Hollands Maandblad 60 jaar

blad

Ma and b lad

Ma and b lad HOLLANDS

acht-en-vijftigste jaargang • nummer 833 april 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

HOLLANDS

Maan

2015 – 2

Anne van Winkelhof * Guus Luijters * Krijn Peter Hesselink Margriet de Koning Gans  Nijhoff in het twittertijdperk

HOLLANDS

A.L. Sn ijders

Anne van Amstel f Willem Thies f Wim Brands

HOLL

negen-en-vijftigste jaargang • nummer 835/836 juni/juli 2017 in 1959 door K.L. Poll.

Staal Opgericht www.hollandsmaandblad.nl

Maan

Anne van Amstel

2018 – 6/7

Florus Wijsenbeek Op bezoek in Iran

HOLLANDS

zestigste jaargang • nummer 847/848 juni/juli 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Ma and b lad

eva maria staal

Arnon Grunberg A.L. Snijders

Wytske Versteeg

HOLLANDS

Frans Pointl

Delphine Lecompte Enne Koens

Philip Huff

Ma and b lad

* * *

Martin Aart de Jong

Pieter Boeles * Over Dries van Agt en de ontreddering

Bert Boelaars over de Geheime Zoon

Willem Wansink De erfen is van Ra lf Dahre ndorf

van Gerard Reve

Maarten ’t Hart Eva Gerlach Pim te Bokkel Enne Koens Maarten Asscher Renske van den Broek Louis Lehmann Hollandse galeien

HOLLANDS HOLLANDS

Maa dbl d

HOLLANDS

2017 – 8/9

Ma and b lad

Ma and b lad

HOLLANDS 2016 – 12

M a aHnOdLbLlAa N d DS Ma and b lad

Thomas Heerma van Voss Frederik Philip Kuethe Ivo Bonthuis Mark Boog

60

n Grun

be rg Arno Iris Le Rütte met het lichaam van zijn moeder speelt Jos Versteegen Fredie Beckmans

SchrTritsmans ijverijschoo deMarc Edwin de Groot gaat naar l oorman Krijn Peter Hess elink rten D M aa van Voss Delphine eerma Leco H s mp ma te To

2019 – 2

heid van André Brink

Ma and b lad

ers bij BVD, Stasi & FBI

HOLLANDS

Peter Verstegen Een probleem in ‘Othello’

Ma and b lad

2015 – 12

HOLLANDS

r eve

en de computer

Arnon Grunberg | Delphine Lecompte

Ma and b lad

Sylvie Marie | Marieke Rijneveld Willem Wansink | Hans Schoots

f hoovers M. De Koning Gans – J onge Scs chriJ Kim

en hun onbehagen

ud sm a

ten Maar

Doorm

Eva M aria S ta

an e Delphine L

d

Tje erd P

Thomas He erma va n

S

ma thu os

compte

al

Voss

Mau

n Holstijn sterma k We Philip H

2015 – 10

Ma and b lad

HOLLANDS

zeven-en-vijftigste jaargang • nummer 815 oktober 2015 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

2016 – 6/7

van het

pe t e r v e r s t e g e n * ph i l i p h u f f d or i e n de w i t * de l ph i n e l e c om p t e * s a n de r m e i j r e nsk e va n de n broe k h.l . w e s se l i ng Over Nederlandse oorlogsmisdaden

HOLLANDS

HOLLANDS c Tritsmans

eld

B.S. Veldkamp – K arel

Ma and b lad

florus wijsenbeek – Hoe ik de Mondriaans voor Nederlan leo vroman – h.l. wesseling – philip huff – jack dr ronald spoor – Een onbekend gedicht van Leo Vrom marieke lucas rijneveld – f. starik – vrouwkje tu peter verstegen – Goethes erotische poëzie

2019 – 3 uff

Ma and b lad HOLLANDS

HOLLANDS

J.M.A. Bie she

uvel

sm Thomas Ber ans see IRIS LE RÜTT E

F.Starik ov er

Joost Zwa

german

2015 – 5

Ma and b lad

H O L L A N D SHagar Peeters, Tjeerd P Bregje Hofstede, J.V.

M a a n d b l aH.L. d Wesseling, J.M.A.

HOLLANDS

Iris Le Rütte | Ton Rozeman

HOLLAN . L .D S

& het drama van 40 jaar

2015 – 4 gen alfabetiseringsbeleid xxx M a a n d b l Waedssel xxx a G• nummer 809 ing xxx zes-en-vijftigste jaargang x april 2015 er x x xxx x Opgericht in 1959 door K.L.la Poll. c xxx www.hollandsmaandblad.nl h xxx aa g rte xxx eeen n’ xxx resteg Jac F. tH xxx o sSta kD J o s eVrest art Verrs ru xxx ik Jos V pp teege e x x ac e s x n xx rs . We F. S xxx xxxx xxx Jo H. k D H . L. W L . Wrup ta r Ma xxx xxxx s Ve D esspee ik rste xx art H.L x anegen lirsng en iël xxxxxx E va G xxx xxxx E xx’xx le v t Hxx a n va G xxx xxx E va H . L. Jack an art erla iël x W D V ch x p es r JaJck seling p eru le x Veu rspep e r s o s Dr xxxx H. ru xxxxxx xxxx L M van V i xnd a xxxx E va a art er k D. We F.tar al Gerlach en ’tsen Jac .sSse Star i k F S F. Hadrt M xx Fxx li n H aaxx aM H.L. xx arataxx xxgt l xxxx F. S enrten ’ten ’ xx x xxx tarik MD M aa rten ’t a ar ’ rt H a r t d ante iënll E Hartx ataH Joe’ts va a r t sen xxxx x Ja c Ven VeMxxxxxx xxx Daniëll xx er k Dru rst rsen n Vxx e van Ve xx ee vda a2017 rsen xx F. StarikH g elen a l – 12seli n rsxx H O L L A pNpeD S xx xx .L . Wxxxxxx 2018 – 1 lx s xxxx xxx ë e e i ss neli W x Eva M a a n d b l a d en x t H H.L. Wesseli xxJ a ck Dr Da Da n g .L .

G n up n’ xx H negen-en-vijftigste arlaars n iëll jaargang • nummer 841teeg x Mepe g rt rte xx chexx december xx e va 2017 s nxx xx eeaa aa ’t xx g Opgericht in 1959ndoor Poll. stM er H a rxt xx rten ’t VeK.L. M er www.hollandsmaandblad.nl xx lin Ha J orsseVnd xsx xx sV aal esse Jo x x o J V x x D x erste x a n iël xx C os Jo ege .W le x Ve Wo rsh e g e ch txx van Versenda n H.L dsm lac ute eld rla ar a er F.xxStarik al x A.L.GSnij Rijnev Ge tH ders a Lucas xx E va n’ Ev Exva xx G x arieke Theun de Win xM rte e x ter a rl Eva Maaxria x Eva Gerla Ma e x ch Staal a pt m m x hu co c x h Post ine Le sx rik Tjeerdx er Delph Sta pp H.L. Wesseling F. l ru aa Een Franse Revolutie? kD nd se Jac er V n va le iël EZRA BURNS Dan

H

HOLLAND

Ev

– 4Walt Carina2019 van der

| Kira Wuck | Philip Huff | Thomas Heerma van Voss

s

een literair tijdschrift in zijn tijd

Iris Brunia Merijn de Boer

Bregje MHofstede a and b lad Maarten ’t Hart Frederik Philip Kuethe Marieke Rijneveld Arnon Grunberg Emma Crebolder Kitty Pouwels Thomas Bersee Ve rst Wim Brands ee Jo

Arnon Grunberg L.H. Wiener Lotte Dondorp

Johannes van der Sluis

HOLLANDS

negen-en-vijftigste jaargang • nummer 840 november 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

jaar

M

door

J

bastiaan bommeljé

Ma and b lad

D

met medewerking van Arno van der Valk

k

g

aa

l

ar

t

Biesheuvel • Max Niematz • F. Starik e Versteeg • Mark Boog • Philip Huff

Ma and b la

J

HOLLANDS HOLLANM D Sa a n d b l a d 2016 – 5

Ingmar Heytze, Kira

2017 – 11

Ma and b lad

Lodewijk Verduin

Ma and b

Erik Wiet

zeven-en-vijftigste jaargang • nummer 810 mei 2015 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

A.L. Snijders – Zeven Zeer Korte Verhalen Antoine de Kom Ivo Bonthuis Philip Huff Maarten Doorman Marieke Rijneveld Eva Gerlach

HOLLAN

R I E T K E se Marc Trit R K

HOLLANDS

Ma and b lad

2017 – 10

Ma and b lad negen-en-vijftigste jaargang • nummer 839 oktober 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

s

-en-vijftigste jaargang • nummer 829 december 2016 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Jo r i S tam

HOLLANDS

er

bb l la da d

oor K.L. Poll. andblad.nl

* * M*a a n d b l a d

a n d Mb alaan ddb l a d

Jan-Willem Dijk

HOLLANDS

HOLLANDS

2015 – 6/7

Jabik Veenbaas negen-en-vijftigste jaargang • nummer 845 * Jack Druppers Gerry van der Linden Froukje van der Ploeg april 2018 * Opgericht in 1959 door K.L. Poll.Luijters Renske van den Broek Guus * www.hollandsmaandblad.nl Willem Wansink * Hedwig Selles zeven-en-vijftigste jaargang • nummer 811/812 Erik Bindervoet * Frans Stügerjuni/juli 2015 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Havenaar * Du Perron, Camus en wij

Ma and b lad

Ma and b lad

HOLLANDS

HOLLANDS

negen-en-vijftigste jaargang • nummer 843 februari 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Thomas Heerma van Voss

mark boog

Delphine Lecompte

arie schippers

Beatrijs Ritsema

Tuinman * Delphine Lecompte * Iris Le Rütte * Fleur Bourgonje A.L. Snijders

et Zes Zeer Korte Verhalen 2017 – 5

HOLLANDS

Ma and b lad

2017 – 1

M a a n d b l a dH O L L A N D S Ma and b lad

Ma and b lad

Literatuur als moreel laboratorium

Philip Huff

Ma and b lad

acht-en-vijftigste jaargang • nummer 830 januari 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Abraham B. Yehoshua

Jos Versteegen

ar

2018 – 2

M a a n d b l aHd O L L A N D S Ma and b lad Pieter Kranenborg

s y lv i e m a r i e

HOLLANDS

Ma and b lad Arnon Grunberg

Ir is

Le R üt

Ja bi

k Vee Ev a

te

Ov e

r

nb aa

M ar

M aa s M ar

ia St aa

M ar

ie ke

l

B augr ie t de ha

r te n

To n

Doo

Lu ca R oz

Ma and b lad augustus/september 2015 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

rm an

em an

HOLLANDS

h e dzeven-en-vijftigste w i g s e ljaargang l e s• nummer 813/814 ezra burns

s R ijn ev

Ma and b lad

Eva G er lac h | F. Sta r i k | M a r k B o o g | M a r i ek e R ij n ev eld

alida beekhuis

I v o B o n t h u i s | Fr ed er i k P h i li p Ku et h e

CON STAN T

AAN H.L. Wesseling 49 Ivo Victoria Daniëlle van Versendaal Dorien de Wit op de grens Frans Pointl Jabik Veenbaas Maarten ’t Hart

RONALD TOLMAN GEDACH TEN H .L. W ess eli n g ov er c u lt u u r & b es c h av i n g

el d

Het surrealistische einde van Louis Lehmann P i et er K r a n en b o rg

u s K o ni ng en B u cG an s he n wa ld

GEN ROBBERT WELA MAN MAARTEN DOOR NBEEK 2015 – 8/9 FLORUS WIJSE LINK HESSE KRIJN PETER ORD INGE SCHILPERO

HOLLANDS

philip huff

jasper mikkers

Ma and b lad

MARK BOOG

Fredie Beckmans A rn A.L. SNIJDERS - VIER ZEER KORTE VERHALEN on G ru nb er Delphine Lecompte g PHILIP HUFF

j a c k d r u p p e rs

HOLLANDS

negen-en-vijftigste jaargang • nummer 844 maart 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Roman Helinski

guus luijters

2018 – 3

Zo vo o r d eli g ko m t d e d o o d u i t C h i n a

HOLLANDS en

HOLLANDS

negen-en-vijftigste jaargang • nummer 842 januari 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

HOLLANDS

2018 – 4

t

HOLLANDS

2015 – 3

OLLAN H OD LLS ANDS

TH

HOLLANDS

negen-en-vijftigste jaargang • nummer 837/838 augustus/september 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

2019 – 1

A

D

2017 – 3

Ma and b lad

acht-en-vijftigste jaargang • nummer 832 maart 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

854 Hnummer 19 O L L A N D S

I

G

Philip Huff

H.L. Wesseling

Margriet de Koning Gans

2018 – 12

Ma and b lad

MA

OR

BER

Willem Thies

Gerry van der Linden

NDS

IVO VIC T

AR N O N G R U N

A.H.J. Dautzenberg

ANDS

MAA R T E N D O O R

HOLLANDS

Ma and b lad

Philip Huff

Emma Burns

20

Ma and b lad ia Mar Eva

Frank den Butter pim te bokkel Arnon Grunberg

vrouwkje iris o tuinman iv Aat is le rütte hu Ceelen nt bo marieke rijneveld F. Starik

j u b i l e u m k ate r n Tuinman Vrouwkje

H.L. Wesseling f J.M.A. Biesheuvel

n arno berg grun Delphine Lecompte ton rozeman Vincent Kortmann

Ma and b lad

Marieke Lucas Rijneveld * Maarten Asscher * Theun de Winter

sselink

Vrouwkje Tuinman f Pieter Kranenborg

HOLLANDS

zes-en-vijftigste jaargang • nummer 807 februari 2015 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Peter He

ijters s Lu Guu

zestigste jaargang • nummer 852 november 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

H O LHLO LAL ANN DDS S

Krijn

HOLLANDS

2018 – 11

M a a n d b l a dH O L L A N M a and b lad DS Ma and b lad

Ma and b lad

Maartje Wortel

2018 – 10

M a aMna adn dbb ll aad d

ing ine de Kom arco Kamphuis van Voss Wit

zeven-en-vijftigste jaargang • nummer 816 november 2015 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Merijn de Boer HOLLANDS

Ivo Victoria

2015 – 11

Ma and b lad

HOLLANDS

De hardnekkige aantrekkingskracht van complottheorieën

Ma and b lad zestigste jaargang • nummer 851 oktober 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

2017O – 4L L A N D S H

Olga Kortz

M a aThomas n d bHeerma l a dvan Voss

2015 – 1

HOLLANDS

Ma and b lad

Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

HOLLANDS

zestigste jaargang • nummer 849/850 augustus/september 2018 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Ma and b lad

jubileumkater n

HOLLANDS

Ma and b lad eenenzestigste jaargang • nummer 858 mei 2019 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

2019 – 5

HOLLANDS

Ma and b lad

60

Hollands Maandblad

50 op de grens

60, in woord en beeld

De beginselen, 1959-2019 Hollands Maandblad 60 jaar * Dit blad zal vaker verwijzen naar een goed humeur dan naar een slecht. De schrijvers zullen gemeen hebben dat zij zich als twijfelaars beschouwen tegenover de zelfverzekerde praters over ‘Westerse waarden’, als conservatief tegenover de kwekers van een vijf minuten voor twaalf stemming, als conformist tegenover de schelders zonder goede manieren, als negatief tegenover de zoekers naar een positief geluid, als individualist tegenover ieder groepsbelang.

Dit waren de eerste zinnen van het ‘prospectus’ waarmee Kornelis Lubbertus (‘Bert’) Poll in het voorjaar van 1959 de verschijning van Hollands Weekblad aankondigde. Het waren ook de eerste zinnen van het redactioneel waarin hij in het voorjaar van 1984 stilstond bij het vijfentwintigjarige bestaan van zijn geesteskind, dat inmiddels Hollands Maandblad was geworden, en het waren tevens de eerste zinnen van het stuk waarmee hij in 1989 de dertigste verjaardag van dit tijdschrift markeerde. Hij publiceerde telkens vrijwel hetzelfde betoog, hoogstens voorzien van een kort naschrift. De beginselen van het blad bleven immers even geldig in elke tijd, tijdens elke mode en in elk geestelijk klimaat.

Geen wonder dus dat het ook de eerste zinnen waren van het nummer waarmee Hollands Maandblad in 2009 een halve eeuw oud werd en dat ze ook worden herhaald nu de zestig jaar is gehaald. Wellicht dat even de neiging opkomt tot een eigentijdse aanvulling. Iets in de trant van: ‘De schrijvers in dit tijdschrift zullen gemeen hebben dat zij zich als aarzelend anarchist beschouwen tegenover benepen nationalisten, als schoorvoetende nationalist tegenover zelfgenoegzame kosmopolieten, als ironische liberaal tegenover machtsbeluste managers, als scepticus tegenover iedere filosoof, als sociaaldemocraat tegenover zelfverrijkers van elke pluimage – en bovenal zullen zij zichzelf beschouwen als kritisch-rationalist tegenover alle vormen van bijgeloof of geestelijke dwingelandij.’

Het lijkt niet nodig. Zulke woorden klinken meteen als zelffelicitatie, en als iets de schrijvers en lezers van dit blad bindt, dan is het een aanzienlijke mate van aversie daartegen. Daarom zullen velen nu al mompelen dat zo’n stuk over de beginselen helemaal niet hoeft, want het enige beginsel van Hollands Maandblad dat telt, is dat in deze kolommen de Nederlandse consensusdwang op grote afstand wordt gehouden.

Bert Poll was eenendertig jaar toen op 20 mei 1959 het eerste nummer van Hollands Weekblad verscheen, enkele maanden nadat hij in vervolg op een min of meer uitgebreide samenspraak met een handvol geestverwanten bovengenoemde prospectus met de ‘motieven voor de oprichting’ had doen uitgaan naar beoogde medewerkers en geldschieters. De prospectus dus met die veelbetekenende eerste zin: ‘Dit blad zal vaker verwijzen naar een goed humeur dan naar een slecht.’

Misschien was dat goede humeur niet verbazingwekkend. Wellicht is elke eenendertigjarige die een literair-politiek weekblad opricht chronisch goedgehumeurd. Maar wellicht was 1959 ook een jaar waarin de lucht tintelde van optimisme, beloftes en een goed humeur. Dit was immers het jaar waarin te Slochteren de aardgasbel werd ontdekt, waarin de Russische Loena 3 voor het eerst foto’s van de achterkant van de maan maakte, waarin de Nederlandse Corine Rottschäfer Miss World werd en Teddy Scholten het Eurovisiesongfestival won, waarin de Daffodil haar debuut maakte op de Nederlandse wegen, waarin de tweeëndertigjarige Harry Mulisch Het stenen bruidsbed publiceerde als eerste Literaire Reuzenpocket, waarin het Nederlands Dans Theater on51 op de grens

jubileumkater n

der leiding van de zevenentwintigjarige Hans van Manen werd opgericht, waarin de vijftienjarige Pim Maas de titel ‘Nederlandse Elvis Presley’ won, waarin het 500.000ste tv-toestel in Nederland werd aangesloten en de eerste uitzending van Sport in beeld te zien was, waarin de Nederlandse kranten bijna duizend artikelen publiceerden over ‘nozems’, waarin het tienerbandje The Beatles in de Liverpoolse Casbah Club voor het eerst meer dan één keer achter elkaar mocht optreden, waarin de film Some Like It Hot uitkwam, waarin Simon Vinkenoog voor het eerst lsd gebruikte, waarin Miles Davis de lp Kind of Blue uitbracht, waarin de Pacifistisch Socialistische Partij voor het eerst meedeed aan de verkiezingen, waarin het radioprogramma ‘Tijd voor Teenagers’ de lucht inging, en waarin Het Lieverdje op het Spui werd onthuld.

Dit was een goed jaar om een literair-politiek tijdschrift op te richten.

K.L. Poll had evenwel niet alleen oog voor de beloftes die in de lucht hingen, maar ook voor de wortels waarmee hij zijn blad in een traditie wilde planten. In het ‘prospectus’ heet het: ‘Het tijdschrift is bedoeld als een literair-politiek weekblad, maar dan beide woorden gebruikt in de zin waarin ook Ter Braak en Du Perron literaire en politieke figuren waren. Wij willen deze twee namen graag met wat nadruk als voorbeeld vermelden, niet alleen omdat hun werk het karakter van dit weekblad zal beïnvloeden, maar ook omdat angst voor epigonisme een schichtigheid tegenover hen heeft veroorzaakt, die als rem fungeerde voor de doorwerking van hun denkbeelden en gezindheid.’

Dat wij hier schaamteloos bovenstaande alinea’s herhalen, die ook in deze kolommen te lezen waren toen Hollands Maandblad 45 werd, en nogmaals toen het blad de vijftigste jaargang haalde, betekent niet dat dit blad neigt tot herhaling van het bestaande. Integendeel, deze pagina’s zijn altijd een springplank geweest voor debutanten en een vrijplaats voor nieuwsgierigheid naar het onbekende. Misschien is het vasthouden aan de beginselen niet meer dan een voetnoot bij de obsessie van onze tijd met innovatie, verjonging en digitalisering. De reprise onderstreept dat Hollands Maandblad de afgelopen zestig jaar niet veel anders is geworden – en dat evenmin wenste te worden. Het weekblad werd maandblad in 1963, er kwamen nieuwe redacties na Polls overlijden in 1990, en nu wij omzien in verwondering, rest slechts de conclusie dat Hollands Maandblad thans te oud is om nog veelbelovend te zijn, maar in elk geval nog te jong om zich over te geven aan de berusting der gearriveerden.

Van belang is slechts om vast te houden aan het beginsel van de oprichter: ‘Dit blad zal vaker verwijzen naar een goed humeur dan naar een slecht.’ Dat is hoognodig nu er zoveel lichtheid in het bestaan is geslopen dat de opgewektheid je dikwijls in de schoenen zinkt. Wij leven in een andere tijd dan zestig jaar geleden, maar dat maakt de door Poll geschetste geesteshouding van de medewerkers aan dit blad (‘twijfelaar tegenover zelfverzekerde praters; individualist tegenover elk groepsbelang; wantrouwend tegenover de keurigheid maar ook tegenover slechte manieren’) niet minder relevant – en het maakt de oriëntatie van dit tijdschrift (nieuwsgierigheid naar het antwoord op de vraag ‘hoe mengen zich belangen, moraal en ideeën’) niet minder dringend.

Wie even opkijkt van zijn mobiele telefoon, beseft hoezeer zestig jaar na het eerste nummer het intellectuele en literaire klimaat waarin dit blad gedijt, is veranderd. Waarschijnlijk is het te gemakkelijk om te zeggen dat het minder vruchtbaar is geworden voor twijfelaars en individualisten, hoewel de woorden ‘wij moeten’ verontrustend gangbaar zijn geworden in het openbare leven en het besef geërodeerd lijkt dat er een fundamenteel verschil is tussen individualisme en ikkerigheid.

Misschien is het enigszins teleurstellend dat de verknoping van ideeën en belangen nog even verlammend is in de grappige cocktail van globalisering en provincialisering die wij de moderne tijd noemen. Wellicht is het sneu dat de neerlandistiek nu wegkwijnt zonder dat ooit een studie werd gewijd aan dit blad. Materieel zijn wij wereldburgers, maar geestelijk is de horizon gekrompen tot De Wereld Draait Door, Jinek en Pauw. Misschien kunnen we naar de eigen Facebookpagina twitteren dat de elite in menig opzicht heeft gefaald. Maar de elite, dat zijn wij. Zo geldt steevast: wij zijn zelf een symptoom van de kwaal die wij pretenderen te genezen, om Karl Krauss te parafraseren. Het enige wat helpt, is vaker te verwijzen naar een goed humeur dan naar een slecht. – bb 52 op de grens

De redactie, 1959-2019 * Het eerste nummer van Hollands Weekblad, het ‘tijdschrift voor literatuur en politiek’ dat werd opgericht door K.L. Poll, verscheen op 20 mei 1959. Vanaf mei 1963 verscheen het tijdschrift maandelijks en werd de naam veranderd in Hollands Maandblad (de nummering der afleveringen werd voortgezet). Het blad heeft het merendeel van het zestigjarig bestaan een eenmansredactie gekend, uitgezonderd de periode 1994-2000 toen een meerkoppige redactie het bewind voerde.

K.L. (Bert) Poll (1959-1990)

J.J. (John) Peereboom (1990-2000)

Bastiaan Bommeljé (1994-2019)

redacteuren Nr. 0 t/m nr. 516 (mei 1959-november 1990) – k.l. poll Nr. 517 (december 1990) J.J. Peereboom, F.J. Poll-de Muinck Keizer en Arjen Schreuder (herdenkingsnummer K.L. Poll).

Nr. 518-521 (januari 1991-april 1991) J.J. Peereboom, Arjen Schreuder en W. Woltz Nr. 522-530 (mei 1991-januari 1992) J.J. Peereboom en Arjen Schreuder Nr. 531-562 (februari 1992-september 1994) j.j. peereboom Nr. 563-627 (oktober 1994-februari 2000) bastiaan bommeljé, maarten doorman, j.j. peereboom & marie-anne van wijnen.

Nr. 628-637 (maart 2000-december 2000) Bastiaan Bommeljé, J.J. Peereboom en Marie-Anne van Wijnen.

Nr. 638-854 (januari 2001-januari 2019) bastiaan bommeljé Nr. 855-v.v. (februari 2019-v.v.) david garvelink

Maarten Doorman (1994-2000)

Marie-Anne van Wijnen (1994-2000)

David Garvelink (2019-v.v.)

* [In 1962 nam de medewerker A.L. Schneiders de redactie twee maanden waar toen Bert Poll naar de Ver-

enigde Staten reisde.]

** [Voor de nummers 434 (januari 1984) en 438-439 (mei-juni 1984) fungeerde een ‘grafiek redactie’ bestaande

uit galeriehoudster Eva Bendien, uitgever Laurens van Krevelen (Meulenhoff) en redacteur K.L. Poll.]

53 op de grens

Schrijvers, dichters & denkers, 1959-2019 * Hollands Maandblad is vanaf de eerste nummers van Hollands Weekblad tot vandaag de dag een forum geweest voor bekende en beginnende schrijvers, dichters, denkers en kunstenaars, voor gevestigde namen evenzeer als voor debutanten. De honderden medewerkers van de afgelopen zestig jaar (men vindt hun namen in het namenregister op de website: www.hollandsmaandblad.nl/register) toonden zich merendeels bijzonder trouw en loyaal, zodat decennialange banden tussen blad en medewerker geenszins uitzonderlijk zijn. Hoewel elke medewerker ons even lief is, volgt hier een greep uit degenen die bovengemiddeld publiceerden in Hollands Maandblad (voor de tekenenaars zie hierna).

(1) Leo Vroman (medewerker 1960-2014) & Tineke Vroman (2008-2009) – (2) Hugo Brandt Corstius (1959-2014) – (3) Dick Hillenius (1959-1987) – (4) Nico Scheepmaker (1959-1968) – (5) J.J. Peereboom 1

2

3

7

4

5

6

10 8

14

12

9

11

15

17

16

18

13

20 22 21

19

54 op de grens

24 23

j u b i l e u m k ate r n

(1959-2010) – (6) Chris J. van Geel (1962-1974) – (7) Karel van het Reve (1960-1999) – (8) Renate Rubinstein (1959-1977) – (9) H. Drion (1959-1985) – (10) Jan Pen (1960-2006) – (11) J. Bernlef (1963-1999) – (12) Joke Kool-Smit (1960-1984) – (13) J.M.A. Biesheuvel (1964-2019) – (14) Jan Brugman (1967-1999) – (15) Hans van den Bergh (1959-2014) – (16) Andreas Burnier (1966-1999) – (17) Rudy Kousbroek (19682000) – (18) W.F. Hermans (1963-1984) – (19) J.P. Guépin (1959-1993) – (20) L.Th. Lehmann (19602018) – (21) Eva Gerlach (1977-2019) – (22) H.L. Wesseling (1976-2018) – (23) Frans Pointl (1984-2015) – (24) Maarten ’t Hart (1976-2019) – (25) Charlotte Mutsaers (1983-1990) – (26) Robbert-Jan Henkes (1986-2010) & (27) Erik Bindervoet (1986-2010)– (28) Wim Brands (1979-2016) – (29) Hermine de Graaf (1980-1988) – (30) Fredie Beckmans (1998-2019) – (31) Jos Versteegen (1994-2019) – (32) Gerry van der Linden (1997-2019) – (33) Emma Crebolder (1994-2019) – (34) Iris Le Rütte (1996-2019) – (35) Vrouwkje Tuinman (2002-2019) – (36) Dorien de Wit (2010-2019) – (37) Maarten Doorman (19942019) – (38) Mark Boog (1998-2019) – (39) Arnon Grunberg (1997-2019) – (40) F. Starik (2008-2018) – (41) Delphine Lecompte (2010-2019) – (42) Krijn Peter Hesselink (2007-2019) – (43) Marc Tritsmans (1989-2019) – (44) Antoine de Kom (2001-2019) – (45) Thomas Heerma van Voss (2014-2019) – (46) Philip Huff (2009-2019) – (47) Ingmar Heytze (2001-2019) – (48) Marieke Lucas Rijneveld (2014-2019) 25

26

27

28

32

36

33

37

30

34

31

38

35

39

40

44

43

29

41

42

48

46 45

47

55 op de grens

jubileumkater n

1

13

7

Tekenaars, 1959-2019

2

14

56 op de grens

Hollands Maandblad heeft zich altijd onderscheiden door bijzondere tekeningen van bijzondere kunstenaars. Tot degenen die misschien wel het frequenst bijdroegen, behoren P ­ eter Vos (1 – medewerker 1959-2010; vooral de eerste tien jaar was hij het artistieke gezicht van het blad), Dirkje Kuik (2 – ook onder de naam Keesje Slagter: 1959-1991); Jaap Hillenius (3 – 1961-1997), Rudo Hartman (4 – 1967-2019), Peter van Hugten (5 – 1973-2002), Trille Bedarrides (6 – 1975-2016), Ronald Tolman (7 – 1984-2013), Erik Bindervoet (8 – 1987-1999), Constant (Nieuwenhuys) (9 – 1991-1999), Iris Le Rütte (10 – 19962019), Jeroen Hermkens (11 – 1997-2019), Karen Opstelten (12 – 2001-2019), Frank Dam (13 – 2003-2018), Babette Wagenvoort (14 – 2005-2018), Małgosia Briefjes (15 – 2007-2019).

3

11

j u b i l e u m k ate r n

9

6

5

3 1

2

4

7

5

9

8

13

15 15 10

12

11

10

4

57 op de grens

Besturen zonder bij te sturen * Het in de lucht houden van een literair tijdschrift vereist behalve inspiratie en transpiratie ook organisatie en administratie. Door de jaren heen heeft de redactie altijd rugdekking gehad van geestverwanten, aanvankelijk georganiseerd als Stichting Hollands Weekblad, en vanaf 1963 als Stichting Hollands Maandblad. In de eerste jaren traden de bestuurders niet zelden ook op als financiers en in alle jaren hielden ze gepaste afstand tot het redactionele beleid. Van al de onmisbare bestuursleden kunnen hier slechts worden genoemd: Gerbrand de Jong (de eerste 25 jaar voorzitter van het stichtingsbestuur), George Honig, Ludo Pieters, de Haagse boekhandelaar en uitgever L.J.C. (Louk) Boucher, Jan Pen (1), Honey Wolff-Albers (2) (die vele jaren voorzitter was), A.H.C.M. Walravens, Michiel Lagaaij, en eveneens het huidige bestuur onder voorzitterschap van Aldien Poll (3): Machiel Jansen Schoonhoven (4), Vera Simon Thomas (5) en Philip Huff.

Bijzondere vermelding verdient Fransje Poll-de Muinck Keizer (6): zij was als echtgenote niet alleen de stabiele kracht achter Bert Poll, maar ook achter de continuĂŻteit van Hollands Maandblad.

1

58 op de grens

2

3

4

5

6

j u b i l e u m k ate r n

 – /

HOLLANDS

Ma and b lad ARNON GRUNBERG HANS VAN STRATEN SASKIA VAN DER VALK EMMA CREBOLDER WILLEM WANSINK F A. MULLER F.

nummer 

 – 

 – 

HOLLANDS

HOLLANDS

 – 

NDS

blad

HOLLANDS

Ma and b lad Frits Bolkestein Arnon Grunberg Maria Staal Geert van der Kolk Maarten Doorman

H

M 



Ma and b lad Pieter Waterdrinker

Ma and b lad 

M 



H

M 



Antoine de Kom J.J. Peereboom H

H

M 

M



50 M

S

db

2003

hugo brandt corstius arnon grunberg mark boog maarten ’t hart gerry van der linden maria staal bas van putten mohammed benzakour a helijn schilder cat at frank ligtvoet jan pen tommy wieringa margerite luitwieler margriet de koning gans guus luijters marc tritsmans mineke schipper wim brands

H

Piet Gerbrandy



HOLLAN

2009

1974

A ldien Poll

Ingmar Heytze Hans van den Bergh

Da an Gr amman & Robbert-Jan Henkes





Peter Vos Jan de Bas

NDS

blad

nummer 792 3 K.L. Poll. dblad.nl

 – 

2011 – 12

HOLLANDS

HOLLANDS

Ma and b lad

750

Ma and b lad Bas

J.M.A. BIESHEUVEL

TOMMY WIERINGA LEO VROMAN HUGO BRANDT CORSTIUS MAARTEN ’T HART IRIS LE RÜTTE NINA ROOS MAARTEN DOORMAN

Vicky Francken

tein

Sabine Lichtens

Piet Gerbrand

y

va

n

WIM BRANDS

id

IRIS BRUNIA

fsc yt

ze

THOMAS BERSEE

He

BINDERVOET & HENKES BLADGENOTEN IV: ALDIEN POLL

ar

Bas van Putten

–A

GAMAL ELDIN FOUAD

Piet Gerbrandy

Arnon Grunberg

en

Philip Huff

FREDERIK PHILIP KUETHE

David Pefko

Putt

Leo Vroman

Iris Le Rütte

he

J.J. Peereboom

van

Ma and b lad

rV os

Ma and b lad

 – 

HOLLANDS

te

HOLLANDS

HOLLANDS

gm

K.L. Poll. dblad.nl

Ma and b lad

een-en-vijftigste jaargang • nummer  april  Opgericht in  door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

In

nummer 

Pe

 – 

NDS

blad

Bladgenoten III: Jan Pen

2013 – 11

2014 – 1

HOLLANDS

HOLLANDS

Ma and b lad

Ma and b lad

2014 – 10L L A N D S HO

Ma and b lad

HOLLANDS acht-en-vijftigste jaargang • nummer 833 april 2017 Opgericht in 1959 door K.L. Poll. www.hollandsmaandblad.nl

Ma and b lad

2017 – 4

HOLLANDS

Ma and b lad n arno g ber grun ton rozeman

pim te bokkel Eva Gerlach

Jan C. Molenaar L.Th. Lehmann Frans Pointl

Rob van Scheers

iris le rütte

vrouwkje tuinman

marieke rijneveld eva maria staal

o iv uis h nt bo

Delphine Lecompte

59 op de grens

Uitgevers in soorten & maten * Het verzinnen van een literair tijdschrift is het simpele deel – daarna komt het maken en verspreiden (alsook het bekostigen). Daartoe heeft men een uitgever nodig, liefst een genereuze. Van 1959 tot 1961 fungeerde K.L. Polls vriend L.J.C. (Louk) Boucher (1), de bekende Haagse gentlemanboekhandelaar en uitgever, als zodanig voor de Stichting Hollands Weekblad. Van 1961 tot 1962 werd Hollands Weekblad uitgegeven door Born N.V. Uitgeversmaatschappij en Drukkerij te Amsterdam. Na een kort intermezzo waarin de Stichting Hollands Weekblad het blad zelf uitgaf, was tussen 1964 en 1989 J.M. Meulenhoff onder Laurens van Krevelen (2) de uitgever. Die publiceerde ook de succesvolle Hollands Maandblad Reeks met boeken van onder anderen J.M.A. Biesheuvel, Oek de Jong, Kester Freriks, Hermine de Graaf, Wessel te Gussinklo en Kees Ouwens.

Na weer een kort intermezzo met Stichting Hollands Maandblad als uitgever, werd in januari 1990 L.J. Veen uitgever (onder Bert de Groot (3) en Marie-Anne van Wijnen (4), waarna in juni 2005 met Van Wijnen de overstap werd gemaakt naar Uitgeverij Nieuw Amsterdam (waar de nieuwe Hollands Maandblad Reeks verscheen van boeken met tekst en tekeningen door Leo Vroman en Iris Le Rütte, Jan Brugman en Jeroen Hermkens, alsook Jan Pen en Elise van Iterson.

Vanaf januari 2016 tot januari 2018 werd HM uitgegeven door Uitgeverij Podium van Joost Nijsen (5), waarna de Stichting Hollands Maandblad weer zelf de helmstok in handen kreeg als uitgever.

1

2

3

4

5

Redactieraad & daad * In januari 2001 werd een redactieraad gevormd, bedoeld als klankbord voor de nieuwe eenmansredactie bestaande uit Bastiaan Bommeljé – en als gremium om de winnaars van de Hollands Maandblad Beurzen aan te wijzen. De eerste redactieraad stond onder voorzitterschap van J.J. Peereboom (1) en had als leden Marie-Anne van Wijnen (2), Maarten ’t Hart (3), Willem Otterspeer (4) en Gerard van Emmerik (5). In 2004 verving Beatrijs Ritsema (6) Willem Otterspeer en in 2005 kwam Wim Brands (7) in de plaats van Maarten ’t Hart. In juni 2019 verliet Marianne van Wijnen de redactieraad, waarna die bestond uit Gerard van Emmerik, Beatrijs Ritsema, Wim Brands en het nieuwe lid Janneke Louman van Uitgeverij Nieuw Amsterdam. Met de overstap naar Uitgeverij Podium trad in haar plaats twee jaar lang Willemijn Lindhout toe. Enige tijd na het overlijden van Wim Brands trad Mark Boog (8) toe tot de redactieraad die thans onder voorzitterschap staat van Gerard van Emmerik.

1

60 op de grens

2

3

4

5

6

7

8

Debutanten & eeuwige roem * Vanouds is Hollands Maandblad een vruchtbare kweekvijver geweest voor begaafde en veelbelovende jongeren. De afgelopen zestig jaar is menig talent in Hollands Maandblad ontdekt, gedebuteerd, gekoesterd en tot wasdom gebracht. Hoewel het in het huidige digitale tijdperk wellicht moeilijker dan voorheen is aan te wijzen wanneer het gaat om een echt literair debuut, is de rijke lijst van Hollands Maandblad-debutanten veel te aardig om er niet een kleine greep uit te doen: g e de bu t e e r d i n hol l a n d s m a a n dbl a d (1) gerrit krol (1934-2013) met poëzie in nr. 128 (25 oktober 1961) – rené appel (1945) met poëzie in nr. 253 (december 1968) – (2) j.m.a. biesheuvel (1939) met proza in nr. 199 (februari 1964) – (3) gerrit komrij (19442012) met poézie in nr. 220 (november 1965) – guus kuijer (1942) met proza in nr. 249-250 (augustus-september 1968) – (4) mensje van keulen (1946) met proza in nr. 264 (november 1969) – (5) oek de jong (1952) met proza in nr. 330 (mei 1975) – (6) eva gerlach (1948) met poëzie in nr. 359 (oktober 1977) – (7) wim brands (1959) met poëzie nr. 379380 (juni-juli 1979) – bastiaan bommeljé (1955) met essayistiek in nr. 388 (maart 1980) – vonne van der meer (1952) met proza in nr. 391-392 (juni-juli 1980) – maria stahlie (1955) met proza in nr. 478 (september 1987) – rascha peper (1949-2013) met proza in nr. 485-486 (april-mei 1988) – karel glastra van loon (1962-2005) met proza in nr. 597-598 (augustus-september 1997) – froukje van der ploeg (1974) met poëzie in nr. 645-655 (augustus-september 2001) – (eva) maria staal (1960) met proza in nr. 672 (november 2003) – (8) robbert welagen (1981) met proza in nr. 701 (april 2006) – (9) krijn peter hesselink (1976) in nr. 712 (maart 2007) – (10) ivo bonthuis (1976) met proza in nr. 705-706 (augustus-september 2006), 705-706 – annemieke gerrist (1980) – met poëzie in nr. 702 (mei 2006) – (11) vicky francken (1989) met poëzie in nr. 723 (februari 2008) – (12) bregje hofstede (1988) met proza in nr. 771 (februari 2012).

1

7

2

3

8

4

9

10

5

6

11

12

du bbe lt a l e n t e n i n hol l a n d s m a a n dbl a d In Hollands Maandblad publiceren diverse medewerkers in verschillende genres en disciplines. Tot de productiefste van deze dubbeltalenten behoren (1) dirkje kuik (tekeningen + proza + poëzie) – (2) leo vroman (poëzie + proza + tekeningen) – (3) charlotte mutsaerts (proza + tekeningen + poëzie) – erik bindervoet (proza + tekeningen + poëzie + essays) – fredie beckmans (tekeningen + proza) – agnes de graaf (tekeningen + proza + poëzie) – (4) iris le rütte (tekeningen, poëzie, proza), nina roos (proza + tekeningen), krijn peter hesselink (poëzie + proza) – (5) dorien de wit (poëzie + tekeningen + proza) – (6) marieke lucas rijneveld (poëzie + proza).

1

2

3

4

5

6

61 op de grens

Hollands Maandblad Beurzen * Publiceren in Hollands Maandblad is op zich al een literaire hoofdprijs, maar daarnaast is het een goede garantie voor het winnen van de P.C. Hooftprijs. Liefst negenentwintig van de vijfenvijftig winnaars van de P.C. Hooftprijs sinds 1959, hebben voorafgaand aan hun bekroning in Hollands Maandblad gepubliceerd. Sedert 2004 heeft het blad overigens ook een eigen prijs: elk jaar worden de Hollands Maandblad Beurzen (eerst Hollands Maandblad Schrijversbeurzen en later Hollands Maandblad Aanmoedigingsbeurzen) uitgereikt aan jonge c.q. debuterende auteurs die in de voorafgaande jaargang de speciale aandacht van de redactieraad hebben getrokken. De beurzen zijn beschikbaar voor elk van de drie terreinen waarop Hollands Maandblad zich sinds haar oprichting een vooraanstaande plek heeft verworven in het Nederlandse literaire landschap: proza, poëzie en essayistiek. De beurzen zijn behalve als aanmoediging bedoeld om ook in materiële zin het schrijverschap van de bekroonde auteurs te stimuleren en om bij te dragen aan de bestendiging van de band tussen het tijdschrift en de laureaten.

De winnaars van de Hollands Maandblad Beurzen worden jaarlijks op voordracht van de redactieraad, na consultatie van de redacteur, aangewezen door het bestuur van de Stichting Hollands Maandblad. Op de jaarlijkse Hollands Maandblad Borrel worden de Beurzen uitgereikt door de voorzitter van de redactieraad of diens plaatsvervanger. De lijst der laureaten spreekt boekdelen: 2002/2003 Poëzie: Cor Gordijn Proza: Cathelijn Schilder (1) Essayistiek: Megchel J. Doewina

1 2

2003/2004 Poëzie: Vrouwkje Tuinman (2) Proza: Yusef el Halal Essayistiek: Thomas Bersee 2004/2005 Poëzie: Froukje van der Ploeg (3) Proza: M.A.C. Paanakker Essayistiek: Esther ten Dolle

3 4

2005/2006 Poëzie: Floor Buschenhenke Proza: Anke Scheeren (4) Essayistiek: Margriet de Koning Gans 2006/2007 Poëzie: Annemieke Gerrist Proza: Ilse Bos Essayistiek: Fredie Beckmans 2007/2008 Poëzie: Krijn Peter Hesselink Proza: Thijs de Boer (5) 62 op de grens

5

j u b i l e u m k ate r n

2008/2009 Poëzie: Vicky Francken (6) Proza: Ivo Bonthuis (7) Essayistiek: Hans Hogenkamp (6)

7

6

2009/2010 Proza: Nina Roos (8) Poëzie: Iris Brunia (9) 2010/2011 Poëzie: Emma Burns (10) Proza: Philip Huff (5) Essayistiek: Krijn Peter Hesselink 2011/2012 Poëzie: Kira Wuck Proza: Stephan ter Borg Essayistiek: Machiel Jansen

8 10

9

11

12

13

2012/2013 Poëzie: Esther Porcelijn (11) Proza & essayistiek: Bregje Hofstede (12) Proza: Maxim Roozen (13) 2013/2014 Poëzie & proza: Olga Korz (14; rechts) Proza: Jochem van den Dijssel (14; midden) Proza & poëzie: Emma Burns (14; links)

14

15

2014/2015 Poëzie: Marieke Rijneveld (15; links) Proza: Kitty Pouwels (15; rechts) Poëzie: Anne van Amstel (15; midden)

16

2015/2016 Proza: Erik Wietse Rietkerk (16; links) Proza: Daniëlle van Versendaal (16; midden) Proza: Pieter Kranenborg (14; rechts) 2016/2017 Poëzie: Jan-Willem Dijk (17; rechts) Proza: Gerda Blees (17; links)

17

2017/2018 Proza: Renske van den Broek (18) Poëzie: Anne van Winkelhof (19) 2018/2019 Proza: Tjeerd Posthuma Poëzie & proza: Dorien de Wit 18

19

63

Een goed humeur, 1959-2019 * ‘De medewerkers aan dit tijdschrift,’ schreef K.L. Poll zestig jaar geleden, ‘hebben gemeen – in hoeveel opzichten zij onderling ook van standpunt, temperament en achtergrond verschillen – dat zij onafhankelijkheid beschouwen als een voorname aantrekkingskracht van dit blad.’ En uiteraard was er de overtuiging dat Hollands Maandblad steevast zou verwijzen naar een goed humeur: (1) fr ansje & bert poll – (2) j.j. peereboom & k.l. poll – (3) Het huwelijk van j.m.a. biesheuvel & eva gütlich, met de gasten renate rubinstein, karel van het reve & fransje poll – (4) karel van het reve & k.l. poll – (5) rudy kousbroek, karel van het reve & dick hillenius – (6) j.m.a. biesheuvel, mensje van keulen & maarten ’t hart – (7) j.m.a. biesheuvel, begeleid door maarten ’t hart – (8) f. starik & pim te bokkel – (9) wim brands & bregje hofstede – (10) erik bindervoet & robbert-jan henkes – (11) arnon grunberg & jeroen hermkens – (12) Na de eerste uitzending van hm Radio: rob van scheers, krijn peter hesselink, alexis de roode, iris le rütte, eva maria staal – (13) nina roos & małgosia briefjes – (14) fredie beckmans, aldien poll & philip huff – (15) florus wijsenbeek – (16) frederik philip kuethe – (17) rob van scheers & thomas bersee – (18) beatrijs ritsema & ton rozeman – (19) mark boog & berry de haas – (20) froukje van der ploeg & willem thies – (21) jos versteegen, gerard van emmerik & co woudsma – (22) david garvelink & philip huff – (23) steven boland (vormgever) – (24) bastiaan bommeljé (tekening iris le rütte).

1

2

3

4

5

7

10 6 8

9

12

11 16 13

14

15

17

20

18

19 23 21

64 op de grens

22

24