TÜRĀBĮ DEDE-HURÛFÎLİK VE RİSALESİ* ÜZERİNE ABOUT TÜRĀBĮ DEDE-HORUFISM (LETTERISM) AND HIS EPISTLE
Birol AZAR1
rakamları önemli yer tutar. Hurûfîlikte harflerle ilgili düşünceler sonsuzdur.
ÖZET
TürābĮ’nin gerek divanındaki şiirlerden
Harfler bizi doğrudan yazıya götürmek-
gerekse Hurûfîliğe dair yazdığı risalesinden
tedir. Harf ve rakamların yorumlanması ve
Hurûfîliğe meyilli, bu inancın gerektirdiği
aralarında çeşitli özel ilişkiler kurulması ve
bilgi ve donanıma sahip olduğunu rahatlıkla
böylelikle görünen amaçlarının ötesinde
söyleyebiliriz. Divanındaki beyitlerin çoğu
anlamlandırılmaları tüm eski kültürlerde
Hurûfîlik üzerinedir veya Hurûfî inancının
görülen ve neredeyse yazının tarihiyle aynı
izlerini taşımaktadır. Ancak bu demek de-
zamanda başlamış bir uğraştır. Harfçilik ve
ğildir ki TürābĮ, Hurûfîdir. Onu Hurûfîliği
etkilerinin İslam’da ne zaman ortaya çıktı-
bilen, seven, bu inancı şiirlerinde işleyen
ğı konusu oldukça tartışmalıdır. Hurûfîliğe
biri olarak tanımlamak daha doğru olur.
göre, varlığın özü sesten oluşur. Evren, sesin ortaya çıkması ile var olmuştur. Hurûfîliğin uyguladığı sayı ve harf oyunlarının asıl hedefinin inançsal olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Hurûfîlik’te amaç tüm o sayı ve harfler arasından insana, insanın kendini
Anahtar Kelimeler: Hurûfîlik, Batınî, Otuz iki, Yirmi sekiz, Risale, Hz. Muhammed, Fazlullah-ı Hurûfî.
ABSTRACT
açıklamasına ve bilinçlenmesine ulaşması-
TürābĮ was a “dedebaba” for nineteen
dır. Batınî bir mezhep olan, Hurûfîlikte Hz.
years in this century His poems that was
Muhammed, yirmi sekiz harfle konuşmuş-
written using both vernacular Turkish and
tur. Fazlullah-ı Hurûfî ise otuz iki harfle
the rules of classical Ottoman poetry was
konuşmuştur. Bu tarikatde 4, 7, 14, 28, 32
very popular among Bektashi order. His
∗ Yapı Kredi Bankası Kütüphanesi 262 numarada kayıtlıdır. TaǾlik hattıyla yazılmış olup 32 yapraktır. 1 Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
they couldn’t be preserved. We can say that
poems were printed using old alphabet but he has knowledge and ability althougth most of his poems have sufictis character, 115