Herdenkingsboekje 2021 Nationaal Indië-monument 1945-1962

Toespraak door de voorzitter van de stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 de heer Jo Kneepkens Excellenties, schout bij nacht, generaals, veteranen, dames en heren, als voorzitter van de Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 heet ik u allen van harte welkom namens het gehele bestuur tijdens de 34e Herdenking hier in het Nationaal Herdenkingspark te Roermond.

Ook richt ik mij in het bijzonder tot allen, die vandaag deze Herdenking hier in Roermond via de liveuitzending op de zender L1, via streaming of op enige andere wijze volgen.

Wij herdenken op deze dag in het bijzonder de omgekomen kameraden in het voormalig Nederlands-Indië en Nederlands Nieuw-Guinea in de periode 1945-1962. Wij doen dit bij het Nationaal Indië-monument.

Daarnaast herdenken wij de Nederlandse militairen, die sindsdien zijn omgekomen tijdens internationale vredesmissies. Wij doen dit bij het Monument voor Vredesoperaties.

Het jaar 2021 is wederom een bijzonder jaar. Wij zijn hier vandaag te Roermond bijeen voor een herdenking, welke anders is dan vele voorgaande jaren.

Wij zijn maar met een beperkt gezelschap en zullen wij een sobere en waardige herdenking hebben. Ook vandaag voert stilte de boventoon in plaats van het gebruikelijke geroezemoes van de duizenden aanwezigen. Dit alles noodgedwongen en ten gevolge van het niet tastbare, maar nog steeds gevaarlijke corona virus. Het stichtingsbestuur hoopt om eenieder, die er dit jaar niet bij kan zijn, volgend jaar weer hier in Roermond te mogen verwelkomen.

Bij aanvang van deze herdenking blijf ik kort stil staan bij drie bestuurders, welke ons recent zijn ontvallen. Zij hebben alle drie onze Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

jarenlang gediend en ondersteund, waar mogelijk. De stichting zal hen hiervoor altijd dankbaar zijn.

Het zijn: •

• •

De Luitenant Kolonel Buiten Dienst van het Regiment Bevoorradings en Transporttroepen Paul Hadewegg Scheffer – actief bestuurslid van de stichting en op 20 mei j.l. overleden; De heer Hans Cremers – medeoprichter en erevoorzitter van de stichting en op 04 augustus j.l. overleden; Mevrouw Betty de Klerk – erebestuurslid van de stichting en op 08 augustus j.l. overleden.

Wij zullen hen niet vergeten.

“Wij gedenken ons gedeeld verleden; een verleden dat brandt en schuurt, maar ook verbindt en verenigt.” Dit waren woorden in het welkomstwoord van de heer Thom de Graaf, voorzitter

van de stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 tijdens de herdenking in Den Haag op 15 augustus jongstleden.

Meer passend kan ik niet beginnen, daar dezelfde woorden ook gelden voor de periode ná 15 augustus 1945 en iedereen treft die enigszins betrokken is bij Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea. Zij, onze veteranen hun directe nabestaanden, 2e en 3e generaties, instanties en de overheid.

In een tijd waar veel tegenstellingen rondom de periode 1945– 1949 en onze vaderlandse geschiedenis regelmatig te horen zijn, worden velen van onze veteranen, die deze periode aan den lijve ondervonden hebben, wederom stil en worden zij heen en weer geslingerd in hun emoties.

Wij kunnen horen, lezen en zien over het ‘toen en nu’, over het ‘hier en daar’, over het ‘verbinden en het splijten’, over ‘complex en eenzijdig’, over ‘schuld’ en ‘onschuld’. Er worden vaak termen gebruik zoals ‘Multi perspectief’, ‘maatschappelijke nasleep’, ‘dekolonisatie’, ‘onderdrukking en discriminatie’, ‘polarisatie’, et cetera.

Een veelvoud van begrippen, termen en vooral tegenstellingen, die soms moeilijk te begrijpen en te bevatten zijn. Die onrust en verwarring veroorzaken bij onze veteranen, van wie velen zich in hun laatste levensfase bevinden.

Het zijn déze veteranen, toen veelal jonge mannen, die in opdracht van onze regering destijds voor vele jaren naar de voor velen onder hen, onbekende Oost-Indische Archipel, ver van huis gingen om aldaar te dienen onder vaak zeer moeilijke omstandigheden en om de orde en vrede te herstellen.

Dit geldt trouwens ook voor onze militairen, die aan latere internationale missies deelnamen en ook nu nog deelnemen.

• • • • •

zij waren en zijn diégenen, die verder gaan daar waar anderen halt houden; zij waren en zijn diégenen, die doorgaan als anderen stoppen; zij verdienen dan ook ons aller respect; zij verdienen dat wij rond om hen heen gaan staan, wanneer nodig; en dat wij die kameraden, die niet terugkwamen, eren en herdenken nu en voor altijd.

‘Nu en hier’ zijn wij tezamen rondom het ‘verbindend monument’. Wij herdenken vandaag de meer dan 6.200 omgekomen militairen in het voormalige Nederlands Indië en Nieuw Guinea.

Hun namen zijn ingekerfd op de zuilen van ons Nationaal Indië-monument. Ook herdenken wij de ruim 200 omgekomen Nederlandse militairen, vernoemd op de tafels van het Monument voor Vredesoperaties. Wij staan vandaag stil bij hen die omkwamen. Wij delen hun verhalen en noemen hun namen. Wij blijven hen met respect herdenken. Zij brachten uiteindelijk het hoogste offer voor ons vaderland.

Ik sluit nu af met het gedicht van Hagar Peeters: Konden de doden zich herdenken… welke woorden zouden zij vinden?

Voor welke namen… aan wie vragen, wiens adem te doen stokken, van wie het leven af te breken?

Als de doden zichzelf konden herdenken, hoeveel minuten zouden zij zich gunnen?

Is om de doden te herdenken de duur van de dood toereikend?

Ik wens u allen een waardige herdenking.

Dank u voor uw aandacht.

Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

In Memoriam Paul Hadewegg Scheffer

Ik ben een kind van de wereld En van Indië erbij En ook al is dat land verdwenen Het zit nog altijd in mij

Bestuurslid Paul Hadewegg-Scheffer is op donderdag 20 mei overleden. Het Stichtingsbestuur heeft diep respect voor alles wat Paul voor de stichting en de veteranen heeft betekend. Wij zullen zijn betrokkenheid, zijn objectieve beschouwingen, zijn scherpe analyses en vooral zijn grote kameraadschap gaan missen. Selamat Jalan.

Bestuur Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Bestuur Stichting Vrienden van het Monument Raad van Advies Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

In Memoriam Hans Cremers

Hans Cremers, erevoorzitter van het Nationaal Indië-monument 1945-1962 is 4 augustus op 86-jarige leeftijd overleden. Hij was jarenlang het boegbeeld van onze stichting. Hij leidde het burgerinitiatief dat in 1988 het Nationaal Indië-monument heeft opgericht om de meer dan 6200 gesneuvelden aandacht en waardering te geven. Dezelfde rol vervulde hij ook bij de oprichting van het Monument voor Vredesoperaties, ter nagedachtenis aan de Nederlandse militairen die sinds het begin van de Korea-oorlog als gevolg van vredesoperaties zijn omgekomen. Met de realisering van deze monumenten heeft Hans wezenlijk bijgedragen aan de maatschappelijke erkenning van veteranen.

Bestuur Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Bestuur Stichting Vrienden van het Monument Raad van Advies Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

In Memoriam Betty de Klerk

Betty de Klerk, erebestuurslid van het Nationaal Indië-monument 1945-1962 is 8 augustus op 94-jarige leeftijd overleden.

Betty stond aan de wieg van het Nationaal Indië-monument 1945-1962 en was medeoprichtster. Tot aan haar afscheid in april 2009 hebben de Indiëveteranen haar leren kennen als een bijzondere en warme persoonlijkheid, die voor iedereen een luisterend oor had. Betty was er altijd. Wat zij voor het bestuur aan werk heeft verzet was ongelooflijk. Zij kende iedereen en was gezegend met een fantastisch geheugen die niets ontging. De Moeder van het Monument en van de Indiëveteranen is niet meer.

Bestuur Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Bestuur Stichting Vrienden van het Monument Raad van Advies Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

In Memoriam Jim Overklift Vaupel Kleijn

Jim Overklift Vaupel Kleijn is op 4 september 2021 tijdens de voorbereidingen voor de Herdenking bij het Nationaal Indiëmonument onwel geworden en later in het ziekenhuis van Roermond overleden. Jim was vanaf het begin van de stichting betrokken bij voorbereidingen, de organisatie en de nazorg van de Indië-herdenking. Jim stuurde jaar in, jaar uit vele tientallen vrijwilligers aan bij het klaarzetten van stoelen, podia, vlaggenmasten en vlaggen.

Wij zullen zijn optimisme en enthousiasme missen!

Bestuur Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Bestuur Stichting Vrienden van het Monument Raad van Advies Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Foto: Irene van Wel Fotografie

10

Openingsgebed door aalmoezenier Sanneke Brouwers Laat ons bidden.

Eeuwige God Wees bij ons in dit uur Waarin we de gewapende strijd in voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea herdenken We bidden voor hen die in de strijd zijn gesneuveld Voor wie we niet konden waarmaken wat we zo hartgrondig hebben beloofd: “Breng onze jongens veilig thuis”.

Ze zijn hier: in ons midden, hun namen geschreven op het monument, in onze harten en in de palm van Uw hand, God. We denken ook aan de veteranen van wie we afgelopen jaren afscheid moesten nemen En bidden dat ook zij zijn thuisgekomen bij U God, herenigd met hun kameraden.

God van Vrede Wij herdenken het geweld uit het verleden zonder de oorlogen van vandaag te vergeten.

Deze dagen voelen we ons in het bijzonder verbonden met Afghanistan.

Wees aanwezig bij hen die na jaren oorlog het vluchten of vechten moe zijn.

Wij bidden: geef hen een veilig thuis.

Omdat ieder mens na jaren van oorlog Behoefte heeft aan rust en vrede Opdat we in de toekomst alleen nog oorlogen uit het verleden herdenken

Genadige God Wij bidden ook voor onszelf en elkaar

11

Vooral voor de veteranen die wel thuis zijn maar in gedachten nog in de strijd.

Sta ons bij in onze gevoelens van onmacht en verdriet Dat het niet lukt om een einde te maken aan geweld En geweld nog steeds een einde maakt aan kostbare mensenlevens Het is moeilijk te aanvaarden dat onze inzet en offers ontoereikend zijn Daarom vragen wij U help ons ook de mooie momenten te herinneren Ervaringen van kameraadschap, naastenliefde en militaire trots.

Geef ons de moed deze ervaringen te delen en verwerken.

12

Trouwe God Iedere oorlog stelt ons voor grote vragen Naar het waarom en de zin van het geweld Antwoorden die kunnen veranderen door de tijd Publieke opinie bijgesteld, de geschiedenis herschreven Sta ons bij in deze worsteling Wanneer wij vragen en onderzoeken En wanneer wij zwijgen en herdenken Onze vragen in stilte aan U voorleggen in een gebed Laten we daarom nog een moment in stilte bidden voor wat ieder van ons alleen zelf zeggen kan.

Amen

13

Het Koperensemble van de Marinierskapel der Koninklijke Marine onder leiding van chef-dirigent majoor der marinierskapel Arjan Tien verzorgde de muzikale omlijsting.

Het Koperensemble van de Marinierskapel der Koninklijke Marine speelde de werken: • • • • •

Eternal Father, Strong to Save | John Bacchus Dykes (arr. J. de Haan/Jeroen Schippers) Ave Maria | Bruckner (arr. J. Schippers) Great is thy Faithfulness | William Runyan (arr. Herman Oldenstijl) Dambusters March | Eric Coates (arr. Ilja Reijngoud) 633 Squadron March | Ron Goowin (arr. Ilja Reijngoud)

De signaalblazer van het Signaal Taptoe was solotrompettist sergeant-majoor Jeroen Schippers.

14

Het Reuvers Mannenkoor onder leiding van dirigent Hennie Ramaekers verzorgde gezongen de Herdenking.

Het Reuvers Mannenkoor zong de liederen: • • • • • • • •

Bapa Kami (Indische Onze Vader) Terang Boelan (Indonesisch volksliedje) Mnogaja Ljeta (solist Jan Jacobs, bariton) Das Morgenrot (R. Pracht) Khodosh (Hebreeuws Gezang) Boedy Imja Hospodne (Slavische Ritus) Captives Hymn (Margaret Dryburgh) An Evenings Pastorale (Wilfrid Shaw)

15

Toespraak door de Minister van Defensie Ank Bijleveld-Schouten

Excellenties, Veteranen en nabestaanden, Dames en heren, jongens en meisjes, Kijkers thuis, “Java, wij zullen je niet licht vergeten.

Want je hebt ons alle menselijke emotie doen ondergaan: Liefde en haat, spanning en gevaar, verdriet en eenzaamheid, vriendschap en vreugde, verwondering en bewondering en in de toekomst wellicht verlangen je eens weer te zien.”

Dit zijn woorden van Indië-veteraan Bram van den Berg.

Soldaat van het 411 bataljon infanterie, eerste compagnie, tweede peloton.

In oktober 1948, 19 lentes jong, ging hij aan boord van het SS Zuiderkruis.

Het was in Rotterdam een drukte van jewelste.

Mensen stormden als wilden de kade op om onze jongens een afscheidsgroet te brengen. Met een lach en een traan, een omhelzing en een kus.

Vele plezierboten deden hen uitgeleide, tot aan Hoek van Holland, waarna vrij snel niets meer van ons land overbleef dan een vale kuststreep.

16

Zij gingen weg als redders. Beschermers van het vaderland, die rust en orde zouden brengen in de chaos in de Oost die was ontstaan na de Japanse bezetting.

Onze Indië-veteranen gingen doen wat Nederland van hen verwachtte: opstaan voor een ander en beschermen wat ons dierbaar is.

Jong en de meesten dienstplichtig, verlieten zij huis en haard om naar een plek te gaan waar zij zich vooraf geen enkele voorstelling van konden maken.

Sommigen hadden voor vertrek zelfs nooit hun eigen dorp of stad ook maar verlaten.

Ze hadden nauwelijks enige voorbereiding of training gehad... en kregen soms haperende wapens of tweedehands uniformen mee, zeker in de beginperiode van de strijd.

17

Bovendien was de oorlog in Nederland nog maar net voorbij en bij lange na niet vergeten.

Een oorlog gaat nooit uit je hoofd.

Je kunt zwijgen, het wegstoppen en meegaan met de waan van de dag, maar de ervaringen verlaten je lichaam niet.

Dat geldt ook voor de veteranen in de strijd in het voormalig Nederlands-Indië.

Wie er niet bij was, kent de beelden niet die op hun netvlies staan gebrand.

De geuren die hun neus doorboorden, de gevoelens die hen overmanden voor, tijdens en na ieder gevecht. Dag in, dag uit, vaak meer dan een jaar lang.

Voor wie die oorlog niet heeft gekend, is het moeilijk te bevatten.

Zoals velen maakte Van den Berg het thuisfront geen deelgenoot van zijn militaire ervaringen.

Sterker nog, in de brieven aan zijn ouders, broers en zussen deed hij er alles aan om hen 17.000 kilometer verderop niet nog ongeruster te maken.

Na bijna een half jaar op Java schreef hij: “Lieve pa en moe, laat ik eerst maar vertellen dat ik het gelukkig nog goed maak, dan zijn jullie ook weer gerustgesteld.”

En na een jaar:

18

“Met mij is alles dik in orde. Het is hier best uit te houden.”

Maar in zijn dagboek schreef hij wat hij werkelijk moest doorstaan.

Iedere patrouille op scherp. Al duurde het wachtlopen soms wel 24 uur, onafgebroken op slechts 1 kommetje lammetjespap en 4 droge biscuits uit het noodrantsoen.

De hinderlagen. Scherpschutters op onzichtbare plekken en in bomen. Het ratelen van de eigen brens. Kameraden die gewond raken door aanvliegende kogels of ongevallen in het onherbergzame landschap. Het verlies van strijdmakkers.

Het 411 bataljon infanterie waar Van den Berg deel van uitmaakte, verloor 22 mannen.

In de gehele gewapende strijd in het voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea tussen 1945 en 1962 brachten meer dan 6.200 militairen het hoogste offer.

Vandaag zijn we samen om hen te herdenken. Hier, en gelukkig ook in uw huiskamers via de livestream.

Zij lieten het leven in dienst van het Koninkrijk.

Uw vaders. Grootvaders en overgrootvaders. Uw dierbaren.

Kameraden, waarmee u schouder aan schouder de strijd aanging.

Opdat wij hen nooit vergeten.

19

20

21

Militairen op missie sturen is altijd een politieke keuze.

En hoe helder de opdracht van de regering ook is, militairen staan ter plaatse altijd voor moeilijke keuzes. Zeker als het gaat om de inzet van geweld.

De Indië-veteranen deden wat van hen werd verlangd. Zij werden gestuurd door ons land, en dienden ons land.

Iedere veteraan kent de emoties van het weggaan, en de blijde spanning in de ogenblikken vlak voor je thuis weer voet aan land zet. Het na lange tijd weer in je armen sluiten van je dierbaren en de erkenning van je bijdrage aan vrede en veiligheid.

Maar toen deze jongelingen terugkeerden op Hollandse bodem, wachtte hen niet altijd een warm onthaal.

Naast begroetingen en weerzien was er ook onverschilligheid, of volgden er kwetsende woorden en beledigingen.

22

Wat een contrast met de dag van vertrek.

De dankbaarheid maakte bij velen plaats voor ongenoegen over het optreden in een verloren oorlog en een gebrek aan steun.

In plaats daarvan overheerste bij veteranen het gevoel dat zij voor de leeuwen werden gegooid. Wederom.

De verhalen en herinneringen werden gedeeld met wapenbroeders, maar niet met de omgeving. Zij wilden niet luisteren.

Dus men zweeg.

Ook het dagboek van Van den Berg lag ruim 40 jaar onaangeroerd in de kast.

Pas toen zijn moeder overleed en hij zijn eigen handgeschreven brieven terugvond, keerde hij in gedachten terug naar zijn militaire diensttijd in het voormalig Nederlands-Indië.

23

In de jaren ’90 maakte hij fragmenten uit de brieven en zijn dagboek openbaar.

En twee jaar geleden maakten we kennis met enkele veteranen via de indrukwekkende documentaire ‘Onze Jongens op Java’ van Coen Verbraak. Sommigen verbraken het stilzwijgen pas voor Coens camera.

Na ruim 70 jaar.

Het is zo ontzettend waardevol dat deze verhalen worden gedeeld. Dat mensen kennis kunnen nemen van de extreme omstandigheden van toen, bezien in het licht van die tijd.

Met de huidige tijdsgeest kunnen we op meer afstand terugkijken.

Zonder de context van toen uit het oog te verliezen.

Zonder meteen te oordelen of een eenzijdig stempel te drukken op onze veteranen.

Want zij besloten niet zelf om te gaan. Zij kregen de opdracht daartoe.

Daarom begrijp ik de onrust rondom eerdere en aanstaande publicaties over het onderzoeksprogramma ‘onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950’ ook erg goed. Hoe belangrijk dat onderzoek ook is om het volledige verhaal te vertellen. Niet alleen het optreden van de militairen, maar ook de besluitvorming en aansturing vanuit de politiek en lokale bestuur.

Want het brengt de kille thuiskomst weer in herinnering. De verwijten aan het adres van onze jongens, die er het beste van maakten. Die in een tijdsbestek van enkele maanden alle emoties doorleefden. Die terugkwamen met een rugzak voor het

24

leven en daarna zelf opnieuw moesten beginnen in het naoorlogse Nederland. Op grote achterstand.

Het collectieve gebrek aan belangstelling na terugkeer hadden onze Indiëveteranen niet verdiend. En ook negatieve en onvolledige beeldvorming over latere missies daalt op veteranen neer. Zij worden hier vaak persoonlijk door geraakt. Hun levens worden beïnvloed door een samenleving die een genuanceerd oog mist voor de zeer moeilijke omstandigheden waarin zij hun werk moeten doen. En ook het goede werk dat is gedaan wordt soms gemist of niet gezien.

Veteranen staan er voor ons land, en wij moeten er staan voor hen. Zij hebben daarom mijn grootste waardering en respect.

Maar juist voor oorlogen geldt: ieder verhaal doet ertoe. Ook voor de acties in het voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea. Het verhaal van iedere betrokkene, van alle kanten. De voortgang, en de fouten.

En daarom is het verrichten van onderzoek wel degelijk van belang. Juist om deze ervaringen in de context te kunnen plaatsen en te duiden. Ook de pijnlijke ervaringen en de lelijke kanten van de oorlog.

Zoals Van den Berg het zo mooi verwoordde: de liefde én de haat. Het verdriet én de vreugde. De ervaringen van veteranen, van Indonesische strijders, van de bevolking en van alle opvolgende generaties.

Van den Berg overleed vorig jaar, op 91-jarige leeftijd. Ook deze herdenking heeft hij bezocht, net als vele reünies en ontmoetingen door de jaren heen. Zijn persoonlijke verhaal zal in zijn dagboek blijven voortleven.

25

Ik citeer ter afsluiting uit zijn naschrift: “Zoveel jaren na dato denk ik over sommige aspecten genuanceerder, omdat ik achteraf kennis heb kunnen nemen van de achtergronden van het Indonesische vraagstuk. Mijn belangstelling voor Indonesië is gebleven. Nog dikwijls denk ik aan het mooie Java en zijn vriendelijke bevolking met zijn grote beschaving.”

Hieruit spreekt reflectie. Liefde. En oprechte interesse.

Het verhaal van Van den Berg is er één van velen. Ieder was op zijn eigen manier betrokken, en heeft het verleden in voormalig Nederlands-Indië op een eigen manier beleefd.

Al die verhalen verdienen aandacht.

Want zo kunnen we samen de geschiedenis een plek geven.

Door begrip op te brengen voor de moeilijke omstandigheden van toen en met eerbied te kijken naar elkaars inzet en standpunten.

In ons hoofd, en in ons hart.

Dank u wel.

26

27

Gedicht geschreven door leerlingen van basisschool Neel uit Roermond en voorgedragen door Nick, Rasha, Marah, Britt en Haley -NICKJongens nog, tieners Gewoon van straat geplukt! Op een boot geplaatst en weg waren ze, naar een vreemd land vechten om Indonesië terug te krijgen, eenzaam als een vriendengroep zonder vrienden.

Alsof de wereld jou verlaten heeft.

-RASHADe oorlog kijkt je aan Met bloeddorstige ogen.

Koude nachten trekken door je heen. je wilt terug Maar je zit opgesloten in een zwart gat Miste je je familie als bloemen in een bloemenveld?

Voelde u zich bang en eenzaam? Brandde de pijn van het afscheid van ouders en familie.

-MARAHZo verlaten, zo alleen alsof jij alleen in een verwoeste omgeving op deze aarde leeft.

Een zwarte tijd.

Jouw hart wordt doorboord door verdriet de harten van anderen, door kogels.

Niet weten of ze morgen nog leven.

Niet weten wat je nog te wachten staat.

-BRITTZo donker als de nacht.

Vrienden verliezen.

Eenzaam als een verlaten dorp.

Grauw als een grijze kamer.

28

29

Wie miste je het meest?

Wat is het dierbaarste dat je bent verloren?

Waar ging het er het vreselijkst aan toe?

Wanneer miste je je familie het ergst?

Waarom ben je gedwongen om te vechten?

Vragen zonder antwoord, voor altijd.

-HAILEYMet welk gevoel kwam je terug?

De hoop op een warm welkom?

Niets was minder waar, slechts verdriet, machteloosheid, verslagenheid en onbegrip. Daarna gingen de dokere dagen langzaam voorbij. Maar jullie moeten wten dat we allemaal in jullie geloven.

Al tonen we het soms niet.

We zijn trots op jullie.

-NICKKunnen we niet afspreken als mensen onder elkaar -RASHADat we nooit meer oorlog voeren -MARAHVoortaan altijd, iedereen vrij -BRITTAls een vogel die uit zijn kooi vliegt -HAILEYKunnen we niet gewoon samen afspreken -RASHANooit meer oorlog, altijd vrij.

30

31

Declamatie geschreven en voorgedragen door Hans van Bergen, schrijver/dichter.

Als de koperen zomerzon strijklicht plooit over deze wonde plek van herdenken, als herfstwinden in dit park van gemis razen rond de stalen zuilen en stenen tafels met plaquettes, met daarop zoveel betraande namen, dan zijn telkens de pijn en het onbegrip van een haast vergeten generatie schrijnend voelbaar.

Elke bronsgegoten plaquetteletter, of in de zuilen van dit park geëtste naam, vertelt een persoonlijk verhaal van iemand, van een mens, die overtuigd vocht voor stabiliteit en vrede, maar in die veraf gevochten strijd achterbleef of een leven lang verloren liep in de dwaalwegen van een verwarrende missie.

En nu smacht naar een antwoord, naar een vingerwijzing door het lopende Indië-onderzoek, dat hem eindelijk, na 70 jaar onzekerheid en twijfel, zijn plek zal tonen in een strijd, die hij ooit als jongeling voerde omdat hij gehoor gaf aan een democratisch appél.

Een antwoord dat ook nu niet komt.

Met elke verschoven datum van publicatie wordt het zwaard van Damocles boven jouw hoofd opnieuw geslepen en aangescherpt 32

En wordt een nieuwe bres geslagen in de dam van zorgvuldige geschiedschrijving, waardoor de échte waarheid achter jouw verhaal telkens weer meer wegsijpelt en jou ontnomen wordt.

De onopgesmukte waarheid achter jouw strijd, die met het verglijden van de tijd steeds dieper verstrikt raakt in het labyrint tussen mythe en feit.

Met het jaar meer wordt gehalveerd op de snijbanken van pers en media, of geromantiseerd in fictieverhalen, en wordt versneden en bijgesneden op montagetafels voor spannende films.

33

Maar de échte waarheid achter jouw nooit geëindigd verhaal is niet spannend, romantisch of avontuurlijk.

Die enige ware waarheid, hoe zij straks op papier ook luidt, schrijnt en pijnigt.

Onopgesmukt.

Jouw strijd in De Oost wordt langzaamaan een strijd tegen de tijd.

Want wie geeft er straks nog weerwoord als de ware getuigen moeten zwijgen?

Hoe ver draagt het geluid van een stem die nooit meer spreken kan?

Hoe sterk is het tegenwicht van woorden die nooit meer uitgesproken kunnen worden?

Dus veteraan, hoe zwaar weegt jouw vrees voor een uitgesteld rapport, waarop straks jouw antwoord niet meer mogelijk is?

Maar oordelen staan uiteindelijk niet voor altijd onwrikbaar gebeiteld in dossiers of geschiedenisboeken.

Ze worden gewikt en gewogen, gedeeld en gedragen door ons collectieve geweten.

34

Datzelfde collectieve geweten dat ooit aan de bron stond van jouw democratisch aangestuurde missie.

Dus, laat de onvermijdelijke grenzen van jouw tijd niet de drempel zijn tot eeuwig zwijgen en laat je stem ook dan niet stokken.

Blijf geschouderd met elke stem die nu nog rest spreken over de last die op jullie schouders is gelegd.

Rijg een keten van woorden en oprechte verhalen van generatie naar generatie, van Nieuw Guinea naar Libanon, 35

van Lombok naar Kabul, van alle missies toen, naar alle missies erna.

Zeg wat je voelde, deel je angsten, vertel je vrees, je twijfels.

Leg je woorden neer in het collectieve geweten van deze wereld.

Zodat ook straks en later, als de koperen zomerzon strijklicht plooit over deze wonde plek van herdenken, en herfstwinden in dit park van gemis razen rond de stalen zuilen en stenen tafels met plaquettes en namen, jouw nooit vergeten woorden voor altijd de onopgesmukte waarheid torenhoog blijven verheffen boven fictie en mythe.

@Hans van Bergen, Roermond september 2021 www.hansvanbergen.nl

36

37

De foto’s in dit boekje werden welwillend ter beschikking gesteld door: Bram Becks, Rob Smits en Hans Ursem.

Dit boekje bevat de toespraken die op zaterdag 4 september 2021 werden uitgesproken tijdens de jaarlijkse Herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in het Nationaal Herdenkingspark Roermond.

Het werk van de stichting kunt u steunen door donateur te worden van de stichting ‘Vrienden van het monument’, voor € 15,00 per jaar.

Voor aanmelding of informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat: Postbus 1302, 6040 KH ROERMOND, telefoon: (06) 55 32 83 06. © 2021 Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Stichting Vrienden van het Monument

De jaarlijkse Herdenking en het Herdenkingsboekje zijn mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, de gemeente Roermond, de provincie Limburg, het Veteraneninstituut en het Ministerie van Defensie.

Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

Postbus 1302 6040 KH ROERMOND Telefoon: (06) 55 32 83 06 E: secretariaat@nim-roermond.nl W: www.nim-roermond.nl