#16 plus> voorjaarseditie 2021

#16

plus >

hiv vereniging voorjaar 2021

Je leven Deeigen zorg voor moet je zelf maken kinderen met hiv Mensen met hiv sterker maken

Een andere structuur voor meer invloed

Petitie vraagt koerswijziging van IND

Het coronavaccin en hiv

Luisteren

Vaccineren

#16 plus> verenigingsblad van de Hiv Vereniging voorjaar 2021 ontwerp Rogério Lira, Meo

vereniging

4

kort

19

column Columnist Derk Mooiweer over luisteren.

20

6

vereniging De structuur van de vereniging verandert, waardoor de leden meer invloed krijgen.

medisch Er is een vaccin tegen corona. Wat is een vaccinatie en waarom is vaccineren belangrijk?

32

12

jubileum Voorzitter Bertus Tempert en directeur Pieter Brokx kijken terug op de geschiedenis van de vereniging – en werpen een blik vooruit.

31

column Columnist Gerjanne ter Beest over vaccineren.

26

vrijwilliger Vrijwilligers zijn het goud van de vereniging. Ed vertelt dat hij gewend is ‘zijn steentje bij te dragen’

empowerment De Hiv Vereniging heeft met een petitie kritische vragen gesteld over het inhumane beleid van de Immigratie- en Naturalisatiedienst.

36

kort

3

kort Levert de blauwe envelop geld op?

Het is weer zover: tot 1 mei kun je aangifte doen voor de inkomstenbelasting over 2020. Kosten die je maakt vanwege hiv kun je opvoeren bij je belastingaangifte. Het gaat dan om bijvoorbeeld reiskosten naar het hiv-behandelcentrum en naar de apotheek. Maar hoe zit het met de extra kosten die je hebt gemaakt voor fysiotherapie, vitamines en/of een dieet? Bij je digitale aangifte zie je precies welke kosten je kunt opvoeren. Let daar dus goed op tijdens het invullen van je aangifte.

Ook bij een laag inkomen en als je geen belasting hoeft te betalen, kun je toch belastinggeld terugvragen vanwege je extra gemaakte zorgkosten. Dat komt door de Tegemoetkomingsregeling, een soort ‘negatieve belasting’. Als je je zorgkosten opvoert bij je aangifte,

plus> #16 voorjaar 2021

hoor je vanzelf van de Belastingdienst of deze regeling ook voor jou geldt.

Aangifte doen loont vaak dubbel.

Je krijgt niet alleen belastinggeld terug. Door de aftrek wordt ook je inkomen voor de berekening van de eigen bijdragen voor zorg, hulp en/of voorzieningen lager.

Daardoor gaan ook die eigen bijdragen omlaag. En mogelijk krijg je meer zorg- of huurtoeslag. Tips over de belastingaangifte? Ga naar hivvereniging.nl/belasting.

Beter leven met hiv Dit voorjaar start de inschrijving voor twee verschillende workshops rondom leven met hiv en zelfredzaamheid.

Vanuit de Hiv Vereniging wordt op verschillende plaatsen in het land de workshopreeks Positief Leven aangeboden. Deze reeks van zes bijeenkomsten is speciaal gericht op mensen die kortgeleden hun hivdiagnose hebben gekregen of nu, na een tijdje, behoefte hebben aan het ontmoeten van anderen. Hoe mooi zou het zijn om informatie te krijgen waar jij je voordeel mee kunt doen? Of door onderlinge uitwisseling over een diversiteit aan onderwerpen sterker in je schoenen te staan?! Lees meer op hivvereniging.nl/workshopreeks of neem contact op met het Servicepunt, bereikbaar op maan-, dins- en donderdag van 14.00 - 22.00 uur op 020 - 689 25 77.

kort

Een andere, verdiepende workshop is RESET. Deze reeks van drie bijeenkomsten gaat specifiek in op ervaren stigma en zelfstigma.

Mensen die leven met hiv krijgen geregeld te maken met negatieve reacties. Ook verwachten mensen met hiv vaak negatieve reacties te krijgen, of betrekken zij de negatieve denkbeelden uit de maatschappij op zichzelf. RESET is een zinvolle en persoonlijke verdieping op dit onderwerp. Het aanbod is onderdeel van een onderzoek waarin wordt gekeken of deze reeks van drie bijeenkomsten effectief is in het verminderen van (zelf)stigma en het verbeteren van het welzijn van mensen met hiv. Lees meer op reset.hellogorgeous.nl.

Bezwaar tegen veldnorm haartransplantaties We hebben de afgelopen jaren geregeld meldingen ontvangen van discriminatie bij haartransplantaties.

Hiv mag geen reden zijn voor een weigering van een haartransplantatie, en ook herstellen mensen met hiv niet slechter van een haartransplantatie.

Bovendien zijn de huidige protocollen voldoende om overdracht van hiv te voorkomen. Tóch stond er in de oude veldnorm van de Nederlandse Vereniging Cosmetische Geneeskunde (NVCG) dat er speciale protocollen en faciliteiten nodig waren voor mensen met hiv.

de Nederlandse Vereniging van Hiv Behandelaren heeft de Hiv Vereniging bezwaar gemaakt tegen deze veldnorm bij de NVCG – met succes.

De informatie over hiv in de veldnorm haartransplantaties wordt door de NVCG aangepast. In de nieuwe veldnorm komt te staan dat hiv geen contra-indicatie is, en dat mensen met hiv op dezelfde manier kunnen worden behandeld als mensen zonder hiv. De nieuwe veldnorm wordt in mei gepubliceerd.

Als in de toekomst toch nog mensen met hiv voor een haartransplantatie worden geweigerd, kunnen we de kliniek op de vernieuwde veldnorm wijzen. En zo zullen hopelijk minder mensen met hiv naar het buitenland (moeten) uitwijken voor een haartransplantatie.

Deze veldnorm was stigmatiserend en discriminerend, en samen met

5

VACCINEREN EN HIV

Tekst: Renee Finkenflügel Beeld: Studio Oostrum Foto + Film Met de komst van het coronavirus kwam er ook een nieuwe vaccinatie: de coronavaccinatie. Veel mensen hebben vragen over de coronavaccinaties: over de veiligheid, de werking en waarom deze vaccinaties zo snel zijn ontwikkeld. Op de volgende pagina’s geven we een uitleg over wat een vaccinatie is en waarom vaccineren belangrijk is.

plus> #16 voorjaar 2021

medisch

In 1774 ontdekt de Nederlander Geert Reinders een vaccinatie tegen runderpest, een vervelende ziekte bij koeien. Niet veel later, in 1796, ontdekt de Britse arts Edward Jenner dat opzettelijke infectie met koepokken mensen bescherming biedt tegen de mensenpokken.

Vaccinaties bestaan dus al ruim tweehonderd jaar.

Het woord vaccineren komt dan ook van het Latijnse woord vacca, dat koe betekent. Een vaccinatie wordt ook wel een inenting genoemd. Je kan zowel tegen virussen als tegen bacteriën worden gevaccineerd.

Als je een ziekte doormaakt, maak je antistoffen aan. Met een vaccin krijg je antistoffen geïnjecteerd. Na een infectie of injectie neemt de hoeveelheid antistoffen vaak weer af. Maar omdat je afweersysteem een soort geheugen heeft, ‘onthoudt’ je afweersysteem wat het moet doen als je die ziekteverwekker opnieuw tegenkomt. Daarom kun je sommige ziektes maar één keer in je leven krijgen, of word je niet ziek als je bent gevaccineerd.

Groepsimmuniteit Wanneer heel veel mensen antistoffen hebben tegen een bepaalde bacterie of een bepaald virus (door vaccinatie of doordat ze de bacterie of het virus al hebben gehad), treedt er groepsimmuniteit op. Groepsimmuniteit zorgt ervoor dat een ziekteverwekker zich niet

meer makkelijk kan verspreiden.

Hierdoor wordt iedereen beschermd: ook de mensen die de ziekte nog niet hebben gehad of die niet gevaccineerd zijn.

Groepsimmuniteit kan er uiteindelijk toe leiden dat een ziekte wordt uitgeroeid. Een voorbeeld hiervan is pokken; dit virus is door mensen in het geheel uitgeroeid. Er wordt ook geprobeerd om polio uit te roeien, maar dit is nog niet gelukt.

Vaccinaties in de kindertijd Kinderen worden gevaccineerd via het Rijksvaccinatieprogramma.

Tegenwoordig worden kinderen tijdens hun eerste levensjaar gevaccineerd tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio, hib, hepatitis B en pneumokokken. Na het eerste jaar worden kinderen gevaccineerd tegen bof, mazelen, rodehond en meningokokken. Met ingang van dit jaar worden zowel jongens als meisjes rond hun negende jaar gevaccineerd tegen HPV (humaan papillomavirus).

Tegen de tijd dat je volwassen bent, heb je dus al een hoop vaccinaties gekregen.

Reisvaccinaties Veel mensen laten zich vaccineren wanneer ze naar het buitenland gaan. De meest voorkomende reizigersvaccinaties zijn tegen difterie, tetanus, polio, hepatitis A, gele koorts en buiktyfus. Welke

7

vaccinaties worden aangeraden, is afhankelijk van het land waar je naartoe gaat. In sommige landen zijn bepaalde vaccinaties voor bezoekers/toeristen zelfs verplicht.

Coronavaccinatie De coronavaccinatie is een relatief nieuwe vaccinatie. De eerste coronavaccinatie werd eind 2020 goedgekeurd door de European Medicines Agency (EMA). De EMA is een Europese instantie die kijkt of medicijnen (en dus ook vaccins) veilig kunnen worden toegediend.

Er is minder dan een jaar nodig geweest om het eerste vaccin tegen corona te ontwikkelen en goedgekeurd te krijgen. Dat is ongekend snel. De coronavaccins zijn niet minder streng beoordeeld dan normaal, maar wel efficiënter.

De vaccins zijn namelijk beoordeeld in een ‘rolling review’ (letterlijk een ‘doorlopende beoordeling’).

Dat betekent dat er niet wordt gewacht tot het complete onderzoek is afgerond, maar dat de farmaceut direct bij de aanvraag voor goedkeuring de eerste gegevens deelt. De rest van de onderzoeksresultaten worden hierna in stapjes aangeleverd.

Ook was het mogelijk om dit vaccin zo snel te ontwikkelen omdat er in verschillende landen al veel ervaring is opgedaan met het ontwikkelen van vaccins. De onderzoekers hebben dus kunnen voortborduren

plus> #16 voorjaar 2021

op eerdere ervaringen met virussen die veel op het coronavirus lijken, zoals SARS en MERS. Hierdoor wisten wetenschappers al veel over de veiligheid van hun vaccin(s), en hoefden ze het wiel niet opnieuw uit te vinden.

Er zijn inmiddels verschillende soorten vaccins tegen het coronavirus beschikbaar. Alle verschillende vaccins zijn geschikt voor mensen met hiv. Er is geen twijfel over de veiligheid van de vaccins voor mensen met hiv, maar het is wel de vraag of de vaccins net zo effectief zijn als bij mensen zonder hiv. Hiervoor is nader onderzoek nodig (zie kader Onderzoek in Nederland). Omdat hiv in Nederland een medische indicatie voor de coronavaccinatie is, betekent dat dat je eerder wordt opgeroepen voor het vaccineren.

Hiv-vaccinatie Maar als er zo snel een vaccinatie tegen het coronavirus is gevonden, waarom is er dan nog geen vaccinatie tegen hiv gevonden?

Er wordt al sinds 1987 onderzoek gedaan naar een hiv-vaccin, en toch is het vaccin tegen hiv nog niet binnen handbereik. De reden hiervoor is dat hiv een ingewikkelder virus is dan het coronavirus. Hiv en het coronavirus zijn allebei enkelstrengs RNA-virussen, maar hiv is een retrovirus en het coronavirus is dat niet. Ook verandert hiv heel

medisch

Onderzoek in Nederland Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar coronavaccinaties bij mensen met hiv.

Leider van de COVIH-studie (COronaVaccinatieInHiv) is Kees Brinkman, hiv-behandelaar in het OLVG in Amsterdam.

“In onze studie meten we of mensen met hiv evenveel antistoffen aanmaken als mensen zonder hiv.

Aan de studies naar de coronavaccins deden voornamelijk ‘gezonde’ vrijwilligers mee, dus mensen zonder onderliggende aandoeningen. Dus we weten nog niet zeker of de vaccins net zo goed werken bij mensen met hiv als bij mensen zonder hiv.

Onze studie bestaat uit twee delen.

We nemen vlak voordat mensen met hiv worden gevaccineerd een buisje bloed af om aan te tonen dat ze nog geen antistoffen hebben – want iemand kan voor de vaccinatie al COVID-19 hebben doorgemaakt. En dan nemen we vier weken na de vaccinatie weer een buisje bloed af. Dan meten we of we genoeg antistofvorming zien.

Daarnaast vragen we mensen om de bijwerkingen van de vaccinatie bij te houden. Het tweede deel van de studie is dat er bij het halfjaarlijkse hiv-consult wordt gemeten of de antistoffen ook langdurig in het lichaam aanwezig blijven.

In de studies bij ‘gezonde’ mensen heeft 99% van de mensen genoeg antistoffen na de vaccinatie. Wat wij hopen te laten zien, is dat dat bij mensen met hiv net zo is. Maar er is een kans dat het bij bijvoorbeeld mensen met lage CD4-getallen niet goed lukt om genoeg antistoffen aan te maken. Als je kleine verschillen wil aantonen, heb je veel mensen nodig.

Dus we hebben per vaccinsoort – Pfizer, Moderna en AstraZeneca – 550 mensen nodig. Als iemand met hiv dan niet genoeg antistoffen maakt, kunnen we uitzoeken of dat ligt aan een lage CD4-waarde, of dat hier een andere reden voor is. Als blijkt dat bepaalde mensen met hiv niet genoeg antistoffen aanmaken, moeten we voor die mensen een plan bedenken. Want dan zijn deze mensen nog steeds kwetsbaar voor het coronavirus. Waarschijnlijk gaat men dan onderzoeken of het zin heeft om de vaccinatie te herhalen, of een ander soort vaccin te geven.

Maar dit is nog niet zeker.

Ik verwacht zelf geen andere bijwerkingen van de vaccins bij mensen met hiv dan bij mensen zonder hiv. Als er al een verschil is, zou het me niet verbazen als mensen met hiv juist iets minder bijwerkingen hebben, omdat hun immuunsysteem iets trager en minder fel is en hun lichaam iets minder heftig op het vaccin zou kunnen reageren.”

9

snel en heel onvoorspelbaar; het coronavirus doet dat veel minder.

Daarom is het dus moeilijker om een vaccinatie tegen hiv te vinden. De beste poging tot nu toe was een vaccin met 26% effectiviteit, maar dat is te weinig om op grote schaal hiv-infecties te voorkomen.

Toch verwachten experts wereldwijd dat het mogelijk is om een goedwerkend vaccin tegen hiv te ontwikkelen. Ook in Nederland wordt onderzoek gedaan naar een vaccinatie tegen hiv.

Onderzoekers uit het Amsterdam UMC onderzoeken een vaccin dat kan bijdragen aan de aanmaak van antistoffen tegen hiv, maar waarschuwen ook dat het nog jaren zal duren voor er een volledig werkzaam vaccin zal zijn.

Een positief effect van de zoektocht naar een coronavaccin is dat er nu ook door Moderna aan een hiv-vaccin wordt gewerkt. Het coronavaccin van Moderna werd in

januari 2021 goedgekeurd door de EMA. Hierna is Moderna aan de slag gegaan met een mRNA-vaccin tegen hiv. Deze studie zal dit jaar beginnen.

Vaccinaties voor mensen met hiv Wanneer je hiv hebt, worden je meer vaccinaties aangeraden dan wanneer je geen hiv hebt.

Een voorbeeld hiervan is de griepvaccinatie. Sinds kort wordt ook de pneumokokkenvaccinatie aangeraden, wat in andere landen al langer het geval is. Het advies is wel om hiermee te wachten tot de weerstand enigszins is hersteld (CD4 >250), omdat het vaccin anders minder goed werkt. Vroeger kwam het veel vaker voor dat mensen met hiv een lage afweer hadden, en dat sommige vaccins bij hen niet goed werkten. Bij een verlaagde afweer kan het zijn dat het lichaam niet genoeg antistoffen aanmaakt na de vaccinatie. Dan is van sommige vaccins een extra dosis nodig.

Nooit verplicht Er zijn voorstanders van verplicht vaccineren. Wanneer iedereen is gevaccineerd zouden er bijvoorbeeld voor het coronavirus minder maatregelen hoeven te zijn. Maar de werkelijkheid is vaak anders.

Sommige mensen kunnen namelijk niet worden gevaccineerd omdat ze een slechte gezondheid hebben of te jong zijn. Zij worden beschermd door groepsimmuniteit – doordat andere mensen zich wel laten vaccineren. Maar vaccinaties zijn in Nederland niet verplicht. Wel wordt zorgmedewerkers met klem gevraagd zich te laten vaccineren tegen bepaalde ziektes om hun patiënten te beschermen. Maar let op: met reizen ligt dit anders. Sommige landen stellen bepaalde vaccinaties wel verplicht om het land in te mogen komen.

plus> #16 voorjaar 2021

medisch

Tegenwoordig hebben bijna alle mensen met hiv in Nederland dankzij goede medicatie een prima afweersysteem, en kunnen ze dus gewoon alle vaccinaties krijgen, dus ook het coronavaccin.

HPV komt vaker voor bij mensen met hiv dan bij mensen zonder hiv, maar een vaccinatie wordt niet standaard aangeboden aan mensen met hiv. Het is namelijk onduidelijk of dit vaccin kosteneffectief is bij volwassenen. Maar je huisarts of hiv-behandelaar kan jou dit vaccin wel voorschrijven als je het toegediend zou willen krijgen. Helaas is de vaccinatie duur en wordt deze nog niet vergoed aan volwassenen.

Mannen die seks hebben met mannen wordt aangeraden zich te laten vaccineren tegen hepatitis A en B. Hepatitis B komt namelijk vaker voor onder homo- en biseksuele mannen en deze vaccinatie wordt daarom dan ook gratis aangeboden.

De kosten voor de hepatitis-Avaccinatie krijg je afhankelijk van je zorgverzekeraar (deels) vergoed.

ziekteverwekker die je krijgt ingespoten. Ze ontstaan doordat je immuunsysteem tijdelijk overactief is. En daarom zijn de bijwerkingen ook vrijwel altijd mild: jeuk, rode uitslag, verhoging of koorts.

Sommige mensen maken zich zorgen over de toevoegingen in vaccins, zoals kwik, formaldehyde en aluminium. Deze zorg is begrijpelijk, maar grotendeels achterhaald en onnodig. Vroeger zaten er kwikverbindingen in vaccins, maar in een vorm en dosis die geen kwaad kon. Inmiddels wordt er geen kwik meer gebruikt, omdat deze stof makkelijk vervangbaar bleek door een andere stof. Formaldehyde zit van nature in je lichaam en in voedsel. Een peer bevat bijvoorbeeld veel meer formaldehyde dan een vaccin. Voor aluminiumzouten geldt dat de hoeveelheid ervan die in vaccins zit vele malen lager is dan de hoeveelheid aluminium die een baby via de moedermelk of andere voeding binnenkrijgt.

Zijn vaccinaties schadelijk?

Vaccins worden uitgebreid onderzocht, en het EMA en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen hanteren strenge eisen. Ondanks dat zijn sommige mensen toch bang dat vaccinaties schadelijk zijn. Deze angst wordt met name online gevoed.

Bijwerkingen van vaccins komen meestal niet door de

Meer informatie Op de website van de Hiv Vereniging vind je meer informatie en het laatste nieuws over de coronavaccinatie en hiv. Ga naar hivvereniging.nl/ coronavaccin. Ook de resultaten van de COVIH-studie zullen deze zomer via de website van de Hiv Vereniging worden gedeeld.

11

30 jaar Hiv Vereniging

WE MAKEN MENSEN MET HIV STERKER – EN DAT BLIJVEN WE DOEN Tekst: Wim Don Beeld: Henri Blommers

In 2020 was het dertig jaar geleden dat de Hiv Vereniging werd opgericht. Eerder in plus> waren terugblikken te lezen op de eerste twintig jaar van de vereniging. In dit interview kijken directeur Pieter Brokx en voorzitter Bertus Tempert terug op het verleden, en vertellen ze hoe ze de toekomst zien.

plus> #16 voorjaar 2021

jubileum

In de afgelopen tien jaar is op verschillende momenten en manieren de aandacht gevestigd op leven met hiv. Denk aan Hiv uit de kast, n=n en de Leermodule Positief in beeld. Hoe kijken jullie daarop terug?

Pieter: “Ze hadden elk hun eigen doelgroep. De campagne Hiv uit de kast, die we samen met hello gorgeous deden, was voor het algemene publiek. Tegelijkertijd werkte het empowerend voor mensen met hiv om hun gelijken in de publieke ruimte te zien. De n=n-campagne is primair gericht op mensen met hiv en de Leermodule Positief in beeld is voor mensen die in de zorg gaan werken, omdat we in de zorg nog altijd veel stigma ervaren. Met die Leermodule proberen we dat zo goed en zo vroeg mogelijk aan te pakken.”

Bertus: “Met name de n=ncampagne heeft al veel opgeleverd, vooral voor mensen met hiv zelf. n=n is een krachtige en empowerende boodschap. Je kunt hiv niet overdragen. Punt. Ik zie ook dat het mensen helpt: ze worden er zekerder door. We moeten deze boodschap van de daken blijven schreeuwen. n=n kan nog veel beter door zorgprofessionals worden omarmd en uitgedragen. En ook mensen met hiv geloven het zelf nog niet altijd.”

P: “Dat laatste geldt ook wel voor de buitenwacht. Er zijn jarenlang afschrikwekkende publiekscampagnes gevoerd dat je hiv niet moest oplopen en dat het dodelijk was. Daar is veel geld aan uitgegeven. Er is nu geen geld voor een grote tegencampagne. Wij richten ons daarom op de mensen waar het om gaat. En we zetten in op het blijven bewerken van de zorg, dat daar de kennis over hiv beter wordt. We ontwikkelen momenteel samen met het OLVG in Amsterdam een workshop over hiv voor verpleegkundigen en artsen.

Die kunnen we inzetten als iemand in het ziekenhuis stigma heeft ervaren en dat bij ons of bij de hivpoli van het OLVG meldt. Dan gaat de hiv-poli met de desbetreffende afdeling in gesprek over hiv anno nu, met voorlichters van ons erbij. We beginnen in het OLVG, maar hopen dat we uiteindelijk een toolkit hebben die we in alle ziekenhuizen kunnen inzetten.”

B: “En natuurlijk blijven we de n=nboodschap herhalen in de algemene media, in interviews die we geven.

Om op die manier het algemene publiek erover te informeren. We hebben inmiddels een veel grotere pool van mensen die interviews willen geven en hun verhaal willen vertellen. In die groep komt de diversiteit van mensen met hiv echt terug, en zo wordt die dus ook zichtbaar in de media. De Wereld Aids

13

Conferentie in 2018 heeft dat een boost gegeven.”

P: “Net als de n=n-campagne natuurlijk. Je kunt nu een positief verhaal vertellen. We willen ook niet onze doelen bereiken door mensen een zielig verhaal te laten vertellen, of om medelijden op te wekken.

We dragen mensen voor die een goed verhaal hebben. Soms is het een pijnlijk verhaal, dat zeker, maar ze zijn geen slachtoffers meer.

Tegelijkertijd maakt dat het ook lastiger om dingen gedaan te krijgen.

Mensen doen liever iets voor arme kinderen dan voor een groep vrolijke en juichende homomannen op een canal-parade-boot. We zullen dus de balans moeten blijven vinden tussen urgente zaken aankaarten en tegelijkertijd laten zien dat mensen met hiv gewone mensen zijn die ook een goed leven leiden.”

Er is in de afgelopen jaren ook een enorme hoeveelheid producten ontwikkeld voor de community.

Denk aan een werkboek voor kinderen over hiv, de module Effectief communiceren op het werk, de brochures Positief leven in eenvoudige taal en de vernieuwing van de website, met daarbij een nieuwe huisstijl.

Waarom al deze en andere producten?

B: “Goede informatie is een van onze drie pijlers. Ik ben met name erg blij

plus> #16 voorjaar 2021

met de website. Die is inhoudelijk heel erg goed en we krijgen daar geregeld complimenten over, ook van professionals uit het veld. Ook over de manier waarop wij onze achterban over corona informeren.

Die informatie wordt bijna dagelijks bijgewerkt, wordt veel gebruikt en ontzettend gewaardeerd. We doen dat omdat we goede informatie willen geven, zodat mensen zelf op basis van die informatie keuzes kunnen maken.”

P: “De informatie die we geven, ontstaat vaak door een vraag die een vrijwilliger krijgt. Die speelt ‘m door aan onze belangenbehartigers, die vervolgens een onderbouwd antwoord geven, en dat teruggeven aan de vragensteller en aan de vrijwilliger. Die weet het dan ook, want ook die vrijwilliger spreekt weer andere mensen. In die keten van kennisoverdracht is dat netwerk dat we hebben dus heel belangrijk; daar vindt de uitwisseling plaats.

De belangenbehartigers zijn nodig om de vragen te beantwoorden; de activiteiten zijn nodig om de vragen op te halen en om de informatie weer te delen.

Het kan ook zijn dat de belangenbehartigers een onderwerp zien dat belangrijk is voor onze community. Ook dan pakken we het op, en dragen we het actief uit.”

jubileum

Wat betekenen alle medische ontwikkelingen voor ons, behalve dat we langer en beter leven?

P: “Veel verbeteringen hebben de ziektelast verlicht. De volgende stap is die naar minder aandacht voor je ziek zijn. Veel mensen zien die dagelijkse pil als confrontatie. Als je in plaats daarvan een keer per twee maanden of straks per halfjaar een injectie of andere toediening kunt krijgen, dan levert dat voor sommige mensen minder ziektelast op en dus ook een betere kwaliteit van leven. Dat is een heel belangrijke ontwikkeling.”

Als ik zie hoeveel pillen andere mensen soms moeten slikken, gaan wij dan niet te ver?

B: “Nee! Mensen hebben recht op goede zorg, op de best mogelijke zorg. En ik zou juist mensen met andere aandoeningen ook willen stimuleren op te komen voor zichzelf. Ik denk dat patiënten en patiëntenorganisaties veel te vaak en veel te lang een afwachtende houding aannemen. Maar soms moet je ietsje harder roepen om te bereiken wat je voor ogen hebt.

Anders horen ze je niet. We zijn een patiëntenvereniging, maar we zijn ook activisten. We komen op voor onze belangen. En daarbij zijn er echt nog mogelijkheden tot verbetering.”

Voorzitter Bertus Tempert: "We zijn een patiëntenvereniging, maar we zijn ook activisten. We komen op voor onze belangen."

P: “Ik denk ook dat waar we nu zijn, dat mede te danken is aan de patiëntenvereniging die soms dingen heeft afgedwongen. Om te zorgen dat er onderzoek werd gedaan, of dat er anders naar werd gekeken. Er zijn altijd verschillende belangen, ook in een zorgproces. Het is onze taak

15

we ook lang strijd hebben moeten leveren om ons te organiseren en op te komen voor onze rechten.”

P: “Dat is de basis en de kracht geweest van de vereniging. Dat heeft meteen ook een risico in zich, namelijk dat de homo’s voor elkaar zorgen en dat de anderen het zelf maar moeten uitzoeken.”

B: “Het is wel een taak en een zorg van de vereniging om dat te voorkomen, en dus zo veel mogelijk mensen te includeren. We zijn er voor iedereen met hiv, en iedereen moet zich ook thuis voelen binnen de vereniging."

We organiseerden de laatste tien jaar veel bijeenkomsten: Positief geluid, Share the Power, Aids 2018 en tal van activiteiten in de regio’s en groepen. Wat is daar het belang van?

Directeur Pieter Brokx: "Het is onze taak om het belang van de patiënt voorop te zetten; de belangen van al die anderen komen daarna."

om dat belang van de patiënt voorop te zetten; de belangen van al die anderen komen daarna. De patiënt hoort op de eerste rij.”

Hoe komt het dat wij wel zover komen, en dus soms dingen hebben kunnen afdwingen?

B: “Omdat we deels onze wortels hebben in de homobeweging. Waar

plus> #16 voorjaar 2021

B: “Onderling contact en ondersteuning is een van de drie pijlers. Je leert van elkaar, je kunt uitwisselen, je kunt elkaars verhalen horen, je geeft elkaar tips. En je hebt het gevoel er niet alleen voor te staan. Daardoor staan mensen sterker in hun schoenen. Dat is kwaliteit van leven, dat is winst.”

P: “Absoluut. Al onze activiteiten op dit vlak zijn een generieke oplossing voor het maatwerk dat we eigenlijk zouden willen leveren. Maar daar

jubileum

hebben we de middelen niet voor.

Dus zijn er generieke oplossingen, zoals een bijeenkomst waar iedereen heen kan gaan. Daar zal niet iedereen voor 100% bediend worden in zijn behoefte, maar wel voor een deel.”

Komt er een herhaling van het onderzoek Positief geluid uit 2015?

P: “Dat was een once-in-alifetime-activiteit waar heel veel tijd en geld in is gestoken. Ik denk niet dat we dat ooit nog een keer kunnen doen. Wel heeft Sarah Stutterheim (onderzoeker van Maastricht University op het gebied van stigmatisering, red.) het stigmaonderzoek van twaalf jaar geleden herhaald. Ik denk dat dat voor nu het best haalbare is. Ondanks dat we geen onderzoeksorganisatie zijn, werken we wel vaak mee aan onderzoek.

Dat willen we ook blijven doen. Het onderzoek naar genezing begint nu pas goed los te barsten en het is cruciaal dat mensen met hiv daarbij betrokken zijn, op de eerste rij.”

2020 was ons jubileumjaar, maar werd vooral het jaar van corona.

Welke gevolgen heeft dat voor ons?

P: “Dat weten we nog niet.

We hebben wel een angstig vermoeden dat de relatie met de vrijwilligers eronder te lijden heeft

gehad. Ondanks dat we best wat inspanningen hebben gedaan om ze te laten weten dat we aan ze denken. Dus het is de vraag of we nog steeds al onze vrijwilligers hebben die zich er straks weer met hart en ziel voor gaan inzetten, of dat er een aantal is afgevallen. De directe ondersteuning van mensen met hiv was ook ingewikkeld. Dat hebben we anders moeten invullen, binnen de regels, en dat bleek soms heel lastig.”

B: “Ons jubileumjaar is in het water gevallen. Geen jubileumbijeenkomst, geen activiteiten in de regio… allemaal momenten van contact die niet konden doorgaan. Ik ben net als Pieter benieuwd hoe we eruit tevoorschijn komen. Maar we zijn als vereniging ook veerkrachtig gebleken. We weten elkaar binnen de vereniging inmiddels goed via Zoom te vinden. En dat medium zorgt er ook weer voor dat je nieuwe mensen treft in de meetings.”

P: “We zijn ook een stuk efficiënter geworden. Straks moeten we de balans erin vinden: wat doen we face-to-face en wat kan digitaal.

Zeker voor de uitwisseling met leden is Zoom een uitkomst.

We hebben echt bijeenkomsten gehad waaraan mensen hebben deelgenomen die zeiden niet ervoor naar Amsterdam gegaan te zijn, maar nu wel te kunnen en willen meepraten.”

17

En hoe zien jullie de toekomst van de vereniging en van de mensen met hiv?

P: “Deze zomer is er weer de vijfjaarlijkse vergadering van UNAIDS, het programma van de Verenigde Naties dat zich richt op de bestrijding van hiv en aids. Normaal is die in New York, maar die vindt nu digitaal plaats. Nederland heeft zich vijf jaar geleden gecommitteerd aan goede zorg voor mensen met hiv in Nederland en daarbuiten. Samen met het Aidsfonds is het onze inzet om te zorgen dat Nederland zich opnieuw aan de doelen committeert.

Die doelen zullen weer wat scherper worden gesteld. Want als we de 90-90-90 (90% van de mensen met hiv weet zijn status, waarvan 90% medicijnen slikt en waarvan nog eens 90% een onderdrukt virus heeft, red.) hebben behaald, zijn we niet klaar. Dan willen we naar 95-95-95.

En daarna naar 100-100-100.”

B: “En dan ligt bij ons juist ook de nadruk op het vierde doel, de kwaliteit van leven. Zorgen dat mensen met hiv een plezierig leven hebben en prettig oud worden met hiv. Daar staan wij voor.”

P: “Met de daling van het aantal nieuwe hiv-diagnoses zijn we al begonnen om partijen ervan te doordringen dat als er straks geen of nauwelijks nieuwe hiv-diagnoses zijn, het dan niet is afgelopen. Dan hebben we namelijk zo’n 24.000

plus> #16 voorjaar 2021

mensen met hiv die zorg nodig hebben en waar wij voor van belang willen zijn. Er blijft dus voor de vereniging genoeg te doen. Mensen met hiv ervaren bijvoorbeeld nog best veel bijwerkingen. Daar moet aandacht voor blijven, omdat daar mogelijkheden liggen om de kwaliteit van leven te verbeteren. Weliswaar accepteert een deel van de mensen met hiv de bijwerkingen, maar wij vinden dat dat niet zou hoeven. Zij hoeven niet op de derde of de vierde rij te gaan zitten; ook zij horen op de eerste rij.”

B: “En het tegengaan van stigma blijft belangrijk. Al zeg ik zelf liever dat het gaat om het normaliseren van leven met hiv en het empoweren van mensen met hiv. Daar zijn we heel erg mee bezig. En daar blijven we mee doorgaan. Om mensen beter in hun vel te laten zitten waardoor ze zich sterker voelen, en daardoor beter met stigma kunnen omgaan.

Alleen omdat we hiv hebben, wordt er door anderen soms raar tegen ons aangekeken of worden we anders behandeld. De Hiv Vereniging maakt mensen met hiv sterker.”

Bovenstaande is een verkorte weergave van het interview met Bertus Tempert en Pieter Brokx. Lees op hivvereniging.nl/jubileum het uitgebreidere interview met hen.

column

LUISTEREN Beeld: Alex Waltl

Tijdens een aantal gesprekken en bijeenkomsten gedurende het afgelopen jaar, werd mij eens te meer duidelijk hoe belangrijk het is om met een open vizier een gesprek in te gaan. Soms betrap ik mezelf erop dat ik in mijn hoofd al een beeld heb geschetst van een persoon of een situatie zonder zijn of haar verhaal gehoord te hebben.

Deze zomer sprak ik als peer-counselor met een heteroseksuele vrouw die recentelijk te horen had gekregen dat zij, net als ik, leeft met hiv.

Ik ging de ontmoeting in met mijn eerdere ervaring met peercounselinggesprekken; gesprekken met tot dan toe enkel homomannen van rond mijn leeftijd woonachtig in Amsterdam. Terwijl ze haar verhaal vertelde, merkte ik dat ik moest schakelen, me in haar schoenen moest proberen te verplaatsen, om aan

te sluiten bij dingen die zij in haar leven tegenkomt in relatie tot haar hiv-diagnose.

Natuurlijk, er waren veel overeenkomsten in onze ervaringen, vooral met betrekking tot de eerste weken nadat we het nieuws te horen hadden gekregen. Maar ik heb soms ook eerlijk tegen haar gezegd dat de dingen die ze me vertelde voor mij als homoman compleet nieuw waren. Het was een fijn gesprek, waarin we veel van elkaar geleerd hebben.

Dat verschillen in ervaring en beleving niet enkel te maken hebben met bijvoorbeeld gender en seksualiteit, werd mij ook duidelijk toen ik sprak met een homoseksuele man van mijn leeftijd, die als internationale uitwisselingsstudent naar Nederland was gekomen. Hij worstelde met zijn diagnose in relatie tot religie en familietradities. Ook al ben ik van huis uit met de Bijbel opgevoed en

zat ik bijna elke zondag keurig in de kerk, ook in dit gesprek was het belangrijk goed te luisteren. Zijn verhaal bleek wel degelijk anders te zijn dan het mijne.

Mijn referentiekader en gedachtewereld zijn immers geen algemene en neutrale waarheid, maar specifiek voor mij.

Als peer-counselor hoop ik anderen die leven met hiv op een bepaalde manier gerust te kunnen stellen en zich comfortabel te laten voelen om open over hiv te kunnen praten.

Uiteraard levert het mijzelf ook iets op. Het laat mij meer dan eens reflecteren op mijn eigen diagnose en leven met hiv.

Derk Mooiweer, peer-counselor

19

Het online overleg over het actieplan voor de opzet van de ledenraad en de uitvoeringsraad o.l.v. Mechel Mangelmans.

Ieder laat hier een symbool zien dat volgens hem/haar te maken heeft met de bestuurlijke ontwikkeling.

plus> #16 voorjaar 2021

vereniging

DE STRUCTUUR VERANDEREN – VOOR MEER INVLOED Tekst: Sien van Oeveren Beeld: Hiv Vereniging In een vereniging bepalen de leden wat belangrijk is, welke prioriteiten er spelen en ze melden wat de behoeften en wensen zijn. Binnen de Hiv Vereniging is daaraan altijd tijdens de Algemene Ledenvergadering vormgegeven. Maar de overtuiging is dat het nóg beter kan.

In november 2020 is dat bevestigd toen de najaarsledenvergadering de notitie 'Bestuurlijke ontwikkeling' heeft aangenomen.

Aan de notitie 'Bestuurlijke ontwikkeling' is een lang voorbereidingstraject voorafgegaan.

Het doel van deze notitie is de structuur van de vereniging aanpassen, zodat de leden nog meer invloed hebben op het beleid en de prioriteiten. Zo’n drie jaar geleden zijn al de eerste stappen gezet richting deze notitie. Als eerste stap heeft het bestuur zich door een specialist in verenigingszaken laten informeren. Vervolgens is er een werkgroep opgestart die zich heeft laten inspireren door andere organisaties. Zo is de werkgroep bijvoorbeeld op bezoek gegaan bij de Stomavereniging, die wat grootte betreft vergelijkbaar is met de Hiv Vereniging en een proces van verandering net had afgerond.

‘Zorgvuldigheid, de tijd nemen én de leden betrekken bij de ontwikkeling’ zijn de belangrijkste conclusies van de werkgroep – en die zijn de afgelopen jaren serieus genomen.

Dat sluit ook aan bij een belangrijk uitgangspunt van de vereniging zelf: meaningful involvement of

people living with hiv/aids (MIPA); met andere woorden: betekenisvolle betrokkenheid van mensen met hiv (meer informatie hierover op hivvereniging.nl/mipa). Tijdens het hele proces zijn leden, vrijwilligers en medewerkers van de vereniging geïnformeerd en gevraagd om input en reacties. Want de uiteindelijke drijfveer achter de aanpassing van de structuur van de vereniging is om mensen met hiv een invloedrijke “Ik ben ervan overtuigd dat ook in een relatief kleine vereniging een ledenraad de democratie versterkt. Juist als deze bestaat uit een zeer divers ledenbestand, dat over het hele land verspreid woont. Elk lid kan stemmen op vertegenwoordigers. Daardoor krijgt de ledenraad mandaat van een brede basis.”

Leo de Kam, penningmeester

21

positie te geven en te betrekken bij beslissingen die over leven met hiv gaan.

Wat betekent het voor jou als lid Twee belangrijke nieuwe ontwikkelingen zijn de opzet van een ledenraad en een uitvoeringsraad, die beiden worden beschreven in de (concept)statuten en het (concept) reglement en in dit artikel worden toegelicht. Dit zijn straks dé organen binnen de vereniging waar leden hun invloed kunnen uitoefenen. Bij de ledenraad, de vervanger van de huidige Algemene Ledenvergadering, zijn dat álle leden van de vereniging.

De uitvoeringsraad is een nieuw orgaan waarbinnen de vrijwilligers, die meestal ook lid zijn van de verenging, hun stem kunnen laten horen. Zo wordt het beleid van de vereniging écht vanuit de basis aangestuurd.

In de komende Algemene Ledenvergadering op 22 mei aanstaande worden de aangepaste statuten en het aangepaste huishoudelijk reglement ter goedkeuring voorgelegd aan de dan aanwezige leden. Worden deze aangenomen, dan kan de bestuurlijke ontwikkeling in praktijk worden gebracht.

De ledenraad Elk lid van de vereniging kan actief bijdragen aan het succes van de in te stellen ledenraad. Deze ledenraad is namelijk de vertegenwoordiging van álle leden van de vereniging.

plus> #16 voorjaar 2021

Diegenen die zitting hebben in de ledenraad (min. 7 – max. 15 leden) worden gekozen door de leden. De ledenraad zelf kiest op haar beurt de bestuursleden en controleert het bestuur. Zij stelt de strategische doelen en de jaarlijkse prioriteiten vast en oordeelt over eventuele statutenwijzigingen en aanpassingen van het huishoudelijk reglement.

“De ledenraad fungeert als hoogste orgaan van de vereniging en vervangt daarmee de Algemene Ledenvergadering.

De leden in de ledenraad vertegenwoordigen de verenigingsleden. Zij oefenen invloed uit op de ontwikkeling van beleid, ze kiezen de bestuursleden en beoordelen de resultaten die de vereniging heeft bereikt.”

Ed Rosbergen, secretaris landelijk bestuur

Een belangrijke positie dus. De ledenraad bepaalt straks de koers van de vereniging. Dit voorjaar wordt de procedure voor de verkiezingen van de leden voor de ledenraad zorgvuldig uitgewerkt. Het zal er in het kort op neerkomen dat geïnteresseerden zich als kandidaat-lid kunnen aanmelden bij de kiescommissie. Daarna wordt

hun gemotiveerde kandidaatstelling op verschillende manieren onder alle leden bekendgemaakt. Ook de gang van zaken van de verkiezingen en de stemprocedure zal voor iedereen inzichtelijk zijn, zodat alle leden hun mening kunnen vormen en hun stem kunnen uitbrengen.

De uitvoeringsraad Tot nu toe komen de coördinatoren of vertegenwoordigers van regio’s, groepen en producten (de workshopreeks, het Servicepunt, peer-counseling, voorlichting en de mediapool) twee keer per jaar bijeen om zaken te bespreken tijdens het zogeheten coördinatorenoverleg. Hier worden onderwerpen aangedragen, activiteiten ontwikkeld en ervaringen uitgewisseld. De bijeenkomst wordt gewaardeerd, vooral omdat iedereen met een warm hart en veel energie zich inzet voor diverse activiteiten binnen en buiten de vereniging en op zo’n moment inspiratie kan opdoen en meningen kan uitwisselen. In de nieuwe opzet wordt dit overleg omgevormd tot de uitvoeringsraad.

Het woord zegt het al: het draait nog steeds om de mensen die activiteiten uitvoeren. Binnen deze officiële positie krijgen zij een extra middel, namelijk de mogelijkheid een zwaarwegend advies uit te brengen aan het bestuur. Dat moet op haar beurt dit advies serieus overwegen en een onderbouwde uitleg geven over wat het bestuur wel of niet met het gegeven advies gaat doen. Hiermee krijgen de vrijwilligers

“Vrijwilligers hebben direct contact met onze doelgroep, en weten als geen ander waar de wensen en behoeften in ondersteuning liggen. Met de invoering van de uitvoeringsraad kunnen we die nog zichtbaarder maken en mede richting bepalen.

Om er zo nog meer te zijn voor de mensen die leven met hiv.”

Henk-Jan Meppelink, vrijwilliger werkgroep Bestuurlijke ontwikkeling

Foto: Marjolein Annegarn

vereniging

een duidelijke en erkende plek binnen de organisatiestructuur van de vereniging.

Taken en bevoegdheden bestuur en directeur In de huidige statuten staat een dagelijks en een algemeen bestuur beschreven, met ieder een eigen vergaderritme. Al geruime tijd geleden is van deze constructie afgestapt en vergadert het bestuur altijd in zijn geheel. Verder is het feit dat bestuursleden actief betrokken zijn bij werkgroepen en daar soms leiding aan geven, een serieus risico op conflicten tussen medewerkers, directie en bestuur. In de nieuwe (concept)statuten wordt de hoofdtaak van het bestuur als volgt beschreven: het uitvoeren en bewaken van

23

“Met het opheffen van aparte vergaderingen van het dagelijks bestuur besparen we veel tijd en energie en doen we dingen niet dubbel.

Vergaderen met een algemeen bestuur is efficiënter. Het hele bestuur draagt immers verantwoordelijkheid voor de genomen beslissingen.”

Bertus Tempert, voorzitter

de werkgever van de directeur, waarbij de voorzitter een duidelijke leidinggevende rol heeft.

Ook de positie, taken en bevoegdheden van de directeur worden beter uitgewerkt en aan de realiteit aangepast. Als werkgever van de medewerkers zorgt de directeur ervoor dat jaarplannen, inclusief de begroting, aan het bestuur worden voorgelegd. Ook legt hij verantwoording af over de uitvoering van die plannen. Naast het aansturen van de medewerkers is de directeur ook de ‘werkgever’ van de vrijwilligers;

plus> #16 voorjaar 2021

daarmee staat hij garant voor het kunnen uitvoeren van activiteiten.

De voorzitter en directeur vertegenwoordigen samen, of ieder op zich, de vereniging in interne en externe communicatie. De medewerkers van het landelijk bureau hebben ieder een specifieke taak (zoals ondersteuning vrijwilligers; belangenbehartiging; communicatie en informatievoorziening; onderzoek; opstellen beleidsplannen; financiën en administratie) en leggen verantwoording af aan de directeur.

“In het organogram lopen geen lijnen tussen de ledenraad, de uitvoeringsraad en het landelijk bureau. Dat is omdat dit overzicht laat zien wie aan wie verantwoording aflegt. In de praktijk zullen er wel communicatielijnen zijn die ervoor zorgen dat de medewerkers beide raden voorzien van up-todate informatie en vragen beantwoorden.”

Pieter Brokx, directeur Volgende stappen Zoals al gemeld staat de goedkeuring van de nieuwe statuten en het nieuwe huishoudelijk reglement

Foto: Marjolein Annegarn

Foto: Jeanette Cornelisse

de strategische doelen van de vereniging en deze ter goedkeuring voorleggen aan de ledenraad. De bestuursleden hebben dus geen rol meer in de uitvoering en sturen geen medewerkers aan. Wel is het bestuur

vereniging

Organogram van naar

Algemene Leden Vergadering

Ledenraad

Algemeen Bestuur

Advies

Algemeen Bestuur

Dagelijks Bestuur Werkgroepen en commissies

Directeur

Directeur Uitvoeringsraad Groepen

Medewerkers

Medewerkers

Groepen Werkgroepen en commissies

Regio’s

Producten

op de agenda van de Algemene Ledenvergadering op 22 mei aanstaande. Als de leden ermee instemmen, kan het opzetten van de ledenraad en de uitvoeringsraad beginnen. Daarop vooruitlopend heeft de werkgroep, samen met het bestuur en de medewerkers, eind januari een begin gemaakt met het opstellen van een actieplan. Vanuit het landelijk bureau zullen de leden via verschillende kanalen worden geïnformeerd over de opzet van de ledenraad, de ondersteuning van potentiële kandidaten (denk aan het presenteren van zichzelf, eventuele bijscholing of training) en de manier waarop geïnteresseerden zich kunnen aanmelden. Ook de organisatie van de verkiezingen zal breed worden verspreid en grondig worden uitgelegd. Want we gaan voor een ledenraad met daarin gemotiveerde en bekwame mensen, die met vertrouwen gekozen zijn

Regio’s

Producten

door de leden. Ook kan een start worden gemaakt met het omvormen van het coördinatorenoverleg in de uitvoeringsraad. Dit overleg zal bij elkaar worden geroepen om de nieuwe opzet te bespreken, vorm te geven en te vieren.

“Als belangenvereniging bereiken we onze doelen het best als we goed op de hoogte zijn van wat er speelt bij de leden. Als lid van de ledenraad ben je een actief onderdeel van de vereniging.

Ben je betrokken bij het opstellen van doelen, prioriteiten en het realiseren van die doelen tijdens de activiteiten, georganiseerd vanuit de vereniging.”

Cees Janssen, vrijwilliger werkgroep Bestuurlijke ontwikkeling

25

plus> #16 voorjaar 2021

vrijwilliger

“JE EIGEN LEVEN MOET JE ZELF MAKEN” Tekst: Tomas Derckx Beeld: Henri Blommers Het spreekwoordelijke goud van de Hiv Vereniging zijn de vrijwilligers die met elkaar zorgen voor tal van activiteiten door het hele land.

In deze rubriek zet plus> er iedere keer eentje in het zonnetje. Deze keer: Ed, landelijk secretaris van de Hiv Vereniging.

Vrijwilliger: Ed Rosbergen Vrijwilligersfunctie: landelijk secretaris van het bestuur Leeftijd: 61 jaar Hiv-leeftijd: onbekend – diagnose in 2006 Levensmotto: Je moet niet alleen halen, maar je moet ook brengen Wat heb je zelf aan de Hiv Vereniging gehad?

“Ik ben in 2005 vanuit Groningen in Rotterdam gaan werken en wonen, en had maar een beperkt netwerk. Na een heftig ziekbed als gevolg van de vergevorderde hiv-infectie ben ik uiteindelijk afgekeurd. Ik heb toen heel veel gehad aan de informatie van de Hiv Vereniging. Ik ben heel erg van de solidariteit, want samen sta je altijd sterker dan in je eentje, dus voor mij was het logisch om ook

vrijwel direct lid te worden. Naast de informatie en de solidariteit leverde dat natuurlijk ook een heel nieuw netwerk op. Bij de activiteiten van de Hiv Vereniging kom je allerlei mensen tegen die allemaal ergens vandaan komen en allemaal een eigen verhaal hebben en die je wellicht van tevoren niet zelf zou uitkiezen. En juist dat geeft een heel verfrissende kijk op de werkelijkheid en op de betrekkelijkheid van je eigen bestaan. Ik ben van nature een beschouwer. Ik bekijk de dingen vaak als het ware vanuit de coulisse.”

Wat is je motivatie om vrijwilligerswerk te doen?

“Vrijwilligerswerk heeft voor mij alles te maken met maatschappelijke betrokkenheid, het nut van het algemeen. Je kunt niet alleen maar toeschouwer zijn, je moet ook wat doen in de samenleving. Je moet bijdragen. Dat is voor mij altijd een drijfveer geweest om dingen op te pakken. En vrijwilligerswerk

27

is ook ontzettend leuk. Ik heb vaak wel een mening en bemoei mij graag met zaken als het om belangenbehartiging gaat. Ik denk dat dat van mijn grootvader komt, van moederszijde. En misschien ook wel een beetje van mijn vader.

Die is ook altijd wel een bijdrager geweest. Van huis uit heb ik erg geleerd om ‘mijn steentje bij te dragen’. Dat zit er gewoon in. Het idee dat je niet afzijdig kunt blijven in de samenleving. Immers, je moet niet alleen komen halen, je moet ook brengen. Dat is ook wel een beetje mijn motto in het leven.”

Wat levert het vrijwilligerswerk voor jou op?

“Een netwerk van leuke mensen.

Het levert mij ook verbinding op met de samenleving. Voldoening.

Je gaat kriskras door alle lagen van de bevolking, maar ook door

plus> #16 voorjaar 2021

alle bestuurs- en politieke lagen.

En je hebt bepaalde doelstellingen met elkaar gemeen. Het voelt goed om daaraan deel te nemen. Dat niet alles lukt, dat is ook evident.

Ik ga er niet van sippen. Je hoort mensen wel eens zeuren over 'die samenleving'. Dat dit niet deugt of dat dat niet deugt. Ja, het zal allemaal wel, maar wat draag je daar dan zelf aan bij? Wat ik heel essentieel vind in empowerment is dat je mensen het gereedschap geeft zodat ze zélf de dingen in elkaar kunnen knutselen, zoals ze dat zelf willen – en niet een kant-en-klaarproduct aangeleverd krijgen. Je eigen leven moet je zelf maken. En het enige wat de vereniging kan doen, is handvatten geven en gereedschap aanreiken.

Maar je moet het wel zelf doen.”

Wat is jouw rol als secretaris en welke invloed heeft jouw functie op de achterban?

“Formeel ben ik als secretaris verantwoordelijk voor het bewaken van alle processen die gaande zijn in de vereniging. En een secretaris zorgt dat de vereniging volgens de statuten functioneert. Die verantwoordelijkheid zit soms in kleine details, en soms in belangrijke dingen. Als het bestuur een bepaalde kant op wil, kan het zijn dat ik op een gegeven moment moet zeggen: ‘ja, dat kunnen we wel willen, maar dat kan niet volgens de statuten’. Daarnaast

Waarom zou je andere mensen aanraden vrijwilligerswerk te gaan doen, en specifiek een functie als secretaris?

“Eerst even het vrijwilligerswerk, want dat is altijd leuk. Dat is dankbaar werk ook. Het levert altijd nieuwe inzichten, kennis

en vaardigheden op. Het functioneren in een grote landelijke belangenorganisatie is echt iets anders dan het functioneren in bijvoorbeeld een Vereniging van Eigenaren. De Hiv Vereniging staat ook duidelijk ergens voor.

Als secretaris maak ik deel uit van processen die veranderingen teweegbrengen. De Hiv Vereniging zit met het Aidsfonds aan tafel, maar ook met wetenschappers, de overheid en zorgverleners. Het is ontzettend leuk en spannend om daaraan te kunnen bijdragen. En als je specifiek iets op bestuursniveau wilt bijdragen, is de functie van secretaris wellicht een interessante.

Als je bestuurslid wilt zijn van de Hiv Vereniging moet je willen meedenken en meebeslissen.

Kortom, veel brengen! En het vrijwilligerswerk doe je niet alleen voor jezelf, maar raakt ook de samenleving en de leden van de vereniging. Je moet echt voor de belangenbehartiging willen gaan!”

vrijwilliger

ben ik als secretaris de steun en toeverlaat voor de voorzitter. Ik ben onderdeel van het bestuur, dus ik bestuur en beslis mee.

Als secretaris draag ik bij aan de ontwikkeling van allerlei voorstellen die weer tot besluitvorming leiden. Je hebt als secretaris een belangrijke stem in welke kant de vereniging opgaat. Je moet je als bestuurslid wel bewust ervan zijn dat je een grote verantwoording draagt voor datgene wat er binnen de vereniging allemaal gebeurt. En het is leuk om invloed te hebben, je ideeën te delen met andere bestuursleden en de nodige besluiten nemen. Daar gaat het om bij het besturen van een vereniging.”

Ed stopt binnenkort als landelijke secretaris en dus komt er een bestuursfunctie secretaris vrij in het Landelijk Bestuur van de Hiv Vereniging. Heb je interesse, kijk dan op hivvereniging.nl/secretaris.

Wil jij op een andere manier vrijwilliger worden voor de Hiv Vereniging?

Neem dan contact op met het Servicepunt voor meer informatie. Het Servicepunt is bereikbaar op 020 - 689 25 77 (geopend op ma, di en do van 14.00 - 22.00 uur) of via servicepunt@hivvereniging.nl.

29

Heb je vragen over hiv en corona? twijfels over het coronavaccin? behoefte aan een gesprek?

Bel dan ons Servicepunt

020-689 25 77 maandag, dinsdag en donderdag van 14.00 - 22.00 uur of mail naar: servicepunt@hivvereniging.nl

Experts in leven met hiv www.hivvereniging.nl

VACCINEREN

Er zijn veel vragen over de veiligheid van dit vaccin en over de bijwerkingen ervan op langere termijn.

Ook is er onrust over de vraag of het vaccin niet veel te snel is ontwikkeld omdat de farmaceuten alleen maar geld willen verdienen.

De zorgen die ik hoor, gaan met name over de langetermijnbijwerkingen van het vaccin. Ik moet dan altijd meteen terugdenken aan de jaren negentig. Toen was ieder nieuw hivmedicijn levensreddend, langetermijnbijwerkingen of niet. Veel mensen

hadden toen geen keuze om die medicijnen wel of niet te nemen. En in al die jaren daarna kwamen er steeds nieuwe medicijnen op de markt, ook nu nog.

Zo komen over niet al te lange tijd de injecteerbare medicijnen eraan. En zoals elke keer hebben veel mensen met hiv, ondanks het feit dat het een nieuw medicijn is, belangstelling ervoor.

Ik vind dat mooi om te zien, dat vertrouwen dat mensen die leven met hiv hebben in de wetenschap en in de medische wereld.

Daar kunnen anderen wat van leren, denk ik.

Er zijn mensen die om veel verschillende redenen geen vaccin tegen COVID-19 willen hebben. Deze mensen realiseren zich waarschijnlijk niet dat het ook heel anders kan. Toen het hiv-virus was geïdentificeerd, dacht men dat er ook heel snel een vaccin zou zijn en dat er snel een

column

De eerste vaccinaties tegen COVID-19 zijn in Nederland alweer een paar maanden geleden gezet. De eerste vaccinatie in mijn ziekenhuis, het Rijnstate in Arnhem, vond ik een geweldig moment en voor mij voelde het echt als het begin van het einde van deze pandemie.

einde zou komen aan de aidsepidemie. Nu, bijna 35 jaar later, is er nog steeds geen vaccin tegen hiv.

Wat had een vaccin veel leed kunnen voorkomen!

Onderzoekers verwachten dat het vaccin tegen hiv er gaat komen, maar dat kan nog jaren duren.

Wel leveren de kennis en technologieën die zijn ontwikkeld in de zoektocht naar het hivvaccin nu een bijdrage in het onderzoek naar andere virussen, zoals corona. Zo heeft het lange wachten tóch wat opgeleverd. En gelukkig kan iedereen die leeft met hiv ook het coronavaccin krijgen – dat is wel zo eerlijk.

Gerjanne ter Beest, verpleegkundig consulent hiv Rijnstate Arnhem

31

PETITIE ‘BEWIJSLAST ONMOGELIJK’ VRAAGT KOERSWIJZIGING IND Tekst: Ronald Brands en Tomas Derckx Beeld: xxx Mensen met hiv die om medische gronden verblijf in Nederland aanvragen, moeten kunnen aantonen dat er in hun eigen land geen enkele kans op toegang tot een hiv-behandeling is. Dit bewijs moet door hen zelf worden verzameld, maar dit is in de praktijk vrijwel niet haalbaar.

Zij zijn juist uit hun land vertrokken vanwege discriminatie en stigma en het ontbreken van een hiv-behandeling. Reden voor de Hiv Vereniging om met een petitie kritische vragen te stellen aan de politiek over het inhumane beleid van de Immigratie- en Naturalisatiedienst.

De Hiv Vereniging heeft samen met de Nederlandse Vereniging van HIV Behandelaren (NVHB), de beroepsafdeling V&VN Verpleegkundig Consulenten Hiv en Aidsfonds – Soa Aids Nederland de petitie 'Bewijslast onmogelijk' aangeboden aan de vaste commissie Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer. Met de petitie vragen wij aandacht voor de inhumane manier waarop de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) een aanvraag voor verblijf op medische gronden behandelt. De petitie is op dinsdag 26 januari door onze voorzitter, Bertus Tempert, aangeboden aan de commissie tijdens een online bijeenkomst.

“De werkwijze van de IND waarin ze mensen met hiv een onmogelijke bewijslast vragen, is met recht ‘ongekend inhumaan’ te noemen”, aldus Bertus Tempert. “Dit is schadelijk voor de gezondheid van

plus> #16 voorjaar 2021

mensen met hiv die op medische gronden verblijf aanvragen. De menselijke maat moet terug.”

Wat is er aan de hand?

De IND legt de bewijslast voor het ontbreken van toegang tot een hiv-behandeling in het thuisland volledig bij de aanvrager.

Dit is vrijwel niet haalbaar en de vereniging vindt dat de IND zijn werkwijze moet aanpassen. Met de petitie doen de Hiv Vereniging en haar partners een dringende oproep aan de IND om een reële toets toe te passen bij aanvragen, en de bewijslast niet langer alleen bij de aanvrager neer te leggen. Momenteel moet iemand bijvoorbeeld bewijzen dat toegang tot een hiv-behandeling onmogelijk is, er geen behandelmogelijkheden zijn, behandeling te duur is en afstand naar het ziekenhuis te groot.

empowerment

Wat is een aanvraag op medische gronden?

Bij dit soort aanvragen gaat het erom dat de gezondheid van de aanvrager in gevaar is.

Bijvoorbeeld een aanvrager met hiv die geen toegang tot hivzorg heeft in eigen land. Deze procedure is dus anders dan een asielaanvraag. Dan gaat het om iemand die om persoonlijke redenen heeft moeten vluchten voor de situatie in het eigen land (bijvoorbeeld door oorlog of vervolging). Hiv is geen reden voor asielaanvraag. Als een verblijf op medische gronden is toegestaan voor drie jaar, kun je daarna wijziging van verblijfsdoel aanvragen, dat dan niet meer samenhangt met je medische situatie, maar bijvoorbeeld op humanitaire gronden. Dit is een vergunning voor vijf jaar en de laatste fase van de procedure.

Nederland veilige haven?

Mensen met hiv verwachten veiligheid en begrip voor hun uitzichtloze situatie bij hun aanvraag voor verblijf op medische gronden in Nederland. Niets is minder waar. De IND achtervolgt hen met jarenlange procedures, wat zorgt voor lichamelijke en geestelijke klachten.

Veel argumenten en bewijzen van de advocatuur worden door de IND verworpen.

De reden voor de Hiv Vereniging om de inhumane werkwijze van de IND bij de politiek aan de orde te stellen, is een schrijnende zaak van een man met hiv uit Albanië. In deze zaak moet hij vraag na vraag van de IND bewijzen, maar telkens is het bewijs niet goed genoeg.

Overzichten van zorgverzekeringen in het land, die bestaande condities zoals hiv uitsluiten, worden als onvoldoende bewijs afgewezen.

De man heeft multiresistente hiv, waardoor hij maar beperkte hivmedicatie kan gebruiken voor zijn behandeling. Deze medicatie is in Albanië niet beschikbaar. De IND geeft aan dat hij maar medicatie moet proberen, kijken of het werkt – met alle gevolgen van dien. Zijn hiv-behandelaar in Nederland vindt dit een levensgevaarlijk voorstel.

Naast deze zaak krijgt de vereniging meer voorbeelden binnen waarbij de IND mensen met hiv in een onmogelijke situatie brengt. Wij vragen ons dan ook af: is terugsturen het ultieme doel van de IND? Ook

33

als de IND hiermee hun doodvonnis tekent? Dit is juist wat het Paposhvili-arrest wil voorkomen.

Paposhvili belangrijk voor mensen met hiv De IND lijkt nog steeds niet goed op de hoogte te zijn van het Paposhvili-arrest van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) uit 2016. Dat arrest stelt vast dat bij een aanvraag voor verblijf op medische gronden een reële toets moet plaatsvinden van alle toegankelijkheidsaspecten in het land van herkomst. De IND zou met dit arrest haar beoordelingen juist menselijker moeten maken, maar houdt zich vast aan een bureaucratische interpretatie ervan en wijst bewijsbronnen af die het EHRM heeft goedgekeurd, zoals ‘country reports’ en ‘cascades of care’ van UNAIDS, WHO en The Global Fund.

Huidige praktijk vraagt om oplossing Al jaren vraagt de Hiv Vereniging aan de Haagse politiek om het migratie- en asielbeleid humaan te maken voor mensen met hiv. De vereniging stelt hierbij dat, indien iemand met hiv moet terugkeren naar het land van herkomst, de hiv-behandeling beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar moet zijn voor een langere periode. Helaas ontvangen we de afgelopen jaren steeds meer vragen van advocaten

plus> #16 voorjaar 2021

over de beschikbaarheid van hivmedicatie in de herkomstlanden van hun cliënten en horen we ook steeds meer kritische geluiden van hen over de bewijslast waarmee hun cliënten worden opgezadeld.

De Hiv Vereniging heeft geen informatie beschikbaar over medicatie in andere landen, maar wijst hen er wel op dat zij in hun juridische procedures het grote belang benadrukken van continuïteit van de hiv-behandeling en dat discriminatie en stigma van mensen met hiv ter plaatse de continuïteit van zorg in de weg kunnen staan.

In 2020 ging het bijvoorbeeld om landen als Nigeria, Suriname, Oezbekistan, Jordanië, Colombia, Niger, Albanië, Brazilië, Oeganda en Venezuela.

Ook hiv-behandelaren en -consulenten worden in hun praktijk geregeld geconfronteerd met de nijpende situatie van mensen met hiv die in procedure zitten. De hiv-behandelcentra krijgen jaarlijks ongeveer driehonderd verzoeken om informatie ten behoeve van een aanvraag bij de IND te delen. Het overgrote deel betreft aanvragen voor mensen die voor het eerst een aanvraag voor verblijf indienen.

“Hiv-behandelaren krijgen per jaar tientallen vragen voor informatie ter ondersteuning van mensen die al járen in de procedure zitten”, vertelt Jet Gisolf van de NVHB. “Er wordt steeds maar weer nieuwe informatie gevraagd. Adviezen van

hiv-behandelaren worden echter geregeld terzijde gelegd door de IND.”

empowerment

Tijd voor actie De Hiv Vereniging is met haar partners de lobby gestart en stelt hierbij vier vragen aan de politiek: 1. Neem het Paposhviliarrest serieus en voer een reële toets uit van toegankelijkheidsaspecten voor noodzakelijke zorg in land van herkomst.

2. Leg bewijslast niet eenzijdig neer bij de aanvrager, maar laat bronnen als ‘country reports’ toe als bewijs.

3. Informeer de Tweede Kamer over de manier waarop de IND gevolg geeft aan het Paposhvili-arrest in haar werkwijze.

4. Verzeker mensen met hiv die in Nederland een aanvraag hebben gedaan tot verblijf op medische gronden dat ze toegang hebben tot zorg en voorzieningen als zij in Nederland het besluit op hun aanvraag mogen afwachten.

Politiek of humaan?

De inhumane wijze waarop de IND omgaat met kwetsbare mensen die op medische gronden verblijf zoeken in Nederland moet veranderen. De IND maakt haar eigen regels, houdt een eigen interpretatie aan van het Paposhvili-arrest en handelt niet in de geest van het arrest. De komende maanden staan in het teken van de Tweede Kamerverkiezingen en een nieuw parlement. Hopelijk met een nieuwe koers op het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

De Hiv Vereniging wil een reactie op de vier vragen in de petitie.

We blijven ons ervoor inzetten dat mensen met hiv, waarvan het verzoek voor verblijf is afgewezen maar die het besluit op hun beroep in Nederland mogen afwachten, toegang tot hiv-zorg en voorzieningen houden.

De continuïteit van zorg is van levensbelang voor mensen met hiv.

Het roer in politiek Den Haag en bij de IND moet om.

Op 26 januari jongstleden is de petitie 'Bewijslast onmogelijk' in een online vergadering aangeboden aan Paul van Meenen, lid van de Tweede Kamer names D66 (rechts op de foto).

Links op de foto de dienstdoende griffier.

35

kort Nieuw document levering medicatie

Medicatie voor chronisch gebruik (dus ook hiv-medicatie) mag, na de instelperiode, voor drie maanden worden meegegeven door de apotheek. We hebben ook dit jaar de voorwaarden van de zorgverzekeraars weer doorgenomen, en ook in 2021 staat dit in de voorwaarden van álle zorgverzekeraars. Ook wordt dit ondersteund door een uitspraak van het Ministerie van VWS uit 2016.

En toch weigeren sommige apotheken nog altijd om hivmedicatie voor drie maanden mee te geven. Krijg jij je medicatie ook niet voor drie maanden mee? Lees dan op hivvereniging.nl/medicatie hoe je actie kunt ondernemen. En meld het bij het Servicepunt van de Hiv Vereniging als de problemen aanhouden, dan pakt de Hiv Vereniging het samen met jou op.

plus> #16 voorjaar 2021

Meewerken aan wetenschappelijk onderzoek De Hiv Vereniging is geregeld actief betrokken bij wetenschappelijk onderzoek over hiv. We geven feedback, beoordelen onderzoeksvoorstellen, delen vragenlijsten of treden op als adviseur.

We zijn op zoek naar extra mensen die ons hierbij willen helpen. Je hoeft hiervoor geen speciale opleiding gedaan te hebben.

Lijkt het je leuk om in de toekomst hieraan mee te werken? Meld je dan aan voor de werkgroep Medische Zaken en Zorg.

Je vindt meer informatie op hivvereniging.nl/onderzoek. Daar staat ook hoe je je kunt aanmelden.

Zorgtoeslag aanvragen De inkomensgrenzen voor de zorgtoeslag zijn de afgelopen jaren ruimer geworden. Het kan dus zijn dat je een paar jaar geleden geen zorgtoeslag kon krijgen, maar er ondertussen wel recht op hebt. Heb je eerder geen aanvraag gedaan omdat je dacht niet in aanmerking ervoor te komen, of is je inkomen verminderd? Wellicht heb je wél recht op zorgtoeslag, over 2021 maar misschien ook over 2020. Je kunt namelijk nog tot 1 september 2021 de aanvraag voor 2020 indienen. Je hebt voor 2020 recht op zorgtoeslag als je een belastbaar

jaarinkomen hebt van maximaal € 30.481 (voor 2021 is dit € 31.138).

Heb je belastingtechnisch een toeslagpartner, dan is het maximale gezamenlijke jaarinkomen voor 2020 vastgesteld op € 38.945 (voor 2021 is dit € 39.979). Je belastbaar jaarinkomen wordt definitief vastgesteld n.a.v. je belastingaangifte.

Houd het bedrag van een eerdere belastingaangifte dus in gedachte als je een aanvraag voor zorgtoeslag gaat doen. Heb je recht op zorgtoeslag voor 2021, dan kun je deze tot 1 september 2022 aanvragen.

Lees meer informatie op hivvereniging.nl/zorgtoeslag.

Algemene Ledenvergadering Op zaterdag 22 mei 2021 vindt de Algemene Ledenvergadering (ALV) plaats. Tijdens deze voorjaarsvergadering worden het jaarverslag en de jaarrekening over 2020 besproken en in stemming gebracht. Een ander belangrijk onderwerp is de behandeling van de nieuwe statuten en het huishoudelijk reglement. Daarin is de gewenste bestuurlijke ontwikkeling, zoals goedgekeurd tijdens de vorige ALV, uitgewerkt. Als de leden deze aannemen, kan een start worden gemaakt met het vormen van de ledenraad en de uitvoeringsraad (meer informatie hierover lees je in het artikel ‘De structuur veranderen – voor meer invloed’ op pagina 20).

Alle leden krijgen een uitnodiging voor deze vergadering. Deze brief vind je bijgevoegd in deze editie van plus>.

Rectificatie In plus> #15 is bij het artikel Het Servicepunt 20 jaar een verouderde functietitel vermeld van Jeroen Mansvelders. Zijn functie is medewerker individuele informatievoorziening & vrijwilligersbeleid.

Activiteiten Het organiseren van activiteiten en bijeenkomsten is onder de huidige omstandigheden stukken moeilijker of zelfs niet mogelijk. Bij het ter perse gaan van deze editie van plus> zijn de vooruitzichten onduidelijk. Houd voor een actueel overzicht de online agenda op onze website in de gaten: hivvereniging.nl/agenda.

Servicepunt Hiv Vereniging, telefonisch bereikbaar op maandag, dinsdag en donderdag van 14.00 – 22.00 uur op 020 – 689 25 77 of stuur een e-mail aan servicepunt@hivvereniging.nl

37

Experts in leven met hiv De Hiv Vereniging zet zich in voor gelijke behandeling van mensen met hiv. In elke situatie, op elk moment. In alles wat de vereniging doet staat de mens met hiv centraal.

De vereniging biedt ondersteuning en ontmoeting zodat jij de regie in handen kunt nemen. Onderwerpen zoals discriminatie rondom hiv en de emancipatie van mensen met hiv stellen we strijdvaardig aan de kaak.

Daarnaast vinden we het belangrijk dat iedereen vrij kan zijn in de eigen manier van leven en daarvoor is een onbevooroordeelde manier van kijken en informatievoorziening nodig. Door de verschillende groepen binnen de vereniging met elkaar te verbinden, zijn we sterk in de behartiging van gezamenlijke en individuele belangen. We staan positief in het leven en zetten ons op een positieve manier in voor de belangen van mensen met hiv.

colofon plus> is een uitgave van de Hiv Vereniging. plus> informeert, deelt ervaringen en draagt bij aan meningsvorming. Meningen in plus> kunnen afwijken van het beleid van de Hiv Vereniging.

De Hiv Vereniging is niet aansprakelijk voor schade ten gevolge van onjuistheden. Informatie over een behandeling moet niet worden opgevat als een advies.

Editie: #16, maart 2021 Oplage: 1.650 e-mail: redactieraad@hivvereniging.nl abonnement Voor leden inbegrepen bij het lidmaatschap. aan dit nummer werkten mee Gerjanne ter Beest, Henri Blommers, Ronald Brands, Tomas Derckx, Wim Don, Renee Finkenflügel, Jeroen Mansvelders, Derk Mooiweer, Sien van Oeveren, Sander van Oorspronk, Alex Waltl druk MEO, Alkmaar Copyright 2021 Hiv Vereniging De Hiv Vereniging volgt de Creative Commonslicentie (niet-commercieel gebruik, 4.0). Artikelen uit deze uitgave mogen met bronvermelding worden overgenomen en gebruikt voor niet-commerciële doeleinden. Dit geldt niet voor het geplaatste beeldmateriaal.

Meer informatie: www.creativecommons.com.

Nog geen lid?

Je kunt de vereniging in haar werkzaamheden ondersteunen door lid te worden. Je ontvangt dan plus> direct in je brievenbus, krijgt soms korting op activiteiten en je kunt je aansluiten bij een collectieve zorgverzekering. Ook krijg je twee keer per jaar een uitnodiging voor de Algemene Ledenvergadering.

Meld je aan via: hivvereniging.nl/lid-worden.

plus> #16 voorjaar 2021

De activiteiten van de Hiv Vereniging worden mede mogelijk gemaakt door sponsoring van de hierboven vermelde organisaties en bedrijven, en door subsidie van stichting Fonds PGO en het RIVM-CIB. Geen van deze organisaties heeft invloed op de onafhankelijkheid van de redactie en/of op die van de Hiv Vereniging.

Hiv Vereniging Eerste Helmersstraat 17 - A3, 1054 CX Amsterdam Postbus 15847, 1001 NH Amsterdam T (020) 616 01 60 Servicepunt T (020) 689 25 77 E servicepunt@hivvereniging.nl hivvereniging.nl

workshop omgaan met stigma voor mensen met hiv meld je aan via: reset.hellogorgeous.nl

vereniging

Postbus 15847 1001 NH Amsterdam Eerste Helmersstraat 17 - A3 1054 CX, Amsterdam