HIMATI
The Official Student Publication of the University of the Philippines
Mindanao
Sa Likod ng mga Mapalamuting Salita
Sa nalalapit na eleksyon sa ating bansa, unti-unting na namang lumilitaw ang presensya ng mga naglalakihang mga ngiti mula sa mga kandidatong nais tumakbo sa posisyon. Kasama ng kanilang mga ngiti ang mga pangakong kanilang binibitawan.
Ang kasalukuyang administrasyong Marcos-Duterte ay nabigong ipatupad ang ipinangako nitong UniTeam at sa halip, patuloy silang nagkakawatak-watak dahil sa kanilang magkasalungat na interes.
Sa kasalukuyang administrasyon, patuloy na lumulubog ang ating bansa. Tumataas ang presyo ng mga bilihin, lalo na ng bigas, habang hindi sapat ang kinikita ng mga Pilipino upang matustusan ang kanilang pang-arawaraw na pangangailangan. Ayon sa IBON Foundation, ang average daily minimum wage sa bansa ay nasa Php 442 lamang, na higit na malayo pa sa Php 1,210 na Family Living Wage (FLW) na kinakailangan ng isang pamilyang may limang miyembro.
Bukod pa rito, ang Pilipinas ay kinilala bilang No. 1 Rice Importer sa buong mundo. Isang nakakapanlumo at kahiya-hiyang katotohanan para sa isang bansang sagana sa likas na yaman at may malawak na lupang pang-agrikultura. Mayaman ang Pilipinas, ngunit ang kayamanang ito ay patuloy na sinasamantala ng mga makapangyarihan.
Dagdag pa rito, patuloy na nagpapakatuta ang ating gobyerno sa
imperyalistang US at Tsina, kung saan mas inuuna ang interes ng mga dayuhan kaysa sa kapakanan ng sambayanang Pilipino, lalo na ng mga nasa laylayan ng lipunan.
Samantala, si Bongbong Marcos ay abala sa pagngiti sa harap ng kamera, at pagpapataas ng carbon emissions habang panay ang kanyang biyahe sa ibang bansa. Sa kanyang unang taon pa lamang, umabot na sa P392-milyon ang kanyang travel expenses, at nakalaan sa 2025 budget na higit P1 bilyon pa ang gagastusin niya para rito. Habang nagugutom ang mga Pilipino, abala ang pangulo sa paglilibot sa mundo. Hindi rin nagpahuhuli si VP Sara Duterte, na gumastos ng P125 milyong confidential funds sa loob lamang ng 11 araw. Bukod dito, may P12.2 bilyong halagang transaksyon sa Department of Education (DepEd) sa ilalim ng kanyang panunungkulan bilang DepEd Secretary. Ngayong 2025, magbabawas ng P2.08 bilyon sa badyet ng University of the Philippines, na bababa mula P24.77 bilyon patungong P22.70 bilyon.
Ang pagbawas na ito ay makaaapekto sa mga proyekto sa imprastraktura ng unibersidad, kabilang ang R2-5K program ni President Jimenez. Hindi lamang ang ating unibersidad ang
maging ang buong sektor ng edukasyon.
Ang mga problemang ito ay manipestasyon ng isang administrasyon na kung saan inuuna lamang ang kanilang pansariling interes. Nakakampanlumong marinig kung gaano kadaling gumastos ng administrasyon mula sa pera ng taumbayan habang patuloy na naghihirap ang masang Pilipino, at hindi pa maayos na nailalaan ang badyet sa mga sektor na mas nangangailangan ng suporta.
Kinakailangan ng sambayanang Pilipino ang isang administrasyong tapat na hindi pinangungunahan ng personal na interes kundi inuuna ang kapakanan ng sambayanan. Kinakailangan nating lahat ng isang administrasyon na hindi mapagsamantala at tunay na nakikialam sa mga problemang kinakaharap ng sambayanang Pilipino. Sa nalalapit na eleksyon, nawa’y huwag tayong magpalinlang sa naglalakihang mga ngiti at mapalamuting salita ng mga nais tumakbo sa kanilang posisyon. Kinakailangan ng buong sambayanang Pilipino ang isang pamunuang may tunay na malasakit sa taumbayan.
Kinakailangan ng buong sambayanang Pilipino ang isang pamunuang may tunay na malasakit sa taumbayan.
editorial board
House impeaches VP Sara; case moves up to Senate
ERL DURANGO
With 215 votes from members of the House of Representatives, the impeachment complaints filed against Vice President (VP) Sara Duterte on December 3, 2024, now moved up to the Senate.
On January 5, 2025, according to Secretary-General Reginald Velasco, right before the congress’ four-month break, more than 75% of the plus 300 members of the house— a number significantly higher than required voted in favor of the VP’s impeachment.
VP Sara’s brother, Davao City Mayor Sebastian “Baste” Duterte, was the first to respond saying, “Cornered animals become aggressive Martin Romualdez, Bongbong Marcos,” he posted on Threads.
He later expressed his frustration by the House’s “desperate” attempt to impeach Sara Duterte.
“The sinister maneuvering of certain lawmakers, led by Rep. (Janette) Garin, to hastily collect signatures and push for the immediate approval and transmittal of this baseless impeachment case is a clear act of political persecution,” he added.
On the other hand, President Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. (PBBM), on February 6, 2025, released a statement that he was not involved in the impeachment process.
In a press conference on February 7, 2025, VP Sara stated that she and her team have not given resignation any mind yet.
If impeached, VP Sara will be barred from holding any public office. However, she clarified that running for the 2028 presidential elections is still being seriously considered, but will look at the numbers and surveys before making a decision.
Relevant to this, before moving the VP’s case to the senate, lawmakers from the Makabayan Bloc faced issues regarding delays in the complaint’s legal process, allegedly caused by PBBM’s “interference”.
On January 17, 2024, the President expressed disapproval of the impeachment claiming that it would not benefit the Filipino people.
“What will happen to them—if somebody files an impeachment? It will tie down the House, it will tie down the Senate. It will just take up all our time, for what? For nothing. None of this will help improve a single Filipino life,” Marcos told reporters.
Amid clear conflict between the
President and the Vice President’s supporters, three formal complaints have been filed by the Coalition of Catholic priests, Civil Society groups such as the Alliance for Concerned Teachers, and lawmakers.
According to the 70-page complaint filed in the House of Representatives, the grounds for impeachment include violation of the Constitution, betrayal of public trust, plunder and malversation, bribery, graft and corruption, and other high crimes, which gained the support of six congressmen.
“On behalf of the Filipino people, complainants believe that it is not only the constitutional obligation of the members of the House of Representatives to impeach and for the Senate to remove from office Vice President Sara Z. Duterte. That obligation now becomes a moral one,” The complaint reads.
Nonetheless, as per the Vice President’s words, she considers the matter as an opportunity to answer the public’s questions and clear her name.
“Para sa akin, pag may impeachment complaint, that would be a way or avenue na maayos kong masagot kung ano man yung accusations sa akin dahil mayroon kasing rules ang impeachment,” VP Sara stated.
In an interview with Himati, citizens were asked for their opinions about the direction our leaders are heading.
“Kailangan buhaton nalang nila ang pag-serbisyo sa mga Pilipino, kung unsay matabang nila. Kay lisod na baya kaayo karon, kaysa mag sigi’g lalis, mag awayaway,” Jer, a University of the Philippines - Mindanao (UPMin) guard stated.
This is seconded by Rey, a tricycle driver near UPMin , “naa jud tay kabalaka uy, lahi naman gud sila… labi na diri sa Davao, murag wala na kaayoy mga hinabang kumpara sa lain nga lugar.”
He highlighted that there has been less focus on the people’s needs and more on their political conflict.
Both expressed their worries for the country’s future and suggested that service should instead be their priority.
Editor-in-Chief AJ LOZANO | Associate Editor KRIZSHA MATEO | Managing Editors ELMER JON MUPAS, CATHERINE DISCORSON
Circulations Officer JAMES PUNSALAN | Finance Officer ERVINCE APATAN | Web Manager CHRIS SAMUEL SALCEDO | News Editor ONNIE ISRAEL
Opinions Editor JESSIE DE RAMOS | Features and Cultures Editor JONALYN SARIAN | Multimedia Editors HENRI BELIMAC, YZEREN CASPE, CZAR YAMAS
Correspondents ANGELICA PERALTA, MARK BESARES, ERL DURANGO, LINDSAY BIYO, MIKA PIAMONTE, BLESSY BARIÑAN, ZYRELLE MALABUTE, JEREMIAH LUMAPAS, RACHELLE OCSIO, ANGELO PACHECO III, SHYANA TIGOY, FATIMA TANUDRA, YCARY RAGANIT, JANAH GOZON, LORA ACERO, LEXINE PANONG, JADE ROCO, SHANTELLE VENTURA
Address HIMATI HOUSE, STUDENT CENTER LANE, UP MINDANAO | email himati.upmin@up.edu.ph
Membership College Editors Guild of the Philippines (CEGP), UP Systemwide Alliance of Student Publications and Writers’ Organizations (UP Solidaridad)
PHOTO BY ELMER MUPAS
scan qr to read
DO BETTER UPMIN
UPMin students banner 11-point students’ demands
LINDSAY BIYO
The University of the Philippines-Mindanao (UPMin) student body, spearheaded by the University Student Council (USC), intensified its push for the “#DoBetterUPMin” campaign ahead of the upcoming chancellor elections during the Student Regent (SR) Student Consultations on November 15, 2024.
Outlined in the 11-point student demands are calls for increased budget allocation for smaller colleges, improved facilities, enhanced student services, greater transparency and accountability in university governance, efficient scholarship systems, studentcentric academic policies, a stronger workforce, support for studentathletes, a safer campus environment, and the protection of community rights.
These 11-point student demands resulted from the All Student Councils Assembly’s (ASCA) course, organization, and community IKOT— a consultation with various UPMin sectors to lobby their calls and needs.
Beyond academic issues, the consultations also shed light on broader campus concerns, including safety, sexual harassment policies, inadequate housing, and the presence of the 11th Regional Community Defense Group (RCDG), which students cited as a source of intimidation and surveillance.
Calls were made for stricter policies, increased awareness campaigns, and the relocation of the RCDG to ensure a safer learning environment.
SR Francesca Duran and KASAMA sa UP Chairperson Paul Lachica emphasized the importance of collective action as the community
Read more about the students’ 11-point demands lead by the UP Mindanao University Student Council
prepares for the term of the next chancellor.
“Nandiyan talaga ang struggles natin, kaya naman nandiyan ang USC natin at ibang orgs upang protektahan tayo. May mga taong uupo sa student council para sa ating democratic rights. Ang USC talaga ang mangunguna para sa ating democratic rights,” he emphasized.
Both leaders called on students to demand leadership that prioritizes their interests and upholds their rights.
BOR faces backlash as Murao secures another term as chancellor
MIKA PIAMONTE
Professor Lyre Anni Murao has been reappointed as the chancellor of the University of the Philippines (UP) Mindanao for another three-year term, following the decision by the UP Board of Regents (BOR) on January 30.
The student body had been persistent in expressing their disappointment towards the last three years of Murao’s administration.
Various sectors of the university, including students, student organizations, and faculty, organized a protest on the day of the 7th chancellor selection announcement to express their disappointment over the decision.
During the protest, University Student Council Chairperson, Heroine Fernandez, criticized the decision of the BOR which disregarded student demands.
“Ang desisyon ng BOR ay manipestasyon na hindi nila tayo pinakikingan. Na pawang mga estudyante lamang tayo at sila ang mapagpasya,” she stated.
Fernandez also shared her expectations for the administration given the election of the UP Min Chancellor.
“Nawa’y sa susunod na mga buwan ay papasok na kami sa UP Mindanao na aming hinahangad, ang UP Mindanao na consultative at transparent,” she expressed.
In response, Murao expressed gratitude for the “support she received”
from her constituents over the past three years in an email sent Friday, January 31.
She assured the university’s community that as she prepares for another term, plans would be “recalibrated” to foster a stronger and more effective UP Mindanao.
“I hear your aspirations and concerns, and I am committed to fostering a culture of transparency, collaboration, and meaningful engagement where every voice counts,” Murao stated.
The Chancellorship of Murao shall be effective until 2028.
Trend of the University of the Philippines Budget over the Years
UP decries historic 2.08-B budget cut for 2025
BLESSY BARIÑAN
The University of the Philippines (UP) faces a significant hurdle in 2025 as its budget under the General Appropriations Act (GAA) is slashed by Php 2.08 billion—the largest reduction in over two decades.
The allocated Php 24.77 billion in 2024 has dropped to Php 22.70 billion under the 2025 GAA, an 8.4% decrease that impacts UP’s mission as the country’s premier state university.
The Php 2.08 billion cut reflects a drastic 86% reduction in the university’s capital outlay, which funds infrastructure and equipment upgrades.
From Php 3.10 billion in 2024, the allocation plummeted to just Php 431.53 million in 2025.
This decrease affects the entire UP system, delaying infrastructure projects and operational capabilities.
While personnel services and maintenance expenses saw modest increases—receiving P15.49 billion and P6.78 billion, respectively—the gains do little to offset the severe capital outlay cuts.
UP’s proposal for an additional P3.34 billion to hire more faculty and staff was also denied.
The strained budget threatens UP’s ability to fund operations, research, programs, and projects, potentially limiting the university’s capacity to provide quality education.
UPMin’s budget heavily reduced
UP Mindanao (UP Min) faces severe consequences from the budget cut.
In 2024, it received P140 million for infrastructure projects, the largest allocation among CUs for that year, primarily due to its expansion and infrastructure plans.
Key projects under this allocation included new dormitories, research centers, and continuation of the School of Management (SOM) building, all part of the “Road-to-5K” (R2-5K) project by UP President Angelo Jimenez that aimed at increasing the campus student population to 5,000.
However, for 2025, UP Mindanao’s allocation under the 2025 GAA has been drastically reduced to just Php 25,895,000 million.
This drastic cut jeopardizes ongoing projects such as dormitories, faculty housing, the Center for Advancement of Research in Mindanao, CHSS Phase 1, CSM Library, and Administrative Building.
Notably, the Php 15.895 million budget allocated for the UP Min Sports Complex was directed for maintenance expenses only.
Additionally, of all planned infrastructure projects, only SOM received funding worth Php 10 million— for the completion of its building phase 1 and 2.
The uncertainty regarding the budget cut raises worries about UP Mindanao’s capacity to fulfill its expansion goals.
Most of the budget cut can be credited to the smaller allocation for capital outlays in the 2025 GAA in comparison to the 2024 GAA.
Detained Quiboloy runs for senate amid human trafficking and abuse charge
ZYRELLE MALABUTE
Currently detained Pastor Apollo C. Quiboloy is seeking a Senate position in the upcoming 2025 Elections after filing his candidacy through his lawyer Mark Tolentino on October 8, 2024.
Quiboloy was initially running under Workers’ and Peasants’ Party (WPP) however, WPP President Sonny Matula claimed that he, along with the other leaders of the party, didn’t approve his nomination.
Due to this intraparty conflict, Quiboloy expressed through a letter that he is revoking his Certificate of Nomination and Acceptance (CONA) and will run as an independent.
“Given the ongoing intraparty dispute, I am revoking my acceptance as a nominee of [WPP]. I am therefore running as an independent candidate for senator in the 2025 national and local elections,” he wrote in a letter addressed to Commission on Elections (COMELEC) Chair George Garcia.
The Kingdom of Jesus Christ (KOJC) founder is currently detained
at Pasig City Jail and faces multiple charges of crimes of trafficking, child abuse, and sexual abuse.
Despite being behind bars, the Commission on Elections (COMELEC) still accepted Quiboloy’s COC for two reasons.
COMELEC spokesperson, Rex Laudiangco, said that the pastor’s COC is still valid and legal because he filed it through an authorized representative.
Laudiangco also explained that COMELEC’s acceptance of his COC still abides by the law, based on the Section 76 of the Omnibus Election Code.
Aside from these, individuals with pending charges can only be disqualified if their conviction comes with a penalty of “perpetual disqualification” from holding office.
Gabriela Youth (GY) Davao expressed their disappointment over Quiboloy’s candidacy and particularly on COMELEC allowing Quiboloy to run despite the legitimate cases of human trafficking, child and sexual abuse filed against him.
“How can we trust the same system that enabled the likes of Quiboloy to run to also forward policies and laws that protect women and children,” Ancheta remarked.
The GY Davao Chairperson furthered that granting power to individuals like Quiboloy would only further risk the welfare of women and children while making justice elusive to other victims Violence Against Women and Children (VAWC) cases. scan qr to read
Read more about our coverage on Quiboloy’s tracks
Deck the Halls (If
you can find a spot)
If the world were starting to shrink in size, it is starting in UPMin. The institution is expansive, but it leaves little to no space for students. Conducive learning requires many things, and perhaps one of its most important needs is space.
“Sa aking experience lalo na sa DHK (Department of Human Kinetics), hinahati ang isang silidaralan para sa dalawang klase, at hindi kami nakakapag-focus madalas dahil dinig namin ang klase sa kabila,” said Rhey Ayob, a freshman from the Associate Arts in Sports Studies (AASS).
Currently, the university has one meager student lounge, a library, and fragile benches and chairs in the atrium and along Kalimudan. Traveling long distances amidst the sweltering heat to go from one far building to another adds to the burden of academic demands—all due to the lack of student spaces. Additionally, the administration has a mission called “Road to 5k Students,” aiming for UPMin to exceed five thousand students next school year.
The elephant in the room is the snail-paced renovation of the School of Management. Students under the Agribusiness Economics (ABE) program are forced to share the already scarce spaces in the College of Humanities and Social Sciences (CHSS) and the College
of Science and Mathematics (CSM).
This is not about territorial claims but rather the lack of facilities. A problem like this frames students like flowers without proper pots. What of their growth if they lack support for the enrichment they need?
Speaking of needs, UPMin also lacks essential equipment. The Communication and Media Arts (BACMA) program suffers from a lack of functioning media equipment. Some may be available, but luck must smile for them to work, and students must navigate strict bureaucratic processes to access them.
“Sana naman ay mabigyan ng sapat na budget ang bawat department at nang makapagpagawa ng mga silid para sa mga iskolars. Sana naman ay dinggin ng administrasyon ang panawagang “Do Better UPMin” dahil sa mga susunod na taon ay maaaring mas lumobo pa ang populasyon sa UP Mindanao,” Rhey laments.
As UPMin welcomes a new chapter after the chancellor selection, this problem will remain unless addressed. Will the students suffer lip service, or will shrinking spaces expand into avenues for growth?
Before the clock strikes midnight
“Maayong lawas pa para makatrabaho ug maayo; ug dugang sweldo para ma suportahan ug makalingkawas akong pamilya sa umaabot nga tuig,”--- these were the answers of alias “Melvin,” a 37-year-old security guard, and alias “Dessa,” a 33-year-old utility worker; both workers from UP Mindanao, who requested for their real names not to be revealed.
When the clock strikes exactly midnight on December 25th, the joyful cheers of little children fill the air as they eagerly rush to open their presents under the Christmas tree. Meanwhile, their parents call them to the dining table to share a festive meal together, celebrating the birthday of Jesus as one family.
But not all Filipino families have a Christmas like this. Just like Kuya Melvin and Ate Dessa, some are forced to borrow money just to put food on the table, opting for an early dinner at seven so they can sleep early before the midnight festivities—because the cost of joining in the celebration later is simply too much.
Although the second phase of Wage Order No. RB XI-22, effective September 1, 2024, raised the minimum wage for non-agricultural workers to PHP 481 and agricultural workers to PHP 476 in the Davao Region; one critical question remains— are these increases sufficient to support and sustain a Filipino family
in light of the ongoing inflation? The rising prices of goods and services have made it increasingly difficult for Kuya Melvin’s and Ate Dessa’s families to afford basic necessities, and the persistent issue of contractualization continues to undermine their job securities and wages.
Amid these ongoing issues, workers like Kuya Melvin and Ate Dessa continue to echo the 2024 Collective Negotiation Agreement calls by the All U.P. Workers Union (AUPWU) to the UP Administration. These include sourcing funds for merit-based salary increases, securing tenure to prevent contractualization and unjust terminations without due process, prioritizing employee safety and health through proper budget allocation, and ensuring fair workload and working hour distribution—among other vital demands that uphold the rights and needs of all workers.
Through these persistent calls, Kuya Melvin and Ate Dessa, along with other U.P workers, hope that their lived experiences would be eye-open ers that would break our rose-tinted glasses about reality and would pop our privilege bubbles—encouraging us to join their fight in continuously demanding the administration to give every workers and laborers the just rights and fair compensations they deserve. Their struggle is also our struggle, as U.P. is nothing without its backbone—the employees, security guards, personnel, utility workers, and all laborers who keep it running.
The season reveals a cacophony of endless in cards. Yet, at UP Mindanao, wishes drift like of hopes and quiet struggles. They are etched the season but they are wishes that breathe community. They hide in plain sight and veiled listen to uncover the heart of a community
JONALYN SARIAN, JEREMIAH ANGELO PACHECO III, RACHELLE OCSIO
The Elves' unwrapped wish for santa
Walking in the buildings of the University of the Philippines Mindanao, one can’t help but glance at the billboards displayed along the halls. News about board exam passers, competition winners, and the like can be seen displayed, showing the successful and remarkable delivery of education in the university, all of which is a result of the transformative power of education enforced by the University’s exceptional faculty. But behind these walls of success and victory, there are struggles that the faculty face.
“Kulang ng infrastructure and equipment,” said Alex, a UPMin faculty member who requested anonymity. Faculty members have noted the absence of sufficient support staff in the university, and the struggles that resulted from this. The lack of classrooms has also caused problems sometimes, especially when there are scheduled exams at the same time, and not a lot of classrooms to utilize. Another faculty member who requested anonymity, Sheila said, “Overworked talaga kasi maraming demands sa work. Malaking nakukuha na time ang committee work, dagdag pa yan sa teaching, research, at extension ng faculty.”
The university may have acquired success reflected in the graduates of the university, but this may have put immense pressure on the faculty to be consistent, to the point that they have to sacrifice time for themselves. “Pero babalik pa rin ito sa problem na kulang ng items kasi kung mas marami pa ang ma-hire with items, mas madistribute sana ang work,” Sheila concluded.
Voices from the faculty sector of the UPMin community hope for a next chancellor who prioritizes consultation and collaboration with the faculty. For the University of the Philippines Mindanao to truly thrive, the faculty can’t bear the burden alone. Addressing the need for better funding, infrastructure, and staffing is critical to creating a more supportive environment. A consultative chancellor who listens to and acts on the concerns of the faculty is vital for meaningful change, ensuring that excellence is not achieved at the expense of those who make it possible.
Silenced night, uncertain light
Wishes for Tidings
endless carols, bright lights and wishes written like forgotten verses, carrying the weight etched not in paper nor scripted wishes of breathe in the everyday lives of the university veiled in the ordinary, inviting those who community striving for more.
Do you hear it? The jiggling of parols, the familiar tune of Christmas carols, and the chatter of people. But if you listen closely, past the carols and the chatter, there’s another sound—less festive, but just as present. It’s the quiet sighs of students counting their last coins for a tricycle ride home. It’s the low murmur of tricycle drivers like Kuya Ramon unsure if today’s fares will cover tomorrow’s gas.
“Okay lang ako, pero mahirap din ‘yung walang nakaset na bayaran kahit tumataas ang presyo ng gasolina,” he says.
It’s the hushed conversations of vendors like Ate Norma. “Sana mas malaki yung space namin,” she says, her voice tinged with both hope and fear. “Pero kapag nilakihan naman, tataas ang renta, edi tataas rin ang presyo ng mga pagkain. Kawawa naman ang mga estudyante.” The fear of losing customers to higher prices keeps her and many others trapped in a cycle of stagnation: just barely surviving.
It’s the families living on land. “Simpleng buhay lang kami dito,” Mang Tony, a father of four, says. “Pero may bagong building daw na itatayo at kailangan naming umalis, pero wala rin kaming kasiguraduhan.” These families aren’t asking for luxury—just respect, clear communication, and basic security about their future.
These stories aren’t background noise—they are the heartbeat of
UP Mindanao. They are urgent and real, not just concerns buried under bureaucracy. As the campus welcomes its next Chancellor, these voices must not only be heard but acted upon. Leadership isn’t about grand speeches; it’s about addressing needs with urgency and compassion.
UP Mindanao needs leadership that listens and leadership that acts. The next Chancellor must create spaces where vendors thrive, tricycle drivers earn fairly, families feel secure, and students focus on their education without worrying about their next meal or ride home. These aren’t impossible goals but responsibilities that, if met, will create a campus culture rooted in dignity, respect, and community care.
Christmas is a season of giving, but it shouldn’t take the holidays to pay attention to those in need. It shouldn’t take another year of sighs, murmurs, and uneasy silences for action to begin. The next Chancellor carries the weight of these stories and the power to change them. And in doing so, they can build not just a university of academic prestige but a true community—one where everyone feels seen, heard, and valued.
Because the real spirit of Christmas isn’t in festive lights or carols—it’s in those who refuse to look away, who choose to listen, and who commit to making change happen.
JEREMIAH LUMAPAS, SHYANA TIGOY, OCSIO | ART BY ANGELICA PERALTA
KUNG KAMI MAY MAMUNO
CULTURES SECTION | ART BY CZAR YAMAS
Paano kung ang gobyerno ay hindi isang estrukturang malayo sa taumbayan, kundi isang pamunuang inangkla sa pangangailangan ng mga nagpapagal? Isang pamahalaang hinugis ng bawat sektor—pinatibay ng kanilang pawis, tinig, at adhikain—para sa bayan, hindi para sa iilan lang.
AGOS
JONALYN SARIAN
Sa bawat pagsikat ng araw, sinasalubong ng mga mangingisda ang karagatan, dala ang pangarap na magdala ng pagkain sa bawat hapag. Ngunit higit sa pangingisda, pasan nila ang hamon ng pagkawala ng teritoryo, pang-aabusong nakatago sa huwad na kaunlaran, at kawalan ng sapat na suporta mula sa pamahalaan.
Magsusulong sila ng mga batas na poprotekta hindi lamang sa yamang-dagat kundi pati sa mga umaasa rito. Titiyakin nilang hindi magiging laruan ng dayuhang kapangyarihan ang West Philippine Sea at itataguyod ang soberanya ng bansa. Magkakaroon ng mas mahigpit na regulasyon laban sa ilegal na pangingisda at mapangabusong negosyong sumasagasa sa kabuhayan ng maliliit na mangingisda.
Sa ngalan ng pag-unlad, isusulong nila ang makataong plano na hindi nagsasakripisyo ng hanapbuhay o likas-yaman. Palalakasin nila ang mga polisiyang magbibigay ng mas maraming oportunidad sa mga komunidad sa baybayin—mula sa maayos na imprastruktura hanggang sa patas na access sa pamilihan. Maglalaan sila ng suporta sa makabago at sustenableng pamamaraan ng pangingisda upang mapanatili ang yaman ng ating karagatan para sa susunod na henerasyon.
Sa bawat hagis ng lambat, bitbit nila ang kwento ng dagat—mga kwentong dapat marinig ng pamahalaan. Sa bawat hampas ng alon, nawa’y madala nito ang tinig ng mga mangingisda tungo sa isang gobyernong tunay na makikinig, magtatanggol, at magtataguyod ng kanilang mga pangarap at ng kinabukasan ng ating bayan.
KANDILA
FATIMA TANUDRA
Sa aking pagtingala, akala ko’y bituin ang makikita. Akala ko’y bituin ang kumukutitap. Hindi pala. Tila ba’t pundido na, patay-sindi ang natatangi naming bumbilya.
Patay-sindi. Nawawala, bumabalik. Minsa’y mayroon, madalas wala. Ito na marahil ang tema ng aming buhay.
Patay-sindi ang natatanging ilaw sa bahay dahil hindi na kayang bayaran ang patuloy na tumataas na singil sa kuryente. Kahit patak ng tubig ay nawawala-wala. Madalas bakante ang hapag-kainan. Minsa’y kulang ang pabaon kay bunso. Madalas mawalan ng trabaho dahil sa maiksing kontrata—kung makahanap man, suntok sa buwan ang makatagpo ng among nagpapasweldo nang maayos.
Patay-sindi rin ang sitwasyon ng mismong bahay. Ngunit hindi ito ang tipong maghahangad kang may babalik pang ilaw. Sa halip, inaabangan na lang namin ang pagdating ng mga katok na magpapaalis sa amin. Inaabangan na lang namin ang mga pasaring na dapat kaming magsakripisyo para sa kaunlaran ng bayan. Akala ko’y para sa lahat ang kaunlaran. Hindi pala. Kailangan palang may maipit muna. Kailangan palang matapakan muna kami para makaangat sila. Nakakaubos ang matapak-tapakan, lalo na’t
tiyaga’t panalangin lang ang nasa bulsa. Walang swerte, walang pera. Nakakaubos ang mamuhay nang patay-sindi—ang kumain nang kaunti ngayon at matulog nang gutom bukas. Ang kumayod ngayon at masabihan pa ring kulang sa sipag sa susunod na hapon. Sa aking mga pangarap, hindi lamang tiyaga ang basehan ng maayos na buhay. Dito, maayos ang buhay dahil hindi ginagawang negosyo ang serbisyo sa tao—kaya’t hindi patay-sindi ang bumbilya at ang agos ng tubig. Dito, maayos ang pasahod, kaya may baon si bunso at masagana ang hapag. Dito, walang balakid sa pag-aaral. Dekalidad at aksesible ang edukasyon.
Dito, hindi kami nangangambang mapaalis sa tinitirhang bahay. Hindi nasasakripisyo ang aming munting tahanan para sa mas ikayayaman ng mga may mansyon. Hindi kami sinasabihang magparaya para sa kaunlaran— dahil kasama kami sa pag-unlad. Sa kongreso at senado, rinig ang aming mga hinaing, at hindi pinapaboran ang naghaharing-uri. Hindi—wala na ang mga naghaharing-uri. Wala nang nananapak upang makarating sa rurok.
Dito, ang mga bituin na lamang sa langit ang patay-sindi’t kumukutitap—hindi na ang bumbilya sa sala, at hindi na ang aming buhay na minsang nasanay sa ganitong tema.
Pagsibol
ANGELO PACHECO III
“Magtanim ay ‘di biro, maghapong nakayuko. ‘Di man lang makaupo, ‘di man lang makatayo.”
Madalas na naririnig ang kantang ito, pero sa likod ng masayang himig, ito ang buhay at reyalidad ng milyon-milyong magsasakang Pilipino. Mula sa unang tilaok ng manok at sa pagbukang liwayway, gigising sila nang maaga at sa buong maghapon, ang init ng sinag ng araw ay tatagos sa kanilang mga lapnos na balat. Ang mga lupa’y kanilang bubungkalin gamit ang kanilang mga kamay at palad na pudpod at puno ng kalyo.
Buong araw silang kumakayod na parang kalabaw dahil batid nilang mula sa kanilang mga mumunting ani, milyon-milyong kalamnan ng Pilipino ang umaasa. Sila ang haligi’t pundasyon ng bansa, at pasan-pasan nila ang ekonomiya. Bagama’t ito ang danas ng kanilang mga sakripisyo, paulit-ulit pa rin silang ninanakawan at pinagsasamantalahan ng mga nasa kapangyarihan.
Kung ang mga magsasaka ang may hawak ng pamumuno sa bansa, tiyak na lilikha sila ng mga batas sa kongreso patungkol sa reporma sa lupa. Sisiguraduhin nilang mayroong epektibong pagbabahagi ng mga lupain sa bawat magsasaka at kikilalanin ang kanilang legal na karapatan sa pag-aari ng lupa. Titiyakin din nilang protektado ang mga magsasaka laban sa mga kawatan ng lupa, tulad ng mga panginoong may lupa, mga korap na politiko, at mga pulis at militar na gumagamit ng dahas at pananakot. Ikakampanya rin nila ang pagbibigay ng pondo upang masuportahan ang lokal na pagsasaka sa pamamagitan ng mga teknolohiyang tulad ng irigasyon, mga daanan mula sa sakahan patungo sa pamilihan, mga pasilidad at kagamitan, pagsasanay sa
makabagong teknolohiya sa pagsasaka, binhi’t pataba, at iba pa, na magbibigay ng mas abot-kayang pagkain para sa bawat mamamayang Pilipino at hanapbuhay para sa nakararami.
Sa bawat araw na sila’y nakayuko’t nagbubungkal ng lupa at nasisikatan ng araw, umaasa silang didinggin ang kanilang mga mithiin at panawagan—na sila’y tulungan at pahalagahan, at nawa’y ang binhi ng kanilang mga pangarap ay maitanim sa lupa at balang araw ay sisibol din.
TINIG
SHYANA TIGOY
Naririnig mo ba yan? Ang dating matinis na hiyawan at masayang halakhak ng mga kabataan ng ating bansa na naglalaro ng patintero, ngayon ay naging desperadong sigawan at iyakan para sa kapayapaan ng ating bansa. Ang mga bata na dati’y naglalaro lamang sa kalye hanggang gabi, ngayon ay sumisagaw ng hustisya na parang nabubulong lang sa hangin. Gaano man kalakas ang tinig at sigaw nila para sa kapayapaan at hustisya, hindi sila naririnig, o pinapakinggan, ng mga nakaupo sa gobyerno. Ngunit, kung bibigyan ang ating kabataan ng pagkakataong magsalita para sa kanilang mga suliranin, at kung pinapakinggan talaga sila, baka hindi na nila kailangang sumigaw upang marinig. Maraming “youth groups” ang nagsusulong para sa maraming kasalukuyang problema, tulad ng “climate change” o pagbabago ng klima at “mental health crisis;” ngunit, madalas na itinatakwil ng katauhan ang mga pagtatangka ng kabataan sa pagbubukas ng mga mata ng mga tao sa mga isyung ito bilang walang kwenta dahil wala pa sila sa gulang. Bukod pa rito, malakas ang impluwensya ng social media sa kabataan, at naging problema ito na umabot sa puntong naimpluwensyahan nito ang kanilang “mental health” at imahe sa sarili. Ang cyberbullying ay laganap sa ma-teknolohiyang panahon natin ngayon, at marami sa ating mga kabataan ang naging biktima nito, na nakakaapekto sa kanilang kapakanan.
At, ang diskriminasyon dahil sa “gender identity”, “sexual orientation”, at “indigenous background” ay kadalasang nakakaapekto hindi lamang sa kabataan, kundi sa lahat. Dahil dito, nakakaramdam ng pressure ang kabataan na umayon sa mga tradisyonal na pamantayan, at tinatago ang totoong nararamdaman nila. Kung bibigyan ng pagkakataon ang mga kabataan na makilahok sa pulitika ng ating bansa, maaaring tuluyang matugunan ang mga problemang ito. Hindi sapat na itaguyod lamang ang mga isyung ito; kailangang may aksyong gagawin upang malutas ang mga problema. May masamang impluwensya nga ang social media sa kabataan, ngunit hinulma nila ito para maging boses nila sa pagpapatupad ng pagbabago at pagbibigay ng kamalayan sa maraming isyu.
Mula noon hanggang ngayon, ginagamit ng kabataan ang kanilang pinakamalakas na armas; ang kanilang boses, at hangga’t wala tayong gobyernong nakikinig, hinding hindi mawawala ang aming tinig.
TIIS
JANAH GOZON
Ako raw ang babae, kaya ako ang dapat umiwas. Ako raw ang babae, kaya dapat akong mag-ingat at umunawa. Ako raw ang babae, kaya kailangan kong tiisin ang sakit—pisikal man o emosyonal. Sa lipunang ito, tila bahagi ng pagiging babae ang pagpaparaya at pagsasakripisyo, nakatali sa paniniwalang ang babae ay ilaw ng tahanan, ina, asawa, at katuwang sa buhay. Ngunit sa ilalim ng imaheng ito, nakatago ang bigat ng responsibilidad—ang magtiis, magpakumbaba, at magsakripisyo. Ngunit babae ako—hindi lang ilaw ng tahanan kundi may sariling boses at lakas. Hindi ko kailangang magtiis o magparaya sa isang sistemang nagtatali sa akin sa pananahimik. Sa Kongreso o Senado, isusulong namin ang pagpapalakas ng mga batas para sa kababaihan: pagpapalawig ng Anti-VAWC Act upang mas matugunan ang emosyonal, sikolohikal, at ekonomikal na pang-aabuso; pagpapatibay ng Divorce Law upang bigyang pag-asa ang mga nakakulong sa mapang-abusong relasyon; at pagpapalawak ng access sa women’s shelters, mental health support, at libreng legal assistance para sa mga biktima ng karahasan.
Hindi na dapat maging kahulugan ng pagiging babae ang pagtitiis. Karapatan namin ang mabuhay nang malaya sa takot, pananakit, at pang-aabuso. Karapatan naming marinig, respetuhin, at bigyang-lakas. Panahon nang itigil ang pananahimik at tapusin ang pang-aabuso.
Sa kalsada, sa korte, sa batas—sama-sama nating isusulong ang pagbabago para sa kaligtasan, karapatan, at kinabukasan ng bawat babae. Sapagkat babae ako—malakas, matapang, at hindi na kailanman mananahimik.
LUNAS
YCARY RAGANIT
Sa muling pagdilat bumulagang muli ang katotohanan: ugod-ugod na linyang hindi pa rin umuusad sa rami ng nagdadagsaang tao sa maliit na koridor, kung saan ramdam ang bawat patak ng pawis dulot ng init na di mapapawi ng mga ma-iingay na bentilador. Napapikit na lamang siya muli at humugot ng malalim na buntong hininga. Ramdam niya ang paghilab ng buong katawan, pagsikip ng dibdib, at hayag sa kanyang pisngi ang pagdaloy ng mumunting luha. Napatingala siya at napa-isip:
Tunay nga bang sa pasilyo ng gusaling ito makikita ang lunas sa aking karamdaman?
Kitang-kita ang aligagang mukha ng bawat indibidwal, maging ang pagngiwi ng mga may iniindang sakit.
Ngunit higit pa sa mga pisikal na karamdaman na ito makikita ang pighating ramdam ng bawat isa, pagkirot sa mga pusong unti-unting nawawalan ng pag-asang mabigyang pa ng karapat-dapat na atensyon. At lalong-lalo na ang galit sa di-makatarungang pagpapahilera sa kanila buong araw upang sa huli sila ay tanggihan lamang ng kinakailangang serbisyo.
Sa nakahilerang karayom at gamot sa salansanan, mayroon bang ni isa rito ang kayang gamutin ang poot at pagkadismaya na nakapaloob at tila namahay na sa puso ng bawat katawang taimtim na nagbabakasakali na mabalingan ng atensyon?
Sa lalim ng kaliwanagan napadpad ang kanyang kaisipan sa ulirang katotohanang sana ay nasa harapan niya ngayon.
Walang mga taong nagigit-gitan, nagsisigawan, at umiiyak sa mga pasilyo mabigyan lamang ng serbisyo. Serbisyong mabilisan, komprehensibo, at bukas sa lahat. Walang galit na bumabalot sa bawat isa, dahil ang bawat isa ay nabibigyang pansin, ‘di nanlilimos at nagmamakaawa, naasikaso kahit sa mumunting hinaing. Mga mukhang walang bakas ng kahit anong emosyon maliban sa kalugod-lugod na kasiyahan. Ang naging kusa’y mga taong busilak na nanunungkulan sa bayan, walang bahid ng korupsiyon, ‘di nali-linlang ng anumang kayamanan. Patuloy ang progreso sa paghahatid ng serbisyong rebolusyonaryo at makabayan. Mga kawani ng gobyernong tunay na nakikinig at nanunungkulan para sa masa, para sa ikabubuti ng kalusugan ng bawat mamamayan.
Ngunit habang wala pa ang gamot-diwang
ito—na kayang gamutin ‘di lamang ang pisikal na karamdaman, maging emosyong dinadala, at ang sistemang nagtataguyod sa mga lumalalang kanser na ito—siya’y magiging katawan lamang na taimtim na magbabakasakaling sana… sana magawa na ang lunas sa karamdaman.
LIHAM
CATHERINE DISCORSON
Mahal kong Mama, Hindi na yakap mo ang bumungad sa akin kaninang umaga. Bakante na rin ang upuan mo sa hapag-kainan. Mukhang ganito na yata iikot ang buhay natin sa susunod na dalawang taon. Nang malaman kong aalis ka, hindi ko matanggap. Umiyak ako. Pero sabi mo sa amin, “Para sa pag-aaral niyo.”
Pero kailangan mo ba talagang umalis, Ma? Hindi ba sapat ang kinikita ni Papa sa pamamasada?
Siguro hindi nga. Dahil ang tumal ng pasada ay halos hindi sapat upang makabili ng isang kilong bigas at pang-ulam.
Puwede bang huwag ka na lang umalis, Ma? Ngumiti ka lang at binigkas ang, “Oo, ‘nak. Wala naman kasing trabaho dito sa atin.”
Sabagay, tama ka naman, Ma. Mahirap maghanap ng trabaho sa bansang ito. At kung meron man, mahirap ipagkasya ang kakarampot na kita upang sustentuhan ang mga kumakalam na tiyan. Masyadong kulang upang itawid ang pag-aaral namin sa kolehiyo.
Kaya tinipon ko ang lahat ng lakas ng loob. Hinanap ko sa kaibuturan ng aking isip ang kakayahang intindihin ka. Naiintindihan na kita, Ma. Kasi hindi mo naman kasalanan. Mahal mo ang pamilya natin. Pero alam mo ring hindi tayo bubuhayin ng tanging pagmamahal lang sa ilalim ng ekonomiyang ito.
Mahal kong Mama, ang tanging hiling ko lang ay dumating ang panahon na hindi mo na kailangang umalis—katulad ng sandaang libong magulang na napilitang mangibang-bayan at mawalay sa kanilang pamilya. Na sana, sa susunod na pagmulat ng aking mata, mabigyang-pansin ang paglikha ng mas maraming trabaho dito sa ating bansa. Sana dumating ‘yung panahon na nakabubuhay na ang sahod manggagawang Pilipino, at nang wala nang batang katulad ko ang kailangang mangulila.
Ipapanalangin ko na sana sa darating na panahon, hindi na kailangang magbuwis ng lakas at ng mahabang panahon ang mga magulang sa ibang bayan upang buhayin ang kanilang pamilya. Sana, sa hinaharap, magkaroon na ng sapat na oportunidad ang bawat Pilipinong mamamayan, nang sa gayo’y wala nang bakanteng upuan sa hapag-kainan at yakap na uli ni Mama ang gigising sa akin.
BUSINA
LORA ACERO
Tuwing umaga, karga ng bawat dyip ang nag-uumapaw na pag-asa ng bawat komyuter—kahit mausok, mainit, at trapik, kinakaya sapagkat ang tradisyonal na dyip ang tanging pampublikong sasakyang may makamasang singil.
Ngunit sa pag-uusog tungo sa huwad na modernisasyon, nanganganib na mapalitan ang mga tradisyonal na dyip ng mga modernong pampublikong sasakyan na posibleng pag-aari ng mga pribadong kompanya. Ito ay banta sa hanapbuhay ng mga jeepney operators. Bukod sa hindi makamasang modernisasyon, nanganganib ding mawalan ng mga unit ang mga kasalukuyang drayber. Dahil dito, inaasahan ang pagtaas ng singil sa pamasahe—isang dagdag na pasakit sa mga komyuter. Habang may mga dyip pang bumibiyahe, hangad ng bawat jeepney operator ang isang makatarungan at tiyak na pamamasada. Mahigpit nilang tinututulan ang pagsasapribado ng modernisasyon na lalo lamang nagpapabigat sa buhay ng mga Pilipino.
Kaya’t sa bawat busina ng dyip ay isang sigaw—dinggin ang panawagan para sa akmang solusyon sa sistematikong problema sa transportasyon. Sa pangarap na umangat, nawa’y pakinggan din ang hinaing: bigyang seguridad ang mga jeepney operator at panatilihing makamasa ang pamasahe para sa kapakanan ng lahat ng komyuter.
TUPAD
RAE OCSIO
Sa paglayo ng araw at paggapang ng dilim, unti-unting bumabangon ang buwan sa kalangitan. Hindi ito nagmamadali, ngunit may buong tiwala na sa kanya rin babaling ang mundo. Ang kanyang pilak na sinag ay bumababa sa mga bubong ng tahanan, sa mga tore ng masjid, sa katahimikan ng dagat na minsang naging saksi sa dugo at dasal. Ipinagmamalaki niya ang kanyang paglitaw, sapagkat siya ay hindi lamang ilaw sa gabi; siya ay simbolo ng pananalig, ang tahimik na saksi sa bawat noong nakayuko sa panalangin. Siya ang hindi nagbabagong tanda ng mga Moro, matatag sa kalangitang nagdaan sa siglong sigwa. Ngunit tulad ng buwan, may mga gabi rin na tinakpan ng ulap ng kasaysayang Moro. Dumanak ang dugo sa lupa at bumigat ang anino ng hindi pagkakaunawaan. May mga gabing ang kanilang tinig ay tinangay ng hangin, hindi pinakinggan, hindi inunawa. Hangad nila ang kapayapaan, ngunit ang kanilang pagkilala ay kailangang ipaglaban. Tulad ng mga yugto ng buwan, may panahong lumiit, nawala, ngunit muli’t muling bumabalik. Kahit sa kanilang pinakamadilim na gabi, nanatili silang nakatingala, nananalig na ang kislap sa itaas ay patunay na hindi sila nag-iisa. At ngayon, sa ilalim ng kalangitang tinahian ng pangarap, naroon ang kanilang mga tinig— matibay, malinaw, at hindi na kayang balewalain. Sa bulwagan ng pamahalaan, sa mga talakayan ng batas, sa bawat tapak sa lupang minsang naging larangan ng digmaan, naroroon ang kanilang panata: Hindi na muling mawawala sa langit ang buwan. Ang BARMM ay hindi lamang isang gobyerno; ito ay hudyat ng bagong yugto, ng araw kung kailan hindi na kailangang ipaglaban ang kanilang tahanan. At tulad ng bituing kanilang pinagmamasdan sa pagdarasal, inaabot nila ito. Umaasang isang araw, sa dulo ng dasal, sa dulo ng paghihintay, ay matutupad din ang kanilang pangarap. At sa gabing iyon, sa ilalim ng buwang ganap na muling nagningning, patuloy silang nagdarasal, nangangarap, nananalangin, at umaasang matutupad pa ang kanilang mga hinihiling.
HUGIS
LEXINE PANONG
Alas-singko pa lang ng umaga, gising na si Ramon. Hindi pa sumisikat ang araw, pero kailangan na niyang bumangon. May tatlong anak na kailangang pakainin, renta na kailangang bayaran, at sahod na hindi sumasapat kahit anong tipid ang gawin. Sa construction site siya nagtatrabaho, nagbubuhat ng mabibigat na materyales mula umaga hanggang hapon. Sa loob ng mahigit isang dekada, wala siyang kasiguraduhan kung hanggang kailan siya tatagal.
Ganito rin ang kwento ni Aling Linda, tindera sa palengke. Buong araw siyang nakatayo, tinatawag ang mga mamimili, inaabot ang sukli. Araw-araw niyang iniisip kung paano pagkakasyahin ang kita. Ito ang reyalidad para sa milyon-milyong manggagawa sa Pilipinas. Sila ang bumubuhay sa industriya, pero madalas silang naiipit sa sistemang hindi pumapabor sa kanila. Mababa ang sahod, walang benepisyo, at kung kontraktwal, laging may pangambang bukas ay baka wala nang trabaho.
Ngunit kailan pa naging normal ang ganitong sitwasyon? Hanggang kailan kailangang tiisin?
Sa mga pabrika, opisina, at lansangan, may mga lumalaban para sa mas maayos na kinabukasan. Hindi sila naghahanap ng awa. Ang gusto nila ay sahod na kayang tumbasan ang halaga ng kanilang trabaho. Seguridad sa trabaho nang hindi natatakot sa biglaang tanggalan. Kapag ang isang ama ay may sapat na kita, hindi na siya magpapalipas ng gutom para lang may makain ang kanyang mga anak. Kapag may benepisyo ang isang ina, hindi na siya kakabahan kung paano babayaran ang ospital sa oras ng pangangailangan. Hindi ito pangarap na malayo sa realidad. Ito ay isang bagay na kayang ipaglaban. Mas malakas na unyon, mas maraming boses na hindi natatakot magsalita, at gobyernong tunay na nakikinig sa mga nagtatrabaho. Ang manggagawa ay hindi lang bahagi ng makina ng ekonomiya. May pangalan sila. May pamilya. May pangarap. At may karapatang mabuhay nang may dignidad.
Erosion of democracy amidst clash of dynasties
KRIZSHA MARIE MATEO
Conversations of political dynasties spark again as the 2025 Midterm National Elections (MNE) come close. The ballots for this election is no stranger to the list of political dynasties in the country whose surnames are way too familiar in the discussions of Philippine politics.
Conversations of political dynasties spark again as the 2025 Midterm National Elections (MNE) come close. The ballots for this election is no stranger to the list of political dynasties in the country whose surnames are way too familiar in the discussions of Philippine politics.
Davao City, also bears a plethora of dynasties in its politics. The DuterteNograles rivalry sees the light again as Nograles siblings go head to head with the Duterte clan for positions in the city. Other than Karlo Nograles aiming for mayorship against former President Rodrigo Duterte, Margarita “Migs” Nograles goes head-to-head with Paolo Duterte for 1st District Representative.
Historically, the Duterte dynasty has held the position of Mayor in Davao City since 2001, rotating between Rodrigo Roa Duterte, and Sara Duterte until both pursued the national office, then Sebastian “Baste” Duterte stepped up to preserve the dynasty. This dynasty continues to get fatter with the 2nd son, Rodrigo Duterte II eyes 1st District Councilor.
The struggle for power between these big names completely disregards what it means for the masses— the people they ought to serve.
A “fat dynasty” is defined by a 2019 study from Ateneo School of Governance to be a family line with two or more members elected in office.
Nograles clan, the monikered opposition, are no better, marking their name as 1st District Representative consecutively from 2001 to 2019 and ended as Paolo Duterte took the seat. The Nograles name marked the 1st district the same time Duterte took his seat as mayor for the 1st with the rivalry laying low in 2015 with Karlos expressing support for Duterte’s presidential bid.
Both names arise from being political dynasties, and these slates give a false facade of a polarity of choice, and frankly, threatens true democracy because as each dynasty grows and claims power, opportunities for new names to emerge are stifled.
There is a clause stating “the state shall guarantee equal access to opportunities for public service, and prohibit political dynasties as may be defined by law.” in Article II, Section 26 of the Constitution. However, no law explicitly defines what political dynasty is. This clause remains toothless with dynasties still seated in power.
There have already been multiple filling for the anti-political dynasty bill. Bayan Muna Partylist first filed this bill in 2001, refiled by Makabayan coalition in 2016, and was refiled by Congressman Raoul Manuel of Kabataan Partylist in his first week back in 2022. The fight to stop dynasties from getting fatter keeps getting stalled, which begs the question whether this bill will take stand for the upcoming May 2025 elections.
Looking at the current political climate of the country, banning political dynasties from taking office is a call that needs to be actualized. With dynasties staying in power, accountability will be nearly impossible to probe due to connections and buried accusations— looking back, during VP Sara Duterte’s two term as mayor and while Rodrigo Duterte was president, a total of 2.697B pesos in confidential funds were spent in Davao City with no true accountability.
The struggle for power between these big names completely disregards what it means for the masses—the people they ought to serve. While they struggle to take the seat, the masses’ concerns remain unaddressed, with the Philippine Statistics Association reporting that Davao City will have a recorded 49.66 thousand poor families in 2023, almost doubling 26.52 thousand from 2021.
The persistence of political dynasties undermines democracy and weakens governance. As the 2025 elections draw near, it is crucial to demand stronger political reforms, including the passage of the AntiPolitical Dynasty Bill. Voters must recognize that genuine progress comes not from the repeated rule of a few families, and while no concrete provisions against political dynasties exist yet, it is the voters who have the power to stop these names from taking office.
Dare to Join the Ranks
The publication needs writers, photojournalists, videographers, layout artists, graphic designers, visual artists, video editors, and broadcasters.
Scan the code and dare to write for the students and for the people.
Mga Larawan ng Paglaban
PHOTOS BY CHRIS SALCEDO, JADE ROCO, AJ LOZANO, YZE CASPE, SHANTELLE VENTURA
opinyon
Ang Landas na Tatahakin ng Pamantasan sa Susunod na Tatlong Taon
Noong ika-30 ng Enero, 2025, sinalubong ng dismaya ng mga sektor ng Unibersidad ng Pilipinas Mindanao (UPMin) ang muling pagpili ng mga lupon ng mga rehente (BOR) kay Professor Lyre Anni E. Murao bilang tsanselor ng pamantasan. Sa desisyong ito, agad na lumabas at kumilos ang higit-kumulang 200 na estudyante, guro, at kawani ng UPMin sa unang linggo ng pangalawang semestre.
Nang sinimulan ni Chancellor Murao ang kanyang kampanya para sa pangalawang termino, mailang beses niyang nabanggit ang pagkakarooon ng “unfinished business”. Pinauunlakan niya ang mga proyektong nasimulan sa kanyang panunungkulan na minamata niya ring ipagpatuloy at payabungin pa sa kanyang ikalawang termino.
Matatandaan din sa nagdaang mga buwan ang muling pagsibol ng kampanyang #DoBetterUPMin sa pangunguna ng pagbuo ng UPMin University Student Council ng 11-point student demands (11PSD). Ang papel na ito ay naging bunga ng samu’t-saring konsultasyon sa mga sektor ng pamantasan. Nagbunga rin ito mula sa mga kakulangan sa pagiging maagap ng administrasyon ng UPMin sa pagdinig at pagtugon sa mga hinaing ng mga sektor.
Ilan sa mga nagbabadyang banta sa pamantasan ay ang “Road-to-5K” flagship program, ang matumal na pamamahagi sa Student Learning Assistance Subsidy (SLAS), kakulangan sa espasyong ligtas at demokratiko para sa mga estudyante, ang mga
natetenggang kaso ng abuso at pananamantala sa loob ng unibsersidad, at ang lumalalang militarisasyon sa loob ng kampus dala ng presensya ng 11th Regional Community Defense Group.
Handa na ang mga kondisyon ng pamantasan para sa isang pamumunong may konkretong pananaw, nakikisama, at iniintindi ang mga hinaing ng mga nasasakupan. Isang uri ng pamumuno na epektibong tinutugunan ang mga problema ng pamantasan mula sa ugat nito.
Kung tatasahin, ang kampanyang #DoBetterUPMin ay naglalaan ng matibay na pundasyon para maging lunduyan ng mga gagawing hakbang ng administrasyon. Sa kabilang banda, kung talaga namang pinapahalagahan ni Chancellor Murao ang kanyang pagkapit sa kolektibong aksyon, ito ay marapat na simulan sa pagbibigay ng konkretong solusyon sa mga konkretong problemang inilatag sa kanilang hapag ng mga sektor ng pamantasan.
Ang mga kondisyon ng UP Mindanao ay ‘di hamak na nakahanda para sa pamumuno
na nakatuon sa mga hiling ng mga estudyante, guro, kawani, at komunidad na sa nagdaang tatlong taon ay pawang mga pasilyo’t pader lamang ang nakakarinig. Sa ating paghulma ng imahe ng isang UP na binabandera ang dangal, husay, at serbisyo para sa sangkatauhan, hindi dapat napag-iiwanan ang pangunahing interes ng sambayanan.
Sa ating pagsalubong sa pangalawang termino ni Chancellor Murao at sa susunod na tatlong taon, tiyak ay magiging lantad ang mga tunggalian sa ating pagpapanday ng pangarap nating UP Mindanao. Gayunman, mariing tututukan ng buong pamantasan ang pangakong “reset” ng administrasyon. Kaya ito ang hamon ng pamantasan: Isang administrasyong may pananagutan, konsultatibo, at bukas sa buong komunidad ng UP, at maging sa labas ng pamantasan. Isang UP Mindanao na pangunahing pinapahalagahan ang kalagayan ng mga nasasakupan. Isang pamantasang binuo mula sa nagkakaisang lakas ng sangkatauhan.
AJ LOZANO | ART BY ANGELICA PERALTA