PARTNERS
BACHMANN BRENGT DELFTSE ONDERZOEKERS BIJEEN EN WIL ECOSYSTEEM UITBREIDEN
EEN SCHIP BESTUREN OP GEVOEL Haptische feedback, terugkoppeling door middel van ‘gevoel’ via bijvoorbeeld een joystick, kan in de scheepvaart helpen bij het uitvoeren van lastige taken. Denk aan een schip veilig afmeren of met hoge snelheid ‘comfortabel’ varen over hoge golven. Automatiseringsleverancier Bachmann legde er in Delft de kiem voor, door maritieme werktuigkundigen in contact te brengen met hun haptische collega’s. Eerste demo’s roepen bij bedrijven veel enthousiasme op. Nu moet er een joint industry project komen. Wie weet op weg naar onbemande schepen. de TU Delft een contact in de 3mE-sectie Ship Design, Production and Operation. Daar was Arthur Vrijdag, specialist in integratie van scheepswerktuigkunde, hydromechanica en regeltechniek en eerder werkzaam bij de Koninklijke Marine (als stuurman), Rolls-Royce Naval Marine en Damen Shipyards, twee jaar De demo-opstelling met onderzoeker Frank Hoeckx in het Delft Haptics Lab. Op de voorgrond de twee haptische controllers, met ‘Bachmann inside’. Op het grote scherm kan de ‘stuurman’ het resultaat van zijn geleden aan acties zien. Foto: TU Delft boord gekomen als universitair docent. Het lijnDOOR HANS VAN EERDEN tje binnen de faculteit was snel gelegd, vertelt Joeri ten Napel, key-accountmanager maritiem bij Bachmann. ‘Voor ons is het interessant als ls de stuurman zijn schip met te grote haptiek ook in de maritieme wereld toegepast snelheid richting de kade wil afmeren, zou gaat worden; onze controllers ondersteunen de hij in de besturing een signaal (zoals benodigde technologie en zorgen ervoor dat alle tegendruk of trillingen) moeten voelen, systemen aan boord met elkaar geïntegreerd zodat hij weet dat hij vaart moet minderen. Derkunnen worden. En het is leuk om verbindingen gelijke haptic feedback is in de automotive (bijte leggen, een ecosysteem te creëren waarmee wij voorbeeld via het gaspedaal) en de luchtvaart al bestaande relaties kunnen helpen en waar we gebruikelijk, maar in de scheepvaart nog onbenieuwe relaties kunnen inpassen.’ kend. Het Delft Haptics Lab onder leiding van David Abbink doet binnen de TU-faculteit 3mE (mechanical, maritime & materials engineering) JOINT INDUSTRY PROJECT onderzoek naar haptische toepassingen. Vaak ‘Toen ik samen met de mannen van Bachmann werken die met een joystick voor de besturing, bij het Haptics Lab van David Abbink binnenliep gekoppeld aan controllers afkomstig van met en al die opstellingen voor haptische feedback name Bachmann electronic. Deze Oostenrijkse zag, ging bij mij meteen een lampje branden’, verleverancier van automatiserings- en bestutelt Arthur Vrijdag. ‘Waarom gebeurt dit nog niet ringstechnologie bestrijkt vanaf 2006 ook de offvoor schepen?’ Dus gingen Abbink en Vrijdag shore- en maritieme markt. De vanuit ons land kijken hoe ze dit idee verder konden brengen. ‘We geleide businessunit Bachmann Maritime had op zijn laagdrempelig begonnen met een project
A
waarvoor we geld uit het Cohesiefonds van de eigen faculteit hebben gekregen om voor een jaar één persoon te kunnen aanstellen.’ Dat werd de kersverse ingenieur Frank Hoeckx. Hij bouwde een opstelling waarvoor de Rotterdamse firma VSTEP software voor een scheepssimulator beschikbaar stelde en Bachmann de controllers die de haptic joysticks koppelen aan de bediening van de scheepssimulator. Vrijdag: ‘De interfaces tussen de verschillende componenten hebben we zelf geprogrammeerd, met hulp van beide bedrijven.’ Het resultaat was een demo voor een aantal basisprincipes van haptic feedback in de scheepsvaart. ‘Iedereen die we de demo lieten zien, was meteen enthousiast. Het is nog niet zover dat we de spullen kunnen oppakken en aan boord van een schip plaatsen. Daarvoor moeten we eerst specifieke toepassingen ontwikkelen, zoals ondersteunen van afmeren, precies navigeren of het vermijden van een aanvaring. We willen die echter niet zelf kiezen, maar ons mede laten leiden door de specifieke behoeftes van bedrijven. We zoeken daarom partners voor een joint industry project en mikken op leveranciers van brug- en bedieningspanelen/-systemen, onderzoeksinstituten, scheepsbouwers en reders.’
AUTONOME SCHEPEN Waarom die bedrijven zouden moeten aanhaken? ‘Ook op schepen moeten minder mensen steeds meer taken tegelijk sneller en efficiënter uitvoeren’, verklaart Vrijdag. ‘Ze lopen tegen de grenzen aan van hoeveel informatie, hoeveel alarmen ze nog kunnen opnemen. Het kan helpen als ze die informatie door intuïtieve force feedback krijgen teruggekoppeld. Er is een trend naar autonome schepen met weinig of zelfs geen bemanning. Als bediening op afstand nodig is, moet de operator extra ‘immersie’ (en dus meer informatie over en gevoel voor de toestand van het schip, red.) krijgen; dat kan met haptic feedback.’ Die toepassing ligt nog achter de einder, eerst maar eens partners en financiering vinden, zegt Vrijdag. ‘Wij mikken op een project voor minimaal vier jaar, waarin een promovendus kan onderzoeken of haptic feedback zinvol is voor de maritieme wereld en zo ja, in welke vorm. Dat moet van simulatie naar varend prototype gaan.’ Bachmann blijft betrokken, meldt Joeri ten Napel tot slot. ‘We geven advies, leveren spullen en leggen waar mogelijk linkjes met bedrijven die interessante cases hebben. Dat is de toegevoegde waarde van het ecosysteem dat wij willen bouwen.’
www.bachmann.info www.3me.tudelft.nl/mtt www.delfthapticslab.nl
november 2017
45