Noordoost-Friesland - Het Wouden- en Merengebied (2016)

Het wouden en merengebied

van Noordoost Friesland

In dit magazine • Fiets- en wandelroutes door Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden • Vertier en waterplezier in Earnewâld • Evenementenkalender • Extra: Typysk Frysk!

GRATIS

bewaarexemplaar !

76

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

De grootste keuze in de omgeving!

In het hart van Friesland, Nationaal Park De Alde Feanen

Verhuur van Maril- en Antaris55 sloepen, motorboten, valken, kano’s en SUP-planken

Voor informatie en reserveringen: Camping It Wiid Koaidyk 10 9264 TP Earnewâld Tel:0511-539223 info@wiid.nl www.wiid.nl

-

www.bootverhuur-eernewoude.nl RMT advertentie.indd 1

02

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

26-11-2015 9:45:32

Welkom in

Inhoudsopgave

het wouden- en merengebied van Noordoost Friesland De Friese Wouden is een regio die wordt getypeerd door boomwallen en elzensingels. Het Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden is erg geschikt voor fiets- en wandelliefhebbers. Houd je van water? Laat je dan verrassen door het prachtige Nationaal Park De Alde Feanen.

Dit merengebied met als centraal punt Earnewâld is uitermate geschikt om te verkennen per boot. Zowel het Friese woudengebied als het merengebied hebben een rijk verleden. Liefhebbers van natuur en cultuurhistorie kunnen hier hun hart ophalen. Laat je inspireren door de omgeving en begeesteren door haar inwoners. Veel plezier in deze regio vol afwisseling!

Leeswijzer Het magazine bevat veel informatie over het wouden- en merengebied.

Daarnaast wordt het Waddengebied uitvoerig toegelicht. In het midden vind je tips over evenementen, Typysk Fryske zaken en de Friese Elfstedenstad Dokkum. Bij activiteiten geven we een richtlijn voor de toegangsprijzen die we aanduiden met een euroteken: € = t/m € 10,- per persoon €€ = van € 11,- t/m € 25,- per persoon €€€ = meer dan € 26,- per persoon Meer informatie

Op de website www.friesland.nl staat alle informatie uit dit magazine nog eens op een rij, met de meest actuele gegevens betreffende openingstijden en toegangsprijzen. Ook kun je terecht bij de volgende informatiepunten: • Boekhandel Douma ❶ De Dellen 2a, Surhuisterveen - hele jaar geopend • Botanische tuin De Kruidhof ❷ Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten • Paviljoen De Leyen ❸ Bildreed 3, Rottevalle - winterseizoen beperkt geopend • Toeristenbureau Earnewâld ❹ Piet Miedemaweg 9, Earnewâld winterseizoen beperkt geopend • Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen ❺ Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend • Receptie Camping it Wiid ❻ Koaidyk 10, Earnewâld - hele jaar geopend • Receptie Vakantiepark Bergumermeer ❼ Solcamastraat 30, Sumar - hele jaar geopend • Hoekstra Tabak en lectuurshop ❽ Voorstraat 93, Kollum - hele jaar geopend • Camping De 4 Elementen ❾ Groningerstreek 35, Stroobos - hele jaar geopend

Colofon

04

Overzichtskaart Wouden en Meren

07

Wouden en Meren - Over de regio

10

Wouden en Meren - Cultuur

13

Wouden en Meren - Wandelen

18

Wouden en Meren - Fietsen

21

Wouden en Meren - Water

24

Wouden en Meren - Kinderen

27

Wouden en Meren - Er op uit

30

Wouden en Meren - Culinair

En verder Evenementen Er is altijd wel iets te doen! Van culturele festivals tot sportevenementen tot traditionele jaarmarkten.

Typysk Frysk Typische Friese sporten, de Elfstedentocht en natuurlijk sûkerbôle!’

Dokkum Ontdek de geschiedenis van deze prachtige Elfstedenstad en wandel de Bonifatiusroute.

Wadden Wadlopen op werelderfgoed, prachtige routes door het terpenland en leuke uitjes in Nationaal Park Lauwersmeer. Nieuwsgierig? Draai dit magazine om!

Tekst TVDSZ | Thea van der Schaaf

Oplage 20.000 exemplaren

Dit magazine is met zorg samengesteld en ontwikkeld door een werkgroep van ondernemers uit de regio Noordoost Friesland.

Fotografie Moments of Nature en eigen beeldmateriaal, tenzij anders vermeld

Projectmanagement Stichting RegioMarketing en Toerisme

Drukker Drukkerij Douma

Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

We horen wel graag wat je van de regio en het magazine vindt. Uit alle reacties - geplaatst op facebook.com/eropuit-innoordoostfriesland - verloten we jaarlijks een weekendje weg.

Vormgeving Hoog Contrast Druk Januari 2016, 2e druk

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

03

Jannum

Wouden en meren

Sibrandahûs

Dokkum N356

Rinsumageast

Burdaard

Legenda

W

Damwâld

N361

Broeksterwâld

Aldtsjerk

De toelichting op de gekleurde cijfers vind je terug in de tekst

De Falom

Bûtenfjild

Mûnein

Oentsjerk

informatiepunten Staten en Stinzen

Feanwâlden

Gytsjerk

cultuur (o.a. musea) water kinderen er op uit culinair

Noardburgum

Ryptsjerk

N355

N355

Hurdegaryp

N356

le as

entra

De c

Tytsjerk

Leeuwarden

Burgum

Wide le Suwâld

N31

Sumar Garyp

N356

Warten

N31

Legenda routes

N

Deze routes worden beschreven in de tekst

Earnewâld Wandelen - Historische route - pagina 13 Wandelen - Bûtenfjild - pagina 15 Wandelen - Rondje Surhuizum - pagina 17 Fietsroute Noardlike Fryske Wâlden - pagina 18

Oudega Nationaal Park De Alde Feanen

Fietsroute Nationaal Park De Alde Feanen - pagina 19

Smalle

04

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Streekwinkel Broersma-State

Kollumerpomp

N358

(

Driezum

0:20 uur )

(

0:50 uur )

Drachten (

Wâlterswâld

Groningen

Leeuwarden 0:20 uur )

Westergeest

Kollum Amsterdam (

Triemen

N910

Utrecht (

1:40 uur )

N355 Groningen

N358

Kollumerzwaag

1:30 uur )

De Westereen

Buitenpost N369 Gerkesklooster

Twijzelerheide

Stroobos

N358

Twijzel Rohel

Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden Jistrum

Surhuizum Drogeham

Surhuisterveen

Burgumer Mar

Harkema Eastermar Opende

N369

De Tike

Boelenslaan

N358

De Leijen

Nijega

e Ee

Augustinusga Kootstertille

Houtigehage

Openbaar vervoer

Rottevalle

In deze regio loopt de spoorlijn van Leeuwarden naar Groningen. Er zijn haltes in Buitenpost, De Westereen, Feanwâlden en Hurdegaryp.

Vanuit Surhuisterveen en Burgum vertrekken diverse bussen. Kijk op www.9292ov.nl voor de actuele reisinformatie.

N31 Drachtstercompagnie

Opeinde

A7

Kinderboerderij

Drachten

Frieschepalen WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

05

AT

Het hoogste ĂŠn veiligste klimpark van Nederland!

TR

AC T ION

20

OF

N

AR

LA S Y R F 14 E THE Y

Glow in the (indoor m Dark-jungle idgetgolf )

sÂŹ+LIMPARK sÂŹ&LYINGÂŹ&OXÂŹ TOKKELBAAN sÂŹ!BSEILEN

LED bow

ling

Klimpark

Parties a n

d meetin

Indoor & Outdoor Park

sÂŹ+LIMMUUR sÂŹ,%$ÂŹBOWLEN sÂŹ $ÂŹ#INEMA sÂŹ,ASERGAME

sÂŹ-ISSIONÂŹ0OSSIBLEÂŹ LASERDOOLHOF sÂŹ'LOWÂŹINÂŹTHEÂŹ$ARKÂŹ MIDGETGOLF

sÂŹ"ILJART ÂŹDART ÂŹENÂŹ POOLCENTER sÂŹ)N ÂŹENÂŹOUTDOORÂŹ BARBECUE

gs (300 p .)

sÂŹ+INDERPARADIJS sÂŹ-OTHERÂŹ ÂŹBABYCAREÂŹ ROOM sÂŹ0ARTYCENTRUM

Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 22-G 9251 GA Burgum (N31 Leeuwarden-Drachten)ÂŹsÂŹ4EL ÂŹ ÂŹ ÂŹ ÂŹ ÂŹ Kijk voor openingstijden op: www.aventoer.nl 06

NOORDOOST FRIESLAND ¡ WOUDEN EN MEREN

Wouden en meren over de regio

De Noardlike Fryske Wâlden: het best bewaarde geheim van Fryslân De combinatie van cultuurhistorische en natuurlijke elementen maakt Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden tot een uniek gebied in Europa. Een gebied dat zijn eigen verhaal vertelt: sporen van honderden jaren oud zijn nog steeds te zien. Pingo’s uit de ijstijd, keileem in de ondergrond, veenvorming en -afgraving en de kleinschalige agrarische percelen afgebakend door elzensingels en boomwallen. Die laatste werden destijds aangelegd als veekering en om erosie van de zandgrond tegen te gaan. Vandaag de dag zijn ze belangrijk voor de bijzondere biodiversiteit in de streek. De boeren zijn grotendeels verantwoordelijk voor het onderhoud van het bijzondere coulissenlandschap, dat misschien wel het best bewaarde geheim van Fryslân is.

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

07

Sl epvaren

op de Friese meren vanuit Earnewâld

*

Verhuur tot 21.00 uur Een sloepentocht is heerlijk genieten. Onder het genot van een hapje en drankje vaart u rustig door het Nationaal Park De Alde Feanen. Een geheel andere wereld en toch dichtbij.

Informatie of reserveringen: www.aldefeanen.com of 0511 - 53 92 15, mob. 06 - 44 37 89 89 Ligplaats: De Stripe 22, 9264 TW Earnewâld

08

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Het is mogelijk om een (meerdaags) arrangement geheel naar uw wensen samen te stellen.

Of toegespits op een uitje met vrienden of collega’s.

Verhuur van: Luxe sloepen, toer- /visboten, polyvalken en vakantiewoningen

De vele gezichten van Nationaal Park De Alde Feanen ......................................................

In het hart van Fryslân ligt Nationaal Park De Alde Feanen.

Smalle vaarten, besloten petgaten, open meren: in dit natuurgebied is het water in alle mogelijk variëteiten aanwezig. Op het ene moment een weids uitzicht over de uitgestrekte graslanden en wuivende rietvelden, het andere moment een beschut gevoel door de sprookjesachtige moerasbossen. Deze enorme variatie aan landschappen zorgt voor een rijke natuur. Zo komen er in De Alde Feanen meer dan 450 verschillende soorten planten voor en broeden er ruim honderd soorten vogels. De ree, vos, boommarter en otter voelen zich hier ook prima thuis.

Wist je dat LeeuwardenFryslan in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa is?

Nationaal Park De Alde Feanen is het decor voor het project Feel The Night.

Tijdens diverse evenementen kunnen bezoekers de schoonheid van de nacht ervaren.

Meer informatie via: www.feelthenight.eu

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

09

Wouden en meren cultuur Over de Wâldpyk Vroeger was de Friese Wouden een regio waar het veen door arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden werd afgegraven.

Toen dat afgegraven was, lieten de investeerders de arbeiders werkloos achter. Met niets en in diepe armoede, bouwden ze hier hun eigen hutje. In de plaggenhutten en spitketen die zo ontstonden, vestigden hele gezinnen zich.

Ze zorgden voor hun eigen onderhoud, trokken zich van niemand iets aan en niemand trok zich van hen iets aan. Het waren evangelisten en dominees die zich tientallen jaren later bekommerden om de heidebewoners. Stapje voor stapje, of liever steentje voor steentje, werden huizen, scholen en uiteindelijk hele dorpen gebouwd voor en door de heidebewoners. Het typeert de inwoners van de Friese Wouden, Wâldpiken genoemd, tot vandaag de dag: vrijgevochten, anders dan anders en een beetje dwars. Een Wâldpyk is nog altijd liever kleine baas dan grote knecht.

Handelskarakter Waar je ook kijkt, overal vind je in deze regio handel langs de weg.

Van onbemande kraampjes met kleine goederen waarbij het geld in een potje achtergelaten kan worden, tot een verscheidenheid van eigen ondernemingen aan huis.

10

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Terug naar die tijd Oud geld: Staten en Stinzen Waar het op het land armoe troef was, waren Staten en Stinzen vroeger het symbool van de rijkdom van Fryslân. Veel van de prachtige gebouwen zijn verloren gegaan. Een aantal Staten en Stinzen is blijven bestaan. Een paar liggen ‘verborgen’ in mooie parken. Zo ook het geheel vernieuwde ❶ Park Vijversburg in Tytsjerk. Liefhebbers van tuinarchitectuur halen hun hart op in de thematuinen. Dwaal en verdwaas in de Dwaalster, ontdek nieuwe avonturen in Tobias’ Tún en geniet van intieme voorstellingen in de historische tuin waar sporen van het werk van architecten Vlaskamp en Roodbaard nog zichtbaar zijn.

Binnen: Ot en Sien, Surhuisterveen Museumboerderij Ot en Sien is een plek waar de tijd 100 jaar heeft stilgestaan. Hier vind je nog het winkeltje, schooltje en de dokterspraktijk uit de tijd van toen. ❶ Jan Binneslaan 84, Surhuisterveen - hele jaar geopend. Prijsklasse: €

Buiten: De Spitkeet, Harkema Openluchtmuseum en themapark De Spitkeet laat op een ruim 4 hectare groot terrein zien hoe moeilijk mensen in de Groningse en Friese heide het hadden in de periode 1850-1950. ❷ De Dunen 3, Harkema winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €

Bezoek in deze omgeving bijvoorbeeld eens: ❷ De Klinze in Aldtsjerk ❸ Stania State in Oentsjerk ❹ Fogelsanghstate in Veenklooster ❺ Lytse Slot in Veenklooster ❻ Allemastate in Oudwoude ❼ De Schierstins in Feanwâlden ❽ Rinsmastate in Driezum.

Bekijk op de website welke Staten en Stinzen toegankelijk zijn en neem een kijkje in de wereld van het oude geld.

In kleinschalige musea, waarbij een gastheer of gastvrouw je graag vertelt over wat er te zien is, kom je meer te weten over de historie van dit gebied: ❸ Korenmolen de Hoop, Sumar ❹ Museum 't Wâldhuske, Houtigehage ❺ Natuurmuseum Bruinenberg / SanjesZoo, De Westereen ❻ Oudheidkamer Dantumadeel, De Westereen ❼ Simke Kloostermanhûs, Twijzel ❽ De Sûkerei, Damwâld ❾ Nôtmûne Koartwâld, Surhuisterveen IJstijdenmuseum, Buitenpost

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

11

Ontspan, geniet én beleef op landgoed De 4 Elementen!

Camping en passantenhaven De 4 Elementen is gelegen op het landgoed van De 4 Elementen in Stroobos, Friesland. Door de unieke locatie, omringt door vracht-/ pleziervaart en weilanden en binnen handbereik van de stad Groningen, Leeuwarden en de waddeneilanden, is er zowel voor de natuurliefhebber als voor de stedentripper iets te doen.

In het D4E Centrum, gelegen op het landgoed, kunt u gebruik maken en genieten van verschillende faciliteiten zoals een supermarkt, restaurant, wasserette en beautysalon.

De 4 Elementen Groningerstreek 35, 9871 PG Stroobos

• Rust, ruimte en gastvrijheid • Moderne, verwarmde facilitaire voorzieningen • Restaurant, Wasserette, • Beautysalon, Supermarkt • Tankstation voor pleziervaart in de haven • Rolstoelvriendelijk • Fiets-/wandelroutes/Visplekken • Half uurtje rijden naar de boot Ameland/Schiermonnikoog • Half uurtje rijden naar Groningen en Leeuwarden

Gehele jaar geopend

Tel: 0512 - 712400

info@de4elementen.nl | www.de4elementen.nl

12

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Wouden en meren wandelen

Historische route

Kijk op pagina 4 en 5 v oor de overzich tskaart m et de routes

We beschrijven hier één van de vijftig historische wandelpaden in de omgeving die te vinden zijn op www.friesland.nl/noordoost.

De wandelroutes in deze omgeving voeren deels over oude voetpaden zoals kerken-, jaag- en schoolpaden en in onbruik geraakte handels- en pelgrimsroutes. Gedeeltelijk lopen de wandelpaden over boerenland en door natuurgebieden. Laarzen zijn geen overbodige luxe! Routes zijn aangegeven met blauwpaarse borden.

De route: Stroobos – Buitenpost | 6,5 kilometer De route begint ten zuiden van Stroobos, bij het routeknooppuntbord route 9. Langs de Oude Vaart en over de Heawei wandel je naar het buurtschap Blauwverlaat. Je steekt het Prinses Margriet Kanaal over en volgt het kanaal enkele tientallen meters in westelijke richting. Een onverhard pad leidt je door de Polder Rohel richting het noordelijker gelegen pad De Tjoele. Aan het einde van dit pad ga je door de polder richting Buitenpost, tevens de eindbestemming van deze route.

Koffie / thee / toileT

....................................................

Camping De 4 Elementen Groningerstreek 35, Stroobos hele jaar geopend De Waterjuffer - Uterwei 1 Augustinusga - hele jaar beperkt geopend Theeschenkerij Blauforlaet Blauferlaat 30, Augustinusga winterseizoen gesloten Het Tuincafé - Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten Binnenmarkt Buitenpost Kerkstraat 19, Buitenpost - hele jaar geopend

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

13

De Pleats

Restaurant - partycentrum - catering

Koffie met gebak

Fiets en wandelroutes

Lunch

Gratis WiFi Kindvriendelijk

Menu’s vanaf €22,95 offie met gebak Fiets en wandelroutes nch Gratis WiFi Menu’s vanaf €22,50 Welkom –Kindvriendelijk Wolkom !

Schoolstraat 82, Burgum Tel: 0511-461556 www.depleats.nl

Boerderij Camping Minicamping bij biologische boerderij fraai gelegen nabij Burgum - 0511461556 Eastermar. Prachtige omgeving mooie fiets- en depleatsmet vele @depleats wandelroute’s.

De Pleats is op zondag gesloten

Fokke en Ella Benedictus Seadwei 17 9261 XM Eastermar Tel. 0512-47-1266 benedictus@lansdouwe.nl www.lansdouwe.nl

Bed & Breakfast Stateheide Rust en Stilte op het Friese platteland Stateheide 1 9257 MH Noardburgum 0031 (0) 511475807 www.stateheide.eu stateheide@stateheide.eu

14

Stap 100 jaar terug in de tijd, geniet van de tijd van Ot en Sien! Het museum is een leuk uitstapje voor jong en oud. Museumbezoek, Oudhollandse spelen, speurtochtpuzzel voor kinderen, Huifkartochten, hapje en drankje, warme en koude buffetten.

Openingstijden: Di Woe-Do-Vrij 13.30-17.00 Za 10.00-17.00 Mei t/m september elke zondag open van 13.30 tot 17.00 uur.

Zondag, maandag, ochtend en avonden na overleg

! Facebook: depleats - " Twitter: @depleats

Schoolstraat 82 www.depleats.nl

Museumboerderij Ot en Sien

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Jan Binneslaan 84 9231 CC Surhuisterveen

www.otensienmuseum.nl

It Bûtenfjild (het Buitenveld) Ooit een heikikker gehoord of de geur van het struikgewas gagel geroken?

Het kan in het Bûtenfjild, het 319 hectare grote natuurgebied dat ingesloten ligt tussen de zandruggen van de Trynwâlden. Het Bûtenfjild heeft veel te bieden. Natte, schrale graslanden, verlande petgaten, broekbossen. Maar ook open waterplassen, uitgestrekte riet- en ruigtevelden en een stroomdal van een oud riviertje. Al deze verschillende landschapstypen leveren veel bijzondere dier- en plantensoorten op.

De route: keuze uit vier Er liggen in het Bûtenfjild drie wandelroutes die het gehele jaar zijn opengesteld. De vierde is een rondgaande wandelroute op de Sippen-Finnen en is alleen met de boot bereikbaar van 15 juli tot en met 15 maart (buiten het broedseizoen). Kijk voor alle routes op www.friesland.nl/noordoost.

Bezienswaardigheden In de voorlaatste ijstijd 150.000 tot 100.000 jaar geleden kwam er met de gletsjers gesteente mee uit Scandinavische streken. Daardoor ontstonden stroomdalen. De Bouwepet is een stroomdal dat dwars door het agrarische land van het Bûtenfjild loopt. Het verbindt de Grutte Wielen bij Leeuwarden met het Bûtenfjild. Dat hier zoveel zwerfkeien te vinden zijn, heeft te maken met de tijd waarin het stroomdal is ontstaan. Ga ook eens op zoek naar het monument van zwerfstenen in de richting van Mûnein. Kijk op pagina 4 en 5 voor een overzichtskaart

Koffie / thee / toileT ....................................................

De Kikkersprong Schwartzenbergloane 3, Broeksterwâld - zomerseizoen beperkt geopend De Schierstins - Haadstrjitte 1, Feanwâlden - hele jaar geopend Theetuin De Hollen Oosterdijk 16, Ryptsjerk zomerseizoen beperkt geopend Restaurant De Grote Wielen Bûtlan 1, Leeuwarden - hele jaar geopend

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

15

Doarpskuierke Burgum Een dorpswandeling heet In Friesland een ‘doarpskuierke’. Een ommetje door Burgum, langs de rand van het woudenlandschap naar het open weidelandschap om vervolgens langs historische klinkerweggetjes weer in het centrum terug te keren. Beschrijvingen van deze kuierkes zijn af te halen bij het dichtstbijzijnde informatiepunt of kijk op de website.

Koffie / thee / toileT ....................................................

De Pleats (met fietssrevicepunt) - Schoolstraat 82, Burgum - hele jaar geopend Herbergh de Parel - Elte Martens Beimastrjitte 15, Eastermar - hele jaar geopend De Zandloper - Elte Martens Beimastrjitte 7, Eastermar - hele jaar geopend

Wijk tijdens je ommetje in Burgum even af en bezoek de Kruiskerk.

Deze imposante kerk dateert uit ongeveer 1100, hij is toen gebouwd op de fundamenten van een eerder klooster. Pas door uitbreidingen in de veertiende eeuw kreeg het grondplan van kerk de vorm van een kruis en werd de romanogotische kerk een kruiskerk.

In de dertiende eeuw werd de toren verhoogd en werd de kerk driebeukig met smalle spitsboogvensters. Vele restauraties en opknapbeurten hebben de afgelopen eeuwen de revue gepasseerd, de kerk heeft zelfs eens op instorten gestaan. Gelukkig staat hij er nog in al zijn glorie, aan de Nieuwstad 5 in Burgum.

Dam Jaarsma Bijna 17.000 volksverhalen verzamelde hij. Daarmee was hij de grootste verzamelaar van Nederland en hij behoorde tot de top drie van Europa! De verzameling is van onschatbare waarde. Zijn woonplaats Eastermar toont met trots een deel van de collectie in de verhalenkamer en via wandelroutes door de regio. Vraag om de gratis routekaarten bij het dichtstbijzijnde informatiepunt ❸ of boek een rondleiding via: 0512 – 472580.

16

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Rondje om de kerk: Surhuizum In het vroegere centrum van de Friese Wouden staat de Surhúster Toer met een gemetselde spits en een luchtbrug. Hiervan zijn slechts enkele in Noord Nederland te vinden. De kerk is vermoedelijk in de twaalfde eeuw gebouwd en diverse malen verwoest. Wellicht houdt dat verband met de slechte naam die het naastgelegen kerkpad ‘it Langpaed’ had.

agina Kijk op p de or vo 5 n 4e overzichts t de kaart me routes

Het verhaal van it Langpaed Een dominee en ouderling stuitten op de terugweg van een aantal huisbezoeken op een vreemde verschijning. Ze waren net halverwege, toen er een witte gedaante opdook. Ze stopten en de gedaante verdween. Dit herhaalde zich tweemaal. De derde keer bleef de gedaante echter staan.

De mannen bleven als aan de grond genageld. De dominee verloor in dit angstige uur zijn geloof in het goede niet en gebood de witte gestalte in ’s Heren naam van hen weg te vliegen. Daaraan kon het spook geen weerstand bieden. Toch heeft het pad sindsdien geen beste reputatie.

Route 5, 7 of 12 kilometer Je start bij de kerk en gaat in westelijke richting it Langpaed op.

Halverwege het pad sla je linksaf en volg je het betonpad. Vervolgens steek je de weg over en loop je rechtdoor naar het zandpad ‘de Hurde Eker’. Aan het einde van dit zandpad heb je drie opties: • Je kunt rechtsaf naar het levendige centrum van Surhuisterveen. Dat is ongeveer 1,5 kilometer wandelen.

• Ook kun je links afslaan en de eerste weg rechts nemen. Via de Suderheawei loop je dan alsmaar rechtdoor naar de Miedwei. Vervolgens ga je linksaf het bruggetje over richting de Rysloane. Via deze weg kom je uiteindelijk weer in het dorp Surhuizum. Deze route door het Nationale Landschap de Noardlike Fryske Wâlden is ongeveer 7 kilometer. Onderweg zijn geen horecagelegenheden.

• Of je gaat bij het zandpad links terug richting het dorp Surhuizum.

koffie / thee / toileT

....................................................

Pannenkoekenhuis Landzicht It Sûd 13, Surhuizum - hele jaar geopend Brasserie Kolkzicht en it Stee - De Kolk 23 en 31, Surhuisterveen - hele jaar geopend B&G Food and Lifestyle Gedempte Vaart 6, Surhuisterveen - hele jaar geopend

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

17

Wouden en meren fietsen

Route 1: Trek een dagje of meer uit voor de Noardlike Fryske Wâlden Km zelf te bepalen De fietsroute door de Noardlike Fryske Wâlden is in totaal 127 kilometer lang. De liefhebbers kunnen hem helemaal fietsen, maar het is natuurlijk ook mogelijk om delen ervan te fietsen. Je stapt op waar en wanneer je maar wilt. Deze grote fietsronde loopt langs een dicht netwerk van houtwallen, elzensingels en bomenrijen. Je fietst langs graslanden en vruchtbare akkers.

Onderweg zie je waterpoelen van duizenden jaren oud, die pingoruïnes worden genoemd. Eenzame boerderijen en kleine lint- en esdorpen vormen de enige bebouwing in Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden. Het wordt ook wel het meest kleinschalige landschap van Nederland genoemd.

Bekijk de route op www.friesland.nl/noordoost.

Pick een momentje rust Onderweg kom je elf verschillende picknicktafels tegen. Terwijl je je boterham weghapt in Burgum, Oentsjerk, Damwâld, De Westereen, Veenklooster, Kollum, Buitenpost, Harkema, Rottevalle, Eastermar en Oudega, leer je meer over de regio via informatieborden.

Koffie / thee / toilet ......................................................................................................................

Kafee It Wapen fan Fryslân Rengersweg 51, Oentsjerk - hele jaar geopend

Paviljoen De Leyen - Bildreed 3, Rottevalle - winterseizoen beperkt geopend

Terras Prikkebosk - Dammeloane 46, Damwâld - winterseizoen gesloten

Theeschenkerij ’t Landschap Spekloane 48, Boelenslaan - hele jaar geopend

Theeschenkerij Jinkepaed Jinkepaed 5, Twijzelerheide winterseizoen gesloten

Klein Zwitserland - Solcamastraat 30, Sumar - hele jaar geopend

Restaurant Lauwersland - Foarwei 2a, Oudwoude - hele jaar geopend

Bewegwijzering De route is aangegeven met een rechthoekig groen-wit bord met omcirkelde nummers. Via de nummers op de borden fiets je van knooppunt naar knooppunt. Bij de knooppunten staan informatiepanelen over de verdere route. De officiële fietskaart van deze route is gratis te verkrijgen bij een informatiepunt.

18

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Kijk op pagi na 4 en 5 voor de overzichtskaart met de routes

Foto: Binne-Louw Katsma

Route 2: Een pontje meer door Nationaal Park De Alde Feanen 42,3 km Deze fietsroute van 42,3 kilometer leidt je langs meren, vaarten, plassen, ruigten, rietlanden, moerasbossen, graslanden, struwelen en petgaten. Het zal je niet verbazen dat je op een aantal punten middels een pontje een oversteek moet maken. Zo heb je even de tijd om enkele van de ruim honderd verschillende moeras- en weidevogels, een grote variatie aan plantensoorten en twintig verschillende vissoorten eens van dichtbij te bekijken. Leuk: op één van de pontjes geeft de schipper TIP iedereen een dropje.

Bewegwijzering De start is bij ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8 in Earnewâld. De route volgt het knooppuntensysteem, dat bij de vorige fietsroute is uitgelegd.

Koffie / thee / toilet ..................................................

In Grou, Earnewâld en Oudega zijn diverse horecagelegenheden te vinden. Met veel terrassen aan het water. In de levendige centra van deze bruisende watersportplaatsen zijn voldoende mogelijkheden voor een versnapering.

Lege batterij? Geen nood.

Friezen helpen graag! Bij de meeste horecagelegenheden kun je niet alleen de fietsbatterij van stroom voorzien, laad jezelf ook op met iets lekkers!

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

19

20

NOORDOOST FRIESLAND 路 WOUDEN EN MEREN

Wouden en meren water

Earnewâld Houd je van water en prachtige natuur? Dan moet je in Earnewâld zijn! Dit dorp ligt midden in het Nationale Park De Alde Feanen en kent een rijke historie.

Halverwege de achttiende eeuw kwam de turfindustrie op gang. Een kaalslag voor het veengebied dat veranderde in land met grote petgaten. Als de ribben te smal werden zorgden weer en wind voor grote plassen waardoor bewoners soms maanden hun erf niet konden verlaten. Eind negentiende eeuw werden er kades rond boezemlanden gemaakt en ontstonden er zomerpolders.

Vandaag de dag is Earnewâld een recreatief watersportdorp waar de massa niet overheerst.

Waar je een bootje huurt om gemoedelijk rond te dobberen en een terrasje pakt om van een gezellige sfeer te genieten. De prinsen van Oranje gingen je daar een paar honderd jaar geleden al in voor.

Vandaar dat je de naam Princenhof op veel plekken nog tegenkomt. Lauwersoog N361

Sloepverhuur Sloepvaren is één van de populairste bezigheden in deze waterrijke regio. Voorzien van een picknickmand, beetje sturen en vooral optimaal genieten. Het kan nergens beter dan op de wateren rondom Earnewâld. Een sloep huur je onder andere bij: • Alde Feanen verhuur en bemiddeling ❶ De Stripe 22 winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Verhuurbedrijf Hollema ❷ Tsjerkepaed 5 - hele jaar geopend.

Prijsklasse: € • Simmerwille ❸ Smidspaed 2 - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: €€ • Wester Wettersport ❹ Wiidswei 9 - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: € • Jachthaven ’t Eibernest ❺ Kukhernsterwei 31, De Westereen winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ Kijk voor het complete overzicht op www.friesland.nl/ noordoost.

Outdoor Veldboom

Nieuwe Robbengat Earnewâld Oostmahorn

N361

Oude Robbengat

Anjum

Zeehondencrèche

Vlinderbalg

Nationaal Park Lauwersmeer Ee

Vierhuizen

Zoutkamp

Nationaal Park De Alde Feanen

N388

Engwierum

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

21

het gehele jaar geopend!

Hotel Princenhof restaurant Puur Prince

in het hart van Friesland Het hotel is een ideale uitvalbasis voor een bezoek aan één van de Friese elf-steden, zoals Leeuwarden, Dokkum of Sneek. Daarnaast leent de omgeving zich uitstekend voor fiets- en wandeltochten.

Zo kunt u vanaf hotel Princenhof de vier pontjes fietsroute starten waarbij u door diverse pittoreske dorpjes komt en 4 maal het water oversteekt met een pontje.

www.princenhof.nl

▪ ruime gratis parkeerplaats ▪ in het hart van Friesland ▪ gratis WiFi // in en rondom het hotel

Bekijk onze website voor een overzicht van alle actuele arrangementen en reserveer snel!

koffie - lunch - borrel - diner Piet Miedemaweg 15 // 9264 TJ Earnewâld // T. 0511 - 53 92 06 (hotel) // 0511 - 53 96 85 (restaurant)

www.puurprince.nl

'genieten tijdens allejaargetijden'

Geniet van de Friese gastvrijheid!

22

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Hotel Princenhof ligt direct aan het water aan de rand van het schilderachtige dorp Earnewâld te midden van het bijzondere nationaal Park ‘de Alde Feanen’.

Het hotel beschikt over 41 comfortabele kamers waarvan een groot gedeelte uitzicht heeft over het water en is voorzien van een terras of balkon.

Naast de comfortabele kamers kunt u op ons ruime terras aan het water of in onze sfeervolle brasserie, onder het genot van een goede kop koffie of uitgebreid diner, genieten van het unieke uitzicht.

Foto: Fonger de Vlas

Doe eens anders en SUP

Met z'n allen het schip in

Dit waterrijke gebied valt traditioneel uitstekend te verkennen.

Voor wie eens wat anders wil is SUPPEN wellicht een leuk idee.

'Alsof je door het weiland wandelt', zo wordt het omschreven.

Suppen, ofwel ‘stand up paddle boarden’ is je staand op een surfplank met een peddel over water verplaatsen. Zo leer je niet alleen het water op een geheel nieuwe manier kennen, maar ook de omgeving. Suppend door het Friese landschap sta je letterlijk oog in oog met de paarden en koeien in de wei.

Met het gezin, de hele familie of de hele camping, Rondvaardij Princenhof in Earnewâld heeft voor elke gelegenheid het juiste schip.

Een ervaren gids gaat mee om over de omgeving te vertellen en voor wie dat wil, gaat de barbecue op het dek aan voor extra gezelligheid. ❼ Steiger Rondvaardij Princenhof, Piet Miedemaweg 19, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend.

Prijsklasse: €

Suppen kan in Earnewâld bij ❻ De Twirre, Reidtûgel 5c ❺ Outdoor Veldboom, Ds. van der Veenweg 7 ❻ Camping It Wiid, Koaidyk 10 winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €

Zeilen Zin om actief op ontdekking te gaan in dit nationale park? Hijs de zeilen en laat je leiden door ervaren instructeurs die je alles vertellen over het materiaal waar je mee werkt. Ook kinderen kunnen deze prachtige watersport beoefenen.

• Watersportcentrum De Twirre ❻ Reidtûgel 5c, Earnewâld winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€ • Camping It Wiid ❻ Koaidyk 10, Earnewâld - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: €€ • Recreatiecentrum Bergumermeer ❼ Solcamastraat 30, Sumar winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€

It Fryske Gea beschikt over de excursieboot de Blaustirns die op zonne-energie vaart en vrijwel geruisloos is. Vanaf het bovendek heb je een prachtig uitzicht en binnen kun je lekker warm genieten van de omgeving. Beleef de vaartocht langs moerasbossen, rietlanden, zomerpolders en petgaten! ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend.

Prijsklasse: €€€

Skûtsjemuseum ........................................................................................................

Terug op de wal is er veel dat je niet mag missen. Het Skûtsjemuseum bijvoorbeeld. Het is in Earnewâld gehuisvest in een gebouw dat de vorm heeft van een ‘skûthûs’, dat vroeger het hart vormde van een Friese scheepswerf. Centraal in het museum staat het leven van een vroegere generatie zeilschippers. Oude ambachten uit de scheepsbouw worden in speciaal ingerichte werkplaatsen getoond en natuurlijk is er aandacht voor de kampioenschappen skûtsjesilen.

De Stripe 12 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Ook de moeite waard in de omgeving van Earnewâld zijn uitstapjes naar het Landbouwmuseum het Kokelhûs Galerie Koopmans.

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

23

Wouden en meren kinderen

Je bent op een hele leuke plek terecht gekomen deze vakantie, want Fryslân biedt alle ruimte om er lekker op uit te gaan. We geven je een lijst met dingen die je deze vakantie gedaan móet hebben. Wil je meer?

Kijk dan eens verder op www.friesland.nl/noordoost.

Met je ouders naar het museum: super leerzaam en leuk!

Willen je ouders graag met je naar een museum? Zorg dan dat je in een museum terecht komt waar Mark en Ant ook zijn. Zij maken een museumbezoek niet alleen leuk, maar ook leerzaam. Zo steek je nog wat op in je vakantie. Mark en Ant zijn onder andere te vinden in de Oudheidkamer Mr. Andreae in Kollum Landbouwmuseum 'de Brink' in Veenklooster ❷ Botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost Klompenmuseum Scherjon in Noardburgum.

Kijk voor alle deelnemende musea op www.friesland.nl/noordoost

24

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Ai, het regent! Wat nu?

De bucketlist, hoeveel streep jij er af deze vakantie?

We geven je een paar slecht-weer opties op een rijtje. Blijft het regenen? Kijk dan op de website.

Zin om zandkastelen te bouwen, lekker te zwemmen en te spelen op klimtoestellen? De strandjes bij ❼ Klein Zwitserland in Sumar en ❸ De Leijen bij Rottevalle zijn hiervoor perfect!

Klimmen, klauteren of spelen in het pretparadijs Sanjesfertier. ❺ Boppewei 14, De Westereen - hele jaar beperkt geopend.

Prijsklasse: € Oud Hollandse spelletjes spelen in het Ot en Sien museum. ❶ Jan Binneslaan 84, Surhuisterveen hele jaar geopend. Prijsklasse: € Een warme duik nemen in het overdekte zwembad van Buitenpost of ga naar het zwemparadijs Jonas en de Walvis in Sumar. ❾ Kuipersweg 74, Buitenpost - hele jaar geopend.

Prijsklasse: € ❼ Solcamastraat 30, Sumar - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: €

TIP Goed voorbereid de Alde Feanen ontdekken? Bereid je voor met Freek Vonk in je oor!

Download de podcast via www.friesland.nl/noordoost en hoor wat de leukste bioloog van Nederland te vertellen heeft.

Met een rugzak op de natuur in en onderzoekjes in het Pettebosk doen. ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend.

Prijsklasse: € Forellen vissen, vangen én eten bij de Forelpoel. ❶ Foarwei 180, Kollumerzwaag - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ De weg kwijtraken en stiekem snoepen in het maisdoolhof in Twijzel. ❷ Wedze, Twijzel - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € De junglebrug, een spinnenwebnet en een waterspiraal trotseren in Speelbos Hossebos. ❸ Tillewei, Drogeham - hele jaar geopend.

Prijsklasse: gratis Beestjes kijken, aaien en voeren in een supergrote kinderboerderij. ❹ Oude Slingeweg 4, Drachten - hele jaar geopend. Prijsklasse: € Rondcrossen in een cabrio, politieauto of ambulance van klein formaat in een verkeers-echte situatie. Een 'politieagent' regelt het verkeer. ❺ Boppewei 14 , De Westereen - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: € Met de blote voeten door de natuur banjeren op het Blote Voetenpad. ❻ P-plaats, Kaleweg, Opende - hele jaar geopend.

Prijsklasse: gratis Vogels spotten vanuit een echte vogelkijkhut. ❼ Koumarwei, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Herten, varkens, duiven, eenden, pony's... Om te vertroetelen en te verzorgen bij L(og)eerboerderij Hamster Mieden. ❽ De Buorren 66, Drogeham - hele jaar geopend. Prijsklasse: €

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

25

Groepsuitjes met

de Swingtrike

Nationaal Park De Alde Feanen

Milieuvriendelijk swingen door Nationaal Park De Alde Feanen bij Earnewâld.

Het hangen in de bochten en de snelheid van de elektrische Swingtrike zorgen voor de funfactor. Dit originele groepsuitje is inclusief een oversteek met de pont en een pit stop bij het “Buthus” voor een heerlijk schepijsje en een kijkje bij de kalfjes in de stal.

Ook individuele verhuur mogelijk - inclusief digitale routeondersteuning - op alle zondagen in juli en augustus vanaf 13:00 tot 14:30 uur (> 16 jr).

De Twirre " kVc oZ^aZc idi hjgk^kVa %*&&$*(. ,(' ^c[d5YZil^ggZ#ca GZ^Yi \Za *X :VgcZl}aY Bekijk alle verrassende groepsuitjes in de Alde Feanen op www.detwirre.nl

26

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Wouden en meren er op uit

Schaatsen Wie Fryslân zegt, zegt natuurlijk schaatsen. Het kan wanneer het vriest op heel veel plekken. Bijna ieder dorp heeft wel een ijsbaan.

Voor wie de grotere vlaktes natuurijs zoekt, is het goed toeven op de Ryptsjerksterpolder bij Ryptsjerk, de Leijen bij Rottevalle en in Nationaal Park De Alde Feanen bij Earnewâld en Grou.

TIP: Ga over de Ryptsjerksterpolder via de Grote Wielen naar de finish van de Elfstedentocht op de Bonkefeart bij Leeuwarden.

In de zomer kan dat ook prima per boot.

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

27

Inspanning • Ben jij snel en behendig genoeg om laserstralen te ontwijken? Leef je dan uit in de Mission Possible room of ga de strijd aan tijdens het lasergamen.

Ga je liever de hoogte in? Probeer dan het vijftien meter hoge klimpark met de langste tokkelbaan van Nederland! In Aventoer komen avonturiers zowel bij goed als slecht weer aan hun portie adrenaline! ❶ Mr. WM Oppedijk van Veenweg 22-G, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • De Zandpadenroute, de Veenweidenroute, de Vergezichtenroute: iedere ruiterroute in de Friese Wouden heeft zijn eigen naam en eigen bijzonderheden. Passend bij het landschap en voor ieder wat wils. De routes zijn online verkrijgbaar, maar ook gebonden in een boekje bij één van de informatiepunten. Kijk op www.friesland.nl/noordoost voor de routes en maneges.

• Pingoruïnes. Je ziet ze bijna niet, en toch zijn er zo'n 300 te vinden in dit gebied. Het zijn cirkelvormige kraters die we te danken hebben aan de ijstijd. Je kunt er prima in vissen. Vind je er eentje? Vraag dan de boer om toestemming zodat je over zijn erf of land bij de pingo kunt komen. Vissen kan ook aan het Prinses Margrietkanaal of vanaf de vele vissteigers.

• Geruisloos door de wateren en langs de dorpen peddelen en genieten van het uitzicht. Kanovaren kan perfect in deze regio! Kano's zijn te huur bij La Dure, ’t Dûke-Lûk en de Zilveren Maan. ❷ La Dure: Bildreed 37, Rottevalle ❸ ’t Dûke-Lûk: De Wâl 13, Feanwâldsterwâl ❹ Zilveren Maan: Boppewei 2, De Westereen - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Bamboekstieken. Ofwel, elastieken met bamboestokken. Nog niet duidelijk? Probeer het uit bij Outdoor Veldboom in Earnewâld. Je kunt er ook bubbelvoetballen, boogschieten, kratstapelen, higland games spelen of expeditie Robinson nadoen. ❺ Ds. van der Veenweg 7, Earnewâld - hele jaar geopend. Prijsklasse: €

28

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Ontspanning • In de Jakobstuin in Jistrum spelen grassen de hoofdrol. Je vindt er een naturalistische beplantingsstijl, gecombineerd met de prairiestijl. In de tuin zal je geen hagen of tuinkamers aantreffen. Er wordt het principe van de overheenkijk- doorloop border toegepast. ❻ Tillewei 21, Jistrum winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Een dagje ontspannen, poedelen, rusten en aandacht voor je lichaam.

Saunaliefhebbers kunnen terecht in Burgum, bij Thermen en Beauty Leeuwerikhoeve. ❼ Hillamaweg 62, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€ • Een dagje winkelen hebben we allemaal soms even nodig. Rustig rondsneupen, alle tijd nemen om een nieuwe outfit te kiezen, hier en daar een kopje koffie in de winkelstraat. En aan het einde van de middag een ijsje.

Genoeg leuke winkels vind je in Kollum, Surhuisterveen, Burgum en voor nóg meer ga je naar Dokkum, Drachten of Leeuwarden.

• Op zoek naar vertier? Bezoek één van de kleinschalige theaters in de regio.

Het Barontheater in Opende (Groningen) en De Pleats in Burgum bieden in de wintermaanden een gevarieerde programmering. ❽ Verbindingsweg 9, Opende ❾ Schoolstraat 82, Burgum - reserveren is verplicht.

• Meer fan van film? Dan kun je terecht in het Filmkafé in Burgum. In Filmhuis Kollum speelt er om de week een verhaal op het witte doek. Schoolstraat 102, Burgum Oostenburgstraat 2, Kollum - reserveren is verplicht.

• In Scherjon’s klompenmakerij maken ze nog elke dag klompen. En hoewel dat vroeger heel normaal was, is dat vandaag de dag uniek. Wil je wat meer weten over de geschiedenis van de klomp of creatief aan de slag met het houten schoeisel? Kom dan naar Noardburgum. Ypeylaan 8, Noardburgum - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Men neme: een kleedje, een gevulde mand en een goed humeur. Zoek een fijne locatie uit en ga picknicken!

Op friesland.nl/noordoost zijn de mooiste locaties en kant-en-klare mandjes op een rijtje gezet.

Geniet je liever binnen van lekkernijen en gezelligheid? Bekijk dan op de website de leukste high tea’s!

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

29

Wouden en meren culinair

Wâldpyk het streekmerk van de Friese Wouden Giele wâldbeantsjes (Friese gele woudbonen), wâldgieltsjes (aardappelen), wichters (woudpruimen), alleen al de Friese namen zijn typerend voor de streekproducten. Het zijn de gezichten van het streekmerk Wâldpyk. De Reade krobbe, Kollumer pronkboon, aronia, blauwe bes en de parnaskruid zijn rassen en gewassen die het bijzonder goed doen in de regio.

Tip! Heel veel streekproducten zijn verkrijgbaar in de plaatselijke supermarkten.

Van kruid tot fruit in De Kruidhof In Botanische tuin De Kruidhof wandel je naar hartenlust door maar liefst zeventien verschillende thematuinen, met de grootste botanische collectie geneeskrachtige kruiden van West-Europa.

Vanzelfsprekend veel sierplanten, maar ook veel planten die worden verwerkt in voedsel. Zo vind je onder andere een border met een aantal kruiden uit het geheime recept voor Berenburg. In de keukenkruidentuin herken je meteen de geuren van salie, tijm en lavendel. In de fruithof staan zo'n 300 verschillende fruitrassen, waaronder een paar bijzondere streekeigen. Landbouwgewassen die vroeger in de Friese Wouden werden geteeld, vind je terug in de cultuurgewassentuin. De kruiden die je in De Kruidhof ziet kun je direct vers kopen en mee naar huis nemen. Ook leuk: met je toegangskaartje kun je zowel de tuinen in als naar het IJstijdenmuseum. ❷ Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten.

Foodwalk Wandelen en genieten van heerlijke streekproducten. Het kan tijdens de Foodwalk. Deze gratis route leid je langs een gevarieerd landschap en bijzondere lekkernijen. Download de route van 7 kilometer via friesland.nl/noordoost.

30

NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN

Niets gaat verloren bij Frytsjam Frytsjam Twijzel is een biologische fruitkwekerij van vlierbessen, aronia, duindoorn en blauwe bessen. Frytsjam maakt van de verschillende producten siropen, sappen, jams, puree, honing, wijnen en azijnen. Goed om te weten: de meeste producten zijn suikervrij! In de verwerking wordt er gebruik gemaakt van vruchtensuiker of appeldiksap. De hele bes wordt gebruikt, er gaat niets verloren. Als het sap geperst is, wordt de pulp die bestaat uit overgebleven schilletjes en pitjes, gedroogd en gebruikt in bijvoorbeeld bessenthee, mosterd en duindoornscrub. ❶ De Wedze 22a, Twijzel - winterseizoen beperkt geopend.

TIP Pluk de dag Frytsjam heeft een pluktuin, en ook in de Fruittuin in Eastermar zoek je zelf het lekkerste fruit uit. In de zomer zijn de tuinen bijna elke dag te bezoeken. Vraag even van te voren of er genoeg fruit hangt.

Bij natuurproducten wisselt de hoeveelheid rijp fruit per dag. ❷ Robyntsjewei 22, Eastermar - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €

Het brûst bij de Frysling De Frysling is de meest noordelijke wijngaard van Nederland en ligt net buiten het dorp Twijzel. De naam ‘Frysling’ is een combinatie van de provincienaam Fryslân en het druivenras Riesling, die bekend staat als de koningin van de druiven. Onder invloed van de Waddenzee en in de beschutting van het Friese woudengebied gedijen sinds 2009 vijfduizend druivenstokken in de zanderige Friese grond. Zes verschillende druivenrassen leggen daar de basis voor heerlijke witte en rosé wijnen. Wil je echt een feestje? Proef dan dé primeur van Friese bodem, de mousserende Frysling Brûswyn. Niet alleen de wijn bruist.

Bij de Frysling is er altijd gezelligheid met rondleidingen, wijnproeverijen en kunstzinnige workshops. Het proeflokaal is elke eerste zondagmiddag van de maand geopend. ❸ Egypte 7, Twijzel.

Op tournee langs de kruiden Om de kruiden nog beter te leren kennen, is de kruidentour een aanrader. De tour is via de website te boeken als arrangement waarbij alle zintuigen door de kruiden worden geprikkeld!

Zo vertelt een kruidengeneeskundige je alles over de helende werking en culinaire mogelijkheden van de kruiden en proef je van alle geneugten uit de streek. De kruidentour is een samenwerking tussen Botanische tuin De Kruidhof met het Tuincafé in Buitenpost, kruidenvakvrouw Tjiske Postma, de Wâldpyk, restaurant De Herberg van Smallingerland in Rottevalle en restaurant De Pleats in Burgum. ❹ Muldersplein 2, Rottevalle ❾ Schoolstraat 82, Burgum - hele jaar geopend

Ook lekker of leuk om zelf te doen .....................................................

• Wâldfeintsjes van Slagerij Biesma ❺ Kommisjewei 113, Opeinde - hele jaar geopend • Streekwinkel Broersma-State in Engwierum verkoopt wâldgieltsjes, wâldbeantsjes en reade krobbe ❻ Dodingawei 40, Engwierum hele jaar beperkt geopend • Melk en kaasproducten van kaasboerderij Johannahoeve ❼ Binnendijk 57, Ryptsjerk hele jaar geopend • IJs en chocolade bij B&G Food and Lifestyle ❽ Gedempte Vaart 6, Surhuisterveen - hele jaar geopend • Vinoteca Il Casale (kookstudio & het wijnhuis) ❾ Nieuwlandsweg 9, Ryptsjerk - winkel hele jaar beperkt geopend • Streekproductenwinkel (en ook leuke cadeaus) Op ‘e Stal Voorstraat 1, Buitenpost - hele jaar geopend • Geniet van Fryske Tapas bij PuurPrince Piet Miedemaweg 15, Earnewâld - hele jaar geopend

WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND

31

TOERISTENBUREAU

Earnewâld Watersportdag

Levendige pinksterzaterdag met o.a: shantykoren & sleepboten.

SKS Skûtsjesilen

In Earnewâld op de 1e dinsdag van de bouwvak (noord) Overdag is er kermis, ‘s avonds is het feest in het dorp.

Braderie

Kijk voor de complete activiteitenagenda en voor wandel, fiets en vaarroutes op: www.earnewald.nl of bel 0511-539500

Derde maandag van de bouwvak (noord) Een van Frieslands grootste en gezelligste braderieën met meer dan 100 kramen en ‘s avonds livemuziek.

Earnewâld In het Skûtsjemuseum staat het leven van vroegere generaties skûtsjeschippers centraal. Mooie, soms sterke verhalen komen tot leven. Bij gelegenheden wordt er getaand, hout gebogen, muziek gemaakt. Onze smid is wekelijks in actie, op zaterdagmiddag. Voor gasten is er tevens een Audiotour voor op uw smartphone aanwezig. Voor kinderen een leuke game op de smartphone.

Het museum is geopend: 24 april t/m 25 sept. 2016 op za. en zo.

Juli & augustus: Alle dagen behalve maandag.

Groepen hele jaar mogelijk , wel op afspraak.

Openingstijden: 13.00 – 17.00 uur Entree museum: € 3,Kinderen t/m 12 j: € 1,Naast het Skûtsjemuseum ligt het houten skûtsje Æbelina, het pronkstuk van het museum. U kunt de Æbelina uiteraard bekijken, maar u kunt met de Æbelina ook gaan zeilen door aan te monsteren als passagier op één van de opstapmiddagen in juli en augustus voor € 15,- p.p.

Voor meer info en exacte data: www.aebelina.nl

info: tel. 06 169 338 05 | www.skutsjemuseum.nl adres: De stripe 12 | 9264 TW | Earnewâld

32

NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN

EVENEMENTEN Zie ze gaan, de sk没tsjes. En zie ze genieten, de bootjesmensen daaromheen. Hartje zomer; Friesland bruist! Op het water, aan de wal, in de dorpjes en stadjes, er is altijd wel wat te doen.

Ook in dit gebied -van de wadden tot in de wouden- is het hele jaar door veel te beleven.

Het is mogelijk om zelf deel te nemen aan evenementen of om als bezoeker te komen kijken.

In dit magazine zie je slechts een greep van alles wat er te doen is in deze regio. Een actueel overzicht van alle evenementen het hele jaar door vind je op www.friesland.nl/evenementen.

EVENEMENTEN 路 NOORDOOST FRIESLAND

33

Maart Survivalrun in Kootstertille. Elke tweede zondag van maart strijden bikkels om de eer. Vanwege de spectaculaire hindernissen fantastisch om naar te kijken.

Bij kunst aan huis route openen professionele kunstenaars in de tweede en derde week van maart rondom het Lauwersmeer hun atelierdeuren.

Bonifatiusloop in Dokkum wordt halverwege maart op de zaterdag gehouden. Je kunt je inschrijven voor verschillende afstanden om te wandelen of hardlopen. Of natuurlijk aan de zijlijn om te kijken en de mensen aan te moedigen. Leuk: er is een speciale kidsrun.

April Het eerste weekend van april vindt het TREK festival plaats in het Lauwersmeergebied. Dit culturele evenement heeft een muzikale, kunstzinnige en theatrale programmering.

Op Koningsdag zet iedereen zijn huisraad op straat. Rondom het zwembad in Surhuisterveen en in het centrum van Dokkum vind je grote vrijmarkten. Kom vroeg en sla je slag!

In de derde week van april openen diverse musea in de regio hun deuren. Vanwege de Museumweek worden er leuke activiteiten georganiseerd.

Mei Vier op 5 mei het Bevrijdingsfestival in de Friese Hoofdstad Leeuwarden. Diverse podia presenteren onontdekte en gerenommeerde artiesten.

Tussen Hemelvaart en Pinksteren barst de Elfstedenkoorts los.

Niet de schaats staat centraal, maar de fiets, de step, oldtimers, roeiboten en de benenwagen zijn het middelpunt deze weken.

Beleef de sfeer aan de Dokkumer Ee, in Burdaard of in Dokkum en moedig alle deelnemers aan.

Amateurkunstenaars openen hun deuren in het laatste weekend van mei tijdens Rondje Kunst(zinnig) Achtkarspelen. Ontdek jij verborgen talent?

Juni Op de derde zaterdag van juni vindt onder andere het Fries Kampioenschap Drakenbootrace in Kollum plaats. Een waterspektakel met veel sfeer en gezelligheid. De derde zaterdag van juni vindt ook het jaarlijks Werelderfgoedweekend plaats. Verschillende activiteiten worden georganiseerd op de werelderfgoedlocaties.

Daarnaast wordt jaarlijks in juni het Dokk’em Open Air georganiseerd: een metal festival aan de rand van Dokkum.

De laatste zaterdag van juni is de paardenmarkt te Eastermar.

Een evenement dat bol staat van de traditie.

34

NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN

Juli

Begin juli komen dansgroepen van over de hele wereld naar Burgum. Kom kijken tijdens het Internationaal Dansfestival Burgum!

Heb je de wandelschoenen bij je? Mooi! Want het eerste weekend van juli kun je meedoen aan een prachtig wandelevenement genaamd 'de Swaddekuier' rondom Buitenpost. Lange en korte afstanden, het is allemaal mogelijk.

De eerste drie weken van de bouwvak Noord staat Fryslân in het teken van het Skûtsjesilen. De wedstrijden beginnen in Grou, daarna gaat het hele gezelschap naar De Veenhoop en de derde dag is Earnewâld aan de beurt. Drie weken lang eindigt iedere wedstrijd met feest. Een must-see als je Friese traditie wilt opsnuiven.

Fan van het Friese paard? Haal dan het derde weekend van juli je hart op tijdens de paardendagen in Garyp. Op de derde zaterdag staan ook in Ee de paarden in de spotlights. Het traditionele ringsteken wordt hier beoefend.

Houd je van spektakel? Ga dan het laatste weekend van juli naar het tweelingdorp Driezum-Wâlterswâld. Dit is dan omgetoverd tot een wedstrijdveld voor de paardenmarathon.

Enkele dagen na afloop van de Tour de France komen profwielrenners naar de Wielerronde in Surhuisterveen. Aanschouw de kwaliteiten van deze internationale vedettes.

Foto: Binne-Louw

Katsma

Augustus De eerste woensdags van augustus geniet je van paardensport tijdens het Concours Hippique in Buitenpost. De natuurmarkt en de braderie maken het dorp extra gezellig.

In de Friese Wouden mogen jong en oud het één na laatste weekend van augustus bramen plukken. Tijdens het Brommelsfestijn zijn deelnemende dorpen aangekleed met muziek, activiteiten en workshops. Tevens wordt elk jaar in Hallum de Bartlehiem Skeelertocht georganiseerd. Aan dit Open Nederlands Kampioenschap doen meervoudige wereldkampioenen mee.

De laatste zaterdag van augustus moet je in Eastermar zijn. Bij het Easterbarren straatfestival vermaakt een ieder zich uitstekend.

EVENEMENTEN · NOORDOOST FRIESLAND

35

Plezier voor het hele gezin op VAKANTIEPARK

VOOR

Gewoonweg genieten in ons mooie EEN H EERL AAN H IJK DAGJE ET ST RAND !

Friesland TERA W T EK OVERD LPARADIJS EE EN SP

JONAS eenn DE D E WALVIS

Solcamastraat 30 • 9262 ND Sumar • Tel.: 0511 461385

www.bergumermeer.nl

36

NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN

er

Septemb

Het eerste weekend van deze maand wordt er in Dokkum een muzikaal spektakel georganiseerd met een historisch tintje. Op het podium van de Admiraliteitsdagen staan landelijke artiesten. Een weekend lang genieten!

Eerste twee weekenden september: Foarút oer de As mei Iepenloftspul Burgum lepenloftspul in en bij het aquaduct bij Burgum.

Meer informatie: Iepenloftspul Burgum De derde zaterdag van september kunnen zangliefhebbers hun hart ophalen in Surhuisterveen. Op de terrassen van de lokale horeca vindt het korenfestival plaats. Tevens zijn er dat weekend prachtig versierde gondels in Drogeham tijdens de gondelvaart op wielen.

Oktober Het terugdraaien van de klok wordt op vele plaatsen gevierd met de nacht van de nacht. Ervaar de duisternis op diverse locaties in de regio.

r Novembe Zodra de dagen korter worden en de nachten langer krijgt gespuis alle ruimte om zich te manifesteren. Durf jij ze onder ogen te komen tijdens een spannende spokentocht?

In bijna elke plaats wordt Sinterklaas binnengehaald. Het tweede en het derde weekend van november stijgt de spanning in de regio. Vraag bij je gastheer of -vrouw waar en wanneer de dichtstbijzijnde intocht is.

r

Decembe

Eén van de mooiste kerstfairs van Nederland vindt plaats in Dokkum. Het tweede weekend van december is de binnenstad het decor in Dickensstijl.

Na de kerstdagen behoefte aan beweging? De Slach om 'e Toer biedt mooie routes aan op de laatste dinsdag van het jaar. In Surhuizum is inschrijving mogelijk voor afstanden van 10 tot 40 kilometer.

Daarnaast worden er aan het einde van het jaar diverse ‘snerttochten’ georganiseerd. Dit is niet vanwege het weer, maar vanwege de stevige soep die elke deelnemer naderhand kan nuttigen.

Lekker vers van de weekmarkt: • Woensdag - Dokkum • Donderdagochtend - Kollum • Donderdagochtend - Damwâld • Donderdagmiddag - Buitenpost • Donderdagmiddag Zwaagwesteinde/De Westereen • Vrijdagochtend - Burgum • Vrijdagmiddag - Hurdegaryp • Zaterdag - Surhuisterveen • Zaterdagochtend - Gytsjerk

Feestelijk van A naar B in 2016 Jarenlang is er hard gewerkt! De Centrale As - de nieuwe weg naar Dokkum - wordt eindelijk in gebruik genomen. En dat moet worden gevierd! Van juni tot en met september vinden er diverse festiviteiten plaats op de route naar de Noordelijkste Elfstedenstad Dokkum.

Kijk op de website voor het hoe, wat en waar.

Jaarlijks worden er in de regio honderden evenementen en activiteiten georganiseerd. Een actueel overzicht vind je op: www.friesland.nl/evenementen

EVENEMENTEN · NOORDOOST FRIESLAND

37

van Noordoost Friesland

In dit magazine • Fiets- en wandelroutes langs de kust, terpen en het Lauwersmeer • Bucketlist voor kinderen • Speciaal Dokkum katern met Bonifatiusroute • Extra: Typysk Frysk!

GRATIS

bewaarexemplaar !

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

001

BELEEF BIJ ONS DAT ECHTE BUITENGEVOEL

De SeedyksterToer UITWAAIEN IN WADDEN WERELDERFGOED ACTIVITEITEN EN ATTRACTIES GESCHIKT VOOR ALLE LEEFTIJDEN Excursies Minicamping Barbecue Wadlopen Terrassen Paarden/pony’s Abseilen Trekkershut Familiefeest Uitkijktoren Warm-/koudbuffet Vergaderingen

Zeedijk 8 - 9073 TN Marrum - 0518-411434 www.seedykstertoer.nl 02

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Welkom in het

Inhoudsopgave

waddengebied van Noordoost Friesland

04

Overzichtskaart Wadden

07

Wadden - Over de regio

Een groots en open landschap met waddenkust, dijken en terpen. Een gebied waar rust en ruimte overheersen, waar massatoerisme ontbreekt.

Een unieke bestemming voor de bezoeker die op ontdekking wil gaan.

Laat je niet alleen verrassen door het landschap van dit werelderfgoed, maar ook door het Nationaal Park Lauwersmeer. Ontdek de unieke winkeltjesroutes, prachtige kerken in terpdorpen of pak één van de vele wandel-, fiets-, en vaarroutes. Ga op ontdekking en geniet van deze unieke regio!

11

Wadden - Cultuur

15

Wadden - Wandelen

18

Wadden - Fietsen

20

Wadden - Water

22

Wadden - Kinderen

25

Wadden - Er op uit

Leeswijzer Het magazine bevat veel informatie over het waddengebied. Daarnaast worden de Friese Wouden en Meren uitvoerig toegelicht. In het midden vind je tips over evenementen, Typysk Fryske zaken en de Friese Elfstedenstad Dokkum. Bij activiteiten geven we een richtlijn voor de toegangsprijzen die we aanduiden met een euroteken:

29

Wadden - Culinair

€ = t/m € 10,- per persoon €€ = van € 11,- t/m € 25,- per persoon €€€ = meer dan € 26,- per persoon Meer informatie

Op de website www.friesland.nl staat alle informatie uit dit magazine nog eens op een rij, met de meest actuele gegevens zoals openingstijden en toegangsprijzen. Ook kun je terecht bij de volgende informatiepunten: • Bezoekerscentrum Terp Hegebeintum ❶ Pypkedyk 4, Hegebeintum winterseizoen beperkt geopend • SeedyksterToer ❷ Zeedijk 8, Marrum - hele jaar geopend • Herberg Godot ❸ Kerkpad 10, Marrum - hele jaar geopend • Hotel-Restaurant It Posthûs ❹ Dominee R.H. Kuipersstraat 1, Burdaard - winterseizoen beperkt geopend • Eetcafé de Kalkman ❺ Dykstrjitte 2, Wierum - hele jaar geopend • Museum Dokkum ❻ Diepswal 27, Dokkum - hele jaar geopend • Jumbo Supermarkt ❼ Hantumerweg 14, Dokkum - hele jaar geopend • Hoekstra Tabak en lectuurshop ❽ Voorstraat 93, Kollum - hele jaar geopend • Informatie paviljoen Lauwersoog ❾ Haven 6, Lauwersoog winterseizoen beperkt geopend • Landal Esonstad Skanserwei 28, Anjum - hele jaar geopend • Visserijmuseum Reitdiepskade 11, Zoutkamp - winterseizoen gesloten • Molenmuseum ‘De Eendragt’ Mûnebuorren 18, Anjum winterseizoen beperkt geopend • Koffie en theeschenkerij Bartlehiem Zuidermiedweg, Wânswert winterseizoen gesloten • Kweldercentrum Noarderleech Noaderleech 5a, Hallum - hele jaar geopend

Colofon

Tekst TVDSZ | Thea van der Schaaf

Dit magazine is met zorg samengesteld en ontwikkeld door een werkgroep van ondernemers uit de regio Noordoost Friesland.

Fotografie Moments of Nature en eigen beeldmateriaal, tenzij anders vermeld

Projectmanagement Stichting RegioMarketing en Toerisme

Drukker Drukkerij Douma

Vormgeving Hoog Contrast Druk Januari 2016, 2e druk Oplage 20.000 exemplaren

En verder Dokkum Ontdek de geschiedenis van deze prachtige Elfstedenstad en wandel de Bonifatiusroute.

Typysk Frysk Typische Friese sporten, de Elfstedentocht en natuurlijk sûkerbôle!

Evenementen Er is altijd wel iets te doen! Van culturele festivals tot sportevenementen tot traditionele jaarmarkten.

Wouden en Meren De authentieke Wâldpyk, varen in het prachtige Nationaal Park De Alde Feanen en mooie wandel- en fietsroutes door het bijzondere landschap.

Nieuwsgierig? Draai dit magazine om!

Cover Beleef Lauwersoog Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

We horen wel graag wat je van de regio en het magazine vindt. Uit alle reacties - geplaatst op facebook.com/eropuit-innoordoostfriesland - verloten we jaarlijks een weekendje weg.

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

03

Ameland

Werelderfgoed de Waddenzee

Ternaard

Buitendijksgebieden

Hantumhuizen

Holwerd

Hantume Blije

Brantgum

De Zwarte Haan

Foudgum

Ferwert Hegebeintum

N357

Hiaure

N356

Aalsum

Bornwird Lichtaard

Marrum Ginnum

D

Raard

Reitsum

Jislum

Jannum

Sibrandahûs

Hallum Wânswert

Legenda

Rinsumageast

N356

Burdaard

De toelichting Hijum op de gekleurde cijfers vind je terug in de tekst

Damwâld

N361

informatiepunten Staten en Stinzen

Broeksterwâld

cultuur (o.a. musea)

Leeuwarden

water kinderen Stiens er op uit

Wyns

culinair

Legenda routes

Oentsjerk

Dokkum

Deze routes worden beschreven in de tekst

Vogels spotten Boottocht Ameland /

Terpenroute - pagina 9

Schiermonnikoog

Wadwandelen - Friese kustpad - pagina 15

Wadfotografie

Wandelen - Historische route - pagina 17

Oesters zoeken

Wandelen - Rondje Sibrandahûs - pagina 17

Zonsondergang

Wyns

04 04

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Feanwâlden

Fietsen - Elfstedenroute - pagina 18 Fietsen langs de oevers van de Waddenzee/Lauwersmeer - pagina 19

Hûrdegaryp

Schiermonnikoog Zeehondencrèche Pieterburen

s

Lauwersoog

Wierum

ieg re n

Paesens - Moddergat

Nieuwe Robbengat

Pr ov inc

Nes

N361 N358

Oostmahorn

Lioessens

Oosternijkerk

Morra

Oude Robbengat

Anjum

Vlinderbalg

Niawier

eruitburen

Metslawier

Jouswier

Wetsens

N361

Dokkum

Nationaal Park Lauwersmeer

Visserijmuseum Zoutkamp

N358 Ee

Oostrum

cen

tral

ea

s

Engwierum

De

Kollumerpomp

N358

Driezum Wâlterswâld

Groningen

Westergeest

Kollum

Triemen

Openbaar vervoer Lauwersmeer

Westereen

Leeuwarden (

n Amsterdam (

1:30 uur )

Utrecht (

1:40 uur )

0:20 uur )

Groningen (

0:50 uur )

Buitenpost

Vanuit Dokkum vertrekken veel bussen naar omliggende dorpen. Kijk op www.9292ov.nl voor actuele reisinformatie.

De veerboot naar Ameland vertrekt vanaf Holwerd.

Vanaf Lauwersoog vaar je naar Schiermonnikoog.

Kijk voor actuele vertrektijden op www.wpd.nl.

Dokkum WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

05 05

A4 advertentie.indd 3

06

NOORDOOST FRIESLAND 路 WADDEN

03-12-15 14:49

Wadden

over de regio Beleef het Werelderfgoed Waddenzee Geniet van de op- en ondergaande zon op de zeedijk (pagina 27) Pak met laag water de boot naar Ameland of Schiermonnikoog en wie weet spot je zeehonden (pagina 13) Zoek oesters bij ’t Skoor boven Ternaard (pagina 23) Spot bijzondere vogels of geniet van het geweldige uitzicht bij het uitkijkpunt Noarderleech of Zwarte Haan (pagina 9) Maak spectaculaire foto’s bij Moddergat of Wierum (pagina 27)

Unesco Werelderfgoed De Waddenzee is een ongeëvenaard dynamisch landschap. Natuurlijk is er het water, maar wanneer dat bij eb wegtrekt verschijnt er een uitgestrekt stelsel van geulen en geultjes. Afgewisseld door droogvallende wadplaten en zandbanken. De Waddenzee van Nederland en Duitsland is sinds 2009 Unesco Werelderfgoed. Sinds 2014 is daar het Deense Waddengebied bijgekomen. Het staat daarmee op gelijke voet met wereldberoemde natuurwonderen als de Grand Canyon in de Verenigde Staten en het Great Barrier Reef in Australië.

Van Den Helder tot Denemarken, van Schiermonnikoog tot Dokkum, nergens ter wereld is zo’n uitgestrekt en gevarieerd gebied te vinden als de waddenkust.

Mosselbanken, voedselrijk slib, uitgestrekte kwelders, witte stranden, duinen en hier en daar wuivende zeegrasvelden: deze variatie van landschappen maakt de Waddenzee tot een uniek leefgebied voor planten en dieren.

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

07

Uw advertentie hier?

Wilt u volgend jaar ook adverteren in dit magazine?

Dat kan!

Bekijk de tariefkaart op www.rmtnof.nl of vraag om informatie via info@rmtnof.nl

Actuele informatie op www.kleine-lijn.nl

08

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Kleine-Lijn

BenB Claercamp

Welkom bij Kleine-Lijn, ambachtelijke katoendrukkerij.

Hier gaan traditioneel vakmanschap en hedendaagse vormgeving samen.

In de winkel met o.a. Cadeau artikelen, linnen kleding, shawls en woonaccessoires kun je ook gezellig een kopje koffie komen drinken.

U bent van harte welkom in onze sfeervolle woonboerderij vlakbij Dokkum.

Kleine-Lijn Stationsweg 29, 9171 LR Blije 06-29 173 519 www.kleine-lijn.nl

Klaarkampsterwei 6 9105AZ Rinsumageast info@benbclaercamp.nl Tel: 0519 - 29 61 68

Er zijn 2 gezellige kamers met privé badkamer, waarvan 1 met sauna, en een volledig ingerichte keuken.

Het ontbijt met streekproducten brengen we in een mand bij uw deur.

Voor meer info kijk op www.benbclaercamp.nl

Noord-Friesland Buitendijks

Terpenland

Tussen de Zwarte Haan en de pier van Holwerd ligt één van Europa`s grootste kwelders; Noord-Friesland Buitendijks. Het ruim 4180 hectare grote gebied met zomerpolders, dobben, zilte graslanden, slikvelden en kwelderwerken is een eldorado voor flora en fauna. Meer dan een miljoen vogels rusten en broeden hier jaarlijks en vinden er hun voedsel.

Overal op de zeedijk is het volop genieten van het wisselende weidse uitzicht, een veelkleurig palet in alle jaargetijden. In het stormseizoen stroomt de kwelder regelmatig onder.

We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar er was een tijd waarin zeedijken nog niet aangelegd waren en terpen de dorpen beschermden tegen het water.

De Terpenroute is onderdeel van Unesco Werelderfgoed en voert langs plekken waar eeuwenlang het water over de vlaktes stroomde.

In dorpjes als Ginnum, Reitsum, Lichtaard, Waaxens, Brantgum en Kettingwier kom je bijzondere kerken, molens en staten tegen en beklim je natuurlijk de hoogste terp van Nederland, die van Hegebeintum.

Foto: Dico de Klein

Aan de dijk bevindt zich het onbemande Kweldercentrum Noarderleech. Dat informeert bezoekers over natuur en historie van het buitendijkse en binnendijkse Noord-Friese kustgebied. Dit is een ideaal startpunt om het bijzondere gebied te ontdekken.

Noarderleech 5a, Hallum - hele jaar geopend

Het Bezoekerscentrum Terp Hegebeintum is ook meteen een goede start voor een fietsroute langs de terpen. ❶ Pypkedyk 4, Hegebeintum - winterseizoen beperkt geopend ❶ Harstastate Hegebeintum ❷ Bakstenen poort Sjuxmastate in Waaxens.

Het Lauwersmeer Zee werd meer; meer werd wildernis. Zie hier in een notendop de wordingsgeschiedenis van Nationaal Park Lauwersmeer in het grensgebied van de provincies Groningen en Fryslân. Het Lauwersmeergebied heeft veel te bieden. Uitgestrekte, ruige graslanden die dankzij grazende Konikpaarden en Schotse Hooglanders gevarieerd blijven.

Begroeide zand- en kleiplaten en een enorm oppervlakte aan ondiep water. Het is een heerlijk verblijf voor allerlei soorten vogels, waaronder de zeearend. Trekvogels rusten hier uit terwijl ze op weg zijn naar warmere oorden of naar hun broedgebieden. Wintergasten ontvluchten er koudere streken. Het zijn de dieren die dit nationale park tot een onweerstaanbare wildernis voor elke vogelaar en natuurminnaar maken.

Weten wat er allemaal te doen is in Nationaal Park Lauwersmeer?

Kijk op pagina 20 en 21!

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

09

Visserstruien van Waddenwol

Pastorie Waaxens

Warme truien uit de vissersdorpen Wierum en Moddergat met patronen zoals deze vroeger gedragen werden. Gemaakt met wol uit noordoost Friesland, van de zeedijk of van de terpen, en gesponnen en gebreid in de regio.

Bêd & Brochje

Bezoek de webshop www.visserstrui.eu of neem een kijkje in de winkel van Museum ’t Fiskershúske in Moddergat.

Museum ’t Fiskershúske Fiskerspaad 4-8a 9142 VN Moddergat 0519 589 454 www.museummoddergat.nl

www.visserstrui.eu met winkel in Moddergat

Waar sfeer, comfort en gezelligheid centraal staan

Nieuw in 2016 vanaf medio mei:

dagtocht met boot door Fryslân Pastorie Waaxens

Waddenwol Visserstruien

Tsjessenswei 8 – 9152 BD Waaxens (Dongeradeel) 0519 – 56 19 89 * 06 25 576 966 Email: info@pastorie-waaxens.nl www.pastorie-waaxens.nl

Welkom bij Bed & Breakfast “Bloemenhoeve” Hartelijk welkom in onze B&B Bloemenhoeve. Deze is gevestigd in een verbouwde woonboerderij, idyllisch gelegen aan de drukbevaren Dokkumer Ee. Erg leuk om dit vanaf het terras te bekijken.

Burdaard is een leuk dorp met verschillende faciliteiten en prima uitvalsbasis richting de steden Dokkum en Leeuwarden, de Waddeneilanden, en is gelegen op en nabij fietsroutes.

Een dagje varen met een motorsloep en op verzoek met een goedgevulde picknickmand behoort tot de mogelijkheden. Voor kinderen zijn Vriendelijke groeten, Bert en Margareth Gommers.

er speeltoestellen aanwezig. Kijk op onze website voor meer informatie en arrangementen. De kamers zijn voorzien van radio, t.v., een minibar en gratis Wi-Fi. Er is gelegenheid om onbeperkt gratis koffie en/of thee te zetten.

Gastvrijheid staat bij ons hoog in het vaandel, en wij, Bert en Margareth, ontvangen u dan ook graag in een gemoedelijke, huiselijke sfeer.

Wij gaan er alles aan doen om het u naar de zin te maken en vertellen u wat er allemaal in Noordoost Friesland is te beleven Ds.R.H.Kuipersstraat 18, 9111 HA Burdaard

0519 294 163 / 06 20517716

info@bloemenhoeve.nl | www.bloemenhoeve.nl

10

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Wadden cultuur

De historische stormramp Museum ‘t Fiskershúske, Moddergat In de nacht van 5 op 6 maart 1883 overviel één van de zwaarste voorjaarsstormen ooit de vissersvloot van Paesens-Moddergat. In de ijskoude golven van de zee, ten noorden van de Waddeneilanden, kwamen 83 vissers om.

Alleen de 31-jarige Gerben Basteleur overleefde de ramp. Zijn oom Kornelis Visser overleefde het in eerste instantie ook, maar Gerben moest toezien hoe hij door uitputting tenslotte toch verdronk.

Gerben wist de kant te bereiken. Door de eilanders van Schiermonnikoog werd hij meer dood dan levend aangetroffen.

Slechts enkele dagen later moest Gerben weer de zee op. En uitgerekend híj haalde tijdens het vissen het lijk van zijn broer Jan op. De vissers van PaesensModdergat waren niet de enige die in die nacht omkwamen. Ook aan de Groningse en Noord-Hollandse kusten vergingen er verschillende vissersschepen. Maar nergens was de klap zo groot als in Paesens-Moddergat. Tegenover Museum ‘t Fiskershúske op de zeedijk, staat het monument ter nagedachtenis aan de 83 vissers die omkwamen bij de stormramp. ❶ Fiskerspaad 4-8a, Moddergat winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €

Op meerdere plekken in dit gebied worden de verhalen van toen nog altijd verbeeld. Andere historische musea: ❷ Vlasmuseum It Braakhok, Ee ❸ Klooster Claercamp museum, Rinsumageast ❹ Koren-, Pel- en Houtzaagmolen De Zwaluw, Burdaard

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

11

Een huis als kunstwerk Ruurd Wiersma Hûs, Burdaard Ruurd Wiersma maakte in vijf jaar tijd van zijn woonkamer één groot, kleurig panorama met een schildering van de vier jaargetijden. Het werd het levenswerk voor de man die tot zijn zestigste gewoon als melkvaarder door het leven ging. Toen hij het schilderen eenmaal had ontdekt, hield hij niet meer op. Tot aan zijn dood in 1980 was hij bezig met schilderingen die later als naïeve kunst werden bestempeld. Ieder kunstwerk van Wiersma herbergt een verhaal: een negental Bijbelse taferelen, zijn beroep als melkvaarder, de inhuldiging van toenmalig Koningin Beatrix, een trouwerij in Burdaard, zijn bekendste schilderij 'de Elfstedentocht'. Ook schilderingen van een lieve vrouw en kinderen behoren tot de collectie, een gezin was zijn levenswens.

Veel stukken zijn te bezichtigen in de woning naast het oorspronkelijke huis.

Deskundige en enthousiaste vrijwilligers geven uitleg over het werk van Wiersma. ❺ Mounewei 6, Burdaard - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Geïnteresseerd in kunst? Breng dan eens een bezoekje aan: ❻ Oerka Irene Verbeek Museum, Raard ❼ Change Design, Metslawier ❽ Galerie Jan Kooistra, Dokkum ❾ Galerie de Dream, Dokkumer Nieuwe Zijlen Galerie Jitsche Hemkes, Kollum Bijbels Prentenkabinet, Dokkum

Bijzonderheden in de streek Vergeet even de bekende winkelketens. Trek er eens op uit met de auto of fiets en ga op ontdekking langs de Noord-Friese Winkeltjesroute of Wykeinroute. Lokale ondernemers, langs de route, stellen gezamenlijk een aantal zaterdagen hun deuren open voor het publiek. Zo is er: de kaarsenmakerij in Burdaard, pools aardewerk in Reitsum, een eetcafé in Wierum, een draaiende molen in Paesens, outdoor mozaïek in Ferwert en er zijn brocanteworkshops in Ferwert. Het zijn deze locaties die Fryslân extra leuk maken! Ga voor openingstijden en een routebeschrijving naar www.friesland.nl/noordoost.

12

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Uitje naar de eilanden Laat het vaste land een dagje voor wat het is en pak vanuit Holwerd de veerboot naar Ameland of vanuit Lauwersoog naar Schiermonnikoog.

Aan wal stappen op één van de Waddeneilanden is wegdromen van alles en ruimte voor ontspanning.

Overdag onder de stralende zon en ’s avonds bij het wakende licht van de vuurtoren. Geniet van de stilte, trek er op uit of zoek de vrije natuur en fantaseer weg bij het ruisen van de zee. De overtocht kan meerdere keren per dag met Wagenborg Passagiersdiensten.

Schiermonnikoog In Lauwersoog laat je niet alleen je auto achter, maar lijkt ook alles waar je je druk om maakte van je af te vallen. Aan boord naar Schiermonnikoog word je overspoeld met een zee van rust en een natuurlijke schoonheid die zijn weerga niet kent. Natuurlijk, er is een dorp, waar de meest broodnodige zaken en -zoals dat een eiland siertsnuisterijen te vinden zijn. Maar waar het vooral om gaat is dat je op je fiets stapt! Dertig kilometer kun je fietsen op het achttien kilometer lange eiland. Een wereld aan flora en fauna is te ontdekken op Schier.

Buiten de dorpskern stap je meteen in Nationaal Park Schiermonnikoog.

Voel de ruimte op het kleinste bewoonde eiland van Nederland.

Ook leuk: een robbentocht op één van de eilanden.

TIP

Ameland Het uitzicht vanaf het 27 kilometer lange strand van Ameland maakt indruk. Tijdens lange wandelingen geniet je van de verre uitzichten.

Met honderd kilometer aan fietspaden door bos en duin is het ook geen straf om de benen in de rondte te laten gaan. Wanneer het eiland zich in haar volle glorie uitstrekt maakt het alle inspanningen meer dan goed. Daarna kun je voldaan ontspannen op één van de vele terrassen die Ameland rijk is.

Vanaf vakantiepark Esonstad vaart op regelmatige basis een boot die een directe vaarverbinding naar Schiermonnikoog verzorgt.

Kaarten zijn bij de receptie verkrijgbaar.

Skanserwei 28, Anjum - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: €€

Koffie / thee / toileT .....................................................

Cafe Restaurant Land- en Zeezicht Grândyk 2, Holwerd (pier) - hele jaar geopend Yke-Muoi Kofje & Thee Drinkerij De Oere 48, Moddergat - winterseizoen gesloten MEER-ijs Haven 6a, Lauwersoog - winterseizoen gesloten

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

13

Zoveel te doen op Landal Esonstad

Een sportief rondje Pitch & Putt spelen, met een bootje het Lauwersmeer verkennen of u heerlijk laten verwennen in de beauty- en massagesalon? Op Landal Esonstad is altijd iets te beleven! U kunt ook heerlijk komen lunchen of dineren in één van onze restaurants.

Pitch & Putt

• Ruim opgezette 18-holes golfbaan met uitzicht op het Lauwersmeer • Geschikt voor de ervaren en ongeoefende speler • Inclusief materiaalhuur en instructie • Oefenfaciliteiten (putting green en driving range) • Groepsuitjes en arrangementen mogelijk

Eten & drinken

• Brasserie De Waegh • Pannenkoekenrestaurant ‘t Silt • Strandpaviljoen ‘t Mootje Fish & Chips • Parkwinkel

Waddeninzicht

Unique Beauty & Massage Salon

• • • • • •

Massages Gezichtsbehandelingen IPL behandelingen Pedicurebehandelingen Handverzorging Beauty High tea

• Bootverhuur met o.a. kajuitzeilboten, polyvalken, sloepen, waterfietsen en kano’s • Watersportartikelen

www.landal.nl/esonstad

15-00449 ESD adv Park promotie.indd 1

14

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

04-03-15 11:45

Wadden wandelen

Wadwandelen Nee, geen wadlópen zoals we elders in dit magazine beschrijven, maar wadwándelen. Het stukje wad dat je wandelt in dit gebied, is onderdeel van het Friese kustpad dat loopt van Stavoren tot Lauwersoog, wat weer deel uitmaakt van het Nederlandse kustpad dat begint in Zeeland en tot aan de grens met Duitsland loopt. En dát is weer onderdeel van de Europese 'North Sea Trail', oftewel een kustpad dat ook langs Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Engeland loopt. Hoe groots is het gevoel om daar een deel van te kunnen lopen? Dat moet je als wandelaar meegemaakt hebben!

art Op de ka en 5) 4 a in ag (p te is de rou nd ingeteke

De route: het Friese kustpad | lengte naar eigen inzicht Via de website www.friesland.nl/ noordoost kun je de totale route downloaden. Start vanuit Lauwersoog en volg de wit/rode bordjes met LAW (Lange Afstands Wandelen). Het is handig om eten en drinken voor onderweg mee te nemen. Sommige trajecten langs de zeedijk zijn niet toegankelijk voor (aangelijnde) honden.

Bezienswaardigheden Vergezichten vanaf de oude zeedijken, buitendijks kweldergebied Noarderleech bij Hallum, de dijktempel van Marrum, terpdorpen Ferwert en Hegebeintum en hier en daar loslopende schapen.

Koffie / thee / toilet .....................................

Café-Restaurant De Zwarte Haan Nieuwebildtdijk 428, St.-Jacobiparochie hele jaar geopend SeedyksterToer Zeedijk 8, Marrum hele jaar geopend Foarinoar, tweedehands kleding, brocante & curiosa en theetuin Hogedijk 8, Blije hele jaar beperkt geopend Hotel Cafe en Restaurant De Gouden Klok Foarstrjitte 6, Holwerd hele jaar geopend Pannekoektrein Marrum Stationsweg 24, Marrum hele jaar beperkt geopend

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

15

“Ontspanning aan Dokkumer Ee in cultuurhistorisch watersportdorp” Bij Hotel-restaurant It Posthûs verblijft u in een volledige gerestaureerde herberg uit omstreeks 1646. Het gebouw biedt al sinds 1700 onderdak aan verschillende reizigers en doet dat nog steeds. Ook slaapt u bij It Posthûs aan de beroemdste route van Friesland. Namelijk die van de Elfstedentocht. ’s Zomers varen er talloze bootjes langs het hotel-restaurant. Waaronder viskotters, de zeilboten van de bruine vloot en de pleziervaart. Verder kunt u heerlijk door de weilanden fietsen of even lekker uitwaaien op de zeedijk. Het hotel beschikt over zeven sfeervolle kamers, voorzien van eigentijdse gemakken. Waarbij drie kamers uitzicht bieden op de ophaalbrug en de Dokkumer Ee.

It Posthûs beschikt over een restaurant en twee lounges. Waar je op je gemak dineert, luncht of een heerlijk bakje koffie drinkt.

Achterin het It Posthûs bevindt zich een zaal, die voorheen verschillende functies had waaronder die van postdistributiecentrum, tegenwoordig wordt de zaal gebruikt voor recepties, buffetten en andere festiviteiten.

www.posthusburdaard.nl

Anno 2015 is It Posthûs meer dan een herberg. Bij mooi weer is het terras uitermate geschikt, om heerlijk in het zonnetje, te verpozen op het water. Er is mogelijkheid tot lunch en diner. Met een regelmatig wisselende kaart worden de seizoenen gevolgd.

16

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Een wandeling door het watersportdorp is de moeite waard. Het dorpje Burdaard beschikt onder andere over enkele winkeltjes, een museum en een houtzagerij met bijbehorende molen. Op die molen maken ze meel op de oude ambachtelijke manier. Aan de Dokkumer Ee staan de oudste huizen van het dorp, zij geven het dorp haar cultuurhistorische karakter.

Ds. R.H.Kuipersstraat 1 9111 HA Burdaard Tel: 0519-332809 Mob: 06-57423354 E-mail: sjbosgra@gmail.com

Historische route

Rondje om de kerk: Sibrandahûs

De geschiedenis van het noorden van ons land is erg rijk. Vijftig historische wandelpaden met een totale lengte van 400 kilometer in dit gebied, geeft dat nog maar eens aan. Routes zijn aangegeven met blauwpaarse borden. Je vindt alle routes op www.friesland.nl/ noordoost.

We lichten er hier één uit.

De route: Warfstermolen – Dokkumer Nieuwe Zijlen | 8,5 kilometer De wandeling begint in Warfstermolen bij het kruispuntbord in het dorp.

Dit verlaat je vervolgens aan de oostkant. Buiten het dorp buig je af naar het noorden, over de Oosternieuwkruisland. Na ongeveer twee kilometer neem je de Nieuwe Zeedijk, ook wel Buitendijk genoemd, die voorbij vakantieboerderij Rintjeshoek overgaat in de Schalderdijk. Je passeert Kollumerpomp en loopt via het verzetsmonument op de Soensterdijk, langs de Eskespolder, naar het eindpunt in Dokkumer Nieuwe Zijlen. De 'zijlen' betekenen in dit geval letterlijk: sluizen. Energie over? Vervolg de route vanuit Engwierum naar Anjum van zo’n 8 kilometer.

Bezienswaardigheden Door de bochtige dijk, is het zicht op het landschap steeds weer anders. Je staat ook wat hoger dan de omgeving, wat bijdraagt aan de charme van de route.

Koffie / thee / toilet .....................................................

Herberg de Pater Sylsterwei 26, Dokkumer Nieuwe Zijlen - hele jaar geopend Kunstcafe De Dream Sylsterwei 21, Dokkumer Nieuwe Zijlen - zomerseizoen beperkt geopend

agina Kijk op p de or 4 en 5 vo overzichts t de kaart me routes

Jachthaven Lunegat Kwelderweg 1, Dokkumer Nieuwe Zijlen - winterseizoen gesloten

Op een terp onder hoge bomen ligt dit kleine kerkje. Het is gesticht als uithof van het inmiddels verdwenen klooster Klaarkamp. In de noordwand bevindt zich een nu gesloten Romanogotisch venster en een rond raam in een tot de grond doorlopende nis. Rondom de kerk ligt een kerkhof met daaromheen een gracht. Buiten de terp staan slechts enkele huizen en boerderijen, midden in het kleilandschap even buiten Dokkum. De kerk is nu bekend vanwege de vele, goed bezochte concerten van Friese troubadours, folkgroepen, klassieke ensembles en seniorenorkesten. Leuk weetje: eens per jaar wordt er een kerkdienst in de Groninger taal gehouden, voor Groningers uit de provincie Fryslân.

Haal zelf de sleutel In de zomerperiode worden iedere zaterdagmiddag meer dan 250 kerken in Fryslân opengesteld.

Vrijwilligers staan klaar om als gastheer of gastvrouw iets over de geschiedenis van de kerk te vertellen en er is veelal koffie of thee. Soms zijn er exposities, concerten of speciale fietsroutes vanuit de kerk.

De kerken of kerkjes nodigen uit tot rust en bezinning. Wil je de kerk van Sibrandahûs op een ander moment van binnen bekijken? De sleutel is af te halen bij mevrouw De Vries, Burdaarderstrjitwei 2 in Sibrandahûs.

Telefoon 0519-294750.

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

17

Wadden fietsen

Route 1: Een stukje Elfstedentocht

25 km

Duizenden fietsers trappen ieder jaar op Pinkstermaandag langs de Elfstedenroute. Wat die fietsers overslaan, omdat ze met zovelen zijn, is een smal, mooi weggetje langs de Dokkumer Ee. Wil jij deze route wel nemen?

Start dan bij de brug bij Sibrandahûs, op de weg: Trekwei. Je slaat linksaf de Iewal op, het water ligt daarna aan de linkerkant. Op de T-splitsing weer links, de Iedyk op. Zodra je wat verder van het water fietst, moet je linksaf, een smal fietspad het bos in. Blijf dat fietspad volgen, het leidt je in Burdaard om de haven heen, langs de molen en door het dorp. Blijf rechts van het water fietsen. Niet ver buiten Burdaard houdt het fietspad op en volg je weer even de Iedyk, iets verder van het water af. De afslag naar Bartlehiem is niet te missen. Daar vind je het beroemde houten bruggetje. Door de televisiebeelden van de enorme menigte toeschouwers op deze plek tijdens de Elfstedentochten is dit bruggetje wereldberoemd geworden. Het ligt op de plaats waar de toeschouwers de schaatsers twee keer zien passeren. Eerst naar Dokkum toe, en dan vanuit Dokkum terug naar Leeuwarden. Na Bartlehiem fiets je weer verder langs het water naar Wyns. Daar kun je rechts van het water fietsen om in Leeuwarden uit te komen. Ook kun je met het pontje over, blijf vervolgens rechtsaf gaan, om daarna op het Wynser Binnenpaad terecht te komen. Dwars door weilanden en over boerenerf kom je in Lekkum terecht, het einde van deze route. Zeker bij pas gemaaid gras een ware beleving!

Nog een beroemde brug In plaats van rechts aan te houden in Wyns, kun je ook de doorgaande weg richting Gytsjerk volgen. Op de T-splitsing kun je rechtsaf de route over de Canterlandseweg naar Lekkum volgen, het einde van dit stukje Elfstedentocht. Je kunt op de T-splitsing ook links afslaan. Je fietst dan over de ‘Tegeltjesbrug’. Een brug die betegeld is met foto's van deelnemers aan de Elfstedentocht. Van grotere afstand gezien vormen de duizenden tegelportretten een groot beeld van schaatsers die achter elkaar rijden. Het is de laatste brug voor de schaatsfinish van de Elfstedentocht.

Koffie / thee / toilet

....................................................

Hotel en Restaurant It Posthûs Dominee R.H. Kuipersstraat 1, Burdaard - winterseizoen beperkt geopend

Koffie en theeschenkerij Bartlehiem - Zuidermiedweg, Wânswert - winterseizoen gesloten

Eetcafé De Winze - Wyns 30, Wyns - winterseizoen beperkt geopend

18

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

De Dokkumer Ee De Dokkumer Ee vormt een lange verbinding tussen Leeuwarden en het Lauwersmeer. De Ee was vroeger een belangrijke scheepvaartverbinding voor transport van grondstoffen en materialen in het noorden van Fryslân, maar heeft nu vooral een pleziervaartfunctie als verbinding tussen Leeuwarden en de Waddenzee. Via die verbinding zijn er aansluitingen met het Dokkumer Grutdjip, Dokkumer Nieuwe Zijlen en het Lauwersmeer.

Route 2: Langs de oevers van de Waddenzee en het Lauwersmeer

57,5 km

TIP Met deze route combineer je drie Een deel van de route leidt hoogtepunten van het Noorden langs bijzondere winkeltjes met van Fryslân: de Waddenzee, streekeigen producten. Ze zijn Nationaal Park Lauwersmeer en het regelmatig gezamenlijk open polderlandschap. Dit is een tocht om en op de fiets goed te doen. eens lekker uit te waaien in de zilte Kijk bij het hoofdstuk Cultuur lucht van de Waddenzee, om van de voor meer informatie. rust te genieten in de dorpjes en als het lekker weer is even pootjebaden in het Lauwersmeer. De kinderen kunnen Handig: oplaadpunten voor ondertussen fijn krabbetjes vangen! elektrische fietsen vind je op Onderweg Het pittoreske landschap wordt voor een groot deel gesierd door Friese terpdorpjes als Wierum, Metslawier, Anjum, Ee en Paesens-Moddergat.

Mooie plaatsjes om even van de fiets te stappen. Het lijkt alsof de tijd er heeft stilgestaan, de monumentale rijkdommen van weleer vallen op.

Ook fiets je langs Esonstad bij Anjum (Oostmahorn), een nieuw gebouwd stadje in historische stijl.

Het ontleent zijn naam aan Ezonstad, een nederzetting die op dezelfde plaats zou hebben gelegen en Fryslân tegen de Noormannen moest beschermen. Het bestaan van de nederzetting is nooit aangetoond, een mooi verhaal is het wel.

agina Kijk op p de or 4 en 5 vo overzichts t de kaart me routes

Bewegwijzering De route begint en eindigt in Ternaard, bij Herberg de Waard van Ternaard. Routes zijn aangegeven met een rechthoekig groen-wit bord met omcirkelde nummers. Via de nummers op de borden fiets je van knooppunt naar knooppunt.

Bij de knooppunten staan informatiepanelen die je informeren over het vervolg van de route.

heel veel plekken in deze regio.

De ondernemers zijn gastvrij en behulpzaam.

Koffie / thee / toilet

..................................................

Herberg de Waard van Ternaard De Groedse 3, Ternaard - hele jaar geopend Eetcafé de Kalkman (met fietsservicepunt) Dykstrjitte 2, Wierum - hele jaar geopend Esonstad - Brasserie De Waegh Oostmahorn 29B, Anjum - hele jaar beperkt geopend ’t Mootje Oostmahorn 29A, Anjum - winterseizoen gesloten Lauwersmeer Paviljoen Oostmahorn 29, Anjum - winterseizoen gesloten Restaurant ‘Het Raadsel van de Wadden’ Oostmahorn 31, Anjum - hele jaar geopend 't Pakhús koffie-thee Tsjerkestrjitte 11, Anjum - hele jaar beperkt geopend WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

19

Wadden water

Laat je varen!

Zelf aan het roer

Lekker achterover leunen, drankje en hapje binnen handbereik en zie het prachtige Friese landschap aan je voorbij trekken. Alle tijd om foto's te schieten en mooie herinneringen te bewaren. Het kan op veel plekken in deze omgeving met georganiseerde rondvaarttochten:

Een fluisterboot maakt weinig lawaai, vandaar de naam. De bediening van de motor is relatief eenvoudig. Dat geeft de kans om onderweg goed om je heen te kijken. In een motorboot is de bediening nog steeds niet moeilijk en heb je wat meer ruimte. Met een elektrische sloep maak je natuurlijk helemaal de blits, het ziet er niet alleen super uit, deze boten zijn van alle gemakken voorzien.

Luister naar verhalen over de vroegere zeevisserij en proef de sfeer van het werken op een zeilend vissersschip de Wierumer Aek. ❶ Booze Wijf: Strandweg 1, Lauwersoog - zomerseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: € Op rondvaartboot de Vlinderbalg hoor je alles over hoe de Lauwerszee het Lauwersmeer werd, en leer je over hoe flora en fauna ook met de tijd meegingen.

Vertrek vanuit Oostmahorn en Lauwersoog. ❷ Oostmahorn 29 (bij Esonstad), Anjum ❷ De Rug 5, Lauwersoog - zomerseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€ Trek in kabeljauw?

Met de MS Tender ga je de Noordzee op om verse vis te vangen. Misschien spot je onderweg nog wel een zeehond of een witsnuitdolfijn! ❸ Haven 50, Lauwersoog - reserveren verplicht. Prijsklasse: €€€ Zin in actie?

Met 90km/u over de golven deinzen? Uitwaaien, uitblazen en uitrazen kan op de Tornado, de powerboat van de Wadden. ❹ Grândyk 2, Holwerd (pier) - reserveren verplicht. Prijsklasse: €€€

20

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Weten waar je één van deze boten in Dokkum, Anjum, Burdaard en Oostrum kunt huren? Kijk op www.friesland.nl/noordoost of ga langs bij een informatiepunt.

Op eigen kracht Het water in het Lauwersmeergebied is op veel verschillende manieren toegankelijk.

Kies hieronder uit de opties om het op eigen kracht te doen.

Zeilen Of je er voor kiest het zelf te doen en alleen een boot huurt, les wil nemen om het goed te leren of onder deskundige begeleiding het water op wilt, het Lauwersmeer is dé plek om de zeilen te hijsen. Dit kan bij Waddeninzicht en bij De Lauwers. ❺ Oostmahorn 29A, Anjum ❻ Noordergat 8, Lauwersoog - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€

Lauwersoog

N361

Nieuwe Robbengat

Oostmahorn

Waterfietsen en kanovaren Het kost wat kracht, maar het levert wel heel veel plezierige uurtjes op het water op. ❺ Oostmahorn 29A, Anjum - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Surfen | Kitesurfen Windsurfen of traditioneel surfen, het ziet er gaaf uit en met een paar lessen kom je al een heel eind.

Windsurfen bij Zeilschool De Lauwers en kitesurfen kun je leren bij Antix sports. ❻ Noordergat 8, Lauwersoog ❼ Bantswei 9, Anjum - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€€

N361

Oude Robbengat

Anjum

Zeehondencrèche

Vlinderbalg

Nationaal Park Lauwersmeer Ee

Vierhuizen

Zoutkamp

N388

Engwierum

Kanovaren ..............................................................................

Kanovaren kan op maar liefst 21 routes door de hele regio. We lichten er één voor je uit. Kijk op de website voor de andere routes.

Route: centrum Kollum 4,5 kilometer. Tijdsduur: 1,5 uur. Startpunt: Rechthuisplein 2, Kollum Deze korte route bij Kollum voert langs prachtige plekken in het dorp.

Je start op de Sylster Ryd en vertrekt in noordelijke richting. Vaar onder de brug van de Voorstraat door en kom langs de Wallen, waar vroeger de schepen hun goederen losten. Je gaat door het park links of rechts om het eiland en vaart onder de brug door. Voorbij de jachthaven, op de splitsing rechtsaf het Kollumerkanaal op. Ga na ongeveer 2 kilometer aan het einde op de splitsing rechtsaf en direct nog een keer rechtsaf. Hier vaar je Kollum over de Sylster Ryd weer binnen. Langs deze route door het dorp kom je via de Molenkampsbrug weer bij het startpunt. Kijk goed om je heen; Kollum is prachtig!

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

21

Wadden kinderen

Wat een water, wat een natuur, wat een ruimte.

En wad veel te doen hier ook!

Hiernaast vind je een rijtje met activiteiten voor deze vakantie. We beginnen heel fanatiek buiten, maar mocht het slecht weer worden, dan is er binnen gelukkig ook genoeg leuks te beleven.

22

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Help de boswachter Om te zorgen dat de natuur in de regio mooi blijft, is jouw assistentie nodig! Je kunt mee met de boswachter, steppen op de dijk, op rietsafari of uilenballen uitpluizen. Vooral in de schoolvakanties komen de boswachters goede hulp tekort.

Bekijk www.friesland.nl/noordoost voor het aanbod.

• Staatsbosbeheer in Nationaal Park Lauwersmeer ❾ Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1, Lauwersoog winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: € • It Fryske Gea Kweldercentrum, Noarderleech 5a, Hallum hele jaar geopend. Prijsklasse: €

Met beide benen in de natuur Back to basic: zoek een mooie plek langs het wad en ga vliegeren op de dijk, schelpen zoeken langs de vloedlijn, oesters vangen aan de kust, bij 't Skoor boven Ternaard of sterren kijken in de nacht.

Of rol eens van boven naar beneden vanaf de zeedijk. Wat een pret!

Zo leer je nog eens wad Wist je dat er in het Lauwersmeer zoetwatergarnalen, stekelbaarsjes en jonge palingen rondzwemmen?

En aan de andere kant van de dijk, in de Waddenzee, platvisjes, krabbetjes en nog heel veel andere waterbeestjes? Ga samen met een (v)aardige gids naar ze op zoek, met een wadloopexcursie, sleepnettocht of schepnetexcursies bij de Natuurschool in Lauwersoog.

Reserveren via www.friesland.nl/ noordoost ❽ Strandweg 1, Lauwersoog - reserveren verplicht.

Prijsklasse: €

De bucketlist, hoeveel streep jij er af deze vakantie?

Een huifkartocht met een Belgisch paard en een picknick onderweg. Als je het paard de kaas maar niet van je brood laat eten! ❶ Oan ‘e Dyk, Achterwei 1, Paesens - hele jaar geopend.

Prijsklasse: €€ Als het vloed is jagen, duiken en zwemmen ze. Bij eb rusten ze op een zandbank en knuffelen ze met hun jongen. Ontdek alles over zeehonden in de zeehondencrèche in Pieterburen. ❷ Hoofdstraat 94-A, Pieterburen - hele jaar geopend.

Prijsklasse: € De 25 meter hoge toer (Fries voor toren) op, of in een tochtje met de overdekte panoramawagen mee het gebied in bij De SeedyksterToer in Marrum. ❷ Zeedijk 8, Marrum - hele jaar geopend. Prijsklasse: € Beestjes aaien, beestjes voeren of lekker spelen in de kinderboerderij in Dokkum. ❸ Anna Zijlstrahoeve, Parklaan 10, Dokkum - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Beklim eens één van de twee uitkijktorens bij het Lauwersmeer.

Hoe ver kun jij kijken? ❹ o.a. bij De Rug & Ezumazijl - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Jezelf in het zweet jagen in het Adfunturepark in Dokkum.

De kleintjes kunnen er glijden, varen en bouwen. ❺ Hogedijken 20, Dokkum - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€ Midwinter maar nergens natuurijs te vinden? In de koudste maanden van het jaar kun je toch schaatsmeters maken op daarvoor aangelegde ijsbanen bij Lauwersoog en Esonstad. ❾ Haven 6, Lauwersoog Skanserwei 28, Anjum - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: € Lekker plonzen in het Eeltsjemar bij Rinsumageast of een wedstrijdje zwemmen in het openluchtzwembad van Hallum ❻ De Sawn Stjerren, Blikkelan 17, Hallum - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: € óf in het binnenzwembad van Dokkum. ❼ Tolhuisbad, Tolhuispark 2, Dokkum - hele jaar geopend. Prijsklasse: € Je gaat nooit meer zeggen dat je geen brood lust als je het brood van het gemalen meel uit de molen van Burdaard hebt geproefd! ❹ Molen De Zwaluw, Mounewei 19, Burdaard - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

23

匀愀渀樀攀猀昀攀爀爀攀爀 椀猀 洀攀琀 ㌀㔀 瘀攀爀猀挀栀椀氀氀攀渀搀攀 愀愀爀愀挀爀攀猀 攀渀 㐀 搀椀攀爀猀漀漀爀琀攀渀 栀攀琀 攀渀椀最攀 挀漀洀戀椀 猀瀀攀攀氀- 攀渀 搀椀攀爀攀渀瀀愀爀欀 椀渀 一漀漀爀搀-一攀搀攀爀氀愀渀搀⸀ 䬀椀渀搀攀爀攀渀 欀甀渀渀攀渀 稀椀挀栀 甀爀攀渀 瘀攀爀洀愀欀攀渀 椀渀 栀攀琀 瘀攀爀欀攀攀爀猀瀀愀爀欀Ⰰ 椀渀 搀攀 戀漀琀攀渀戀愀愀渀 攀渀 椀渀 搀攀 愀瀀攀渀欀漀漀椀⸀ 嘀漀漀爀 搀攀 愀昀眀椀猀猀攀氀椀渀最 最愀愀琀 搀攀 栀攀氀攀 昀愀洀椀氀椀攀 搀椀攀爀攀渀 欀椀樀欀攀渀 攀渀 戀攀氀攀瘀攀渀 椀渀 匀愀渀樀攀猀稀漀漀㬀氀攀瘀攀渀搀攀 搀椀攀爀攀渀 椀渀 栀攀琀 瀀愀爀欀 攀渀 漀瀀最攀稀攀愀攀 搀椀攀爀攀渀 椀渀 栀攀琀 一愀琀甀甀爀洀甀猀攀甀洀⸀伀漀欀 瘀漀漀爀 漀甀搀攀爀猀 椀猀 攀爀 瘀漀氀搀漀攀渀搀攀 琀攀 搀漀攀渀⸀ 娀漀 椀猀 攀爀 最爀愀爀猀 圀椀䘀椀 攀渀 欀甀渀渀攀渀 瘀漀氀眀愀猀猀攀渀攀渀 洀攀攀搀漀攀渀 洀攀琀 搀攀 欀椀渀搀攀爀攀渀 洀攀琀 戀椀樀瘀⸀ 愀椀爀-栀漀挀欀攀礀Ⰰ 洀椀搀最攀琀最漀氀昀 漀昀 琀愀昀攀氀瘀漀攀琀戀愀氀⸀ 䔀攀渀 栀愀瀀樀攀 戀椀樀 搀攀 猀渀愀挀欀戀愀爀 洀愀愀欀琀 搀攀 搀愀最 栀攀氀攀洀愀愀氀 挀漀洀瀀氀攀攀琀℀

伀瀀攀渀椀渀最猀猀樀搀攀渀 洀攀椀 琀⼀洀 愀甀最甀猀琀甀猀Ⰰ 搀愀最攀氀椀樀欀猀 瘀愀渀 ㄀ 㨀 ጠ ㄀㠀㨀 甀甀爀 䔀渀琀爀攀攀 -㄀ 樀愀愀爀 䜀爀愀爀猀 ㈀-㄀㐀 樀愀愀爀 갠㠀Ⰰ㜀㔀 瀀⸀瀀⸀ ㄀㔀 樀愀愀爀 攀渀 漀甀搀攀爀 갠㜀Ⰰ㈀㔀 瀀⸀瀀⸀ 嘀漀漀爀 漀瀀攀渀椀渀最猀爀樀搀攀渀 攀渀 攀渀琀爀攀攀瀀爀椀樀稀攀渀 猀攀瀀琀攀洀戀攀爀 琀⼀洀 愀瀀爀椀氀 椀渀 搀攀 瀀攀爀椀漀搀攀 猀攀 稀椀攀 眀眀眀⸀猀愀渀樀攀猀昀攀爀爀攀爀⸀渀氀

匀瀀攀攀氀- 攀渀 搀椀攀爀攀渀瀀愀爀欀 匀愀渀樀攀猀昀攀爀爀攀爀 䈀漀瀀瀀攀眀攀椀 ㄀㐀Ⰰ 㤀㈀㜀㄀ 嘀䠀 䐀䔀 圀䔀匀吀䔀刀䔀䔀一 琀⸀ ⬀㌀㄀ ⠀ ⤀㔀㄀㄀ 㐀㜀 ㌀㜀 㜀㄀ 䀀 椀渀昀漀䀀猀愀渀樀攀猀昀攀爀爀攀爀⸀渀氀 䤀 眀眀眀⸀猀愀渀樀攀猀昀攀爀爀攀爀⸀渀氀

24

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Wadden er op uit

Wadlopen Wadlopen is misschien wel de meest unieke uitdaging in ons land. Je moet er even voor door het slijk, maar als de ondergrond eenmaal wat zanderiger wordt, gaat het lopen makkelijk en is het uitzicht werkelijk fenomenaal. Blijf vooral ook naar je voeten kijken, zodat je ziet waar je loopt en wat er om je heen dobbert en blubbert. Ondertussen tikt de natuurlijke klok door, het water laat niet op zich wachten. Voor je het weet komt de vloed op en overspoelt het water de sporen die jij zojuist achterliet op het wad. Zin in deze uitdaging? De wadloopgidsen bezorgen je graag een unieke ervaring. ❶ Wadloopcentrum Fryslân: Grândyk 2, Holwerd (pier) winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

25

Inspanning • Denk je groter dan midgetgolf en kleiner dan het 'echte' golfen, dan sta je op de Pitch & Putt baan van Esonstad. De baan telt 18 holes, die voor iedereen vanaf 8 jaar toegankelijk en haalbaar zijn.

Skanserwei 28, Anjum - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€ • Wie van vissen houdt kan zijn hengel ophalen in het Lauwersmeergebied.

Goede vangsten spelen daarbij geen onbelangrijke rol. Vooral brasem en blankvoorn komen in het Lauwersmeer voor, maar ook snoekbaars, forel en de winde. Bijzonder: de zeeforel is terug in het meer. Vanaf de wal is het Lauwersmeer moeilijk te bevissen, maar met een waadpak aan kom je een heel eind. Voor bootvisserij liggen goede stekken in de Vlinderbalg, het Oude Robbengat, bij Oostmahorn en bij Lauwersoog. Heb je zelf een boot, dan zijn er aan de Strandweg langs de Zoutkamperril twee gratis trailerhellingen aanwezig. Bij Jachthaven Lunegat zijn vissersbootjes te huur.

Liever met beide benen op vaste wal? Hier is ook een vissteiger aangelegd. ❷ Kwelderweg 1, Dokkumer Nieuwe Zijlen - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: op aanvraag • Op Natuurlijk Kollumeroord beleven zowel de kleinsten als de oudsten van de familie een passend avontuur. Je kunt er onder andere kanovaren, tokkelen, smartphonegamen, moutainbiken en er zijn diverse workshops zoals buiten koken, djembé spelen of natuurfotografie. ❸ Slikweg 2, Kollumerpomp - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: €€€ • Maar liefst 26 ruiterroutes zijn in deze omgeving te vinden, twaalf daarvan lopen langs het wad. Kijk op www.friesland.nl/noordoost voor de routes en maneges. Liever paardrijles? Dat kan bij Sandy Road Ranch. ❹ Sanewei 1, Ee - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: €€ • Het Nationaal Park Lauwersmeer is een belangrijke pleisterplaats voor miljoenen vogels. Ga met een gids op zoek naar prachtige gevleugelde exemplaren, of klim met je verrekijker in één van de uitkijktorens. ❹ De Rug & Ezumazijl - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis

26

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Ontspanning • Zonsondergang op het wad is een ervaring die je niet mag missen.

Een prachtig uitzicht heb je bijvoorbeeld bij St.-Jacobiparochie, Holwerd, of Wierum. Tip: blijf na zonsondergang wachten tot het nacht is.

Nergens zijn de nachten zo donker en de sterren zo helder als hier.

• Ambachtelijke katoendrukkerij Kleine-Lijn in Blije is één van de weinige katoendrukkerijen die Nederland rijk is. In het bijzonder sfeervolle atelier worden op ambachtelijke wijze stoffen met de hand bedrukt. Kom het zelf eens proberen op de eerste zaterdag van de maand bij een inloop workshop 'zeefdrukken op stof'. ❺ Stationsweg 29, Blije - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€€ • De waddenkust en haar prachtige luchten staan garant voor schitterende foto's. Pak je camera en leef je uit. Via de informatiepunten kom je in contact met verschillende wadfotografen die je laten zien hoe je dit gebied het beste in beeld brengt. Misschien hebben ze zelfs nog een plekje vrij in één van hun workshops?

• Het mag dan vooral in Aziatische landen de normaalste zaak van de wereld zijn om je in een TukTuk voort te bewegen, hier in het noorden van Nederland trek je zeker veel bekijks in de kekke overdekte driewieler.

Een rondje Lauwersmeer? Even over Dokkum en Kollum? Of een stukje Groningen meepikken? Kies voor de meest originele manier om de omgeving te verkennen en huur een TukTuk. ❻ Kustweg 18, Lauwersoog hele jaar geopend. Prijsklasse: €€€ • Een echte bioscoopervaring op een plaats waar je het niet zou verwachten.

Het zijn de betere films, net uitgedraaid in de grote bioscopen en voor een vriendelijke prijs op het doek van het MFC Burdaard te zien. Bios Burdaard draait elke maand een film. In de schoolvakanties staan familiefilms geprogrammeerd. ❼ Schoolstraat 12, Burdaard - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: € • De wereld van het Boeddhisme vind je in het klein bij de Boeddhistische Stoepa in Hantum. Vele lama’s vanuit de wereld bezochten deze rustige plek en ook jij kunt er een kijkje nemen. Loop bij aankomst een rondje om de Stoepa en breng alle gebedswielen in beweging. Deze handeling zendt namelijk ‘friendly wishes to all your friends’ de wereld in. ❽ Stoepawei 4, Hantum - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: vrijwillige bijdrage. Op steenworp afstand ligt Minicamping en Sneupzolder De Terp voor koffie, thee en toilet. Krûdikker 2, Hiaure - winterseizoen gesloten.

WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

27

Minicamping aan het water Gastvrij en kleinschalig, waar u onbezorgd kunt genieten van • rust en ruimte • fietsen, vissen en varen • een gezellig winkelcentrum op loopafstand • en de bijzondere wereld van de Wouden en de Wadden Wij nodigen u graag uit voor een bezoek en maken het u graag naar de zin!

Minicamping Uit en Thuis

Eskesstraat 89, 9291 MP Kollum Tel: 0511 - 45 11 90 info@minicampinguitenthuis.nl www.minicampinguitenthuis.nl

De Schierstins

EXPOSITIE LAATSTE FRIESE TORENKASTEEL

• historie • kunst • concerten

• stinzenplanten • Theun de Vries

Koffie / Thee / Fris in historische sfeer HAADSTRJITTE/HOOFDSTRAAT 1 FEANWALDEN/VEENWOUDEN TEL. 0511-472937 WWW.SCHIERSTINS.NL OPEN: DI. T/M ZO. 13.30-17.00 U.

28

NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN

Wadden culinair Waddengoud De nummer 1 van de Wadden Waddengoud. Hét keurmerk voor alles wat groeit en bloeit in het Waddengebied en waarvan je zeker bent dat het op natuurlijke wijze verwerkt is. Hetzelfde keurmerk wordt afgegeven voor de restaurants waar je van al die eetbare rijkdommen kunt genieten. Leuk om te weten: veel evenementen en activiteiten die typerend zijn voor het Waddengebied krijgen ook het keurmerk Waddengoud. Op deze pagina's een bloemlezing van al het lekkers, een recept en een paar fijne tips.

TIP Van cranberrysiroop kun je heerlijk fruitige ijsblokjes maken.

Het ziet er feestelijk uit in een glas water en voor de kinderen maken ze de appelsap extra smakelijk. De siroop is in bijna alle plaatselijke supermarkten te verkrijgen.

Om in huis te halen: Waddendelicatessen De cranberry, de duindoorn, de aronia; met elkaar een kleurrijk pallet aan bessen die groeien en bloeien in het Waddengebied. De bessen worden onder andere verwerkt tot thee, sap, siroop, azijn, wijn, honing, jam, mosterd en zelfs snoep. Maar ook shampoo, badzout, bodyscrub, huidolie en handzeep worden samengesteld met een snufje van deze Waddendelicatessen.

Oan ‘e Dyk Om inspanning in de streek met de nodige ontspanning uit de streek te verenigen kun je bij Oan 'e Dyk een wadlooptocht combineren met een buffet van producten uit de streek. Geniet welverdiend van Amelander mosterdsoep, ragout van biologische lammeren van de zeedijk, salade met zeegroenten en eigengemaakte honing en jam uit het Waddengebied. ❶ Oan ‘e Dyk, Achterwei 1, Paesens - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€ Lekker borrelen Een lekker drankje, een stukje worst en kaas; deze Friese lekkernijen zijn zeker het proeven waard: • Sonnema Berenburg: het bezoekerscentrum en de fabriek zitten in Bolsward, maar het drankje komt oorspronkelijk uit Dokkum.

Verkrijgbaar bij vele slijterijen • Bonifatius bitter: een heerlijk pittige kruidenbitter uit Dokkum.

Verkrijgbaar bij de speciaalzaak of slijterij in de regio • Weidenaar Friese droge worst uit Dokkum.

Verkrijgbaar in vele supermarkten • De schapenkaas van boerderij en winkel Grootkabel. ❾ Foijingaweg 57, Kollumerpomp - hele jaar beperkt geopend • Maar liefst 90 verschillende soorten Whisky verzamelde Logement Doosje door de jaren heen. De bijbehorende kennis delen deze liefhebbers graag met je tijdens een proeverij.

Ooster Nieuwkruisland 1, Warfstermolen - hele jaar geopend.

Prijsklasse: €€ WADDEN · NOORDOOST FRIESLAND

29

Gezellig winkelen in Dokkum!

Tot ziens in Dokkum 30

NOORDOOST FRIESLAND 路 DOKKUM

Dokkum

Foto: Marit Anker | Admiraliteitsdagen

Alles wat je zoekt in een stad, vind je in Dokkum. Een stadse uitstraling met de overzichtelijkheid van een dorp. Historische hoogtepunten en eigentijdse voorzieningen. Veel te doen voor kinderen (kijk bij katern kinderen), maar ook genoeg plekken die volwassenen boeien.

Of je midden in de Wouden met je caravan bivakkeert, of een weekend doorbrengt in een Bed & Breakfast op de Wadden, Dokkum m贸et je zien.

DOKKUM 路 NOORDOOST FRIESLAND

31

Dokkum aan zee We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar een paar eeuwen geleden was er in Dokkum een levendig handelsverkeer dankzij de open verbinding met de Lauwerszee. Het is nog goed aan de kades ten oosten van de Zijl te zien. Die zijn hoog en berekend op wisselende waterstanden door eb en vloed. Aan de westkant van de Zijl zijn de kades veel lager. Daar lagen de beurtschippers die met hun schepen mensen en goederen vervoerden naar de omliggende steden en dorpen. In het Grootdiep lagen regelmatig internationale schepen uit de Scandinavische landen, Noord-Duitsland en zelfs Rusland afgemeerd. In 1598 werd de Admiraliteit in Dokkum gevestigd.

De Admiraliteit zorgde voor de beveiliging van de scheepsvaart en de kustbescherming van de provincies Friesland en Groningen in oorlogstijd.

Wat er nu nog van over is Het Admiraliteitshuis en de scheepshelling daar tegenover zijn overblijfselen van het maritieme verleden van Admiraliteitsstad Dokkum. Een zeehavenfunctie heeft Dokkum al lang niet meer, maar nog altijd is er een prima vaarverbinding tussen Dokkum en het Lauwersmeer en kunnen boten in Dokkum aangelegd worden rond de prachtige bolwerken.

Foto: Wytse Pyt de Jager

Door het dichtslibben van de vaarroutes werd Dokkum steeds moeilijker bereikbaar voor de grotere

P

Dokkum Harddraverspark

schepen. De Admiraliteit

P

P

werd daarom nog geen P

vijftig jaar later naar de zeehaven van Harlingen

Schreiershoek Recreatie

Binnenstad

P

verplaatst. Toen een ruime

Het

iep

otd

Gro

eeuw later de Dokkumer Nieuwe Zijlen werden gebouwd betekende dat het einde van Dokkum als internationale handelsstad.

32

NOORDOOST FRIESLAND 路 DOKKUM

P

P

P

P Bonifatiuskapel

Foto: Marit Anker

Bonifatius Bonifatius is de man die Dokkum beroemd maakte. Hij werd op 5 juni 754 in Dokkum vermoord en meteen heilig verklaard. Hoe triest het leven voor de missionaris ook afliep, de stad hield er een schat aan verhalen en een prachtige bron met kapel als bedevaartsoord aan over. Leer Bonifatius kennen en ontdek meer over het leven van de missionaris aan de hand van een expositie in Museum Dokkum en een prachtige wandelroute door Dokkum langs tien verschillende kunstobjecten. De route leidt je langs de bron, de kapel en de kerk, maar ook langs bijzondere stukken binnenstad. De route is in het rood op de kaart aangegeven. Een goed start- en eindpunt is de Bonifatiuskapel. ❶ Bronlaan 12 - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: €

Wist je dat

.....................................................

Theater, film en gezelligheid Het knusse centrum van Dokkum nodigt uit tot gezellig borrelen in één van de vele cafés. Dokkum heeft tevens een eigen theater, Sense genaamd.

Elke tweede en vierde dinsdag van de maand wordt Sense omgetoverd tot Filmhuis Dokkum. ❷ Hogedijken 18-2 - hele jaar beperkt geopend.

Prijsklasse: €

De bron -de natuurlijke vorm van drinkwatervoorzieningnog de enige authentieke plaats is die net zo werkt als in de tijd van Bonifatius?

Klokslag tien voor tien Het kan je al opgevallen zijn wanneer je in de avonduren in Dokkum bent. Om 21.50 uur luiden er klokken in de stad. Het herinnert aan het sluiten van ingangen van de stadswallen van Dokkum, ook wel bekend als de bolwerken. Om 21.50 uur werden klokken geluid als waarschuwing dat de poorten van de Hanspoort, Halvemaanspoort, Woudpoort en Aalsumerpoort tien minuten later gingen sluiten.

Om de traditie in ere te houden, luiden ze in Dokkum nog altijd de klok. Om klokslag 21.50 uur.

Het keerpunt Wie de Elfstedentocht een beetje kent, weet dat de schaatsers in het hart van Dokkum, op het water van de Zijl, na hun stempel via hetzelfde water de stad weer verlaten op weg naar Leeuwarden.

Dat punt in Dokkum wordt het keerpunt van de Elfstedentocht genoemd. Breng je een bezoek aan de Zijl, let dan eens op de bankjes die op de wal geplaatst zijn. De twee bankjes hebben de vorm van Friese doorlopers. De punt van de schaatsen geeft de richting van de schaatsers aan. ❸ De Zijl

DOKKUM · NOORDOOST FRIESLAND

33

Jumbo Foodtheater iedere zondag geopend van 12.00 - 17.00 uur.

Dokkum

34

NOORDOOST FRIESLAND 路 DOKKUM

Kerken in Dokkum De St. Martinuskerk, ook wel de Grote kerk genoemd, is gewijd aan de heilige Sint Maarten. Die kennen wij vooral dankzij de lampionoptochten op 11 november, zijn naamdag. De naam van de kerk verwijst naar Martinus van Tours, de heilige die bekend is geworden doordat hij de helft van zijn mantel aan een bedelaar schonk. De kerk staat op de Markt in Dokkum en stamt uit de vijftiende eeuw. De huidige St. Martinuskerk is niet de eerste Kerk die op deze plaats staat. Er zijn tenminste drie houten kerken aan de huidige tufstenen kerk vooraf gegaan. In de zomermaanden zijn er orgelconcerten in de Sint Martinuskerk.

Het zijn inloopconcerten, de toegang is vrij en ze duren ca. 40 minuten. ❺ Markt 2

Klingeling!

Elke vrijdagavond bespeelt de stadsbeiaardier het carillon van 19.00 tot 20.00 uur. Via de balie van het stadhuis is het mogelijk om verzoeken voor de carillonconcerten in te dienen.

Meer op zondag Er zijn in Dokkum koopzondagen en de supermarkten zijn elke zondag geopend. Ook zijn er zondagmiddag-concerten in de binnenstad.

De muziek, volle terrassen en een gezellige sfeer laten deze stad ook op zondag bruisen.

De Rooms-Katholieke kerk werd in 1872 in gebruik genomen en is ontworpen door de beroemde bouwmeester P.J.H. Cuypers. Voor Dokkum bouwde hij een kruisbasiliek, in vroeg gotische stijl, met stenen kruisgewelven over koor en zijbeuken en houten tongewelven over middenschip en dwarsschip. Deze kerk werd gewijd aan de H. Martinus en de H.H. Bonifatius en gezellen. In de kerk zijn relieken van Bonifatius te bezichtigen: een schedelfragment en een versteend brood. De kerk staat midden in het winkelcentrum, op steenworp afstand van de St. Martinuskerk. ❹ Koningsstraat 25

Sightseeing Dokkum Vroeger liep er een spoorlijn van Leeuwarden naar Aalsum bij Dokkum, het traject werd het Dokkumer Lokaaltje genoemd. De spoorlijn bestaat niet meer, maar het Dokkumer Lokaeltsje is vandaag de dag wel de meest originele manier om de stad te verkennen. In een treintje op wielen word je door de stad gereden en vertelt machinist Piet Wiersma tijdens de rit allerlei wetenswaardigheden. In juli en augustus op woensdag- en zaterdagmiddagen. ❸ De Zijl.

Prijsklasse: €

Andere manieren om de stad te ontdekken ....................................................

• Een rondvaart over de wateren van Dokkum terwijl schippers en 'opstappers' (oud-Dokkumers) aardige anekdotes over vroeger vertellen bij Rondvaart Dokkum - Aanmelden bij Museum Dokkum ❻ Diepswal 27. Prijsklasse: € • Een wandeling over de bolwerken - Centrum Dokkum • Een excursie, stadswandeling met gids, via Museum Dokkum ❻ Diepswal 27 winterseizoen op aanvraag.

Prijsklasse: € • Met een motorboot, kano of sloep door de kleinere grachtjes. Te huur bij Schreiershoek Recreatie ❻Tichelwei 32a, Oostrum - winterseizoen gesloten.

Prijsklasse: €€

DOKKUM · NOORDOOST FRIESLAND

35

Hotel Caf茅 Restaurant de Posthoorn

Eten - Drinken - Slapen

Diepswal 21 | Dokkum | 0519-293500 | hotel-deposthoorn.nl

Fashion - Food - Living

Kleine Breedstraat 4 | Dokkum | 0519-724316 | melangecompany.nl 36

NOORDOOST FRIESLAND 路 TYPYSK FRYSK

02

Typysk Frysk

04 05

Skûtsjesilen is myn nocht

Skûtsjesilen

06

Het skûtsjesilen is een typisch Friese sport.

De zeilwedstrijden worden sinds jaar en dag in de zomer georganiseerd. Het bijzondere aan de skûtsjes is de authenticiteit van de schepen. Ze lijken zo vanuit een geschiedenisboek in het water beland te zijn, met hun stoere romp en grote bruine zeilen. De taal die door schippers gevoerd wordt, is al bijna net zo authentiek. Een kleine greep uit het woordenboek: Skuor oan dy skoat betekent ‘trek aan die schoot’. En een schoot is het touw dat aan Zelf skûtsjesilen? de beneden achterhoek van een zeil is Dat kan in juli en augustus op diverse dagen. Elke woensdag hijst Annage verbonden om het zeil mee te laten vieren in Earnewâld de zeilen. Daar zijn drie afvaarten per dag. en aan te halen. It is potskipperswaar ❹ Annage: aanmelden bij toeristenbureau Earnewâld: Piet Miedemaweg ‘het is mooi weer met weinig wind' 9, Earnewâld - zomerseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €. Op In stille pûst – een moment van stilte tussen dinsdagmiddag kun je terecht op het enige houten skûtsje ter wereld twee windvlagen. Het skûtsjesilen start ieder ‘De Aebelina' in Earnewâld.

De Aebelina: De Stripe 12, Earnewâld jaar op de eerste zaterdag in de bouwvakzomerseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€. vakantie Noord. De dichtstbijzijnde wedstrijd, Op diverse donderdagavonden vertrekt skûtsje in Earnewâld, is op de dinsdag. 'de Rot' vanuit Rottevalle voor een mooie tocht.

07

08

13

10

11

12

09

14

❽ De Rot: Haven in Rottevalle - zomerseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €. Kijk bij de kaart van Wouden en Meren. Kijk - omdat skûtsjesilen weersafhankelijk is - altijd op de site of informeer bij een informatiepunt naar data en opstaptijden.

15 16

Foto: Fonger

de Vlas

Skûtsjesilen

Wie de bal kaatst

17

23

24

Voor een buitenstaander doet kaatsen misschien nog wel het meest denken aan tennis. En dat is ook niet gek wanneer je weet dat de tennissport in de negentiende eeuw is ontstaan uit een vroegere vorm van kaatsen, met een racket. Kaatsen is nu één van de oudste nog beoefende balsporten en wordt in meer dan 50 verschillende landen op de wereld beoefend. In heel Nederland staat het kaatsen bekend als typisch lander Friese sport, met Friese begrippen als kwealinen, spul en boppeslach. De Foto: Anne Water bedoeling bij kaatsen is om de bal met de handpalm zo proberen te slaan, KAATSEN dat de tegenpartij de bal niet geldig kan retourneren. Het spel wordt Een boppeslach zien? gespeeld tussen twee ploegen met Damwâld, Ee, Morra-Lioessens en Buitenpost zijn enkele dorpen waar elk drie spelers; de parturen. op zomeravonden kaatsers hard trainen. Ook worden hier regelmatig kaatswedstrijden voor jeugd, amateurs en professionals georganiseerd. Publiek is van harte welkom. Tip: vraag eens een insider om uitleg. Echte kaatsliefhebbers zullen je vol passie het spel uitleggen.

22

18

19

21

20

25

26

27

28

Wist je dat een kaatsbal is gemaakt van onder andere koeienhaar en dat ze vroeger op sokken kaatsten?

29

In juli wordt sinds enkele jaren een zogenaamde wilde partij georganiseerd in het Buitendijks gebied in Marrum. Deze wedstrijd staat bol van traditie in een adembenemende omgeving.

30

TYPYSK FRYSK · NOORDOOST FRIESLAND

37

Dammen op z'n Frysk Dammen kennen (of kunnen?) we allemaal. Maar Frysk Damjen, dat is andere koek. De regels zijn net wat anders en dat maakt het spel een uitdaging voor jong en oud. Dus pak het dambord, volg deze paar extra regels en sla je slag.

• Bij Fries Dammen mag je naast diagonaal, ook horizontaal en verticaal slaan. (Dat zijn acht richtingen en daarmee zijn veel meer zetten mogelijk.)

• Wit begint, aanraken is zetten en slaan is verplicht.

• Meerslag gaat voor én damslag gaat voor.

• Een schijf die op de achterste lijn (de damlijn) komt, wordt een dam. Op zo’n schijf wordt een tweede schijf gezet. Dat geldt niet bij slag. Een speler mag maar drie zetten achter elkaar met een dam doen.

• Een partij heeft gewonnen als de tegenstander geen schijven meer over heeft of vaststaat.

• Let op: soms moet je wel tien zetten vooruitdenken om je tegenstander te verrassen.

Frysk damjen

DRAAI

EN

De Elfstedentocht Dé Elfstedentocht staat natuurlijk bovenaan als we het over typisch Friese dingen hebben. De vraag is vooral: wanneer ligt er weer 15 centimeter ijs over de gehele route en giet it oan?

Gelukkig is er op een paar centimeter ijs ook al heel veel mogelijk. Want als het water eenmaal bevroren is, is er natuurlijk niets leuker dan de ijzers (of de houtjes) onder te binden en een paar streekjes te zetten. In de meeste dorpen is wel een ijsbaan te vinden. Gezelligheid alom en de chocolademelk altijd warm! Grotere wateren waar het natuurijs Weetjes: het goed doet zijn: • Alle medailles en wisselprijzen bestemd Earnewâld (Nationaal Park voor de prijswinnaars van de eerstvolgende De Alde Feanen), de Leijen Elfstedentocht liggen tentoongesteld in het en Ryptsjerksterpolder bij Fries Schipvaartmuseum in Sneek.

Ryptsjerk.

• Sporters die de Elfstedentocht volgens

officiële inschrijving hebben geschaatst, gefietst en gewandeld krijgen een brevet uitgereikt. Het brevet werd voor het eerst uitgegeven in 1987. Tot nu toe zijn er in totaal 1358 brevetten uitgereikt.

02

Typysk Frysk

04 05

Fierljeppen!

06

In vergelijking met het kaatsen is fierljeppen voor het oog een makkelijke sport. Om het voor een eerste keer zelf te doen zal toch tegenvallen. Fierljeppen, oftewel polsstokverspringen, is één van de die er bestaat. Om met een stok

12

van 20 meter te overbruggen, moet je uitermate goed kunnen sprinten, klimmen en springen.

13

07

fierljeppen

08

meest complexe atletiekvormen van 12,5 meter lang een afstand

Zelf fierljeppen?

Maak eens een sprong over een sloot in een weiland. Vraag een boer om een polsstok, sprint naar de rand, klim omhoog en zweef naar de overkant. Laat het échte verspringen over aan de topsporters. Moedig ze aan in Burgum of Buitenpost.

09

10

11

EN

DRAAI

14 15 16

fierljeppen

17 18 gaat door de maag 21 De liefde voor Frysk 19'Friese' is20bijna een • Neem nou 'Friese oranjekoek'. Het overbodige toevoeging. Misschien dat we een paar ingrediënten

22

23

24

FRYSK dûmke

25 26

uit Groningen haalden, maar oranjekoek is nergens zo lekker als in Friesland.

• Fries suikerbrood (sûkerbôle) is een product waarbij iedere bakker z'n eigen draai aan het deeg weet te geven. Smaken

27

verschillen, maar sûkerbôle is altijd lekker met een flinke lik boter!

• Een 'Frysk dúmke' is een koekje van duimdikte, op veel plekken

28

in Fryslân kun je het bij je koffie verwachten.

• Vergeet even de geijkte rode en groene kratten. Koop een paar flesjes bier van ‘de Scheepsbouwer’ uit Augustinusga. Deze bierbrouwer maakt blond bier in een scheepswerf.

Augustinusga - alleen op afspraak.

Reahel 21,

29

de scheepsbouwer

30

Plezier voor het hele gezin op VAKANTIEPARK

VOOR

Gewoonweg genieten in ons mooie EEN H EERL AAN H IJK DAGJE ET ST RAND !

Friesland TERA W T EK OVERD LPARADIJS EE EN SP

JONAS eenn DE D E WALVIS

Solcamastraat 30 • 9262 ND Sumar • Tel.: 0511 461385

www.bergumermeer.nl

36

NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN