Terugblikken op het jubileum de hoogtepunten op een rij
De walnoot van Mesdag het Grote Groninger Bomenboek
Waar was dat? de oplossing van de fotospeurtocht
De A-krant is een uitgave van buurtvereniging Het A-Kwartier in Groningen en wordt vier keer per jaar in een oplage van 2300 exemplaren huis-aan-huis verspreid in de hele buurt. Bij een teveel aan kopij kan de redactie besluiten de kopij verkort, niet of in een volgend nummer te plaatsen. Ingezonden brieven worden niet anoniem geplaatst en de schrijver/ster is verantwoordelijk voor de inhoud.
De A-krant beoogt te voldoen aan de behoefte van de lezers. De redactie schrijft en stelt de krant samen zonder rechtstreekse of zijdelingse beïnvloeding.
Leden van Het A-Kwartier ontvangen - per email - automatisch ook het A-mail bulletin met actuele informatie over ontwikkelingen en activiteiten. Niet-leden kunnen zich daar voor inschrijven: stuur een email naar hetakwartier@gmail.com o.v.v. 'aanmelding A-mail bulletin'.
Nog geen lid en woon of werk je in het A-kwartier? Persoonlijk lidmaatschap ¤ 12,50 per jaar. Meerpersoons-lidmaatschap ¤ 17,50 per jaar. Informatie op de website: www.a-kwartier.nl
Buurtvereniging Het A-Kwartier
Banknummer: NL33INGB0005031398
Kamer van Koophandel: 40025343
Website: www.a-kwartier.nl
Email: hetakwartier@gmail.com
Email A-krant: aredactie@gmail.com
Buurtpand De Oude Drogisterij
Lage der A 4: Hans Imelman, 050-3125020
Post voor Het A-Kwartier en de redactie van de A-Krant: Reitemakersrijge 18, 9711 HT Groningen
Bestuur van Het A-Kwartier:
Trinet Holtslag (voorzitter)
Klaas van der Meulen (secretaris)
Ella Onrust (penningmeester)
Marieke Kremer (e-mail en leden)
Evelien (Eef) Alkema (activiteiten)
Mark Hömmen (website)
• Politie: 0900-8844
• Meldpunt Overlast: 050-5875885
• Wijkpost Binnenstad: voor klachten over woonomgeving 050-3678910
Verspreiding van de A-krant: Hans Mulder, Schuitemakersstraat 7a 06-26769660 / 050-3120413; email: ormu@home.nl
Hier kunt u zich ook aanmelden als u wilt meehelpen de A-krant te bezorgen. Voor het plaatsen van advertenties: informatie via aredactie@gmail.com
van de redactie
Het lustrumfeest is geweest. Bommen Berend afgedroogd. De winnaar van de fotospeurtocht is bekend. De stoepjes (niet) schoongeveegd en de heetste zomer ooit maakt plaats voor rood, geel en bruin. De geveltuintjes en de 200.000 Groningse bomen snakken naar regen, maar gelukkig is er één constante in het leven van de A-kwartierder, de A-krant!
Deze keer vragen we ons af of de oude Visbanken nieuwe glorie verdienen, krijgen vijftig tinten grijs een geheel nieuwe betekenis en slibt de Visserstraat helemaal dicht. Er wordt geknipt, gedicht en er worden spruitjes en walnoten gegeten. Niet tegelijkertijd overigens. Op zich wel een lekkere combi. Maar dit terzijde.
We missen Dick Veen, onze nautisch redacteur met zijn bezielde verhalen over de boten en hun bewoners aan de Noorderhaven. Dick heeft Stad verruild voor Midlaren. Tsss.
We wensen hem er scheepsladingen geluk! En bent u of kent u een nautisch redacteur?
Iemand die van schepen en scheepvaarders houdt, er misschien iets van afweet en er graag over vertelt of schrijft? Laat het ons weten!
Tjitske Zuiderbaan
Redactie:
Hans van de Sande, Tjitske Zuiderbaan, Henk Sytze Meerema, Geeske Bakker, Esther Klaver (eindredactie), Han Santing (vormgeving & foto's)
Drukkerij Scholma, Groningen
Medewerkers aan dit nummer:
Eef Alkema, André Oosterhuis, Karlijn Donders, Lia Dekker, Vincent en Jesse, Christophe de Jongh, Sacha Landkroon (gedicht)
Kopij voor A-krant 2025 | 4 inzenden vóór 15 november 2025
Recht voor het oprapen
tekst: Esther Klaver
Is de burger verplicht zijn eigen stoep schoon te vegen?
Oude straten meanderen door het hart van Groningen, waar het A-kwartier zijn historische ziel toont. In deze buurt, vol grachtenpanden, monumentale gevels en middeleeuwse steegjes, doemt met regelmaat een eeuwenoude vraag op: is de burger verplicht zijn eigen stoep schoon te vegen?
Hoewel je het historisch zou verwachten, is in de huidige Algemene Plaatselijke Verordening (APV) van de gemeente Groningen nergens expliciet opgenomen dat inwoners hun stoep of trottoir móeten schoonvegen van bladeren, glas, vuil of sneeuw.
De APV regelt met name handhaving van de leefbaarheid: zo kan de gemeente handhaven op het dumpen van afval, overlast door fietsen op de stoep en plaatsing van voorwerpen op, aan of boven de weg. Maar een directe burgerplicht tot stoepvegen ontbreekt in de Groningse regelgeving.
In vrijwel alle APV's is de veegplicht afgeschaft omdat zo'n verplichting lastig blijkt te handhaven en in strijd kan zijn met internationale verdragen, zoals het verbod op
dwangarbeid (ILO-verdrag nr 29: 'Forced Labour Convention', 1930). De APV van Groningen richt zich dan ook vooral op het voorkomen van overlast, het waarborgen van doorloopbaarheid en het veilig houden van de openbare ruimte, waarbij buurtbewoners worden aangesproken als hun groen overhangt of als afval zich ophoopt, maar niet beboet als hun stoep onverhoopt vuil is.
Waar de juridische verplichting faalt, ontwaakt de maatschappelijke plicht. In het levendige A-kwartier, dat zichzelf profileert als een gemeenschap met een rijke cultuur en actieve buurtvereniging, leeft het bewustzijn om samen zaadjes van leefbaarheid te planten. De buurtvereniging stimuleert het schoon en aantrekkelijk houden van de straten, niet met het vingertje van de wet, maar met initiatieven als 'Handen uit de mouwen', een schoonmaakactie die elke eerste maandag van de maand plaatsvindt en de 'Tijdelijke milieustraat', een jaarlijks evenement waarbij een vuilcontainer op de Ossenmarkt wordt geplaatst, zodat bewoners hun grofvuil kunnen dumpen.
Slechts in literaire zin is de burger wérkelijk verplicht zijn eigen stoepje te vegen. Het gaat om verantwoordelijkheid nemen voor het eigen stukje stad, het hoekje geschiedenis waar ieder zijn voordeur opent. De stoep is een grensgebied van privaat naar publiek. Door haar schoon te vegen, toont een bewoner respect voor buren, bezoekers en de stad zelf.
Het gaat om verantwoordelijkheid nemen voor het eigen stukje stad
In het A-kwartier krijgt dit een extra dimensie. Hier, waar de tijd zich als een mozaïek uitstrekt over kasseien en gevels, waar verhalen schuilen onder elk oud balkon, betekent het stoepje schoonvegen meer dan vegen alleen: het is het behouden van schoonheid, het beschermen van het verleden, het delen van de huidige trots. De burgerlijke plicht hier mag dan niet door de APV worden geboden, zij wordt gedragen door de collectieve geest van een kwartier dat zijn geschiedenis koestert.
Zolang er in de APV geen ruimte is voor een harde veegplicht, blijft dit een 'gentleman's agreement' tussen bewoners. Wel heeft de gemeente een inspanningsverplichting om een schone en veilige leefomgeving te faciliteren, via onderhoud en handhaving. De gemeente kan geen boetes uitdelen en dwangsommen opleggen bij het nalaten van een veegbeurt op het troittoir, maar wel bij overlast, bijvoorbeeld door achtergelaten afval of het op de weg laten staan van een fiets die rijtechnisch in onvoldoende staat van onderhoud verkeert. Die inspanningsverplichting laat nog wel eens te wensen over. Hoeveel moeite je als actieve voorstander van het 'stoep vrij, iedereen blij' gedachtegoed moet doen om de gemeente aan je zijde te krijgen, is op z'n minst 'schrijnend' te noemen.
● Lokaal en enthousiast team
● Specialist in aankoop- en verkoop van woningen
● Gevalideerde taxaties
● Zekerheid, eerlijkheid & transparantie
● No Cure No Pay
Een gratis waardebepaling van uw woning of een vrijblijvend gesprek?
Altijd welkom aan de Westersingel 3!
Lana, Maaike, Norbert & Marissa
Westersingel 3 I 9718 CA Groningen I 050 - 760 17 77 Groningen@iQMakelaars.nl I www.iQMakelaarsGroningen.nl
Voor het A-kwartier geldt dan ook dat particuliere initiatieven sterker zijn dan gemeentelijke handhaving. De APV vormt de juridische rand, de buurtbewoners vormen het morele midden. De burger in het A-kwartier is niet juridisch verplicht zijn stoep schoon te houden, maar wordt wel aangespoord tot zorg en verantwoordelijkheid voor de gedeelde leefruimte, niet zozeer door de handhavingskracht van de gemeente als wel via buurtbewoners en maatschappelijk contract.
In de oude stad wordt het schoonvegen van het eigen stoepje poëzie: een daad van respect voor het verleden, de buren en de stad. De APV van Groningen ondersteunt dit op indirecte wijze, door (zeer beperkte) handhaving en het faciliteren van overleg, maar laat de bezem uiteindelijk in handen van de burger zelf.
Wie dus morgen zijn stoep veegt in het A-kwartier, doet dat niet omdat het móet, maar omdat het hóórt – als echo van historie, burgerschap en nabuurschap, vegen we samen de straat schoon, in het volle licht van stad en tijd.
DESIGN MEUBELEN
VERLENGDE VISSCHERSTRAAT 1 9718 JA GRONINGEN
TELEFOON 050 - 314 36 22
MOBIEL 06 - 30 899 191
INFO@HOEKJEGRONINGEN.NL
WWW.HOEKJEGRONINGEN.NL
Waar was dat?
jubileum A-kwartier fotospeurtocht: de oplossing
tekst & foto's: Han Santing
Deelnemers: wat was het een feest om jullie inzendingen te lezen! Iedereen hanteerde een andere, eigen manier om tot de oplossingen te komen. De een deed het in zijn/haar eentje, anderen met een groepje. Van kort en zakelijk tot uitgebreid, met zelfs een deelnemer die bij elke oplossing een streetview-afbeelding toevoegde of een ander die bij elk antwoord een verhaaltje vertelde. Fantastisch. Dank ook voor jullie lovende woorden. Ik vond het erg leuk om de speurtocht samen te stellen.
Regelmatig werd ik bij het fotograferen van de plekken aangesproken. Wat ik daar fotografeerde en waarom? En terwijl ik vertelde waar ik mee bezig was, zag ik mijn gesprekspartner denken...
Overhandiging van de hoofdprijs, vlnr: Pieter en Jannetje Bootsma, Han Santing en fotograaf Dillen van der Molen
En ja hoor: hij of zij wist altijd nog eentje die ik misschien nog niet kende. Ik had zelf het idee dat het vinden van de juiste locaties misschien wel eens een te lastige klus zou zijn, maar ik heb jullie onderschat. Maar liefst 5 inzenders hadden slechts 1 fout. Maar de winnaars zijn duidelijk: niet één fout. Chapeau! Dat maakte het eenvoudiger voor mij, want ik zag op tegen een loting. Mijn hartelijke gelukwensen en de prachtfoto van Dillen van der Molen zijn gegaan naar Jannetje en Pieter Bootsma, Reitdiepskade 2.
Iedereen reuze bedankt voor de deelname en tot ziens bij een volgende speurtocht. Want die komt er!
Hoek Visserstraat 66 en De Laan (huis Oude Held). De gekamde vensterbank. Ik heb besloten deze vraag niet mee te tellen, omdat er in de wijk meerdere panden zijn die dergelijke vensterbanken hebben (in elk geval in de A-kerkstraat en de Visserstraat).
Hoge der A 21, pakhuis London.
Eén van de twee zeemeermannen. De andere is gedateerd: 1728. Westerbinnensingel 25 a t/m d.
Brugstraat 22, daklijst van kledingzaak Roka met 2x het Groninger stadswapen en 2x een schild met de Groningse vlag.
A-straat 13, hoek Westerbinnensingel. Manufacturen waren/zijn producten gemaakt uit geweven katoen, linnen, wol of zijde. Voorheen textielwinkel gebroeders A en G Hinrichs nu Barista Café.
De kauwgumballenautomaat. Noorderhaven ZZ 4. In het pand is de collectie Groningse reclame van John Meijer ondergebracht. Niet echt een museum, maar als de deur open staat ben je welkom.
Delen van de collectie zijn ook te zien in de twee cafés van John Meijer: Stadscafé Meijer aan het Zuiderdiep en sinds kort ook in de (nieuwe) Witte Raaf in de A-kerkstraat.
In de A-krant van september 2021 stond een artikel over dit Verzamelhuis: issuu.com/hansanting/docs/akrant_september_2021_2_issuu
Muurstraat 1. Deel van beschilderde garagedeur. Maker: Jelmer Dijkstra.
Brugstraat, colonnade aan de noordkant van de straat ter hoogte van nr. 29. De zuilengalerij werd gebouwd in 1909-1910 en ontworpen door de Groninger architect P.M.A. Huurman.
Visserstraat noordzijde, zijmuur van het Jacob- en Annagasthuis (ingang om de hoek in het Gasthuisstraatje).
Hoekstraat 25.
Westerhavenstraat 8 (atelier Nelleke Allersma).
Verlengde Visserstraat naast nr. 10. Garagedeur beschilderd door Loes Faber.
Noorderhaven ZZ 56.
Oude Kijk in 't Jatstraat 7, ingang Universiteitsmuseum. Schildering op peuterhoogte van een circus. Maker: Fynn van der Ziel (2022).
Zijgang Schuitemakersstraat tussen 9 en 11. Voormalige achteringang van Bolhuis Zaden.
Noorderhaven ZZ 40. Voormalig pakhuis De Bonte Koe uit 1657. Eén van de twee gebogen erkerramen met rond raampje in de onderzijde.
Torentje van het voormalige Groninger Museum, nu onderdeel Academie Minerva aan de Praediniussingel gezien vanaf de Kleine der A. Kleine Kromme Elleboog 9, café De Pintelier.
Oude Kijk in 't Jatstraat 6.
A-kerkstraat 11, één van de 2 series glas-in-lood ramen van het A-Theater (eerder: Der Aa-Theater)
Westersingel 55 t/m 93. Westersingelflat. De eerste 'torenflat' van Groningen uit 1949/50 op de plek waar tijdens de oorlog -per ongeluk- Engelse bommen vielen.
Architect Frans Klein.
Tympaan boven raam Oude Groninger museum, Praediniussingel 59.
Zijmuur Werkmanhuis (Lage der A 13) aan de Dwarsstraat met het woord Damals, ter herinnering aan de Groningse drukker en kunstenaar Hendrik Nicolaas Werkman die hier vanaf 1923 zijn drukkerij had, totdat hij in 1945 door de Duitsers vermoord werd.
Kunstenaar Peter de Kan heeft zich laten inspireren door het gedicht 'Damals' van Werkman in The Next Call, een serie van negen cahiers die Werkman tussen 1923 en 1926 uitgaf. Het woord werd in 2016 aangebracht.
Brugwachtershuisje museumbrug (brug en huisje ontwerp van stadsarchitect Siebe Jan Bouma, uit 1938). De vogel bovenop het dak is een stern.
Museumboot de Emma (of PW 17), gezien vanaf de Pottebakkersrijge in de A voor het oude Groninger museum. Oranje markiezen Turftorenstraat 21. De markiezenrij begint al op nummer 13 en loopt door t/m nr. 25.
Helaas zijn zeer zelden alle markiezen gelijktijdig uitgerold.
Onderdeel van de rechtenfaculteit. Op nummer 13 en 15 is het Studenten Service Centrum.
Oude Kijk in 't Jatstraat 47: ovale steen met figuur bezig met de graanoogst. Bij de voormalige slijterij van Jos Beeres (vandaar de letters JOS).
Garagedeur Grote Kromme Elleboog 11.
Eén van de 5 leeuwenkoppen aan de gevel van Hoge der A 17 (Hanzevast) met nu -na een schilderbeurt- op de daklijst de vermelding: 'Grunsing-huis anno 1260'.
Gevelsteen met bierton, Westerhavenstraat 14(a), voormalig ijspakhuis, nu woon- en werkplek van Harry (Kosmotroniks) Arling en zijn gezin.
Gevelsteen met vrouwenkopje A-kerkhof WZ 40a t/m c. Aan de linkerkant van de ingang is een mannenkopje. Vroeger gebouw van de Rotterdamsche Bank, gebouwd in 1906.
Architecten: A.D.N. van Gendt en G. Nijhuis.
Lutkenieuwstraat/hoek A-kerkhof NZ: boog met engelenkopje (?) en vermelding 'anno 1651'.
Gevelsteen met zonnegezicht, A-kerkhof 40 (zie ook nr. 34).
Mozaïek met beeldmerk 'NV Bouwmat: J.Ph. Broekschmidt en Co Groningen', Kleine der A 5 (Jhr. Rhijnvis Feithhuis).
Het bedrijf werd via het water bevoorraad en dat is de reden dat er nog steeds voor het pand ruimte is voor parkeerplekken op de kade van de Kleine der A.
Natuursteen op grasveld tussen Reitemakersrijge en Museumstraat, boven de parkeergarage.
Pottebakkersrijge 15/16, Deense consulaat.
A-straat 19, nu Wok to Go, voormalige vestiging van kruidenier P. de Gruyter en Zn. in de art-deco-stijl.
Gebouwd in 1931, architect: T.P. Wilschut.
Na het verdwijnen van de vorige gebruiker (dierenspeciaalzaak Bo en Co) werd het naambord verwijderd en werd de naam van de oorspronkelijke eigenaar weer zichtbaar.
De foto's van de speurtocht in deze A-krant zijn klein. Wilt u de plaatjes groter zien, bekijk dan de online versie: https://issuu.com/hansanting/docs/a-krant_juni_2025?fr=KAE9_zU1NQ
EEN BIJZONDER PRENTJE: DE VISBANKEN BIJ NACHT
tekst: Hans van de Sande
Waarom staat toch op alle oude schilderijen die een nachttafereel voorstellen de maan helder aan de hemel? Dat had u vast al geraden, want als het maantje niet geschenen had, was het een modern schilderij geweest, zoiets als het 'Zwart vierkant' van Malevitch.
Op de prent hieronder treft u weliswaar enig zwart aan, maar voor een nachtschilderij is er toch aardig wat licht: de maan, de straatlantaarn en 1 verlicht venster. Dat moet lang geleden zijn geweest, want heden ten dage is haast het enige verschil dat het overdag wat wittig licht is en 's nachts wat oranjeachtig. Verder moet het vroeg in de nacht zijn geweest, want allerlei werklieden en vrouwen zijn nog volop in actie, terwijl men toen toch vroeg op stok ging.
Maar eigenlijk wou ik het daar niet over hebben, maar over de prent zelf. Die is gemaakt "Naar een uitgave uit 1860 van A.J. Scholtens en H.P. Roelfsema", zoals er onder staat. Dat komt me wat wonderlijk voor, immers we verwachten daar de kunstenaar en niet de uitgevers, maar allez, dat is niet het meest bijzondere. Wel heel bijzonder is de titel. ZUIDERHAVEN staat er in drukletters onder, maar een van de vorige bezitters heeft dat ZUIDER met ballpoint doorgekrast en er NOORDER boven geschreven.
Dat wordt nog amusanter als men bedenkt dat hier overduidelijk de Hoge en Lage der A, ofwel de A staat afgebeeld, ter hoogte van de Visserbrug. Kenners van de namen der
Groninger wateren weten hier misschien het fijne van, maar mij komt het vreemd voor. U ziet trouwens links een gebouwtje staan waar nu slechts een kale vlakte het stadsgezicht siert. Dat gebouwtje is het onderkomen van de oude Visbanken, een soort specialistische vismarkt, met stenen bakken voor de vis en open bouw tegen de stank. De Vishoek en de Visserstraat getuigen nu nog van de concentratie van visserij-activiteiten in onze buurt. Dat bijzondere gebouw is in 1890 afgebroken en later door een Amsterdamse school pisbak (ontworpen door stadsarchitect Bouma), vervangen. Ook stenen bakken en een open bouw, zou u zeggen, maar de Visbanken waren me toch liever geweest.
De aan de Hoge der A geboren H.W. Mesdag heeft ditzelfde hoekje in 1879 ook geschilderd, maar dan vanuit het zuiden. U ziet weer de Visserbrug en de Visbanken. De Vishoek verbergt zich net achter de gevels, zoals dat nu ook nog het geval is.
Tenslotte nog een gezichtje op de visbanken, nu vanuit de Noorderhaven gezien. De kunstenaar heet Jan Bulthuis (1750-1801) en op zijn prent zien we meteen een aannemelijke vervanger voor de huidige surrogaat Visserbrug. Merk ook op dat het café de Sleutel zijn oude vorm helemaal behouden heeft. Op de hoek, afgetekend tegen het dak van de Visbanken, ziet u zelfs het huidige uithangbord, een vaatje met een sleutel er op, nog hangen.
Misschien wordt het tijd dat een actiegroep zich sterk maakt voor het reconstrueren van de Visbanken in dit historische stukje A-kwartier?
Ik geef de pen door aan...
tekst: Lia Dekker
Dit is de eerste aflevering van een serie waarin mensen uit onze buurt aan het woord komen over een belangrijke verandering in hun leven. Wat gebeurt er als een pe riode in je leven ten einde komt -een studie, een carrière- en je ineens de tijd, ruimte of vrijheid hebt om iets heel anders te gaan doen?
In deze nieuwe -voorlopig proefgewijze- verzameling verhalen ontmoeten we buurtgenoten die aan zo'n nieuwe fase beginnen. Wat zijn hun plannen, dromen of verrassende keuzes voor de toekomst?
We trappen af met verhalen van mensen die net zijn afgestudeerd of met pensioen gaan. Maar wie weet breiden we het initiatief uit. Immers, er zijn genoeg buurtgenoten met een verhaal, parels die we graag aan het woord zouden laten.
De hoofdpersonen van deze serie schrijven hun eigen verhaal om dan - zoals de titel al aangeeft - de pen door te geven aan een volgende spreker.
Kortom: dit is het begin van een reeks waarin we nieuwsgierig zijn naar de mensen om ons heen en de verhalen die achter hun voordeur schuilgaan.
Lia Dekker, buurtgenoot uit
de Visserstraat en sinds kort met pensioen is de eerste in de reeks. Hier volgt haar verhaal.
"Ik had het ongeluk dat mijn werk mijn hobby was en ik daar veel bevrediging uit putte en zingeving aan ontleende. Dan is het best moeilijk om na je pensionering als docent Communicatie aan de Hanzehogeschool een andere invulling te vinden die méér is dan alleen 'leuk' en 'lekkere tijdsbesteding voor mijzelf'. Althans, zo verging het mij. Ik had bovendien geen wensen opgespaard voor na mijn pensioen: ik wist niet heel zeker dat ik nu éíndelijk tijd zou hebben voor mijn verzameling oude vinylplaten/eierdopjes/merklappen of voor die ene tijdrovende cursus. Dus toen alle kasten en laden waren uitgemest, ben ik op zoek gegaan naar een zinvolle bezigheid.
Er bleken allerlei vrijwilligersklussen opgepakt te kunnen worden, maar na wat uitstapjes uit mijn 'comfortzone' besloot ik dat ik niet voor niets zoveel plezier en voldoening uit mijn vak had gehaald: ik moest gewoon iets gaan doen waar ik goed in ben. Al snel vond ik de weg naar Humanitas, een landelijke vrijwilligersorganisatie. De vrijwilligers "helpen mensen om op eigen kracht iets aan hun situatie te veranderen".
Humanitas werkt met zes thema's waarbinnen allerlei activiteiten ontplooid worden:
• Begeleiding vluchtelingen
• Geldzaken en administratie
• Opvoeden
• Mantelzorgondersteuning
• Contact en steun
• Laatste levensfase
Het lag wel voor de hand dat ik 'taalmaatje' zou worden van mensen die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheersen. Het feit dat ik Nederlands heb gestudeerd, bleek overigens minder behulpzaam dan ik had gehoopt. Weet ik veel wanneer het woordje 'er' gebruikt wordt? Nederlands als tweede taal is toch echt een apart verhaal. Gelukkig vond er eerst een intake plaats waarbij ik mijn voorkeuren mocht opgeven. Ik achtte mijzelf bijvoorbeeld niet geschikt voor taalbegeleiding van analfabeten. Bovendien is de eis aan de vluchteling dat hij of zij op Nederlandse les zit op een ROC. Inmiddels heb ik zes mensen voor kortere of langere tijd begeleid. Een Syrische statushouder heb ik haar mbo-diploma en Nederlanderschap zien halen.
Op dit moment heb ik een Algerijnse die voor haar huwelijk naar Nederland is gekomen. Samen maken we ook het huiswerk van haar dochters, zodat zij hen kan helpen. Ze is uiterst ambitieus voor haar kinderen: geléérd zal er worden! Ook haar eigen schoolwerk
komt aan bod, omdat ze mij de vragen kan stellen waar ze in de klas niet aan toekomt. Daarnaast help ik haar bij het schrijven van brieven aan Nederlandse instanties. Een lesonderdeel op het hbo! Omdat ik zelf op Italiaanse les zit, kan ik steeds beter meeleven met mijn 'taalklantjes': wat is een vreemde taal leren toch moeilijk, als je verder dan basisniveau wilt komen!
Na verloop van tijd kwam er een tweede activiteit bij: het schrijven van levensverhalen. Ik schrijf graag en ben van nature nieuwsgierig ('belangstellend' klinkt fraaier) naar mensen, dus het paste als een handschoen.
Het doel van het levensverhaalproject kan zijn:
• Dat mensen zich realiseren dat hun (klein)kinderen of omgeving eigenlijk niets van hen en hun verleden weten, terwijl er wel veel waardevols over te vertellen is.
• Dat mensen een 'boodschap' hebben aan de beoogde lezers, bijvoorbeeld over waarom ze gehandeld hebben zoals ze gehandeld hebben, of hoe een bepaald maatschappelijk verschijnsel eruitzag en invloed heeft gehad op hen. Vooral de jongere deelnemers hebben vaak een specifiek verhaal dat ze willen uitdragen.
• Dat mensen op een punt in hun leven aanbeland zijn waarop ze de balans willen opmaken. Het herbeleven van het verleden kan bijvoorbeeld tot nieuwe inzichten leiden.
• Dat mensen het gewoon leuk vinden om herinneringen op te halen en de schoenendozen met foto's eens te ordenen. Bovendien is het fijn en gezellig wanneer er mensen echt naar jouw verhaal willen luisteren. Kom daar eens om!
Moet je per se een bijzonder leven geleid hebben? Nee. Elk verhaal is het waard vastgelegd te worden. Kijk ook maar naar de serie in de Volkskrant over honderdjarigen. Ik heb zojuist mijn vijfde levensverhaal afgerond.
Gelukkig is er tegenwoordig een vormgever beschikbaar die er een prachtig boek van helpt te maken. Het project wordt heel professioneel begeleid vanuit Humanitas. Coördinatoren zorgen voor een goede koppeling tussen een deelnemer en een vrijwilliger. Er vindt altijd eerst een intake plaats met een coördinator en het eerste gesprek vindt plaats in aanwezigheid van die begeleider.
Het is natuurlijk super belangrijk dat het klikt tussen deelnemer en vrijwilliger. Je gaat samen een intiem traject in dat wel een jaar kan duren. De deelnemer kan zelf schrijven, waarbij de vrijwilliger kan meelezen, -denken en helpen, maar de vrijwilliger kan ook in-
terviewen en het hele schrijfproces voor haar/zijn rekening nemen. Steeds in nauw overleg met de deelnemer.
Tot nog toe heb ik vijf keer geïnterviewd en zelf geschreven. Het is heel bevredigend om mee te maken dat:
• De zoon die niets van zijn moeders oorlogsverleden wist, nu begrijpt waar sommige van haar eigenaardigheden (altijd de deur openlaten!) vandaan komen.
• De Molukse mevrouw zich steeds meer is gaan realiseren hoe bijzonder haar verhaal is.
• De meneer die gewend was alles zakelijk en feitelijk te benaderen gaandeweg toe komt aan meer emoties, waar met name zijn vrouw dankbaar van profiteert
• De deelnemer tot tranen toe geroerd is bij het bekijken van het prachtig geïllustreerde boek met veel foto's van door haar zelfgeschilderde kunst.
• Een analfabete, maar succesvolle ondernemer trots is dat zijn boek in de bieb in Forum ligt en hij mensen een hart onder de riem kan steken.
Bovenstaande bezigheden geven mij veel meer vreugde dan alleen sporten, musea en lezen zouden doen."
Er is op dit moment schaarste aan deelnemers voor het levensverhaal, omdat er zoveel schrijvers zijn bijgekomen, dus als mensen geïnteresseerd zijn in meer informatie: neem contact op met Humanitas, Liesbeth Wagenmeester, telefoon 050 3126000 (of mipgroningen@humanitas.nl). Je kunt ook mij, Lia Dekker, bellen: 06-21891553.
foto: Bureau Voorlichting
Westerhaven (1970-1980)
gemeente Groningen (collectie: Groninger Archieven)
Kleuren aan de mast spijkeren
Zo stonden exact één jeugd geleden als glansrijke bolides - de DAFjes gifgroen van optimisme, socialistisch rood, oranje of geel als waarschuwingstekens langs de rand van een gedempte haven.
Nu zijn er zovelen die moeite hebben met kleur; praat men honend over geel & groen, en wordt besmuikt gelachen bij paars alsof het een aandoening was.
Nu drijven Stad en Ommeland
op vijftig tinten saai: lichtgrijs, donkergrijs, vuilnisbakkengrijs, antraciet en aubergine soms nog als ondeugende uitspatting. Neutrale tonen die geruisloos bevestigen dat we op elkaar lijken. Dat het leasecontract
weer eindigt en iemand je auto wil overnemen. Maar gespeelde onuitgesprokenheid laat zich niet langer vangen in handschoenenkastjes. Wat we van elkaar begrijpen past hoe dan ook in een tapasschaaltje.
Het volk dat vlaggen streek, en capituleerde voor kleurloosheid, waggelt stil langs vitrines alsof herinneringen aan de hoekigheid van DAF en de felle Lada'tjes uit het Oostblok te scherp afsteken tegen de sluiers van dit heden.
van het bestuur
tekst: Ella Onrust | foto's: André Oosterhuis
•
Aan het einde van de zomer met nog een vakantie tegoed beschrijf ik kort wat vermeldenswaardige bestuursfeiten. Het meest heuglijke feit was het lustrumfeest op 28 juni jongsleden. Daar is nog veel over nagepraat en -genoten. Iedereen was het erover eens dat dit een groot succes was. Fleur Woudstra en Han Santing over de geschiedenis van 40 jaar buurtvereniging, heerlijke muziek van het Alto Kwartet en De Fourtunes en veel belangstelling voor een VR-ervaring met dichter Rawie door Chantal Pleiter. En om het compleet te maken was er een heerlijke buffetdiner/bbq verzorgd door de Sleutel en de onthulling van de beschildering van de Visserbrug door wethouder Mirjam Wijnja.
En ook nog een cadeautje van de Sleutel . Wij krijgen als buurbewoners een leuk voordeel van de Sleutel. Belangstellenden in de buurt krijgen een kaart van de Sleutel en ontvangen dan een korting. Dus dat is ook weer een leuk gebaar en wij zijn blij dat wij zo'n mooi café in onze buurt hebben.
Het was perfect allemaal. Er zijn natuurlijk altijd dingen die je voor een volgende keer meeneemt die beter hadden gekund, maar alles bij elkaar was het een groot succes mede dankzij alle vrijwilligers en medewerkers van de Sleutel! Alle foto's van het lustrum feest zijn te vinden op de website www.a-kwartier.nl. Ook een groot succes was de twee weken durende Kunst achter de ramen (foto's rechts). Het werd steeds drukker doordat mensen het aan elkaar doorgaven. Mooi om te zien. Er zijn meerdere stukken verkocht door de kunstenaars dus al met al is iedereen erg tevreden.
En last but not least de speciale A-kwartier vlag ontworpen door Anja de Boer. Wij hopen deze vlag tijdens
speciale gelegenheden in onze buurt te zien wapperen. Je kunt de vlag nog bestellen door een email te sturen naar hetakwartier@gmail.com. De vlag kost ¤ 15,00.
Voor de komende periode staan er ook weer verschillende leuke activiteiten op de planning. Dat iedereen dit als positief ervaart blijkt wel uit het aantal nieuwe leden. Wij hebben dit jaar maar liefst 19 nieuwe leden mogen verwelkomen. Dat geeft ons positieve energie. Als mensen nog leuke ideeën hebben, dan zijn die uiteraard altijd welkom.
Ook in de stad is de rust weer voorbij en was er de traditionele KEI-week . Hier en daar was er wat extra lawaai maar het geeft ook weer veel gezelligheid en bruist de stad weer als vanouds nu alle studenten weer terug zijn.
Komende activiteiten A-kwartier
21 september 16:00 uur bij de Sleutel: de Visserbrug door de eeuwen heen met landschapshistoricus Donald Marskamp.
5 oktober 16:30 uur in café De Wolthoorn
Uitreiking Gouden Schepje Geveltuintjes 2025 door Dick Jager manager Sustainability, Head of the Green Office van de RUG).
8 november Tijdelijke Milieustraat op de Ossenmarkt van 9.0014.00 uur. In samenwerking met buurtvereniging Hortus-Ebbinge kun je grofvuil, ijzer, hout, elektronica en restafval kwijt.
14 oktober en 28 oktober (data onder voorbehoud, locatie volgt)
1. Verduurzamen een rondleiding in een energiezuinig gebouw.
2. Delen van ervaringen over verduurzamen.
En er zijn nog ideeën over het organiseren van koffieochtenden zodat buurtbewoners onder het genot van een kop koffie met elkaar kunnen buurten. Dit moet nog nader worden uitgewerkt. Ideeën en vrijwilligers zijn altijd welkom.
Ik wens iedereen nog een fijne na-zomer.
foto: Han Santing
HGenocide en Chanel
Tjitske Zuiderbaan
et nichtje komt op bezoek met wie ik dertig jaar geen contact had, omdat haar vader (mijn broer) zijn gezin in de steek liet voor een ander. Ze heeft creatief advies nodig van haar oude tante. Vijftien jaar werkte ze voor De Bank. Maar De Bank is veranderd, het werk is onpersoonlijk en hard geworden. Er is weinig klantcontact meer. Mijn nichtje is veranderd, ze is in die vijftien jaar moeder van drie geworden. Onpersoonlijkheid past haar niet meer. Ze wil nu haar droom verwezenlijken. Het opknappen en verkopen van tweedehands oftewel 'preloved' Chanelspulletjes. Vooral tassen, peperdure tassen. Omdat die tassen nogal wat kosten, wil ze ze als luxe cadeau verpakken, waarbij alle zintuigen moeten worden aangesproken voor de 'Chanelexperience'. Haar hele gezicht licht op wanneer ze erover praat. En voor die experience heeft ze mijn hulp ingeschakeld. Alsof ik iets met dure tassen heb.
Maar ik doe alles om die dertig jaar afwezigheid in te halen. We lunchen in de Oude Kijk en ik spui mijn ideeën, waar ze gelukkig iets mee kan. Zoals bijvoorbeeld een miniflesje champagne, bonbons en een busje pepperspray met het logo van
Timeless Camelia.
Later op de middag doe ik mee aan de 'sing along' die Susanne Engels heeft georganiseerd in het kader van het protest tegen de genocide in Gaza. Uit een gevoel van onmacht schreef ze een lied, meer een chant, met de aangrijpende tekst: Mothers are crying 'cause their children are dying, children are crying 'cause their mothers are dying… etc. Dit lied wil ze tijdens de 'sit in' op het station met zo veel mogelijk mensen ten gehore brengen. Ik help mee de teksten te verspreiden onder de 'protestanten'. We kunnen het lied niet zingen in de stationshal, de organisatie van het protest vindt het daarvoor té last minute, dus we zingen buiten op het stationsplein met een steeds groter wordende groep. Indrukwekkend.
Bij Zomergasten vraagt de genocidedeskundige Ugur Ümit Üngör zich hardop af waarom we eigenlijk prioriteren in antipathie tegen genocidale regimes. Met andere woorden, waarom komen we in opstand voor Gaza, maar niet voor Syrië of Soedan? Een terechte en lastig te beantwoorden vraag, die ik maar niet aan mijn nichtje met haar exclusieve handtassen zal voorleggen.
De Visserstraat dichtgeslibt
tekst & foto's: Hans van de Sande
Zoals zovele straten in de binnenstad is ook de Visserstraat aan het dichtslibben. Aan weerskanten raken de gevels bedekt met een haast ondoordringbare laag van obstakels, die zich op sommige plaatsen tot ver op de rijbaan uitstrekt. Op den duur moet dat, net als het dichtslibben van de kransslagaders, tot een infarct leiden. Als inwoner van de Visserstraat heb ik met enige regelmaat foto's genomen, waaruit we de groei van het fietsparkeren kunnen afleiden.
Laten we beginnen met enkele twintig jaar oude foto's genomen in westelijke richting. De bovenstaande foto's werden gemaakt in 2003 en 2004. Er zijn wel enkele fietsen te zien, maar een flink deel daarvan wordt bereden. Op de linker foto (2003) zijn rechts drie geparkeerde fietsen te zien en links, achter de figuur op de voorgrond, nog eens 2 à 3 fietsen. Op de rechterfoto zien we in totaal 10 geparkeerde fietsen. Ook is te zien dat er in die tijd nog stoepen, oftewel trottoirs, waren en dat die niet versperd werden door op de standaard gezette fietsen. We maken nu hieronder een sprong naar de huidige tijd.
Weer een tweetal foto's: links een avondopname uit 2024 en rechts een opname uit juni 2025. Het tellen van de fietsen is onbegonnen werk, het zijn er op beide foto's vele tientallen. Op de linkerfoto is ook waar te nemen dat fietsen zelfs op de rijbaan worden geparkeerd. Ergens tussen 2004 en 2024 moet er dus iets vreselijks gebeurd zijn. Wat zou dat kunnen wezen?
Een eerste verklaring zou kunnen liggen in een toename van het aantal studentenhuizen. Er is inderdaad in de Visserstraat door wijlen Wim Bulten een redelijk groot kamercomplex neergezet. Misschien zijn er ook nog enkele andere panden bijgekomen in die periode, maar met een toename van 20 studentenbewoners zal het wel ophouden. Dat betekent overigens 20 extra fietsen. Een tweede reden kan zijn dat de aan welvaart gewende student nogal eens meerdere fietsen heeft. Lekke banden worden vaak opgelost door een andere fiets te nemen en de oude blijft dan staan. Ook vergeet men regelmatig de fiets mee te nemen, wanneer men de studentenkamer verlaat. Mijn buurtgenoot X, die een zeer sociaalvoelend man is, pleegt eens in de maand het fietsenbestand te inspecteren. Ziet hij een oud wrak, of een rijwiel met andere tekenen van niet-gebruik (de zgn 'weesfiets'), dan legt hij die fiets bij de Kijk in 't Jatbrug op het trottoir. Na geruime tijd stuurt de gemeente er de ambtelijke fietsverwijderaars op af en die nemen dan de ergste gevallen mee. Maar, aldus X, er is geen beginnen aan.
Het zou ook kunnen dat er in 2003 nog fietsenschuurtjes waren, en dat men bovendien niet te beroerd was om de fiets in dat schuurtje te zetten. Naarmate Bulten meer fietsenschuurtjes verbouwde tot studentenkamers is die mogelijkheid kennelijk verdwenen. Het kan echter ook zijn dat men het nodig vindt om de fiets bestijgensklaar voor de deur te hebben staan. Wie zal het zeggen?
Ik toon u hieronder ook nog enkele foto's die in oostelijke richting zijn genomen, dus in de
richting van de Oude Kijk in't Jatstraat. Omdat ik nog geen begroeiing op mijn blauw gesausde gevel zie, leid ik daaruit af dat de foto links vóór 2016 genomen moet zijn. Er staan inderdaad nog enkele fietsen tegen de gevels geparkeerd, wijzend op een ver verleden, maar één modern mens heeft toch een wissel op de toekomst genomen en de fiets op de standaard gezet, daarmee op kundige wijze het trottoir versperrend. Op dit kleine stukje stad zien we overigens al tien geparkeerde rijwielen.
Dat is op de foto ernaast, uit 2016, wel anders. Hier tel ik zestien fietsen, 2 scooters, 4 illegaal geparkeerde auto's en een aanhangwagentje. Waarschijnlijk zijn er meer fietsen, maar die gaan schuil achter het overige parkeergeweld. Opvallend overigens dat dit een foto is waar meerdere auto's op voorkomen. Normaal is de Visserstraat bij uitstek autoluw.
Vervolgens hierboven enkele sfeerfoto's. De eerste is van een kenmerkende desolaatheid, die in de eens zo pronte Visserstraat vaak valt op te merken, in het bijzonder bij druilerig weer. Laat naar huis kerende jongelui die het niet zo naar hun zin hebben gehad plegen dat vaak uit te leven op onschuldige fietsen die ze op hun weg vinden. We zien hier een stemmingsbeeld uit 2016 van ca. 30 staande en twee liggende fietsen, alsmede een auto. Daarnaast een sfeerbeeld uit 2018, dat me, als ik uit mijn raam kijk, vaker verrast. Hier zijn de fietsen op haast artistieke wijze omver geworpen. Op een tentoonstelling van actuele kunst zou dit werk geen slecht figuur slaan. Merkwaardig is dat kennelijk iemand met veel gevoel voor drama haar geelgezadelde fiets tegen de gevel van het elektriciteitshuisje heeft geparkeerd.
Dat was later in de tijd, want de onverlaten hadden anders vast niet de verleiding kunnen weerstaan om het kunstwerk te vervolmaken.
Tot slot, om u te tonen dat het voorgaande allemaal normaal is geworden, een uitschieter uit 2017. Er was kennelijk iets bijzonders aan de hand in een van de Kijk in 't Jatse horecagelegenheden en dat levert dan het volgende beeld op. Het is niet dat het elke
dag gebeurt, maar meerdere keren per jaar is de fietsparkeerdruk zo hoog dat het haast belachelijk is.
Groningen fietsstad heeft ook zo zijn minder aangename kanten.
Een succesverhaal uit het Noorden
Wat begon als een lokaal idee, is uitgegroeid tot een succesverhaal dat bordspellen-liefhebbers door heel Nederland heeft bereikt. Het bordspel Sheep Showdown, ontwikkeld door Vincent (29) en Jesse (29) uit Groningen, heeft in korte tijd indrukwekkende mijlpalen bereikt.
tekst & foto's: Vincent en Jesse
Sheep Showdown is een bordspel vol strategie, sabotage en schapen. Het doel? Zoveel mogelijk schapen verzamelen in een krimpende weide. Maar pas op: tegenstanders liggen op de loer, en de weide zit vol verrassingen. Spring met het raketschaap, laat alles ontploffen met het bomschaap, glijd onverwacht weg of stuur je tegenstanders het verkeerde pad op met de wolf in schaapskleren. Het spel is makkelijk te leren, snel te spelen en biedt elke keer een andere ervaring. Sheep Showdown is perfect voor spelavonden met vrienden of familie.
Met eigenaresse Kim van WirWAr en de Wooly Wagon
Meer dan vier jaar geleden begon het avontuur van Sheep Showdown. Vincent en Jesse werkten jarenlang aan de ontwikkeling en waren aanwezig bij talloze testavonden, onder meer in het Forum en bij de USVA in Groningen. Daarnaast gaven ze demonstraties op meerdere spellenbeurzen door het hele land, waar ze het spel introduceerden aan een breed publiek en waardevolle feedback verzamelden.
De illustraties voor het spel werden gemaakt door een tekenaar die eerder werkte voor Nickelodeon (een Amerikaans televisiedistributeur en tevens televisienetwerk dat zich voornamelijk heeft toegelegd op het produceren en uitzenden van kinderprogramma 's), wat het spel een unieke uitstraling geeft. In 2024 kwam de eerste oplage van 1000 exemplaren op de markt. Binnen twee maanden was deze volledig uitverkocht.
Inmiddels ligt Sheep Showdown in 22 winkels door heel Nederland, waaronder de winkel van de Rijksuniversiteit Groningen, Purperen Draak en WirWar. "WirWar en Purperen Draak waren de eerste winkels die een bestelling plaatsten, dat blijft een speciaal moment" zegt Vincent.
Om aan de groeiende vraag te voldoen, hebben Vincent en Jesse onlangs een nieuwe oplage van 3000 exemplaren laten maken. Deze voorraad wordt op een bijzondere plek opgeslagen: in de schuur van de schoonouders van een van de makers. "Het is een mooie oplossing," vertelt Jesse lachend, "maar we gaan ervan uit dat de spellen snel weer de deur uitvliegen!"
Daarnaast zijn er gesprekken gaande met winkelketens en bedrijven om Sheep Showdown op te nemen in kerstpakketten. Er staan nog veel activiteiten op de planning. Zo stonden ze op het Rapalje Zomerfolk festival samen met Purperen Draak. Het spel maakt zich ook klaar voor een internationale stap: dit jaar is het team aanwezig op SPIEL in Essen, de grootste spellenbeurs ter wereld, waar jaarlijks meer dan 200.000 bezoekers op afkomen.
De Woolly Wagon: een rijdend schaapspektakel
Om het succes van Sheep Showdown extra kracht bij te zetten, heeft het team hun Ford Fusion+ omgetoverd tot de 'Woolly Wagon'. Deze opvallende auto, volledig bestickerd met schapen en elementen uit het spel, is een echte blikvanger op de weg. De Woolly Wagon is een speelse manier om het spel te promoten.
agenda
samenstelling: Tjitske Zuiderbaan
A-THEATER
Visserstraat 40
In de reeks duotentoonstellingen 'Gasten': 21 september t/m 2 november tentoonstelling: Paul Volleberg 9 november t/m 31 december tentoonstelling: Oscar Venema Geopend: elke zaterdag- en zondagmiddag van 13.00-17.30
Oude Kijk in 't Jatstraat 7a dinsdag t/m zaterdag 11.00-17.00 uur Zondag 12.00-17.00 uur
Brainstorm: The Human Brain & Research in Groningen Hersenonderzoek toen en nu met het baanbrekend onderzoek van de Groningse hersenwetenschappers Marie-José van Tol en Iris Sommer.
Verstrengelde Verhalen: Wetenschap en Kolonialisme in de Collectie van Petrus Camper De koloniale geschiedenis van de universiteitscollectie aan de hand van de nalatenschap van wetenschapper Petrus Camper (1722–1789).
Planting the PastArchaeobotanie in Groningen tot 5 januari 2026 archeobotanie is de wetenschap van de wisselwerking tussen mens en plant.
Groninger Museumnacht 20 september expo's, knallende beats en nachtelijke vaartochten.
Oude Kijk in 't Jatstraat 10
Godert Walter organiseert ongeveer eens in de twee maanden een Nederlands, Engels en Duits Leescafé in Walter's Bookshop: 20 september: Pink Cube - Our Exquisite Corpse De wachtlijst voor transgenderkwesties verbeeld.
24 september: The Silent Book Club Samen lezen en zo je wilt, bespreken wat je leest. Aanvang: 19.15 uur info@godertwalter.nl.
A-kerkstraat 11
24 september:
Ksenia - Zij zagen oorlog In 'Zij zagen Oorlog' maak je zes korte verhalen mee over mensen in tijd van oorlog. Aanvang: 20.00 uur Entree: Gratis
28 september: G-Town Funk : CD/LP releaseparty! De band bestaande uit Henk Brugge, Jorma Alkema, Peter Kooi, Reggie van den Steen en Marcel Jasper, speelt zijn eerste album met eigen werk.
Aanvang: 14.00 Entree: ¤ 5 Ticketverkoop aan de zaal
4 oktober:
DRIEFZAND - BEZERK - TANJA
Een werkelijk schitterende afsluiting van Werelddierendag met een aantal unieke podiumbeesten.
Aanvang: 20.00 uur
Entree : ¤ 5
Kaarten: Bestellen via info@bezerk.band
15 oktober:
Caleb Caudle & The Sweet Critters TakeRoot presents: warme stem en rijke arrangementen Caleb Caudle is een singersongwriter pur sang, met een warme stem en een voorliefde voor verhalende teksten.
Aanvang: 20.30 uur
Entree: ¤ 14,50
Kaartverkoop: SPOT Groningen
7 november:
Glitter, Glamour, Groningen! Miss Helena brengt glitter en glamour naar Groningen met muziek, drag en burlesque.
28 november: KARLIEN ELZES Karlien doet het gewoon!
Dromen zijn mooi. Maar ze najagen? Dat vraagt lef. Karlien durft.
Aanvang: 20.00 uur
Entree: ¤ 15
Kaarten via: www.indebreedstezin.nl/theater
ATELIER HENK KRAAYENZANK
UNIVERSITEITSMUSEUM
WALTER'S BOOKSHOP
A-THEATER
KUNSTHANDEL
PETER
TER BRAAK
NOORDERHAVEN ZZ 50
5 t/m 26 oktober:
Jochem Hamstra, schilderijen 2 t/m 30 november:
Joyce Eijkhout , schilderijen
Geopend: vrijdag, zaterdag & zondag van 12.00 - 18.00 uur
AKERK
Tot 21 september:
Nature vs nurture
Een nieuwe generatie kunstenaars betreedt het podium!
Het Groningse studentencollectief Trypan Blue presenteert een verrassende kunsttentoonstelling in de Akerk, met werk van opkomend talent uit de stad.
26-28 september: Wijnfestival
Maak kennis met 250 verschillende soorten wijn in een prachtige ambiance.
Toegang ¤ 16
Voor openingstijden zie website
Akerk: www.akerk.nl
17 oktober:
Verhalen van vrijheid
Kleintje Schnitger Muzikale voorstelling voor basisschoolleerlingen.
Aanvang 10.30 uur
9 november:
Geïnspireerd door Bach - Leonore Lub
'In de geest van Bach' is een nieuwe samenwerking tussen de Martinikerk en de Akerk. Twee stadskerken, twee orgels, vier organisten en vier concertprogramma's componisten.
Aanvang: 19.30 uur
Toegang: ¤ 27,50, jongeren ¤ 12,50
De Akerk is open voor bezichtiging van: di. t/m za. van 10.00 - 16.00 uur
Van
de wederwaardigheden
van Annechiena en de Schippers van de Lage en tevens Hoge der Aa
Leontine Wagter en Marius de Schaar
'Van de wederwaardigheden van Annechiena..' is een episch gedicht over het reilen en zeilen van Groningers in het A-kwartier zo'n twee eeuwen geleden door dichteres Leontine Wagter.
Knipkunstenaar Marius de Schaar uit Vinkhuizen knipte 21 afbeeldingen bij het gedicht. Gedicht en knipwerken zijn samengekomen in een boekuitgave.
Eén van de meest gefotografeerde plekjes van de stad Groningen is de Hoge en Lage der A. Het ligt er verraderlijk pittoresk bij met de oude pakhuizen en de historische tjalken en aken. De stad is in de loop van de tijd behoorlijk veranderd, maar hier proef je nog een verleden van eeuwen her. Vroeger was misschien alles wel beter, het was in ieder geval niet louter rust en romantiek.
Wagter en De Schaar droomden terug over hoe het hier twee eeuwen geleden rond 1825 aan toe ging: een komen en gaan van schepen, een wereld van schippers, kooplieden, vishandel geloof, dood, armoede, liefde en troost. Hoofdpersoon is Annechiena, dochter van de burgemeester die haar hart verliest aan een eenvoudige schipper. Kan zoiets wel goed aflopen?
• Het boekje, sofcover met 52 pagina's, is vanaf 15 augustus 2025 verkrijgbaar. Het verschijnt in een genummerde oplage van 150 exemplaren. De prijs is ¤ 10. Het is onder meer te koop via: https://lagederaa1825.blogspot.nl
HET A-KWARTIER IN DE LITERATUUR deel V
tekst: Hans van de Sande
SLOTZANG VAN 'DE DRENTSCHE A'
De A, gevat in stedelijken dwang nog voedster van een rijken kring van grachten weet wel een spoedig einde zich te wachten en in het stervensuur heur stillen drang in 't steengemetseld bed nog te verzachten sluipend in tragen onbemerkten gang.
Wat nu? Waartoe voor 't naderende heengaan bang? Wie kan 't verscheiden inniger verwachten dan in de zachte smartverdrijvend' armen der Stedenmaagd? Een wonder lachen glijdt zoals een zonneplek op donkere dagen brekend 't gordijn van felle regenvlagen langs het gelaat; het blauwe oog is wijd geopend; kelken stroomen vol erbarmen.
En snikt de Stedemaagd, bedroefd terneer gezeten en flonkert menig traan in haar bekommerd oog, dat over landen dwaalt en smartelijk bekreten den landman, radeloos, van den fortuin vergeten ontwaart, dan hebben vaak Uw overblauwe ogen 't gelaat een milden trek verleend van mededogen, wanneer 't naar zonniger revieren was gericht En zorgenlasten zijn door Uwen lach verlicht, Uw zacht gebogen stroom, een speelsche vroolijkheid, een jonge glimlach op een al te stug gezicht, Gij hebt aan velen kostelijke vreugd bereid; U, Noordelijk' hyade, is mijn lier gewijd!
De Hoge der A (of eigenlijk: Het Hoge der A) is een van de fraaiste plekken van Groningen en heeft dan ook velen tot literaire ontboezemingen gebracht. Hier een prachtstuk, in ouderwetse trant, van de dichter N.E.M. Pareau, ook bekend als de hoogleraar Romeins recht Herman Jan Scheltema (1906 - 1981). In de jaren dertig behoorde hij tot de toonaangevende Groninger kunstenaars en samen met J.C Noordstar, die eigenlijk Tammes heette en net als Scheltema later hoogleraar werd, vormt hij een hoogtepunt in de rij van Groninger dichters. Hij woonde aan het Hoge der A (de 'zacht gebogen stroom') en wist dus waar hij over sprak. Het gedicht is de slotzang van een groter gedicht, gewijd aan de Drentse A. In dit laatste deel komt de A aan zijn einde in de stad ('de stedenmaagd'), om dan over te gaan in Hoendiep, Reitdiep en 'de rijken kring der grachten'.
Scheltema in 1946
Het hele jaar sierwaarde
tekst & foto's: Han Santing
Onder de bewoners van het A-kwartier behoor ik tot de bevoorrechten met een tuin. Die delen mijn geliefde en ik met de andere bewoners van ons huis en dat maakt het eigenlijk alleen maar gezelliger. Probleem van de tuin is echter het onderhoud en het feit dat ik geen, maar dan ook echt géén tuinman ben. Ik ontbeer die beroemde 'groene vingers' en ben meer van het kaliber 'Gods water over Gods akker'. De meeste bloemen en planten die besluiten in onze tuin te komen wortelen verwelkom ik met open armen, maar het onbreekt mij jammerlijk aan een totaalvisie op mijn groen. Onkruid en woekeraars hebben in een mum van tijd het bestuur van de tuin volledig van mij overgenomen.
Het is dan ook met een zekere jaloezie dat ik - steeds vaker - de uitbundige flora-diversiteit van de 3 bloembakken voor de A-kerk bezoek en daar mijn ogen uitkijk. Want wat een schoonheid! Een rijk palet van kleuren, verschillende vormen en hoogtes. Geen muur van groen, maar ondanks de veelheid gezegend met een blijvende transparantie. En wat is dat pleintje voor de kerk eigenlijk een prachtige plek geworden. Zoveel opener en toegangelijker. De vaste banken zijn verdwenen en hebben plaats gemaakt voor losse gekleurde metalen stoelen die makkelijk te verplaatsen zijn: in de zon of juist in de schaduw. Of je gaat zitten op de brede rand van de bloembakken. Wat moet een mens wel niet in huis hebben om zoiets fraais te componeren? Ik besluit om via mijn groen-connectie bij de gemeente Laurens Stiekema (Mister Geveltuin) daarover meer te weten te komen en hij verwijst mij door naar Carla Dingelhoff die
mede-verantwoordlijk was voor het nieuwe uiterlijk van dit uitzonderlijke parkje.
Carla (59) weet waar ze het over heeft: ze deed de Tuinbouwschool en daarna studeerde ze Tuin- & Landschapsinrichting in Velp.
Ze werkt al lange tijd bij de gemeente. Tegenwoordig bij de Stadsingenieurs waar ze zich vooral bezig houdt met het groen in civiele projecten.
Vijf jaar geleden zag het A-kerkpleintje er nog heel anders uit: de monumentale bomen waren zo groot en omvangrijk dat er nauwelijks licht viel op de grasperkjes met daartussen verharde paadjes. Er stonden banken, maar daar zaten zelden mensen op omdat het er altijd zo donker was.
De gemeente besloot in te grijpen: vóór alles moesten er 3 bomen gekapt worden en de anderen gesnoeid en ontdaan van dood hout. Lang niet iedereen was daar gelukkig mee. Actiegroepen als de Bomenridders kwamen in verweer, maar uiteindelijk trok de gemeente aan het langste eind. Carla vertelt wat er is gedaan: "De wortels van de bomen zitten 'hoog in het profiel', dwz. tot bijna vlak onder de grasmat. Op dat wortelpakket is een laag van met elkaar verbonden kratten (een soort open bierkratjes van 15 cm hoog) gelegd als een tweede maaiveld. In de kratten zit een mulch-laag (een soort compost). Ze worden ingepakt in doek en daar komt de bovenste (grind-) laag overheen, die altijd blijft ademen. De grond die je nu ziet is dus omhooggebracht en is zo stevig dat een veegmachine eroverheen kan rijden." Volgens Carla heeft het de bomen goed gedaan: "Ze zien er blij uit..."
Ook de bloembakken getuigen van een doordachte samenstelling. Carla: "De gedachte was dat wanneer een bloem uitgebloeid is, er iets nieuws voor in de plaats komt. We wilden een beplanting die het hele jaar 'sierwaarde' heeft, van het vroege voorjaar tot in de winter. Dat kan de bloei zijn of het blad, maar ook het 'winterbeeld': eigenlijk droogbloemen die heel sierlijk kunnen zijn. De combinatie zorgt voor een evenwicht en het onderhoud blijft beperkt: de beplanting sterft vanzelf af waardoor een natuurlijke bemesting ontstaat."
De keuze van waar, en wanneer, welke beplanting het beste floreert werd gedaan in overleg met hoveniersbedrijf Lageschaar uit Aalten dat beplantingsmixen levert voor zowel de particuliere tuin als voor de openbare ruimte. Bij die selectie werd ook gelet op een ecologische verrijking van de locatie. Dat het vernieuwde A-kerkparkje succes heeft blijkt uit de vele positieve reacties die Carla en haar collega's krijgen. Carla: "Het is een plein geworden voor en van iedereen."
Waarom Sint-Nicolaas de Akerk beschermt
...en ons ook een beetje...
tekst: Tjitske Zuiderbaan
Omstreeks 1200 werd in Groningen op de oostelijke oever van het riviertje de A een kapel gebouwd met de Heilige Maria én Sint-Nicolaas als beschermheiligen. De kapel groeide al snel uit tot een grote kruisbasiliek, een kerkgebouw met een plattegrond in de vorm van een kruis, de huidige Akerk. Deze basiliek bleef gewijd aan Sint-Nicolaas, de beschermheilige van schippers en zeelieden die volop woonden in dit deel van de stad. De A was namelijk een belangrijke waterweg voor de handel. Tijdens de middeleeuwen was het A-kwartier dan ook hèt handelskwartier van Groningen.
Of Sint-Nicolaas echt heeft bestaan? De historische figuur die model zou hebben gestaan voor onze Sinterklaas werd volgens de overlevering on geveer 270 na Christus geboren in de havenplaats Patara in wat nu Turkije is. Zijn vader heette Epiphanes, zijn moeder Johanna. Zijn Griekse naam Nikolaos betekent zoveel als 'overwinnaar van het volk'. Als kind deed hij al aan wonderen. Zo zou hij op de dag van zijn geboorte rechtop in zijn badje zijn gaan staan. Elke dag dronk hij op vaste tijden moedermelk; behalve op woensdag en vrijdag, dan dronk hij alleen 's avonds.
Nikolaos werd uiteindelijk bisschop van Myra en stond bekend als vroom voorvechter van de kerk. Op 6 december 340 overleed hij en werd begraven in een sarcofaag in zijn kerk in Myra. Volgens de bevolking was hun bisschop heilig. Zijn graf werd daarom al snel een bedevaartsoord. Na de opkomst van de islam in 1087, hebben vissers de gebeenten van de heilige geroofd en overgebracht naar het katholieke Bari in Italië. Vanaf dat moment trok deze stad ook pelgrims aan. Er ver rees een nieuwe kerk ter ere van Sint-Nicolaas. Van daaruit verspreidde zijn verering zich over de hele wereld; in het westen als kindervriend, in het oosten als wonderdoener.
Ieder jaar op 9 mei wordt hij in Bari herdacht met een feestdag, waarbij zijn beeld in een processie naar de haven wordt gedragen, op een boot wordt gezet en opnieuw aan land komt. Vandaar dat Sint-Nicolaas de patroonheilige van reizigers en zeevaarders werd. Maar niet slechts van de zeelieden, ook beschermt hij scheepsbouwers, vissers, gevangenen, onschuldig veroordeelden, bankiers, wijnhandelaren, schilders, apothekers, bakkers, maagden, prostituees en kooplieden.
Veel havensteden hebben Sint-Nicolaas als beschermheilige, zoals Amsterdam en Den Helder.
Nikolaos werd heilig verklaard door de Grieks-katholieke kerk, mede door de wonderlijke verhalen die over zijn optreden als bisschop de ronde deden. Zo wist hij door te bidden een schip in ‘barensnood’ uit een storm te redden. In 550 werd de eerste kerk aan hem gewijd in Constantinopel, het huidige Istanbul. De oudste en belangrijkste levensbeschrijving van Sint-Nicolaas, voorzien van een flink aantal wonderen, stamt uit ca. 800 en vormt de basis voor latere versies waaronder de zeer populaire legenden verzameling 'Legenda Aurea' (gouden legenden) van Jacobus de Voragine uit ca. 1300.
Over Sint-Nicolaas doen dus veel legendes de ronde. Dat is geen wonder, legendes over verschillende bisschoppen genaamd Nicolaas zijn op één
• pagina links: beeldje van St. Nicolaas met drie gouden bollen.
• boven: jaarlijkse processie met het Nicolaas-beeld naar de haven in Bari.
• midden: crypte met sarcofaag. San Nicola-basiliek, Bari.
• onder: drie gouden bollen op het dak van de Akerk (foto: Tjitske Zuiderbaan)
foto's: Han Santing
hoop geveegd en allemaal toegeschreven aan de heilige Nikolaos van Myra. Een van die legendes gaat over de straatarme buurman van Sint-Nicolaas die drie vrijgezelle dochters had. Ongetrouwde vrouwen van boven de dertig werden in die tijd als prostituee tewerkgesteld. Om zijn buurmeisjes te helpen, gooide Nikolaos 's nachts goudklompjes bij hen naar binnen. Genoeg om de dochters te laten trouwen en om hun lot als prostituee te ontlopen. De drie gouden bollen op het dak van de Akerk staan symbool voor de drie klompjes goud uit de legende van die zussen. In sommige versies gooit de Sint geen klompjes goud, maar gouden munten. Vandaar de in goudpapier verpakte chocolademunten in de schoen op 5 december. Dat onze goedheiligman een witte baard heeft en een rode mantel draagt, dankt hij aan de Germaanse mythologie. Hij is verworden tot een mix van de Heilige Nicolaas en de Germaanse god Wodan. Hij verricht geen wonderen meer, maar brengt wel elk jaar vreugde en spanning.
Aankomst Sint Nicolaas, Barend Cornelius Albek (18401851) collectie Rijksmuseum, Amsterdam
De walnoot van Mesdag
tekst: Christophe de Jongh | foto's: Han Santing
Ruim 200.000 bomen staan er in de stad Groningen: voor bijna elke inwoner een eigen boom. Tezamen vormen ze volgens schrijver Louis Stiller (foto) het 'Grote Groninger Stadsbos'.
En over dat bos schrijft hij het boek Het Grote Groninger Bomenboek dat eind volgend jaar zal verschijnen bij uitgeverij Passage. Voor het boek is hij op zoek naar verhalen over bomen. Verhalen van Groningers en dus ook van ingezetenen van het A-kwartier. Bijvoorbeeld over een bijzonder soort boom of over een boom die bewoners ooit zelf geplant hebben, waar ze speciale herinneringen aan hebben, bomen die bijna (of echt) omwaaiden. Kortom over bomen waarover wijkbewoners een verhaal hebben. Louis Stiller is er al geruime tijd mee bezig en hij heeft uit verschillende wijken al prachtige verhalen: over de boomplantdag van 75 jaar geleden, over een boom die geplant werd na een geboorte, over een boom waar nog granaatscherven uit de oorlog in zitten of die waaronder de eerste zoen van een lange liefde werd gegeven. En dat zijn nog maar een paar voorbeelden.
Je hoeft het verhaal niet zelf te schrijven, dat kun je gerust aan Louis over laten. Hij komt graag bij je langs om je verhaal te horen. Stuur hem een mailtje via: lstiller@xs4all.nl
Abonnees van het Dagblad van het Noorden kunnen digitaal de krant van 17 augustus 2024 inkijken om het alleszins lezenswaardige artikel 'Het grootste bos van Groningen? De Stad!' te lezen. Als opwarmertje voor het boek en om de lezer van de A-krant enthousiast te maken schreef buurtgenoot Christophe de Jongh een mooi boom-verhaal.
Ons A-kwartier telt vele bijzondere bomen. Sommige volop in ‘t zicht, andere goed verstopt in binnentuinen. Eén van deze verborgen groene vrienden is de ruim 16 meter hoge walnotenboom in de tuin van Hoge der A 8, het voormalige woonhuis van de schilder H.W. Mesdag. Hier - in het kort - het verhaal van een dankbare buurman, die dagelijks deze oude reus begroet.
De oudste walnoot van de stad?
Als je op internet zoekt naar walnoot kom je eerst uit bij Juglans Regia, de Europese walnoot, ook wel 'okkernoot' genoemd. Zoek je naar de oudste walnoot in Groningen Stad vind je de notenboom in de tuin van het Pieternella-gasthuis in de Grote Leliestraat. Deze boom meet 2.45 meter in omtrek. De plantdatum wordt niet vermeld, de boom is gezien haar dikte zeker meer dan 100 jaar oud. Maar wat blijkt? Bij ons in het A-kwartier - in de tuin van het pand Hoge der A 8 - staat een walnoot met een omtrek van 2.95 meter! Deze boom staat niet geregistreerd in het register van monumentale bomen. Maar bomenkenner Paul Burm vertelde me ooit dat deze boom in 1896 is geplant. In het huis Hoge der A 8 woonde in de tweede helft van de vorige eeuw de familie Mesdag.
Eerst het schildersechtpaar Hendrik Willem Mesdag en zijn vrouw Sientje van Houten, daarna Gilles Mesdag en vanaf 1892 waren Johanna, Martha en Klaas Mesdag de eigenaren. Zij hebben dus waarschijnlijk de boom geplant. En dat kan je nu nog zien aan de mooie vertakking in drieën… Waarom een walnoot? De walnoot is om te beginnen een hele mooie boom met haar grote bladeren en woeste takken. 's Zomers laten de bladeren zacht licht door. 's Winters lijkt de kroon met al haar kromme takjes - van verafop de hersenen van een mens.
Walnoten worden ook vaak bij terrassen of op erven geplant tegen de vliegen. Vliegen hebben een hekel aan de wat zure, bittere geur die van de boom en de noten afkomt. Walnotenhout is overigens ook geliefd bij meubelmakers en kunstenaars want het heeft een zogenaamde bladspiegel vol 'vlammen'. Hoe dan ook: na bijna 130 jaar staat de noot er nog steeds in volle glorie. En als je naar zijn omtrek en zijn hoogte kijkt is deze walnoot ouder dan die in de Leliestraat.
Heerlijke noten
Jaarlijks geeft de notenboom, alleen al aan onze zuidkant gemiddeld 25 kg walnoten. Er zijn af en toe slechte jaren, maar dit jaar bijvoorbeeld hangt ie, in begin september, propvol. Het rapen, selecteren en drogen is ieder jaar een hele klus. Maar dan heb je ook heerlijke topnoten volgens de kenners.
Bijvoorbeeld Feiko Bouman en zijn vrouw Pamela Murphy, onze vaste gasten, die eerder in de A-krant (2017|4) hun levensverhaal vertelden. Feiko, de architect uit Sydney, geboren in de Brugstraat en Pamela, de fijnproever die ooit een restau rant had in Sydney. Zij vonden het de lekkerste noten 'all over the globe'.
Na 4 tot 6 weken drogen in zon en wind (niet op de CV) ruilden we vroeger de goeie noten op de markt tegen bio-groenten. Nu geven we ze links en rechts weg, de kneuzen eten we zelf op en… we malen zelf af en toe notenolie! Met de beroemde PITEBA-molen uit Scheemda. Monnikenwerk en vet geklieder maar dan: die goddelijke notenolie. Een paar druppels op de sla is genoeg. Dank je wel lieve grote, groene vriend!
Geen cent te veel
advertenties uit het oude A-kwartier aflevering 5: de Grote Kromme Elleboog
samenstelling: Han Santing
NvhN 21-03-1912
NvhN 28-04-1924
NvhN 08-05-1933
NvhN 18-10-1926
NvhN 24-06-1913
NvhN 08-06-1928
Recept voor Spruitjes in Ansjovis
tekst: Hans van de Sande
Leonardo da Vinci was van 1482 tot 1499 in dienst van de Hertog van Milaan, Ludovico Sforza. Elke week riep zijn Mecenas hem bij zich en gaf hem een opdracht: Leonardo, maak een machine die kan vliegen, Leonardo, maak een onkwetsbare wagen, Leonardo, schilder een Laatste Avondmaal voor me, Leonardo, maak een beeld van een paard, Leonardo ontdek hoe vogels kunnen vliegen, Leonardo, bedenk een nieuw gerecht.
Over die laatste opdracht wil ik het hier hebben, want het gerecht dat hij bedacht is geniaal en verdient een wijdere bekendheid in onze buurt.
Het is een zeer simpel recept.
Kook kleine spruitjes in zout water beetgaar (ca. 6 minuten). Laat ze afkoelen. Doe om elk spruitje een reepje ansjovisfilet, dat je met een prikkertje vastzet. Arrangeer ze op een schaal. Bedruip elk van de aldus versierde spruitjes met twee druppels van een mengsel van olijfolie en de olie van de ansjovis. Klaar!
Op dit recept maakte ik een gedichtje:
Hoe ongelooflijk
Spruitje en ansjovis vormen tezamen een schitterend paar.
Leonardo da Vinci
Universaalgenie vond dit gerechtje uit:
Spruitkaviaar
De A-krant is het wijkorgaan van het A-kwartier in Groningen en wordt 4x per jaar in een oplage van 2300 exemplaten huis-aan-huis verspreid.
Advertenties kleiner dan A5 zijn altijd liggend.
Aanleveren graag kant en klaar in PDF.
Hebt u (nog) geen advertentie, dan kan onze vormgever deze tegen een bescheiden meerprijs leveren.
Dat gaat altijd in goed overleg met de adverteerder.
De nota wordt achteraf verstuurd, dus over het voorafgaande kalenderjaar.
