Ahiakın Soykütüğü Üstüne
derecede en yüksek, başarı bir parodi, istiyor insan. Yineleyelirn, bu, bir büyük trajedi yazanna yakışacaktı: Her sanatçı gibi, ken dini ve altında buaktığı sanatım görünceye, kendine gülmeyi öğ reninceye dek, önce, büyüklüğünün en yüksek doruğuna erişen. Wagner'in "Parsifal"i kendine yönelttiği gizli bir üstünlük kahka hası, en uçta, en yüksek sanatçı özgürlüğünün, sanatçı aşkınlığı nın zaferi mi? Daha önce de dediğim gibi, keşke öyle olsaydı: Cid di olarak düşünüldüğünde Parsifal nedir? Gerçekten de onda (bi rinin bana bir zamanlar söylediği gibi) "bilginin, ruhun, cinselli ğin çı1gın nefretini" mi görmeli? Bir solukluk nefretin duyulara ve ruha laneti mi? Hıristiyan ahlakına ve karanlık ideallere geri dönüş için inanç değişikliği mi? Ve sonunda, sanatırun en yüksek tinselleşmesinde, cinsel kılığa bürünmesinde, şimdiye dek, iste mesinin bütün gücüyle tersini amaçlamış bir sanatçının kendini yadsıması, kendini silmesi mi sanatının en yüksek tinselleşme sinde, cinsel kılığa bürünmesinde? Sanatının değil yalnızca, yaşa mının da Wagııer'in bir zamanlar, nasıl bir coşkunlukla filozof Feuerbach'ınG yolunu izlediği hatulanmalı: Feuerbach'ın "sağlık lı cinsellik" çığlığı - otuzlarda ve kırklarda Wagııer'e ve birçok Alınan'a (kendilerine "Genç Alınanlar" diyen) bir kurtuluş çığlığı gibi gelmişti. Yoksa Wagııer, bunun tersini mi öğrendi? En azın dan, sonunda bunun tersini öğretmek isteği olduğu görülüyor. Yalnızca sahnede Parsifal'in trombonlarıyla değil: - Son yılların· daki, gerisin geri dönüşten başka bir şey olmayan, bir dine dönüş, inkar, Hıristiyanlık, Ortaçağalık, müritlerine, "Yanlış bu yaptığı nız, kurtuluşu başka yerde arayın!" deme istemesinin gizli bir ar zu ve istemenin, yılgın; güvensiz, haklannı korumayan isteme nin ortaya çıktığı karanlık, tutuk olduğu kadar şaşkın yazılarının yüzlerce yerindeki sözleriyle. Bir yerde "kurtarıanın kanı"na bi le başvuruluyor_ 6
Ludwig Feuerbach (1804-1872) sol eğilimli "Genç" Hegeld fılozoflardan, ilahiyan antro polojiye dönüştürmeye çalışmıştır. Karl Marx üzerinde etkili olmuştur. (Çev. n.)
118