@YmchwilCymru Rhyfin 3

@YmchwilCymru Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Y cylchgrawn sy’n rhoi lle amlwg i ymchwil iechyd a gofal cymdeithasol yng Nghymru

Tudalen 18

Effaith digwyddiadau diweithdra torfol ar iechyd “Mae bod yn barod ar gyfer digwyddiadau diweithdra torfol yn hanfodol ac yn berthnasol yn fyd-eang”

Tudalen 16

Tudalen 20

Anhwylder straen wedi trawma

Cynllun Ymweld â Mam

Yn edrych ar ddwy driniaeth newydd ar gyfer

Gwerthusiad o brosiect blaenllaw sy’n

anhwylder straen wedi trawma (PTSD)

hwyluso ymweliadau plant â’u mamau sydd yn y carchar

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

1

T U DA LEN 1 2

Cynnwys

Diogel-De

T U DAL EN 1 6

T U DAL EN 2 0

Anhwylder straen wedi trawma

Cynllun Ymweld â Mam

T U DAL EN 1 8

Digwyddiadau diweithdra torfol T U DA LEN 0 3

T U DAL EN 1 8

Rhagair

Digwyddiadau diweithdra torfol

Yr Athro Jon Bisson, Cyfarwyddwr Ymchwil

Adroddiad Iechyd Cyhoeddus Cymru

Iechyd a Gofal Cymru

T U DA LEN 0 4

Newyddion Newyddion am ymchwil o ledled Cymru

T U DA LEN 1 2

Diogel-De Atal sgaldiadau diodydd poeth ymysg plant ifanc

T U DAL EN 2 0

Cynllun Ymweld â Mam Gwerthusiad o brosiect blaenllaw

T U DAL EN 2 2

Opsiynau trin cleifion â chanser y coluddyn

T U DA LEN 1 4

T U DAL EN 2 4

Map o seilwaith Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru

Cyfarwyddwr Canolfan Ganser Felindre yn

T U DA LEN 1 5

T U DAL EN 2 6

Canolfan Ledaenu NIHR

Calendr

Yr Athro Peter Barrett-Lee edrych yn ôl ar ôl bron i ddegawd

Gosod ymchwil o ansawdd uchel wrth galon gwaith penderfynu

T U DA LEN 1 6

Anhwylder straen wedi trawma Yn ymchwilio i driniaethau newydd

2

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Rhagair i’r trydydd rhifyn o @ C roeso YmchwilCymru. Mae cryn dipyn wedi

amlwg yn y strategaeth wedi bod wrth

digwydd ers y rhifyn diwethaf, gan gynnwys

ymrwymiad Llywodraeth Cymru i ymchwil

Fel bob amser, mae @YmchwilCymru’n

cwblhau proses adolygu allanol gadarn a

a datblygu, ac yn cydnabod ei rôl hanfodol

darparu eitemau amrywiol sy’n dangos

arweiniodd at adnewyddu cyllid ar gyfer

wrth gyflawni’r newidiadau y mae galw

ehangder y gweithgarwch a’r llwyddiant

Canolfannau, Unedau, Grwpiau Cymorth

amdanyn nhw i adeiladu Cymru sy’n

o fewn cymuned Ymchwil Iechyd a Gofal

Seilwaith ac Unedau Treialon Clinigol

ffyniannus ac yn ddiogel, sy’n iach ac yn

Cymru. Rydw i’n gobeithio y byddwch chi’n

Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru tan ddiwedd

egnïol, sy’n uchelgeisiol ac yn dysgu, ac sy’n

mwynhau darllen y rhifyn hwn, ac yn edrych

mis Mawrth 2020. Dyma dystiolaeth o

unedig ac yn gydlynol. Yn wir, un o’r pethau

ymlaen at barhau i gydweithio i ymgymryd ag

gynnydd yr elfennau allweddol hyn o

sydd wedi’i nodi’n benodol fel rhywbeth i

ymchwil iechyd a gofal cymdeithasol ragorol

Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru a bydd yn

weithio arno yw manteisio ar asedau Cymru

sy’n cael effaith bositif ar iechyd, llesiant a

caniatáu iddyn nhw ddatblygu a thyfu mwy

i ddatblygu dull seiliedig ar y boblogaeth o

ffyniant pobl Cymru.

fyth.

drin ymchwil iechyd a gofal, trwy Doeth Am

cynhadledd lwyddiannus ddiweddar.

fy modd. Mae hyn yn dangos yn eglur

Iechyd Cymru.

Mae cyhoeddi Ffyniant i Bawb, sef strategaeth genedlaethol Llywodraeth

Mae’r negeseuon allweddol yn y strategaeth

Cymru, yn ddiweddar yn gosod cyfeiriad

a ddylai siapio ein ffordd o feddwl, ein

clir ar gyfer yr ychydig flynyddoedd nesaf,

gwaith cynllunio a’n gweithgarwch yn

a chyfle i greu sylfeini cryf ar gyfer y

cynnwys newid ein ffordd o weithredu i

dyfodol. Mae Ffyniant i Bawb yn gyson

ganolbwyntio ar atal yn hytrach na thrin,

â Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol,

gan roi pwyslais cyfartal ar gadw’n ffit yn

gan nodi bod integreiddio, cydweithredu,

ogystal â thrin salwch, integreiddio iechyd

atal, cynnwys a’r tymor hir yn bum ffordd

a gofal cymdeithasol ymhellach, symud

allweddol o weithio.

o ysbytai i gymunedau a mynd i’r afael

Yr Athro Jon Bisson Cyfarwyddwr, Ymchwil Iechyd a Gofal

ag anghydraddoldebau, sef rhywbeth y Mae gweld ymchwil a datblygu’n cael lle

gwnaethom ni ganolbwyntio arno yn ein

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

3

Newyddion

CA N O LFAN Y MCH W IL CANS ER

Mae fideo’n gwneud gwahaniaeth i gleifion Yn gynharach eleni, fe lansiodd Canolfan Ymchwil Canser Cymru fideo i roi lle amlwg i’w gwaith.

Mae Jodie Bond, y swyddog cyfathrebu ac ymgysylltu yng Nghanolfan Ymchwil Canser Cymru, yn esbonio: “Dros yr haf, buom

wrthi’n ffilmio staff yn gweithio ar draws disgyblaethau ymchwil canser i greu ciplun o amrywiaeth y gwaith anhygoel sy’n cael ei wneud ledled Cymru.

“Ein cenhadaeth ydy dod ag ymchwilwyr sy’n gweithio i guro canser at ei gilydd i wella’r cydweithio. Rydyn ni’n gobeithio bod y fideo yma’n dangos cyfoeth yr arbenigeddau ymchwilio rydyn ni’n eu dwyn at ei gilydd.”

Mae Strategaeth Genomeg ar gyfer Meddygaeth Fanwl Llywodraeth Cymru’n gosod gweledigaeth ar gyfer datblygiadau ym maes geneteg feddygol ac iechyd y cyhoedd, ac yn manylu ar y bwriad i gysylltu gwasanaethau geneteg a genomeg ag ymchwil o ansawdd uchel.

Photo credit: Peter Artymiuk

Fe fydd yn helpu i feithrin partneriaethau strategol newydd – trwy fentrau fel prosiect

PA RC G E NET EG

100,000 o genomau – ac i ddatblygu gweithlu GIG Cymru i gyflenwi genomeg a

Strategaeth newydd ar gyfer geneteg a genomeg

meddygaeth fanwl yn effeithiol.

Mae strategaeth newydd i greu amgylchedd

o sefydliadau allweddol fel Parc Geneteg

cynaliadwy, cystadleuol ar gyfer geneteg a genomeg, er mwyn gwella iechyd a’r ddarpariaeth gofal iechyd i bobl Cymru, wedi’i chyhoeddi.

Datblygwyd y strategaeth gan dasglu genomeg, yn cynnwys arbenigwyr blaenllaw yng Nghymru a chynrychiolwyr Cymru, Gwasanaeth Geneteg Meddygol Cymru Gyfan, Iechyd Cyhoeddus Cymru, GIG Cymru, y Diwydiant, Llywodraeth Cymru a sefydliadau addysg uwch ledled Cymru.

Mae’r strategaeth lawn i’w gweld yma.

4

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

YSG OL Y M C HW I L GO FA L C YMDEI T HA SO L C YM R U

Gwaith yr ysgol yn helpu i rymuso pobl â dementia Mae Ysgol Ymchwil Gofal Cymdeithasol Cymru wedi bod yn defnyddio’i chysylltiadau â darparwyr gofal a’r gymuned i helpu i rymuso pobl â dementia.

U N ED B RAIN Bu’r ysgol yn gweithio’n agos â phrosiect Ymgysylltu a Grymuso Dementia trwy wahodd cynrychiolwyr i fynychu’r digwyddiadau roedd yr ysgol yn eu rhedeg i sicrhau bod gofal yn y dyfodol yn ystyried barn y bobl y mae’n effeithio arnyn nhw.

O ganlyniad, mae pobl sy’n byw â’r cyflwr wedi gallu cyfrannu at strategaeth ddrafft Llywodraeth Cymru, ‘Law yn Llaw at Gymru sy’n Deall Dementia’ 2017-2022.

Un o’r cysylltiadau y llwyddodd yr ysgol i’w llunio yw’r cysylltiad â Chlwb Me, Myself & I, sef sefydliad cymunedol yn Llansawel yng Nghastell-nedd Port Talbot y mae Anita Tomaszewski’n ei redeg. Hi wnaeth hefyd sefydlu’r clwb yn 2013.

Mae’r clwb yn canolbwyntio ar ddod â

Treial clinigol yn torri cwys newydd

y treial, sef Ionis Pharmaceuticals (mewn partneriaeth â Roche), y treial i werthuso diogelwch cyfansoddyn sy’n lleihau

cyfnod cynnar ym maes clefyd Huntington yn

huntingtin, neu oligoniwcleotidau (ASOs),

dod i ben.

sy’n cael ei roi trwy bigiad i mewn i rigol yr asgwrn cefn mewn cleifion sy’n dangos

Rhan o waith ar y cyd yw hwn rhwng

symptomau’r clefyd yn gymharol ifanc.

Prifysgol Caerdydd a Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro; yr unig safle sy’n cynnig

Mae’r therapi, sydd wedi’i ddefnyddio mewn

y math hwn o therapi yng Nghymru.

meysydd ymchwil genetig eraill, yn targedu

Cyflwr niwroddirywiol, genetig yw clefyd

ffurfiad y genyn huntingtin yn benodol ac yn

Huntington, y mae etifeddu genyn diffygiol

mesur swm y protein huntingtin abnormal

– y genyn huntingtin – yn ei nodweddu,

sy’n bresennol yn y corff.

gyda symptomau echddygol, gwybyddol a seiciatrig yn datblygu ac yn gwaethygu dros

Dyma’r tro cyntaf i’r cyffur ASO gael ei roi i

amser. Daw symptomau echddygol i’r amlwg

gleifion â’r clefyd ac, ar sail y canlyniadau

gyntaf, yn nodweddiadol, rhwng 30 a 50 oed,

sydd wedi’u casglu hyd yma oddi wrth 46

gyda rhai achosion prin yn dechrau’n gynt.

o gyfranogion, fe gymeradwywyd estyn yr astudiaeth ym mis Mehefin 2017.

â dementia ac i’w gofalwyr yn eu bywyd beunyddiol, trwy gyfuniad o gymorth

Y G A N O LFAN Y M CH W IL T R EIALO N

cymheiriaid a gwirfoddolwyr sydd ddim yn stigmateiddio.

Astudiaeth SenITA

Ym mis Mawrth, fe westeiodd y clwb

Mae treial newydd wedi’i lansio i

grwpiau dementia o ledled Cymru i drafod

asesu effeithiolrwydd clinigol a chost-

a chyfrannu i’r ymgynghoriad ynglŷn â’r

effeithiolrwydd Therapi Integreiddio

strategaeth ddrafft.

Synhwyraidd (SIT) i blant ag Anhwylder Sbectrwm Awtistiaeth (ASD).

siŵr bod gan bobl â dementia lais a bod

clefyd yn llwyr, fe ddatblygodd noddwyr

Mae Uned BRAIN wedi gweld treial clinigol,

synnwyr o normalrwydd i bobl sy’n byw

“Mae’r cysylltiad ag eraill yn gwneud yn

Er nad oes yna unrhyw beth sy’n gwella’r

Ymateb yw treial SenITA, sy’n mynd rhagddo

synhwyraidd, a math o therapi neu driniaeth wyneb-yn-wyneb y mae therapyddion galwedigaethol hyfforddedig yn ei ddarparu ydyw.

Mae’n defnyddio gweithgareddau synhwyraidd-echddygol wedi’u seilio ar chwarae i ddylanwadu ar y ffordd y mae’r plentyn yn ymateb i deimladau, gan leihau’r gofid a gwella’r canolbwyntio a’r rhyngweithio ag eraill.

yn y Ganolfan Ymchwil Treialon, i alwad

Mae’r prif dreial nawr yn recriwtio

docenistig,” meddai Anita.

am ymchwil bellach. Mae’r therapi eisoes

cyfranogion ac fe fydd ar agor tan ddiwedd

yn cael ei ddefnyddio yn y GIG, ond prin

2018. Y nod yw recriwtio 216 o blant i gyd, o

Daeth yr ymgynghoriad i ben ym mis Ebrill

yw’r astudiaethau blaenorol ac mae eu canlyniadau wedi bod yn amhendant.

ledled de Cymru a Lloegr.

rhywun yn eu clywed – ond dydy o ddim yn

ac mae nawr yn cael ei adolygu. Caiff y canlyniad ei gyhoeddi ar wefan yr ysgol (www.walessscr.org/cy) maes o law.

Gallwch chi ddilyn cynnydd yr astudiaeth ar Mae’r therapi yn ddewis amgen i’r gofal

Twitter trwy ddilyn

arferol ar gyfer anawsterau prosesu

@SenITA_Study

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

5

UN ED YM C HW I L A RE N N O L CY M R U

Uned Ymchwil Arennol Cymru’n ariannu cymrodoriaeth

Mae Uned Ymchwil Arennol Cymru, Aren Cymru a choleg y gwyddorau dynol ac iechyd, Prifysgol Abertawe, wedi cydariannu cymrodoriaeth ymchwil newydd i gydnabod gwaith cyn Brif Weinidog Cymru Rhodri Morgan.

CY LLID

Mae Cymrodoriaeth Moeseg Bywyd Rhodri Morgan yn cydnabod gwaith Mr Morgan yn helpu i sefydlu system rhoi organau ar gyfer Cymru lle mae pobl yn ‘optio allan’, a’i nod

Ymchwil Iechyd y Cyhoedd

(https://www.journalslibrary.nihr.ac.uk/ programmes/phr/09300602/) yn asesu manteision uniongyrchol a thymor hir i iechyd yn sgil rhaglen adfywio tai ar raddfa fawr yn Sir Gâr. Mae prosiect LANTERNS

yw cynnig cyfle i ymchwilwyr ymchwilio i

Mae Rhaglen Ymchwil Iechyd y Cyhoedd

(https://www.journalslibrary.nihr.ac.uk/phr/

foeseg sy’n ymwneud â rhoi organau plant,

(PHR) NIHR yn ymchwilio i rai o

phr03110/#/abstract) yn awgrymu y gall

eu trawsblannu a dialysis

gwestiynau pwysicaf iechyd cyhoeddus

awdurdodau lleol gwtogi ar oleuadau stryd

y DU i wella iechyd y cyhoedd a lleihau

yn ddiogel yn y nos, gan arbed costau ynni a

Mae Aren Cymru a Choleg Gwyddorau Dynol

anghydraddoldebau ym maes iechyd.

lleihau allyriadau carbon.

ac Iechyd Prifysgol Abertawe hefyd wedi rhoi

Mae ymchwil y mae PHR yn ei hariannu’n

cyllid ar gyfer y gymrodoriaeth, sydd ar agor

cynhyrchu tystiolaeth i ddarparu sail ar

“Rydyn ni’n annog ymchwilwyr i

i unrhyw un sy’n byw neu’n gweithio yng

gyfer cyflenwi ymyriadau y tu allan i’r GIG,

gydweithredu ac ymgysylltu ag aelodau’r

Nghymru.

gan ddarparu gwybodaeth newydd am eu

cyhoedd a’r rheini sy’n defnyddio

manteision, eu costau a’u derbynioldeb.

tystiolaeth. Mae hyn o fudd i ymchwil ac

Ymgynghorwyd â gweddw Mr Morgan, Julie

Mae’r rhaglen yn cynorthwyo’r rhai sy’n

mae’n gallu helpu i sicrhau ei bod yn cael

Morgan AC, ynglŷn â’r gymrodoriaeth, ac fe

penderfynu ym myd llywodraeth leol,

mwy o effaith. Mae’r cydweithredu hwn

fydd hi’n rhan o’r panel penodi.

sefydliadau gofal sylfaenol a gwasanaethau

yn cynnwys amrywiaeth o bartneriaid, fel

cyhoeddus lleol eraill, asiantaethau

awdurdodau lleol, y sector preifat, elusennau

Fe noddodd AC Bro Morgannwg, Jane Hutt,

cenedlaethol perthnasol, fel NICE,

a sefydliadau eraill y trydydd sector.

lansio’r gymrodoriaeth ddydd Mercher 18

ymarferwyr iechyd cyhoeddus a’r cyhoedd.

“NIHR sy’n ariannu’r rhaglen PHR, gyda

Hydref yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru Mae Gemma House, uwch reolwr ymchwil

chyfraniadau oddi wrth Ymchwil Iechyd a

o raglen PHR NIHR, yn esbonio: “Mae ein

Gofal Cymru ac Iechyd a Gofal Cymdeithasol

Meddai: “Mae’r gymrodoriaeth yma’n ffordd

cwmpas yn un amlddisgyblaeth ac eang,

Llywodraeth Cymru, Swyddfa’r Prif

wych i gofio Rhodri. Yn ystod ei amser fel

gan gwmpasu ystod eang o ymyriadau sy’n

Wyddonwyr yn yr Alban, ac Asiantaeth

Prif Weinidog Cymru, fe sbardunodd Rhodri’r

gwella iechyd y cyhoedd, gan gynnwys

Iechyd y Cyhoedd yng Ngogledd Iwerddon.

ddadl ar y ddeddfwriaeth newydd ar roi

astudiaeth CHALICE (https://www.

Yn ei dro, mae hyn yn ein galluogi i ariannu

organau, a arweiniodd at Gymru’n dod y wlad

journalslibrary.nihr.ac.uk/programmes/

sefydliadau yng Nghymru i gynnal ymchwil

gyntaf yn y DU i gyflwyno system cydsynio

phr/09300702/#/), yng Nghymru, a ddaeth

iechyd y cyhoedd.”

tybiedig – rhywbeth yr oedd yn falch iawn

i’r casgliad bod niwed y mae alcohol yn ei

ohono.”

achosi’n gysylltiedig â pha mor hawdd y

Gallwch chi weld mwy am Raglen PHR yn

mae alcohol ar gael. Mae astudiaeth arall

www.nihr.ac.uk/phr

yng Nghaerdydd.

Seilwaith Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru 2015 – 17 Daw’r data hyn o’n hadroddiad blynyddol 2016/17 sy’n dangos cyflawniadau Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. Gallwch chi lawrlwytho’r adroddiad yma.

6

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

DO ET H AM IECH Y D CYMRU C A N OLFA N P RI M E C YMR U

Ymchwil yn dangos effaith bositif sganio CT ar roi’r gorau i smygu

flynedd – y ddau fesur yn uwch nag yn achos

Mae ymchwil dan arweiniad arbenigwr yng Nghanolfan PRIME Cymru wedi dod i’r casgliad bod smygwyr sy’n cael sgan CT o’u hysgyfaint yn fwy tebygol o roi’r gorau

y grŵp gwyliadwriaeth.

Dr Kate Brain, yr arweinydd ar gyfer sgrinio,

Siapio iechyd a llesiant cenedlaethau’r dyfodol

atal a diagnosio mewn gofal sylfaenol yng

Astudiaeth flaenllaw â’r nod o ddeall iechyd

Nghanolfan PRIME Cymru a Chanolfan

a llesiant y wlad yn well, ac o adeiladu darlun

Ymchwil Canser Cymru, a arweiniodd y treial.

o anghenion iechyd yn y dyfodol yw Doeth Am Iechyd Cymru, ac erbyn hyn mae ganddi

Meddai Dr Brain: “Mae ein treial yn dangos

fwy na 13,000 o gyfranogion yng Nghymru.

bod sgrinio CT ar gyfer canser yr ysgyfaint yn cynnig ennyd addysgadwy ar gyfer rhoi’r

Bu Sue Cowburn, sy’n 57 oed, yn gweithio

gorau i ysmygu ymhlith grwpiau risg uchel

am 14 mlynedd fel uwch nyrs a thiwtor yn

yn y DU. Mae angen inni nawr ddod o hyd i’r

Ysbyty Guy’s yn Llundain. Yn ystod ei hamser

ffyrdd gorau o integreiddio gwaith sgrinio ar

fel nyrs, fe welodd Sue drosti hi ei hun sut

holl ganserau yn y DU.

gyfer canser yr ysgyfaint â chymorth i roi’r

gallai mentrau ymchwil fel Doeth Am Iechyd

gorau i smygu, fel bod gwasanaethau wedi’u

Cymru fod o fudd i’r GIG.

Datblygwyd treial peilot Sgrinio Canser yr

cynllunio i fod o’r budd gorau oll i iechyd

i smygu na’r rheini sydd ddim yn cael sgan.

Mae canser yr ysgyfaint yn un o’r mathau mwyaf cyffredin a difrifol o ganser a dyma’r un sy’n achosi’r mwyaf o farwolaethau o’r

Ysgyfaint y DU (UKLS) i ymchwilio i effaith sgrinio CT ar smygwyr, ochr yn ochr â chynnig

pawb.”

Meddai Sue: “Gofal yr arennau yw fy nghefndir i, ac mae’n rhywbeth sydd

cymorth i roi’r gorau i smygu.

Cynhaliwyd treial peilot UKLS ar y cyd â

wedi dod yn agos at fy nghalon dros y

Phrifysgol Lerpwl, King’s College a Phrifysgol

blynyddoedd. Mi fuaswn i wrth fy modd

Dyrannwyd mwy na 4,000 o smygwyr rhwng

Queen Mary, a dyma’r treial cyntaf i asesu

pe bai pobl yn sylweddoli pa mor bwysig

dichonoldeb, cost-effeithiolrwydd ac effaith

ydy’r agwedd hon ar eu hiechyd gan fod

sgrinio ar gyfer canser yr ysgyfaint ar

problemau’r arennau’n gallu bod o ganlyniad

ymddygiad, gan ddefnyddio sgrin CT dos isel

i glefyd y galon, pwysedd gwaed uchel a

ar boblogaeth risg uchel yn y DU.

diabetes.

Rhaglen Asesu Technoleg Iechyd Sefydliad

“Dwi’n gallu gweld sut y bydd yr ymchwil y

Cenedlaethol ar gyfer Ymchwil Iechyd y DU

mae Doeth Am Iechyd Cymru’n ei gwneud

(NIHR) a ariannodd y treial.

yn helpu’r GIG i ddod o hyd i driniaethau

50 a 75 oed ar hap naill ai i grŵp a gafodd eu sgrinio, neu i grŵp gwyliadwriaeth na chafodd eu sgrinio.

Gwelwyd o’r canlyniadau bod 10% o’r smygwyr a gafodd eu sgrinio wedi llwyddo i roi’r gorau i smygu ar ôl dwy wythnos, a bod 15% wedi rhoi’r gorau iddo ar ôl dwy

newydd a chynllunio ar gyfer y dyfodol.

Mae’n bwysig bod cynifer o bobl â phosibl yn cofrestru ar gyfer y fenter.”

Mae tîm Doeth Am Iechyd Cymru’n edrych am bobl o wahanol oedrannau a chefndiroedd o ledled Cymru i rannu eu profiadau er mwyn helpu i wella triniaethau a dulliau atal ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.

I gael gwybod sut y gallwch chi chwarae rhan, ewch i: www.healthwisewales.gov.wales Ffôn: 0800 9 172 172 08:00 – 19:00 dydd Llun i ddydd Gwener E-bost:: healthwisewales@cardiff.ac.uk

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

7

Cymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon sy’n

ein gweithgarwch ymchwil trwy ymgymryd â

cymryd rhan yn astudiaeth LEAVO, sef treial

mwy o ymchwil glinigol a chymryd rhan mewn

amlganolfan sy’n cymharu Ranibizumab

mwy o ymchwil o’r fath”

(Lucentis), Aflibercept (Eylea) a Bevacizumab (Avastin) ar gyfer edema macwlaidd mewn

Meddai Pen Ymchwilydd LEAVO a llawfeddyg

cleifion â Rhwystr yn y Wythïen Retinol

offthalmig ymgynghorol, Mr Aji Raghu Ram: “Dwi

Ganolog (CRVO).

wedi bod yn ddigon ffodus i gael tîm ymchwil sydd wedi’i gydlynu’n dda iawn ym Mwrdd

Mae treialon clinigol sy’n edrych ar

Iechyd Prifysgol Cwm Taf, ac mae hyn wedi’i

ddirywiad macwlaidd neofasgwlaidd

gwneud hi’n bosibl bod yn rhan o’r astudiaeth

BWRD D I E C HYD P RI F YS G O L CW M TA F

sy’n gysylltiedig ag oedran (nvAMD) wedi

genedlaethol hon.

Fe allai canlyniadau astudiaeth arbed miliynau i’r GIG

effeithiol a diogel i Ranibizumab a’i bod yn

“Mae’n gydymdrech gwirioneddol greadigol

bosibl ei gyflenwi am fymryn o’r gost. Yr

rhwng nifer o adrannau, gan gynnwys yr

amcangyfrif yw y gallai newid o Ranibizumab

adran Y&D, Darlunio Meddygol, Optometreg,

i Bevacizumab arbed ryw £85 miliwn y

Fferylliaeth, Nyrsio, TG a Chofnodion Meddygol.

Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf wedi llwyddo i recriwtio cleifion i dreial clinigol mawr amlganolfan sy’n cymharu effeithiolrwydd a chost cyffuriau sy’n cael eu rhagnodi’n rheolaidd i drin cyflwr llygaid sy’n gyffredin mewn pobl hŷn.

dangos bod Bevacizumab yn ddewis amgen

flwyddyn i’r GIG. “Mae’r Gyfarwyddiaeth wedi bod yn gefnogol Y nod yw penderfynu ar y cyfrwng mwyaf

iawn i’r astudiaeth hon a, chyda chymorth tîm

diogel a mwyaf clinigol effeithiol y gellir

Y&D Cwm Taf yn y dyfodol, fe fyddwn ni’n

ei gyflenwi ac sy’n fforddiadwy i’r GIG ei

parhau i gefnogi a chynyddu ein gweithgarwch

ddefnyddio yn y tymor hir.

ymchwil trwy ymgymryd â mwy o ymchwil glinigol a chymryd rhan mewn mwy o ymchwil

Mae Cwm Taf yn un o 40 canolfan ledled

“Fe fyddwn ni’n parhau i gefnogi a chynyddu

o’r fath.”

cymryd amser i newid iechyd, fe fydd y tîm

mwy gwyrdd oherwydd eu bod nhw’n ymweld â

yn defnyddio data hanesyddol gyda dulliau

mannau gwyrdd a glas yn amlach ac yn gwneud

ystadegol i asesu’r effeithiau dros y degawd

gweithgareddau mwy corfforol o’u cymharu â’r

diwethaf.

rheini sy’n byw mewn ardaloedd llai gwyrdd.”

Dr Sarah Rodgers, ymchwilydd Sefydliad

Yn ôl yr Athro David Ford, cyd-gyfarwyddwr SAIL:

Farr ac athro cyswllt yn Ysgol Feddygaeth

“Dwi wrth fy modd y byddwn ni’n gweithio gyda

Prifysgol Abertawe, sy’n arwain y tîm.

Sarah a’r tîm ar y prosiect yma. Mae Banc Data

Meddai: “Mae’r 24,000 o bobl sy’n ymateb

SAIL yn golygu bod modd cyrchu setiau data ar

yn flynyddol i Arolwg Cenedlaethol Cymru’n

raddfa fawr yn ddiogel, gan alluogi ymchwilwyr i

dweud wrthon ni pa mor aml y maen nhw’n

gynhyrchu tystiolaeth gadarn i gefnogi ymchwil

ymweld â mannau gwyrdd a glas, i ble’r

iechyd a gofal. Mae astudiaeth o’r maint hwn yn

aethon nhw, beth y buon nhw’n ei wneud,

bwysig yn rhyngwladol ac mae’n dangos sut y mae

ac yn adrodd ar eu llesiant. Fe fyddwn

Cymru yn rheng flaen ymchwil gwybodeg iechyd.

B AN C DATA SA I L

Ydy treulio amser mewn parciau, mewn coedlannau ac ar draethau’n gallu gwella’ch iechyd meddwl?

Mae un ym mhob pedwar o bobl yn dioddef o gyflwr iechyd meddwl ar ryw adeg yn eu bywydau, gan gostio mwy na £100 biliwn y flwyddyn i economi’r DU. Fe fydd astudiaeth newydd sy’n cynnwys Banc Data SAIL a Phrifysgol Abertawe’n ymchwilio i gwestiwn p’un a yw treulio amser mewn mannau gwyrdd a glas, fel parciau a thraethau, yn gallu cael effaith bositif ar ein llesiant a’n hiechyd meddwl yn y tymor hir.

Fe fydd ymchwilwyr yn casglu data am iechyd a’r amgylchedd ac yn eu cysylltu ym Manc Data SAIL (Banc Data Diogel ar gyfer Cysylltiadau Gwybodaeth Ddienw).

Fe fydd y tîm ymchwil yn edrych ar ddata ar gyfer 1.7 miliwn o bobl yng Nghymru i weld sut mae pobl yn newid eu defnydd o wasanaethau iechyd, fel eu meddyg teulu, wrth i’w hamgylchedd lleol newid. A gan fod effeithiau mannau gwyrdd a glas yn

8

ni’n gofyn tybed a yw pobl sy’n ymweld â mannau gwyrdd a glas yn fwy aml yn dweud

Fe fydd arbenigwyr o Brifysgol Abertawe, Prifysgol

bod eu llesiant yn well. Fe fyddwn ni’n gallu

Caerwysg, Prifysgol Caerdydd a Sefydliad Iechyd

ystyried, er enghraifft, a ydy pobl yn dweud

Byd-eang Barcelona yn cydweithio ar yr astudiaeth

bod eu llesiant yn well mewn mannau

hon y mae rhaglen Ymchwil Iechyd y Cyhoedd NIHR yn ei hariannu.

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Cynhadledd Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru: Anghydraddoldebau mewn Iechyd a Gofal Cymdeithasol Ym mis Hydref, daeth aelodau o seilwaith Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru a rhanddeiliaid allweddol at ei gilydd yn Stadiwm SSE SWALEC yng Nghaerdydd ar gyfer cynhadledd flynyddol 2017 Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.

Roedd y gynhadledd, dan gadeiryddiaeth y Farwnes Ilora Finlay, yn canolbwyntio ar

Gwnaeth cyfarwyddwr Ymchwil Iechyd a

anghydraddoldebau mewn iechyd a gofal

Gofal Cymru, yr Athro Jon Bisson, sylwadau i

cymdeithasol, ac roedd yn cynnwys nifer o

gau’r digwyddiad, ac fe gyhoeddodd enillwyr

anerchiadau dylanwadol gan arbenigwyr ar

y pedair gwobr a oedd wedi denu dwsinau o

draws y gymuned ymchwil.

gynigion o ansawdd uchel.

the Square Window’ gan Moira Morgan o Uned Ymchwil Diabetes Cymru Wrth siarad am y digwyddiad, meddai’r Athro

Daeth mwy na 300 o bobl i’r digwyddiad, gan

Bisson: “Diolch i bawb a ymunodd â mi yng

wrando ar Vaughan Gething, Ysgrifennydd y

nghynhadledd 2017 Ymchwil Iechyd a Gofal

Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon,

Cymru, ac a helpodd i wneud yn siŵr ei bod

yn siarad am bwysigrwydd ymchwil yng

yn llwyddiant.

Nghymru.

“Roedd hi’n wych gweld y gymuned ymchwil yn dod at ei gilydd unwaith eto, a dwi’n gobeithio y bydd y cyfle i glywed am anghydraddoldebau mewn iechyd a gofal cymdeithasol yn ein helpu ni i fyfyrio ynglŷn â’r cyfraniad y gallwn ni i gyd ei wneud at fynd i’r afael â’r mater pwysig hwn yng Nghymru a thu hwnt.”

Mae cyflwyniadau a ffotograffau o’r diwrnod Dyma oedd yr enillwyr: • Y Wobr am y Stondin Ryngweithiol Orau

i’w gweld yma: www.ymchwiliechydagofal. llyw.cymru/cynhadledd-ymchwil-iechyd-agofal-cymru-2017

– Uned BRAIN • Y Wobr am Gyflawniad Cynnwys y Cyhoedd – CASCADE am ei brosiect Lleisiau CASCADE. Gydol y dydd, cafodd y rhai a fynychodd y cyfle i rwydweithio a chymryd rhan mewn

• Y Wobr am Effaith - Llyfryn gwybodaeth ‘When should I worry?’ o waith Dr Nick

amrywiaeth o weithdai diddorol. Ymhlith yr

Francis yng Nghanolfan PRIME Cymru.

arddangoswyr yn y digwyddiad oedd nifer

• Y gystadleuaeth ffotograffiaeth - ‘Behind

o fyrddau iechyd Cymru a sefydliadau o’r tu mewn i’r seilwaith.

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

9

SE FY D L I A D HA P - D RE IA LO N IECH Y D G OGLED D C YM RU

Treial GREAT Mae therapi sy’n canolbwyntio ar gyflawni nodau o fudd i’r rheini sy’n dioddef o dementia, yn ôl treial mawr y bu Sefydliad Hap-dreialon Iechyd Gogledd Cymru’n ei gefnogi.

Roedd Adferiad Gwybyddol yn Gysylltiedig â Nod yng Nghyfnod Cynnar Clefyd Alzheimer a Mathau Eraill o Dementia: Hap-dreial Rheoledig Sengl-ddall Amlganolfan (GREAT),

U N ED Y MCH W IL DIABET ES CY M R U

glefyd llygaid diabetig, ein bod ni wedi

Sgrinio cynnar yn haneru dallineb o ganlyniad i diabetes yng Nghymru

ar nifer yr ardystiadau newydd ar gyfer colli

dan arweiniad Prifysgol Caerwysg, yn galw

Mae ymchwil newydd y bu Uned Ymchwil

am osod nodau therapi unigol ar gyfer pobl

Diabetes Cymru’n ei chynnal wedi dangos

â dementia, a datblygu strategaethau i’w

bod nifer y bobl yng Nghymru sy’n ddall

cyflawni.

neu’n byw â cholli eu golwg o ganlyniad i diabetes wedi haneru bron iawn ers

Daeth ymchwilwyr i’r casgliad bod y rheini a

cyflwyno rhaglen sgrinio retinopathi diabetig

dderbyniodd y therapi wedi dangos gwelliant

genedlaethol newydd yn 2003.

sylweddol yn y meysydd roedden nhw Erbyn 2007, roedd y rhaglen wedi’i

wedi’u nodi.

chyflwyno fesul cam ledled Cymru, gan Ar ôl cael diagnosis o glefyd Alzheimer yn

gynnig gwasanaeth sgrinio blynyddol i bawb

2012, fe gollodd Brian Hamilton, 66 oed, ei

12 oed neu hŷn a oedd â diabetes.

hyder yn llwyr wrth i’w gof ddirywio, a phrin y byddai’n gadael y tŷ o gwbl. Bu’n gweithio

Dangosodd yr ymchwil fod yna 339 yn llai

gyda therapydd i ddatblygu strategaethau

o ardystiadau newydd ar gyfer pob lefel o

i ddod yn annibynnol unwaith eto, fel rhoi

golli golwg am unrhyw reswm yn 2014-15,

sticer wrth y drws ffrynt i’w atgoffa i gloi’r

o’u cymharu ag ardystiadau 2007-08. Yr

tŷ a mynd â’i ffôn a’i waled i’w ganlyn pan

amcangyfrif yw bod golwg 22 o bobl wedi’i

fyddai’n gadael y tŷ.

achub. Mae’r canlyniadau hyn er gwaethaf y

llwyddo i gyflawni’r prif amcan, sef cwtogi golwg yn ddifrifol (dallineb), gan eu haneru bron iawn.

“Yn amlwg, mae cael gwell triniaeth ar gyfer retinopathi diabetig sy’n bygwth y golwg, a’i ganfod yn gynnar, wedi bod yn elfen hanfodol o’r llwyddiant hwn, gan ailgadarnhau bod angen i bawb 12 oed a hŷn sydd â diabetes gael eu sgrinio’n rheolaidd,” meddai’r Athro David Owens, Uned Ymchwil Diabetes Cymru.

Mae’r ymchwil wedi’i chyhoeddi yn y British Medical Journal ac ariannwyd hi gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.

Dolen i’r astudiaeth lawn: http://bmjopen. bmj.com/cgi/content/full/bmjopen-2016015024?ijkey=VIvPck0mFpJkJBS&keytype =ref

O’r Fainc i Erchwyn y Gwely

ffaith bod 52,229 (40%) yn fwy o bobl wedi

Mae mwy o wybodaeth am Uned Ymchwil

Mae Brian yn dal i ddefnyddio’r technegau

cael diagnosis o diabetes yng Nghymru yn

Diabetes Cymru i’w gweld yn eu fideo

flwyddyn yn ddiweddarach ac mae’n gallu

ystod cyfnod yr ymchwil.

diweddaraf: From Bench to Bedside - The

mynd allan o’r tŷ ar ei ben ei hun a chwblhau

impact collaborative research is having on “Mae’r ymchwil yn dangos i ni bod cael

gweithgareddau a thasgau bob dydd.

people’s lives.

diagnosis cynt o retinopathi diabetig, a Meddai’r Athro Linda Clare, fu’n arwain yr

retinopathi diabetig sy’n bygwth y golwg,

ymchwil: “Y cam nesaf ydy mesur y buddion,

ers cyflwyno’r sgrinio wedi chwarae rhan

er enghraifft gweld a ydy’r dull hwn o

sylweddol, ochr yn ochr â mesurau eraill,

weithredu’n gohirio’r angen i bobl fynd i

fel rheoli diabetes yn well ac atgyfeirio’n

mewn i gartrefi gofal trwy eu cefnogi nhw i

amserol, a chael triniaethau newydd,”

fyw yn annibynnol am hirach. Fe allai hyn fod

meddai Gweinidog Iechyd y Cyhoedd a

o fudd ariannol pwysig i ofal cymdeithasol.

Gwasanaethau Cymdeithasol, Rebecca Evans.

“Mae’n rhaid i ni hefyd asesu a oes modd

“Mae’n rhoi boddhad mawr gweld, ar ôl

integreiddio’r therapi i ffordd reolaidd

llawer o flynyddoedd o ymchwil benodol

ymarferwyr o weithio, fel ei fod ar gael i fwy

i benderfynu ar y dull gorau o sgrinio am

o bobl ac fel eu bod nhw’n cael eu cefnogi i fyw bywydau gwell â dementia.”

10

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

BW R DD IECH Y D P R IFYSGOL CAER DY DD A’R FRO YMC HWIL I E C HYD A G O FA L CY MRU

Dathlu ymchwil sy’n newid bywydau mewn seremoni wobrwyo Bu Gwobrau Iechyd a Gofal South Wales Argus yn dathlu’r sector iechyd a gofal ym mis Hydref, yng Nghae Ras Cas-gwent, gan gynnig gwobrau mewn 15 categori.

Emma Mills wnaeth ennill y Wobr am Effaith Ymchwil, a noddir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru. Mae hi’n gyn fydwraig gymunedol ac yn arweinydd ymchwil dechnegol ar gyfer bydwreigiaeth ar draws Ysbyty Nevill Hall, Ysbyty Ystrad Fawr ac Ysbyty Brenhinol Gwent.

Meddai: “Dwi’n teimlo’n lwcus gan mai bydwreigiaeth ac ymchwil ydy’r pethau dwi’n

frwd amdanyn nhw, ac mae’r swydd yma’n cyfuno’r ddau.

“Un o’r astudiaethau mwyaf diweddar ydy astudiaeth Ymwybyddiaeth o Symudiadau’r

Ymgynghorydd yn cael ei gymeradwyo am ei gyfraniad i ymchwil gofal critigol

Ffetws a Chanolbwyntio Ymyriadau i Leihau

Mae Dr Matt Wise, ymgynghorydd ym maes

Achosion o’r Ffetws yn Marw (AFFIRM),

gofal critigol ym Mwrdd Iechyd Prifysgol

fu’n edrych ar p’un a allai cyflwyno pecyn

Caerdydd a’r Fro, ac arweinydd arbenigedd

gofal ymyriadol leihau cyfraddau marw-

ymchwil gofal critigol, wedi derbyn gwobr

enedigaethau.

Clinigydd Sefydlog Rhwydwaith Ymchwil Glinigol y Sefydliad Cenedlaethol ar gyfer

“Oherwydd newidiadau i’r protocol yn ystod

Ymchwil Iechyd (NIHR), mewn partneriaeth

yr astudiaeth gwelwyd gostyngiad o rhwng

â’r Gyfadran Meddygaeth Gofal Dwys.

25 y cant a 50 y cant yng nghyfraddau marwenedigaethau yn ystod y flwyddyn gyntaf, o’i

Mae’r wobr yn nodi ymgynghorwyr,

chymharu â blynyddoedd blaenorol.

meddygon arbenigedd a meddygon cyswllt a

“Dwi’n caru fy ngwaith ac mae’n fraint gweithio i fwrdd iechyd sydd mor gefnogol”

hyfforddeion sydd wrthi’n gwneud ymchwil ac sy’n dangos arweinyddiaeth, rhagoriaeth ac arloesedd clinigol wrth gyflawni ymchwil.

Meddai Arweinydd Clwstwr Arbenigedd Rhwydwaith Ymchwil Glinigol NIHR, yr

“Os fyddwn ni’n gwneud un newid sy’n

Athro Stephen Smye: “Mae gofal critigol

gwneud pethau’n well i bobl, yna mae

yn amgylchedd heriol i ymchwil glinigol,

popeth yn werth chweil.”

ond gwnaeth yr ymgeiswyr am Wobrau Ymchwil FICM/NIHR CRN, ar y cyd,

Roedd yna dri arall yn rownd derfynol y wobr:

ddisgrifio enghreifftiau trawiadol a niferus o arweinyddiaeth ymchwil glinigol ragorol,

• Dr Kate Brain o Ganolfan PRIME Cymru, Ysgol Feddygaeth Prifysgol Caerdydd • Yr Athro Keir Lewis a Rachel Gemine o

gyda’r effaith yn estyn y tu hwnt i ofal critigol i’r gymuned ymchwil glinigol ehangach a’r GIG.

Ysbyty Tywysog Philip, Llanelli • Dr Louise Roberts o Brifysgol Caerdydd

“Cadarnhaodd y ceisiadau buddugol fod y gymuned ymchwil gofal critigol yn y DU yn fywiog ac yn uchelgeisiol, a’i bod yn cael ei harwain gan ymchwilwyr clinigol rhagorol sy’n benderfynol o sicrhau bod ymchwil o ansawdd uchel o fewn gwell cyrraedd i gleifion.”

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

11

Y G A N O L FAN GENEDL AET H O L AR GY FER Y M CH W IL AR IECH Y D A LLE SI ANT Y B O B LO GAET H

“Diogel-De”: Atal sgaldiadau diodydd poeth ymysg plant ifanc

Bob blwyddyn, mae tua 40,000 o blant yn mynd i’r adrannau damweiniau ac achosion brys yng Nghymru a Lloegr â llosgiadau neu sgaldiadau er bod tystiolaeth gynyddol bod posibl atal y rhan fwyaf o’r llosgiadau.

Mae plant sy’n byw mewn ardaloedd sy’n gymdeithasol ac economaidd difreintiedig yn wynebu risg uwch na’r cyffredin o gael llosgiadau a fydd yn newid eu bywyd. Pan nad yw rhieni’n gwybod am gymorth cyntaf ar gyfer llosg, mae’r llosg yn dod yn fwy difrifol fyth.

Ym mis Awst 2016, fe lansiodd y Ganolfan Ymchwil i Losgiadau Plant ym Mhrifysgol Caerdydd ‘Diogel-De’ (‘Safe-Tea’), sef ymgyrch ymyrraeth yn targedu rhieni plant cyn ysgol sy’n byw yn ardaloedd mwyaf difreintiedig Caerdydd.

Fel rhan o’r ymgyrch, bu ymchwilwyr yn cydweithio â Dechrau’n Deg yng Nghaerdydd, sef sefydliad y mae Llywodraeth Cymru’n ei ariannu sy’n rhoi cymorth i rieni a phlant ym mlynyddoedd ffurfiannol eu datblygiad.

Mae Dr Verity Bennett, cydymaith ymchwil i’r Ganolfan Ymchwil i Losgiadau Plant ym Mhrifysgol Caerdydd, yn esbonio: “Ar ôl cynnwys y cyhoedd, cyngor clinigol arbenigol a mewnbwn gan staff Dechrau’n Deg, fe wnaethon ni ddatblygu deunyddiau amrywiol amlgyfrwng. Yn eu plith roedd posteri ‘siartiau-cyrraedd’ plant, magnetau i’r oergell, a fideos byr ar gyfer y cyfryngau cymdeithasol.

“Hyfforddwyd staff Dechrau’n Deg mewn epidemioleg sgaldiadau diodydd poeth, sut i’w hatal a chymorth cyntaf. Bu’r staff hyn yn

12

cyflwyno’r negeseuon ‘Diogel-De’ yn ystod ymweliadau iechyd 6-mis, mewn lleoliadau lle cynhelir grwpiau chwarae a gofal plant.”

Darganfyddiadau mwyaf arwyddocaol y sesiynau ymyrraeth Defnyddiwyd holiadur a roddwyd i rieni cyn ac ar ôl yr ymyrraeth i fesur newidiadau yng ngwybodaeth rhieni am beryglon diodydd poeth a chymorth cyntaf ar gyfer llosgiadau. Ymchwiliwyd i ba mor dderbyniol ac ymarferol oedd yr ymyrraeth i rieni a staff Dechrau’n Deg trwy gynnal trafodaethau grwpiau ffocws.

Ar ôl yr ymyrraeth, roedd rhieni’n gwybod mwy am y risgiau a’r peryglon o sgaldiadau diodydd poeth a chryn dipyn yn fwy am gymorth cyntaf i drin llosgiadau. Ar ôl y profiad, roedd ganddyn nhw fwy o hyder i gywiro ymddygiad pobl eraill ac i rannu’r negeseuon cymorth cyntaf â’r teulu yn y DU a thu hwnt. Ar y cyfan, roedd staff Dechrau’n Deg a’r rhieni’n teimlo bod yr ymyrraeth yn dderbyniol ac yn ymarferol gan roi adborth defnyddiol am welliannau a fyddai’n gwella’r ymyrraeth ymhellach.

Y camau nesaf Bydd canlyniadau’r astudiaeth ddichonoldeb hon nawr yn cael eu defnyddio wrth ddylunio prosiect ymchwil i’w redeg ledled y wlad i weld pa mor effeithiol y mae DiogelDe yn lleihau nifer yr achosion o sgaldiadau diodydd poeth a’u difrifoldeb, â’r bwriad o ddarparu adnodd sydd wedi’i seilio ar dystiolaeth ar gyfer ymarferwyr cymunedol.

Ar hyn o bryd, mae tîm y prosiect yn gwneud cais am gyllid i wneud hyn.

Mae gwaith eisoes ar y gweill i weld a yw’n bosibl gweithredu model cyflenwi’r ymyrraeth a’r deunyddiau ledled y wlad, gan weithio â chanolfannau plant yn Nwyrain Llundain ac â chymunedau a gweithwyr proffesiynol iechyd cyhoeddus ym Mryste.

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Mae’r tîm hefyd yn cydweithio â chwmni cynhyrchu i ddylunio ymgyrch atal ar gyfer y cyfryngau torfol.

Dyfyniadau rhieni: “Dwi nawr yn yfed yn y gegin yn bennaf, wrth fwrdd y gegin, ac yn defnyddio’r wyrctop, yn y cefn wrth ymyl y wal.”

“Pan ddes i adre, dyna be’ oedd wedi aros yn fy mhen ac mi ddedes i wrth fy mhartner, ‘oeddet ti’n gwybod ei bod hi’n cymryd mor hir i baned o de oeri?’”

“Dwi’n ymddwyn yn wahanol ... Dwi ’di llwyddo i ddeud wrth bobl eraill o gwmpas y tŷ am fod yn ofalus lle maen nhw’n rhoi eu diodydd poeth.”

Dyluniwyd yr ymgyrch gan y Ganolfan Ymchwil i Losgiadau Plant, ac ariannwyd hi gan y Scar Free Foundation, Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, a Chyfnewidfa Dinas-Ranbarth Prifysgol Caerdydd.

B W R D D I ECH Y D P R IFYS GO L A N EU R IN BEVAN

ymchwil yn y gronfa sydd ar gael i gymryd

Developing a research nurse bank

bod nhw wedi gweithio ar y gronfa ac maen

Mae’r Athro Sue Bale, Cyfarwyddwr Y&D

cynllun yn bennaf, gan ddefnyddio rhywfaint

ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan,

hefyd ar Gyllid ar Sail Gweithgareddau

yn esbonio sut mae’r bwrdd iechyd wedi

Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru. Mae

datblygu ateb cynaliadwy i gefnogi treialon

sefydliadau GIG eraill yng Nghymru wedi

clinigol.

dilyn ein trywydd ac rydyn ni wedi rhannu

swyddi parhaol ym maes ymchwil, gan eu nhw mewn sefyllfa ddelfrydol i ymgeisio.

Incwm treialon masnachol sy’n ariannu’r

ein profiadau â Bwrdd Iechyd Prifysgol “Fel tîm, fe fuom ni’n archwilio atebion posibl

Hywel Dda a Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi

i ddatrys ein dilema staffio nyrsys ymchwil.

Cadwaladr. Maen nhw wedi cydnabod bod

Daeth y syniad i’r fei i ddatblygu gweithlu

hyn yn werthfawr ac maen nhw’n datblygu

o nyrsys ymchwil trwy’r Gronfa Staff. I bob

eu fersiynau eu hunain i roi menter debyg ar

golwg, mantais yr ateb posibl hwn oedd ei

waith.

fod yn lleihau risg ariannol cyflogi nyrsys ymchwil parhaol a’i fod hefyd yn cynyddu

Rydyn ni’n gobeithio y bydd ein profiadau o

capasiti. Fodd bynnag, oherwydd natur

sefydlu cronfa nyrsys ymchwil yn golygu y

arbenigol gwaith nyrsys ymchwil, roedd

daw mwy o astudiaethau ymchwil o ansawdd

sicrhau bod cleifion yn cael eu rheoli’n

uchel ar gael i gleifion ac y bydd yn gwneud

ddiogel yn ystyriaeth allweddol. Roedd

cyfraniad positif i ymchwil yng Nghymru.”

angen i ni sicrhau bod nyrsys a oedd yn cael eu rhoi ar waith trwy’r Gronfa Nyrsys wedi’u hyfforddi’n ddigon da o ran fframwaith deddfwriaethol ymchwil a’u bod nhw’n gymwys i ofalu am gleifion sy’n cymryd rhan mewn treialon clinigol.

Mae hyn wedi cynnwys gweithio gyda’r

Mae dangosyddion allweddol Llywodraeth Cymru i annog a chynyddu ymchwil yng Nghymru’n cynnwys gofyniad i: •

prosiectau Portffolio Ymchwil Glinigol

Gronfa Staff i ddatblygu amserlen

anfasnachol sydd ar agor ac yn

cyfweliadau, pecyn hyfforddi penodol, rhaglen gynefino, a gwaith asesu a chymeradwyo cymhwysedd.

recriwtio •

ar i lawr gan ddibynnu ar nifer y sifftiau sy’n

dreialon Portffolio Ymchwil Glinigol anfasnachol •

isel i gefnogi treialon clinigol.

Mae’r nyrsys yn cael y cyfle i ddatblygu eu sgiliau ym maes ymchwil. Mae’n hynod bositif bod gennym ni nawr lif cyson o nyrsys

Cael cynnydd o 5%* yn nifer y treialon ymchwil glinigol masnachol

cael eu harchebu yn y gronfa nyrsys ymchwil, gan ddarparu ateb hyblyg, cynaliadwy a risg

Cael cynnydd o 10%* yn nifer y cyfranogion sy’n cael eu recriwtio i

Fe ddechreuodd y fenter yn hydref 2015 ac rydyn ni’n gallu bod yn hyblyg ar i fyny neu

Gael cynnydd o 10%* yn nifer y

sydd ar agor ac yn recriwtio •

Cael cynnydd o 5% yn nifer y cyfranogion sy’n cael eu recriwtio bob blwyddyn i dreialon masnachol

*o fewn y flwyddyn ariannol

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

13

Map o seilwaith Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru Canolfannau Ymchwil Y Ganolfan Ymchwil Heneiddio a Dementia Y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl Y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil ar Iechyd a Llesiant y Boblogaeth Canolfan PRIME Cymru

Unedau Ymchwil Uned Cyweirio’r Ymennydd a Niwrotherapiwteg Mewngreuanol (BRAIN) Uned Ymchwil Diabetes, Cymru Uned Ymchwil Arennol Cymru

Canolfan Ymchwil Canser Cymru

Unedau Treialon Clinigol

Ysgol Ymchwil Gofal Cymdeithasol Cymru

Uned Treialon De-ddwyrain Cymru Cymdeithas Hap-dreialon Iechyd Gogledd Cymru Uned Dreialon Abertawe

Gwasanaeth Cymorth Economeg Iechyd Cymru Parc Geneteg Cymru Banc Data Diogel ar gyfer Cysylltiadau Gwybodaeth Ddienw (SAIL) @gwasanaethau Y&D GIG

Grwpiau Cymorth Seilwaith

@Canolfan Gymorth

Cefnogi a Chyflenwi

14

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

lledaenu ymchwil ddibynadwy ond hefyd â diwallu anghenion pobl yn y gwasanaeth iechyd” Dywed Dr Davidson bod ymchwil o Gymru mewn sefyllfa unigryw i wneud cyfraniad gwerthfawr i’r GIG ehangach.

Mae’n crybwyll astudiaeth CREAM sy’n edrych ar effeithiolrwydd triniaethau gwrthfiotig ar gyfer ecsema mewn plant, dan arweiniad Prifysgol Caerdydd, fel un o’r enghreifftiau diweddaraf o ymchwil o Gymru

P R I F STOR I

i ddod i sylw’r Ganolfan Ledaenu. Mae’n

Gosod ymchwil o ansawdd uchel wrth galon gwaith penderfynu

cael cyhoeddusrwydd yn yr uchafbwynt hwn www.dc.nihr.ac.uk/highlights/Childhoodeczema Dywed Dr Davidson: “Mae yna unedau ymchwil cadarn yng Nghymru ac mae’r canlyniadau sy’n dod o unedau Cymru’n aml yn hynod berthnasol i’r GIG yn gyffredinol.

Mae yna dimau da yn gwneud gwaith da. Mae Cymru’n wynebu heriau sylweddol ym maes iechyd y cyhoedd felly os caiff rhywbeth ei roi ar brawf a’i werthuso yng Nghymru, mae’r canlyniad yn debygol o fod yn berthnasol i weddill y DU. “Os ydyn nhw’n cael canlyniadau sydd o

Prif nod Canolfan Ledaenu’r Sefydliad Cenedlaethol ar gyfer Ymchwil Iechyd (NIHR) yw gosod tystiolaeth ymchwil dda wrth galon gwaith penderfynu’r GIG, iechyd y cyhoedd a gofal cymdeithasol.

ansawdd uchel ond sydd hefyd yn hynod berthnasol i’r GIG yn gyffredinol, yna’r gobaith ydy y gallwn ni eu helpu nhw i yr ymchwil iechyd ddiweddaraf sy’n mynd rhagddi o fewn NIHR ac o fewn sefydliadau ymchwil eraill er mwyn nodi’r darganfyddiadau mwyaf dibynadwy, perthnasol ac arwyddocaol. Mae’r darganfyddiadau hyn wedyn yn cael eu lledaenu fel crynodebau gwybodaeth

ledaenu’r canlyniadau hynny.”

Ar hyn o bryd, mae Canolfan Ledaenu’r NIHR yn apelio am sylwebyddion arbenigol i’w cynorthwyo â’u crynodebau. I gael rhagor o wybodaeth, ewch i’n gwefan neu anfonwch e-bost i disseminationcentre@nihr.ac.uk.

hygyrch a dibynadwy y gellir eu gweithredu Mae’r ganolfan, sy’n derbyn cyfraniad

ar ffurf Signalau, Uchafbwyntiau ac

ariannol oddi wrth Ymchwil Iechyd a Gofal

Adolygiadau ar Thema.

Cymru, yn helpu clinigwyr, comisiynwyr a chleifion i wneud penderfyniadau wedi’u

Dywed Cyfarwyddwr y Ganolfan Ledaenu,

seilio ar dystiolaeth ynglŷn â pha driniaethau

Dr Peter Davidson: “Ein cenadwri’n syml ydy

ac arferion sydd fwyaf effeithiol ac yn

cael tystiolaeth i bobl sy’n defnyddio, yn

gwneud y defnydd gorau o adnoddau.

rheoli neu’n cyflenwi gofal yn y GIG. Yn fras, mae a wnelo â helpu unrhyw un sy’n gallu

Tîm bach o arbenigwyr iechyd, ysgrifenwyr

gwneud defnydd o ganlyniadau ymchwil, dod

ac arbenigwyr ar ymgysylltu yw’r ganolfan,

o hyd iddyn nhw a’u deall nhw.

sydd ym Mhrifysgol Southampton.

Mae’r tîm yn gwerthuso’n feirniadol

“Mae a wnelo â

Dr Peter Davidson, Cyfarwyddwr y Ganolfan Ledaenu

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

15

P R I F STORI

Anhwylder straen wedi trawma Y llynedd, fe lansiodd y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl ddau brosiect newydd, â’r nod o werthuso triniaethau newydd ar gyfer pobl â symptomau anhwylder straen wedi trawma (PTSD).

RAPID – Hunangymorth tywysedig ar gyfer PTSD Mae Dr Catrin Lewis, cydymaith ymchwil, y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl, yn sôn am astudiaeth sy’n cymharu dwy driniaeth ar gyfer PTSD. Caiff un ei chynnal wyneb yn wyneb â therapydd (therapi ymddygiad gwybyddol â ffocws ar drawma) a chaiff y llall ei chynnal arlein gydag ychydig o gymorth therapydd (hunangymorth tywysedig ar-lein â ffocws ar drawma).

“Mae therapi ymddygiad gwybyddol â ffocws ar drawma’n therapi siarad sy’n cael ei argymell yn y GIG ar gyfer y rheini sydd â PTSD, ac mae’n galw am gyfarfodydd

16

Beth yw hunangymorth tywysedig ar-lein â ffocws ar drawma?

wythnosol â therapyddion. Ond, oherwydd bod yna brinder therapyddion hyfforddedig yn y GIG, mae amseroedd aros yn gallu bod yn hir. Er mwyn cael triniaeth yn gynt ac yn haws, rydyn ni wedi datblygu rhaglen hunangymorth tywysedig ar-lein. Mae’r rhaglen, sydd wedi’i seilio ar therapi â ffocws ar drawma, yn cyfuno rhai sesiynau ar-lein yn y cartref â chyfarfodydd cyfarwyddyd rheolaidd â therapydd.

Cyn dechrau’r rhaglen, mae therapydd hyfforddedig yn dangos y rhaglen i’r cyfranogion ac yn eu holi ynglŷn â’u symptomau.

Mae’r cyfranogion yn dilyn y rhaglen ar-lein yn eu hamser eu hunain.

Mae yna wyth cam, sy’n addysgu mwy am PTSD, yn ogystal â gweithgareddau rhyngweithiol i’w cwblhau.

Bwriad astudiaeth RAPID yw cymharu’r rhaglen ar-lein â therapi wyneb-yn-wyneb i weld a yw mor effeithiol wrth helpu pobl â PTSD.

Mae’r rhaglen yn para am wyth wythnos ac, yn ystod yr amser hwn, mae’r therapydd yn cysylltu unwaith bob pythefnos i ddelio ag unrhyw broblemau ac i drafod cynnydd.

Rydyn ni’n anelu at recriwtio 200 o bobl â PTSD yn sgil un digwyddiad trawmatig. Caiff hanner y rhain eu dyrannu i dderbyn therapi ymddygiad gwybyddol â ffocws ar drawma, a’r hanner arall yr hunangymorth tywysedig ar-lein newydd â ffocws ar drawma.

Os profir bod y driniaeth yn effeithiol, gallai hyn gwtogi’n sylweddol ar amseroedd aros am driniaeth PTSD yn y GIG.”

Mae astudiaeth RAPID wedi derbyn cyllid gwerth £1.25 miliwn o raglen Asesu Technoleg Iechyd y NIHR.

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

3MDR: Triniaeth fodwlar disensiteiddio ac

ei geisio’n aml yn parhau i gael symptomau

ailbrosesu’r cof â chymorth symudiad

gofidus ar ôl derbyn triniaeth.

KMae Kali Barawi, cynorthwyydd ymchwil

Rydyn ni’n gobeithio darganfod a yw therapi

sydd â phrofiad o therapïau siarad eraill. Bydd

yn y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd

3MDR yn effeithiol i gyn-filwyr nad ydyn nhw

therapyddion trawma seicolegol profiadol yn

Meddwl, yn sôn am y therapi siarad newydd a

wedi ymateb i driniaethau PTSD presennol

arwain y sesiynau a fydd yn cael eu cynnal yn

fydd, gobeithio, yn lleihau symptomau PTSD

neu sydd wedi methu ag ymgysylltu â nhw.

Ysbyty Athrofaol Cymru.

Byddwn ni’n recriwtio 42 o gyn-filwyr o Brydain sydd â PTSD sy’n gysylltiedig â bod yn filwr, ac

ymhlith cyn-filwyr y lluoedd arfog.

Mae’r therapi wedi’i ddefnyddio am y tro

Os y dangosir ei fod yn lleihau symptomau

“Rydyn ni’n gwybod mai ychydig iawn o bobl

cyntaf yn y DU, ar ôl bod ar brawf mewn un

PTSD, mae gan 3MDR y potensial i ddod yn un

â phroblemau iechyd meddwl sy’n ceisio

astudiaeth ar gyfer nifer bychan o gyn-filwyr

o’r therapïau a fydd yn cael ei gynnig yn gyntaf

cymorth proffesiynol, a bod y rheini sydd yn

yn yr Iseldiroedd cyn hynny.

i gyn-filwyr ledled y byd.”

Beth yw 3MDR? Therapi siarad newydd yw 3MDR, sy’n defnyddio rhith-dechnegau.

Mae’r cyfranogion yn dewis nifer bychan o luniau ymlaen llaw, a darn o gerddoriaeth sy’n eu hatgoffa o brofiadau trawmatig yn ystod eu gyrfa fel milwr, a darn arall o gerddoriaeth nad oes ganddo unrhyw gysylltiad â’u trawma.

Mae therapyddion trawma’n tywys y cyfranogion trwy bob sesiwn therapi.

Mae’r cyfranogion yn cerdded ar felin draed, â sgrin fideo fawr gyda seinyddion o’u hamgylch. Bydd y lluniau roedden nhw wedi’u dewis yn ymddangos ar y sgrin gyda’r gerddoriaeth. Maen nhw’n cerdded tuag at bob delwedd a gofynnir iddyn nhw ddisgrifio’u hatgofion a’u teimladau.

Ar ddiwedd y cyfnod ar y felin draed, daw’r therapydd â’r sesiwn i ben gyda sgwrs breifat, gyfrinachol. Mae’n holi’r cyfranogion ynglŷn â’u profiadau a’u meddyliau ar y pryd.

Caiff therapi 3MDR ei gynnig bob wythnos am naw wythnos.

“I’ve been on the treadmill and was quick to compare the potential of 3MDR to my own CBT treatment – thirty eight, two hour sessions over about two years.

“Reaching the traumatic event is a journey. 3MDR replicates that, along with the reality of images and music. It’s powerful and I think it will be very effective, but it is vital that a trained therapist closely supports patients throughout sessions. That is just what happens … It’s a potential life saver.”

Yr Is-gyrnol (wedi ymddeol) John Skipper, cynrychiolydd cleifion 3MDR

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

17

P R I F STORI

Adroddiad yn datgelu effaith digwyddiadau ar iechyd

Mae adroddiad newydd yn dwyn sylw at ymchwil sy’n dangos bod gweithwyr sy’n colli eu swyddi yn ystod diswyddiadau ar raddfa fawr yn gallu wynebu dwbl y risg o farw o drawiad ar y galon neu strôc yn y deuddeg mis sy’n dilyn.

gallwn ei wneud i atal, cyfyngu a pharatoi ar

maes iechyd cyhoeddus i atal a pharatoi ar

gyfer yr effaith ar iechyd pan fyddan nhw’n

gyfer digwyddiadau diweithdra torfol sy’n

digwydd. Mae’r adroddiad hwn yn amlygu

canolbwyntio’n arbennig ar fynd i’r afael â’u

pwysigrwydd sicrhau bod iechyd a llesiant

heffaith ar iechyd unigolion, teuluoedd a

wrth wraidd gweithredu ataliol ac ymatebol.”

sylwadau craff gan arbenigwyr amrywiol.

“Mae bod yn barod ar gyfer digwyddiadau diweithdra torfol yn hanfodol ac yn berthnasol yn fydeang”

Yn ôl Dr Alisha Davies, pennaeth ymchwil

Mae’r adroddiad hefyd yn darparu fframwaith

a datblygu yn Iechyd Cyhoeddus Cymru,

wyth cam i gefnogi sectorau cyhoeddus,

ac awdur yr adroddiad: “Mae cyflogaeth

gwirfoddol a phreifat i atal digwyddiadau

ac iechyd yn gydgysylltiedig – rydyn ni’n

diweithdra torfol, cynllunio ar eu cyfer ac

gwybod bod cyflogaeth o ansawdd da sy’n

ymateb iddyn nhw.

chymunedau.

Mae’r adroddiad yn defnyddio ymchwil o ystod eang o ffynonellau ac mae’n dwyn sylw at ddigwyddiadau fel diswyddiadau ar raddfa fawr mewn safleoedd ledled y byd. Mae hefyd yn edrych ar effaith colli swyddi yn y diwydiannau cynhyrchu alwminiwm a dur

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi ysgrifennu Digwyddiadau Diweithdra Torfol (DDTau) – Atal ac Ymateb o Safbwynt Iechyd Cyhoeddus – sy’n dod i’r casgliad bod effaith niweidiol ar iechyd yn gallu para am ddegawdau, gan weithiau effeithio ar aelodau o’r teulu bron cymaint â’r rhai sy’n wynebu colli swydd.

Mae’r adroddiad di-flewyn-ar-dafod hefyd yn dangos bod y gweithwyr yn wynebu risg uwch o glefydau sy’n gysylltiedig ag alcohol a hunanladdiad yn y flwyddyn ar ôl iddyn nhw gael eu diswyddo.

a’r pyllau glo yng Nghymru, ac yn cynnwys

ddiogel yn dda i’ch iechyd. Yn anffodus, mae colli swyddi ar raddfa fawr yn digwydd a gall

Mae’r fframwaith yn nodi blaenoriaethau

yr effaith fod yn ddistrywiol i’r rhai a gyflogir

allweddol lle mae dulliau gweithredu ym

yn uniongyrchol, ac ymestyn i deuluoedd a

maes iechyd cyhoeddus yn gallu helpu i nodi

chymunedau.

unrhyw ardaloedd sydd mewn risg yn gynnar, a sicrhau bod yr ymatebion yn diwallu

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru, gan weithio gydag arbenigwyr ledled y byd, wedi arwain

18

gwaith newydd ar ddulliau o weithredu ym

“Yn rhyngwladol, nid yw’r digwyddiadau

anghenion iechyd a llesiant pawb y mae

hyn yn anghyffredin, ond mae llawer y

hyn yn effeithio arnyn nhw, gan gynnwys

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Dyma enghreifftiau o feysydd allweddol a amlinellir yn yr adroddiad: Ymgorffori mapio cyflogwyr strategol mewn ardal, ochr yn ochr â thueddiadau diwydiannol cenedlaethol a bydeang, i’r broses gynllunio iechyd cyhoeddus lleol neu genedlaethol i helpu i ganfod ardaloedd sydd mewn perygl o DDTau. Gwneud defnydd o offer iechyd cyhoeddus, gan gynnwys Asesiadau Effaith ar Iechyd, a’r Offeryn Adrodd Asedau Iechyd i ddeall effaith economaidd, gymdeithasol ac iechyd DDTau a gallu cymunedau i ddelio â sioc.

Sicrhau cynrychiolaeth systematig o bartneriaid iechyd a chymunedol ar y grŵp ymateb strategol i wella’r ddealltwriaeth o’r risgiau iechyd acíwt a thymor hwy i gymunedau, a helpu i ysgogi adnoddau iechyd a chymunedol i gefnogi’r sefyllfa.

teuluoedd, y gymuned ehangach a grwpiau

ein bod yn barod i leihau’r niwed i iechyd y

Davies AR, Homolova L, Grey C, Bellis MA

agored i niwed penodol, fel y rhai sydd wedi

rhai sy’n wynebu colli eu swyddi yn ogystal

(2017).

bod yn ddi-waith ers talwm.

â’r teuluoedd a’r cymunedau o’u cwmpas.”

Digwyddiadau Diweithdra Torfol (DDTau)

Yn ôl Syr Mansel Aylward, cyn-gadeirydd

Gallwch chi ddarllen yr adroddiad trwy’r

Cyhoeddus.

Iechyd Cyhoeddus Cymru: “Mae bod yn

ddolen hon: http://www.wales.nhs.uk/

Iechyd Cyhoeddus Cymru, Caerdydd ISBN

barod ar gyfer digwyddiadau diweithdra

sitesplus/documents/888/Watermarked%20

978-1-910768-42-6.

torfol yn hanfodol ac yn berthnasol yn

PHW%20Mass%20Unemployment%20

fyd-eang. Gan ddefnyddio materion

Report%20E(15).pdf

– Atal ac Ymateb o Safbwynt Iechyd

cyffredin ar draws ymatebion cenedlaethol a rhyngwladol i ddigwyddiadau diweithdra torfol, mae’r adroddiad hwn yn nodi’n glir bwysigrwydd mynd i’r afael ag effeithiau iechyd y digwyddiadau hyn, ac yn darparu fframwaith y gellir ei fabwysiadu gan wledydd eraill sy’n wynebu diweithdra torfol ar hyn o bryd, neu’r bygythiad ohono.”

Ychwanegodd Mark Bellis o Iechyd Cyhoeddus Cymru: “Er gwaethaf y ffaith ein bod yn gobeithio na fyddan nhw byth yn digwydd, mae iechyd cyhoeddus fel mater o drefn yn cynllunio ac yn paratoi ar gyfer digwyddiadau tywydd mawr, llygredd a digwyddiadau eraill a allai fod yn ddistrywiol.

“Mae’r adroddiad hwn yn dangos sut mae digwyddiadau diweithdra torfol yn gofyn am ddull iechyd cyhoeddus rhagofalus tebyg fel

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

19

P RIF STORI

Ymweld â Mam Cynllun Ymweld â Mam

• Cynllun peilot y mae Ymddiriedolaeth Cyngor a Gofal Carchardai (PACT), sef elusen genedlaethol sy’n darparu cymorth ymarferol ac emosiynol i garcharorion a’u teuluoedd, yn ei redeg mewn partneriaeth â Sova, sef elusen sy’n recriwtio ac yn hyfforddi gwirfoddolwyr.

• Bu gwirfoddolwyr yn hwyluso cysylltiad ac ymweliadau rhwng mamau a’u plant, gan baratoi’r plant a’r gofalwyr ar gyfer yr ymweliadau a threfnu cludiant.

• Cynhaliwyd yr ymweliadau yng ngharchar menywod CEM Eastwood Park yn Swydd Caerloyw, sef y carchar lleol ar gyfer troseddwyr benywaidd yn Ne Cymru.

• Cynhelir ymweliadau arferol mewn ystafelloedd gorlawn wrth fwrdd bychan, ac nid yw’r fam yn cael symud oddi wrtho.

• Roedd cynllun Ymweld â Mam yn llai ffurfiol o lawer ac yn caniatáu ymweliadau preifat lle roedd y mamau’n gallu rhyngweithio â’u plant.

Mae’n “wasanaeth hanfodol” ar gyfer plant sydd â’u mamau yn y carchar.

Roedd yr arolygiaeth carchardai o’r farn bod cynllun Ymweld â Mam yn brosiect blaenllaw yn Eastwood Park, ac roedd plant, mamau a gofalwyr yn ei werthfawrogi’n fawr, yn ôl gwerthusiad gan ymchwilwyr ym Mhrifysgol Caerdydd.

cyfweliadau â’r mamau, yn ystod eu hamser yn y carchar ac wedi iddyn nhw gael eu rhyddhau; cyfweliadau â gofalwyr a gwirfoddolwyr y cynllun; a gweithgareddau creadigol mewn grwpiau gyda’r plant.

Nododd y cynllun nad oedd unrhyw un yn cofnodi faint o blant sydd â mam yn y carchar na lle roedden nhw’n mynd. Nid yw’r plant

Ymgymerodd Canolfan Ymchwil a Datblygu Gofal Cymdeithasol Plant ym Mhrifysgol Caerdydd â’r prosiect gwerthuso tair blynedd i asesu a gyflawnwyd y nodau a osodwyd pan lansiwyd y cynllun ym mis Hydref 2014.

Dr Alyson Rees a arweiniodd y prosiect,

yn cael cynnig cymorth fel mater o drefn ac, i’r mwyafrif helaeth, mae’n rhaid iddyn

Soniodd y mamau a ddefnyddiodd y cynllun

nhw symud o’u cartref a’u cymuned. Maen

hefyd am welliant o ran eu hiechyd meddwl

nhw’n grŵp cudd o blant agored i niwed.

nhw; llai o boeni a llai o achosion o hunan-

Roedd canlyniadau’n dangos bod y cynllun

niweidio. Roedd mamau wedi’i chael hi’n

wedi bod o gymorth ac wedi helpu i wella

haws hefyd dod yn ôl yn rhan o’u teulu ar ôl

iechyd meddwl a llesiant y plant. Roedd wedi

cael eu rhyddhau.

helpu yn enwedig i leihau eu pryderon, ac

ynghyd â Dr Eleanor Staples a Dr Nina Maxwell o Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasol, Prifysgol Caerdydd, a fu’n casglu data gan

20

ddefnyddio sgyrsiau a sesiynau grŵp;

ar yr un pryd helpu i ddiogelu a chryfhau eu

Meddai Dr Alyson Rees: “Daethon ni i’r

perthynas â’u mam.

casgliad bod cynllun Ymweld â Mam yn

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

This is what a pull quote would look like. Donec quam felis, ultricies nec, pellentesque eu, pretium quis, sem. Nulla consequat massa quis enim.

“Maen nhw (PACT) yn trefnu bod

Beth mae’r ffigyrau’n ei ddangos?

wasanaeth hanfodol y mae plant, mamau

gyrrwr gwirfoddol yn casglu fy mam

a gofalwyr yn ei werthfawrogi’n fawr.

a’m tair merch ac maen nhw’n dod ar

Rydyn ni’n lledaenu’r darganfyddiadau ac

fws mini gyda theuluoedd eraill. Felly

yn cyfrannu at drafodaethau o amgylch y

mae’n neis eu bod nhw’n gwybod bod

bwrdd er mwyn amlygu sefyllfa’r plant hyn

yna bobl eraill sy’n gorfod wynebu’r

a’r angen i ariannu a rhoi cynlluniau o’r

un peth â nhw hefyd, fel nad ydyn

fath ar waith.”

nhw’n teimlo’u bod nhw ar eu pennau eu hunain.” Un fam yn nodi bod

• Yn ôl amcangyfrif Ymddiriedolaeth Diwygio Carchardai, roedd gan 66% o fenywod yn y carchar yn 2015 blant dan 18 mlwydd oed a oedd yn ddibynnol arnyn nhw.

• Mae 97 o famau wedi bod yn rhan o’r cynllun hyd yma, a chafwyd 292 o ymweliadau • Mae 76 o famau wedi cael eu rhyddhau ers hynny a dim ond 13 sydd yn ôl yn y ddalfa ar hyn o bryd • Allan o 21 o famau a ddaeth i’r carchar ar y system ACCT*, roedd yna 15 nad oedden nhw’n rhan o’r system bellach ar ôl cymryd rhan yng nghynllun Ymweld â Mam

Rhaglen Arloesedd y Gronfa Loteri Fawr

treulio amser gydag eraill sydd yn

a ariannodd y cynllun peilot a’r prosiect

yr un sefyllfa â nhw o fudd i’r bobl

gwerthuso.

ifanc.

“’Dych chi’n gwybod bod gards y carchar ym mhob cornel, yn gwylio’n

“Achos ddim jest y rhieni sy’n

union be’ ’dych chi’n ’neud...roedd

dioddef, mae’r plant hefyd...ar y

e’n reit anghyfforddus achos mae’n

dechrau, do’n i ddim yn gallu mynd

amlwg y bydden nhw ’di gwisgo yn eu

allan... Achos pobman oeddech chi’n

hiwnifform ac y bydden nhw jest yn

mynd, er mai ddim chi oedd wedi

syllu arnoch chi. Does ’na neb mewn

’neud y peth, ro’ch chi dal yn cael eich

iwnifform ar ymweliad PACT... Maen

targedu amdano.” Dwy ferch ifanc,

nhw yn y swyddfa os ydyn nhw, felly

16 ac 17 mlwydd oed, yn siarad am

’dych chi ddim rili’n eu gweld nhw.”

sut roedden nhw wedi dioddef o

Merch ifanc, 16 mlwydd oed, yn

ganlyniad i garchariad eu mam.

siarad am awyrgylch brawychus y carchar ar ymweliad ‘cyffredin’.

*ACCT: Asesu, Gofal yn y Ddalfa a Gwaith Tîm – System i nodi a gofalu am garcharorion sydd mewn perygl o gyflawni hunanladdiad neu o hunan-niweidio.

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

21

P R I F STORI

Astudiaeth i archwilio’r opsiynau gorau i drin cleifion â chanser y coluddyn

22

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Nod hap-dreial mawr clinigol amlganolfan sy’n cael ei gynnal, diolch i arian oddi wrth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, yw herio’r triniaethau arferol ar gyfer mathau penodol o ganser y coluddyn.

Ar hyn o bryd, mae pobl â chanserau’r rhefr isel yn derbyn radiotherapi ac wedyn llawdriniaeth fel rhan o’u triniaeth, ond mae ymchwilwyr sy’n gyfrifol am astudiaeth SAILOR, sy’n cael ei chefnogi gan Uned Dreialon Abertawe, eisiau gwybod a yw radiotherapi – sy’n gallu achosi sgil-effeithiau tymor hir ac weithiau diwrthdro mewn rhai cleifion – yn angenrheidiol ym mhob achos.

dychwelyd.”

Derbyniodd yr Athro Harris Ddyfarniad Amser Ymchwil Glinigol oddi wrth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, a dywed fod hyn yn hanfodol i’w waith. Nod y dyfarniad yw meithrin gallu a chapasiti ymchwil yn y GIG trwy gynnig cyfle i staff ymgeisio am amser wedi’i ddiogelu ar gyfer bwrw ymlaen â gweithgaredd ymchwil.

“Mae un diwrnod o fy wythnos waith wedi’i neilltuo’n benodol i ryddhau fy amser i sefydlu’r treial, ysgrifennu’r protocol a rhoi’r safleoedd ar waith mor gyflym ag y gallwn,” meddai’r Athro

Yr Athro Dean Harris, Bwrdd lechyd Prifysgol

Harris.

Abertawe Bro Morgannwg

“Dwi wir ddim yn meddwl y buasai wedi bod yn bosibl heb y cymorth a’r cyllid hwnnw gan ei bod hi’n cymryd llawer iawn o amser i fod yn brif ymchwilydd. Mae gallu cydbwyso swydd

Defnyddir radiotherapi’n aml i leihau tiwmorau i’w gwneud hi’n haws eu tynnu oddi yno adeg

brysur fel llawfeddyg a diddordebau ymchwil yn anodd iawn ac ni fuaswn i wedi gallu gwneud

“Rydyn ni wedi cael ambell newid i’r protocol ar sail yr hyn y mae’r cynrychiolwyr lleyg wedi’i gyfrannu yn y cyfarfodydd treial hynny, sydd wedi bod yn ddefnyddiol iawn.”

llawdriniaeth, ond mae astudiaethau wedi awgrymu bod deilliannau ar gyfer cleifion a gafodd lawdriniaeth yn unig yn aml yn debyg i’r rhai a gafodd y driniaeth safonol.

Nod yr astudiaeth yw rhoi atebion i feddygon, gyda thystiolaeth o ansawdd uchel i’w cefnogi.

Mae’r astudiaeth yn y cyfnod sy’n edrych ar

“Mae pawb dwi wedi siarad â nhw am yr astudiaeth yn cydnabod ei bod hi’n bwysig.”

Mae Canolfan Ganser Felindre, sy’n derbyn arian oddi wrth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, wedi helpu i sefydlu safleoedd hefyd ac mae cydweithwyr yr Athro Harris wedi bod yn gwbl gefnogol o nodau’r astudiaeth.

Mae’r Athro Harris yn esbonio: “Rhoddwyd

ddichonoldeb ar hyn o bryd sy’n golygu, os y

lle amlwg i’r astudiaeth yng nghyfarfod

bydd yn ddichonol, y gellid casglu tystiolaeth o

diweddar Cymdeithas Colopractoleg Prydain

dreial mwy o lawer yn y dyfodol.

hynny heb y cymorth hwnnw”.

Mae’r Prif Ymchwilydd, yr Athro Dean Harris, yn esbonio: “Y prif amcan yw gweld a fedrwn ni recriwtio cleifion i’r astudiaeth. Mae’n gam mawr ymlaen i siarad â nhw ynglŷn â rhywbeth mor bwysig â’u triniaeth canser ac i weld a fydden nhw’n fodlon cael eu dyrannu ar hap rhwng y driniaeth safonol – neu fynd yn syth i gael llawdriniaeth yn unig. Yr amcanion eraill yw cael data o ansawdd ynglŷn â’r sgil-effeithiau y mae’r triniaethau’n gallu eu hachosi.

Yn ogystal ag ariannu, mae Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru wedi gallu cefnogi’r astudiaeth trwy ei Rwydwaith Cynnwys Pobl. Yn ôl yr Athro Harris, mae’r manteision wedi bod yn amlwg, gyda mewnbwn yr aelodau’n “cyfrannu’n sylweddol” at lunio’r astudiaeth.

“Gwnaethon nhw ein helpu ni i gael dau aelod lleyg ardderchog – a oedd wedi bod yn dioddef o ganser y coluddyn eu hunain – i fod

“Rydyn ni’n gwybod bod radiotherapi’n achosi sgil-effeithiau acíwt a chronig. Mae’n gwaethygu cyfraddau marw ar ôl llawdriniaeth; gall rwystro’ch anafiadau rhag gwella; gallwch chi deimlo poen cronig a dioddef llu o broblemau â’ch pledren, eich coluddyn a’ch gweithrediad rhywiol nad ydyn nhw fyth wir yn diflannu, felly rydyn ni’n ceisio casglu data cadarn ynglŷn â pha mor aml y mae hyn yn digwydd a chael rhyw syniad o ba mor fynych mae effeithiau’n

ar bwyllgor llywio’r treial a grŵp rheoli’r treial,” meddai.

“Maen nhw wedi chwarae rhan sylweddol yn codi ymwybyddiaeth o’r treial ymysg cleifion ac yn helpu i ddylunio’r deunydd recriwtio a, phan mae problemau wedi codi wrth recriwtio, yn cynnig safbwynt hollol wahanol ynglŷn â pham fod hyn yn digwydd a beth y gallwn ni ei wneud i osgoi’r problemau hynny.

ac Iwerddon yn Bournemouth ym mis Mehefin, lle cawson ni gyfle i’w chyflwyno i gynulleidfa fawr o lawfeddygon er mwyn cynyddu nifer y safleoedd sydd eisiau ymuno â’r treial. Ers hynny, rydyn ni wedi cael pump neu chwech o safleoedd yn dangos diddordeb.

“Mae yna gefnogaeth aruthrol i’r astudiaeth ymysg llawfeddygon colorefrol ledled y wlad sy’n teimlo bod gormod o radiotherapi’n cael ei roi ar hyn o bryd – o bosibl heb fod angen – felly mae pawb dwi wedi siarad â nhw am yr astudiaeth yn cydnabod ei bod hi’n bwysig.”

Dywedodd yr Athro Harris fod gweinyddu treial o’r fath yn gallu bod yn gryn her ond mae’r arwyddion cynnar yn dangos potensial positif.

Ychwanegodd: “Rydyn ni wedi ein calonogi bod gan nifer go dda o unedau colorefrol ledled y DU ddiddordeb, felly rydyn ni’n gobeithio y bydd digon o gleifion yn cael eu recriwtio i ni allu symud ymlaen â’r gwaith.”

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

23

P R I F STORI

Cyfarwyddwr yn edrych yn ôl ar ôl bron i ddegawd wrth y llyw yng Nghanolfan Ganser Felindre Ar ôl bron i ddegawd wrth y llyw yng Nghanolfan Ganser Felindre, mae’r Athro Peter Barrett-Lee yn rhoi’r gorau i’w rôl fel cyfarwyddwr meddygol.

Yma mae’r Athro Barrett-Lee, a ymunodd â Felindre am y tro cyntaf ym 1994 ac sy’n dychwelyd yma i weithio rhan amser, yn myfyrio ynghylch sut y mae ymchwil wedi newid natur gofal iechyd.

therapïau biolegol wedi’u targedu’n ennill tir – mae gennon ni ffordd bell i fynd o hyd ond mae gennon ni lwyddiannau newydd ym maes melanoma, canser y fron a chanser y coluddyn – felly dwi’n meddwl ein bod ni’n gweld gwawrio oes y therapïau wedi’u targedu.” @YmchwilCymru: Sut mae ymchwil yn Felindre wedi newid?

Yr Athro Peter Barrett-Lee: “Rydyn ni wedi ehangu’n sylweddol o ran swm y treialon ac, yn fwy diweddar, rydyn ni wedi datblygu i gynnal treialon cyfnodau cynnar. Yn yr hen ddyddiau, ac am y 25 mlynedd diwethaf, mae’r rhan fwyaf o’r amser wedi’i dreulio ar dreialon cyfnod tri risg is ond nawr mae gennon ni uned cyfnod cynnar, cyfnod un gyda bron 100 o gleifion mewn treialon cyfnodau cynnar; felly rydyn ni dal i fod yn fach o’n cymharu â Chanolfan y Royal

@YmchwilCymru: Sut fyddwch chi’n edrych yn ôl ar eich amser fel cyfarwyddwr meddygol?

rydyn ni’n adeiladu’r agwedd hon felly mae hynny’n gyffrous.”

Yr Athro Peter Barrett-Lee: “Mi ddechreuais i fel cyfarwyddwr meddygol yn 2010 ac roedd wir yn teimlo i mi fel petai’r byd wedi newid gêr bryd hynny. Roedden ni newydd gael y wasgfa gredyd ac roedd y farchnad morgais eilaidd wedi chwalu ac felly roedd popeth fel petai’n newid. Roedd proffil y GIG eisoes yn uchel – roedd nawr yn uwch fyth.

Yng Nghymru’n arbennig, daeth yn fater gwleidyddol rhwng y llywodraeth Geidwadol yn San Steffan a’r llywodraeth Lafur yng Nghymru, ac roedd etholiad ar y gorwel yr adeg honno. Roedd y sefyllfa ariannol yn golygu ein bod ni wedi dechrau edrych ar bopeth roedden ni’n ei wneud yn fanwl iawn – gan ganolbwyntio nid yn unig ar lle y gallen ni arbed arian ond ar beth roedden ni wirioneddol eisiau ei wneud.”

“Dwi eisiau i fwy o bobl nad ydyn nhw’n feddygon gymryd rhan, fel nyrsys, ffisiotherapyddion, gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd a rheolwyr hyd yn oed.

Mae arnon ni eisiau i bawb fod yn meddwl am gwestiynau ymchwil lle bynnag y maen nhw’n gweithio. Dwi eisiau iddo fod yn sefydliad wedi’i seilio ar ymchwil fel bod pobl yn ceisio herio’r hyn y maen nhw’n ei wneud a gwella’r hyn y maen nhw’n ei wneud.” @YmchwilCymru: Oes yna unrhyw beth yn ystod yn eich gyrfa sy’n aros yn y cof yn fwy na dim arall o ran torri tir newydd?

Yr Athro Peter Barrett-Lee: “Pan gefais i fy mhenodi yma ym 1994, doedd neb wedi

“Dwi o’r farn i ymchwil newid; fe welson ni

24

Marsden Christie ym Manceinion ond

clywed am Herceptin. Mewn gwirionedd,

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

un math o ganser y fron y mae’n ei drin – un

“Dydy meddygaeth ddim yn hawdd a

o’r mathau lleiaf cyffredin – felly nid yw

dydy’r darganfyddiadau newydd hyn ddim

wedi chwyldroi triniaeth canser y fron ond

yn bethau hawdd, cyflym, lwcus. Un peth

dwi o’r farn ei fod yn esiampl o dorri tir

ydy cael gweledigaeth ond rhaid bod yn

newydd hynod bwysig; dyma oedd y cyntaf

benderfynol o wireddu’r weledigaeth

o’r gwrthgyrff monoclonaidd i ddangos

honno. Efallai y cewch chi’ch gwrthod am

bod rhoi gwrthgorff monoclonaidd wedi’i

grant sawl tro, ond mae’n rhaid ichi fod yn

dargedu’n gallu gwella rhywun o ganser ac

gwbl benderfynol na fyddwch chi’n derbyn

mae wedi arwain y ffordd i’r holl wrthgyrff

na fel ateb. Pan ddaw’n fater o arloesi, dydy

monoclonaidd eraill ddod i’r fei.

pobl ddim yn ei hoffi ac mae yna lawer o ymchwil ‘fi hefyd’ ac mae angen i ni osgoi

“Mae hynna’n gyflawniad technolegol

hynny. Mae’n haws cael grant os ydych chi’n

anhygoel ac rydyn ni ond prin crafu’r wyneb.

copïo’r duedd ar yr pryd, ond mae’r bobl

Rydyn ni’n tueddu i feddwl am hyn fel hen

ysbrydoledig yn fy marn i wedi cael syniad a

dechnoleg, ond dim ond ym 1998 y cafodd

model hollol newydd.

Herceptin ei drwyddedu felly nid yw mor hen â hynny ac rydyn ni’n dal i ddysgu

@YmchwilCymru: Beth sydd nesaf ar eich

mwy amdano nawr ac yn dal i ddarganfod

cyfer chi?

gwrthgyrff newydd trwy’r amser. Dwi o’r farn mai technoleg gwrthgyrff ydy’r datblygiad

Yr Athro Peter Barrett-Lee: “Dwi’n mynd yn

mwyaf a fu yn fy oes i.”

ôl at fy ngwreiddiau; dwi am barhau i weld fy nghleifion. Dyna ges i fy hyfforddi i’w

@YmchwilCymru: Beth, neu bwy, sydd

wneud – edrych ar ôl pobl â chanser. Dwi

wedi’ch ysbrydoli chi?

hefyd am ddychwelyd at fy ngwreiddiau ymchwil, er mod i wedi parhau â’r gwaith

Yr Athro Peter Barrett-Lee: “Mae yna bobl

yn dawel bach. Mae diddordeb arbennig

sydd wedi f’ysbrydoli i. Mae yna bobl dwi

gennon ni yng ngeneteg a dadansoddiad

wedi cyfarfod â nhw sydd wedi newid fy

mwtadol o diwmorau cleifion yn ystod y

ffordd i o feddwl. Mae’r bobl fu’n dylunio

siwrnai, yn enwedig os bydd y canser yn

ac yn gweithio ar Herceptin wedi ysbrydoli

symud i ran arall o’u corff ac y byddan

llawer iawn ohonon ni oherwydd ei bod hi’n

nhw’n cael clefyd metastatig. Rydyn ni’n

stori o ddyfalbarhad penderfynol. Doedd

mynd i weld ffordd hollol newydd o reoli,

hi ddim yn hawdd; mi gymerodd hi ddeng

canfod a dilyn canser felly dyna beth fydda’

mlynedd i ddatblygu Herceptin o’r syniad

i’n canolbwyntio arno. Dwi hefyd yn rhan

ac roedd hi’n wirioneddol anodd i’w gael

o beth o’r gwaith deallusrwydd artiffisial

i’r fformwleiddiad cywir felly mae yna rai

rydyn ni’n ei wneud yma a dwi’n llawn cyffro

storïau ysbrydoledig am bobl yn gwrthod

ynglŷn â hwnnw.”

rhoi’r gorau iddi.

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

25

Calendr

Cynhadledd Technoleg Iechyd y DU

Gwobrau Arloesi MediWales

Dydd Mawrth 05 Rhagfyr Gwesty Mercure Holland House, Caerdydd

Dydd Mawrth 12 Rhagfyr Amgueddfa Genedlaethol Cymru,

Rhaglen i roi’r wybodaeth ddiweddaraf

yn dathlu cyflawniadau cymunedau gwyddor

werthfawr am y sector gwyddor bywyd ac am

bywyd, technoleg iechyd a GIG.

y meddylfryd blaengar yn y sector drwyddo draw.

Cynhadledd Flynyddol Cydffederasiwn GIG Cymru Dydd Mercher 07 Chwefror Neuadd y Ddinas, Caerdydd Cyfle i ddod ynghyd i rannu syniadau a dysgu am sut y mae eraill yn gwneud gwahaniaeth.

Cyrraedd Lleisiau Pell Cliciwch yma i gael: Calendr digwyddiadau Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru

Bydd deuddegfed blwyddyn y gwobrau hyn

Dydd Gwener 16 Chwefror Park Inn, Caerdydd

Ysgol Ymchwil Gofal Cymdeithasol Cymru Dydd Mercher 14 Chwefror Lleoliad i’w gadarnhau Bydd manylion yn cael eu lanlwytho i wefan Ysgol Ymchwil Gofal Cymdeithasol Cymru: www.walessscr.org/cy/

Ymchwil, Polisi ac Arfer Iechyd Cyhoeddus: Ymchwil ag Effaith

sefydliadau amrywiol hysbysebu a hybu’r

Dydd Iau 08 Mawrth Cyfleuster Ymchwil Feddygol Hadyn Ellis, Caerdydd

gwaith y maen nhw’n ei wneud.

Yn arddangos effaith ymchwil ledled Iechyd

Bydd y digwyddiad yn gyfle i ystod o

Cyhoeddus Cymru a’i bartneriaid.

26

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

Digwyddiad blynyddol Gwasanaeth Cefnogi a Chyflawni Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru Dydd Iau 15 Mawrth

Cyfarfod Blynyddol Rhwydwaith Cynnwys Pobl 2018 Dydd Mercher 21 Mawrth Stadiwm Dinas Caerdydd Thema digwyddiad eleni ydy ‘cydgynhyrchu:

Stadiwm Dinas Caerdydd

lleisiau’r cyhoedd ar waith’. Bydd cyfle hefyd

Yn agored i dimau cyflawni Y&D gofal cymdeithasol a GIG a’r Ganolfan Gymorth.

i ymchwilwyr gyflwyno’u prosiectau neu eu syniadau mewn gweithdy cydweithredol.

C YLLID

Dyddiadau lansio cynlluniau ariannu Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru 2018 Haf

2019 Dyfarniad Ysgoloriaeth Iechyd PhD

Dyddiad i’w gadarnhau Dyfarniad Ysgoloriaeth Gofal Cymdeithasol PhD

Mis Medi Dyfarniad Amser Ymchwil Glinigol

2018 Cymrodoriaeth Ymchwil Gofal Cymdeithasol Mis Tachwedd Ymchwil er Budd Cleifion a’r Cyhoedd (RfPPB) Cymru

Cynllun Ariannu Ymchwil – Dyfarniad Grant Iechyd http://www.ymchwiliechydagofal.llyw.cymru/ariannu/cy-faq-lorem-ipsum-dolor-sit-amet-consectetur-elit/

Diogelu yfory drwy helpu heddiw Cyfle gwych i chi fod yn rhan o ddylanwadu ar iechyd a llesiant cenedlaethau’r dyfodol yng Nghymru.

Cofrestrwch i gymryd rhan yn astudiaeth iechyd fwyaf Cymru nawr!

Cofrestr

www.healthwisewales.gov.wales healthwisewales@cardiff.ac.uk 0800 9 172 172 @HealthWiseWales

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017

27

‘Air dough cells’ gan Hannah O’Mahoney, Canolfan Canser Tenovus

Ymunwch â ni ar ein sianeli cyfryngau cymdeithasol

28

Cylchgrawn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru – Rhifyn 03 – Tachwedd 2017