Herdenkingsboekje 2016 Nationaal Indië-monument 1945-1962

Stichting Nationaal IndiĂŤ-monument 1945-1962

HERDENKING 2016

Geachte vrienden, nabestaanden, genodigden en belangstellenden, Bij het schrijven van dit voorwoord staan de feestdagen voor de deur. Dankzij uw steun zijn we weer in staat geweest de activiteiten rond het Nationaal Indië-monument mogelijk maken. Wij doen er alles aan om met de ons toevertrouwde middelen, beheerd door de Stichting Vrienden van het Monument, de toekomstvisie op het monument waardig gestalte te geven. Ik dank u allen hiervoor hartelijk.

Het bestuur heeft zich ingezet voor de organisatie van de jaarlijkse herdenking en de implementatie van de toekomstvisie om het monument van blijvende betekenis te laten zijn. Zo is er een Raad van Advies opgericht waarin kopstukken uit de civiele, militaire en veteranen sectoren hebben plaatsgenomen. Daarnaast is het bestuur drukdoende een communicatieplan voor de komende jaren uit te werken.

U zult tijdens de herdenking op 02 september 2017 reeds een aantal concrete veranderingen kunnen waarnemen, waarbij wij ernaar streven het Nationaal Indië Monument zijn unieke positie te laten behouden, echter de herdenking te verbreden.

Graag wil ik ook van deze gelegenheid gebruik maken om mijn medebestuursleden en de vele vrijwilligers hartelijk te danken voor al het werk dat zij hebben verzet voor de Indië- en NieuwGuineaveteranen. Hun steun is onontbeerlijk.

Ik hoop u op onze jaarlijkse herdenking in 2017 persoonlijk welkom te mogen heten.

Ik wens u en de uwen een gezond en gelukkig 2017 toe en zeg u hartelijk dank voor uw steun aan de activiteiten rond het monument, ook in het komend jaar. mr. P.G.M. Limpens Voorzitter Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

Toespraak door de voorzitter Nationaal Indië-monument 1945 1962, Pascal Limpens Veteranen, nabestaanden, dames en heren het is mij een voorrecht u allen vandaag welkom te mogen heten bij de 29e herdenking bij het Nationaal Indië-monument hier in Roermond. Vandaag herdenken wij de gevallenen in het voormalig Nederlands-Indië en Nederlands Nieuw-Guinea in de periode 1945 – 1962.

Met trots en dankbaarheid heet ik welkom de vertegenwoordiger van Zijne Majesteit de Koning, Generaal-majoor Van der Louw, de vertegenwoordiger van het Kapittel en de Vereniging der Militaire Willemsorde, de Voorzitter Generaal-majoor buiten dienst Morsink.

Namens de Staten-Generaal, de Voorzitter van de Tweede Kamer Mevrouw Arib en de Ondervoorzitter van de Eerste Kamer, de heer Backer. Namens de Ministerraad, de Minister van Defensie, Hare Excellentie Hennis-Plasschaert.

De gevolmachtigde Minister van Aruba, Zijne Excellentie Boekhoudt, de gevolmachtigde Minister van Curaçao, Hare Excellentie Wiels, namens de Strijdkrachten de Plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten, Zijne Excellentie Admiraal Bauer, de InspecteurGeneraal der Krijgsmacht en tevens Inspecteur der Veteranen, Zijne Excellentie Luitenant-Generaal Hoitink, ‘Veteranen Generaal’ Zijne Excellentie Luitenant-Generaal buiten dienst Meines, de Gouverneur van de provincie Limburg, de heer Bovens en de Burgemeester van Roermond, mevrouw Donders.

Een speciaal woord van welkom ook aan de leden van de kortgeleden opgerichte Raad van Advies, welke de Stichting met Raad en daad zal bijstaan, de Luitenant-Generaal buiten dienst De Kruif, Generaalmajoor buiten dienst Noordzij en de heer van der Touw.

Daarnaast heet ik welkom de dragers militaire dapperheidsonderscheidingen, de vertegenwoordigers van de kerkelijke autoriteiten, de diverse Krijgsmachtonderdelen, de vertegenwoordigers van Nationale, Provinciale, en Gemeentelijke Overheden en de vele vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties.

Ik ben mijn welkomstwoord begonnen met de woorden trots en dankbaarheid, omdat onze geĂŤerde gasten aantonen hoeveel respect en waardering er bestaat voor de offers die zijn gebracht in de voormalige overzeese rijksdelen.

De afgelopen jaren heb ik u bericht over de toekomstvisie van de Stichting Nationaal IndiĂŤ-monument en heeft u hier in het park en tijdens de herdenking een aantal veranderingen kunnen waarnemen. De oprichting van de werkgroep toekomstvisie, met hierin vertegenwoordigers van het VOMI, FIM, VNNGM maar ook 2e en 3e generatie nabestaanden, alsmede het instellen van een Raad van Advies moeten in het licht van deze toekomstvisie

worden gezien. In de toekomst zullen wij niet alleen de gevallenen in voormalig Nederlands-Indië en Nederlands Nieuw-Guinea op de gebruikelijke waardige manier blijven herdenken, maar alle gevallen militairen sinds de Tweede Wereldoorlog.

Het afgelopen weekeinde las ik in de nieuwsbladen dat de laatste ‘dag van het verzet’, in het bijzijn van Generaal Meines, door de Stichting Samenwerkend Verzet is georganiseerd. Ook heb ik vernomen dat in 2017 het FIM en eind 2018 het VOMI zullen ophouden te bestaan, u begrijpt dat het tijd is om in actie te komen teneinde het herdenken van onze gevallenen in voormalig Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea voor de toekomst veilig te stellen.

Dat dit monument voor veteranen en nabestaanden een belangrijke functie heeft mag blijken uit een indrukwekkende brief die ik het afgelopen jaar heb mogen ontvangen van de heer Roemaat.

Hierin beschrijft hij het belang van het monument voor het begrip van hetgeen hij heeft meegemaakt bij zijn kleinkinderen, maar ook de bijzondere ontmoeting tussen de dochter van Maarten Leegstra, een gesneuvelde kameraad en een goede bekende hier bij dit monument. De dochter heeft haar vader nooit gekend, het blijkt een indrukwekkende ontmoeting.

2017 wordt een cruciaal jaar voor het Nationaal Indië-monument en de jaarlijkse herdenking, ik roep u allen op om mee te denken en uw ideeën kenbaar te maken bij de vertegenwoordigers in de werkgroep toekomstvisie of bij ons secretariaat.

Vandaag herdenken wij de meer dan 6200 militaire gevallenen, tijdens de operaties in voormalig Nederlands-Indië en Nederlands Nieuw-Guinea. Hun namen vindt u hier ingekerfd in de zuilen van het Nationaal Indië-monument, maar ook, sinds Veteranendag 2016, op de Lijst van gevallenen tijdens oorlogen en missies sinds de Tweede Wereldoorlog in de Staten-Generaal.

Ons bijzondere monument en het monument voor vredesoperaties dienen bovenal de nagedachtenis in ere te houden van hen die niet zijn teruggekeerd, en als teken van erkenning voor de offers die door hen zijn gebracht.

Laten wij vandaag hun verhalen vertellen en hun namen noemen.

Ik wens u allen een waardige herdenking.

Dank u wel.

10

11

Openingsgebed door Aalmoezenier Liduina van den Broek Dames en heren, Opnieuw heb ik, als rooms-katholiek geestelijk verzorger van veteranen, de dankbare taak om deze herdenking te openen met een overweging en een gebed.

Tijdens mijn voorbereiding voor deze dag had ik alvast de Checkpoint van mei, die helemaal in het teken stond van herdenken en vieren, opzij gelegd. Ik was namelijk bijzonder getroffen door een interview met de inmiddels 90-jarige Theo Roeffen, voormalig lid van de Binnenlandse Strijdkrachten en Indiëganger van het eerste uur. De heer Roeffen had zich al in 1944 gemeld bij de Stoottroepen, die op 15 september, als Bond oud-stoottroepers en stoottroepers, hun 70-jarig bestaan vieren. Ik schets kort een gedeelte van het interview en daaruit zal blijken wat mij zo diep geraakt heeft. Het gaat alsvolgt: Theo Roeffen en een kameraad kwamen vlak voor de operatie Market Garden in aanraking met het verzet. Zij werden ingezet om de springlading op een veerpont tussen Mook en Katwijk aan de Maas onklaar te maken. De veerman ontdekte hen en leverde hen uit aan de Duitsers. Een vrijwel zeker noodlottige afloop werd verijdeld doordat de Duitsers op de vlucht sloegen voor de oprukkende geällieerden en de beide jongens achterlieten.

Zes weken na dit incident met de veerpont bonst Theo bij de veerman op de deur. Hij vertelt: “Maar toen ik hem thuis trof, zag ik dat hij ook maar zijn gezin probeerde te beschermen. Ik besloot hem zijn verraad niet kwalijk te nemen. Het was allemaal niet zo zwart-wit.”

Mooie en moedige woorden, verbazend ook, van een jonge man die net vijf jaar oorlog achter de rug had en daarna nog drie jaar zou dienen in voormalig Nederlands-Indië.

Wat één man toen al kon, vergeving schenken en daardoor verzoening met het eigen levensverhaal bewerken, proberen wij te doen, elke 12

keer wanneer we samenkomen om te herdenken. In deze nationale Indiëherdenking staan de daar gesneuvelde militairen centraal, maar ook onze hele samenleving én de slachtoffers ‘aan de andere kant’ zijn erbij betrokken. Herdenken kan nooit slagen zonder het ‘noemen van de namen’. In dit geval zijn het er teveel om op te noemen, maar we eren onze gesneuvelden, van wie de namen op de gedenkzuilen en in onze harten zijn gegrift, met woorden, gebaren en gebeden in dit plechtig ritueel. De namen van de doden van ‘de tegenpartij’ en van de burgerbevolking zijn niet vermeld, maar ik weet zeker dat elke Indiëganger minstens de gezichten kent van gedode burgers, of ze nu door hun eigen hand zijn omgekomen, of door de TNI. Hoe vaak luister ik niet naar de geëmotioneerde verhalen van veteranen die vertellen hoe zij burgers, die zij moesten beschermen, niet hebben kunnen redden.

13

Ik kan dan niet anders, dan met hen af te dalen in hun machteloze verdriet. Ook weten zij nog exact hoe zij een tegenstander hebben gedood, als het aankwam op een ‘van man tot man gevecht’.

Met deze gedode tegenstander kunnen zij, als militair, vaak beter overweg, maar toch, elke dode weegt en is niet meer ongedaan te maken.

De machteloosheid hoeft echter niet het laatste woord te hebben. De hele last van de verantwoordelijkheid, die de veteraan nog altijd voelt en die hem als militair op de schouders is gelegd, die hem soms zelfs dreigt te isoleren van zijn naasten, die last dragen wij als samenleving met hem mee. Of wij nu degenen zijn die, in de persoon van onze politieke leiders, militairen op missie sturen, of zelf als militair handelen, niemand kan zich van de verantwoordelijkheid voor het leven van de ander, die mens is zoals wij, ontslagen achten. In ieder geval hebben we altijd de keuze, vroeger of later, om vergeving te schenken aan wie ons kwaad deed en zo verzoening te bewerken en te ontvangen.

In onze omgeving, maar vooral ook in ons eigen hart.

14

Hier wil ik ook voor bidden: God onze Vader, Gij die ieder van ons bij name kent, die onze harten peilt en ons in leven houdt, Gij laat uw zon opgaan over rechtvaardigen en onrechtvaardigen.

Wij vinden het moeilijk om niet te oordelen over onze medemensen.

En ook over onszelf vellen wij vaak een streng vonnis vanwege feiten uit ons verleden die wij niet meer ongedaan kunnen maken.

Wij vergeten dan, hoe complex onze emoties zijn en hoe zwak ons oordeelsvermogen.

Zend ons uw Geest, Heer, die troost brengt waar droefheid heerst en die ons harde hart ombuigt tot zachte liefde.

Herschep ons, Heer, elke dag opnieuw, zodat wij durven geloven in een toekomst van vrede voor onze wereld en in ons eigen hart.

Amen.

15

16

17

Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962

In Memoriam Nico Engels

Ere-lid van de stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Nico Engels is op 13 december 2016 op 88-jarige leeftijd overleden.

Nico Engels, Indië-veteraan en Vriend van het Monument was een van de initiatiefnemers tot de oprichting van het Nationaal Indiëmonument en bleef tot het laatst toe betrokken bij de Nationale Indië-herdenking.

Stichting Nationaal IndiĂŤ-monument 1945-1962

In Memoriam Ted Meines

Luitenant-generaal buiten dienst Ted Meines is op 24 december 2016 op 95-jarige leeftijd overleden. Meines had een belangrijke rol in de totstandkoming van het Nederlandse Veteranenbeleid en was zeer geliefd onder veteranen. Voor hij in voormalig NederlandsIndiĂŤ diende, was hij actief in het verzet en hielp onder meer bij het onderbrengen van honderden joodse kinderen.

Toespraak door de minister van Defensie, Jeanine HennisPlasschaert ‘Een leven lang op patrouille’ Excellenties, veteranen, nabestaanden van de omgekomen en overleden militairen, dames en heren, Vandaag 70 jaar geleden, op 3 september 1946, vertrokken de kwartiermakers van de 7 December Divisie met de Klipfontein naar Indië.

Onder hen de eerste Indië-dienstplichtigen. En in de maanden en jaren die daarop volgden, zouden nog eens vele duizenden dienstplichtige Nederlanders afreizen om de reeds aanwezige vrijwilligers en militairen van het KNIL te versterken.

Zij arriveerden in een land waar werkelijk alles anders was en belandden in een strijd op groteafstand van Nederland. Een strijd waarbij je je

20

op voorhand eigenlijk maar nauwelijks iets kon voorstellen. Een strijd tegen een vaak onzichtbare vijand. Gevechten tegen de TNI, maar ook tegen milities en criminele bendes. Vaak tegen mensen zonder uniform, die onverwacht aanvielen. Hinderlagen. Trekbommen.

Vele Indië-veteranen herinneren zich de ontelbare uren van wachtlopen. Dagen, nachten, weken achter elkaar. Veelal op zeer moeilijk te beveiligen plekken. Continu op je hoede zijn voor dieonzichtbare vijand.

En natuurlijk de vele patrouilles. Overdag én ’s nachts. Over glibberige sawah-dijkjes, tochten over wegen met vernielde bruggen, gekapte bomen over de weg én altijd die dreiging van een aanval uit het niets. De spanning en de angst voor het onbekende en onverwachte, het sneuvelen van kameraden, de vele gewonden: dit alles heeft, en begrijpelijkerwijs, vele veteranen getekend. Voor velen is de tijd in Indië indrukwekkend en ingrijpend geweest, voor sommigen zelfs traumatisch.

21

Desondanks was het voor velen, hoe moeilijk ook, een ervaring waarvan ze veel geleerd hebben. Ik hoor dat steeds weer. Anton de Graaff beschreef het in één van zijn boeken heel treffend – en ik citeer: “We leerden er op eigen benen staan. We leerden er voor ons zelf op te komen en een eigen mening te vormen. We leerden wat kameraadschap betekent. We leerden hoe belangrijk het is niet egoïstisch te zijn, maar voor je kameraad ‘in het vuur’ te springen als dat noodzakelijk was om zijn leven te redden.“ Dames en heren, De strijd in Nederlands-Indië is onmiskenbaar vormend geweest voor het verdere leven van deze veteranen. Toen zij terugkeerden uit dat verre Indië, brak een verwarrende periode aan. Kwetsend ook. Uitgestuurd door de regering, in de overtuiging het goede te doen, hadden zij hun leven gewaagd. Bij terugkeer was nationale waardering en erkenning echter ver te zoeken. Eerder een zwijgen, en soms erger. Vele veteranen kozen er dan ook voor om vooral hun mond te houden.

22

Dominee Jense, ook Indië-veteraan, verwoordde het als volgt – en ik citeer: “Wij waren in drie jaar anders geworden en konden maar weinig van onze belevenissen in Indië kwijt. Er werd van ons verwacht met de anderen mee te lopen en mee te praten. Dat viel niet mee. En dus hielden we onze eigen ervaringen voor onszelf óf we verborgen ze in een koffertje op zolder. We zochten weer contact met oude kameraden. En we houden elkaar vast, totdat de laatste nog levende van ons de kaars uitblaast. Wij blijven ons leven lang op patrouille.” – einde citaat.

En zeker, bij dat gevoel kan ik me echt van alles voorstellen.

Eén ding is duidelijk, de gebeurtenissen van toen zullen nooit voltooid verleden tijd worden. Zeker niet voor de direct betrokkenen, dus ook niet voor onze veteranen.

Dames en heren, Wie de kranten leest en het nieuws volgt, weet dat de gebeurtenissen van toen vragen blijven oproepen en merkt dat de gebeurtenissen van toen ook nu nog tot vele emoties kunnen leiden. En natuurlijk, iedereen beseft dat het géén enkele zin heeft om voor het verleden weg te lopen, dat er niets mis is met kritisch zijn over de koers van de Nederlandse regering van toen. Let wel, dit alles maakt veel los. Ook bij onze militairen van toen, onze veteranen van nu.

23

Voor mij is één ding duidelijk: wie een afgewogen oordeel wil geven, dient de gebeurtenissen ook te willen bezien in de context en omstandigheden van die tijd. Feit is dat het verleden ons altijd zal blijven bezighouden.

Geachte veteranen, U ging in de context van toen. Op een dergelijke strijd in Indonesië was Nederland niet voorbereid. Noch maatschappelijk of politiek, noch bestuurlijk of militair. Voor zij die daar waren is het geweld een gruwelijke herinnering. En voor u weegt die herinnering extra zwaar.

Laat ik helder zijn: Militairen werden - en worden - uitgezonden in opdracht van de Nederlandse regering. En zij gaan. Hoe lastig of gevaarlijk die opdracht ook is. Dat was toen zo. Dat is nu zo.

Over de inzet van de Nederlandse krijgsmacht, waar ook ter wereld, worden verhitte debatten gevoerd. Voor vertrek, tijdens de uitzending, en na terugkeer. En dat is goed. Want het gebruik van geweld, het ondergaan van geweld, het moeten optreden in levensbedreigende omstandigheden, de angst waarmee dit gepaard gaat, dit alles heeft immers een enorme impact. Tegelijkertijd realiseer ik me maar al te goed dat al die verhitte debatten, onze veteranen én onze uitgezonden militairen diep kunnen raken.

U heeft enorme inzet getoond. Toen, maar ook daarna. Een leven lang op patrouille. Bepaald geen sinecure. Mede dankzij uw inzet voor erkenning en waardering zijn de afgelopen decennia de fundamenten gelegd voor het huidige veteranenbeleid. Een beleid waarin expliciet aandacht is voor alle mogelijke gevolgen van een uitzending. En daar zijn de nieuwe generaties veteranen u zeer dankbaar voor.

Dames en heren, Vandaag eren wij onze veteranen en militairen, staan wij stil bij de immense offers die zijn gebracht.

Herdenken wij, opdat wij niet vergeten.

Ik dank u.

24

25

Toespraak door de voorzitter van de Tweede Kamer der StatenGeneraal, mevrouw Khadija Arib Dames en heren, Met in het bijzonder de veteranen en hun nabestaanden, Vandaag herdenken wij het verhaal van IndiĂŤ. Het is een bijzonder verhaal, uniek en gecompliceerd. Een verhaal dat het leven van een heleboel mensen heeft getekend, en dat in de loop der jaren een andere klank en kleur heeft gekregen.

De militairen en oorlogsvrijwilligers die na de strijd in Nederlands-IndiĂŤ en Nieuw-Guinea terugkeerden naar Nederland, wachtte hier geen warm welkom. Er waren geen open armen of waarderende woorden.

Nederland was naar binnen gekeerd, bezig met de eigen pijn, de eigen verliezen. Die moesten allemaal nog een plek krijgen.

26

Er was geen aandacht voor de verhalen van anderen; voor úw verhalen.

Toen u vertrok uit Nederland, begon hier juist de wederopbouw.

Gezinnen waren net herenigd. Of er was rouw om gezinnen die niét herenigd konden worden. Mensen in Nederland gingen voorbij aan uw aankomst in plaatsen als Belawan of Tandjoeng, die voor de meesten van u niet meer betekenis hadden dan een naam in een atlas. Zij gingen voorbij aan de klamme hitte, aan de nieuwe geuren en de onbekende geluiden, waar u allemaal aan moest wennen. Ze gingen voorbij aan de angst en de eenzaamheid, aan het verdriet als er een kameraad sneuvelde. Het zijn donkere herinneringen, die bij velen van u nog altijd voorbijkomen als u uw ogen dicht doet, maar waar wij in Nederland onze ogen te lang voor hebben gesloten.

En áls er al aandacht was voor de verhalen uit ‘de Oost’, dan was dat vaak negatief. U kreeg zelfs het verwijt te hebben deelgenomen aan een koloniale oorlog. Nederland leek collectief te zijn vergeten dat u invulling gaf aan een democratisch genomen besluit. U vertrok niet op eigen houtje; u deed dat omdat de politiek dat van u vroeg. Naar eer en geweten, voor volk en vaderland, met gevaar voor eigen leven.

Dat gevaar, die kwetsbaarheid moet u hebben gevoeld, in de oerwouden van Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea. En hoe eigen en persoonlijk die gevoelens ook zijn, er zijn méér mannen en vrouwen die dat gevoel kennen. Militairen die na de Tweede Wereldoorlog zijn uitgezonden naar landen als Libanon, Angola, Kosovo of Mali. U heeft veel met hen gemeen. Moed toen is niet anders dan moed nu. De emotie die het afscheid van uw geliefden bij u heeft losgemaakt, de gedachte dat dat afscheid misschien voor altijd zou zijn, dat hebben zij ook zo beleefd. Zij kennen de angst die door je lijf raast, als je door de vijand onder vuur wordt genomen. En ook bij hen staan de herinneringen aan alles wat zij – ver van huis en haard – hebben meegemaakt, scherp en blijvend op het netvlies.

27

Die gemeenschappelijkheid zag ik duidelijk tijdens Veteranendag. Dit jaar was ik aanwezig bij het defilé. Terwijl ik vanaf de tribune naar al die veteranen keek, drong in volle omvang tot mij door dat er – gelukkig!

– geen onderscheid meer bestaat tussen u, de Indiëstrijders, en de militairen die na u zijn uitgezonden. Ik was ontroerd door al die oude, soms wat broze mannen, hun uniformen vol medailles, die hebben gediend in Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea. Ze zwaaiden en salueerden. Stralend, lachend en trots. Misschien liep u er wel tussen.

En hoewel ik mij kan voorstellen dat de littekens die u heeft opgelopen nooit helemaal zullen verdwijnen, hoop ik dat wat ik tijdens het defilé zag klopt: dat u zich herkend, erkend en gewaardeerd voelt.

Om het gevoel van gezamenlijkheid te benadrukken, is in 2003 het monument voor vredesoperaties toegevoegd aan dit herdenkingspark.

In de Tweede Kamer heeft onze koning op Veteranendag een soortgelijk monument onthuld, de lijst van gevallenen tijdens oorlogen en missies sinds de Tweede Wereldoorlog. De lijst is geënt op beide monumenten hier in Roermond, maar gezien de betrokkenheid van 28

de Kamers bij de uitzending van militairen vinden wij het belangrijk om ook een eigen monument te hebben. Want hoewel de Kamers formeel niet hoeven in te stemmen met een voorgenomen militaire missie, is het ondenkbaar dat Nederland militairen uitzendt zonder dat daar een breed politiek draagvlak voor is.

In de Kamer ligt de lijst van gevallenen tijdens oorlogen en missies sinds de Tweede Wereldoorlog dicht bij de lijst met namen van mensen die in de periode van 1940 tot 1945 zijn omgekomen en de Indië-plaquette. In mijn ogen horen die monumenten bij elkaar.

Want eer, respect en dankbaarheid voor de inzet van Nederlandse militairen zijn universeel en van alle tijden.

Dames en heren, Vandaag herdenken wij het verhaal van Indië. Het is inmiddels een niet weg te denken onderdeel van onze geschiedenis, van ons collectief geheugen. Toch is het belangrijk om er ieder jaar expliciet bij stil te staan. In Nederland vieren we niet alleen de hoogtepunten.

Wij staan ook stil bij de moeilijke en beladen momenten die ons hebben gevormd. Dat is wat ons als samenleving bindt.

Wat in dit herdenkingspark, en ook in de Tweede Kamer, heel fysiek tot uitdrukking komt, is dat de geschiedenis van Indië – de Tweede Wereldoorlog en de daarop volgende onafhankelijkheidsstrijd – een hoofdstuk is in een dikker boek. In de loop der jaren hebben we bij de oorlogen en vredesmissies waar we als Nederland aan hebben deelgenomen verliezen geleden. Er zijn militairen weggevallen. Het boek staat dan ook symbool voor pijn, verdriet, gemis. Maar het heeft ook een zekere gloed. Het geeft hoop. Want de rode draad die alle verhalen met elkaar verbindt – of die zich nu afspelen in NederlandsIndië, Nieuw-Guinea, Afghanistan of Irak – is dat er in Nederland mannen en vrouwen zijn die, op grond van een democratisch genomen besluit, bereid zijn hun leven te geven om te bouwen aan een vrijere, veiligere, mooiere wereld. En dat is iets waar wij als samenleving ongelooflijk dankbaar voor mogen zijn.

29

30

31

32

Gedicht geschreven en voorgedragen door Renske Hutjens, leerlinge van Openbare Basisschool ‘Aan de Roer’ in Roermond Toen we met onze klas door dit park liepen hoorden we het verhaal dat hoort bij al die namen die hier op het monument geschreven staan.

Hoe al deze mannen hebben gestreden In IndiĂŤ en later ook op andere plekken ver van ons verwijderd.

De kinderen van mijn klas en ik waren toen nog lang niet geboren Dus deze mannen kenden ons niet en wij hebben hen nooit gekend.

En toch kunnen wij als kinderen van nu heel veel van hen leren Want omdat hier in dit park hun verhaal aan ons wordt doorverteld begrijpen wij nu heel erg goed dat we voorzichtig moeten zijn met vrede En daarom is herdenken zo belangrijk Om samen eraan terug te denken dat zij hebben gevochten voor Nederland en de vrede en voor onze toekomst

33

34

Declamatie geschreven en voorgedragen door schrijver/dichter, de heer Hans van Bergen

Elk verhaal dat wordt verteld met oprechtheid en hart en ziel verliest zijn binding met de tijd zodra de woorden ervan hun weg vinden naar gehoor.

Elk intens doorleefd verhaal wordt tijdloos en Phoenix en begint opnieuw te bestaan, telkens als het uitgesproken wordt en door anderen gedeeld.

En daarom verschilt het verhaal van de oude veteraan van IndiĂŤ van Korea en Nieuw Guinea in zijn diepste wezen niet zoveel met dat van zijn jongere wapenbroeder van deze tijd en dragen hun verhalen dezelfde ziel.

Het draaiboek voor strijd en missie, voor oorlog en vrede is niet onderhevig aan tijd of aan vergankelijkheid.

Wat jullie zagen en zien voelden en voelen doorstonden en doorstaan, wortelt in dezelfde aarde voor elke veteraan

35

Leegte en gemis door afscheid en ontheemding van huis en haard voelen in de diepste kern niet zoveel anders, of ze nu kleven aan een verblijf van jaren in De Oost of keer op keer op keer als loden bagage worden meegetorst op elke nieuwe missie van maanden.

Sommige geuren van strijd en verlies zullen nooit of te nimmer veranderen, of je ze nu ademt op Bali of Lombok of in Sarajevo, Irak of Zuid Soedan of ze als een bijtende herinnering voor altijd meedraagt als oude of jonge veteraan.

36

En altijd….. en altijd is er die nooit ouder wordende angst voor letsel en voor dood en verlies die onveranderlijk en tijdloos elke keer weer terugkeert in elk verhaal van elke oude en jonge veteraan.

Het draaiboek voor strijd en missie, voor oorlog en vrede is niet onderhevig aan tijd of aan vergankelijkheid.

Het eenzaam zijn tussen zoveel anderen weegt niet meer of minder loodzwaar onder verzengende tropenzon of in de snijdende wind van een woestijn of in tochtige straten en kieren van een kapot geschoten Sarajevo of voor een oude of jonge veteraan Het verloren eenzaam zijn tussen zoveel gelijke anderen, dat alleen nog draaglijk is door het onwrikbare verbond van de ’band of brothers’ die kameraadschap ombuigt naar rotsvast vertrouwen en die altijd weer terugkeert in elk verhaal van elke oude of jonge veteraan.

De band of brothers die er ook nog onveranderd was

37

en altijd is nadat de rook van strijd en missie verwaaide en eenmaal thuis, het gevecht zich voorgoed verplaatste naar de velden in je hoofd om zich daar voort te zetten, op elk uur van elke dag en elke doorwaakte nacht.

Wat jullie daar zien en voelen en doorstaan wortelt in dezelfde aarde voor elke veteraan.

In dit park van betraande en nooit vergeten namen staan de twee monumenten geschouderd naast elkaar.

Met achter elke naam die ze dragen van een oude of jonge veteraan een persoonlijk verhaal, maar onderling verbonden en geworteld in dezelfde aarde en dezelfde ziel door het onwrikbare verbond van de ’band of brothers’ die kameraadschap ombuigt naar rotsvast vertrouwen en die altijd weer terugkeert, tijdloos en onvergankelijk in elk verhaal van elke oude of jonge veteraan

38

39

40

41

Dit boekje bevat de toespraken die op zaterdag 3 september 2016 werden uitgesproken tijdens de jaarlijkse Herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 in het Nationaal Herdenkingspark Roermond.

De foto’s in dit boekje werden welwillend ter beschikking gesteld door: Cord Beckmann, Pim Ermers en Hans Ursem.

U kunt het werk van de stichting steunen door donateur te worden van de stichting ‘Vrienden van het monument’, voor Euro 15,00 per jaar.

Voor aanmelding of meer informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat: Postbus 1302, 6040 KH ROERMOND, telefoon: (06) 55 32 83 06. © 2016 Stichting Nationaal Indië-monument 1945-1962 Stichting Vrienden van het Monument.

De jaarlijkse Herdenking en het Herdenkingsboekje zijn mede mogelijk gemaakt door het Vfonds, de gemeente Roermond, de provincie Limburg en het Veteraneninstituut.

42

Stichting Nationaal IndiĂŤ-monument 1945-1962 Postbus 1302 6040 KH ROERMOND Telefoon: (06) 55 32 83 06 E: secretariaat@nim-roermond.nl W: www.nim-roermond.nl F: www.facebook.com/nimroermond