Προγεννητικός Έλεγχος

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Προγεννητικός Έλεγχος

2 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Περιεχόμενα Προγεννητικός Έλεγχος

5/7

Τμήμα Ι Πρώτο τρίμηνο 1η-12η εβδομάδα

9/10

Δεύτερο τρίμηνο 13η-28η εβδομάδα

11/13

Τρίτο τρίμηνο 28η εβδομάδα-τοκετός

16/18

Τα συχνότερα παρατηρούμενα νοσήματα εγκύου

19/20

Τμήμα ΙI Μη επεμβατικός γενετικός έλεγχος της κύησης στο αίμα της εγκύου

23/24

Επεμβατικός γενετικός έλεγχος του εμβρύου

25/26

Eξετάσεις προγεννητικού ελέγχου

28/29

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 3

4 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Ο προγεννητικός έλεγχος είναι το σύνολο των εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων, oι οποίες πραγματοποιούνται στην έγκυο και στο έμβρυο έως την γέννηση, με σκοπό να εντοπιστούν παθογένειες που μπορούν να επηρεάσουν την ομαλή εξέλιξη της κύησης και την ανάπτυξη του εμβρύου ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΌΣ ΈΛΕΓΧΟΣ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΆΣΕΙΣ

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 5

Προγεννητικός Έλεγχος Προγεννητικός γονιδιακός έλεγχος φορέων στους γονείς Στο πλαίσιο της απόκτησης ενός σωματικά και νοητικά υγιούς παιδιού εντάσσεται και ο προγεννητικός γονιδιακός έλεγχος των γονέων. Στο γενικό πληθυσμό όλοι είναι υγιείς φορείς κάποιων γενετικών μεταλλάξεων και υπολογίζεται ότι 8% των ζευγαριών είναι δυνατό να φέρουν κοινές μεταλλάξεις, με αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο απόκτησης πάσχοντος παιδιού.

8% των ζευγαριών είναι δυνατό να φέρουν κοινές μεταλλάξεις

25% Στην περίπτωση κατά την οποία και οι δύο μελλοντικοί γονείς είναι φορείς κάποιας μετάλλαξης στο ίδιο γονίδιο, η πιθανότητα σύλληψης πάσχοντος εμβρύου είναι 25%

Σήμερα, με τις νέες μεθοδολογίες μελέτης των γονιδίων, είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί στους μελλοντικούς γονείς έλεγχος παθολογικών μεταλλάξεων, έτσι ώστε να γνωρίζουν το ποσοστό κινδύνου απόκτησης παιδιού με γονιδιακό νόσημα. Στο εργαστήριο Μοριακής Γενετικής του Ομίλου πραγματοποιείται στοχευμένος γονιδιακός έλεγχος μεταλλάξεων (BiomedCarrierBasicScreen) για τα συχνότερα στον ελληνικό πληθυσμό νοσήματα όπως θαλασσαιμία, κυστική ίνωση, νωτιαία μυϊκή ατροφία, προ-ομιλητική βαρυκοΐα κ.ά. Στην περίπτωση κατά την οποία και οι δύο μελλοντικοί γονείς είναι φορείς κάποιας μετάλλαξης στο ίδιο γονίδιο, η πιθανότητα σύλληψης πάσχοντος εμβρύου είναι 25%. Ο στοχευμένος έλεγχος των παραπάνω γονιδιακών νοσημάτων είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί και στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης με επεμβατικό προγεννητικό έλεγχο. Επιπλέον, ο Όμιλος ΒΙΟIΑΤΡΙΚΗ, σε συνεργασία με την αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας GenePeeks, προσφέρει την ομώνυμη εξέταση, η οποία αναφέρεται στους μελλοντικούς απογόνους και προσδιορίζει ως επί τοις εκατό ποσοστό (%), τον κίνδυνο εμφάνισης 1.000 και πλέον γενετικών νοσημάτων, πριν από τη σύλληψη. Για τη διενέργεια της εξέτασης, πραγματοποιείται δειγματοληψία σάλιου από τους μελλοντικούς γονείς και μετά από κατάλληλη επεξεργασία, πραγματοποιείται αλληλούχιση νέας γενιάς και ψηφιακός συνδυασμός της γενετικής πληροφορίας. Την εξέταση, αν χρειασθεί, ακολουθεί γενετική συμβουλευτική από τους εξειδικευμένους γενετιστές του Ομίλου.

6 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Στις εξετάσεις του προγεννητικού ελέγχου εντάσσονται: Α) Οι γενικές εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις (ΤΜΗΜΑ Ι), οι οποίες συμπεριλαμβάνουν την παρακολούθηση της κύησης και του εμβρύου, τη διάγνωση-παρακολούθηση των πιο συχνά παρατηρούμενων νοσημάτων της εγκύου και τις προγνωστικές μη επεμβατικές εξετάσεις (screening tests) για την εκτίμηση παρουσίας χρωμοσωμικής ανωμαλίας όπως το σύνδρομο Down. Β) Οι ειδικές γενετικές εξετάσεις (TMHMA ΙΙ), κατόπιν μη επεμβατικής ή επεμβατικής διαδικασίας για τη διάγνωση γενετικά καθορισμένων νοσημάτων στο έμβρυο.

Τμήμα Ι

Τμήμα II

Tα συχνότερα γενετικά νοσήματα στα νεογνά ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΝΟΣΗΜΑ

Σύνδρομο Down Μικροελλείμματα/ μικροδιπλασιασμοί β- θαλασσαιμία (beta-globin) Κυστική ίνωση (CF) Συγγενής Βαρηκοΐα (Cx26) Nωτιαία Μυϊκή Ατροφία (SMA) Eύθραυστο Χ (fragile-X)

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ

1:700*

1:1.000**

**** 1:2.500 1:3.300 1:10.000 1:4.000 άρρενα

ΤΥΠΟΣ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Χρωμοσωματικός (τρισωμία 21) Xρωμοσωματικός (di George, PraderWilli, Williams κ.ά.) Γονιδιακός υπολειπόμενος Γονιδιακός υπολειπόμενος Γονιδιακός υπολειπόμενος Γονιδιακός υπολειπόμενος Γονιδιακός φυλοσύνδετος

Καρυότυπος, QF-PCR MLPA, Μοριακός καρυότυπος CMA*** Μοριακός έλεγχος Μοριακός έλεγχος Μοριακός έλεγχος Μοριακός έλεγχος Μοριακός έλεγχος

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΦΟΡΕΩΝ

8-10% 4% 3,5% 2% 0,4% (θήλεα)

* σχετίζεται με την ηλικία της εγκύου ** δεν σχετίζονται με την ηλικία της εγκύου *** CMA: Chromosomal Microarray Analysis, Χρωμοσωματική Ανάλυση με Μικροσυστοιχίες **** η γέννηση παιδιών με β-θαλασσαιμία έχει ελαχιστοποιηθεί στην Ελλάδα μετά την προγεννητική διάγνωση που πραγματοποιείται τα τελευταία 30 έτη

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 7

Τμήμα Ι Γενικές εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις ανά τρίμηνο κύησης

Όλες οι παρακάτω αναφερόμενες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν στα διαπιστευμένα κατά ISO 15189 εργαστήρια και επιλεγμένες Μονάδες και Κλινικές του Ομίλου ΒΙΟIΑΤΡΙΚΗ 8 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 1η-12η εβδομάδα

6η -11η εβδομάδα Υπερηχογράφημα διάγνωσης κύησης και γενικός εργαστηριακός έλεγχος

Η πρώτη αξιολόγηση για την πορεία της κύησης γίνεται από τον μαιευτήρα συνήθως μεταξύ 6-11 εβδομάδων με ένα υπερηχογράφημα με το οποίο:

ραγματοποιείται έλεγχος της ορθής εμφύτευσης του κυήματος Π στη μήτρα και της καρδιακής λειτουργίας του εμβρύου. Π ροσδιορίζεται ο αριθμός των εμβρύων, καθώς και η ηλικία της κύησης.

Παράλληλα, πραγματοποιείται ένας γενικός εργαστηριακός έλεγχος, ο οποίος περιλαμβάνει:

γενική αίματος, ομάδα αίματος, rhesus σάκχαρο, ουρία, γενική ούρων η λεκτοφόρηση αιμοσφαιρίνης, μέτρηση του κλάσματος Α2 της αιμο

σφαιρίνης για έλεγχο β-μεσογειακής αναιμίας (εφόσον δεν έχει γίνει πριν την κύηση), σίδηρος ορού αίματος, φερριτίνη ορού τ οξόπλασμα (Toxo-IgG & Toxo-IgM), κυτταρομεγαλοϊός (CMV-IgG & CMV-IgM), ερυθρά (Rubella-IgG & Rubella-IgM), ηπατίτιδα Β - αυστραλιανό αντιγόνο (HBsAg), ηπατίτιδα C (HCV), ιός AIDS (HIV 1+2) ορμόνες θυροειδούς T4 και TSH μ εταλλάξεις του γονιδίου της κυστικής ίνωσης, εφόσον ο έλεγχος δεν έχει πραγματοποιηθεί πριν την κύηση

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 9

1ο ΤΡΙΜΗΝΟ 1η-12η εβδομάδα

Σε περίπου 1% των εμβρύων αποκαλύπτονται σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες, είτε ασύμβατες με τη ζωή, είτε ανωμαλίες οι οποίες είναι δυνατό να οδηγήσουν σε σοβαρή αναπηρία

11η -13η εβδομάδα Υπερηχογράφημα Αυχενικής Διαφάνειας και Βιοχημικός έλεγχος πρώτου τριμήνου Σκοπό αυτού του υπερηχογραφήματος αποτελούν: Ο υπολογισμός της ηλικίας κύησης με την ακριβή μέτρηση του μήκους του εμβρύου. Η διάγνωση πολύδυμης κύησης. Στην περίπτωση αυτήν καθορίζεται αν τα δύο έμβρυα έχουν τον ίδιο πλακούντα, γεγονός το οποίο είναι δυνατό να οδηγήσει σε προβλήματα κατά τη διάρκεια της κύησης. Η διάγνωση ορισμένων σοβαρών συγγενών ανωμαλιών του εμβρύου. Σε περίπου 1% των εμβρύων αποκαλύπτονται σοβαρές ανωμαλίες, είτε ασύμβατες με τη ζωή, είτε ανωμαλίες οι οποίες είναι δυνατό να οδηγήσουν σε σοβαρή αναπηρία. Η διερεύνηση για στατιστική εκτίμηση (screening test) του κινδύνου για χρωμοσωματικές ανωμαλίες (σύνδρομο Down, κ.ά.). Η πραγματοποίηση αυτής της διερεύνησης περιλαμβάνει την συνδυαστική εκτίμηση:

τ ης ηλικίας της εγκύου του PAPP-a, πρωτεΐνης του πλακούντα, η τιμή της οποίας υπολογίζεται στο αίμα της εγκύου της β-χοριακής γοναδοτροπίνης (β-hCG), η οποία μετριέται επίσης στο αίμα της εγκύου μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας, καθώς και άλλων υπερηχογραφικών δεικτών (ύπαρξη ή μη του ρινικού οστού, ροή του αίματος δια της τριγλώχινας βαλβίδας της καρδιάς και του φλεβώδους πόρου)

10 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

2ο ΤΡΙΜΗΝΟ 13η-28η εβδομάδα

Eκτιμάται ο κίνδυνος για τα χρωμοσωματικά σύνδρομα Down και Edwards, καθώς και για τις βλάβες του νευρικού σωλήνα

15η-20η εβδομάδα Βιοχημικός έλεγχος δευτέρου τριμήνου-Τριπλό τεστ Το τριπλό τεστ ή Α-τεστ ή Bart’s Test, πραγματοποιείται κατά το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης με σκοπό να ανιχνεύσει κυήσεις υψηλού κινδύνου για χρωμοσωμικές ανωμαλίες και ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα. Μεταξύ 15ης και 20ης εβδομάδας της κύησης πραγματοποιείται μέτρηση στον ορό του αίματος της εγκύου των βιοχημικών δεικτών:

-χοριακής γοναδοτροπίνης (β-hCG) β AFP (α-εμβρυοπρωτεϊνης) Oιστριόλης

Ταυτόχρονα, με υπερηχογραφικό έλεγχο του εμβρύου υπολογίζεται η ακριβής ηλικία κύησης και με τα αποτελέσματα του παραπάνω βιοχημικού ελέγχου εκτιμάται ο κίνδυνος για τα χρωμοσωματικά σύνδρομα Down και Edwards, καθώς και για τις βλάβες του νευρικού σωλήνα. Σημειώνεται ότι στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στον Καναδά το τεστ αυτό έχει αντικατασταθεί από τον έλεγχο του πρώτου τριμήνου (Αυχενική διαφάνεια, βιοχημικός έλεγχος) ο οποίος έχει πολύ μεγαλύτερη ανιχνευσιμότητα για τις χρωμοσωματικές ανωμαλίες. Επίσης, η διάγνωση βλάβης του νευρικού σωλήνα πραγματοποιείται κατά το αναλυτικό υπερηχογράφημα 2ου τριμήνου.

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 11

2ο ΤΡΙΜΗΝΟ 13η-28η εβδομάδα

Μελετάται η ανατομία του εμβρύου και διαγιγνώσκονται οι πιθανές ήπιες ή και σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες διάπλασης του εμβρύου

21η -24η εβδομάδα Αναλυτικό υπερηχογράφημα 2ου τριμήνου - Β' επιπέδου Κατά τη διάρκεια του αναλυτικού υπερηχογραφήματος του 2ου τριμήνου της κύησης (Β΄επιπέδου) το οποίο εκτελείται μεταξύ 21 -24 εβδομάδων, υπάρχει περίπτωση εύρεσης ήπιων ή και σοβαρών συγγενών ανωμαλιών διάπλασης του εμβρύου. Πιο συγκεκριμένα, ελέγχονται:

Η ανατομία του εμβρύου. Προσδιορίζεται η θέση του πλακούντα, του όγκου του αμνιακού υγρού, γίνεται μέτρηση της ανάπτυξης του εμβρύου και διερεύνηση ύπαρξης δεικτών οι οποίοι σχετίζονται με χρωμοσωματικές ανωμαλίες του εμβρύου. Εκτιμάται αν απαιτείται αμνιοπαρακέντηση.

12 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

τις γυναίκες υψηλού κινδύνου για πρόωρο τοκετό (πολΣ λαπλές κυήσεις, προηγούμενος πρόωρος τοκετός, ανωμαλίες της μήτρας ή προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις στον τράχηλο της μήτρας) διενεργείται εφόσον χρειασθεί, διακολπικό υπερηχογράφημα μέτρησης του τραχήλου της μήτρας. Εκτιμάται η ροή των μητριαίων αρτηριών, ώστε να εντοπιστούν οι κυήσεις που εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο υπολειπόμενης ενδομήτριας ανάπτυξης ή προεκλαμψίας. Επίσης, σε περίπου 95% των κυήσεων είναι δυνατή η διάγνωση του φύλου του εμβρύου. Εφόσον οι γονείς επιθυμούν να το γνωρίζουν ο εξεταστής μπορεί να τους ενημερώσει.

Το υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου χωρίς παθολογικά ευρήματα υποδηλώνει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης νοσήματος στο νεογνό είναι μειωμένος σε μεγάλο ποσοστό, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν έχει αποκλεισθεί

Όσον αφορά στην διερεύνηση εμβρυϊκών ανωμαλιών, θα πρέπει να διευκρινιστεί και να γίνει κατανοητό από τους γονείς ότι δεν είναι δυνατή η ανίχνευση όλων των δυνητικών συγγενών ανωμαλιών του εμβρύου.

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 13

14 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Ακολουθεί ενδεικτικά μία λίστα συγγενών ανωμαλιών με τις πιθανότητες να διαγνωσθούν προγεννητικά, σύμφωνα με το Βασιλικό Κολέγιο των Μαιευτήρων Γυναικολόγων της Αγγλίας (RCOG):

ΕΥΡΗΜΑ

ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ

ΑΙΤΙΑ

Δισχιδής ράχη

Ανοιχτός σπονδυλικός σωλήνας

90%

Ανεγκεφαλία

Απουσία της κορυφής του κρανίου

99%

Υδροκεφαλία

Αυξημένη ποσότητα υγρού στον εγκέφαλο

60%

Σοβαρές παθήσεις της καρδιάς

Ανωμαλίες της καρδιάς και των αγγείων

Διαφραγματοκήλη Εξόμφαλος/γαστρόσχιχη

Έλλειμμα του μυός ο οποίος χωρίζει τον θώρακα από την κοιλιά Ελλείμματα του προσθίου κοιλιακού τοιχώματος

25-60% 60% 90%

Σοβαρές ανωμαλίες των άκρων

Απουσία οστών ή πολύ κοντά άκρα

Εγκεφαλική παράλυση

Σπαστικότης

Δεν διαγιγνώσκεται

Αυτισμός

Διαταραχές στην επικοινωνία και συμπεριφορά του παιδιού

Δεν διαγιγνώσκεται

Σύνδρομο Down

Τρισωμία 21

85%

40%

Σημειώνεται ότι σε περίπτωση ευρημάτων είναι δυνατό να χρειασθεί επαναληπτική εξέταση ή άλλη απεικονιστική μέθοδος (μαγνητική τομογραφία) ή συμβουλευτική από γιατρούς ή επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων (παιδοκαρδιολόγου, παιδονευρολόγου, παιδοχειρουργού, παιδοουρολόγου ή γενετιστή).

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 15

3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 28η εβδομάδα τοκετός

Μελετάται η ανάπτυξη του εμβρύου και διερευνώνται πιθανές επιπλοκές της κύησης

28η-32η εβδομάδα κύησης Υπερηχογράφημα Ανάπτυξης Doppler κύησης Πραγματοποιείται συνήθως μεταξύ 28 - 32 εβδομάδων της κύησης και προσδιορίζει την ανάπτυξη του εμβρύου και συγχρόνως μελετά την αιμάτωση της μήτρας, του πλακούντα και του ίδιου του εμβρύου. Διερευνώνται επιπλοκές της κύησης, όπως η προεκλαμψία (υπέρταση κύησης), ο διαβή­ της και η ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης του εμβρύου. Περιλαμβάνει:

Μέτρηση του μεγέθους του εμβρύου με βάση μετρήσεις της κεφαλής, της κοιλιάς και του μηριαίου οστού και τελική εκτίμηση του βάρους του Μέτρηση του όγκου του αμνιακού υγρού Εκτίμηση της θέσης του πλακούντα και της εμφάνισής του Εξέταση των κινήσεων του εμβρύου

Δια του έγχρωμου υπερηχογραφήματος Doppler πραγματοποιείται εκτίμηση της ροής του αίματος:

τις μητριαίες αρτηρίες Σ Στην ομφαλική αρτηρία Στη μέση εγκεφαλική αρτηρία Στο φλεβώδη πόρο

16 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 28η εβδομάδα τοκετός

Το NST μπορεί να καθησυχάσει την έγκυο ότι το έμβρυο είναι υγιές και προσλαμβάνει επαρκές οξυγόνο. Όταν η έγκυος «μπει στο μήνα» της (36η εβδομάδα) η εξέταση γίνεται κάθε εβδομάδα μέχρι το τέλος της κύησης

35η-38η εβδομάδα κύησης Καρδιογράφημα NST (Non Stress Test) Το καρδιογράφημα χωρίς τεστ κοπώσεως είναι ένας απλός μη επεμβατικός τρόπος ελέγχου της υγείας του εμβρύου και χρησιμοποιείται πάντα κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Η εξέταση καταγράφει τις συσπάσεις, τις κινήσεις και τον καρδιακό ρυθμό του εμβρύου. Σημειώνει τις αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό όταν το έμβρυο μεταβαίνει από την κατάσταση ανάπαυσης στην κατάσταση κίνησης, ή κατά τη διάρκεια των συσπάσεων του τοκετού. Το NST μπορεί να καθησυχάσει την έγκυο ότι το έμβρυο είναι υγιές και ότι προσλαμβάνει επαρκές οξυγόνο.

ο NST πραγματοποιείται συνήθως πρώτη φορά την 32η Τ εβδομάδα και στη συνέχεια κάθε δύο εβδομάδες, μέχρι την 36η. Όταν η έγκυος «μπει στο μήνα» της (36η εβδομάδα) η εξέταση γίνεται κάθε εβδομάδα μέχρι το τέλος της κύησης.

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 17

3ο ΤΡΙΜΗΝΟ 28η εβδομάδα τοκετός

24η-40η εβδομάδα κύησης Τριδιάστατο υπερηχογράφημα (3D & 4D) Σε κάποιες σπάνιες ανωμαλίες το τρισδιάστατο υπερηχογράφημα είναι δυνατό να βοηθήσει στην καλύτερη παρατήρηση ορισμένων οργάνων του εμβρύου. Ο ουσιαστικός όμως έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου πραγματοποιείται με τη δισδιάστατη υπερηχογραφία. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της τρισδιάστατης υπερηχογραφίας είναι ότι επιτρέπει στους μελλοντικούς γονείς να δουν το έμβρυο τους με πιο πραγματικές εικόνες στο φυσικό του περιβάλλον.

18 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Τα συχνότερα παρατηρούμενα νοσήματα εγκύου ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΥΗΣΗΣ Ως διαβήτης της κύησης (gestational diabetes) ορίζεται οποιαδήποτε διαταραχή στον μεταβολισμό της γλυκόζης που διαγιγνώσκεται ή εμφανίζεται για πρώτη φορά στην κύηση, συνήθως στο τέλος του δευτέρου τριμήνου, μετά την 24η εβδομάδα. Οι ορμόνες του πλακούντα προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη και στις γυναίκες με διαβήτη κύησης το πάγκρεας δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε αυτές τις αυξημένες ανάγκες. Ο διαβήτης κύησης υποχωρεί σχεδόν πάντα μετά την αφαίρεση του πλακούντα, αλλά μπορεί να ξαναεμφανιστεί σε επόμενη εγκυμοσύνη ή με την αύξηση της ηλικίας. Ποιες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη της κύησης; Ο διαβήτης της κύησης είναι συχνός και συμβαίνει σε περίπου 10% των κυήσεων. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η ηλικία άνω των 35 ετών, η φυλή (λατίνοι, αφροαμερικάνοι), η παχυσαρκία πριν και κατά τη διάρκεια της κύησης, ιστορικό προηγούμενης κύησης με διαβήτη, ιστορικό κύησης με νεογνό άνω των 4 κιλών, οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών κ.ά. Μια από τις σοβαρότερες επιπλοκές του διαβήτη εγκύου είναι η προεκλαμψία (αυξημένη αρτηριακή πίεση και κυκλοφορικές διαταραχές στην έγκυο).

10% Ο διαβήτης της κύησης είναι συχνός και συμβαίνει σε περίπου 10% των κυήσεων. Μια από τις σοβαρότερες επιπλοκές του διαβήτη εγκύου είναι η προεκλαμψία

Ενδεδειγμένος έλεγχος Σύμφωνα με τα διεθνώς αποδεκτά κριτήρια διάγνωσης και πρόληψης, σε κάθε γυναίκα πρέπει να ελέγχεται το σάκχαρο νηστείας στο πρώτο τρίμηνο της κύησης ή και η γλυκοσυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Εάν το σάκχαρο νηστείας είναι >92 mg/dl (σε δύο διαφορετικές μετρήσεις) στον πρώτο έλεγχο μετά την επιβεβαίωση της εγκυμοσύνης, η έγκυος θεωρείται ότι πάσχει από διαβήτη εγκύου και πρέπει να αποταθεί σε ενδοκρινολόγο για την έναρξη κατάλληλης αγωγής. Εάν το σάχκαρο είναι φυσιολογικό στις πρώτες εξετάσεις γίνεται επανέλεγχος μεταξύ της 24ης και 28ης εβδομάδας της κύησης. H διάγνωση γίνεται με την «καμπύλη σακχάρου», η οποία αφορά στη μέτρηση του σακχάρου σε συγκεκριμένα χρονικά σημεία πριν και μετά τη λήψη νερού με διαλυμένη ποσότητα γλυκόζης, συνήθως 75 ή 100 γραμμαρίων.

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 19

ΠΡΟΕΚΛΑΜΨΙΑ Εμφανίζεται συνήθως μετά την 20η εβδομάδα της εγκυμοσύνης

Προεκλαμψία είναι ο συνδυασμός υπέρτασης και παρουσίας λευκώματος, δηλαδή πολλές πρωτεΐνες στα ούρα, ή άλλες διαταραχές, οι οποίες εμφανίζονται μετά την 20η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Παλαιότερα ονομαζόταν τοξιναιμία. Διακρίνεται σε ήπια προεκλαμψία, η οποία είναι η πιο συχνή και σε σοβαρή προεκλαμψία, η οποία είναι επικίνδυνη, τόσο για τη μητέρα, όσο και για το έμβρυο. Πρόκειται για μία συστηματική νόσο, όπου στη σοβαρή μορφή της είναι δυνατό να επηρεάσει σημαντικά όργανα της γυναίκας, όπως την καρδιά, τους πνεύμονες, τους νεφρούς, το ήπαρ, καθώς και την πηκτικότητα του αίματος και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Παράγοντες κινδύνου Οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης προεκλαμψίας είναι: Πρώτη εγκυμοσύνη Υ πέρταση της κύησης ή προεκλαμψία σε προηγούμενη εγκυμοσύνη Ι στορικό χρόνιας υπέρτασης, νεφρικής νόσου, διαβήτη, αυτοάνοσων παθήσεων Οικογενειακό ιστορικό προεκλαμψίας (μητέρα ή αδελφή) Παχυσαρκία Ηλικία κάτω από τα 20 έτη ή πάνω από τα 40 έτη

Μετά τη διάγνωση της προεκλαμψίας, συνιστώνται πρόσθετες εργαστηριακές εξετάσεις, έλεγχος της ανάπτυξης του εμβρύου μέσω της εξέτασης Doppler, καρδιοτοκογραφικός έλεγχος (Non-Stress Test, NST) ή Βιοφυσικό Προφίλ

Πρόληψη Ο προληπτικός έλεγχος περιλαμβάνει τη μέτρηση της πίεσης και της πρωτεϊνης στα ούρα. Η ανεύρεση υψηλής πίεσης (άνω των 140/90 mmHg) μετά την 20η εβδομάδα σε εξέταση ρουτίνας αποτελεί την πρώτη ένδειξη και απαιτείται επικύρωση με δεύτερη μέτρηση μετά από 6 ώρες, με την έγκυο σε ηρεμία. Η ανεύρεση υψηλών επιπέδων πρωτεΐνης στα ούρα επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Μετά τη διάγνωση της προεκλαμψίας, συνιστώνται πρόσθετες εργαστηριακές εξετάσεις, έλεγχος της ανάπτυξης του εμβρύου μέσω της εξέτασης Doppler, καρδιοτοκογραφικός έλεγχος (Non-Stress Test, NST) ή Βιοφυσικό Προφίλ. Υπάρχουν πλέον σοβαρές ενδείξεις ότι αγγειογενείς παράγοντες, όπως ο πλακουντιακός αυξητικός παράγοντας PlGF (Placental Growth Factor) και η κινάση-1 τυροσίνης (sFlt-1) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες ο υπολογισμός του κλάσματος sFlt-1/PlGF στο αίμα της εγκύου είναι δυνατό να αποτελεί προγνωστικό παράγοντα προεκλαμψίας από το πρώτο τρίμηνο της κύησης. Οι εξετάσεις αυτές διενεργούνται στα διαπιστευμένα με ISO 15189 εργαστήρια του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΉ.

20 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 21

Τμήμα ΙΙ Ειδικές γενετικές εξετάσεις

Όλες οι παρακάτω αναφερόμενες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν στα διαπιστευμένα κατά ISO 15189 εργαστήρια και επιλεγμένες Μονάδες και Κλινικές του Ομίλου ΒΙΟIΑΤΡΙΚΗ 22 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

10η -24η εβδομάδα Mη επεμβατική πρόγνωση των χρωμοσωματικών ανωμαλιών με ελεύθερο εμβρυϊκό DNA του εμβρύου στο αίμα της εγκύου (NIPT: Non Invasive Prenatal Testing) Η δυνατότητα ασφαλούς πρόγνωσης χρωμοσωματικών ανωμαλιών στο έμβρυο χωρίς τον κίνδυνο αποβολής από τη λήψη χοριακών λαχνών ή την αμνιοπαρακέντηση, είναι ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς στο χώρο της υγείας και η NIPT αποτελεί μέρος του προγεννητικού ελέγχου. Καθοριστικό για να επιτευχθεί η NIPT υπήρξε η ανακάλυψη ότι στο αίμα της εγκύου κυκλοφορεί ελεύθερο DNA του εμβρύου (cff DNA). Κρίσιμες παράμετροι στην ορθή εξαγωγή των αποτελεσμάτων αποτελούν παράγοντες όπως, το κλάσμα εμβρυϊκού DNA, το βάρος της εγκύου, οι παραλλαγές αριθμού αντιγράφων (CNVs: copy number variations) κ.ά. Η εξέταση έχει ανιχνευσιμότητα η οποία προσεγγίζει το 99,9% για τα σύνδρομα Down (τρισωμία 21), Edwards (τρισωμία 18), Patau (τρισωμία 13) και τις ανευπλοειδίες των χρωμοσωμάτων του φύλου Χ και Υ. Επίσης, προσφέρεται για την πρόγνωση στοχευμένων συνδρόμων μικροελλειμμάτων. Είναι δυνατό να εφαρμοσθεί από την 10η εβδομάδα μέχρι το τέλος της κύησης και πραγματοποιείται με τη λήψη 20 cc αίματος από την έγκυο χωρίς καμία προετοιμασία. Ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ, με τις πλέον αξιόπιστες και καινοτόμες εξετάσεις στην αγορά παρέχει: το Test VERACITY (NIPD Genetics) και το HARMONY (Roche). Το HARMONY αποστέλλεται σε εργαστήριο στις ΗΠΑ, ενώ το νέας γενιάς VERACITY αναπτύχθηκε και παρέχεται από κέντρο στην

Μη επεμβατικός γενετικός έλεγχος της κύησης στο αίμα της εγκύου

Η εξέταση έχει ανιχνευσιμότητα η οποία προσεγγίζει το 99,9% για τα σύνδρομα Down (τρισωμία 21), Edwards (τρισωμία 18), Patau (τρισωμία 13) και τις ανευπλοειδίες των χρωμοσωμάτων του φύλου Χ και Υ

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 23

Κύπρο (NIPD Genetics). Στην ανάπτυξή του συνετέλεσαν επιστήμονες και από τον Ελλαδικό χώρο, μεταξύ αυτών η υπεύθυνη του Τομέα Κυτταρογενετικής στο Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής της Βιοιατρικής (Δρ Β. Βελισσαρίου). Το συγκεκριμένο τεστ χρησιμοποιεί αλληλούχιση του DNA με αναλυτές νέας γενιάς (NGS: Next Generation Sequencing) και είναι στοχευμένη σε συγκεκριμένες περιοχές των χρωμοσωμάτων 13, 18, 21, Χ και Υ. Στις κλινικές μελέτες η ευαισθησία και η ειδικότητα του VERACITY το κατατάσσει σε ένα από τα πλέον αξιόπιστα τεστ παγκοσμίως. Πρόσφατα στο VERACITY έχουν προστεθεί τέσσερα νέα σύνδρομα και αφορούν τα πιο κοινά και με κλινική αξία σύνδρομα μικροελλειμμάτων. Στις κλινικές μελέτες η ευαισθησία και η ειδικότητα του VERACITY το κατατάσσει σε ένα από τα πλέον αξιόπιστα τεστ παγκοσμίως

Τα σύνδρομα μικροελλειμμάτων που ανιχνεύονται αφορούν τα σύνδρομα DiGeorge, μικροελλείμματος 1p36, Smith-Magenis και Wolf-Hirschhorn. Όλα έχουν σοβαρές κλινικές συνέπειες, όπως συγγενείς ανωμαλίες και νοητική υστέρηση. Σε πρόσφατες μελέτες το σύνδρομο DiGeorge εμφανίζεται να έχει συχνότητα 1 στα 1.000 έμβρυα. Σε αντίθεση με το σύνδρομο Down και τις τρισωμίες, ο κίνδυνος εμφάνισης συνδρόμων μικροελλειμμάτων δεν εξαρτάται από την ηλικία της εγκύου.

24 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Επεμβατικός γενετικός έλεγχος του εμβρύου

11η - 13η εβδομάδα κύησης Λήψη χοριακών λαχνών (τροφοβλάστης) - CVS: Chorionic Villus Sampling

5%

Η συνδυαστική εκτίμηση των υπερηχογραφικών και βιοχημικών δεικτών με την ηλικία της εγκύου, είναι δυνατό να οδηγήσει σε αποκάλυψη υψηλού κινδύνου, κυρίως για χρωμοσωματικές, άλλες γενετικές παθήσεις, ή συγγενείς ανωμαλίες διάπλασης του εμβρύου, σε περίπου 5% των κυήσεων. Στην περίπτωση αυτή συστήνεται η επεμβατική λήψη χοριακών λαχνών (τροφοβλάστης) από τον πλακούντα, προκειμένου να διενεργηθούν οι ενδεδειγμένες γενετικές εξετάσεις χρωμοσωματικής και γονιδιακής ανάλυσης του εμβρύου. Η λήψη τροφοβλάστης πραγματοποιείται συνήθως μεταξύ 11ης-13ης εβδομάδας της κύησης από εξειδικευμένο ιατρό στην Ιατρική Εμβρύου. Ο κίνδυνος αποβολής από την επεμβατική διαδικασία λήψης είναι 0,5%-1%. Σε ένα μέρος του δείγματος, κατόπιν απομόνωσης DNA πραγματοποιείται η ταχεία προγεννητική διάγνωση (24-48 ώρες) των συχνότερων τρισωμιών του εμβρύου των χρωμοσωμάτων 13, 18, 21 με τη μοριακή εξέταση QFPCR, καθώς και των ανευπλοειδιών των χρωμοσωμάτων του φύλου Χ και Υ. Επίσης σε DNA του εμβρύου πραγματοποιείται ο μοριακός καρυότυπος υψηλής διακριτικότητας (Χρωμοσωματική Ανάλυση με Μικροσυστοιχίες) για την ανίχνευση μικροελλειμμάτων και μικροδιπλασιασμών. Η εξέταση ολοκληρώνεται με το συμβατικό καρυότυπο για την πιθανή παρουσία δομικών αναδιατάξεων των χρωμοσωμάτων.

Η συνδυαστική εκτίμηση των υπερηχογραφικών και βιοχημικών δεικτών με την ηλικία της εγκύου, είναι δυνατό να οδηγήσει σε αποκάλυψη υψηλού κινδύνου, κυρίως για χρωμοσωματικές, άλλες γενετικές παθήσεις, ή συγγενείς ανωμαλίες διάπλασης του εμβρύου, σε περίπου 5% των κυήσεων

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 25

Επεμβατικός γενετικός έλεγχος του εμβρύου

16η-23η εβδομάδα Αμνιοπαρακέντηση Πραγματοποιείται με λήψη αμνιακού υγρού συνήθως μεταξύ 16ης – 23ης εβδομάδας της κύησης από εξειδικευμένο ιατρό στην Ιατρική Εμβρύου, όταν υπάρχουν ενδείξεις, όπως υπερηχογραφικές ανωμαλίες του εμβρύου, αυξημένος κίνδυνος από το βιοχημικό έλεγχο δευτέρου τριμήνου ή μη επεμβατική πρόγνωση με ελεύθερο εμβρυϊκό DNA κ.ά. Ο κίνδυνος αποβολής είναι 0,5% - 1%. Στο εργαστήριο απομονώνεται το εμβρυϊκό DNA και καλλιεργούνται τα αμνιακά κύτταρα, προκειμένου να πραγματοποιηθούν όλες οι απαραίτητες γενετικές εξετάσεις, όπως περιγράφεται παραπάνω για τον επεμβατικό προγεννητικό έλεγχο πρώτου τριμήνου.

26 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 27

Eξετάσεις προγεννητικού ελέγχου Συνολικά, οι εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου που μπορούν να πραγματοποιηθούν στα διαπιστευμένα κατά ISO 15189 εργαστήρια, στις Μονάδες και στις Κλινικές του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ είναι:

ΕΞΈΤΑΣΗ

ΤΎΠΟΣ ΕΞΈΤΑΣΗΣ

ΕΒΔΟΜΆΔΑ ΚΎΗΣΗΣ

ΔΕΊΓΜΑ

ΈΝΔΕΙΞΗ

Γενική Ούρων sFlt-1/PlGF Σάκχαρο Ουρία Κρεατινίνη Σίδηρος Φερριτίνη Γενική Αίματος Ομάδα Αίματος, Rhesus Αντισώματα έναντι Ερυθράς Αντισώματα έναντι Τοξοπλάσματος Αντισώματα έναντι Κυτταρομεγαλοϊού Έλεγχος AIDS (HIV1&2) Αυστραλιανό Αντιγόνο (Έλεγχος Ηπατίτιδας Β) Ηπατίτιδα C Έλεγχος Σύφιλης (VDRL)

Εργαστηριακή Εργαστηριακή Εργαστηριακή Εργαστηριακή Εργαστηριακή Εργαστηριακή Εργαστηριακή Εργαστηριακή

6η – 11η 6η – 11η 6η – 11η 6η – 11η 6η – 11η 6η – 11η 6η – 11η 6η – 11η

Ούρα Εγκύου Αίμα εγκύου Αίμα εγκύου Αίμα εγκύου Αίμα εγκύου Αίμα εγκύου Αίμα εγκύου Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης Προεκλαμψία Διαβήτης κύησης Έλεγχος κύησης Έλεγχος κύησης Αναιμία εγκύου Αναιμία εγκύου Αναιμία εγκύου

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Έλεγχος κύησης

Ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Μεταλλαγές Κυστικής Ίνωσης

Μοριακής Διάγνωσης

6η – 11η

Αίμα εγκύου

TSH

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

T4

Εργαστηριακή

6η – 11η

Αίμα εγκύου

Εργαστηριακή

6η – 11η

Κολπικό υγρό εγκύου

Απεικονιστική

6η – 9η

Καλλιέργεια κολπικού υγρού για Μυκόπλασμα, Ουρεόπλασμα Υπερηχογράφημα διάγνωσης κύησης

28 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Πρόληψη Θαλασσαιμίας εμβρύου Πρόληψη κυστικής ίνωσης εμβρύου Παρακολούθηση κύησης Παρακολούθηση κύησης Παρακαλούθηση κύησης Παρακολούθηση εμβρύου

ΤΎΠΟΣ ΕΞΈΤΑΣΗΣ

ΕΒΔΟΜΆΔΑ ΚΎΗΣΗΣ

ΔΕΊΓΜΑ

ΈΝΔΕΙΞΗ

PAPPa

Εργαστηριακή

11η – 13η

Αίμα εγκύου

Σύνδρομα εμβρύου

β-hCG

Εργαστηριακή

11η – 13η

Αίμα Εγκύου

Σύνδρομα εμβρύου

Αυχενική Διαφάνεια

Απεικονιστική

11η – 13η

Οιστριόλη

Εργαστηριακή

15η – 20η

Αίμα Εγκύου

Σύνδρομα εμβρύου

AFP

Εργαστηριακή

15η – 20η

Αίμα Εγκύου

Σύνδρομα εμβρύου

VERACITY

Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση

από 10η

HARMONY

Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση

από 10η

Απεικονιστική

21η – 23η

ΕΞΈΤΑΣΗ

Υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου Ταχεία προγεννητική διάγνωση QF-PCR Μοριακός καρυότυπος CMA Συμβατικός καρυότυπος Στοχευμένος έλεγχος μικροελλειμμάτων/ μικροδιπλασιασμών MLPA Γονιδιακός έλεγχος (θαλασσαιμία, κυστική ίνωση, νωτιαία μυϊκή ατροφία, αχονδροπλασία κ.ά.) Έλεγχος λοιμωδών νοσημάτων (Τοξόπλασμα, Παρβοϊός, ΗΙV, Ερυθρά, CMV, VZV, HSV1-2, EBV) Υπερηχογράφημα Doppler NST Καρδιογράφημα

Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση

11η-23η

11η-23η

Σύνδρομα εμβρύου

Tρισωμίες 13, 18, 21, ανευπλοειδίες Χ και Υ Αίμα Εγκύου και μικροελλείμματα στο έμβρυο Tρισωμίες 13, 18, 21 και Αίμα Εγκύου ανευπλοειδίες Χ και Υ στο έμβρυο Παρακολούθηση εμβρύου Χοριακές λάχνες Tρισωμίες 13, 18, 21 και (DNA) Αμνιακό ανευπλοειδίες Χ και Υ υγρό (DNA) στο έμβρυο Χοριακές λάχνες Χρωμοσωματικές (DNA) Αμνιακό ανωμαλίες υγρό (DNA) του εμβρύου Χοριακές λάχνες Χρωμοσωματικές (Καλλιέργεια) ανωμαλίες Αμνιακό υγρό του εμβρύου (Καλλιέργεια)

Εργαστηριακή Κυτταρογενετική Διάγνωση

11η-23η

Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση

11η-23η

Χοριακές λάχνες (DNA) Αμνιακό υγρό (DNA)

Χρωμοσωματικές ανωμαλίες του εμβρύου

Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση

11η-23η

Χοριακές λάχνες (DNA) Αμνιακό υγρό (DNA)

Μονογονιδιακά νοσήματα

Εργαστηριακή Μοριακή Διάγνωση

17η-23η

Αμνιακό υγρό (DNA/RNA)

Λοιμώξεις

Απεικονιστική

31η - 34η

Καταγραφική

35η – 38η

Παρακολούθηση εμβρύου Παρακολούθηση εμβρύου ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 29

30 • ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ • 31

ΑΤΤΙΚΗ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Λ. Μεσογείων 384, 15342, Αγ. Παρασκευή Τηλ.: 210 6007006

ΚΑΛΛΙΘΕΑ Ελ. Βενιζέλου 155-157, 17672, Καλλιθέα, Τηλ.: 210 9591100

ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ Μελίνας Μερκούρη 34 14121, Νέα Ιωνία Τηλ.: 210 2836208

ΠΕΙΡΑΙΑΣ (Μαγνήτης) Φιλελλήνων 37 & Αλκιβιάδου 18536, Πειραιάς Τηλ.: 210 4582218

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ Λ. Ελ. Βενιζέλου 231 & Ψαρρών 17563, Π. Φάληρο Τηλ.: 214 6878800

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ Παναγή Τσαλδάρη 75-77, 12134, Περιστέρι Τηλ.: 210 5775588

ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Χελμού 24, 14565, Άγιος Στέφανος Τηλ.: 210 6215200

ΚΗΦΙΣΙΑ Λ. Κηφισίας 227 (κτίριο 2) 14561, Ανάβρυτα Τηλ.: 210 6124592

ΑΛΙΜΟΣ Λ. Βουλιαγμένης 578 16452, Αργυρούπολη Τηλ.: 210 9937770

ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ Γρηγ. Λαμπράκη 106, 18121, Κορυδαλλός Τηλ.: 210 5698588

ΝΙΚΑΙΑ Π. Ράλλη 235, 18450, Νίκαια Τηλ.: 214 6871230

ΠΕΥΚΗ Λ. Αμαρουσίου 14, 14123, Hράκλειο Τηλ.: 214 6878880

ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ Λ. Σουνίου & Μυρινούντος, 19003, Μαρκόπουλο Τηλ.: 2299 440970-89

ΠΑΛΛΗΝΗ Λ. Μαραθώνος 87-Κρήτης & Σαλαμίνος, 15351, Παλλήνη Τηλ.: 210 6034414

ΡΑΦΗΝΑ 26ο χλμ. Λ. Μαραθώνος Αγ. Βαρβάρα, 19009, Ραφήνα Τηλ.: 2294440010

ΜΕΛΙΣΣΙΑ Λ. Δημοκρατίας 73 & Γ’ Σεπτεμβρίου 15127, Μελίσσια Τηλ.: 214 6870880

ΠΑΤΗΣΙΑ Πατησίων 125 11251, Αθήνα Τηλ.: 210 8237100

ΧΑΪΔΑΡΙ Λ. Αθηνών 429Α, 12462, Χαϊδάρι Τηλ.: 210 5317794

ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ Λ. Κηφισίας 132 & Παπαδά 11526, Αθήνα Τηλ.: 210 6966000 ΓΛΥΦΑΔΑ Λ. Βουλιαγμένης 187 & Άρτης, 16674, Γλυφάδα Τηλ.: 210 8981174 ΔΑΦΝΗ Λ. Βουλιαγμένης 191, 17237 Δάφνη, Τηλ.: 214 6871210

ΜΕΝΙΔΙ Λ. Αθηνών 5 (επέκταση Λ. Δημοκρατίας) & Αν. Βρεττού, 13674, Αχαρνές (Πρώην ΙΚΑ) Τηλ.: 214 6870770

ΙΛΙΣΙΑ Μιχαλακοπούλου 2-6, 11528, Περιοχή Χίλτον Τηλ.: 210 7263800

ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ηρώων Πολυτεχνείου 55-57, 18535, Πειραιάς Τηλ.: 210 4297446-8

ΧΑΛΑΝΔΡΙ Λ. Πεντέλης 44 & Ηρακλέους 2 15234, Χαλάνδρι Τηλ.: 210 6800991-2

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥΟΣΜΟΣ Καραολή & Δημητρίου 150 56221, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 774540

ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ Εθν. Αντιστάσεως 18-20 55133, Καλαμαριά Τηλ.: 2310 459660

ΝΕΑΠΟΛΗ Α. Παπανδρέου 246 56626, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 672002

ΠΕΡΑΊΑ Λ. Θεσσαλονίκης 2 57019, Περαία Τηλ.: 23920 22622

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Κλεάνθους 10 54642, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 868460-1

ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΕΩΣ Ερμού 53 54623, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 281876-7

ΞΗΡΟΚΡΗΝΗ Γρ. Κολωνιάρη 55 54629, Ξηροκρήνη Τηλ.: 2310 548122

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΡΤΙΟΥ Β. Ολγας 154 54645, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 880100-99

ΚΥΠΡΟΣ Τηλ.: 77771310 Από το εξωτερικό: +357 22204900

ΚΈΝΤΡΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΊΑΣ: Αγλαντζιά, Άγιος Δομέτιος, Λακατάμια, Λατσιά, Μακεδονίτισσα, Στρόβολος, Αστρομερίτης, Λεμεσός

Αθηνών

Πειραιά

Θεσσαλονίκης

Μ. Γερουλάνου 15, 11524, Αθήνα Τηλ.: 210 6962600

Φιλελλήνων 34 18536, Πειραιάς Τηλ.: 210 4582200

Μητροπόλεως 86 54622, Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310 372600

BIO-ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΕΙΑ Αθηνών

Aλίμου

Κηφισιάς

Μιχαλακοπούλου 6 115 28, Αθήνα Τηλ.: 210 7217517

Λ. Βουλιαγμένης 578Α 174 56, Άλιμος Τηλ.: 210 9918797

Λεωφ. Κηφισίας 225-227 145 61, Κηφισιά Τηλ.: 210 6129112-3

Μαρκοπούλου Θεσσαλονίκης Λ. Σουνίου & Μυρινούντος, 19003, Μαρκόπουλο Τηλ.: 2299 440970-89

Μητροπόλεως 83, 546 22 θνικής Αντιστάσεως 15 E Καλαμαριά Τηλ.: 2310 275986

BIO-PRENATAL-DOC-32P - 2018-V1-GR

ΚΕΝΤΡΙΚΌ ΕΡΓΑΣΤΉΡΙΟ: Λ. Ιφιγενείας 59, Λευκωσία