacht op crimineel geld.

T. Decorte, red. (2008) Cannabisteelt in de lage landen. F. Bovenkerk (2011) Een gevoel van dreiging (wordt ter plekke gratis uitgedeeld). cursusprijs: €150,docent:

20

3E4-304 Universiteit Utrecht

Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie De wereldeconomie ondergaat een gedaanteverwisseling. China en andere Aziatische Aandeel in het mondiale bruto binnenlands product, in procenten 40 landen komen op, Afrika toont zich meer en 30 meer zelfbewust, Europa wordt van een succes steeds meer een vraagstuk en in de VS 20 neemt de mondiale economische dominantie 10 af. Het zijn allemaal zaken die niet alleen de 0 verhoudingen in de wereldeconomie fundaW.-Europa VS China India -10 1000 1500 1600 1700 1820 1870 1913 1950 1973 2003 2030* menteel veranderen, maar ook het leven van * prognose NRC 240309 / Bron: IMF alledag beïnvloeden. Deze cursus gaat in op Convergentie de onderliggende theoretische factoren die deze veranderingen en de stroomvan economisch fortuin versnelling waarin ze gebeuren verklaren. In een thematische benadering verbinden we de economische theorieën met ontwikkelingen in de praktijk.

Onderwerpen die aan bod komen zijn: Q de gevolgen van de mondiale financiële crisis, ontwikkelingen in de mondiale bankensector en de toekomst van het financiële systeem, Q veranderende economische samenwerking in Europa, de problemen in – vooralsnog – de zuidelijke lidstaten en hoe we verder moeten met Europese instituties, Q de gevolgen van mondiale en regionale handelsliberalisatie, de invloed van multinationale ondernemingen en de effecten van globalisering en technologische ontwikkeling voor arbeid in Nederland, Deze cursus is Q het toenemende economische belang van opkomende markten, hun investeringsgedrag, en het effect op de mondiale politieke verhoudingen, een herhaling van die uit Q de toekomst van ontwikkelingshulp als onderdeel van buitenlands beleid in Nederland. najaar 2013.

Balans herstelt in de wereldeconomie

Dhr. dr. H.J. Roelfsema is directeur Utrecht Center for Entrepreneurship; samen met dhr. dr. L. de Bell werkt beiden Utrecht University School of Economics, Universiteit Utrecht. cursusdata: 22, 29 september; 6,13, 20, 27 oktober; 3, 10 november 2014 (8). tijd: Maandag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt een reader tegen kostprijs uitgereikt. cursusprijs: € 195,docenten:

21

3E4-305 Universiteit Utrecht

Hoe gaat het met onze parlementaire democratie?

Claude Monet: Het Parlement in Londen 1903, ‘The mother of parliaments’

De meesten van ons willen niet af van de parlementaire democratie. Maar ondertussen is er – vergeleken met bijvoorbeeld 30 jaar geleden – grote ontevredenheid en ongerustheid over het functioneren ervan: de belangrijke vragen komen onvoldoende aan bod, er wordt op te korte termijn gedacht, ‘de politiek’ is machteloos tegenover het grote economische gebeuren. Is gebrek aan vertrouwen in het politieke bedrijf langzamerhand niet catastrofaal? Is er daadwerkelijk aanleiding tot twijfel aan de goede wil en inzet van de politici?

In de Tweede Kamer wordt na een zakelijk debat meestal met algemene stemmen beslist, maar niet zodra het over controversiële onderwerpen gaat! In zo’n parlementair debat geven argumenten niet de doorslag. Iedere fractie heeft wel een verstandige opvatting, maar een meerderheid komt tot stand door touwtrekken of ‘uitruil’. En een politiek stelsel is er juist om de grote maatschappelijke controverses goed doordacht te beslechten. In veel gemeentes is het politieke proces nog erger vastgelopen en het Europees Parlement functioneert nog steeds onvolkomen...

Deze cursus gaat na hoe ons politieke stelsel zo kon veranderen, en hoe een gemeenschap het heft weer beter in handen kan krijgen. In dit kader bespreken we ook ideeën zoals vormen van directe democratie, burgerinitiatief en de opheffing van provincies.

Dhr. mr. drs. C.J.A. Crasborn is oud-docent/onderzoeker Staats- en Bestuursrecht aan onder andere de Faculteit Rechten, Universiteit Utrecht. cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18 november 2014 (6). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Een tekstenbundel à € 6,- is op de eerste bijeenkomst verkrijgbaar. cursusprijs: € 150,docent:

22

3E4-306 Universiteit Utrecht

Komt er ooit een einde aan globalisering?

Maken schulden, ongelijkheid en milieuproblemen een einde aan globalisering?

Deze cursus is een enigszins gewijzigde versie van die uit najaar 2013.

De in de jaren tachtig van de vorige eeuw ver doorgevoerde deregulering van het financiële systeem heeft grote sociale en ecologische consequenties gehad. Zo zagen tijdens de ‘neoliberale revolutie’ vooral de allerrijksten hun vermogens enorm toenemen. Geen wonder dat het World Economic Forum onlangs stelde dat de grootste bedreiging voor de wereldeconomie bestaat uit het groeiende inkomensverschil tussen armen en rijken. Günter Pauli betoogt dat het kapitalisme zijn beste tijd heeft gehad, omdat het ongebreidelde consumentisme ten principale slechts tot schulden leidt. De door hem beoogde ‘blauwe economie’ gaat over ecosystemen die hun evolutionaire weg kunnen voortzetten. In deze cursus kijken we naar de bedreigingen van het huidige model en de mogelijke aanpassingen.

Dhr. prof. dr. P. Hooimeijer gaat op zoek naar het demografische optimum: hoeveel mensen kan onze aarde eigenlijk voeden? Ook zal er aandacht zijn voor de mate waarin de biodiversiteit onder druk staat.

Dhr. dr. P. Bijl zal de gevolgen van de CO2 stijging voor de aarde en de zeespiegel proberen te geven, onder meer door diep in het verleden van onze aarde te duiken.

Dhr. dr. J. Farla geeft aan in welke mate wereldwijde innovaties de problemen kunnen oplossen. Is techniek inderdaad in staat om uiteindelijk alles op te lossen?

Dhr. dr. T. van Rietbergen (cursuscoördinator) is docent/ onderzoeker Economische Geografie, met als specialiteiten Economische geografie, multinationale ondernemingen, diensten en vooral globalisering. Evenals de gastdocenten (dhr. prof. dr.

P. Hooimeijer, dhr. dr. P. Bijl en dhr. dr. J. Farla) is hij werkzaam op het Departement Economische Geografie, faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 14, 21, 28 november; 5, 12, 19 (niet 26) december 2014; (niet 2), 9, 16 januari 2015 (8). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Literatuursuggesties volgen tijdens de cursus. cursusprijs € 195,docenten:

23

Filmcursus: Licht in het donker Levensvragen verhelderd door film en filosofie

Together (Lukas Moodysson)

Deze filmcursus bestaat uit geheel andere films en thema’s dan die uit de cursus Film en Filosofie uit najaar 2007.

24

Hoe zeker is onze kennis van de wereld? Bestaat er een objectieve, voor alle mensen identieke waarheid? Is alles al voorbestemd, of kunnen mensen echt vrije keuzes maken? Hoeveel invloed hebben we eigenlijk op ons leven?

Hoe moeten we leven, en waarom? En mogen we daarbij hopen op een betere wereld? Deze fundamentele vragen houden de mensheid al millennia bezig.

Je kunt ze op heel verschillende manieren beantwoorden. Zo probeert de filosoof ze op het theoretische vlak te doordenken, waarbij hij met nieuwe concepten en theorieën op de proppen komt. Schrijvers en filmmakers trachten de grote vragen juist te verhelderen, door het vertellen van concrete verhalen over het menselijk leven.

In deze cursus brengen we filosofische theorieën en filmische vertellingen met elkaar in contact. Zo plukken we de vruchten van beide: de verhelderende begrippen van de filosoof en de aandacht voor het echte leven van de filmmaker. Elke bijeenkomst begint met een korte filosofische inleiding.

Vervolgens bekijken we een volledige film. Daarna gaan we in discussie over wat we gezien hebben en over de betekenis daarvan.

De volgende thema’s en films komen aan bod: Q Scepticisme. Hoeveel weten we van de wereld, en waarop is dit gebaseerd?

Film: Dogtooth (Giorgos Lanthimos, 2009, 94 min.)

Q Relativisme. Is er maar één waarheid? Film: Rashōmon (Akira Kurosawa, 1950, 88 min.)

Q Toeval en Determinisme. Bestaat toeval? Wat als je een andere keuze maakt?

Film: Mr. Nobody (Jaco Van Dormael, 2009, 141 min.)

Q Vrije wil en Autonomie. Hoeveel macht over en verantwoordelijkheid voor zijn lot heeft de mens? Film: Raining Stones (Ken Loach, 1993, 90 min.)

Q Moraliteit en Ethiek. Hoe moet je handelen om juist te leven? Bestaat daarop een eenduidig antwoord? Film: Crimes and Misdemeanors (Woody Allen, 1989, 104 min.)

Q Idealisme en Realiteit. Heeft het zin om te streven naar een betere wereld?

Film: Together (Lukas Moodysson, 2000, 106 min.)

De genoemde films zijn onder voorbehoud en soms Engels ondertiteld.

3F4-307 Universiteit Utrecht, Filmtheater ‘t Hoogt

Dhr. dr. V. Gijsbers is universitair docent Filosofie aan de Universiteit Leiden, waar hij Wetenschapsfilosofie doceert. Hij promoveerde in 2011 cum laude op het proefschrift Explanation and Determination. Daarnaast werkt hij aan een onderzoek naar verklaringen in de wetenschappen over unificatie en over de relatie tussen menselijk handelen en causaliteit. cursusdata: 4, 11, 18, 25 oktober; (niet 1), 8, 15 november 2014 (6). tijd: Zaterdag 11.00 - ca. 14.00 uur. Colleges van 11.00 - 11.45 uur, een kwartier pauze, film vanaf 12.00 uur met nagesprek. Einde circa 14.00, afhankelijk van de filmlengte. plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, 3512 GW Utrecht. Filmzaal 1 boven (alleen bereikbaar via trappen). studiemateriaal: Als optioneel studiemateriaal bij de cursus is elke thematische (dus niet historische) inleiding in de filosofie handzaam. Tijdens de cursus worden links naar relevant online materiaal verstrekt. cursusprijs: €180,-. Het filmkaartje is bij de prijs inbegrepen. docent:

Raining Stones (Ken Loach)

25

2F4-308 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De filmgeschiedenis van 1896 - 1959 (deel 1) Film als kind van zijn tijd

The third man

Het vervolg van deze cursus start in maart 2015.

In dit eerste deel van de vijfdelige filmcursus bespreken we de belangrijkste gebeurtenissen, filmstromingen en filmmakers per periode. Eerst een college van ruim een uur, na de pauze een film.

College 1) De zwijgende cinema: 1896-1915 ‘Stomme’ film, Amerikaans studiosysteem, Europees formalisme, oorlogsdreiging.

Q namen: Lumière-broers, Georges Meliès, D.W. Griffith, Fritz Lang.

Q films: The great trainrobbery, Voyage dans la lune.

College 2) De zwijgende cinema: 1915-1930 WO I, Russische revolutie, La belle époque, geluidsfilm.

Q namen: Buster Keaton, Charles Chaplin, Sergej Eisenstein.

Q films: Ben Hur, Pansterkruiser Potemkin, Metropolis, The Kid. College 3) De jaren 30: 1930-1939 De gouden eeuw, de economische crisis, fascisme in Europa.

Q namen: The Marx Brothers, Ernst Lubitsch, Fred Astaire, John Wayne, Alfred Hitchcock, Jean Renoir.

Q films: Scarface, The adventures of Robin Hood, The 39 steps.

College 4) De jaren 40: 1940-1949 Isolationisme, WO II, de wederopbouw, aanvang koude oorlog.

Q namen: Humphrey Bogart, Rita Hayworth, Luchino Visconti, Orson Welles.

Q films: Ossessione, The third man, Les enfants du paradis.

College 5) De jaren 50: 1950-1959 Korea-oorlog, McCarthyisme, nieuwe jeugdculturen & muziekstromingen, Europees intellectualisme.

Q namen: Grace Kelly, Marilyn Monroe, James Dean, Ingmar Bergman.

Q films: Invasion of the bodysnatchers, Singing in the rain, À bout de souffle.

Dhr. J. Salden is docent Filmtheorie en Geschiedenis op de Academie van Beeldende Kunsten Maastricht en al jaren actief als inleider en cursusgever. cursusdata: 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november 2014 (5). tijd: Woensdag 11.00 - 14.00 uur (kan uitlopen). plaats: Theater De Lieve Vrouw, Lieve Vrouwestraat 13, 3811 BP Amersfoort. studiemateriaal: Er wordt bij aanvang een reader uitgedeeld. cursusprijs: € 150,- (inclusief filmkaartjes) docent:

26

1G4-309 Hogeschool Utrecht

Het Midden-Oosten na de Lente Machtsverschuivingen in de Arabische wereld

Jonge demonstranten in Tunesië.

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2012 en najaar 2013.

De al jaren sluimerende onvrede in verschillende Arabische landen kwam in 2011 tot uiting in massale volksopstanden. Dictators die al decennia aan de macht waren moesten het veld ruimen. De kaarten in het MiddenOosten worden opnieuw geschud. Het conflict tussen Iran en het Westen over het Iraanse nucleaire programma, de onzekere en instabiele situatie in Irak na het vertrek van de Amerikanen, en het vastgelopen vredesoverleg tussen Israël en de Palestijnen dragen bij aan verder oplopende spanningen in deze toch al explosieve regio.

Door in te gaan op de politieke en historische achtergronden ontstaat meer inzicht in de complexe problematiek van dit olierijke en strategisch belangrijke gebied. Daarbij is er onder andere aandacht voor de belangrijkste politieke ideologieën in het Midden-Oosten, het gedachtegoed van de diverse etnische, religieuze en tribale minderheden, en de belangrijke rol die religie speelt in de diverse conflicten.

Ook de invloed en bemoeienis van het Westen (de Verenigde Staten en Europa) in heden en verleden komen aan bod.

Vanuit deze verschillende achtergronden bespreken we in deze cursus de actuele politieke situatie in het Midden-Oosten.

Dhr. drs. R. Hoff is docent aan de School voor Journalistiek van Hogeschool Utrecht. Hij is tevens publicist en commentator bij actualiteitenrubrieken op radio en tv. cursusdata: 26 september; 3, 10, 17 (niet 24), 31 oktober; 7, 14, 21 november 2014 (8). tijd: Vrijdag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de site www.hovoutrecht.nl en in de welkomstbrief voor cursisten. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusprijs: € 195,docent:

27

1G4-310 Hogeschool Utrecht

De middeleeuwse buurten van Utrecht Wandelingen door vier parochies

Deze rondleidingen brengen ons in de periferie van de oude binnenstad. We verkennen de omgeving van de vier middeleeuwse parochiekerken: de Buurkerk in het centrum, de Jacobikerk in de noordelijke binnenstad, de Nicolaaskerk in de zuidoosthoek en de Geertekerk in de zuidwesthoek. Deze oude woonkernen zijn verschillend van karakter. Dit heeft alles te maken met hun ligging aan water- en landwegen, hun economische functie en de daarmee corresponderende welvaart van hun bewoners. We onderzoeken de ontwikkelingen die de wijken hebben doorgemaakt en krijgen een kijkje in het dagelijks leven van de mensen die hier woonden, van de middeleeuwen tot op de dag van vandaag.

De docent in haar Utrecht.

Dit is een nieuwe serie rondleidingen van Llewellyn Bogaers. Het maximum aantal deelnemers is 20.

docent:

cursusdata: tijd: plaats: cursusprijs: 28

Omdat er behoorlijk wat gelopen wordt is deze serie alleen geschikt voor mensen die goed ter been zijn. Rolstoelers zijn welkom, mits zij er rekening mee houden dat de groep op bepaalde momenten een werftrap afgaat of beneden langs de gracht loopt.

Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie.

9, 16, 23, 30 september 2014 (4).

Dinsdag 10.30 - 12.15 uur.

Diverse locaties in de binnenstad van Utrecht. â‚Ź 100,-

1G4-311 Hogeschool Utrecht

Nederlands Oud Schrift Een verdiepingscursus

Liefdesbrief van Carel Martens, 1634

De cursus is een vervolg op de in 2007, 2011 en 2014 gegeven basiscursus Nederlands Oud Schrift.

Deze cursus is de tweede van de Leergang Nederlands Oud Schrift.

Heeft u al enige kennis van de basisprincipes van letter vormen en afkortingen en wilt u uw kennis op het gebied van de paleografie verruimen? Deze cursus is een vervolg op de Basiscursus Paleografie, maar ook degenen die elders deze vaardigheden hebben opgedaan zijn welkom. Om u een idee te geven van het beginniveau: transcribeer bijgaande afbeelding.

Naast de vorm van de teksten komt uiteraard ook weer interessante inhoud aan de orde. We starten met de laatste paar liefdesbrieven van Carel Martens uit de zeventiende eeuw. Daarna komen we – via steeds lastiger teksten – uit bij het vijftiende-eeuwse schrift van een Dordtse klerk.

In de tussentijd zijn onder andere gepasseerd: een boedelinventaris, berichten over een criminele bende in het Groningse, het doodvonnis van de Amersfoortse rechtbank voor verraders en de onkosten van hun terechtstelling.

Dhr. drs. W.H. Lenselink is oud-hogeschooldocent Middeleeuwse Geschiedenis en Hulpwetenschappen. voorkennis: Kennis van de basisprincipes van lettervormen en afkortingen. cursusdata: 30 september; 7, (niet 14, 21), 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november 2014 (7). tijd: Dinsdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Aan het begin van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusprijs: € 175,docent:

29

1G4-312 Hogeschool Utrecht

Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht

Deze cursus is een herhaling van die uit 2010 t/m 2013. Het maximum aantal deelnemers is 30.

Utrecht was in de middeleeuwen een welvarende stad.

De oude stadskern toont de toenmalige ondernemingszin en levenslust. Hoe is dit elan te rijmen met de levensangst die wij de middeleeuwse mens doorgaans toeschrijven? Dat beeld is wellicht bepaald door het boek ‘Herfsttij der Middeleeuwen’ van Johan Huizinga. Hij heeft echter weinig aandacht besteed aan het stadsleven.

In deze cursus verdiepen we ons in het dagelijks leven op straat en in de buurten. Het sociale weefsel vormt het uitgangspunt. Hoe was de sociale differentiatie? En hoe was het gesteld met de betrokkenheid van mensen bij elkaar, bij de samenleving, de kerk en minderbedeelden?

Na een inleiding in de stadsgeschiedenis komen thema’s aan de orde als het buurtleven, kerk en religie, broederschappen, armenzorg en laatste eer. Per onderwerp brengen we ontwikkelingen in kaart op basis van archiefmateriaal en bewaard gebleven objecten. De cursus is rijkelijk voorzien van lichtbeelden. De levensloop van belangrijke personen vormt regelmatig de aanzet van waaruit we een thema behandelen. Inzicht in de sociale veranderingen die zich tussen 1300 en 1600 hebben voorgedaan kan gelden als opmaat voor een nieuw begrip van de Reformatie, de Opstand en onze eigen samenleving.

Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november; 2 december 2014 (8). tijd: Dinsdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Verplicht: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust. De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600. Deel 1. € 49,95.

Te bestellen bij info@levendverledenutrecht.nl. cursusprijs: € 195,docent:

30

2G4-313 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De beeldenstorm (1566)

Nieuwe inzichten over wat er voorafging aan de Tachtigjarige Oorlog

Dirck van Deelen, Beeldenstorm in een kerk (1630)

Deze cursus is een herhaling van die uit het najaar 2011 en 2012 van de HU.

De Beeldenstorm (1566) is een van de kleurrijkste episodes uit de Nederlandse geschiedenis.

Dit is het verhaal van het Smeekschrift der Edelen, de hagenpreken en de massale vernieling en plundering van kerken, kapellen en kloosters.

De Beeldenstorm is ook de geschiedenis van de vertoornde koning Filips de Tweede, die vanuit Spanje de bloeddorstige ‘ijzeren’ hertog van Alva naar het kleine maar dappere Nederland stuurde, om iedereen te straffen die zich tegenover God en de koning had misdragen.

Deze gebeurtenissen luidden de meest roemruchtige periode van onze vaderlandse geschiedenis in: de Tachtigjarige Oorlog. De geschiedschrijving hierover kent scherpe tegenstellingen: Nederland versus Spanje en katholiek tegenover protestant. In de afgelopen decennia is het traditionele geschiedbeeld ingrijpend veranderd, dankzij aandacht voor de internationale context en voor tal van regionale bijzonderheden. Daarover zal deze cursus gaan.

Ook besteden we aandacht aan de Raad van Beroerten (1567-1576). De voorzitter van deze ‘uitzonderingsrechtbank’ was de hertog van Alva. De werkwijze daarvan was met grote geheimzinnigheid omgeven. Wat weten we van de slachtoffers? En wie waren de rechters? Hoe gingen zij te werk: aan de hand van rechtsregels of nietsontziend en willekeurig? En was het aandeel van Nederlandse gerechtsfunctionarissen niet veel omvangrijker dan de toenmalige oorlogspropaganda lief was?

Dhr. dr. mr. M.J.M. Hageman studeerde Geschiedenis en Nederlands Recht. Hij promoveerde op de maatschappelijke verhoudingen in het hertogdom Gelre en de rijksstad Nijmegen aan het begin van de Nederlandse Opstand. Na uiteenlopende wetenschappelijke en bestuurlijke werkzaamheden is hij nu directeur van de Faculteit Maatschappij en Recht van Hogeschool Utrecht. cursusdata: 19, 26 november 2014 (2). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Aanbevolen: Maarten Hageman (2005) Het kwade exempel van Gelre. De stad Nijmegen, de Beeldenstorm en de Raad van Beroerten, 1566-1568. Nijmegen: Uitgeverij Vantilt. Anton van der Lem (1995) De Opstand in de Nederlanden (15551609), Utrecht-Antwerpen: Kosmos. Zie ook de website: dutchrevolt.leidenuniv.nl. cursusprijs: € 50,docent:

31

3G4-314 Universiteit Utrecht

De Etrusken

nog steeds een raadsel?

Graf met stenen huisraad in Cerveteri

De Etrusken bewoonden ooit het land tussen de Tiber en de Arno. Ook al waren hun cultuur en taal aan het begin van onze jaartelling al dood, toch boeiden ze de Romeinen mateloos. Die fascinatie is tot vandaag levend. De Etrusken tonen ons een uitbundige en kleurrijke wereld, met mannen en vrouwen opvallend vaak als gelijken.

We maken eerst kennis: waar woonden de Etrusken, en wat is er bekend van hun geschiedenis en taal? Daarna komt de handel – de bron van hun welvaart – uitgebreid aan de orde: internationale contacten over zee en land, de aanleg van wegen en havens, aardewerk en bronsindustrie. Van hun steden en woonhuizen is niet veel bewaard gebleven. Beter is dat het geval met hun tempels, hun religieuze praktijken en soms bizarre godenwereld.

In de uitgebreide Etruskische dodensteden en de grafkamers komt hun hele cultuur echt tot leven, hoe vreemd dat ook klinkt. Kunstmatige heuvels, diepe kamergraven: we vinden het er allemaal. De grafschilderingen in Tarquinia zijn vaak levendig en vrolijk van karakter. In een graf in Cerveteri is de in steen uitgehouwen inrichting van een huis uniek. Op andere plaatsen zijn het weer kleine askistjes waarop de dode zich half opricht, of levensgrote sarcofagen van terracotta.

Mw. dr. Th. L. Heres is klassiek archeoloog. Zij was lang verbonden aan het Nederlands Instituut te Rome, als onderzoeker en hoofd afdeling Oudheid. Zij verzorgt collegereeksen, cursussen en reizen over haar vak. cursusdata: 23, 30 september; 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18 november 2014 (8). tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Een syllabus wordt voor het college digitaal toegestuurd of uitgereikt. cursusprijs: € 195,docent:

32

3G4-315 Universiteit Utrecht

Seks en gezondheid in de middeleeuwen ‘De heetste vrouw is kouder dan de koudste man’

Vrijend paar in een middeleeuws gezondheidstraktaat (British Library, Ms. Sloane 2435, fol. 9v.)

“Toen God het eerste mensenpaar schiep, voorzag Hij hun lichamen van eigenschappen die het voortbestaan van de mensheid tot in de eeuwigheid zouden veilig stellen. Hij gaf de man een warme en droge natuur en de vrouw een koude en vochtige natuur. Op deze manier zorgde Hij ervoor dat de aantrekkingskracht tussen deze twee elkaar aanvullende naturen de basis legde voor het verwekken van nageslacht.”

Met deze uitleg van het scheppingsverhaal begint een gezaghebbend Latijns handboek voor de vrouwengeneeskunde uit de middeleeuwen: het Liber Trotula. Bestudering van historische geschriften als het Liber Trotula kan ons inzicht geven in de manier waarop er in vroeger tijden over vrouwenzaken werd gedacht. De geschriften bieden ons ook de mogelijkheid om na te gaan op welke manier opvattingen uit het verleden hebben bijgedragen aan het proces van beeldvorming, en of deze opvattingen nog doorwerken in onze huidige leef- en denkwereld.

Deze cursus biedt een kennismaking met de belangrijkste historische geschriften die van invloed zijn geweest op de vrouwengeneeskunde in de middeleeuwen. Ook wordt aandacht besteed aan de manier waarop kennis over de vrouw en haar lichaam werd verbreid en doorgegeven in de Nederlanden.

Mw. prof. dr. O.S.H. Lie is emerita hoogleraar Middeleeuwse Cultuur aan de Universiteit Utrecht. Zij is voorzitter van de Werkgroep Middelnederlandse Artesliteratuur WEMAL (www.let.uu.nl/wemal) cursusdata: 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november; 2 december 2014 (6). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst : Orlanda S.H. Lie & W. Kuiper (2011), The Secrets of Women in Middle Dutch. Hilversum: Verloren. Orlanda Lie e.a. (2006), Het boek van Sidrac: Een honderdtal vragen uit een middeleeuwse encyclopedie. Hilversum: Verloren. cursusprijs: € 150,docent:

33

3G4-316 Universiteit Utrecht

‘Heer, behoed ons keizerrijk!’

De geschiedenis en de cultuur van Byzantium

The Yorck Project: Keizer Justinianus (527-565).

De geschiedenis van het Byzantijnse rijk is voor velen een onbekend terrein. Helaas is er bij het grote publiek weinig bekend over de Byzantijnse cultuur.

In de cursus Byzantium zal aandacht worden besteed aan verschillende facetten. Het eerste onderwerp is de geschiedenis, vanaf de stichting van de stad door keizer Constantijn (10 mei 330) tot en met de val van Constantinopel op 29 mei 1453. In deze lange periode hebben 88 keizers en keizerinnen geregeerd, van wie er zeven ver boven het gemiddelde uitstaken en vijf zich schandelijk hebben misdragen.

Eén en ander wordt toegelicht aan de hand van vertalingen die in talrijke geschriften van de Byzantijnse historiografie zijn te vinden. Daarna bespreken we de godsdienst: voor de Byzantijnen een wezenlijk onderdeel van hun bestaan. De concilies, de ketterijen, de conflicten en de schisma’s worden behandeld. Vervolgens is de literatuur van de Byzantijnen aan de beurt: hun hang naar traditie én het eigene. Aansluitend wordt besproken hoe het schoolsysteem functioneerde en hoe klassieke vakken als welsprekendheid en filosofie werden onderricht. Het laatste onderdeel betreft de Byzantijnse kunst: kenmerken, indeling in periodes en vooral de betekenis en speciale plaats van de iconen (schilderingen).

Dhr. drs. H.L. van Dolen heeft vele publicaties op zijn naam staan, zoals vertalingen van Oudgriekse auteurs en twee boeken over Byzantium. Voor de jeugd schreef hij Op naar de Olympos – door een kinderjury onderscheiden met de Hotze de Roos-prijs – en onlangs De Farao en de dief, 45 verhalen uit de oude wereld. In 2013 ontving hij de Oikos-publieksprijs. cursusdata: 7, 14, 21, 28 november; 5, 12 december 2014 (6). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Cervantes, Domplein 3, 3512 JC Utrecht. studiemateriaal: Syllabus (circa 35 pagina’s). Aanbevolen-: Hein. L. van Dolen (2013), Een kleine geschiedenis van het Byzantijnse rijk. Amsterdam: Prometheus/Bert Bakker, tweede druk. cursusprijs: € 150,docent:

34

4H4-317 Universiteit voor Humanistiek

Van Mozes tot Nietzsche

Zes denkers tussen humanisme en christendom

Virgin Annunciate, van Antonello Da Messina (1476). In: Palazzo Abatellis, Palermo.

Deze cursus is een vernieuwde versie van haar voorganger ‘Christendom, Humanisme en

In deze zesdelige cursus bestuderen we de geschiedenis van een spannende en onverwachte verbinding: die tussen humanisme en christendom. Het is een oude geschiedenis, die teruggaat tot de klassieke Oudheid. Zes bekende denkers - filosofen en theologen - passeren de revue. We zullen ontdekken hoe hun werk bewust of onbewust laveert tussen een spirituele en een aardse, een religieuze en een seculiere visie op het leven en op de wereld.

Gaandeweg komen we tot een onverwachte ontdekking: het geloof in de mens en het afscheid van de goden zijn in het humanisme van Aristoteles, maar ook in het geloof van Mozes opgekomen. We vinden ze bij de verkondiger van de dood van God, Nietzsche, maar evengoed bij de theoloog en predikant Schleiermacher.

De cursus bestaat uit korte colleges van de docent en studie van fragmenten uit het werk van de zes denkers. Het geheel wordt geïllustreerd met veel beeld en muziek. De zes thema’s en denkers zijn: Mozes, Aristoteles, Dionysius de Areopagiet, Eckhart, Schleiermacher en Nietzsche.

Atheïsme’ en zal qua inhoud deels overlappen. Het maximum aantal deelnemers is 55.

Dhr. dr. L. ten Kate is universitair docent Religiewetenschap en Cultuur- en Godsdienstfilosofie aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. www.uvh.nl/contact/medewerkers?person=shfsijDsHqwOhbPcC cursusdata: 6, 13, 20, 27 november; 4, 11 december 2014 (onder voorbehoud) (6) tijd: Donderdag 13.00 - 15.00 uur. plaats: Universiteit voor Humanistiek, Kromme Nieuwe Gracht 29, 3512 HD Utrecht.

De zaal wordt later bekendgemaakt. studiemateriaal: De docent levert ter ondersteuning bij alle colleges een PowerPointpresentatie.

Deze worden na afloop aan de cursisten toegestuurd. Laurens ten Kate, Marcel Poorthuis (red.) (2014), 25 Eeuwen theologie. Teksten en toelichtingen, Amsterdam: Boom. cursusprijs: € 150,docent:

35

1K4-318 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Griekse mythologie’

Griekse mythologie in beeld

Geboorte van Athene uit het hoofd van Zeus. Attisch, 570 B.C.

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010. Het maximum aantal deelnemers voor deze cursus is 25. Voor de excursie wordt de groep gesplitst. Deze cursus is het eerste deel van de Leergang ‘Griek-

De oppergod en eeuwige rokkenjager Zeus, de jaloerse Hera, de schrandere Athene of de kuise Artemis: Griekse goden spreken nog altijd tot de verbeelding. Wel neigen we erg tot denken in clichés en lezen we de mythen niet als verhalen waar nog meer achter schuilgaat. We moeten ons realiseren dat het eeuwen heeft geduurd voordat de huidige versie haar vorm heeft gevonden.

Er valt een dimensie méér te ontdekken: hoe stelden de Grieken zich bijvoorbeeld het ontstaan van de wereld voor, hoe dachten ze over een leven na de dood, hoe verhield de mens zich tot de goden?

In deze cursus proberen we dichter bij de religieuze wereld van de Griekse oudheid te komen. We behandelen de belangrijkste Olympische goden en betrekken daar de gedichten van Homerus bij, die ook toen al als belangrijke bronnen van goden- en heldenverhalen werden beschouwd.

Er is een overvloed aan mythologische afbeeldingen, zowel op Grieks aardewerk als in de vorm van beeldhouwwerken.

Daarom bevat elke bijeenkomst een deel mythologie met veel beeldmateriaal en een kunsthistorisch gedeelte: een compact overzicht van de archaïsche kunst tot en met het Hellenisme.

Tot slot bezoeken we het Allard Pierson Museum in Amsterdam en bekijken we daar de ‘mythologie in beeld’.

se mythologie’, het tweede deel is in het voorjaar 2015.

Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk is oud-hogeschooldocent Antieke Cultuur, Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie. cursusdata: 24 september; 1, 8, (niet 15, 22), 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november 2014 (8). De bijeenkomst op 26 november is een excursie. tijd: Woensdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Aan het begin van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusprijs: € 195,- De toegangsprijs voor het museum is niet inbegrepen in de cursusprijs. docent:

36

1K4-319 Hogeschool Utrecht

Richard Strauss (1864-1949) Zijn leven en werk ‘Im Dienste des Schönen’

Richard Strauss

Overal waar Richard Strauss’ symfonisch gedicht Don Juan (op. 20; 1888) voor het eerst werd uitgevoerd, wist men het meteen zeker: zelden had de wereld zo’n groot talent voor overrompelende orkestmuziek gehad als de op dat moment nog maar 24-jarige Richard Strauss (1864-1949). In de jaren dat Strauss triomfen vierde met zijn orkestwerken zette hij ook zijn eerste schreden in het muziektheater.

Beluisteren we in de eerste twee opera’s vooral een Wagner-epigoon; in Salomé (1905) vond Strauss ook in het muziekdramatische zijn eigen weg.

Het successchandaal van dit werk in 1905 zou enkele jaren later nog worden overtroffen door Der Rosenkavalier (1911), nog altijd de meest gespeelde opera uit het twintigste-eeuwse repertoire.

Die leek echter een keerpunt in Strauss’ werk in te luiden. Gold hij tot dan toe als een van de meest uitgesproken vertegenwoordigers van de muzikale avant-garde, na de af en toe bijna atonale Elektra klonk Der Rosenkavalier als een stap terug de romantiek in. Inderdaad zou Strauss, terwijl de muzikale moderniteit doorbrak, zich profileren als de belichaming van de muzikale laatromantiek.

In het jaar van Strauss’ honderdvijftigste geboortedag geeft deze cursus een introductie tot zijn bekende en minder bekende werken, waarover de meningen om diverse redenen sterk uiteenlopen.

Dhr. dr. M.S. Zwitser is muziektheoreticus en musicoloog. Hij promoveerde in 2012 op een studie naar de leer van de Heilige Geest in de muziek van Bach. Hij doceert Muziekgeschiedenis aan de Schumann Academie en de University College Roosevelt en hij verzorgt in verschillende plaatsen HOVO-cursussen. cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november; 2 december 2014 (8). tijd: Dinsdag 10.00 - 12.00 uur. plaats: Domstad, Koningsbergerstraat 9, 3531 AJ Utrecht. studiemateriaal: Er wordt tegen kostprijs een syllabus verstrekt van ca. 50 pagina’s. cursusprijs: € 195,docent:

37

1K4-320 Hogeschool Utrecht

Utrechtse schilders in de Gouden Eeuw

De invloedrijke schilderschool van Abraham Bloemaert en zijn leerlingen

Abraham Bloemaert De Fluitspeler 1621, Centraal Museum, Utrecht.

Het maximum aantal deelnemers aan deze cursus is 25.

Utrecht groeide in de eerste decennia van de zeventiende eeuw uit tot een belangrijk centrum van de schilderkunst. De schilder Jan van Scorel, die al rond 1520 naar Italië reisde en zich daarna in Utrecht vestigde, kan gezien worden als voorloper.

Hij speelde een belangrijke rol in de verspreiding van de renaissancekunst. De ‘Utrechtse schilderschool’ kwam tot bloei toen Abraham Bloemaert begin zeventiende eeuw zijn atelier in Utrecht vestigde en een groot aantal schilders opleidde.

Bloemaert was beroemd, zowel om zijn religieuze als om zijn wereldlijke taferelen. Tot Bloemaerts kring behoorden de Utrechtse caravaggisten, kunstenaars die in Italië werden beïnvloed door het werk van Caravaggio. Bekend zijn de theatrale halffiguren van Hendrick ter Brugghen en Dirck van Baburen en de nachttaferelen met kaarslicht van Gerard van Honthorst. De Utrechtse portretschilder Paulus Moreelse leidde evenals Bloemaert veel leerlingen op.

Jan Both, Cornelis van Poelenburgh en Jan Baptist Weenix keerden uit Italië terug naar Utrecht en schilderden landschappen in zuidelijk licht.

We besteden in deze cursus aandacht aan de vernieuwende schilderstijlen van de Utrechtse schilderschool en de invloed hiervan op het werk van Rembrandt, Vermeer en Frans Hals. Uiteraard maken we daarbij veel gebruik van beeldmateriaal. De cursus wordt afgesloten met een bezoek aan het Centraal Museum en het Catharijneconvent.

Mw. drs. A.H. Adriaans-van Schaik, MA, is kunsthistoricus, onderwijskundige en eigenaar van Artstory. Zij behaalde de research master ‘Art History of the Low Countries’ (Universiteit Utrecht). cursusdata: 30 oktober, 6, 13, 20 november, excursie op 27 november 2014 (5). tijd: Donderdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Aanbevolen: Jos de Meyere (2006) Utrechtse schilderkunst in de Gouden Eeuw.

Utrecht: Matrijs. Liesbeth Helmus (2011) Het Bloemaert-effect. Kleur en compositie in de Gouden eeuw. Cat. Centraal Museum Utrecht. Kunstschrift nr. 5 (2011) Abraham Bloemaert, een geliefde meester. cursusprijs: €125,- (exclusief toegangsprijs museum) docent:

38

1K4-321 Hogeschool Utrecht

Het Spaanse amalgaam in Barcelona

De vele gezichten van Spanje.

Wat is Barcelona? Romeinse provinciestad, vestigingsoord van Gothen, betwist gebied ten tijde van het Moorse kalifaat, conservatief of juist progressief bolwerk, broeinest van Catalaans nationalisme, kristallisatiepunt van het Modernisme, dissident ten tijde van Franco, stad van bizarre vormgeving, vermaakcentrum, Wirtschaftswunder en crisisgebied… Dat is het allemaal, en meer. Dit alles wordt gereflecteerd in een cultuurgeschiedenis die zó rijk en verscheiden is, dat we ons in de zes avonden moeten beperken tot een aantal hoogtepunten, die samen een film vormen van deze tumultueuze geschiedenis.

De onderwerpen draaien om twee ‘gouden eeuwen’ in die cultuurgeschiedenis: het middeleeuwse Moors-christelijke Spanje en de positie van Catalonië en Barcelona daarbinnen, en het klassiek-moderne Barcelona van onder anderen Gaudí, Picasso en Miró. Alle onderwerpen worden bezien in de context van de lokale en Spaanse geschiedenis.

In 2015 (van 14 - 20 maart) zal buiten HOVO-verband een excursie naar Barcelona worden georganiseerd.

Dhr. dr. P.W.F. Brinkman was werkzaam als wetenschappelijk medewerker kunsttechnologie, erfgoedspecialist en lector monumentenzorg. Momenteel is hij onderwijsinspecteur. Hij organiseert lezingen en kunstreizen waarbij cultuurgeschiedenis, kunst en architectuur met elkaar worden verweven. cursusdata: 12, 19, 26 november; 3, 10, 17 december 2014 (6). tijd: Woensdag 19.30 - 21.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Tijdens de bijeenkomsten wordt aanbevolen literatuur aangereikt. cursusprijs: € 150,docent:

39

2K4-322 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Jazz, oorsprong en ontwikkeling

V.l.n.r.: Tommy Potter, Charlie Parker, Dizzy Gillespie, John Coltrane

Deze cursus heeft als doel een brede kennismaking met de jazz. Er wordt daartoe een overzicht gegeven van de verschillende stijlen (ragtime, swing, bebop, hardbop, free jazz) en actuele stromingen in de jazz; van het ontstaan aan het begin van de twintigste eeuw tot meer recente ontwikkelingen.

De eerste bijeenkomsten worden gewijd aan een chronologische schets van de muzikale ontwikkeling van de jazz. Dit gebeurt aan de hand van muziek- en beeldfragmenten. Uiteraard komen grote namen als Louis Armstrong, Duke Ellington, Charlie Parker en John Coltrane aan bod. Maar er is ook aandacht voor musici die wellicht niet als trendsetters beschouwd kunnen worden (al is het onderscheid arbitrair), maar die wel nieuwe richtingen hebben uitgebouwd en geconsolideerd: de uitbouwers.

Niet alleen muzikaal maar ook in breder cultureel-maatschappelijk opzicht is de jazz over de hele wereld een vitale factor geweest. In deze cursus is er daarom ook aandacht voor politiek-maatschappelijke aspecten van de jazz: emancipatie, verzet, en het raciale aspect. Aan de orde komen verder nietAmerikaanse vormen van jazz en de relatie tussen jazz en film, theater en literatuur.

Dhr. G. Wolfswinkel studeerde Industriële Vormgeving in Eindhoven, Cultureel Werk in Den Haag en Mensen en Arbeid aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam. Van 1990 tot 2007 was hij docent aan Hogeschool De Horst (Maatschappelijk Werk) in Driebergen. Voor HOVO Utrecht-Amersfoort verzorgde hij cursussen over levensloop en levensfasen, wonen als je ouder wordt en verschillende cursussen over jazz. cursusdata: 22, 29 september; 6, 13, (niet 20), 27 oktober; 3, 10, 17 november 2014 (8). tijd: Maandag 13.30 - 16.00 uur. plaats: Railzicht Amersfoort, Stationsplein 299, 3818 LE Amersfoort (5 min. lopen van het centraal station Amersfoort). studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt een reader uitgereikt. cursusprijs: € 200,docent:

40

2K4-323 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Negentiende-eeuwse kunstwerken met een verhaal Kunst bekeken vanuit diverse invalshoeken

Waarom is een bepaald kunstwerk gemaakt, hoe is het ontstaan, wat vertelt het kunstwerk over het leven van de kunstenaar en hoe wordt de waarde van het werk in de kunsthandel bepaald? In acht bijeenkomsten gaat kunsthistoricus en kunsthandelaar Jaap Versteegh samen met de cursisten op zoek naar de verschillende achtergrondverhalen van een aantal bijzondere kunstwerken uit de negentiende eeuw.

Atelier van Willem van Konijnenburg door Georg Rueter (1875-1966).

De ene keer betreft het een beroemd schilderij uit het Louvre, de andere keer een bekend Nederlands gebouw. Maar hij neemt ook een kunstwerk uit zijn eigen verzameling mee, dat hij samen met de cursisten aan een onderzoek onderwerpt.

Alle achtergrondverhalen bij elkaar geven een verfrissend nieuwe kijk op de kunst en de cultuur van de negentiende eeuw, waarbinnen zowel de literatuur als de muziek en de filosofie een onmisbare rol spelen.

Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar.

Hij was werkzaam als docent Tekenen en Vormgeving aan de Hogeschool van Utrecht en als docent Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Nu werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (o.a.

Collect/Kunst & Antiek Journaal). Hij schreef diverse kunstboeken, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. cursusdata: 24 september; 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19 november 2014 (8). tijd: Woensdag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht- Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Digitaal lesmateriaal wordt opgestuurd. Desgewenst is tijdens de cursus een korte essaybundel te koop. cursusprijs: â‚Ź 195,docent:

41

2K4-324 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De opera’s van Mozart

Mozart

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2006.

Ook als operacomponist is Mozart een fenomeen. Als jongen van twaalf componeerde hij zijn eerste opera.

Beroemd werd hij vooral door de zeven opera’s die hij daarna componeerde en die nog keer op keer overal ter wereld worden uitgevoerd. Vooral die zeven staan in de cursus centraal.

Van belang zijn daarbij ook de veranderingen die Mozart aanbracht in het genre van de opera zelf.

Achtereenvolgens zullen worden besproken Idomeneo (1781), Die Entführung aus dem Serail (1782), Le nozze di Figaro (1786), Don Giovanni (1787), Così fan tutte (1790), Die Zauberflöte (1791), La clemenza di Tito (1791).

Met behulp van luister- en kijkvoorbeelden wordt in deze cursus aangetoond hoezeer Mozart met muzikale middelen uiteenlopende karakters een eigen gezicht kon geven. Dat deed hij in de aria’s, maar eveneens in duetten, trio’s en vooral in de ensembles waarmee vaak een bedrijf eindigt.

Enkele keren zult u hetzelfde fragment zien in meerdere uitvoeringen.

Daarmee wordt duidelijk hoe de interpretatie van een regisseur bijdraagt aan het beeld dat wij krijgen van de diverse personages en van de opera als geheel.

Verder zal blijken hoezeer in de afgelopen decennia de rol van die regisseur in belang is toegenomen.

Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren bij HOVO cursussen over voornamelijk opera en kerkmuziek, in het bijzonder de vocale muziek van Bach. voorkennis: Om deze cursus te kunnen volgen is geen speciale voorkennis nodig, alleen enige affiniteit met het genre opera. cursusdata: 26 september; 3, 10, 17, (niet 24), 31 oktober; 7, 14, 21 november 2014 (8). tijd: Vrijdag 13.00 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht- Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een speciale reader samengesteld met daarin onder meer een samenvatting van de te bespreken opera’s en de tekst van de fragmenten die zullen worden getoond. In de welkomstbrief zal de prijs ervan worden meegedeeld. cursusprijs: € 195,docent:

42

2K4-325 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Kunst na de tweede wereldoorlog

Le Corbusier, Notre Dame du Haut, Ronchamps (Jura), 1955.

3.

De cursus bestaat uit zeven bijeenkomsten, inclusief een afsluitende rondleiding in het Stedelijk Museum te Amsterdam.

4.

5.

6.

7.

Na de Tweede Wereldoorlog heerste er chaos. Er waren veel verwoestingen, velen waren dakloos en ver van hun woonplaats verwijderd. Tijdens de wederopbouw werd prioriteit aan woningbouw gegeven. We beginnen deze cursus dan ook met de architectuur.

1. De architectuur van onder anderen Le Corbusier en Hundertwasser en de stedenbouwkundige ontwikkelingen.

2. Cobra. De Cobraleden wilden kunst een plek geven in de samenleving. Juist door de chaos streefden zij een idealistisch doel na en wilden met hun kunst de maatschappij veranderen.

Abstract Expressionisme. Na de Tweede Wereldoorlog werd New York een belangrijk centrum. Hier ontstond het Abstracte Expressionisme. We onderscheiden de Action Painting van Jackson Pollock en de Colorfield Painting van Mark Rothko en Barnett Newman. Als reactie hierop ontstond Hard Edge van Elsworth Kelly. Daarnaast besteden we aandacht aan de grote tentoonstelling over Mark Rothko in het Gemeentemuseum te Den Haag.

Pop Art. Het alledaagse neemt een belangrijke plaats in.

Nouveau Realisme, Minimal Art en Op Art als reactie op Pop Art. Daaraan lagen elementen uit Futurisme, Constructivisme en Bauhaus ten grondslag.

De Nieuwe Wilden, verwijzend naar Les Fauves uit het begin van de twintigste eeuw. Expressieve penseelvoering wordt weer belangrijk.

Afsluiting in het Stedelijk Museum.

Mw. drs. L. le Blanc was van 1985 tot medio 2011 directeur van Museum Dorestad te Wijk bij Duurstede. Sinds 1986 geeft zij les aan diverse instellingen. Ook heeft zij haar eigen bedrijf (Elysium Cultuur Producten) en is ze sinds januari 2014 verbonden als conservator aan het Stadskasteel te Zaltbommel. www.lisetteleblanc.nl cursusdata: 26 november; 3, 10, 17 (niet 24 en 31) december 2014; 7, 14, 21 januari 2015 (7). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: De docente neemt bij elke les literatuur ter inzage mee. cursusprijs: â‚Ź 175,docent:

43

3K4-326 Universiteit Utrecht Tweedelige Leergang ‘Italiaanse kunst- en architectuur-

Italiaanse Hoog-Renaissance en Maniërisme 1500-1600 Versmelting van klassieke en christelijke cultuur

Michelangelo: beeld van Mozes (ca. 1513 - 1515)

Deze cursus is de tweede van de Leergang ‘Italiaanse kunst- en architectuur-geschiedenis’.

De eerste cursus vindt plaats in de HOVO Zomeracademie 2014.

De Renaissance, honderd jaar eerder begonnen in Florence, bereikte een climax in het Rome van paus Julius II (1503-1513), de zogenaamde Hoog-Renaissance. Onder Julius II werd begonnen aan de bouw van een nieuwe Sint-Pieterskerk. Michelangelo beschilderde het gewelf van de Sixtijnse kapel en Rafaël de vertrekken van het pauselijke paleis. In deze periode werkte Michelangelo ook aan de beroemde David en aan de pauselijke graftombe, waarvan onder andere het beeld van Mozes het resultaat is. Het is een uniek moment in de geschiedenis. Even lijken klassieke esthetische en filosofische idealen harmonisch samen te gaan met christelijke normen en waarden. In de daaropvolgende periode werken kunstenaars aspecten hiervan verder uit. Deze tijd wordt in de kunstgeschiedenis aangeduid als het Maniërisme en vindt in heel Europa verspreiding.

In Venetië gaat de schilderkunst onder aanvoering van Titiaan een heel eigen weg; het kleurgebruik en de lichtdonker behandeling zullen een diepe indruk maken op schilders als Rubens en Rembrandt. De architect Palladio bouwt intussen voor de Venetiaanse elite prachtige kerken en villa’s; zijn Quattro Libri dell’ Architettura zal eeuwenlang het standaardwerk over architectuur blijven.

Dhr. drs. E. Kurpershoek is kunsthistoricus, docent, publicist en cultureel reisleider, gespecialiseerd in Italiaanse kunst en architectuur. cursusdata: 24 en 25 september 2014 (2 x 2). tijd: Woensdag en donderdag 11.00 - 12.45 uur en 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: G. Vasari (2010), Levens van kunstenaars. Amsterdam: Olympus.

E. Kurpershoek (2011), Italiaanse fresco’s. Amsterdam: Olive Press. R. Wittkower (1996), Grondslagen van de architectuur in het tijdperk van het humanisme.

Nijmegen: Sun. cursusprijs: € 100,docent:

44

2L4-327 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Karakterdames

Beeldvorming van vrouwen door de eeuwen heen

Fotograaf: F. Hazelzet

Karakterdames gaat over een keur aan bijzondere vrouwen, door tijd en plaatsen heen. Vrouwen die iets uitgevochten hebben, vrouwen die hun plaats hebben ingenomen, en vooral: vrouwen die iets nagelaten hebben! Een tekst, een daad, een levenshouding of een verhaal. Want een vrouw die schrijft, die blijft. En ook een vrouw, over wie geschreven en gesproken wordt.

Vijf vrouwen, vijf bijeenkomsten. Ik stel ze graag aan u voor: Tamar, Maria van Magdala, Christine de Pisan, Belle van Zuylen en Etty Hillesum. Soms neemt hun verhaal ons mee naar de bijbeltijd en lezen we in een precieze vertaling de teksten over haar. Soms komen we bij een middeleeuwse utopie terecht, bij brieven, bij dagboeknotities of bij kunstafbeeldingen. Centraal staan hun levenskeuzes, waarom zij karakterdames zijn. Interessant is dan, hoe de beeldvorming rond deze vrouwen heeft bijgedragen tot ons mens- en vrouwbeeld. Komt u verder met ze kennismaken?

De cursus telt vijf bijeenkomsten, waarbij telkens een van deze vrouwen centraal staat in tekst en beeldmateriaal.

8 oktober: Tamar, Oude Testament 15 oktober: Maria van Magdala, Nieuwe Testament 29 oktober: Christine de Pisan, Middeleeuwen 5 november: Belle van Zuylen en de Verlichting 12 november: Etty Hillesum, een joodse vrouw in oorlogstijd (2014 is Etty Hillesumjaar)

Mw. drs. F. Dekkers studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde in Leiden en later Theologie. Zij was 15 jaar werkzaam in het middelbaar onderwijs voor de vakken Nederlands, Wereldliteratuur en Levensbeschouwing. Aan de Hogeschool van Amsterdam gaf zij colleges Kunst en Levensbeschouwing. Zij richtte in 1997 haar Bureau Beeldzin op (www.beeldzin.nl). Tevens is zij redacteur bij Uitgeverij Abdij van Berne in Heeswijk. voorkennis: Interesse in bijbel, kunst en literatuur. Bereidheid zich te verdiepen in teksten uit andere tijden en plaatsen en daarover in gesprek te gaan. cursusdata: 8, 15 (niet 22), 29 oktober; 5, 12 november 2014 (5). tijd: Woensdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht- Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Er zullen in de loop van de cursus teksten met achtergronden, vertalingen en hand-outs worden uitgedeeld. cursusprijs: € 125,docent:

45

2L4-328 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Van Nederlands-Indië naar Indisch Nederland Nederlands-Indië is als een verloren continent: het bestaat niet meer maar is nog prominent aanwezig in de herinnering van een grote groep Nederlanders, en dus in ons collectief geheugen. Op nieuwkomers na is er bijna geen familie die niet een of andere band met het Aziatisch deel van ons koninkrijk had.

Aan de hand van de geschiedenis, de cultuur en de literatuur wordt de opkomst en ondergang van Indië behandeld: van de VOC-tijd tot de Indonesische onafhankelijkheid, en van Jan Pieterszoon Coen tot Marion Bloem. Heikele kwesties van de kolonisatie - het geweld en de uitbuiting - zullen even goed aan bod komen als de positieve ontwikkelingen.

Vervolgens zal worden ingegaan op de naar Nederland (en elders) gemigreerde Indische mens en cultuur, van de Tweede Wereldoorlog tot heden. Ook de Molukse kwestie en de zaak Nieuw-Guinea passeren de revue.

Tekstfragmenten worden als hand-out verstrekt, daarnaast worden de volgende werken gelezen en behandeld: Goena-goena door P.A. Daum, Tienduizend dingen door Maria Dermoût, Bericht uit Hollandia door F. Springer en Vervlochten grenzen door Marion Bloem. Een precieze literatuurlijst zal voor het begin van de cursus verstrekt worden. Een excursie naar Bronbeek behoort tot de mogelijkheden.

Dhr. prof. dr. B. Paasman is emeritus hoogleraar Koloniale en Postkoloniale az- en Literatuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn proefschrift behandelt het Nederlandse slavernijdiscours. Hij publiceerde verder op het gebied van de Verlichting, van Oost- en West-Indië, Zuid-Afrika en de moderne migrantenliteratuur. Onlangs verscheen een grote bloemlezing: Album van de Indische poëzie. cursusdata: 10, 17, (niet 24), 31 oktober; 7, 14, 21 november 2014 (6). tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: De Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Een literatuurlijst zal voor het begin van de cursus verstrekt worden en tijdens de colleges krijgt u hand-outs. cursusprijs: € 150,-

docent:

46

3L4-329 Universiteit Utrecht

James Joyce’s Ulysses: Sirens

Richard Hamiltons illustratie bij Ulysses: Sirens ‘Bronze by Gold’

James Joyce’s Ulysses is niet een roman die zich in een keer laat kennen, maar die zich alleen door herhaalde kennismaking laat ontsluiten. Alle achttien episodes van Ulysses hebben hun eigen stijl en methode, en vanaf de tiende episode gaan alle romantechnische remmen los. In deze cursus gaan wij in detail één episode bestuderen, de Sirensepisode. Die speelt zich af in drie ruimtes in het Ormond Hotel, waar hoofdpersoon Leopold Bloom iets tot zich neemt, in de bar van alles gebeurt en in het concertzaaltje veel wordt gezongen. De episode is door Joyce beschreven als een ‘fuga per canonem’. Het is een geweldig hoofdstuk van waaruit de hele Ulysses kan worden begrepen.

Naast close reading zal worden ingegaan op de Nederlandse vertalingen, op muziekfragmenten die in de tekst langskomen, en op de verteltechnische aspecten ervan. Mensen die Ulysses nog nooit gelezen hebben zullen door deze cursus in staat zijn het boek te gaan lezen, zij die er al eens doorheen zijn gegaan zullen hun kennis van Joyce’s meesterwerk uitbreiden en verdiepen.

De cursusopzet: 1. Inleiding 2. Fuga’s en de ‘intro’ van Sirens 3. Sirens, 1-260 4. Sirens, 261-520 5. Sirens, 521-780 6. Sirens, 781-1040 7. Sirens, 1041-1294 8. Einddiscussie.

Dhr. prof. dr. P.J. de Voogd is emeritus hoogleraar Engelstalige letterkunde aan de Universiteit Utrecht. voorkennis: De cursist heeft (een gedeelte van) Ulysses gelezen. cursusdata: 22, 29 september; 6, 13, 20, 27 oktober; 3, 10 november 2014 (8). tijd: Maandag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: James Joyce, Ulysses, the Corrected Text (Gabler editie). cursusprijs: € 195,docent:

47

3L4-330 Universiteit Utrecht Tweedelige Leergang over Dantes Divina Commedia - deel 1

Inferno: reis door Dantes hel

Dante in het duistere woud (houtdruk uit een vijftiende-eeuwse editie van de Divina Commedia).

Deze cursus is Deel I van de Tweedelige Leergang over Dantes ‘Divina Commedia’. Deel II heeft plaats in

In La Divina Commedia doet Dante Alighieri verslag van een tocht door het hiernamaals, die hij in het jaar 1300 gemaakt zou hebben. Dante is tegelijkertijd verteller en hoofdpersoon. Hij maakt je als lezer deelgenoot van zijn reis door de trechter van de hel, een oord van angst en verschrikking waar zondaars eeuwig verblijven (boek I); langs de louteringsberg, waar zielen zich ontdoen van aardse smetten (boek II); door de negen hemelsferen, vol gelukzalige zielen, om uiteindelijk het volmaakte goddelijke te aanschouwen (boek III).

In deze cursus maken we kennis met het eerste boek van de Divina Commedia. Dit rijk ‘zonder hoop’ wordt gevormd door een diepe trechter in het noordelijk halfrond van de aarde, ooit ontstaan door de val van de aartsengel Lucifer.

Dante en zijn gids betreden dit rijk, waarbij ze steeds dieper de aarde ingaan en de vele zondaars aanschouwen.

Aan de hand van de tekst van de Commedia zelf en later beeldmateriaal gaan wij met Dante mee en ontrafelen zo de geheimen van dit eerste rijk. Inferno, onlangs weer onder de aandacht gebracht door de bestseller van Dan Brown (2013), is de moeite van het afdalen waard!

voorjaar 2015. Deze cursus kan ook goed los worden gevolgd.

Mw. dr. J.A.M. van der Helm is universitair docent bij Italiaanse taal en cultuur, Universiteit Utrecht. cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober 2014 (4). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: een vertaling van de Divina Commedia van Dante, bijvoorbeeld: Dante Alighieri (1987 of later), De goddelijke komedie. Baarn & Amsterdam: Ambo. Of: De goddelijke komedie (2000 of later). Amsterdam: Atheneum/Polak & van Gennep. cursusprijs: € 100,docent:

48

3L4-331 Universiteit Utrecht Driedelige Leergang ‘De Spaanse Passie’

Spanjes worsteling met de moderniteit Spaanse kunst, geschiedenis en literatuur in de eerste helft van de twintigste eeuw

Picasso, fragment van de Guernica.

Deze cursus is het tweede deel van de driedelige Leergang ‘De Spaanse Passie’ en bouwt voort op ‘Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw’ uit najaar 2013. De cursus is ook goed los te volgen.

Dit tweede deel van de Leergang over De Spaanse Passie voert ons naar de eerste helft van de 20ste eeuw, een roerige periode in de geschiedenis van Europa. Voor Spanje is deze periode bijzonder traumatisch vanwege het verlies van de laatste koloniën in een korte oorlog tegen de Verenigde Staten, en de bloedige burgeroorlog tussen 1936 en 1939. Deze periode laat diepe littekens na die ook in het huidige Spanje nog steeds gevoelig liggen.

Europa is na de Eerste Wereldoorlog een geschonden continent. Maar in de kunst, literatuur en filosofie heerst een enorme creativiteit. Dit legt de basis voor onze moderne tijd en geeft impulsen aan de kunstzinnige avant-garde in de eerste decennia van de twintigste eeuw. We ontmoeten bijzondere schrijvers als García Lorca en Ortega y Gasset, kunstenaars als Picasso, Juan Gris en Dalí, maar ook de cineast Buñuel. De Spaanse burgeroorlog is natuurlijk eveneens bekend door het werk van mensen als Ernest Hemingway en Joris Ivens.

Maar behalve een modern Spanje bestond er ook een traditioneel Spanje. Veel Europese toeristen hadden vooral een romantisch beeld van het pittoreske land. Behoorde Spanje eigenlijk wel tot het moderne Europa?

Coördinatie: mw. drs. I.C. Lorda, directeur Instituto Cervantes en dhr. dr. R. Fagel, Instituut Geschiedenis, Universiteit Leiden.

Docenten: dhr. dr. E. Storm, Instituut Geschiedenis, Universiteit Leiden; dhr. prof. dr. H. Hermans, hoogleraar Moderne Romaanse Letterkunde en Cultuurkunde, Rijksuniversiteit Groningen; dhr. dr. H. Henrichs, universitair hoofddocent, dep. Geschiedenis, Kunstgeschiedenis- en Cultuurgeschiedenis, Universiteit Utrecht; mw. drs. M. Nieto Fargallo, Moderne Kunstgeschiedenis, en mw. drs. L. Reguera, Kunstgeschiedenis, beiden Universidad Complutense in Madrid; mw. dr. L. Coenen en mw. dr. Y. Rodríguez, beiden (oud)-docent Europese Studies, Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 10, 17, 24 november; 1, 8, 15, (niet 22, niet 29) december 2014; (niet 5), 12, 19 januari 2015 (8). tijd: Maandag 15.15 - 17.00 uur. plaats: Instituto Cervantes, Domplein 3, 3512 JC Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: R. Fagel en E. Storm, ed. (2011), Het land van Don Quichot: De Spanjaarden en hun geschiedenis, Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep. Ook als e-boek verkrijgbaar. Andere literatuur wordt in de cursus bekendgemaakt. cursusprijs: € 195,docent:

49

1M4-332 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Toegepaste Psychologie’

Inleiding in de toegepaste psychologie

Hoe komt het dat u ziet wat u ziet?

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2012 en is de eerste van de Leergang ‘Toegepaste Psychologie’

Wanneer woorden als ‘introvert’ en ‘intelligent’ vallen in een alledaags gesprek kijkt tegenwoordig niemand daar meer van op. Ze zijn allang niet meer voorbehouden aan psychologen of alleen te vinden in klinische beschrijvingen. Het gebruik van psychologische termen is wijdverbreid; het aantal mensen dat wel eens de hulp inroept van een psycholoog neemt toe, en onder studenten is psychologie een van de meest populaire studies.

Psychologische inzichten nemen in het dagelijks leven een belangrijke plaats in.

In deze cursus staat de toegepaste psychologie centraal en verdiepen we ons in hoe psychologen het menselijk gedrag proberen te begrijpen. We besteden aandacht aan ontwikkelingen die de psychologie mogelijk hebben gemaakt, en aan de verschillende scholen uit de beginjaren.

Tegenwoordig werken psychologen met een ‘biopsychosociaal’ model van de mens. Volgens dit model is alle functioneren het gevolg van drie invloeden: een biologische, een psychologische (of cognitieve) en een sociale invloed.

Tijdens de bijeenkomsten komen allerlei interessante thema’s aan bod, zoals de rol van de waarneming, verschillende vormen van intelligentie, het geheugen, psychopathologie en sociale psychologie. Het gaat in deze cursus bovenal om het opdoen van kennis over en vaardigheden in de toepassing van de psychologie in het leven van alledag.

Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven is onderwijskundig pedagoge en GZ-psycholoog. Tot voor kort was zij werkzaam bij het Seminarium voor Orthopedagogiek van Hogeschool Utrecht, als docent Pedagogiek en Psychologie, en als psychodiagnostisch onderzoeker bij leer- en gedragsproblemen. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, (niet 15, 22), 29 oktober; 5, 12, 19 november 2014 (8). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Zeer gewenst: M. Brysbaert (2010), Fundamenten van de psychologie. Gent: Academia Press. Aanbevolen: P.G. Zimbardo, R.L. Johnson, V. McCann (2013), Psychologie. Een Inleiding. Amsterdam: Pearson Benelux bv. cursusprijs: € 195,docent:

50

2M4-333 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

“Freud is niet dood, hij deed alleen een dutje” Over psychoanalyse in deze tijd

Freud in 1937

De psychoanalyse, bedacht door Sigmund Freud, is in het verleden vele malen dood verklaard. Is dat terecht of heeft de psychoanalyse ook in deze tijd nog iets te bieden? Recente inzichten uit de ontwikkelingspsychologie, het geheugenonderzoek en de neurobiologie laten zien dat Freud gelijk had in een reeks door hem geformuleerde hypothesen. Dat geldt bij uitstek voor zijn aanname dat veel van ons geestelijk leven onbewust verloopt. Dat heeft ingrijpende gevolgen voor hoe we in het leven staan en ons ten opzichte van de ander verhouden.

In de cursus wordt duidelijk hoe de psychoanalyse - met haar nadruk op de onbewuste aspecten in ons functioneren - nog altijd van betekenis kan zijn als een psychologie van de desillusie, waarbij de analyticus de rol van ‘desillusionist’ vervult.

In de eerste bijeenkomsten bespreken we enkele basisbegrippen rond onbewust functioneren, het geheugen en de discrepanties tussen de innerlijke en de feitelijke wereld. Daarna wordt middels gevalsbesprekingen en voorbeelden uit de literatuur uiteengezet hoe grotere vertrouwdheid met de onbewuste wereld kan bijdragen aan de innerlijke rust, die het onder ogen zien van de onvermijdelijke desillusies rond beperking, afscheid en dood met zich mee kan brengen. De laatste bijeenkomsten zijn gewijd aan de toegepaste psychoanalyse.

Dhr. drs. A. Ladan, psychiater, zelfstandig gevestigd te Zeist.

24 september; 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19 november 2014 (8). tijd: Woensdag 14.30 - 16.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Aanbevolen: Ladan, A. (2010) Het vanzelfzwijgende. Over psychoanalyse, desillusie en dood. Amsterdam: Boom. € 25,cursusprijs € 195,docent: cursusdata:

51

3M4-334 Universiteit Utrecht Vierdelige Leergang ‘De Russische ziel’

De “Russische ziel” na 1991 Onzekere Russen in een laisser-faire dictatuur

Poetin kust de Patriarch van Moskou ter begroeting.

Deze cursus is het vierde deel van de geheel herziene Leergang ‘De Russische ziel’ en bouwt voort op de cursus ‘De Russische ziel’ 1917-1991 uit najaar 2013. De cursus is ook goed los te volgen.

Overal kun je het in Rusland horen: er is weer stabiliteit en veel mensen voelen zich deel van de middenklasse. Maar politiek en maatschappelijk heeft men nog bar weinig te vertellen en de onzekerheid over de toekomst blijft groot. Veel Russen neigen ook daarom naar een ‘harde hand’.

Voor ons blijven er vooral veel vragen. Hoe werkt de dagelijkse machts- en propagandamachine van Poetin eigenlijk?

Wat valt er te vertellen over de huidige economie? Is er sprake van verbetering in de Kaukasus? Zijn er positieve maatschappelijke veranderingen aan de gang? Hoe verwerken Russen hun Sovjet verleden? Waarom hebben zij vaak heimwee naar Stalin? Is de corruptie echt zoveel erger geworden? Hoe komt het dat ook goedopgeleide mensen er zo xenofoob zijn? Hoe staat het er tegenwoordig voor met de zo beroemde Russische literatuur? In deze cursus geven wetenschappers en journalisten een gedegen inzicht in de Russen anno 2014.

Cursusopzet: Q Smeets: Rusland na 1991 Q Starink: Memorial of hoe Rusland omgaat met haar ‘zwarte’ Sovjetgeschiedenis Q Dirksen: Post-Sovjeteconomie Q Leenders: Heimwee naar het socialisme Q Noordenbos: Actuele Russische literatuur (o.a. Pelevin) Q Siegel: Waarom zijn Russen zo corrupt? Q Hille: Hoe staat het met de Kaukasus? Q Leenders: Russen en hun xenofobie.

Mw. dr. R. Leenders, Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht (cursusleider en docent); mw. prof. dr. D. Siegel, specialisme Russische maffia, Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen, Universiteit Utrecht; dhr. H. Smeets, journalist Groene Amsterdammer en NRC-Handelsblad en mw. L. Starink, oud-journalist NRC-Handelsblad, beiden Ruslandspecialist; mw. dr. Ch. Hille, Kaukasus specialist, Politicologie, Universiteit van Amsterdam; dhr. dr. B. Noordenbos, docent Europese Studies en dhr. drs. E. Dirksen, econoom Oost-Europa, beiden Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15, 22, 29 oktober; 5 november 2014 (8). tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: Victor Pelevin (1993), The Yellow Arrow (digitaal beschikbaar). Kysia Hekster (2012), De Poetinshow en het Rusland van de Russen. Masha Gessen (1997), Dead Again: The Russian Intelligentsia after communism. S. A. Oushakine (2009), The Patriotism of Despair: Nation, War, and Loss in Russia. cursusprijs: € 195,docenten:

52

3M4-335 Universiteit Utrecht

Verzorgingsstaat en ongelijkheid

Grootschalig internationaal onderzoek naar ongelijkheid.

De toegenomen inkomensongelijkheid in de wereld begint langzamerhand meer aandacht te krijgen, zoals op het Wereld Economisch Forum van 2014 in Davos. Tegelijkertijd wordt de verzorgingsstaat druk vertimmerd.

Deze was ooit opgebouwd om burgers te vrijwaren tegen de risico’s van inkomensverlies en hen gelijke toegang tot een aantal basisvoorzieningen te geven. Het lijkt erop dat de ombouw van de verzorgingsstaat meer en meer gericht is op het aanspreken van de burgers tot het zelf dragen van die risico’s, waardoor meer ongelijkheid in de hand wordt gewerkt.

Deze cursus gaat na hoe verzorgingsstaat en gelijkheid zich tot elkaar verhouden, welke processen meespelen in het vormgeven van nieuwe (on) gelijkheden en welke actoren daarbij zijn betrokken. Centraal staat de vraag of de toegenomen ongelijkheid samenvalt met de hervorming van de verzorgingsstaat sinds de jaren tachtig, en in hoeverre die zelfs ten grondslag ligt aan de crisis van 2008.

Daarbij komen ontwikkelingen aan bod als migratie, globalisering, privatisering van voorzieningen, arbeidsmarkt, kenniseconomie en financiële en economische crisis. Op deze manier kan een preciezer beeld ontstaan van de reikwijdte van de verzorgingsstaat in het beperken van ongelijkheden, en van de nieuwe contouren van de toekomstige verzorgingsstaat.

Dhr. prof. dr. R. Maier is emeritus hoogleraar en dhr. dr. W.A.W. de Graaf is oud-universitair hoofddocent bij Algemene Sociale Wetenschappen, faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 12, 19, 26 november; 3, 10, 17, (niet 24, niet 31) december; 7, 14 januari 2015 (8). tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Wordt nog nader bekend gemaakt. cursusprijs: € 195,docenten:

53

3N4-336 Universiteit Utrecht

Kosmische evolutie

Speuren naar de oorsprong van ons bestaan

Animatie van de landing van Philae, de komeetlander van Rosetta.

Deze cursus is een actualisering van de cursus ‘Kosmische evolutie: het beeld vanuit de ruimte, speuren naar de oorsprong’ uit najaar 2013.

Het speuren naar de oorsprong en de evolutie van allerlei verschijnselen in de ons omringende kosmos is zo oud als de mensheid zelf. Niettemin wordt daar in het huidige informatietijdperk in een razend tempo kennis aan toegevoegd. Deze kennis wordt in belangrijke mate verkregen door waarnemingen vanuit ruimtevoertuigen. Die waarnemingen zijn cruciaal voor het onderzoek naar oorsprong en evolutie van het heelal en voor het begrijpen van de evolutie van ons aardse ecosysteem.

Ook dit jaar vindt een aantal in het oog springende gebeurtenissen plaats, waaronder de ontmoeting van de ruimtesonde Rosetta met de komeet 67P/ Churyumov-Gerasimenko. Daar wordt in het najaar een kleine lander op de met 40.000 km/uur voortrazende komeet neergezet. De mensheid maakt dan, letterlijk, contact met het oermateriaal waaruit 4,5 miljard jaar geleden ons zonnestelsel werd gevormd.

In deze cursus passeert een aantal onderzoeksthema’s de revue die nu en in de komende tien jaar prominent op de wetenschappelijke agenda staan: het onderzoek naar de eigenschappen van donkere energie en materie; de stand en toekomst van het komeetonderzoek; de rol van zwarte gaten in de kosmische evolutie; het klimaatonderzoek aan de aardse dampkring op planeetschaal, en het onderzoek naar en de bewaking van het aardse ecosysteem.

Dhr. prof. dr. ir. J.A.M. Bleeker is emeritus hoogleraar Ruimteonderzoek aan de Universiteit Utrecht en oud-directeur van het SRON-Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek; mw. prof. dr.

I. Aben is hoogleraar atmosfeeronderzoek aan de Vrije Universiteit Amsterdam en senior-onderzoeker bij het SRON-Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek; gastspreker van Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 23, 30 september; 7, 14, 21, 28 oktober; 4, 11, 18, (reserve 25) november 2014 (9). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Het lesmateriaal komt beschikbaar op een door de docent geprepareerde website. cursusprijs: € 220,docenten:

54

3N4-337 Universiteit Utrecht

De verborgen attractie van de Aarde Wat is aardmagnetisme en hoe werkt het precies?

Monitoring van het geomagnetische veld ging vroeger met een kompas.

Het kompas kwam rond 1100 AD naar Europa: een magisch instrument waarvan de naald zich altijd naar hetzelfde punt richtte: de verborgen attractie. Ook al begreep men toen nog niet wat een noordpool was. Pas in 1600 ontdekte Gilbert dat de aarde zèlf een grote magneet was.

Wat is nu het aardmagneetveld?

Waardoor werkt een kompas, hoe beschermt het ons leven op aarde? En kunnen we er nog meer mee doen?

Het aardmagneetveld is in gesteente geregistreerd. De studie van het paleomagnetisme vertelt ons omtrent de ‘geodynamo’ in de kern van de aarde, en dat de noordpolen van honderden miljoenen jaren geleden het bewijs voor ‘continental drift’ vormden.

Opvallend is dat het aardmagneetveld op onregelmatige momenten omkeert: Noordpool wordt Zuidpool. Met deze ‘streepjescode’ (magnetostratigrafie) kunnen we gesteenteseries dateren en een uiterst nauwkeurige tijdschaal maken.

Met enige moeite kunnen we ook de intensiteit van het veld bepalen tijdens de vroegste geschiedenis van de aarde, ten tijde van het begin van leven.

Aan het einde van de cursus laat een gastdocent zien hoe paleomagnetisme helpt de oudste geschiedenis van de mensachtigen te achterhalen. We brengen dan ook een bezoek aan het Paleomagnetisch Laboratorium in Fort Hoofddijk, in de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht.

Dhr. prof. dr. C.G. Langereis is hoogleraar Geofysica (paleomagnetisme) en hoofd van het Paleomagnetisch Laboratorium Fort Hoofddijk, departement Aardwetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 25 september; 2, 9, 16, 23, 30 oktober 2014 (6). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de cursus worden hand-outs van PowerPointpresentaties en links & pdf-artikelen op onze website gegeven. cursusprijs: € 150,docent:

55

3N4-338 Universiteit Utrecht Tweedelige Leergang ‘Sterrenkunde’

Het laatste nieuws uit de kosmos

Twee botsende clusters van sterrenstelsels, Abell 399 en 401, als bewijs voor de Donkere Materie (gegevens van de Hubble space telescoop)

Deze cursus is Deel II van de Leergang ‘Sterrenkunde’ (voor Deel l zie p. 25 Zomeracademie 2014), maar kan ook goed los worden gevolgd

Het vak kosmologie ontwikkelt zich snel. In drie colleges praten we u bij over de nieuwste ontdekkingen, bijvoorbeeld over de volgende onderwerpen: Om het heelal voldoende bij elkaar te houden heeft men de extra aantrekkingskracht nodig van onzichtbare materie, “Donkere Materie” genoemd. Is dat nog steeds nodig en waarom dan wel? Is het inmiddels ontdekt? Wat zijn de nieuwste bewijzen voor donkere materie?

Het ijle gas na de oerknal zou theoretisch een “Kosmisch Web” moeten vormen. De materie hierin heeft een draderige structuur, omgeven door lege holtes. Zien we dat ook? De observaties in 2014 bewijzen het. Hoe inhomogeen is het heelal dan? Dat is van cruciaal belang voor het juiste heelalmodel.

Is Donkere Energie nog steeds nodig om het heelal een versnelde uitdijing te geven? Hoe zit dat precies en wat zijn de alternatieve mogelijkheden?

Het heelal schudt op haar grondvesten. Het is de ruimte zelf die kan trillen waardoor de aarde meetrilt. Grote aardse observatoria met uiterst gevoelige seismometers zoeken naar minieme bevingen van de aarde, die het eerste rechtstreekse bewijs moeten leveren voor het bestaan van zogenaamde zwaartekrachtsgolven. Wat is de status daarvan? Is er eindelijk iets gevonden? Wat betekent het als we niets vinden?

Dhr. prof. dr. J. Heise is emeritus hoogleraar astrofysica en werkzaam bij het SRON Instituut voor Ruimtevaartonderzoek van de Universiteit Utrecht. cursusdata: 26 september; 3, 10 oktober 2014 (3). tijd: Vrijdag 13.15 – 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de cursus worden literatuursuggesties gegeven cursusprijs: €75,docent:

56

3N4-339 Universiteit Utrecht

De Speciale Relativiteitstheorie

Een artist impression van tijddilatatie

Van oudsher hebben de grootste denkers uit de geschiedenis zich beziggehouden met de aard van tijd en ruimte. Over één ding zijn velen het altijd eens geweest: tijd en ruimte zijn geheel onaf hankelijke concepten en ze zijn onveranderlijk en eeuwig. Deze heersende opvatting werd in één enkele klap teniet gedaan toen de jonge kantoorklerk Albert Einstein ten tonele verscheen en in 1905 zijn Speciale Relativiteitstheorie publiceerde.

In een serie uiterst ingenieuze gedachteexperimenten toonde hij aan dat tijd en ruimte veranderlijk en dynamisch zijn, en dat zij manifestaties zijn van één enkele ruimtetijd. In Einsteins ruimtetijd blijkt absolute gelijktijdigheid niet meer te bestaan, kan de tijd worden afgeremd en de ruimte opgerekt, en blijkt er een diep en fundamenteel verband te bestaan tussen massa en energie.

In de eeuw sinds Einsteins publicatie zijn alle voorspellingen van de Speciale Relativiteitstheorie experimenteel bevestigd. De theorie ligt nu aan de basis van alle moderne natuurkunde.

In deze cursus geven we een introductie in de Speciale Relativiteitstheorie.

Onderwerpen die aan bod komen zijn: opkomst en ondergang van de ethertheorie, de invariantie van de lichtsnelheid, de gedachte-experimenten van Einstein, de Minkowski-ruimtetijd, tijdsvertraging en ruimtekrimp, de tweeling paradox en de experimentele bevestiging van de Speciale Relativiteitstheorie.

Dhr. dr. G. Koekoek is gepromoveerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam op sterbewegingen bij zwarte gaten en docent Natuurkunde aan HOVO-instellingen, de Universiteit van Leiden en op een middelbare school in Amsterdam Zuid. voorkennis: Wis- en natuurkunde op VWO-eindexamenniveau. cursusdata: 6, 13, 20, 27 november; 4, (niet 11), 18 december 2014 (6). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Syllabus: G. Koekoek, Introductie in de Speciale Relativiteitstheorie. Bij aanvang van het eerste college voor € 5,- verkrijgbaar. cursusprijs: € 150,docent:

57

3R4-340 Universiteit Utrecht

Maskers en maskerades Religie in vermomming

Een maskerritueel bij de Dogon van Mali (foto van de docent)

Religie bedrijf je in je ‘zondagse goed’, verkleed, gekostumeerd. Waarom eigenlijk?

Religieuze functionarissen dragen vreemde kledij: oud, vorstelijk of verwijzend naar de andere sekse. In de rituele sfeer vermomt de religie zich. Nergens is dat sterker dan bij het gebruik van maskers, de ultieme vermomming: wie een masker opzet ziet er niet alleen anders uit, zoals bij kostumering, maar men wordt een ander. Die ‘ander’ is meestal niet of weinig menselijk: een dier, een geest of een vreemdeling. En met die maskers worden de spectaculairste rituelen die de antropologie kent opgevoerd.

Maskers vinden we in tal van religies op alle continenten, maar ze vormen praktisch het icoon van inheemse Afrikaanse religies. Deze cursus gaat in op de maskerades in lokale religies, met voorbeelden uit Europa, Azië, Melanesië en vooral Afrika. Wat betekenen die maskers? In welke soorten rituelen worden ze gebruikt, en waarom zijn ze daarin zo belangrijk?

Maskers zijn natuurlijk ook verzamelaarsitems geworden, topstukken in musea en privécollecties. Kunnen we iets zeggen van hun esthetiek? Hebben die vreemde vormen een specifieke boodschap? Vermomming is breder dan religie, en aan het eind van de cursus proberen we te komen tot een theoretische beschouwing over de menselijke neiging zich grondig te verbergen.

Dhr. prof. dr. W.E.A. van Beek is hoogleraar Antropologie van de Religie, Universiteit van Tilburg en senior onderzoeker bij het Afrika Studiecentrum, Universiteit Leiden. cursusdata: 7, 14, 21, 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november 2014 (8). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Voor deze cursus stelt de docent een reader samen die ter plaatse tegen kostprijs verkrijgbaar is. cursusprijs: € 195,docent:

58

5R4-341 Universiteit van Tilburg - Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht)

Eros en Agapè: een liefdesgeschiedenis

Titian: Sacred and profane love.

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Liefde kent vele namen en gezichten. De twee belangrijkste gestalten van de liefde in onze westerse traditie heten ‘eros’ en ‘agapè’. Vaak wordt tussen deze twee een tegenstelling gezien. Eros is dan de zinnelijke en begerende liefde, een liefde die zoekt naar vervulling en bevrediging. Door Plato wordt deze in zijn Symposium bezongen als de hartstochtelijke drijfkracht van het leven en tot grote hoogten gevoerd.

Daartegenover zou dan de christelijke liefde staan, de agapè, zoals beschreven in het Nieuwe Testament. Agapè is de naam van de onbaatzuchtige liefde, de naastenliefde, die gericht is op de ander en zichzelf niet zoekt. Maar zijn ze wel zo verschillend van aard, of is er op dieper niveau sprake van verwantschap? De cursus behandelt de boeiende geschiedenis van beide begrippen.

Te beginnen bij Plato volgen we het liefdesspoor bij grote denkers door de eeuwen heen tot in onze tijd. Augustinus, middeleeuwen, mystiek, Luther en paus Benedictus XVI passeren de revue. Zij allen bezingen de macht en de kracht van de liefde.

De bijeenkomsten zijn een combinatie van een inleiding door de docent met aansluitend een gezamenlijke lezing van de teksten.

Dhr. prof. dr. R.A. te Velde is universitair docent Wijsbegeerte aan de Faculteit Katholieke Theologie UvT en bijzonder hoogleraar Stichting Thomas More aan de Faculteit Geesteswetenschappen UvA. cursusdata: 22, 29 september; 6, 13 (niet 20), 27 oktober; 3 november 2014 (6). tijd: Maandag 14.00 - 16.30 uur. plaats: Faculteit Katholieke Theologie, Nieuwegracht 65, 3512 LG Utrecht. studiemateriaal: Bij aanvang van de cursus wordt tegen kostprijs een reader beschikbaar gesteld.

Aanbevolen literatuur: Rudi te Velde (red.) (2010), In het spoor van Plato’s Symposium. Eros in de westerse cultuur, Nijmegen: Valkhof Pers. cursusprijs: € 150,docent:

59

5R4-342 Universiteit van Tilburg - Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht)

Hugo Ball: ‘gadji beri bimba’ Het klankgedicht: louter ritme en klank

Hugo Ball in vol ornaat tijdens een soiree van Cabaret Voltaire (circa 1917).

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Op 23 juni 1917 trad de Duitse dadaïst Hugo Ball (1886-1927) op in Zürich. Gekleed in een paarse mantel en met een papieren toeter op zijn hoofd sprak hij het klankgedicht gadji beri bimba uit. Het gedicht zou hem wereldberoemd maken: louter ritme en klank, geen betekenissen meer in de gewone zin van het woord. ‘gadji beri bimba glandridi laula lonni cadori…’ De Nederlandse dichters Paul van Ostaijen en Lucebert zagen in hem hun grote voorbeeld.

Niet lang daarna nam Ball radicaal afscheid van zijn dadaïstische vrienden om zich geheel te storten op het rooms-katholicisme; het geloof van zijn kinderjaren dat hij hervonden had tijdens het uitspreken van zijn klankgedicht gadji. Voor zijn oude vrienden voelde deze stap als verraad aan de anarchistische idealen van Dada. Maar ook in de Catholica was Ball niet echt welkom: ze bleven hem een vreemde kunstenmaker vinden, hoezeer het hem ook ernst was met zijn reconversio.

Tijdens de bijeenkomsten wordt het leven en werk van deze kunstenaar, opererend op het snijvlak tussen Dada en Catholica, gepresenteerd in al z’n facetten: als dichter, toneelschrijver, romancier, pamflettist, essayist en (auto) biograaf. Verschillende teksten van Ball verschijnen daarbij voor het eerst in Nederlandse vertaling.

Dhr. dr. T. Salemink is oud-docent Moderne Kerkgeschiedenis aan de Faculteit Katholieke Theologie. Dhr. dr. F. G. Bosman verdedigde in het voorjaar van 2014 een proefschrift over de klanktheologie van Hugo Ball aan de Universiteit van Tilburg. Samen redigeerden zij het boek Avant Garde en religie. Over het spirituele in de moderne kunst. 1905-1955 (Van Gruting, 2009). voorkennis: Enige kennis van de Duitse taal is aanbevelenswaardig maar niet strikt noodzakelijk. cursusdata: 2, 9, 16 (niet 23), 30 oktober; 6 november 2014 (5). tijd: Donderdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Faculteit Katholieke Theologie, Nieuwegracht 65, 3512 LG Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de colleges worden tekstfragmenten en werkvertalingen uitgereikt. cursusprijs: € 125,docent:

60

1W4-343 Hogeschool Utrecht

Mythen als vensters op de werkelijkheid Wenen en München in het begin van de twintigste eeuw

Wassily Kandinsky, Improvisatie.

Gorge, 1914.

Lenbachhaus, München.

Mythologische verhalen verschaffen ons een ander beeld van de wereld dan de wetenschap.

Met symbolen organiseren wij onze ervaringen, aldus de joods-Duitse filosoof Ernst Cassirer (1874-1945). Zijn kijk op mythen en symbolen vormt het uitgangspunt van deze cursus, waarin filosofie verbonden wordt met culturele ontwikkelingen in Wenen en München in de eerste decennia van de twintigste eeuw.

In deze twee belangrijke cultuurcentra werd op verschillende wijze vormgegeven aan Europese mythen. Terwijl Wenen een thuishaven was voor de late Romantiek, was München een broedplaats voor modernistische stromingen als het Expressionisme en het Constructivisme.

Zo zullen we aandacht besteden aan de kunstenaars Franz Marc, Wassily Kandinsky en Walter Gropius.

Ook de literatuur zal ter sprake komen. Griekse mythen als die van Elektra, Ariadne en Helena vonden hun weg naar het theater en de opera (o.a. van Richard Strauss). Ook andere fundamentele Europese mythen zullen wij behandelen. Zoals die van Faust, naar wie Thomas Mann (1875-1955) zijn beroemde cultuurhistorische roman Doctor Faustus vernoemde. Tenslotte mag in dit gedenkjaar de Eerste Wereldoorlog niet onbesproken blijven. Deze had immers een immense invloed op de denkers en kunstenaars van de periode waarin wij ons verdiepen. Zo kan een rijk geschakeerd beeld ontstaan van deze veelbewogen tijd.

Dhr. dr. H.G. Schipper is docent Filosofie en bestuurder in het hoger beroepsonderwijs. Als redacteur en auteur is hij werkzaam voor de tijdschriften Hermeneus en Tijdschrift Filosofie. cursusdata: 11, 18, 25 november; 2, 9, 16 december 2014 (6). tijd: Dinsdag 10.00 - 12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht, De Uithof. studiemateriaal: Tegen kostprijs wordt een reader verstrekt. cursusprijs: € 150.docent:

61

2W4-344 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Tweedelige leergang ‘Filosoferen en wandelen’

Filosoferen en wandelen - deel 1

Katwijk aan Zee, het westelijke uiteinde van de Romeinse limes.

In deze vervolgcursus gaan we in alle delen van Nederland op zoek naar de verschillende manieren waarop in het verleden over het landschap is nagedacht. Op de stuwwal van Nijmegen zien we hoe Romeinen voor het eerst ‘high tech’ instrumenten tussen mens en landschap plaatsten en radicale ingrepen pleegden. Op weg in de trein of wandelend (en pauzerend) praten we over epicuristen en stoïcijnen die de relatie met de natuur wilden herstellen. In Groningen bewonderen we de oudste stenen kerkjes van ons land, waar ‘binnen’ en ‘buiten’ voor het eerst systematisch werden gescheiden.

Ook volgen we de wandelroutes van de Franciscanen, die zich onderscheidden in hun relatie met de natuur. We wandelen langs de IJssel waar de Moderne Devotie tot bloei kwam. We bezoeken de tuin van Christiaan Huygens en populaire locaties van de Hollandse landschapsschilderkunst. Via de stadswallen van Utrecht belanden we in de Romantiek: de kentering van landschapsbeleving, een periode waarin we volgens sommigen nog steeds verkeren. Daarbij staan de beroemde Wodanseiken bij Wolfheze op het programma en toetsen we eigentijdse romantiek aan enkele bekende natuurmonumenten.

Filosofen die aan bod komen: Epicurus, Marcus Aurelius, Ockham, Cusanus, Spinoza, Kant, Nietzsche, Benjamin, Heidegger, Plessner, Barthes, Foucault, Deleuze, Guattari, Sloterdijk.

Dhr. drs. E. Brinckmann studeerde Rechten en Filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is als docent Arbeids- en Organisatiefilosofie verbonden geweest aan Hogeschool de Horst, de Academie voor Architectuur en Stedenbouw, Tilburg en als gastdocent aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij werkt in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/PRI en is medebeheerder van landgoed het Lankheet in Twente. cursusdata: 26 september; 3, 10, 17 oktober 2014 (4). tijd: College: vrijdag 26 september, 10.00 - 12.00 uur op de Hogeschool UtrechtAmersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. Wandelingen: vrijdag 3, 10 en 17 oktober, 10.00 - ca.16.00 uur. We reizen gezamenlijk: per trein naar gemakkelijk bereikbare locaties en per auto naar andere locaties, af te spreken op de startbijeenkomst. Benodigdheden: wandelschoenen, wandel/regenkleding, dagrugzak en eigen proviand. Routes: wisselend terrein, afstanden ca. 10 km. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Wandelboek over landschapsfilosofie, KNNV, in voorbereiding, Eric Brinckmann. cursusprijs: € 175,docent:

62

2W4-345 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Tweedelige Leergang Filosofie Levenswijsheid en levenskunst

Levenswijsheid en levenskunst - deel 2

De filosoof Diogenes van Sinope met lantaarn en ton.

Deze cursus is deel 2 van een tweedelige leergang.

Het eerste deel bestaat uit acht colleges en het tweede deel uit vier.

Deze cursus kan ook los van deel 1 gevolgd worden.

Filosofie betekent letterlijk: liefde voor wijsheid. Filosofie wordt gevoed door levenservaringen, maar omgekeerd heeft zij betekenis voor het leven. Zij opent nieuwe gezichtspunten of brengt verdieping aan in bestaande. Er is een rijke traditie die zich bezint op de vraag hoe levenswijsheid en levensgeluk naderbij gebracht kunnen worden.

Het eerste deel van deze cursus behandelt de denkers van de klassieke oudheid, in het tweede deel bespreken we thema’s vanuit de moderne filosofie. Aan de orde komen vragen als: wat is levenswijsheid? Wat houdt het goede leven in? Hoe kunnen we levenskunst beoefenen? Uitgangspunt is dat menselijk leven streven naar ‘verwerkelijking’ is. Onze gedachten en opvattingen kunnen ons daarbij helpen of juist belemmeren. In de cursus kijken we naar manieren van denken die ons kunnen helpen bij het beoefenen van levenskunst en het vinden van levenswijsheid. We bespreken een aantal moderne denkers, zoals Kant, Nietzsche en Heidegger. Aan de hand van opgedane inzichten zullen we onze eigen levenswijsheid expliciteren en verdiepen.

Inhoud colleges: Q Authenticiteit en moraliteit: Kant en Nietzsche over een hedendaags dilemma. Q Authenticiteit en eindigheid: sterfelijkheid als stimulans (Heidegger). Q Deelnemen en buitenstaan: over gemeenschap en eenzaamheid. Q Voorval en ogenblik: de hoogste bestemming als ervaring.

Dhr. drs. A. Ziegelaar is docent Filosofie aan de Hogeschool InHolland en HOVO Leiden en Amsterdam. Verder voert hij een filosofische praktijk die groepsgesprekken, cursussen en lezingen aanbiedt. Zijn aanpak tijdens colleges is ‘horizontaal’: naast de heldere uiteenzetting staat hij open voor interactie met de cursisten. (www.arnoldziegelaar.nl). voorkennis: Niet nodig, al is het handig om deel 1 gevolgd te hebben. cursusdata: 26 september; 3, 10, 17 oktober 2014 (4). tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Aan het begin van de cursus wordt tegen kostprijs een syllabus aangeboden. cursusprijs: € 100,docent:

63

3W4-346 Universiteit van Utrecht Vijfdelige Leergang ‘De Ethica van Spinoza’

Goed en Kwaad in Spinoza’s Ethica Deel IV Hoe kan de Ethica een verrijking van ons leven vormen?

Baruch Spinoza door Franz Wulfhagen (1664)

Deze cursus is het vierde deel van de vijfdelige leergang ‘De Ethica van Spinoza. Deze cursus kan ook los

In deel IV van de Ethica stelt Spinoza zich de spannende vraag wat goed en kwaad nu eigenlijk voor ons mensen betekenen. Maakt elk mens voor zichzelf uit wat goed en kwaad inhouden, of gaat het om onderscheidingen die ook minder individualistisch benaderd kunnen worden?

Het kwaad ontstaat in ieder geval wanneer de mensen door hun passies worden beheerst. En deze passies ontstaan als de omringende wereld de mensen overkómt in plaats van dat zij actief in de wereld kunnen ingrijpen. Maar, zegt Spinoza, hoezeer mensen doorgaans ook het slachtoffer zijn van hun eigen passies, het kan ook anders, en wel door toedoen van hun rationaliteit.

Mensen zijn gepassioneerd én rationeel. Volgens Spinoza zullen zij nooit óf alleen gepassioneerd zijn óf alleen rationeel. Daarin is hij realistisch. We kunnen daarom zeggen dat dit deel van de Ethica, met de titel ‘De menselijke slavernij, met andere woorden de krachten van de hartstochten’, ook aangeeft tot op welke hoogte wij in vrijheid kunnen leven.

Deze cursus is het vierde deel van de Leergang De Ethica van Spinoza.

Daarom vatten we in de eerste twee colleges speciaal voor de nieuwkomers de voorafgaande delen van de Ethica nog een keer samen.

worden gevolgd.

Dhr. dr. J. Scheren is neerlandicus en filosoof; mw. dr. F. Jara Gomez is als docente en onderzoeker verbonden aan de vakgroep Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht. Beide docenten hebben reeds diverse Spinozacursussen verzorgd. voorkennis: Enige voorkennis van Spinoza’s werk is welkom. cursusdata: 24 september; 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november; 3 december 2014 (10). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, 3584 EE Utrecht. studiemateriaal: Een editie van de Ethica van Spinoza. We reiken aan het begin van de cursus een syllabus uit en tijdens de colleges wordt nog meer materiaal verstrekt. cursusprijs: € 245,docenten:

64

3W4-347 Universiteit Utrecht Vierdelige Leergang ‘Geschiedenis van de filosofie’

Filosofie, wetenschap en geloof Thema’s uit de vroegmoderne filosofie

Een allegorie voor wetenschap en verlichting: de titelillustratie van Voltaires Eléments de la philosophie de Newton van 1738

De vroegmoderne periode (ruwweg: de zeventiende en achttiende eeuw) is een tijdperk van grote veranderingen in de filosofie en de wetenschappen. Het is in deze tijd dat de filosoof als een autonome speler in het intellectuele veld opkomt. De ‘wetenschappelijke revolutie’ stelt de verhouding tussen traditionele filosofie en moderne wetenschap ter discussie. Descartes zoekt nieuwe zekerheden voor filosofie en wetenschap en vindt deze in het subject; er ontstaat een radicale verlichting die - denk aan Spinoza - traditionele geloofswaarheden tot onderwerp van filosofische argumenten maakt. De mens an sich en de mens in de samenleving worden op verrassende manier tot onderwerp van discussie.

In Engeland wordt het menselijke denken consequent vanuit de ervaring gereconstrueerd: zuivere rede, ervaring en geloof raken steeds weer in conflict.

Deze cursus behandelt, in een thematische opzet en aan de hand van een aantal kopstukken uit deze periode, typische vragen en invloedrijke ideeën uit de vroegmoderne wijsbegeerte. Tegelijkertijd wordt benadrukt hoe de filosofie in deze periode haar verhouding met religie, politiek en wetenschappen opnieuw moest doordenken. De volgende auteurs zullen aan bod komen: Bacon en de wetenschappelijke revolutie, Descartes, Spinoza, Hobbes, Leibniz en Newton.

De verlichting: Rousseau, Voltaire, Locke, Berkeley en Hume. Politieke theorie: Montesquieu en anderen.

Deze cursus is deel III van de vierdelige Leergang ‘Geschiedenis van de filosofie’.

De cursus kan ook goed los worden gevolgd.

Dhr. prof. dr. P.G. Ziche (tevens cursusleider); dhr. dr. C. Ierna en dhr. dr. E-O. Onnasch, Filosofie en Religiewetenschap; dhr. dr. J. Touber, Geschiedenis en Kunstgeschiedenis. Allen Universiteit Utrecht. cursusdata: 10, 17, 24 november; 1, 8, 15, (niet 22 en 29) december 2014; 5, 12, 19 januari 2015 (9). tijd: Maandag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Reader met relevante primaire teksten wordt ter beschikking gesteld. Uitgebreide informative (géén verplichte literatuur) in Steve Nadler, ed. (2002), A Companion to Early Modern Philosophy. Oxford: Blackwell. cursusprijs: € 220,docenten:

65

2S5-105 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

7-DAAGSE REIS NAAR NEW YORK

Kunst in New York In het kader van de HOVOcursus ‘Kunst na de Tweede Wereldoorlog’ wordt er van 21 t/m 27 maart 2015 een reis georganiseerd naar New York.

We bezoeken diverse musea: Q Het Museum of Modern Art (MoMA), één van ’s werelds belangrijkste centra voor moderne kunst, met zijn fraaie beeldentuin en werken van Frida Kahlo, Brancusi, Roy Liechtenstein, Jackson Pollock, Jasper Johns, Matisse en Picasso.

Na het bezoek staan we stil bij de architectonische juweeltjes in Midtown Manhattan.

Q Het Guggenheim Museum, gebouwd door de beroemde architect Frank Lloyd Wright.

Q The Metropolitan Museum of Art. Tijdens een wandeltocht door de wijk Harlem bezoeken we de kerken waar de gospelmuziek ten gehore wordt gebracht. We genieten van een cruise bij maanlicht en varen langs de highlights van New York: het Vrijheidsbeeld, Manhattan, Ellis Island en The United Nations.

We overnachten in het zeer gunstig gelegen Washington Square Hotel in Greenwich Village: vlakbij de metro, ongeveer 1,5 km van Chinatown, Little Italy en Madison Square Garden.

Heeft u belangstelling voor deelname aan deze reis? Geeft u zich dan vóór 1 november op, i.v.m. tickets en hotelreservering. Ook zonder deelname aan bovengenoemde cursus kunt u zich inschrijven, al hebben cursisten voorrang bij deze unieke kunstreis.

66

Highlights van New York in en buiten de musea Begeleiding: mw. drs. L. le Blanc (www.lisetteleblanc.nl) in samenwerking met HOVO en Sophus Travel. reisdata: 21 tot en met 27 maart 2015 (7 dagen) aantal deelnemers: Minimaal 15, maximaal 25. inleidende cursus: Kunst na de Tweede Wereldoorlog - najaar 2014 reissom: € 1.985,inbegrepen: Vlucht Amsterdam - New York v.v. (KLM) Transfer luchthaven - hotel v.v.

Entrees en cultureel programma Logies op basis van halfpension (ontbijt en diner tijdens ons verblijf) Toeslag éénpersoonskamer € 359,U dient zelf zorg te dragen voor een annulerings- en reisverzekering. informatie en aanmelding Aanmelding via de docente mw. drs. L. le Blanc lisette_leblanc@hotmail.com, of door het aanmeldingsformulier achter in de gids te sturen naar HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht.

De reis is in samenwerking met Sophus Travel. reisbegeleider:

67

praktische informatie SEIZOEN 2014-2015

WIE ZIJN WIJ? HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hbo-niveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vakgebied ontdekken, specifieke wetenschappelijke kennis opfrissen, of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vakgebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, kennis en ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek.

De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor laag houden. Onze missie is een ontmoetingsplaats te zijn voor 50-plussers, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en verbreding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. HOVO Utrecht heeft als motto: Samen boeiende gezichtspunten ontdekken in een inspirerende hoger-onderwijsomgeving.

HET BESTUUR

HET BUREAU E-mail: hovo@uu.nl. Bezoekadres: Heidelberglaan 8, kamer 237, 3584 CS Utrecht. Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht. Tel.: 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur). Bij calamiteiten: 06-42565314.

Van links naar rechts en van boven naar beneden: dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter); mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid); dhr. drs. M. van den Berg (Marnix) namens HU (penningmeester); dhr. drs. H.G.J. Peeters (Harry) namens de Stichting Vrienden (lid). Het ambtelijk secretariaat van het bestuur wordt gevoerd door de algemeen coördinator.

70

Van links naar rechts en van boven naar beneden: Mevr. C. de Maar (Corine): bureau; Dhr. drs.

H. Straathof (Harry): financiële administratie; Dhr. J. Ross (Joop): vrijwilliger excursies; Mevr. Y.C.M. van der Valk (Yvonne): bureau.

DE PROGRAMMACOMMISSIES De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies.

De taken en bevoegdheden van de Programmacommissies omvatten: Q het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven Q het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan. Dit betekent het voorkómen dat er in een bepaalde periode cursussen met hetzelfde onderwerp worden aangeboden en/of dat er een ongewenste herhaling ontstaat in achtereenvolgende perioden Q het gevraagd en ongevraagd adviseren over de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties.

DE COÖRDINATOREN VAN HOVO UTRECHT Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Algemene leiding Dhr. drs. G.W. van Dorp; HOVO; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2533197 of 06-53163874 (dinsdag en donderdag); e-mail: g.w.vandorp@uu.nl

Hogeschool Utrecht Mw. E. van Berne, MA; Postbus 14007, 3508 SB Utrecht; 030 253 3197 (maandag t/m donderdag); e-mail: eva.vanberne@hu.nl

Universiteit Utrecht Mw. dr. R. Leenders; HOVO; Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag); e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl

Hogeschool UtrechtAmersfoort Mw. C. de Maar; HOVO, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht; 030-2533197 (dinsdag en donderdag); e-mail: corine.demaar@hu.nl

Universiteit van Tilburg–Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. van Hout; Postbus 80101, 3508 TC Utrecht; 030-2531882; e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl

Universiteit voor Humanistiek Dhr. drs. M. Bos; Postbus 797, 3500 AT Utrecht; 030-2390100; e-mail: zingevingenprofessie@uvh.nl

71

HOVO NEDERLAND HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA).

Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl

LINKS NAAR DE PARTNERS VAN HOVO UTRECHT www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.amersfoort.hu.nl; www.vriendenhovoutrecht.nl

ALGEMENE VOORWAARDEN AANMELDEN EN BETALEN U kunt zich op twee manieren aanmelden: Q online: via ‘Ons aanbod’ op onze website www.hovoutrecht.nl. Bij de desbetreffende cursus klikt u – onderaan de pagina – op het tarief. U wordt dan doorgeleid naar ‘mijn aanmeldingsformulier’ en volgt de instructies.

U betaalt via iDEAL en ontvangt direct per retourmail de bevestiging van uw aanmelding.

Q schriftelijk: u print zelf het aanmeldingsformulier uit vanaf de site, of u knipt een aanmeldingsformulier achterin de cursusgids uit. Dat vult u in en verstuurt u per post naar HOVO Utrecht. Het cursusgeld maakt u zelf over.

U bent aangemeld zodra het cursusgeld bij HOVO Utrecht is ontvangen. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deelneming per e-mail of per post, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aangemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot ‘onze’ Universiteitsbibliotheken te Utrecht. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u (bij voorkeur per e-mail) de welkomstbrief, 72

waarin ook de locatie en routebeschrijving zijn vermeld.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVING Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarover bericht.

Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan, krijgt u hiervan uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht.

Het betaalde cursusgeld wordt direct teruggestort. Voor nadere inlichtingen kunt u een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van HOVO Utrecht (030 - 2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur.

ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee weken voor aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren: door retourzending van uw bewijs van deelneming of door een e-mail te sturen naar hovo@ uu.nl. U ontvangt het betaalde cursusgeld terug. Annuleren binnen twee weken voor

aanvang van de cursus kan alleen door een met redenen omkleed annuleringsverzoek te richten aan het Bestuur van HOVO Utrecht. Een formulier hiervoor kunt u bij het Bureau verkrijgen. Voor HOVO-reizen gelden andere annuleringstermijnen. Zie hiervoor het aanmeldingsformulier voor studiereizen.

CURSUSPRIJS De cursusprijs is gebaseerd op de duur van de bijeenkomsten en het aantal daarvan per cursus.

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN) Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet door kan gaan maken wij dit via e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursusdagen uw e-mail te raadplegen.

Als u niet beschikt over e-mail krijgt u per telefoon bericht. De betreffende bijeenkomst wordt op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDEN De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en hogescholen. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. Omdat de cursusgidsen al in het voorjaar worden gedrukt kunnen de uiteindelijke locaties en tijdstippen afwijken van die in de gidsen. Zodra de locatie bekend is, wordt dit op de website bij de cursus vermeld. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent van de cursus, met daarin ook de exacte cursus-

locatie. Achter in de gids vindt u hoe u de belangrijkste locaties kunt bereiken.

STUDIEMATERIAAL Wanneer docenten een reader gebruiken is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen.

Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aanschaffen. Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of later in de eerder genoemde welkomstbrief.

CURSUSCONTACTPERSONEN Bij veel HOVO-cursussen vervullen de Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon.

Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds spreekbuis voor de cursisten zijn. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers, het laten circuleren van een deelnemerslijst voor uw paraaf, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aanwezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.

EVALUATIE CURSUSSEN Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt gehouden. Met ingang van het nieuwe cursusjaar krijgt u van ons per e-mail een digitaal enquêteformulier. In het formulier is ook ruimte voor het maken van bijzondere/ individuele opmerkingen. De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontactpersonen en docenten besproken. De programmacommissies en 73

hethet bestuur van HOVO Utrecht ontvangen de halfjaarlijkse samenvattingen van de evaluaties. Zo kunnen wij tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

VOORWAARDEN VAN DE EXCURSIES HOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor – of zelfs tijdens – de excursies programmawijzigingen zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor.

Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan excursies vooraf aan ons te melden wanneer er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden).

Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

VOORWAARDEN STUDIEREIZEN Voor de praktische organisatie van de studiereizen werken wij meestal samen met door ons gese-lecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om de organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veilig-heid van de deelnemers heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aan-melding voor een studiereis.

Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annulerings- en reisverzekering af te sluiten.

VAKANTIES Het Bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten maar in de maand juli geopend. Zie www.minocw.nl voor de geplande schoolvakanties.

74

formulieren WANNEER U ZICH AANMELDT VIA DE WEBSITE VAN HOVO UTRECHT – WWW.HOVUTRECHT.NL – MAAKT U HET ONS GEMAKKELIJKER OM UW GEGEVENS TE VERWERKEN.

NAJAAR 2014 75

STICHTING VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten onder andere door: • vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht • deelname aan programmacommissies • assistentie bij de opening van het cursusjaar en de Zomeracademie.

Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag-)excursie voor Vrienden en introducé(e)s: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België • in het najaar: de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn.

Voor actuele informatie zie: www.vriendenhovoutrecht.nl. U kunt donateur worden voor € 10 (of meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert.

Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2014: bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier. U kunt desgewenst ook een overschrijving doen naar rekening NL77 RABO 0136 1112 03 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam!

Engelien Verhoeff, secretaris Inlichtingen: vriendenhovoutrecht@gmail.com of 030-2316330

AANMELDING / BETALING DONATIE 2014 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een bijdrage van € IBAN:

(minimaal € 10) voor voor het kalenderjaar 2014 af te schrijven van:

N L

Dhr.

0

Mw. Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode: Telefoon: Datum:

Plaats: E-mail: Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. J.M. Valeton, penningmeester, Van Renesselaan 36, 3703 AJ Zeist, vriendenhovoutrecht@gmail.com 76

AANMELDINGSFORMULIER

NAJAAR 2014 HOVO UTRECHT Velden met een asterisk (*) zijn verplicht. Bij voorkeur digitaal aanmelden via www.hovoutrecht.nl Achternaam:* Titulatuur:

Initialen:* Voornaam:

Straat:*

Huisnummer:*

Postcode:*

Woonplaats:*

Telefoonnummer:* Mobiele telefoon: E-mail: HOVO informeert u zo veel mogelijk per e-mail.

Geboorteplaats:* Geboortedatum:*

-

-

Man/Vrouw:*

M

V

Heeft u al eerder een lezing/cursus van HOVO Utrecht gevolgd, in Utrecht of in Amersfoort?

Ja, in het jaar

Nee

Achtergrondinformatie (alleen bij eerste aanmelding HOVO Utrecht) Hoogst genoten opleiding: Ik wil eventueel als cursuscontactpersoon optreden Kruis op de achterkant van het formulier de cursussen aan waarvoor u zich inschrijft.

Daar kunt u ook het totaalbedrag uitrekenen wat u vervolgens hieronder invult.

Ik schrijf mij hierbij in en verklaar bekend te zijn en akkoord te gaan met de Algemene Voorwaarden van HOVO Utrecht. Ik heb het totaalbedrag van â‚Ź onder vermelding van de cursuscode(s) tegelijk met deze aanmelding overgemaakt op rekeningnummer NL33 INGB 0000 1055 44 t.n.v. HOVO Utrecht te Utrecht.

Zodra uw aanmelding en betaling bij HOVO Utrecht binnen zijn ontvangt u per e-mail of per post de onderwijskaart ter bevestiging.

Naam van de persoon van de rekening waarmee wordt betaald:

(Alleen in te vullen wanneer die afwijkt van uw eigen naam) Naam: Datum:

Handtekening:

Dit aanmeldingsformulier stuurt u naar HOVO Utrecht, Antwoordnr. 58003, 3508 VB Utrecht (postzegel is niet nodig).

z.o.z.

IK GEEF MIJ OP VOOR DE VOLGENDE CURSUS(SEN) VAN HET NAJAAR 2014: (S.V.P. HOKJE(S) AANKRUISEN EN BEDRAGEN INVULLEN) ARCHITECTUUR 1A4-301 Nederlandse stedenbouw in de twintigste eeuw 3A4-302 Europese architectuur 14001800

€ €

ECONOMIE EN RECHT 3E4-303 Misdaadbestrijding kan effectiever 3E4-304 Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie 3E4-305 Hoe gaat het met onze parlementaire democratie?

3E4-306 Komt er ooit een einde aan globalisering?

LETTEREN EN TALEN € € € €

FILMWETENSCHAP 3F4-307 Filmcursus: Licht in het donker 2F4-308 De filmgeschiedenis van 1896 - 1959 (deel 1)

€

€ € € € € € € €

HUMANISTIEK 4H4-317 Van Mozes tot Nietzsche

€

KUNST, KUNSTGESCHIEDENIS EN MUZIEK 1K4-318 Griekse mythologie in beeld 1K4-319 Richard Strauss (1864-1949) 1K4-320 Utrechtse schilders in de Gouden Eeuw 1K4-321 Het Spaanse amalgaam in Barcelona 2K4-322 Jazz 2K4-323 Negentiende-eeuwse kunstwerken met een verhaal

2L4-327 Karakterdames 2L4-328 Van Nederlands-Indië naar Indisch Nederland 3L4-329 James Joyce’s Ulysses: Sirens 3L4-330 Inferno: reis door Dantes hel 3L4-331 Spanjes worsteling met de moderniteit

€ € € € €

MENS- EN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN €

GESCHIEDENIS 1G4-309 Het Midden-Oosten na de Lente 1G4-310 De middeleeuwse buurten van Utrecht 1G4-311 Nederlands Oud Schrift 1G4-312 Het dagelijks leven in laatmiddeleeuws Utrecht 2G4-313 De beeldenstorm (1566) 3G4-314 De Etrusken 3G4-315 Seks en gezondheid in de middeleeuwen 3G4-316 ‘Heer, behoed ons keizerrijk!’

2K4-324 De opera’s van Mozart € 2K4-325 Kunst na de tweede wereld€ oorlog 3K4-326 Italiaanse Hoog-Renaissance € en Maniërisme 1500-1600

€ € € € € €

1M4-332 Inleiding in de toegepaste psychologie 2M4-333 “Freud is niet dood, hij deed alleen een dutje” 3M4-334 De “Russische ziel” na 1991 3M4-335 Verzorgingsstaat en ongelijkheid

€ € € €

NATUURWETENSCHAPPEN EN GENEESKUNDE 3N4-336 Kosmische evolutie 3N4-337 De verborgen attractie van de Aarde 3N4-338 Het laatste nieuws uit de kosmos 3N4-339 De Speciale Relativiteitstheorie

€ € € €

RELIGIE 3R4-340 Maskers en maskerades 5R4-341 Eros en Agapè: een liefdesgeschiedenis 5R4-342 Hugo Ball: ‘gadji beri bimba’

€ € €

WIJSBEGEERTE 1W4-343 Mythen als vensters op de werkelijkheid 2W4-344 Filosoferen en wandelen 2W4-345 Levenswijsheid en levenskunst - deel 2 3W4-346 Goed en Kwaad in Spinoza’s Ethica Deel IV 3W4-347 Filosofie, wetenschap en geloof

TOTAALBEDRAG CURSUSSEN*

€ € € € €

€

*Vul dit totaalbedrag in op de voorkant van dit formulier 78

HOE KOMT U NAAR DE BELANGRIJKSTE CURSUSLOCATIES? PER OPENBAAR VERVOER VANAF CENTRAAL STATION UTRECHT NAAR: Q De Universiteit voor Humanistiek en de gebouwen van de Universiteit Utrecht in de binnenstad: stadsbus 4 en 28, bushalte Stadsschouwburg.

Q De Hogeschool Utrecht, locaties Nijenoord en Oudenoord: stadsbus 6, 9 en 16.

Q De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 12 en 28, bestemming UMC/de Uithof.

Q Het Utrecht University College (ingang Prins Hendriklaan) (ca. 10 minuten lopen vanaf de halte): stadsbus 12, bushalte De Kromme Rijn.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT: Q Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of buslijn 74, 76 en 103, halte Groningerstraat/Eemplein.

Q Via de achterzijde van het station: rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).

AUTO PARKEREN Q In de binnenstad van Utrecht is de parkeerruimte beperkt en duur. Parkeergarages vindt u onder andere aan de Springweg (te bereiken via de Mariaplaats) en de Kruisstraat (bij de Stadsschouwburg).

Q Op de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn tijdens de onderwijsperioden vaak vol. Er is een nieuw parkeerterrein bij de afrit 28 UtrechtDe Uithof, kruising Universiteitsweg, met voldoende parkeerplaatsen (2000 plaatsen).

Kosten per dag maximaal € 5,- inclusief openbaar vervoer vanaf de parkeergarage.

Q Op de campus van het Utrecht University College is voldoende gratis parkeerruimte.

Q Parkeren bij Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in).

De parkeergarage is uitsluitend bedoeld voor medewerkers van de hogeschool.

COLOFON

Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht.

Eindredactie: Gerard W. van Dorp, Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht).

Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam).

Redactie: Tineke van Voorst (Amsterdam).

Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht). © HOVO Utrecht 2014. Alle rechten voorbehouden.

79

AANTEKENINGEN

OP DE COVER:

De bibliotheek van de Universiteit Utrecht in de Uithof telt 4,2 miljoen boeken. Het gebouw is ontworpen door de Nederlandse architect Wiel Arets. De buitenbeglazing van de bibliotheek is gezeefdrukt met een afbeelding van bamboe, gemaakt door de fotograaf Kim Zwarts.

Kazuyo Sejima van SANAA (een bekend architectenbureau uit Tokio) zei erover: ‘Het gebouw is fascinerend op vele manieren, maar het meest van alles treft me het warme humanisme ervan. Binnen de scherpe zwarte envelop heeft Wiel Arets een arsenaal aan verschillende ruimtes gesneden: hier een enkele laag, daar hoog of breed, sommige samengeperst, andere ruim, helder of donker. Dit is een gebouw dat nooit verveelt. Het biedt een moment voor iedereen.’

FOTO COVER: Joop Ross

BUREAU HOVO UTRECHT Algemeen: www.hovoutrecht.nl e-mail: hovo@uu.nl Mw. C.C. (Corine) de Maar (dinsdag en donderdag) e-mail: c.c.demaar@uu.nl Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk (maandag t/m donderdag) e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur) Het bureau van HOVO Utrecht is gedurende de schoolvakanties gesloten (zie: www.minocw.nl).

Bij geen gehoor en dringende zaken: 06 - 4256 5314

COÖRDINATOREN Algemene leiding Dhr. drs. G.W. (Gerard) van Dorp HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 of 06-53163874 (dinsdag en donderdag); e-mail: g.w.vandorp@uu.nl Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

Hogeschool Utrecht Mw. E. (Eva) van Berne, MA Hogeschool Utrecht, Postbus 14007, 3508 SB Utrecht 088-4817356 (maandag, woensdag en vrijdag); e-mail: eva.vanberne@hu.nl

Universiteit voor Humanistiek Dhr drs. M.A. (Mark) Bos Universiteit voor Humanistiek, Postbus 797, 3500 AT Utrecht 030-2390151 (maandag, woensdag en donderdag); e-mail: m.bos@uvh.nl

Hogeschool Utrecht–Amersfoort Mw. C.C. (Corine) de Maar HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2533197 (dinsdag en donderdag); e-mail: corine.demaar@hu.nl

Universiteit van Tilburg/Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) Dhr. drs. H.J. (Henk) van Hout Universiteit Tilburg, Faculteit Katholieke Theologie, Postbus 80101, 3508 TC Utrecht 030-2531888/9051 e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl

Universiteit Utrecht Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders HOVO Utrecht, Postbus 80125, 3508 TC Utrecht 030-2532975 (maandag en donderdag) e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl

HOVO Utrecht Postbus 80125 3508 TC Utrecht T 030 2533197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl

De landelijke belangen van alle HOVOinstellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVOÂ Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht-Amersfoort, Universiteit van Tilburg-Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/ docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.

'"$6-5&*5 ,"5)0-*&,& 5)&0-0(*&