Elikadura Subiranotasunari buruzko ereduzko esperientzia hego ipar ikastetxetan.

EBALUAZIO-TXOSTENA

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN (EPSA)

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN: EPSA-REN EBALUAZIOA Aurkibidea

Proiektuaren ardura duten erakundeen aurkezpena

3. orr.

Proiektuaren deskribapena: Elikadura-burujabetzari buruz Iparraldeko eta Hegoaldeko ikastetxeetan landutako esperientzia pilotuaren ebaluazioa

4. orr.

Ebaluazioaren helburua

5. orr.

Ikastetxeetan egindako jardueren xehetasunak Parte hartu duten ikastetxeak Parte-hartzaileen taula banandua Irakasleen prestakuntza Ikasleekin egindako tailerrak

6. orr.

6. orr.

6. orr.

7. orr.

8. orr.

EBALUAZIO-TXOSTENAK

12. orr.

Irakasleak Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta Irakasleentzako prestakuntza bereziaren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

13. orr.

15. orr.

22. orr.

28. orr.

Ikasleak Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta Aurkezpen-tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta Bideo-konferentzia bidez egindako tailerraren asebetetze-mailari buruzko galderasorta Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

41. orr.

43. orr.

52. orr.

56. orr.

Familiak Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritzaekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sorta Ikasleekin eta haien senideekin egindako jardueraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

75. orr.

Ebaluazioaren ondorioak

93. orr.

1. eranskina 3. tailerra egin eta gero, Intxaurrondo Hegoa ikastetxeko ikasleek osatutako txostena.

Zein iritzi dute gure familiek?

61. orr.

77. orr.

89. orr.

PROIEKTUAREN ARDURA DUTEN ERAKUNDEEN AURKEZPENA EmaĂşs Fundazio Soziala (EFS) Euskal Autonomia Erkidegoan (Espainia) kokatutako irabazi asmorik gabeko erakunde sozial eta laikoa da. Garapenerako Lankidetza eta Hezkuntza Saila da gure ataletako bat, eta giza garapen jasangarriaren alde lan egiten du lankidetzaeta hezkuntza-proiektuen bidez. Hauxe da sail horren egitekoa: injustiziari, pobreziari eta desjabekuntzari lotutako arazoekin zerikusia duten kausak, ondorioak eta erantzukizun partekatuak azaleratzea gizartean, nazioarteko antolamendu ekonomikoan pobrezia eta bazterketa jasaten duten Hegoaldeko herrialde eta pertsonen bizi-baldintzak hobetzeko helburuz. Sei arlo estrategiko lantzen ditugu: Hegoaldeko ekoizleen egoera, bidezko merkataritza, kontsumo arduratsua, erosketa publiko arduratsuak, elikadura-burujabetza eta erantzukizun soziala. Besteak beste, garapenerako hezkuntza lantzen dugu gure sailean, gure helburua lortzeko tresnarik egokiena iruditzen zaigu eta.

Lambayeque emakumeekiko konpromisoaren (EK) xede nagusia pertsonen garapen integrala bultzatze da, eta, horretarako, haien jabekuntza, haien eskubideen errekonozimendua, genero-parekidetasuna eta justizia soziala sustatzen ditugu, proiektu sozialen bidez komunitatearen garapen jasangarria bultzatzearekin batera. Erakundeak konpromiso sendoa du egoera kaskarrenean daudenekin, emakumeekin batez ere, eta garapen jasangarrian oinarritutako berdintasunezko mundu oparoa bultzatzen du. Gaur egun ingurumen-hezkuntzaren alorrean dihardu, natur ingurunea babestu, kontserbatu eta sustatzeko garapen parte-hartzailearen bidez. Era berean, sentsibilizazio-proiektuak garatzen ditu, Hegoaldeko eta Iparraldeko ikastetxeetan lantzen den elikaduraburujabetzako esperientzia pilotu baten bidez.

Lambayequeko EmaĂşseko Traperoak gizarte zibileko boluntarioz osatutako erakundea da, eta Peruko iparraldeko Lambayeque itsasertzeko hirian kokatuta dago. Aita Pierren inspirazioari jarraiki, Ama Lurraren (Mama Pacha) eta pertsonen arteko elkartasun-printzipio filosofikoak irmo eta tinko bultzatzea da bere motibazio bakarra. Garapen jasangarriaren alor sozialean dihardu, bizi-kalitatea alderdi eta esparru guztietan bultzatzen laguntzen duten baldintza sorta gisa ulertuta garapen hori. Erakundeko teknikariek ingurumenarekiko kontzientzia eta pertsonen duintasun eta burujabetzarekiko errespetua garatu nahi dituzte, eta sentsibilizazio-proiektuak eta ingurumen-jardunbideen kudeaketa lantzen dituzte horretarako, sektore pobreen artean bereziki.

3

PROIEKTUAREN DESKRIBAPENA: ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN Gaur egungo nazioarteko merkataritza-harremanak zeharo bidegabeak dira, multinazional handiak aberastearekin batera baitituzten milaka pertsona pobreziara bultzatzen dituzte eta. Horrek berebiziko eragina dauka mundu osoko nekazari-komunitateetan, nekazariok beren lursailetatik kanporatu eta jatekorik gabe uzten baitituzte. Garapen-eredu bidegabe hori salatzeko, Vía Campesinak elikadura-burujabetza kontzeptua zabaldu zuen 1996an, eta honela definitu zuen: “herrialde bakoitzak bere elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko politika eta estrategia jasangarriak finkatzeko duen eskubidea. Horrela, biztanle guztien elikatzeko eskubidea bermatu nahi da, ekoizpen txiki eta ertainean oinarrituz, nekazariek, arrantzaleek eta indigenek nekazaritzan eta abeltzaintzan jarduteko, beren produktuak merkaturatzeko eta landa-inguruneak kudeatzeko dituzten eredu ugariak errespetatuz eta tokian tokiko kulturak aintzat hartuz, emakumeek esparru horretan garrantzi handiko zeregina dutela kontuan hartuz betiere”.

Kontzeptu hori landu eta pobrezia eragiten duten kausen inguruko sentsibilizazioa garatzeko, proiektu hau prestatu dugu, bi fasetan banatuta: 1-) Lehen fasean Euskadiko (Espainia) lau ikastetxetako eta Lambayequeko (Peru) hiru ikastetxetako irakasle eta ikasleek parte hartzen dute. Aurrerago azalduko ditugun jardueren bidez, ikasleek elikadura-burujabetzari lotutako kontzeptuak lantzen dituzte eta beren lanaren berri zabaltzen dute, berariaz prestatutako blog baten bidez. Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko hartu-eman horri esker, jarduerak oso aberasgarriak dira, munduko beste pertsona batzuekin dituzten bat-etortze eta desberdintasunak ikusteko aukera ematen baitie ikasleei.

2-) Bigarren fasea irakasleekin lantzen da. Oraintxe ari gara lantzen fase hori eta ez dugu, beraz, ebaluazio honetan sartu. Hezkuntzara aplikatutako teknologia berriei buruzko prestakuntza-saio batzuk ematen dira fase honetan. Prestakuntza praktikoa eskaintzen da, ikasitakoa geroago ikasleekin lantzera bideratuta. Emaúsen laguntza izango dute horretarako.

4

EBALUAZIOAREN HELBURUA Proiektuaren inpaktua hobeto ezagutzeko eta finkatutako helburuak lortu ote diren ikusteko tresna gisa pentsatu dugu ebaluazioa hau.

Elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako esperientzia pilotuaren (aurrerantzean EPSA) helburu nagusia gaur egun Iparraldearen eta Hegoaldearen artean dauden merkataritza-harremanak aldatzea da, elikaduraburujabetza bultzatuz horretarako, Hego-Ipar-Hego ikuspegia oinarritzat hartuta. Ikuspegi horretan oinarrituta, elikadura-burujabetzaren aldeko ekintza, estrategia eta jarrerak bultzatzea da helburu zehatza, eta, horretarako, elikadura-burujabetzaren egoera aurkezten dugu Iparraldeko eta Hegoaldeko pertsona eta komunitateen garapen integralerako eredu gisa.

Esperientzia pilotuaren ebaluazioa jasotzen duen txosten hau banatuta, gure esperientziaren berri zabaldu nahi dugu, ikastetxeek esperientzia horren berri izan eta beraiek nola landu jakin dezaten. Herritar arruntak areago sentsibilizatzen lagunduko du, halaber, proiektu hau aitzindaria izan baita, elikadura-burujabetza sendotzeko helburuz eta teknologia berrietan oinarrituta, Iparraldeko eta Hegoaldeok hezkuntza-komunitateekin zuzenean lan egiteari dagokionez.

Esperientzia pilotuan parte hartu duten irakasle, ikasle eta familiek erantzundako galderasortak oinarritzat hartuta EFSk prestatutako ebaluazio-txostenek osatzen duten txosten honen muina. Galdera-sorta horietan elikadura-burujabetzari buruzko ezagutzak eta jardunbideak jasotzen dira, batetik, eta esperientzia pilotuaren barruan egindako jarduerekin izandako asebetetze-maila, bestetik. Ez ditugu jarduera guzti-guztien asebetetze-mailari buruzko txostenak jaso, bestela, txostena luzeegia izango litzateke eta.

Garrantzi gehiena elikadura-burujabetzaren erreferenteei ematea erabaki dugu eta asebetetzeari buruzko gutxi batzuk eranstea, lagin gisa.

Era berean, tailerrak egin eta hilabete batzuk geroago zabaldutako galdera-sorta orokorraren bidez denbora igarota parte-hartzaileek barneratuta dituzten ezagutzak eta esperientziari buruz egin nahi dituzten balorazioak jaso nahi izan dira.

Txostenak taldeka antolatu ditugu: irakasleenak jarri ditugu lehenbizi; ikasleenak, hurrena, eta familienak, azkenik, senideak ikasleek egindako lanaren luzapena direlakoan.

Ebaluazio-txostenak hobeto ulertu eta interpretatzen laguntzeko, ikastetxe bakoitzak egindako jardueren laburpentxo bat ekarri dugu hona. Parte-hartzaileen kopurua eta zein eskolatakoak diren zehaztea ere garrantzitsua iruditu zaigu. Datu horiek guztiak txosteneko hurrengo atalean jaso ditugu, tailerren deskribapenarekin batera.

5

IKASTETXEETAN EGINDAKO JARDUEREN XEHETASUNAK Parte hartu duten ikastetxeak

 Institución Educativa San Martín Peruko ikastetxeak

 Institución Educativa Antonia Zapata Jordán  Institución Educativa Toribia Castro Chirinos  Intxaurrondo Hegoa (Donostia)

Euskadiko ikastetxeak

 J.A. Muñagorri (Berastegi)  Ikasbide (Bilbo)  San Viator (Sopuerta)

Parte-hartzaileen taula banandua

PARTE-HARTZAILEAK IRAKASLEAK: Lambayeque guztira I.E. Toribia Castro Chirinos I.E. Antonia Zapata Jordan I.E. San Martín Secundario Euskadi guztira Intxaurrondo Hegoa ikastetxea Muñagorri eskola Ikasbide ikastetxea San Viator ikastetxea IKASLEAK: Lambayeque guztira I.E. Toribia Castro Chirinos I.E. Antonia Zapata Jordan I.E. San Martín Secundario Euskadi guztira Intxaurrondo Hegoa ikastetxea Muñagorri eskola Ikasbide ikastetxea San Viator ikastetxea Lambayequeko parte-hartzaileak guztira EHko parte-hartzaileak guztira PARTE-HARTZAILEAK GUZTIRA

SEXUA EMAKUMEAK GIZONAK 31 12 19 10 02 01 13 03 04 06 12 2 03 00 02 00 02 00 05 2 394 221 315 138 03 09 128 00 125 128 79 83 30 23 08 07 23 22 18 31 353 277 91 85 444 362

GUZTIRA 43 29 03 16 10 14 03 02 02 07 615 453 12 128 253 162 53 15 45 49 708 176 884

6

IRAKASLEEN PRESTAKUNTZA HELBURUAK -Elikadurarekin zerikusia duen arazo baten gaineko ikuspegi orokorra ematea.

-Elikadura-burujabetza egungo garapen-ereduaren alternatiba gisa aurkeztea.

-Ikasleekin egin beharreko tailerrei buruzko jarraibide praktikoak ematea.

-Irakasleek aurretik dakitena ezagutzea.

ESPERIENTZIA AURKEZTEKO METODOLOGIA EFS/Emaús Lambayequeko bitartekariek informazio-saio bat proposatuko dute, alderdi hauek lantzeko: Elikadura-burujabetzari buruz aurretik dakitenari buruzko inkesta bat (5 min) Egungo egoerari buruzko informazio eguneratua (40 min) Elikadura-burujabetza kontzeptua aurkeztea (30 min) Elikadura-burujabetza Euskadin (10 min) Ikasleekin lantzeko tailerren proposamena (30 min) Ebaluazio-inkestak (5 min) Saio honetan EFS/Emaús Lambayequek aurkezpen bat egingo du eta landutako gaiari buruzko dokumentalak emango dira (aukeran: “janariaren etorkizuna”, “uzta mingotsak”, “monolaboratza, egia deserosoa” eta “baratzetik lapikora”).

LANDUKO DIREN IDEIA NAGUSIAK A-) Egungo egoera -Gaur egungo elikadura alorreko merkatu-sistema (esportaziora bideratutako nekazaritza intentsiboa) ez da bidezkoa.

-Sistema horrek gosea sortzen du eta komunitateak egoera kaskarragoan uzten ditu elikadura-krisiei aurre egiteko garaian.

-Egungo sistema jasanezina da ingurumenerako (monolaborantza, transgenikoak, nekazaritzako erregaiak, petrolioarekiko mendekotasuna…).

-Familiako nekazaritza desagertzea dakar sistema horrek, bai Iparraldean bai Hegoaldean.

-Banaketa-sistemak plusbalioa sortzen du ekoizleei gutxi-gutxi ordaindu eta kontsumitzaileei asko kobratuta.

-Nazioarteko erakundeek eredu hori bultzatzen dute, multinazionalen eskariei jarraiki, eta herritarren kontrol demokratikotik kanpo gelditzen da.

B-) Elikadura-burujabetza -Elikadura eskubidea da, ez negozioa.

-Denentzako adina elikagai daukagu munduan: elikagai horien banaketan dago arazoa, ez kopuruan.

-Nekazaritzak ezinbesteko betekizun ekologikoa dauka.

-Nekazaritza ekologikoa da nekazaritza intentsiborako alternatiba.

-Eredu “burujabe” batera aldatzea posible da orain eta hemen.

-Alternatibak: kontsumo-taldeak, azoka ekologikoak, herriko merkatuak…

-Bertako eta garaiko produktuen garrantzia. c-) Tailerrak ikasleekin -Informazio- eta komunikazio-teknologia berrien garrantzi handia.

-Data eta epeen garrantzia. Bateko eta besteko eskola-egutegi desberdinak kontuan hartu.

-Posta elektronikoa izango da gure komunikazio-tresna nagusia proiektu honetan.

7

IKASLEEKIN EGINDAKO TAILERRAK 1. TAILERRA: ESPERIENTZIA EZAGUTZEN ETA ZER DA ELIKADURA-BURUJABETZA? HELBURUAK -Ikasleei proiektua aurkeztea.

-Ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin harremanetan jartzea blogaren bidez.

-Ikasleak elikadura-burujabetza kontzeptuarekin ohitzea.

ESPERIENTZIA AURKEZTEKO METODOLOGIA Irakasleak edo EFS/EmaĂşs Lambayequeko tailerreko bitartekariak proiektuaren nondik norakoak azaltzen ditu power point aurkezpen bat proiektatu edo fotokopiatan banatuta.

Horrekin batera, parte hartzen duten gainerako ikastetxeen berri eman eta proiektuak aurrera egin ahala osatuko diren urratsak eta materialak iragartzen ditu (30 min).

Jarraian, ikasleei argazki bat egin eta lerro batzuk idazteko eskatzen zaie, beren burua aurkezteko beste ikastetxeetako ikasleei. Taldea bi multzotan banatu daiteke: multzo batek taldearen berri emango du bi lerrotan, eta besteak bizi diren herriaren berri beste bi lerrotan.

Argazkia eta idatzitakoa blogean jartzen dute, parte hartzen duten gainerako eskolek ikusi dezaten (30 min).

ELIKADURA-BURUJABETZA KONTZEPTUA AURKEZTEKO METODOLOGIA Definizioa eman eta kontzeptua azaltzen zaie ikasleei. Jarraian, bi egoera aurkezten zaizkie argazkien bidez. Lehenbizikoan elikadura-burujabetzarik eza irudikatzen da, eta bigarrenean elikadura-burujabetza badagoen egoera bat. Egoera bakoitzean zer ikusten duten eta bataren eta bestearen artean zein alde dagoen galdetzen zaie ikasleei. Hortik aurrera, eta multzotan banatuta, multzo bakoitzak horma-irudi edo mural bana egin behar du egoera horietako bakoitzari buruz. Muralak egindakoan, argazkiak egin eta blogean jartzen dira (1 h).

1. EGOERA: Lursail handi bat, eta bertan soja besterik ez dute hazten. Pestizidak eta intsektizidak botatzen dituzte sail horretan etengabe, hegazkin txiki batzuetatik. Jateko adina ozta-ozta irabazten duten emakumeek biltzen dute soja-uzta. Soja hori ontziratu eta Europako herrialde batera bidaltzen da. Han abeltzaintza-instalazio erraldoi batzuetan espazio txikitxikietan pilatuta bizi diren behiei ematen zaie jaten. Behi horiek pilatuta bizi direnez, berehala gaixotzen dira eta horri aurre egiteko antibiotikoak ematen zaizkie. Behiok akabatu eta gero, supermerkatu handiek okela merke-merke erosi eta garesti-garesti saltzen digute guri gero. Etxean okela hori prestatu eta jan egiten dugu.

2. EGOERA: Asko jota zure bizilekutik 30 kilometrora bizi den nekazari-familia bat. Lursailtxo bat dauka eta fruta, barazkiak eta berdurak hazten ditu bertan. Horrez gain, behi eta olio gutxi batzuk dauzkate eta baserrian edo landetxean bertan ekoitzitako bazkarekin ematen diete jaten.

Ez dute pestizidarik erabiltzen eta behien simaurra lurra ongarriztatzeko erabiltzen dute, horri esker, ez dute gai kimikorik erabili behar. Baserriko produktuak inguruko kontsumitzailetaldeei saltzen dizkiete zuzenean, haiekin ba ekoizleentzat bai kontsumitzaileentzat bidezkoa de prezio bat adosten dute.

IRAUPENA GUZTIRA, GUTXI GORABEHERA: 2 ordu 8

2. TAILERRA: BIDEZKOA ALA BIDEGABEA? HELBURUAK -Elikadura-burujabetza mundu-mailan zertan den jakitea.

METODOLOGIA Elikadura-burujabetza modu dinamikoan aurkeztea da tailer honen helburua. Aukeran, jarduera bera hasi aurretik, “Meatrix, 1. atala� film laburra (4 min) eman daiteke. Jarraian, paper bana ematen zaie ikasleei. Duela ez asko jan duten ohiko plater bat aukeratu behar dute denen artean. Platera aukeratutakoan, paperean marraztu egin behar dute. Bakoitzak bere osagaiak aukeratzen ditu eta galdera batzuk egiten zaizkie osagai horri buruz, galdera bakoitzerako erantzun batzuk emanez aukeran: 1. galdera: Nondik dator aukeratu duzun produktua?

Erantzunak: a-) Bizi naizen lekutik gertu dagoen baserri/landetxe batetik. b-) Beste herrialde batetik.

2. galdera: Nola ekoitzita dago produktu hori?

Erantzunak: a-) Baserri/landetxe txiki batean ekoitzi dutenez, ez dute pestizida askorik erabiltzen, landatzen duten ingurunera egokitzen dira, landatzen duten lurra zaintzen dute, aurrerago berriz ere landatu ahal izateko. b-) Enpresa handiek ekoizten dute modu industrialean, pestizida asko erabiltzen dituzte, berdin zaie non landatu produktu kantitaterik handiena lortzea baita beren helburua, haziak landatzeko erabiltzen duten lurrari jaramon egin gabe, lur hori agortzen dutenean lur gehiago erosi eta gauza berdina egingo baitute han ere.

3. galdera: Produktu horrek zein ondorio eragiten ditu ingurumenean?

Erantzunak: a-) Baserri/landetxe txiki batean ekoizten denez, ez du lurra askorik kutsatzen, baserri/landetxe familiarretan ez baita pestizida askorik erabiltzen eta lantzen duten lurra zaintzen dute, gainera. Horrekin batera, bizi naizen lekutik gertu hazitako produktua denez, garraiatzean ez da askorik kutsatzen (kamioiek, hegazkinek‌ isurtzen duten CO2), batetik besterako distantzia txikia baita. b-) Industrialki ekoizten dute, eta, hortaz, ekoiztean lurra kutsatzen da erabiltzen diren pestizida, herbizida eta abarren ondorioz. Gainera, produktua nire herrialdetik kanpokoa denez, asko kutsatzen da, CO2 asko isurtzen baita eguratsera (kamioiek, hegazkinek‌), batetik besterako distantzia handia dela eta.

4. galdera: Produktu horrek pobrezia eragiten du?

Erantzunak: a-) Ez, bizi naizen lekuko familia batek ekoitzi eta kontsumitzaileei zuzenean saltzen dietelako, dirua poltsikoratzen duten bitartekari askorik gabe. b-) Bai, produktua bizi naizen lekuko familia batek ekoizten badu ere, supermerkatuak kontrolatzen dituzten enpresa handien bidez saltzen delako. Janaria supermerkatuetan erosten dugunez, enpresa horiek nahi duten prezioa jartzeko boterea dute, eta, hala, elikagaien ekoizleei gutxi ordaindu eta asko erosleoi asko kobratzen digute, diruaren zati handiena beretzat gordeta. c-) Bai, produktua beste herrialde batetik datorrenez elikagaien banaketa kontrolatzen duten enpresa handi askotatik igarotzen da. Enpresa horiek nahi duten prezioa jarri dezakete.

Galderaz galdera joan behar da, erantzunak komentatuz. Dinamizatzaileak informazioa eta jarraibideak eman behar ditu, erantzun zuzenera bideratzeko. Era berean, logikoa denari buruz gogoeta egin behar da, eta egoera hau guztia bidezkoa den ala ez aztertu.

Erantzunak aukeratu ahala, aukeratutako erantzuna irudikatzen duen zerbait marraztu behar dute paperean, aukeratutako produktuarekin lotuta gezi baten bidez. Horrela, ikasle bakoitzak bere marrazki-eskema osatuko du (40 min).

9

Amaitutakoan, ondorioak atera behar dituzte, galdera-gidoi honi jarraiki (20 min): -Bidezkoa al da egoera hau?

-Zeinek ateratzen du irabazia hemen?

-Zein eragin du ingurumenean?

-Eta pertsonengan?

-Logikoa al da egoera hau edo ba al dago gauzak egiteko beste bide logiko eta bidezkoagorik?

Ondorio horiek mp3 fitxategi batean gorde behar dituzte ordenagailua erabiliz, blogean jartzeko. Fitxategiaren iraupena 2-3 minutu gehienez (30 min).

IRAUPENA GUZTIRA, GUTXI GORABEHERA: 90 min.

3. TAILERRA: ZEIN IRITZI DUTE GURE FAMILIEK? HELBURUAK -Elikadura-burujabetza herri-mailan zertan den ikusteko lehen hurbilpena egitea.

METODOLOGIA Tailer hau egiteko, inkesta bana emango zaie ikasleei senide heldu bati egiteko (ahal dela adineko senideei). Erantzunak jaso eta gero gainerako ikaskideen aurrean aurkeztea da asmoa. Jasotako erantzunak erreferentziatzat hartuta, multzoka elkartu eta elikaduraburujabetzari buruzko ipuin bat idatzi behar dute. Elkarrizketatu dituzten pertsonek gaur egungo egoerari buruz azaldutakoa gaur eguneko egoerarekin alderatu dezakete, kontsumo- eta ekoizpen-ohitura aldakorrei buruz hitz egin dezakete, etab. Ipuinak idazten amaitzean, blogean jarri behar dute, gainera ikastetxeetako lagunek ere irakurri ahal izan ditzaten.

IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: ordubete 4. TAILERRA: ZER GERTATZEN DA ATLANTIKOAZ BESTALDERA? HELBURUAK -Ikastetxeetako ikasleekin hartu-eman zuzenagoa izatea.

-Elikadura-burujabetzari buruz orain artean sortu diren kontzeptu, iritzi… guztiak mahaigaineratzea.

-Desberdintasuna pertsonentzako ezaugarri aberasgarri gisa baloratzen ikastea.

METODOLOGIA Jarduera honetan “elkarrizketa digital” bat egiten da proiektuan parte hartzen duen beste herrialde bateko ikastetxe batekin. Elkarrizketa audio eta bideo bidez, nahiz audio bidez edo txat bidez egin daiteke. “Elkarrizketa digitala” egin aurretik, talde bakoitzak galdera batzuk prestatu beharko ditu, aldez aurretik jakiteko beste herrialde horretako ikasleei zer galdetuko dieten.

Tailerra egin aurretik, bideo-konferentziako softwarea instalatu eta probatu beharko dute irakasleek, Skype eta Ekiga, esaterako. Bi herrialdeetako ordutegiak koordinatu beharko dira, denbora errealean hitz egin ahal izateko. Bideo-konferentzia egiteko arazorik izanez gero, mikrofonoak bakarrik erabili daitezke, Skype programarekin, edo Messenger bidez txateatu, eta kito.

Talde bakoitzak bozeramaile bat edo bi aukeratuko dute, talde osoaren izenean hitz egiteko.

Jarduera honetan elikadura-burujabetzari buruzko galde-erantzun batzuk trukatuko dituzte talde bietako bozeramaileek. Beste gai batzuei buruz ere galdetzea dago, ikasleek beste 10

kultura, herrialde eta bizimoduen berri ikasi eta desberdintasunaren bidez aberastu daitezen.

“Elkarrizketa digitala” amaitutakoan, interesgarrien iruditu zaizkien ideiak bildu eta collage batean jasoko ditu talde bakoitzak, gero argazki bat egin eta blogean jartzeko.

IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: 2h 5. TAILERRA: LABURBILDUZ… HELBURUAK -Esperientziaren eta proiektuaren emaitzak aztertzea.

-Elikadura-burujabetzari lotutako ideia garrantzitsuenak modu dinamikoan laburtzea.

METODOLOGIA Azken tailerraren helburu nagusia ikasleek ikasitako guztiaren laburpen grafikoa egitea denez, irakasleak lagunduta, ideia garrantzitsuenak jasotzen dituen bideo bat egitea proposatzen da. Bideoaren iraupenari dagokionez, ahal dela ez dadila izan bost minutu baino luzeagoa.

Bideoaren formatua librea da erabat, baina hainbat ideia proposatzen dira: -Kale-inkestak.

-Abestia (bideoklipa).

-Ikasleek elikadura-burujabetzari buruz egindako spota.

-Ikasleek elikadura-burujabetzari buruz egindako antzezlan/performancea.

-Elikadura-burujabetzari buruzko albistegia.

-...

Bideoa egindakoan, blogean zintzilikatu, beste ikastetxeetako ikasleek ere ikusteko moduan.

IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: 90min.

JARDUERA OSAGARRIAK: TXANGOAK Jarduera osagarri gisa, txango bat egin daiteke ikasleak elikadura-burujabetza lantzen duten pertsonekin harremanetan jarri eta, horrela, ikasgelan landu dutena zuzenean ezagutu ahal izan dezaten. Horretarako, autobusa hartu eta baratze ekologiko bat edo nekazari-elkarte bat bisitatzera joan daitezke ikasleak, ikastetxearen baldintzen eta unean uneko aukeren arabera.

11

Ebaluazio-txostenak Txosten guztietako helburuak orokorrak eta metodologia komuna direnez, alderdi horiek jarraian jaso ditugu denak batera.

HELBURUAK Elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako esperientzia pilotuaren (EPSA) barruan egindako jarduerak irakasle eta ikasleei zenbateraino gustatzen zaizkien jakiteko erabiltzen dira asebetetze-mailari buruzko inkestak. Hala, ikasleekin elikadura-burujabetzari buruzko tailerrak garatzeko irakasleek aldez aurretik jasotako prestakuntza baloratzen da, batetik. Bestetik, egindako tailerrak ikasleei zenbateraino gustatu zaizkien jakin nahi dugu. Era berean, inkesta bat egiten da irakasleek, ikasleek eta ikasleen senideek elikadura-burujabetzari buruz aldez aurretik zenbat dakiten jakiteko. Ikasle eta ikasleei dagokienez, jarduera guztien amaieran galdera-sorta bat egiten zaie elikadura-burujabetzari buruz zenbat ikasi duten jakiteko eta esperientzia pilotuari buruz egiten duten balorazio orokorra ezagutzeko.

Hauek dira inkesten helburu zehatzak:  Parte-hartzaileen asebetetze-maila ezagutzea, egindako jardueretan gehien eta gutxien gustatu zaizkien alderdiak identifikatuz.  Elikadura-burujabetzari buruz lehen baino gehiago ote dakiten ikustea.  Haien proposamen eta komentarioak jasotzea.

METODOLOGIA Teknikariek galdera-sorta bat osatzeko eskatzen diete programan parte hartzen dutenei (irakasle, ikasle, senide eta abarri), elikadura-burujabetzari buruz aldez aurretik zer dakiten ikusteko. Talde bakoitzak bere galdera-sorta berezia dauka.

Erabilitako metodologiari dagokionez, galdera-sortaren helburua azaldu eta hari buruzko zalantzak argitzen dituzten teknikariek. Horren ondoren, datuak bildu eta Kalitate Arlora bidaltzen dituzte, haien azterketa kuantitatibo eta kualitatiboa egin dezaten.

Zenbait kasutan (aldez aurretik dakitenari buruzko galdera-sortak), galderetan ez da balorazio-eskalarik ageri, galdera irekiak direlako.

Beste batzuetan (asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta) balorazio-eskala hau agertzen da inkestako galderen ondoan: 5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Egoki; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE Azkenik, azken galdera-sortetan era askotako galderak jasotzen dira, alderdi kualitatibo eta kuantitatiboak nahastuta. 1-10 bitarteko eskala bakarrak azken galdera-sorta hauetan jasotako jarduerarekiko asebetetze-maila orokorra baloratzeko garaian erabiltzen dira.

12

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN (EPSA)

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA

1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI BURUZKO GALDERA-SORTA 2. IRAKASLEENTZAKO PRESTAKUNTZA BEREZIAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO GALDERA-SORTA 3. JARDUERA GUZTIEI BURUZKO GALDERA-SORTA OROKORRA

13

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK

1. Jasotako erantzun kopurua Peruko

ikastetxeetako

7

galdera-sortatako

eta

Euskadiko

(Bizkaiko

eta

Gipuzkoako

bina

ikastetxetako) 13 galdera-sortatako datuak ebaluatu ditugu. Guztira, 20 galdera-sorta.

2. Parte-hartzaileen sexua Gizon

Emakume

kop.

kop.

San Martín

1

1

Intxaurrondo Hegoa

3

I.E. Antonia Zapata Jordán

1

2

J.A. Muñagorri

2

Toribia Castro Chirinos

1

1

Ikasbide

1

GUZTIRA

3

4

Gizon

Emakume

kop.

kop.

Peruko ikastetxeak

3

4

7

Euskadiko ikastetxeak

5

8

13

Peruko ikastetxeak

Euskadiko ikastetxeak

San Viator

Gizon

Emakume

kop.

kop.

5

2

5

8

GUZTIRA

15

Parte-harzaileen sexua PERĂš Galdesorten ehunekoa. sexua ED/EE 0%

Gizonezkoak 43%

Em akum ezkoak 57%

Emaitzetan ikusten denez, Perun galdera-sorta osatu dutenen % 43 gizonak ziren, eta % 57 emakumeak.

Parte-harzaileen sexua EUSKADI Galdesorten ehunekoa. sexsexua

ED/EE %0

Gizonezkoak %38

Em akum ezkoak %62

Euskadiren kasuan, berriz, galdera-sorten emakumeek osatuak izan dira, eta % 38 gizonek.

ED/EE %0

GUZTIRA

Gizonezkoak %40

Em akum ezkoak %60

16

% 62

GALDEREN ZERRENDA 1. Elikadura-burujabetza terminoa entzun/irakurri al duzu inoiz eztabaida politiko, iritziartikulu, eztabaida publiko, albiste edo titularren batean?

1.a. Erantzuna baietz bada: Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

1.b. Erantzuna ezetz bada: Ondorioztatu ezazu kontzeptu horren esanahia zein izan litekeen,

elikadura-burujabetza terminoak burura dakarzkizun ideietatik abiatuta.

2. X batez markatu zure ustez elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza jarduneko esparru eta eremuak.

3. Gure inguruan (Lambayequen/Euskadin) ekoizten diren eta gaur egun galtzear dauden hamar produktu garrantzitsuenak aipatu.

ERANTZUNEN LABURPENA

1. Elikadura-burujabetza terminoa entzun/irakurri al duzu inoiz eztabaida politiko, iritzi-artikulu, eztabaida publiko, albiste edo titularren batean?

1. Elikadura-burujabetza terminoa ezagutzen duzu?

ED/EE 0%

BAI 33%

EZ 67%

17

1.a. Erantzuna baietz bada: Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

PERUKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK 

Herrialde

bakoitzak

bere

nekazaritza-politika,

bere

elikadura-politika,

bere

politika

ekologikoa, soziala… komenigarri zaion moduan definitzeko duen eskubidea (2 erantzun). 

Herrialde bakoitzak bere nekazaritza- eta arrantza-ekoizpena kontrolatzeko duen eskubidea

eta bere burua mantentzeko duen ahalmena. Herrialde bakoitzak nekazaritza-ekoizpena bultzatzeko politika bat garatu ahal izatea eta dena baliagarria izan dadila herritarrak elikatzeko, bertako produktuetan oinarrituta, kanpotik produktu merkeagoak ekarri behar izan ez dezaten.

EUSKADIKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK 

Bai. Elikadura-burujabetzak esan nahi du estatu (herri, herrialde…) bat buruaskia dela (guztiz

edo hein handi batean) bere herritarren elikadura kudeatzeko. 

Herrialde bakoitzak bere produktuak ekoizten diren lekutik gertuen saldu eta kudeatzen

direla bermatzeko duen ahalmena. 

Herrialde bakoitzak, kanpo-presioetatik libre, bere herritarrentzako behar diren elikagaiak

ekoizteko egitasmoa. 

Bai. Zuek bidalitako informazio-orrian irakurri nuen. Bertako produktuak ekoitzi eta

kontsumitzea eta horri lotutako gestioen garrantzia.

1.b. Erantzuna ezetz bada: Ondorioztatu ezazu kontzeptu horren esanahia zein izan litekeen,

elikadura-burujabetza terminoak burura dakarzkizun ideietatik abiatuta.

PERUKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK 

Eskualdeko elikagai guztiak aprobetxatu egin behar dira gure gorputza kutsatu gabe; gauza bera gure

ingurumenari dagokionez. 

Bizi garen lekuko elikagaien kontsumoa.



Elikadura-burujabetza: Komunitate batek ekoitzitako jateko produktu guztiak bertakoei bakarrik

dagozkie. Hori dela eta, elikagaion kontsumoari eman behar zaio lehentasuna. 

Pertsonek kontsumitzen dituzten elikagai mota eta aukera hautatzeko askatasuna.

EUSKADIKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK 

Tokian tokiko produktuak kontsumitzea lehentasunez. Nolabaiteko buruaskitasuna.



Elikagai batzuk ezinbestekoak direla eguneroko dietarako.



Eskualde bakoitzak bertan ekoizten eta kontsumitzen diren bertako produktuen gaineko kontrola izan

dezala. 

Munduko bazter bakoitzean ekoizten diren jateko produktuak ezagutu, kontsumitu eta sustatzeari

dagokio. 

Herrialde desberdinetako produktuak ekoitzi eta saltzeko erabili beharreko baliabideen gaineko

ezagutza, bai eta parte hartzen duten alde guztien irabazi ekonomikoen artean dauden aldeen gainekoa.

Elikadura-burujabetza = bitartekariek prozesuan ez esku hartzea.

18



Elikagaiak munduan banatzeko moduarekin du zerikusia, eta elikagaiok bitartekarien bidez saltzeari.

Prozesu horretan Iparrak irabazten du beti. 

Herrialde bakoitza bere burua hornitzeko ahalmena, kudeatzen dituen nekazaritzako elikagaien bidez,

ingurumena kaltetzen ez duten eta aldameneko herrialdeei lehia desleiala egiten ez dien metodoak erabiliz. 

Herri gisa produktuak lortu eta haietatik onura ateratzeko ahalmena.



Bakoitzak egokien irizten dion bidetik bideratzea bere elikadura.

2. X batez markatu zure ustez elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza jarduneko esparru eta eremuak.

ATALAK

Peruko Euskadiko KOPURUA ikastetxeak ikastetxeak GUZTIRA

EHUNEKOA

Politika

2

2

4

%9

Justizia

1

3

4

%9

Demokrazia

0

0

0

%0

Giza eskubideak

2

2

4

%9

Nekazaritza

3

3

6

% 13

Biodibertsitatea

3

2

5

% 11

Ingurumena

2

4

6

% 13

Jasangarritasuna

1

4

5

% 11

Guztiak

4

7

11

% 23

Batere ez

1

0

1

%2

Besterik

1

1

2

%4

ED/EE

0

1

1

%2

19

Elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza jarduneko esparru eta eremuak Politika 8%

Batere ez 2%

Besterik 4%

ED/EE 2% Justizia 8%

Guztiak 23%

Demokrazia 0%

Giza eskubideak 8%

Jasangarritasuna 10% Ingurumena 12%

Biodibertsitatea 10%

Nekazaritza 13%

20

Aurreko balorazioak modu xeheagoan jasotzen dituen koadroa dakarkigu jarraian, ikastetxeena arabera banatuta.

PERU

EUSKADI

I.E. Toribia San Antonia Peru Intxaurrondo Castro Muñagorri Ikasbide Hegoa Martín Zapata GUZTIRA Chirinos Jordán

Politika

1

Justizia

2

1

1

1

1

1

1

Demokrazia

0

0

Giza eskubideak

1

1

2

Nekazaritza

2

1

3

1

Biodibertsitatea

2

1

3

1

Ingurumena

1

1

2

2

Jasangarritasuna

1

1

2

4

1

Guztiak

2

1

1

1

Batere ez

1

1

Besterik

1

1

ERANTZULEAK GUZTIRA

2

6

20

ED/EE GUZTIRA GUZTIRA

11

2

11

20

20

Euskadi GUZTIRA

2

1

3 0

1

1

2

1

1

3

1

2

1

1

4

1

1

4

6

7 0

1 9

0

7

0

12

28

1

0

6

San Viator

9

1

1

7

12

29

3. Gure inguruan (Lambayequen/Euskadin) ekoizten diren eta gaur egun galtzear dauden hamar produktu garrantzitsuenak aipatu.

Peruko irakasleek produktu hauek aipatu zituzten, hurrenkera alfabetikoan: algarroboa, altzifrea, arranoa, berenjena, cun cuna, faiquea, hartz betaurrekoduna, hontza, huanacoa, huerequenquea, indioilar hegalzuria, intxaurrondoa, kaktusa, kinoa, kotoi arrea, lochea, mahatsa, palo verde zuhaitza, pinua, Txileko sagarra, vichayoa eta zapotea. Algarroboa, indioilar hegalzuria eta kinoa dira gehien aipatutako produktuak. Ikastetxearen arabera ez dugu nabarmentzeko moduko berezitasunik aurkitu.

Euskadiko irakasleek, berriz, produktu hauek aipatu zituzten, hurrenkera alfabetikoan: azalorea, antxoak, ardoa, arkumea, arraina, arrautzak, artoa, babarrunak, betiko abeltzaintza eta eratorriak, betiko arrantza, betiko nekazaritza, esnea, fruta, gazta, gaztainak, hegaluzea, letxugak, oilaskoak, pikillo piperrak, sagarra, , tomatea txerria, zainzuriak. Gehien aipatutako produktua antxoa izan zen, tomatea, artoa eta frutarekin batera. Hemen ere, erantzunak berdintsuak izan ziren ikastetxe guztietan ere.

21

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

2. Irakasleentzako prestakuntza bereziaren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta DATU OROKORRAK1 1. Parte-hartzaileen sexua 1. Parte-hartzaileen sexua

ED/EE %25

GIZONEZKOAK %17

EMAKUMEZKOAK %58

Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten irakasleen % 58 emakumeak ziren, eta % 17, gizonak. Galdera-sorta egin dutenen % 25ek ez dute sexua adierazi.

DATU ESPEZIFIKOAK2 1. ANTOLAKUNTZA 1.1. Prestakuntza-jarduerari buruzko informazio orokorra

Batez bestekoa

4.54

1

Ondorengo grafikoetan jasotako emaitzak proiektuan parte hartu duten irakasleen % 65eko laginari dagozkio, ezin izan baitugu Peruko irakasleen asebetetze-mailari buruzko daturik jaso.

2 Gogoan izan behar dugu inkestako galdera gehienei balorazio-eskala hau dagokiela: 5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Zuzen; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE

22

1.1. Prestakuntza-jarduerari buruzko informazio orokorra 1.1. Informazio orokorra %54 %46

Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 100ek modu positiboan baloratu dute jardueran jasotako informazio orokorra. %0

%0

%0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

1.2. Jardueraren iraupena 1.2. Jardueraren iraupena %100

Era berean, % 100i zuzena iruditu zaie prestakuntza-jarduera.

%0

LABURRA

EGOKIA

%0

%0

LUZEEGIA

ED/EE

2. HEZITZAILEA

Batez bestekoa

2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia

4.54

4.62

2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila 2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila

%62

%31

%8 %0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

%0

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Jarduera gidatzen duen hezitzailearen ezagutza-mailari dagokionez, irakasleen % 92ek balorazio ona eman diote, eta % 8k “egokia� zela esan dute.

23

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia 2.2. Erabilitako metodologia %69

%23

%8 %0

%0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Aurreko kasuan bezalaxe, irakasleen % 92ek ondo baloratu dute erabilitako metodologia, eta % 8entzat “egokia” izan da.

3. PRESTAKUNTZA-JARDUERA

Batez bestekoa

3.1. Prestakuntzajarduera interesgarria iruditu zait

3.2. Prestakuntza-jarduerak zer pentsatua eman dit

3.3. Prestakuntza-jarduera erabilgarria iruditu zait

4.38

4.46

3.69

3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait 3.1. Prestakuntza-jarduerarekiko interesa %46

%46

Irakasleen %92entzat jarduera interesgarria izan da. %8k balorazio “zuzena” eman dute atal honetan. %8 %0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

%0

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

24

3.2. Prestakuntza-jarduerak aukera eman ditu Hegoaldeko kontsumo arduratsuari buruz gogoeta egiteko

3.2. Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuari buruz gogoeta egiteko %54 aukera %46

%0

%0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

EGOKI

Atal honetan, prestakuntza-jarduerak Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuari buruz gogoeta egiteko aukera eman diela esan dute % 100ek.

%0

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

3.3. Prestakuntza-jarduera erabilgarria iruditu zait 3.3. Prestakuntza-jarduerak egiteko gaitasuna

Azkenik, inkestatutakoen %61ek ondo edo oso ondo baloratu dute prestakuntza honek heziketarako duen erabilgarritasuna, eta %31entzat “zuzena” izan da.%8ren iritziz, berriz, materiala “erdipurdikoa” izan da.

%46

%31

%15 %8 %0

GAIZKI

%0

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

25

4. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA 4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila

4.2. Asebetetze-maila orokorra

4.23

4.31

Batez bestekoa

4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila

4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila %46 %38

%15

%0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

%0

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Irakasleen % 84ren iritziz bete egin dira prestakuntza-jardueraren helburuak, baina % 15entzat “erdipurdi” bete dira.

4.2. Asebetetze-maila orokorra

4.2. Asebetetze-maila orokorra %46 %38

%15

%0

%0

GAIZKI

ERDIPURDI

%0

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Azkenik, inkesta osatu dutenen % 84ek erantzun dute “pozik” edo “oso pozik” zeudela prestakuntzajarduerarekin, eta beste % 15entzat, berriz, “egokia” izan da prestakuntza.

26

GALDERA IREKIAK Irakasleek prestakuntza-jarduerari buruz egindako balorazioak jasotzen dituen galdera-sortan bi galdera ireki zeuden areago sakondu nahiko lituzketen jasangarritasunari lotutako alderdiei buruz.

Horrez gain, komentario eta proposamenak egiteko aukera ere ematen zen galdera-sorta horretan.

Hona hemen galdera-sortan egindako galderak: 5. Jasangarritasunerako hezkuntzako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?

6. Bestelako komentario edo proposamenik: Nolanahi ere, oraingo honetan, galdera-sorta osatu zutenetatik inork ez zituen galdera irekiak erantzun.

27

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

3. Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra DATU OROKORRAK3 1. Jasotako erantzun kopurua 23 pertsonak osatutako galdera-sortetako datuak ebaluatu ditugu. Datuok honela banatuta zeuden: Peruko ikastetxeak

Euskadiko ikastetxeak

Ikasle kop.

Ikasle kop.

I.E. Antonia Zapata Jordán

8

San Viator

7

Toribia Castro Chirinos

2

Ikasbide

1

San Martín

5

GUZTIRA

8

GUZTIRA

15

Hala, hauxe izan da galdera-sorten banaketa jatorriaren arabera:

Galdera-sorten ehunekoa

Peruko ikastetxeak

% 65

Euskadiko ikastetxeak

% 35

Galdesorten ehunekoa

Peru %65

Euskadi %35

3

Gogoan izan behar dugu inkestako galderei balorazio-eskala hau dagokiela: 5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Zuzen; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE

28

2. Parte-hartzaileen sexua Peruko ikastetxeak

Gizon kop.

Emakume kop.

ED/EE

GUZTIRA

Antonia Zapata Jordán

3

3

2

8

Toribia Castro Chirinos

1

1

---

2

1

---

---

1

5

4

2

11

San Martín GUZTIRA

Gizon kop.

Emakume kop.

ED/EE

GUZTIRA

San Viator ikastetxea

3

3

1

7

Ikasbide

---

---

1

1

3

3

2

8

Euskadiko ikastetxeak

GUZTIRA

Parte-hartzaileen sexua. EUSKADI

ED/EE %25

Gizonezkoak %37

Grafikoan ikusten denez, Euskadin osatutako galdera-sorten % 38 emakumeek osatu zituzten, eta gainerako % 37 gizonek.

Atal

hau

erantzun

ez

dutenen

ehunekoa:

% 25.

Emakumezkoak %38

Parte-hartzaileen sexua. PERÚ

ED/EE %40

Gizonezkoak %33

Perun, galdera-sorten % 40 emakumeek erantzun zituzten, eta % 33 gizonek.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 40.

Emakumezkoak %27

Hurrengo koadroan galdera-sorta erantzun zuten pertsonen ehuneko osoak jasotzen dira, sexuaren arabera banatuta:

GUZTIRA

ED/EE %8 Gizonezkoak %32 Emakumezkoak %60

29

GALDEREN AURKIBIDEA 1. Jardueraren balorazio orokorra 1.1. Prestakuntza-jardueraren helburuak bete direla iruditzen zait, eta ikasleek ikasi dutela elikadura-burujabetza zer den.

1.2. Jardueraren iraupena egokia izan da.

2. Hezitzailea 2.1. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza sakona da.

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia egokia izan da. a) Gaien aurkezpena b) Tailerrak c) Txangoak d) Skype bidezko hartu-emana

3. Prestakuntza-jarduera 3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait.

3.2. Prestakuntza-jarduerak Peruko eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko aukera eman dit.

3.3. Behar besteko gaitasuna daukat proiektuari lotutako prestakuntza-jarduerak egiteko.

4. Jarduerako gaiarekiko interesa 4.1. Egindako jardueren bidez areagotu egin da elikadura-burujabetzari buruz dudan interesa.

4.2. Aurrerantzean gai hau nire irakaskuntzan zeharka txertatzen saiatuko naiz.

4.3. Hori egiteko behar beste informazio dudala uste dut.

5. Ikastetxearen babesa 5.1. Ikastetxearen babesa sentitzen dut proiektu honetan parte hartzeari dagokionez.

5.2. Nire lankide batzuek interesa daukate gai honetan.

6. Ikasleak 6.1. Tailerretan parte hartu duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien artean dauden parekotasun eta desberdintasunei buruz ikasi dutela iruditzen zait.

6.2. Ikasleek elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak barneratu dituztela iruditzen zait.

6.3. Ikasitako horrekin ikasleen jarrera aldatu egin dela iruditzen zait.

7. Esan ezazu jarduerak zenbateraino asebete zaituen 8. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?

9. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?

10. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?

11. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?

12. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?

30

ERANTZUNEN LABURPENA 1. Jardueraren balorazio orokorra Helburuen betetzemaila

Batez bestekoa

Jardueraren iraupena

3.59

3.82

1.1. Prestakuntza-jardueraren helburuak bete direla iruditzen zait, eta ikasleek ikasi dutela elikadura-burujabetza zer den.

1.1. Helburuen betetze-maila

Ehunekoa

%48

%30

%9

%9 %4

%0 OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Kasu honetan, irakasleen % 57ren iritziz jarduerak bete ditu finkatutako helburuak, eta % 30rentzat betetzemaila hori “erdipurdikoa” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute atal honetan.

1.2. Jardueraren iraupena egokia izan da.

1.2. Jardueraren iraupena

Ehunekoa

%52

%30

%13 %4 %0

%0

OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Bestalde, irakasleen % 65entzat egokia izan da jardueraren iraupena, baina % 30entzat “erdipurdikoa”. Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.

31

2. Hezitzailea

Batez bestekoa

Hezitzailearen ezagutza

Metodologia

Gaien aurkezpena

Tailerrak

Txangoak

Skype bidezko hartu-emana

4.21

3.58

3.82

3.86

4.29

2.83

2.1. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza sakona da.

2.1. Hezitzaileak gaiari buruz dakiena

Kasu honetan, irakasleen % 82 balorazio ona

%65

eman dute hezitzaileen ezagutzari buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 17.

%0

%0

%0

OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

%17

%17

OSO ONDO

ED/EE

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia egokia izan da.

2.2. Metodologia %30

Bestalde, irakasleen % 43entzat egokia izan da

%30

erabilitako

metodologia,

baina

% 30entzat

“erdipurdikoa”. %17 %13

Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.

%9

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 17.

%0 OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

a) Gaien aurkezpena 2.2.a. Gaien azalpena

Gaiak azaltzeko moduari dagokionez, inkesta osatu dutenen % 65ei egokia edo oso egokia iruditu zaie, eta

%52

% 30i,berriz, “erdipurdikoa”. %30

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4. %13 %4

%0

%0

OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

32

b) Tailerrak 2.2.b. Tailerrak

Kasu honetan, irakasleen % 65ek ondo baloratu

%48

dituzte egindako tailerrak, eta % 22en iritziz “erdipurdikoa” izan da alderdi hau. %22

Inkesta osatu dutenen % 4ek, aldiz, balorazio

%17 %9 %4 %0 OSO GAIZKI

“txarra” eman dute alderdi honetan.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

c) Txangoak 2.2.c. Txangoak %61

Bestalde, irakasleen % 96ek balorazio ona eman dute

%35

egindako

txangoei

buruz,

eta

inkestatutakoen % 4ek, aldiz, “txarra”.

%0 OSO GAIZKI

%4 GAIZKI

%0 ERDIPURDI

%0 ONDO

OSO ONDO

ED/EE

d) Skype bidezko hartu-emana 2.2.d. Skype bidezko hartu-emana %26

%26 %22

Skype bidezko bideo-konferentziari dagokionez, inkesta osatu zutenen % 39k balorazio positiboa eman zuten,

%13

eta beste horrenbestek negatiboa.

%13

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 22. %0 OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

33

3. Prestakuntza-jarduera Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait

Prestakuntza-jarduerak zer pentsatua eman dit elikadura-burujabetzari buruz

Proiektuko jarduerak egiteko prestakuntza egokia eman dit

4.39

3.65

3.52

Batez bestekoa

3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait.

3.1. Prestakuntza-jardueraren interesa

%48

Kasu honetan, irakasleen %91ren iritziz jarduerak

%43

interesgarria edo oso interesgarria izan da, eta %9rentzat “erdipurdikoa”.

%9 %0

%0

OSO GAIZKI

GAIZKI

%0 ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

3.2. Prestakuntza-jarduerak Peruko eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko aukera eman dit.

3.2. Elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko aukera eman dit

Bestalde,

inkestatutakoen

% 65en

iritziz

prestakuntza-jarduerak aukera eman die Peruko

%39

eta %26

Euskadiko

elikadura-burujabetzari

buruz

gogoeta egiteko, eta % 9k berriz “erdipurdi”

%26

baloratu dute alderdi hori. %9

Inkesta osatu dutenen % 26ek, aldiz, balorazio

%0 OSO GA I ZK I

“txarra” eman dute alderdi honetan.

%0 GA I ZK I

E RDI P URDI

ONDO

OSO ONDO

E D/ E E

3.3. Behar besteko prestakuntza daukat proiektuari lotutako prestakuntza-jarduerak egiteko

3.3. Behar besteko prestakuntza jarduerak egiteko

Irakasleen

%61

% 39ek

esan

dute

behar

besteko prestakuntza zeukatela proiektuko prestakuntza-jarduerak %26

iritziz

%0

%0 GAIZKI

zen

%0 ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

% 9en

prestakuntza

hori.

%13

OSO GAIZKI

“erdipurdikoa”

egiteko.

ED/EE

34

4. Jarduerako gaiarekiko interesa Elikaduraburujabetzarekiko interes handiagoa

Gaia irakaskuntzan sartzeko asmoa

Behar besteko informazioa

3.96

3.83

3.30

Batez bestekoa

4.1. Egindako jardueren bidez areagotu egin da elikadura-burujabetzari buruz dudan interesa 4.1. Jarduerek elikadura-burujabetzarekiko interesa areagotu dute %35

%35

Kasu honetan, irakasleen % 66ren iritziz jarduerak

%30

areagotu egin du elikadura-burujabetzari buruz zuten interesa, eta % 35rentzat “erdipurdikoa” izan da alderdi hori. %0

%0

OSO GAIZKI

GAIZKI

%0 ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

4.2. Aurrerantzean gai hau nire irakaskuntzan zeharka txertatzen saiatuko naiz.

4.2. Gaia irakaskuntzan txertatzea %43

Inkesta erantzun dutenen % 56ek esan dute gai

%30 %26

hau irakaskuntzan lantzeko asmoa dutela, eta % 43k “erdipurdi” baloratu dute alderdi hori.

%0

%0

OSO GAIZKI

GAIZKI

%0 ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

4.3. Hori egiteko behar beste informazio dudala uste dut.

4.3. Behar beste informazio edukitzea Irakasleen

%70

% 26ek

esan

dute

behar

besteko

informazioa zeukatela proiektuko jarduerak egiteko. %70en iritziz “erdipurdikoa” zen informazio hori.

Inkesta osatu dutenen % 4k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.

%17 %0 OSO GAIZKI

%9

%4 GAIZKI

%0 ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

35

5. Ikastetxearen babesa Ikastetxearen babesa

Lankideak interesatuta

3.61

2.91

Batez bestekoa

5.1. Ikastetxearen babesa sentitzen dut proiektu honetan parte hartzeari dagokionez.

5.1. Ikastetxearen babesa jasotzearen pertzepzioa %43

%26 %17 %9 %4 %0 OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Kasu honetan, irakasleen % 60ek diote ikastetxearen babesa jaso dutela proiektuan parte hartzeko, baina % 26en arabera “erdipurdikoa” izan da alderdi hori.

Inkesta osatu dutenen % 13k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

5.2. Nire lankide batzuek interesa daukate gai honetan

5.2. Gainerako lankideen interesa/inplikazioa

%39

%22 %17 %13

OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

%4

%4

OSO ONDO

ED/ EE

Bestalde, irakasleen % 43en iritziz, beren lankide batzuek interesa daukate gai honetan, eta % 13ek, “erdipurdi” baloratu dute alderdi hori.

Inkesta osatu dutenen % 39k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.

36

6. Ikasleak Iparraren eta Hegoaren arteko parekotasun eta desberdintasunak ikasi dituzte ikasleek

Elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak bereganatu dituzte ikasleek

Ikasleen jarrerak aldatu egin dira

3.33

3.61

3.17

Batez bestekoa

6.1. Tailerretan parte hartu duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien artean dauden parekotasun eta desberdintasunei buruz ikasi dutela iruditzen zait.

Irakasleen %47en ustez, tailerretan parte hartu

6.1. Iparraldeko eta Hegoaldeko herriei buruzko nozioak ikasi dituzte ikasleek

duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien

%43

arteko parekotasun eta desberdintasunak ikasi dituzte. Irakasleen %22ek “erdipurdi” baloratu

%22

dute alderdi hau.

%22

Inkesta osatu dutenen % 22ek, aldiz, balorazio %9 %4 %0

“txarra” eman dute alderdi honetan.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: 9%

OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

6.2. Ikasleek elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak barneratu dituztela iruditzen zait.

6.2. Elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak bereganatu dituzte ikasleek

Bestalde,

irakasleen

% 61en

ustez,

ikasleek

elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak

%35

eskuratu dituzte. % 17ek “erdipurdi” baloratu dute %26 %17

alderdi hau.

%17

Inkesta osatu dutenen % 21ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.

%4 %0 OSO GAIZKI

GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

6.3. Ikasitako horrekin ikasleen jarrera aldatu egin dela iruditzen zait.

6.3. Ikasleen jarrera-aldaketari buruzko irakasleen pertzepzioa Azkenik, irakasleen % 35en iritziz, ikasleen jarrera

%39

aldatu egin da elikadura-burujabetza dela eta. %26

%17ek “erdipurdi” baloratu dute alderdi hau.

%26

Inkesta osatu dutenen % 26ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.

%9 %0 OSO GAIZKI

%0 GAIZKI

ERDIPURDI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

37

7. Esan ezazu jarduerak zenbateraino asebete zaituen, oro har (1etik 10era).

Asebetetze-maila orokorra

Batez bestekoa

7.14

8. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?

8.1. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?

ED/EE %4

EZ %0 BAI %96

Grafikoan ikusten denez, inkesta erantzun dutenen % 96en iritziz, era honetako tailer gehiago egin beharko lirateke beren herrian.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.

9. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?

9.1. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?

ED / EE %0

EZ %0

BAI %10 0

Kasu honetan, inkesta osatu duten irakasleen % 100ek uste dute tailer horiek beste herri eta eskualde batzuetan ere egin beharko liratekeela.

38

10. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?

SAN VIATOR



ED/EE (8 erantzun)

IKASBIDE



ED/EE



Lambayequeko elikagaiak zein diren



Elikadura-burujabetza gaian sakontzea (3 erantzun)



ED/EE (3 erantzun)



ED/EE (2 erantzun)



ED/EE (5 erantzun)

ANTONIA ZAPATA JORDÁN TORIBIA CASTRO CHIRINOS SAN MARTÍN

11. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna? 

Txangoa



ED/EE (6 erantzun)



Gaia



Peruren eta Euskadiren arteko Skype bidezko hartu-eman kulturala (2 erantzun)

ANTONIA ZAPATA



Txangoa

JORDÁN



Inguruko baliabideak erabiltzea bultzatu duela (2 erantzun)



ED/EE (3 erantzun)

TORIBIA CASTRO



Ikasleekin egindako paseoa

CHIRINOS



ED/EE (erantzun 1)

SAN MARTÍN



ED/EE (5 erantzun)

SAN VIATOR IKASBIDE

12. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna? 

Tailerrak dinamikoak izan dira eta ikasleek askotan ez zekiten zer egin behar zen. Gainera,

tailer batetik bestera igarotako denbora-tartearen ondorioz eta zenbait ikasleren hezkuntza-premia

SAN VIATOR

IKASBIDE ANTONIA ZAPATA JORDÁN TORIBIA CASTRO CHIRINOS SAN MARTÍN

berezien ondorioz, batzuetan ez zituzten lehenago egindako jarduerak gogoratzen. 

Ordutegiak direla eta, bideo-konferentzia ez egin izana



ED/EE (5 erantzun)



Taldearen jarrera



Proiektua nik bakarrik bultzatu izana



ED/EE (8 erantzun)



ED/EE (2 erantzun)



ED/EE (5 erantzun)

39

15

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN (EPSA)

IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA

1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI BURUZKO GALDERA-SORTA 2. AURKEZPEN TAILERRAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO GALDERA-SORTA 3. BIDEO-KONFERENTZIA BIDEZ EGINDAKO TAILERRAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO GALDERASORTA 4. JARDUERA GUZTIEI BURUZKO GALDERA-SORTA OROKORRA

41

42

IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK4 1. Jasotako erantzun kopurua Peruko ikasleek osatutako 51 galdera-sortatako eta Euskadiko ikasleek osatutako 67 galdera-sortatako datuak ebaluatu ditugu. 118 galdera-sorta, guztira.

GUZTIRA

Galdutakoak %0

Peru %43

Euskadi %57

2. Parte-hartzaileen sexua Gizon kop.

Emakume kop.

GUZTIRA

San Martín

11

10

21

Antonia Zapata Jordán

0

20

20

Toribia Castro Chirinos

6

4

10

17

34

51

Peruko ikastetxeak

GUZTIRA

Gizon kop.

Emakume kop.

GUZTIRA

Ikasbide

---

---

53

San Viator

---

---

14

---

---

67

Euskadiko ikastetxeak5

GUZTIRA

4

Txosten honetan Peruko hiru ikastetxetako eta Euskadiko bi ikastetxetako (Ikasbide eta San Viator) emaitzak jaso ditugu bakarrik, ezin izan baitugu Euskadiko beste bi ikastetxeetako galdera-sortak jaso.

5

Euskadiko bi ikastetxeetako emaitzak ezin izan ditugu sexuen arabera bereizi. Hori dela eta, datu orokorrak eman ditugu zuzenean.

43

GALDEREN AURKIBIDEA

1. Marraztu eta koloreztatu itzazu Lambayequen/Euskadin ekoizten diren eta gure elikadurarako garrantzitsuak diren bost produktu nagusiak.

2. Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten ditugun elikagaiak?

3. Elikagaiak ekoizteko moduak eraginik al du gure osasunean? Eta ingurumenean? Zergatik?

ERANTZUNEN LABURPENA 1. Marraztu eta koloreztatu itzazu Lambayequen/Euskadin ekoizten diren eta gure elikadurarako garrantzitsuak diren bost produktu nagusiak Hauek dira euskal ikasleek aipatutako produktu nagusiak, gehien aipatutakoekin hasi eta gutxien aipatutakoenetara: esnea, gazta, okela, arraina, txakolina, tomatea, piperra, babarrunak/dilistak, arrautzak, ardoa, patata, txistorra/txorizoa, letxuga, ogia, urdaiazpikoa, azenarioa, fruta (orokorrean), arroza, jogurtak eta eztia.

Peruko ikasleek aipatutako produktuak, hurrenkera berari jarraiki: arroza, patata, azukre-kanabera, azenarioa, artoa, camotea, tomatea, letxuga, limoia, juka, tipula, kotoia, baratxuria, algarrobina, erremolatxa, sagarra, ilarrak, sandia, mangoa, mahatsa, zerba, apioa, dilistak, caigua, martorria, mertxika, oloa, lochea, palta, udarea, platanoak eta garia.

Peruko ikasleek landare-produktu gehiago (frutak eta beste) aipatzen dituztela ikusi dugu. Euskal ikasleen artean, berriz, produktu landuak agertzen dira: gazta, jogurta, txorizoa eta txakolina, esaterako.

Hona hemen, ikasleek osatutako galdera-sorten hiru adibide.

44

45

46

47

2. Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten ditugun elikagaiak?

a) Ondorengo taulan ikastetxe bakoitzeko ikasleek emandako erantzunen laburpena jaso dugu, datuak genituen kasuetan.

PERUKO IKASTETXEAK

EUSKADIKO IKASTETXEAK

San Martín

Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro Chirinos

GUZTIRA

Baldintza onak

8

16

9

33

Baldintza txarrak

2

4

1

7

ED/EE

Baldintza onak Baldintza txarrak ED/EE

11

11

Ikasbide

San Viator

GUZTIRA

Baldintza onak

40

6

46

Baldintza txarrak

1

4

5

ED/EE

7

Peruko ikastetxeak

Euskadiko ikastetxeak

GUZTIRA

EHUNEKOAK GUZTIRA

33

46

79

% 72

7

5

12

% 11

11

7

18

% 17

7

Zein baldintzatan ekoizten dira norm alean jaten ditugun elikagaiak?

ED/EE %17

B aldintza txarrak %11

B aldintza o nak %72

48

b) Hemen berriz, ikastetxe desberdinetako ikasleek hitzez hitz emandako erantzun batzuk jaso ditugu: SAN MARTÍN 

Jan ditzakegun elikagaiak baldintza onetan daude, nekazarien zainketari esker (3 erantzun).



Zenbait kasutan, ur kutsatuarekin ureztatzen dituzte elikagaiok. Beste batzuetan, ur garbiarekin eta

horiek egokiak dira jateko. Garrantzitsua da elikagaiak garbitzea jan aurretik. 

Molde asko daude; patata, adibidez, lur azpian hazten da, esnea eta esnekiak enpresetan ekoizten dira

eta beste batzuek nekazaritzako lan nekezaren emaitza dira.  ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Normalean jaten ditugun elikagaiak baldintza onetan ekoizten dira, ur geza naturala erabiltzen baitute

horretarako. 

Baldintza onetan (5 erantzun).



Normalean jaten ditugun elikagaiak baldintza onetan ekoizten direla uste dut, saldu aurretik hainbat

garbiketa-prozesu aplikatzen zaizkie eta. 

Onak direla uste dut, baina garbitu egin behar ditugu eta behar beste jan.



Batzuk onak dira egoera onean daudelako, beta beste batzuk txarrak, ur kutsatuekin ureztatzen

dituztelako.

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Bai (3 erantzun).



Elikagaiak ur garbiarekin garbitu behar dira (5 erantzun).



Ez, ur kutsatua botatzen dietelako.

IKASBIDE 

Baldintza onetan (34 erantzun), baldintza on eta higienikoetan (3 erantzun), baldintza natural eta

onetan (3 erantzun). 

Baldintza kimikoetan, asko ekoitzi beharra dagoelako.

SAN VIATOR 

Baldintza onetan (5 erantzun).



Batzuetan ondo eta beste batzuetan ez.



Batzuei ongarriak jartzen dizkiete eta beste batzuei ez (4 erantzun).



Elikagai batzuk baratzean hazten dira eta ez dute koloregai edo pestizidarik (2 erantzun).

49

3. Elikagaiak ekoizteko moduak eraginik al du gure osasunean? Eta ingurumenean? Zergatik? a) Ondorengo taulan ikastetxe bakoitzeko ikasleek emandako erantzunen laburpena jaso dugu, datuak genituen kasuetan PERUKO IKASTETXEAK

EUSKADIKO IKASTETXEAK

San Martín

Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro Chirinos

GUZTIRA

BAI

18

20

10

48

EZ

3

0

0

3

EZ

ED/EE

0

0

0

0

ED/EE

Ikasbide

San Viator

GUZTIRA

31

8

39

5

4

9

6

1

7

BAI

Peruko ikastetxeak

Euskadiko ikastetxeak

GUZTIRA

EHUNEKOAK GUZTIRA

48

39

87

% 82

EZ

3

9

12

% 11

ED/EE

0

7

7

%7

BAI

OSUNAREN ETA INGURUMENAREN GAINEKO ERAGINA

EZ %11

ED/EE %7 BAI %82

b) Hemen berriz, ikastetxe desberdinetako ikasleek hitzez hitz emandako erantzun batzuk jaso ditugu: SAN MARTÍN 

Kontsumitzen ditugun elikagaik eragin handia dute gure osasunean, gure hazkunde eta nutrizioan

bereziki. Eragina dute ingurumenean, beste leku batzuetara garraiatu behar direla eta. 

Bai, eragina dute osasunean, elikagai horiei esker sendo eta osasuntsu hazi gaitezkeelako (3 erantzun).



Haziak ondo landatuz eta landatzen jakinez. Batzuek azukre-kanabera erretzen dute azukrea ekoizteko,

eta keak ozono-geruza kaltetzen du. 

Bai, eraldatu eta zuzenean jaten dugulako (2 erantzun).



Ez, hori ekoizten duten espezialista batzuk daudelako eta gure osasuna kaltetzen du horrek. Ez du

eraginik ingurumenean.

50

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Bai, aerosolak erabili eta gure osasuna eta ingurumena kaltetzen dutelako (4 erantzun).



Elikagaiak ekoizteko moduak eragina dauka gure osasunean, batzuetan intsektizidak erabiltzen direlako

eta horrek gaixotasunak eragin ditzake. Ingurumenean ere eragina du, intsektizidek eguratsa eta airea kaltetzen dutelako. 

Elikagaiak ekoizteko moduak eragina du gure osasunean, elikagaiok zikin egonez gero, gaixotasunak

kutsatzen dituztelako. Ingurumena ere kaltetzen du, haiek industrializatzeko modua kaltegarria baita airerako, azukre-kanabera eta lurra erretzearen edota landareak hazteko hormonak landatzearen ondorioz. 

Bai, ondo ekoizten badira, landaredi hobea, elikagai osasungarriak, osasun ona eta bizimodu normala

izango baitugu. 

Eragina dute, bai, elikagaiak eta ingurumena kutsatuta daudelako, erretzearen eta zaborra botatzearen

ondorioz (3 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Bai (3 erantzun).



Elikagaiak garbitzen ez badira gaixotu egin gaitezke (4 erantzun).

IKASBIDE 

Bai, eragina dauka gure osasunean (4 erantzun, gaizki janez gero, ez garelako ondo elikatzen eta ez

dugulako indarrik, beraz. 

Osasunean ez, ingurumenean bai, gai kimikoengatik, ez delako gauza bera arrain batzuk harrapatzea

eta espezie bat neurriz kanpo ustiatzea. 

Bai, osasunean eta ingurumenean (12 erantzun), ez delako ona pestizidak erabiltzea, arrain asko

harrapatuz gero agortu egingo direlako, berotegi-efektuaren ondorioz Lurra gehiago berotzen delako. 

Bai, bietan, animaliak hiltzen baditugu, agortuz joango direlako.



Osasunean bai, ingurumenean ez (3 erantzun).



Osasunean bai, ingurumenean ez, azkenean dena deskonposatzen baita (2 erantzun).



Ingurumenean bai, kutsaduraren ondorioz (7 erantzun).



Osasunean ez, ingurumenean ez dakit (3 erantzun).



Ez osasunean, ezta ingurumenean ere (2 erantzun).

SAN VIATOR 

Bai, osasunean eta ingurumenean (7 erantzun), gai kimiko kaltegarriak botatzen direlako.



Bai osasunean, baina ingurumenean ez. Askoz osasungarriagoak dira ongarririk ez duten elikagaiak, ez

dutelako ingurumena kaltetzen (3 erantzun). 

Ez osasunean ezta ingurumenean ere (3 erantzun).



Jaten duguna ondo badago ez du eraginik gure osasunean (2 erantzun).

51

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

2. Aurkezpen-tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK 1. Parte-hartzaileen sexua

ED/EE %0 Emakumezkoak %48

Gizonezkoak %52

Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 48 emakumeak ziren, eta % 52, gizonak.

DATU ESPEZIFIKOAK 1. ANTOLAKUNTZA 1.1. Jardueraren iraupena

Batez bestekoa

1.87

52

1.1. Jardueraren iraupena 1.1. Jardueraren iraupena %80

%16 %3

LABURRA

EGOKIA

%0

LUZEEGIA

ED/EE

Galdera-sorta osatu duten ikasleen % 83ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta erantzun dutenen % 3entzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 16entzat laburregia.

2. PRESTAKUNTZA-JARDUERA

2.1. Gustatu egin zait jarduera

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

3.64

3.64

Batez bestekoa

2.1. Egindako jarduera gustatu egin zait

2.1. Jarduera gustatu egin zait

%49

%20 %16 %11 %3

GAIZKI

%0

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Ikasleen % 65ei gustatu egin zaie egindako jarduera, eta % 20entzat, berriz, “egokia” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 14ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

53

2.2. Egindako jarduera interesgarria iruditu zait 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait %31 %26 %25

%16

%2 %0

GAIZKI

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Kasu honetan, ikasleen % 57entzat interesgarria izan da jarduera, % 25entzat, berriz, “egokia”.

Inkesta osatu dutenen % 18ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

3. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA 3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

Batez bestekoa

3.92

3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin 3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

%49

%26 %18 %3

%3

GAIZKI

ERDIPURDI

%0 EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Ikasleen % 75ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 18ek, berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.

Inkesta osatu dutenen % 6ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honetan.

54

GALDERA IREKIAK Ikasleek prestakuntza-jardueraren gainean egindako balorazioa jasotzen duen asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan galdera ireki bat agertzen da, nahi dituzten komentario eta proposamenak egin ditzaten. Hona hemen jasotako zenbait proposamen eta iradokizun, hitzez hitz:  Dibertigarriago egitea (2 erantzun).  Jarduera interesgarria izan da beste pertsona batzuekin hartu-emana izateko.  Ez dadila hainbeste idatzi.  Pentsatzeko ariketa gehiago.  Sakonago aztertzea gaia.  Oso lan ona eta jarduera egokia.  Jarduera laburra iruditu zait.  Finkatutako denborarekin ez dago lanak egiteko astirik.  Entzun nahi ez dutenek ez dezatela molestatu.  Ezer ez (9 erantzun).

55

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

3. Bideo-konferentzia bidez egindako tailerraren asebetetze-mailari buruzko galderasorta Ikastetxeetako ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin komunikatu ziren, adostutako ordutegi eta egunetan, bikote hauei jarraiki: J.A. Muñagorri – Toribia Castro Chirinos Intxaurrondo Hegoa – Antonia Zapata Jordán Ikasbide – San Martín Ordutegi-arazoak zirela eta, San Viatorreko ikasleek ezin izan zuten bideo-konferentziarik egin, baina bideoz grabatutako mezu bat bidali zieten Antonia Zapata Jordán eskolako ikasleei eta haiek ere modu berean erantzun zuten. Bi komunikazioak blogean jarri zituzten gero.

DATU OROKORRAK6 1. Parte-hartzaileen sexua

1. Parte-hartzaileen sexua

Emakumezkoak %46

ED/EE %1

Gizonezkoak %53

Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 46 emakumeak ziren, eta % 53, gizonak. Erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.

6

Peruko ikasleek ez zuten asebetetze-mailari buruzko galdera-sortarik osatu jarduera egin eta gero. Hori dela eta, euskal ikastetxeetatik ateratako emaitzak orokortu egin ditugu txosten honetan. Ondoren, hilabete batzuk geroago osatutako azken galdera-sortan oinarritutako txostenean jarduera bakoitzaren azterketa xeheagoa egiten da ikastetxez ikastetxe, eta bideo-konferentziari buruzko asebetetze-maila jasotzen da bertan.

56

DATU ESPEZIFIKOAK 1. ANTOLAKUNTZA 1.1. Jardueraren iraupena

Batez bestekoa

1.75

1.1. Jardueraren iraupena 1.1. Jardueraren iraupena %67

28%

%4

LABURRA

EGOKIA

LUZEEGIA

%1

%2

ED/ EE

ED/ EE

Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 67ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta erantzun dutenen % 4rentzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 28rentzat laburregia.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.

2. PRESTAKUNTZA-JARDUERA

Batez bestekoa

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

4.05

4.11

57

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit 2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit %44

%33

%16

%5 %1

GA IZKI

%1

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Ikasleen % 77ei gustatu egin zaizkie egindako jarduerak, eta % 16rentzat, berriz, “egokiak” izan dira.

Inkesta osatu dutenen % 6ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

%39

%38

%17

%4 %1

GAIZKI

%1

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Kasu honetan, ikasleen % 77entzat interesgarria izan da jarduera, % 17entzat, berriz, “egokia”.

Inkesta osatu dutenen % 5ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.

58

3. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA

3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

Batez bestekoa

4.16

3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

3.1 Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

%41

%38

%17

%0 GAIZKI

%3 ERDIPURDI

%1 EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/ EE

Ikasleen % 79ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 17ek, berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.

Inkesta osatu dutenen % 3ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.

59

GALDERA IREKIAK Asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan ikasleek bideo-konferentzia tailerrari buruz egindako galdera irekian idatzitako balorazioak jaso dira. Galdera irekiak proposamenak eta iradokizunak jasotzeko aukera ematen du. Hona hemen ikasleek idatzitako komentarioak: 4. Bestelako komentario edo proposamenik  Kamera aurrean denbora osoan neska berak egon beharrean, neska horiek txandakatzen joatea nahiko nuke (8 erantzun).  Ea berriro egiten dugun.  Gure artean posta bidez edo posta elektronikoz komunikatzea (3 erantzun).  Gure artean posta bidez edo aritzea, Peruri buruz informazio gehiago jasotzeko.  Asko gustatu zait, kamara erabiliz Peruko jendearekin elikadura-burujabetzari buruz hitz egiteko eta gauza dibertigarriak egiteko aukera izan baitugu.  Oso ondo pasatu dut (2 erantzun).  Polikiago hitz egin behar da, komunikazioa hobetzeko.  Ondo egon da, gutaz gain, haiek ere beste herrialde bat ezagutzeko aukera izan dutelako.

Gehiagotan egin behar dugu hau, baina ondo jokatzen dakien jendearekin bakarrik. Eskerrik asko jardueragatik.  Gustatuko litzaidake haien aurrean egon eta eskua ematean, haiekin ondo pasatzea, gutunak trukatzea. Oso ondo pasatu dute.  Pareak garenez, elkarri gutunak bidaltzea nahiko nuke. Blog hau asko gustatu zait, baita lan hau egitea ere.  Asko gustatu zait Peruko neskekin hitz egitea.  Oso gustura egon naiz berriketan (3 erantzun).  Dena oso ondo. Interesgarria iruditu zait.

60

IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

4. Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

DATU OROKORRAK 1. Jasotako erantzun kopurua 220 pertsonak osatutako galdera-sortetako datuak ebaluatu ditugu. Datuok honela banatuta zeuden: Peruko ikastetxeak

Ikasle kop.

Euskadiko ikastetxeak

Antonia Zapata Jordán

59

Muñagorri

5

Toribia Castro Chirinos

3

San Viator

35

San Martín

41

Ikasbide

45

GUZTIRA

103

Intxaurrondo Hegoa

32

GUZTIRA

Ikasle kop.

117

Galdera-sorten banaketa hau izan da, jatorriaren arabera:

Galdera-sorten ehunekoa

Peruko ikastetxeak

% 53,18

Euskadiko ikastetxeak

% 46,82

Galderasorten ehunekoa

Peru %47

Euskadi %53

61

2. Parte-hartzaileen sexua Peruko ikastetxeak

Gizon kop.

Emakum e kop.

ED/EE

GUZTIR A

Antonia Zapata Jordán

1

53

5

59

Toribia Castro Chirinos

2

1

---

3

San Martín

3

9

29

41

6

63

34

103

GUZTIRA

Gizon kop.

Emakum e kop.

ED/EE

GUZTIR A

Muñagorri

---

5

---

5

San Viator

21

11

3

35

Ikasbide

28

17

---

45

12

19

1

32

61

52

4

117

Euskadiko ikastetxeak

Intxaurrondo GUZTIRA

Parte-hartzaileen sexua. EUSKADI

ED/EE %3

Emakumezkoak %44

Grafikoan ikusten denez, Euskadin osatutako galdera-sorten % 44 emakumeek osatu zituzten, eta gainerako % 57 gizonek.

Gizonezkoak %53

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 3.

Parte-hartzaileen sexua. PERÚ Gizonezkoak %6

Perun, galdera-sorten % 61 emakumeek erantzun zituzten, ED/EE %33

eta % 33 gizonek.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 33.

Emakumezkoak %61

Hurrengo koadroan galdera-sorta erantzun zuten pertsonen ehuneko osoak jasotzen dira, sexuaren arabera banatuta:

GUZTIRA ED/EE %2

Peru %46

Euskadi %52

62

GALDEREN AURKIBIDEA

1. Azaldu ezazu, zure hitzak erabiliz, elikadura-burujabetza zer den.

2. Nola defendatuko zenuke elikadura-burujabetza zure herrian?

3. Aipatu ezazu elikadura-burujabetzari dagokionez Lambayequeren eta Euskadiren artean dauden desberdintasun eta parekotasunak.

4. Eman al diezu ikasitakoaren berri zure senide eta lagunei?

5. Elikadura-burujabetzari buruz ikasitako zure eguneroko bizitzan aplikatzeko asmoa duzu?

6. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?

7. Jardueraren balorazio orokorra 7.1. Tailerrak 7.2. Txangoa 7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia 7.4. Jardueraren iraupena 7.5. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza

8. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?

9. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?

10. Jardueraren balorazio orokorra

63

ERANTZUNEN LABURPENA

Atal honetan irakasleek emandako zenbait erantzun jaso ditugu, hitzez hitz, ikastetxeen arabera antolatuta.

1. Azaldu ezazu, zure hitzak erabiliz, elikadura-burujabetza zer den.

MUÑAGORRI

  

SAN VIATOR

 Askoz hobea dela baserriko edo baratzeko janaria  Produktu naturalak kontsumitzea  Atzerritik ekarritako elikagaiek pestizidak dauzkate eta baserrikoak osasungarriagoak dira eta gutxiago kontsumitzen dute (5 erantzun)  Bakoitzak bere herriko produktuak kontsumitu ditzala (4 erantzun)

IKASBIDE

 Janaria munduan zein gaizki banatuta dagoen (4 erantzun)  Janaria banatu eta ekoizteko modua (4 erantzun)  Pestizidarik erabili gabe eta modu naturalean hazitako janaria  Baratzea dutenek elikagaiak hazi eta supermerkatuetan saldu beharrean pertsonaz pertsona saltzen dituzte  Dieta orekatua izatea, gai kimikorik gabeko kalitatezko produktuekin  Elikadurarekin zerikusia duen zerbait (nola garraiatzen den, ekologikoa den, zein produktu botatzen diren hazteko…)

INTXAURRONDO HEGOA

ANTONIA ZAPATA JORDÁN

    

Baserrian hazi eta merkatuan saltzen dena. Prezioa erosleak adosten du saltzailearekin.

Urrutira joan gabe ekoitzitako elikagaiak.

Baserrian egindako gauzak saltzea da elikadura-burujabetza (2 erantzun)

Haur batzuek ez dute jatekorik eta eduki beharko lukete Janaria inportatu eta esportatzea Baserriko elikagaiak jatea (3 erantzun) Elikatzeko eskubidea (5 erantzun) Baserrietan prestatutako janaria (4 erantzun)

 Herri bakoitzak elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko bere politika eta estrategia jasangarriak definitzeko duen eskubidea, herritar guztien elikatzeko eskubidea bermatzeko moduan (4 erantzun).  Osasuntsuak eta nutritiboak diren elikagaiak (4 erantzun)  Herritarren elikatzeko eskubidea eta nekazaritza (7 erantzun)  Jendeak hazitako elikagaiak eta produktu ekologikoak hartzea, jendearen ustez askoz naturalagoak dira eta  Jende guztiarentzako elikatzeko eskubidea bermatzen duten elikagaiak banatu eta kontsumitzea  Tokian tokiko produktuak kontsumitzea eta ez aldiz ontziratu edo garraiatutakoak (28 erantzun)  Herritarren guztien elikatzeko eskubidea bermatzen duten elikagaien kontsumoa eta nutrizioa

TORIBIA CASTRO CHIRINOS

SAN MARTÍN



Nekazariek bertako elikagaiak ekoizten duten eskubidea babestea (3 erantzun)

 Gure herrian gure eskubideak gauzatzea elikagai nutritiboak erosteko (2 erantzun)  Gure elikagaiak non, nola eta nork ekoiztean nahi dugun aukeratzeko eskubidearen alde borrokatzea (3 erantzun)  Gure herriko elikagaiak erostea  Kontsumitzaileen eskubideak defendatzea (2 erantzun)  Nekazariek beren sailei dagokienez dituzten eskubideak (9 erantzun)  Elikagai osasuntsuak eta garaian garaikoak aukeratzea (3 erantzun)  Herriak bertako elikagaiekin elikatzea (3 erantzun)  Janari osasungarria aukeratzea osasuntsu egoteko (10 erantzun)

64

2. Nola defendatuko zenuke elikadura-burujabetza zure herrian?

MUÑAGORRI

 Baserritik erostea zuzenean, hango elikagaiak jatea eta baserriko janaria probatzen ematea kanpotik datozenei (5 erantzun)

SAN VIATOR

     

Etxe gutxiago eraikitzea, bestela berderik gabe bukatuko dugu Alkateari erakustea elikadura-burujabetzaren aldeko diru-laguntzak lortzeko Baserri gehiago egotea eta herriko bertako eta inguruko elikagaiak jatea Pestizidak kentzea Baserriko eta bertako denda txikietako produktu gehiago jatea (4 erantzun) Janaria partekatzea

    

Janaria hobeto banatzea Dena txikietan erostea, produktu ekologiko gehiago Gutxiago kontsumitu eta gehiago ematea Euskolabela duten produktuak kontsumitzea Herriko produktu tipikoak bultzatzea

  

Janaria merkeago saltzea (2 erantzun) Bertako produktuak kontsumitzea (6 erantzun) Baratze gehiago egitea (9 erantzun)

IKASBIDE

INTXAURRONDO HEGOA

ANTONIA ZAPATA JORDÁN

 Herriko produktuak erostea (25 erantzun)  Ondo jakin behar dugu zein produktu erosi eta kontsumitu (3 erantzun)  Kimikoak ez diren elikagaiak kontsumitzea (5 erantzun)  Jendeari bere baratzeak egiten eta beren elikagaiak hazten eta kontsumitzen uztea (4 erantzun)  Herri bakoitzari bere politikak definitzen uztea  Elikagai kimikoak kontsumitu behar ez direla esatea (2 erantzun)  Lantzen ditugun produktuak zaintzea, hobeak izan daitezen (4 erantzun)  Gustukoa ez dugun janaria zaborretara ez botatzea  Jendeari baso eta lorategiak zaintzeko esatea. Horrez gain, ongarriztatu egin behar ditugu gure gorputza sendotzen duten fruitu nutritiboago gehiago emateko.  Beste herrialde batzuetara elikagai gehiagorik ez bidaltzeko eskatzea

TORIBIA CASTRO CHIRINOS

SAN MARTÍN



Elikagaiak bertako merkatuetan erostea (3 erantzun)

    

Gure elikagaiak herriko merkatuan erostea (4 erantzun) Honen berri komunitatean zabaltzea (4 erantzun) Bertako elikagaiak jatea (14 erantzun) Garaian garaiko elikagaiak erostea (5 erantzun) ED/EE (14 erantzun)

65

3. Aipatu ezazu elikadura-burujabetzari dagokionez Lambayequeren eta Euskadiren artean dauden desberdintasun eta parekotasunak.

MUÑAGORRI

 Hemen negua denean, han uda da Denok ditugu gure herriko elikagai bereziak (5 erantzun)

SAN VIATOR

       

IKASBIDE

 Lambayequen batatak eta Euskadin patatan jaten dira  Euskadin ez dago pobreziarik eta hobeto jatean da (4 erantzun)  Euskadin elikadura bariatua daukagu eta Lambayeque ia beti berdina jaten dute (2 erantzun)  Euskadin errazagoa da elikagaiak lortzea (2 erantzun)  Hango janari batzuk hemengoen desberdinak dira (2 erantzun)  Elikagaiak desberdinak dira (5 erantzun)  Euskadin ustiapen industrial gehiago dago (2 erantzun)

INTXAURRONDO HEGOA ANTONIA ZAPATA JORDÁN

Dezente daude, lurrak desberdinak dira adibidez Elikagaiak osasungarriagoak dira Euskadin Hango elikagaiak hobeak dira, baina esportatu eta galdu egiten dituzte Gure elikadura osasungarriagoa da Lambayequen osasungarriagoa da janari guztia Produktu ekologiko asko daude han Janari desberdinak dauzkate han Bi lekuetan ere tokian tokiko produktu bereziak dauzkate (4 erantzun)

   

Perun gauza batzuk daude eta Espainian beste batzuk Uste dut janari gehiago dagoela han (3 erantzun) Janari-arazoak dituzte, guk baino gutxiago jaten dute (3 erantzun) Eskola-orduak (2 erantzun)

 

Lambayequen eta Euskadin modu desberdinera jaten eta ereiten da Euskadin elikadura-burujabetza egokiagoa da Lambayequen baino



ED/EE (3 erantzun)

 

Lambayequen papa eta huancayna gustatzen zaizkigu, eta Euskadin paella (3 erantzun) Janaria

TORIBIA CASTRO CHIRINOS SAN MARTÍN

66

4. Eman al diezu ikasitakoaren berri zure senide eta lagunei?

Peruko ikastetxeak

BAI

EZ

ED/EE

GUZTIRA

Antonia Zapata Jordán

55

4

---

59

Toribia Castro Chirinos

3

---

---

3

San Martín

40

---

1

41

98

4

1

103

GUZTIRA

Euskadiko ikastetxeak

BAI

EZ

ED/EE

GUZTIRA

Muñagorri

5

---

---

5

San Viator

21

13

1

35

Ikasbide

24

19

2

45

Intxaurrondo

19

10

3

32

69

42

6

117

GUZTIRA

EUSKADI. Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?

PERÚ. Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?

%95

%59 %36 %4

BAI

EZ

%1

%5

ED/EE

BAI

EZ

ED/EE

Ondorengo koadro eta grafikoan galdera-sorta osatu zuten pertsonen ehuneko osoak agertzen dira:

BAI EZ ED/EE

Peruko ikastetxeak

Euskadiko ikastetxeak

Batez bestekoa GUZTIRA

59

41

76

9

91

21

14

86

33

Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?

EZ %21

ED/EE %3

BAI %76

67

5. Elikadura-burujabetzari buruz ikasitako zure eguneroko bizitzan aplikatzeko asmoa duzu?

Peruko ikastetxeak

BAI

EZ

ED/EE

GUZTIRA

Antonia Zapata Jordán

58

---

1

59

Toribia Castro Chirinos

3

---

---

3

San Martín

40

---

1

41

101

0

2

103

GUZTIRA

Euskadiko ikastetxeak

BAI

EZ

ED/EE

GUZTIRA

Muñagorri

5

---

---

5

San Viator

14

17

4

35

Ikasbide

17

25

3

45

Intxaurrondo

6

22

4

32

42

64

11

117

GUZTIRA

PERÚ: Dakizuna aplikatuko duzu?

PAÍS VASCO: Dakizuna aplikatuko duzu?

%98

%55 %36

%9

%2

%0

BAI

BAI

EZ

EZ

ED/EE

ED/EE

Ondorengo koadro eta grafikoan galdera-sorta osatu zuten pertsonen ehuneko osoak agertzen dira:

BAI EZ ED/EE

Peruko ikastetxeak

Euskadiko ikastetxeak

Batez bestekoa GUZTIRA

71

29

65

0

100

29

15

85

6

Dakizuna aplikatuko duzu?

ED/EE %6 EZ %29

BAI %65

68

5.1. Erantzuna baietz bada: Nola egiteko asmoa daukazu?

MUÑAGORRI SAN VIATOR IKASBIDE



Jateko guztia etxetik (5 erantzun) edo amonaren baserritik hartuta



Baratzea, ardiak, etab. dauzkagunez koloregairik gabe egiten dugu dena.



Pestizidarik gabeko produktuak janda.



Errespetu handiagoz jokatuz parkeekin eta lurrarekin



Bai, zerbait aldatu dugu (3 erantzun), arreta handiagoa jartzen dugu orain erosketak

INTXAURRONDO

egiteko garaian

HEGOA



Berdin jarraitzen dugu (2 erantzun)



Honen berri emanez (11 erantzun)



Elikagai nutritiboak kontsumituz eta haziz (17 erantzun)

ANTONIA ZAPATA



Bitaminak dauzkaten elikagai nutritiboak janez eta zabor jana edo koloregaia duten

JORDÁN

elikagaiak baztertuta (4 erantzun)

TORIBIA CASTRO



Peruko elikagaiak janda (8 erantzun)



Jendeari bere baratzea egiten utzita



Honen berri zabalduz



Tailerretan irakatsi didatena azalduz (5 erantzun)



Honen berri emanez (8 erantzun)

CHIRINOS SAN MARTÍN

6. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke? 

Beste herrialde batzuetako janari tipikoak



Elikadura dela eta sufritzen duten guztiei lagundu nahiko nieke



Janaria munduan nola banatuta dagoen eta jateko ohitura desberdinak ezagutzea



Janari ekologikoei buruz zertxobait gehiago

IKASBIDE



Tailer gehiago egitea (5 erantzun)

INTXAURRONDO



Beste leku batzuetako ohiturak ezagutzea (12 erantzun)



Informazio gehiago non bilatu daitekeen (17 erantzun)



Tailer eta jarduera gehiago, txango gehiago (10 erantzun)



Leku desberdinetako jendea ezagutzea



Elikagaiak ereiten ikastea (2 erantzun)



Elikagaien esportazioa beste herrialde batzuetara (2 erantzun)



Peruko elikagaiak hazteko moduari buruzko bideoak

MUÑAGORRI

SAN VIATOR

HEGOA

ANTONIA ZAPATA JORDÁN

Gure herrian kontsumitu beharreko elikagaiak ezagutzea (2 erantzun)

TORIBIA CASTRO CHIRINOS SAN MARTÍN



ED/EE (3 erantzun)



Gaian sakontzea (7 erantzun)

Jendeari honen berri emanez (6 erantzun)

69

7. Jardueraren balorazio orokorra Tailerrak

Txangoa

Skype bidezko bideokonferentzia

Jardueraren iraupena

4.30

4.37

2.76

3.89

Batez bestekoa

Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza

4.28

7.1. Tailerrak 7.1. Tailerrak %51

%18

%0 OSO GAIZKI

%21 %7

%2 GAIZKI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

Kasu honetan, ikasleen % 72k positiboki baloratu dute jardueraren iraupena, eta % 18entzat, berriz, “egokia” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 2ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 7.

ED/EE

7.2. Txangoa

7.2. Txangoa

%60

%10 %4

%3

OSO GAIZKI

GAIZKI

EGOKI

%15 %9

ONDO

OSO ONDO

Ikasleen % 75 ados zeuden egindako txango/irteer(ar)ekin, eta % 10ek “erdipurdiko” balorazioa eman dute atal honetan.

Inkesta osatu dutenen % 7k, aldiz, balorazio “txarra” edo “oso txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.

ED/EE

7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia 7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia %30

%18

%17

%15

%12 %9

OSO GAIZKI

GAIZKI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

Galdera-sorta erantzun dutenen % 30 ondo baloratu dute Skype bidezko bideo-konferentzia, eta % 17ren iritziz “egokia” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 39ek, aldiz, balorazio “txarra” edo “os otxarra” eman dute alderdi honetan.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 15.

ED/EE

70

7.4. Jardueraren iraupena

7.4. Jarduearen iraupena

%38

%21

%5

OSO GAIZKI

%20 %9

%6

GAIZKI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Kasu honetan, ikasleen % 58k positiboki baloratu dute jardueraren iraupena, eta % 21entzat, berriz, “egokia” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 11k, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.

7.5. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza

7.5. Hezitzaileak gaiari buruz dakiena %46

%15

%1 OSO GAIZKI

%19

%17

%3 GAIZKI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Galdera-sorta erantzun duten irakasleen % 63en iritziz hezitzaileen ezagutza “ona” edo “oso ona” zen, eta % 15entzat, berriz, “egokia”.

Inkesta osatu dutenen % 4ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 19.

71

8. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?

MUÑAGORRI

SAN VIATOR

IKASBIDE

INTXAURRONDO HEGOA



Tailerrak (2 erantzun)



Skype bidezko bideo-konferentzia (2 erantzun)



Urduñara egindako txangoa (12 erantzun)



Pankartak, horma-irudiak eta aurkezpena



Tailerrak (7 erantzun)



Mermelada eta gazta (4 erantzun)



Marrazkiak egitea eta elikadura-burujabetzaren berri ikastea



Bideo-konferentzia (8 erantzun) eta tailerrak (2 erantzun)



Txangoak (22 erantzun)



Taldean egon garela (2 erantzun)



Jarduera lantzeko modua



Txangoa (21 erantzun)



Bideo-konferentzia (7 erantzun)



Ipuinak egitea, marraztea eta taldean lan egitea (4 erantzun)



Txangoak (11 erantzun)



Tailerrak (3 erantzun)

ANTONIA ZAPATA



Bideo-konferentzia

JORDÁN



Elikadura-burujabetzaren berri ikastea (15 erantzun)



Metodologia (4 erantzun)



Espainiako ikasleei buruzko bideoa ikusi genuenekoa (2 erantzun)



Txangoa (2 erantzun)



Mokaduak eta txangoa (7 erantzun)



Espainiarrak ezagutzea



Dena (6 erantzun)

TORIBIA CASTRO CHIRINOS

SAN MARTÍN

9. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?

MUÑAGORRI



Jardueraren iraupena

72

SAN VIATOR

IKASBIDE

INTXAURRONDO HEGOA

ANTONIA ZAPATA JORDÁN

TORIBIA CASTRO CHIRINOS

SAN MARTÍN



Pankartak egitea



Iraupena (2 erantzun)



Txangoa (3 erantzun)



Zenbait tailer



Hitzaldiak



Skype bidezko bideo-konferentzia ez egitea



Tailerrak (4 erantzun)



Bideo-konferentzia



Banakako lana (2 erantzun)



Taldeko lanek ez dutela emaitza onik eman



Iraupena, oso laburra izan delako (3 erantzun)



Klaseko jokamoldea



Jardueraren iraupena (3 erantzun)



Fitxak egitea (3 erantzun)



Bideo-konferentzia (16 erantzun)



Hitzaldi batzuetan ez zegoela jatekorik



Bidaian gindoazela autoa matxuratu izana (6 erantzun)



Iraupena



Beste haurrekin komunikaziorik ez izatea



ED/EE (3 erantzun)



Tailer gehiago informazio gehiago eskuratzeko



Ezer ez / Dena gustatu zait (4 erantzun)

10. Jardueraren balorazio orokorra (1etik 10era) 10. Jardueraren balorazio orokorra

Batez bestekoa

8.31

73

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN (EPSA)

FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA

1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI, KONTSUMO-OHITUREI ETA NEKAZARITZA EKOIZPENEKO ESPERIENTZIEI BURUZKO GALDERA-SORTA 2. IKASLEEKIN ETA HAIEN SENIDEEKIN EGINDAKO JARDUERAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO GALDERA-SORTA

75

FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritzaekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sorta DATU OROKORRAK 1. Jasotako erantzun kopurua Ebaluatutako datuak jasotako 153 galdera-sortetatik atera ditugu.

Galdera-sorta

Peruko ikastetxeak

kop.

Galdera-sorta

Euskadiko ikastetxeak

kop.

San MartĂ­n

58

Ikasbide

42

Antonia Zapata Jordan

25

San Viator

18

Toribia Castro Chirinos

10 GUZTIRA

93

GUZTIRA

60

Intxaurrondo Hegoa ikastetxean ikasleek beren azterketa egin dute familiek osatutako galderasortatik ateratako datuekin eta, hortaz, beren txostena bereizita jaso dugu (ikus eranskina).

J.A. MuĂąagorri eskolan ezin izan ditugu galdera-sortak bildu, jarduera egin egin zen arren. Horrez gain, proiektuaren luzapen bat egin zuten: zuzenean parte hartu zuten lehen hezkuntzako 5. eta 6. mailetako ikasleek aurkezpen bat egin zuten eskola osoaren aurrean. Datu horiek ez baditugu ere, esan beharra dago baserri-giroko ikasleak direla gehienbat, batzuen familiek baserria daukate, eta haien ekarpenek nabarmen aldatuko zutela txosten honen emaitzak.

GALDEREN AURKIBIDEA 1. Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?

2. Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu? Badakizu zer diren? Non erosten dituzu?

3. Non erosten dituzu elikagaiak, supermerkatuan, betiko

merkatuan edo denda

txikietan?

4. Elikagairik erosten al duzu chacra, ukuilu, baserri edo landetxean?

5. Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

6. Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?

7. Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?

8. Gure elikatzeko moduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean? Zergatik?

77

ERANTZUNEN LABURPENA 1. Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?

PERU

EUSKADI

San Martín

Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro Chirinos

Peru GUZTIRA

Ikasbide

San Viator

Euskadi GUZTIRA

BAI

27

10

2

39

20

5

25

EZ

18

13

8

39

21

9

30

1

1

1

2

1

1

Besterik

1

ED/EE

2 Peru

Euskadi

GUZTIRA

BAI

% 28

% 18

% 46

EZ

% 28

% 22

% 50

Besterik

%1

%1

%1

ED/EE

%1

%1

%2

PERU

EUSKADI Besterik %1

EZ %28

ED/E E%1

ED/E E%1

Besterik %1 BAI %28

EZ %22

BAI %18

SAN MARTÍN 

Bai (20 erantzun).



Bai, gure amak oilaskoak hazten ditu eta aranondo bat daukagu / gure amak oiloak, indioilarrak, untxiak, ahateak…

hazten ditu (7 erantzun) . 

Bai, etxean baratze txiki bat daukagu eta gauzak ereiten ditugu (7 erantzun).



Bai, aitonaren ukuiluko esnea / bai, elikagai begetal eta animaliak.



Ez (16 erantzun)



Ez, jaten ditugun elikagaiak merkatu eta dendetan erosten ditugu (3 erantzun).



Ez, horretarako lursail atondu eta egokia behar delako.

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Bai (8 erantzun).



Bai, arroza eta babarrunak.



Bai, tomatea landu dugu inoiz, baina orain ez daukat ezer erein ahal izateko zorterik (2 erantzun).



Ez (4 erantzun) / ez, ez dudalako elikagaiak hazteko aukerarik izan (3 erantzun).



Ez ditut ekoitzi, baina prestatu bai (6 erantzun).



Bai, baina gure aitak ereingo du inoiz.

78

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Bai.



Bai, letxugak, erremolatxa, azenarioak… erein ditut.



Ez (7 erantzun).



Ez, elikagaik ez ditugulako geuk ekoizten, landareek baizik.

IKASBIDE 

Ez (21 erantzun).



Bai (18 erantzun).



Bai, pizza egiteko orea.



Bai, amonaren baratzean.



Guraso gehienak bai.



ED/EE (erantzun 1).

SAN VIATOR 

Bai (3 erantzun).



Bai, baratzean (2 erantzun).



Ez (9 erantzun).

2. Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu? Badakizu zer diren? Non erosten dituzu?

PERU

BAI EZ Besterik ED/EE

EUSKADI Peru

Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro Chirinos

38

29

4

71

11

6

17

14

5

19

23

6

29

1

1

2

7

2

9

5

2

Ikasbide GUZTIRA

5

BAI EZ Besterik ED/EE

Peru

EUSKADI

GUZTIR A

% 46

% 11

% 57

% 12

% 19

% 31

%1

%6

%7

%3

% 11

%5

PERU

San Viator

Euskadi

San Martín

GUZTIRA

2

EUSKADI Besterik %1

ED/EE %1

ED/EE %3

Besterik %6 EZ %12

BAI %11

BAI %46

EZ %19

79

SAN MARTÍN 

Bai.



Bai. Produktu ekologikoak ekoizteko produktu kimikorik edo ongarririk behar ez dutenak dira. Produktu horiek

merkatuan edo supermerkatuan erosten ditugu (19 erantzun). 

Bai. Elikagai ekologikoek gure gorputzaren funtzionamendu egoki eta orekatua ahalbidetzen duten bitamina eta

mineralak ematen dizkigute. Merkatuan erosten ditut (8 erantzun). 

Bai, ingurumena kaltetu ez babestu baizik egiten duten produktuak dira. Denda eta supermerkatuetan erosten ditut

(3 erantzun). 

Bai, naturak lursailetan eskaintzen dizkigun produktuak dira, herriko merkatuan erosten ditut (4 erantzun).



Ez (7 erantzun).



Ez. Produktu kimikorik erabili gabe lortutako produktuak (7 erantzun).



ED/EE (5 erantzun).

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Bai, frutak eta berdurak dira. Merkatuan erosten ditut (7 erantzun), supermerkatua (2 erantzun) eta batzuetan

denda txikietan (4 erantzun). 

Bai, berdurak, frutak, arrautzak, okela eta tankerako produktu naturalak dira. Merkatuan erosten ditut (3 erantzun).



Bai, Lambayequeko bertako edo Lambayequetik gertuko merkatu bateko produktuak dira (2 erantzun).



Bai, batere ongarririk gabe hazitako elikagaiak dira / ez zaie azkarrago hazteko edo elikagai gehiago emateko ezer

botatzen. Merkatuan erosten ditugu (3 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Bai. Inolako ongarririk gabe ekoitzitako produktuak dira eta horregatik esaten zaie ekologikoak, ongarri naturalekin

hazten direlako, San Isidroko baratzean bezala. 

Bai, kinoa eta quiwicha. Merkatuan erosten ditut (2 erantzun).



Bai, inolako kutsadurarik eragin gabe kontsumitzen ditugun elikagaiak dira, merkatuetan eta janari-dendetan (2

erantzun). 

Ez ditut kontsumitzen eta ez dakit zer diren (5 erantzun).

IKASBIDE 

Noizean behin. Bai, denda espezializatuetan, eta gaur egun supermerkatuetan ere aurkitzen dira (3 erantzun).



Noizean behin. Bai, pestizidarik gabe hazten direnak dira. Denda espezializatuetan (3 erantzun).



Bai (6 erantzun), metodo naturalekin landutako produktuak dira. Denda ekologikoetan eta baserritarrei (7

erantzun). 

Bai. Bai. Familiaren kortan eta baratzean.



Ez ditut erosten baina badakit zer diren eta non saltzen dituzten (20 erantzun).

SAN VIATOR 

Bai. Bai (2 erantzun).



Bai. Familiaren baratzean, erabiltzen den ongarri bakarra konposta da. Bai. Hazi ekologikoetatik datozenak eta

hazteko produktu kimikorik erabiltzen ez dutenak. Internet bidez eta nekazari-kooperatibetan erosten ditut. 

Bai. Baratzean ekoizten ditugunak eta erosten ditudanak / Bai, ekoizteko pestizidarik ez eta produktu naturalak

bakarrik erabiltzen dituztenak. Fruta-denda eta supermerkatuetan / baserrietan / dietetika-dendetan erosten ditut (4 erantzun). 

Batzuetan. Bai. Ongarririk edo gehigarri ez organikorik gabe hazten direnak. Supermerkatuan erosten ditut.



Ez ditut erosten, baina badakit zer diren (4 erantzun).



Ez. Bai. Gehigarri eta kontserbagarririk gabeko produktuak dira (2 erantzun).



Ez, garestiagoak dira eta ez ditut erosten.

80

3. Non erosten dituzu elikagaiak, supermerkatuan, merkatuan edo denda txikietan?

PERU

EUSKADI

San MartĂ­n

Antonia Zapata JordĂĄn

Toribia Castro Chirinos

Peru GUZTIRA

Merkatuan

16

9

3

28

Denda txikietan

4

2

Supermerkatuan

1

Merkatuan eta denda txikietan Merkatuan eta supermerkatuan

17

8

12

3

Denda txikietan eta supermerkatuan

1

Hiruetan

7

6

2 1

Besterik

1

ED/EE

Euskadi GUZTIRA

0

6

2

1

17

9

26

31

1

4

5

15

4

4

1

8

8

9

4

4

1

4

1

2

Peru

EUSKADI

GUZTIRA

Merkatuan

% 19

%0

% 19

Denda txikietan

%4

%1

%5

Supermerkatuan

%1

% 17

% 18

% 21

%3

% 24

% 10

%3

% 13

%1

%5

%6

Hiruetan

%6

%3

%9

Besterik

%1

%3

%4

ED/EE

%1

%1

%2

Merkatuan eta denda txikietan Merkatuan eta supermerkatuan Supermerkatuan Denda txikietan eta supermerkatuan

San Viator

Ikasbide

2

1

5 2

EUSKADI %1

%1

M

k er

%21

%14

%19

n ua at a nd De

ik tx

iet

%6

%1 %1

an pe Su

%10

k er rm

n ua at

M

k er

a

an tu

a et

.. a. nd e d

M

k er

a

an tu

a et

. pe su

..

a nd De

ik tx

iet

an

et

a

...

et ru Hi

an

st Be

ik

er

E /E ED

81

PERU %21

%19 %14

%10 %6 %1

M

ka er

an tu a nd De

t ie ik tx

an pe Su

an tu ka r e rm M

k er

%1

n ua at

a et

.. .

M

k er

n ua at

a et

.. . a nd De

t ie ik tx

... an

%1

et ru Hi

an

st Be

er

ik

%1

ED

E /E

SAN MARTÍN 

Merkatuan (16 erantzun) / dendetan (4 erantzun)



Merkatuan eta supermerkatuan (13 erantzun).



Merkatuan eta denda txikietan (17 erantzun)



Supermerkatuan eta denda txikietan.



Supermerkatuan, merkatuan eta denda txikietan ( 7erantzun).

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Merkatuan (9 erantzun).



Denda txikietan (2 erantzun).



Merkatuan eta batzuetan supermerkatuan (3 erantzun).



Merkatuan edo denda txikietan (8 erantzun).



Merkatuan, supermerkatuan eta denda txikietan (2 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Merkatuan (3 erantzun).



Merkatuan eta denda txikietan (6 erantzun).

IKASBIDE 

Supermerkatuetan (17 erantzun).



Denda txikietan (2 erantzun).



Supermerkatuetan eta denda txikietan (7 erantzun).



Supermerkatuetan eta merkatuetan (4 erantzun).



Merkatuetan eta denda txikietan.



Supermerkatuetan, merkatuetan, eta denda txikietan (4 erantzun).



Elikagaien arabera (3 erantzun).



Produktu galkorrak denda txikietan eta gainerakoak supermerkatuetan.



Denda ekologikoetan edo baserrian.

SAN VIATOR 

Supermerkatuetan (9 erantzun).



Merkatuetan eta denda txikietan (4 erantzun).



Merkatuetan, denda txikietan eta besterik (ekoizle espezialistak).

82

4. Elikagairik erosten al duzu baserri edo landetxean?

PERU

k

EUSKADI

San Martín

Antonia Zapata Jordán

Toribia Peru Castro GUZTIRA Chirinos

BAI

81

18

3

EZ Besteri

6

6

ED/EE

1

Ikasbide

San Viator

Euskadi GUZTIRA

102

8

7

15

3

15

26

7

33

4

4

5

5

2

4

4

1 PERU

EUSKADI

GUZTIRA

BAI

% 57

%8

% 65

EZ

%8

% 18

% 27

Besterik

%2

%3

%5

ED/EE

%1

%2

%3 EUSKADI

PERU

EZ %8

Besterik %2

ED/EE %1

ED/E E%2

Besterik %3

BAI %8

BAI %57

EZ %18

SAN MARTÍN 

Bai (7 erantzun), landetxean (3 erantzun)/, ukuiluan (6 erantzun), chacretan (15 erantzun).



Bai, behi bat hazten duen gure bizilagun batek esnea etxera ekartzen digu egunero (4 erantzun).



Chacretan, landetxean eta ukuiluan (47 erantzun).



Ez (6 erantzun), zaila delako elikagaiak txikizka erostea.

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Bai, hiruetatik. Chacran: barazkiak eta frutak. Ukuiluan: esnea eta gazta. Landetxean: arrautzak eta oilaskoa (17

erantzun). 

Bai, batzuetan arroza, dilistak, etab. (2 erantzun) / arroza, patatak, okela eta arrautzak.



Ez (6 erantzun)

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Normalean produktuak merkatuan edo denda txikietan erosten ditugu (2 erantzun).



Bai, aitak bere landetxetik ekartzen ditu produktuak (tipula, frutak, dilistak…).



Bai, ukuiluan.



Batzuetan (3 erantzun).

IKASBIDE 

Batzuetan (5 erantzun).



Ez (26 erantzun).



Bai (8 erantzun).

83



ED/EE (4 erantzun).

SAN VIATOR 

Bai (7 erantzun).



Ez (7 erantzun).

5. Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

SAN MARTÍN 

Herrialde bakoitzak elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko bere politika jasangarria erabakitzeko eskubidea

(16 erantzun). 

Herrialde bakoitzak bere elikatzeko modu independentea izatea (3 erantzun).



Gutako bakoitzak geure elikagaiak aukeratzeko dugun independentzia (4 erantzun).



Elikadura egokia izatea, gai kimikorik gabeko produktu ekologikoekin.



Elikagaiak nolakoak diren, nola tratatu behar diren eta nondik ekartzen diren jakiteko eta ezagutzeko zerbait da.



Gure elikagaiak kontsumitzeko modua da. Jaten dena zer den baldin badakigu, hau da, elikadura-burujabetzak

esaten badigu zer den jan behar duguna, elikagaiak aukeratzen irakasten digu energia-oreka egonkor edo normala izateko moduan. 

Elikagaiak ekoizteko moduak, inguruneak eta jatorriak duen garrantzia azpimarratzen duen kontzeptu berria.

Kanpaina honetan egin dena. Animaliak korta edo oilategietan itxi, hil eta gero elikagai bihurtzen dituzten fabrikak desagertu daitezen. 

Oinarri soziala duen proposamen bat da, herrialde pobretuetako gizarte-erakundeek eta nekazariek proposatua.



Nekazariek elikagaiak ekoizteko duten eskubidea eta kontsumitzaileek zer kontsumitu nahi duten, nola eta nori

erosi/saldu nahi dioten erabakitzeko duten eskubidea (2 erantzun). 

Norberaren herriko merkatua babestea, nazioarteko merkatuan merkeago saltzen diren soberakinen kontra.



ED/EE (20 erantzun).

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Gure herri edo herrialdeko elikagaiak kontsumitu behar ditugula (6 erantzun).



Peruko produktu nutritiboak eta hemen ekoitziak erosi behar ditugula (15 erantzun).



Elikatzeko beste herrialde batzuekiko mendekotasunik ez izatea.

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Guk geuk aukeratzea geure elikagaiak.



Gure elikagaiak ereiteko libre izatea.



Elikadura-burujabetza mundu-mailan ematen da elikagaien ekoizpen egokia lortzeko.

IKASBIDE 

Herrialdeen beren uzta eta elikagaien gaineko kontrola izatea (2 erantzun).



Herrialde ekoizleak ez egotea multinazionalen mende.



Herrialde bakoitzak bere elikadura- eta nekazaritza-politika erabakitzeko eskubidea, bertako merkatua nazioarteko

merkatuaren aurrean babesteko.

SAN VIATOR 

Estatu bakoitzak bere nekazaritza- eta elikadura-politikak definitu ahal izatea.



Nazio bakoitzak bere elikagaiekin bere burua hornitzeko duen ahalmena.

6. Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?

SAN MARTÍN 

1996an Vía Campesinak Erroman, ez zutelako produktu batzuk erostean saltzaileak irabazi ikaragarriak izaterik,

edota beren produktuak beste herrialde batzuetara esportatzea hain merke saltzerik (15 erantzun). 

1996an hasi zen Erroman, FAOk (Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundea) antolatutako elikadurari buruzko

mundu-mailago goi-bilera zela eta (5 erantzun).

84



Nekazari, arrantzale, emakume, indigena eta gainerako gizarte-mugimenduen 600dik gora ordezkarirekin jarri zen

abian Afrikako Nyeleni eskualdean, elikadura-burujabetzarako munduko forumean 2007an (2 erantzun). 

Brasilen, Elikadura Burujabetzarako Nazioarteko Batzordeko hogei herrialdeek emandako babesari jarraiki.



Ez (12 erantzun)



ED/EE (20 erantzun).

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Espainian (9 erantzun).



Ez dakit, baina gure eskolan Emaúsen lan egiten duen Paola andereñoarekin hasi ginen elikadura-burujabetza

lantzen, 2009ko abuztuan (12 erantzun). 

ED/EE (3 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

1996an iragarri zen Erroman egindako mundu-mailako goi-bileran.



Ez (5 erantzun)



ED/EE (4 erantzun).

IKASBIDE 

Erroman, 1996ko mundu-mailako goi-bilera zela eta (3 erantzun).



Ez (11 erantzun)



ED/EE (5 erantzun).

SAN VIATOR 

Bai. Erroman, FAOren elikadurari buruzko mundu-mailako goi-bileran, elikadurari eta nekazaritzari buruzko goi-bilera

zela eta. 

Ez (2 erantzun)



ED/EE (11 erantzun).

7. Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?

SAN MARTÍN 

Gosea eta pobrezia, desnutrizioaren moduko gaixotasunak, etab. (12 erantzun).



Prezioak hain garesti egonik batzuek ezin izango lituzketela produktuak erosi (3 erantzun).



Elikagai eskasia. Herrien mendekotasuna. Nekazaritza-ohiturak bertan behera uztea (emigrazioa) (4 (erantzun).



Nazioarteko merkatuetan soberan dauden produktuak merkeago saltzen direla, herrialde bakoitzeko produktuen

kalterako (2 erantzun). 

Ondoriorik ez (2 erantzun).



ED/EE (28 erantzun).

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Gaixotasunak, jaki nutritiboenak atzerrira eraman eta nutrizio-balio gutxiena dutenak Perun uzten dituztelako. Hori

dela eta, gure herriko elikagaiak erosi behar ditugu (10 erantzun). 

Produktuak garestiago izango direla beste leku batzuetan ereinez gero (4 erantzun).



ED/EE (5 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Ez litzatekeela kontsumo lokalik egongo eta nekazariek ez lukete ezer ekoitziko.



Elikagai eskasia gizateria osorako eta gatazka bat sortuko litzateke.



ED/EE (2 erantzun).

IKASBIDE 

Produktuak % 100 naturalak izateari uzten diotela eta multinazionalen mende gelditzen direla.



Jende asko gosez hiltzen dela.



Bidezko prezioa eta ekoizten duten herrialdeetan inbertitzeko aukera.



Ez dagoela elikagaien gaineko kontrolik eta herrialdeek ezin dituztela nahi bezala ekoitzi.

85



Atzerriko produktu merkeagoen aurrean merkatuak duen babes-gabezia (2 erantzun).



Ezin direla produktuak saldu.



ED/EE (9 erantzun).

SAN VIATOR 

Baliabide ekonomiko gutxiago duen herrialde batentzako ondorioak izan daitezke bere produktuak saldu ezina eta

bere ekonomia kaltetuta ateratzea. 

Atzerriko produktuak erosi behar dira, eta horrek ez du laguntzen eboluzio nazionalean.



ED/EE (12 erantzun).

8. Gure elikatzeko moduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean? Zergatik?

PERU

k

EUSKADI

San Martín

Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro Chirinos

GUZTIRA

BAI

38

21

7

66

13

EZ Besteri

1

1

1

ED/EE

15

1 4

Peru

2

3

1

20

Ikasbide

San Viator

Euskadi GUZTIRA

12

25 1 0

2

3

Peru

Euskadi

GUZTIRA

BAI

% 55

% 21

% 75

EZ

%1

%1

%2

Besterik

%2

%0

%2

ED/EE

% 17

%4

% 21

5

EUSKADI PERU ED/E E%17 Besterik %2

Besterik %0

BAI %55

ED/EE %4

EZ %1

BAI %21

EZ %1

SAN MARTÍN 

Bai (3 erantzun).



Bai, elikatzeko moduak osasunarekin eta ingurumenarekin. Bai, elikagai kutsatuak hartzen dira eta horrek gure

osasuna eta ingurumena kaltetu dezakete, gai kutsatzaileak dituztelako (9 erantzun). 

Bai, osasunean eta ingurumenean. Osasunari dagokionez, gaixotasunetatik babestu behar dugu eta ingurumenean

kutsatzaile asko dauzkagu: zaborra, gasolina… (3 erantzun). 

Bai, gure osasuna zaindu eta elikagai naturalekin elikatu behar dugulako (5 erantzun).

86



Bai, osasuntsu eta indartsu hazi eta sasoian eta osasuntsu egoteko (3 erantzun).



Bai, elikatuz gero osasuntsuago gaudelako, ingurumena baita naturalena, berdurak bereziki (2 erantzun).



Bai, elikadura ona ez izateak gaixotasunak, desnutrizioa eta defentsak baxu izatea (infekzioak hartzeko arriskua)

eragiten duelako (3 erantzun). 

Gutako askok ez ditugu elikagai naturalak hartzen eta ongarri asko dutenak nahiago izaten ditugu.



Bai, osasunean, elikatzen ez bagara desnutrizioa izango dugulako, eta ingurumenean, arnasa hartzeko arazoengatik.



Bai, zabor-jana hartuz gero gaixotu egin gaitezkeelako (7 erantzun).



Bai, guretzako ona delako produktu ekologikoekin elikatu ahal izatea eta, gainera, horrela lagundu egiten diogu

ingurumenari bizi-bizi eta kementsu mantentzen, produktu osasungarri asko ematen digun Lur honetan bizitzen jarraitu ahal izateko (2 erantzun). 

Ez (erantzun 1).



ED/EE (15 erantzun).

ANTONIA ZAPATA JORDÁN 

Bai.



Bai, elikagai ekologikoak hartuta gure osasuna hobetzen dugulako. Ingurumenean, ereitean, bai lurra bai airea

hobetzen dira (10 erantzun). 

Bai, ez dugulako litxarreriarik ez janari artifizialik jan behar.



Bai, janaria Lambayequeko osagaiekin egin behar delako, eta horrela ez dugu ingurumena ez kaltetu ez kutsatuko.



Bai, osasuna zaindu eta gauza “txarrik” jan behar ez dugulako. Ingurumena: Ingurumena garbi zaindu behar dugu.



Bai, jaten dugun zerbait izanik kalte egiten digulako.



Bai, jendeak beste leku batzuetako janaria erosten duelako, eta zabor-jana ere bai.



Bai, ez dugula Lambayequekoak ez diren edo ongarri kimikoak dituzten elikagaiak jan behar.



Bai, denok elikatu beharko genukeelako ingurumenaren kalitatea babestuta. Elikagaiek oso osasungarriak izan behar

dute, kutsatzailerik gabe, ondo elikatu eta ez gaixotzeko. 

Bai, Lambayequeko produktuak jaten eta kontsumitzen ditugulako.



Bai, pertsonek eta umeek zabor-jana jan eta horrekin ingurumena kutsatzen dutelako.



Bai, ondo elikatu behar dugulako.



ED/EE (4 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS 

Bai, elikagaiak ondo zainduta ez badaude, gure osasuna kaltetuko dutelako (2 erantzun).



Bai, osasunean, behar bezala elikatzen ez bagara gaixotasunak hartzeko arriskuan egongo garelako. Ingurumenean,

elikagai ekologikoak beharrean elikagai artifizialak aukeratzeagatik. 

Bai, ingurumena ondo zainduta ez badago, horrek gure osasuna kaltetzen duelako.



Elikagaiek on egiten digute gure osasunean, eta ingurumena ona da gure gorputzerako.



Elikagai osasungarriek nutrizio-balio handiagoa dute osasunean. Ingurumenean, berriz, intsektizidak txarrak dira

lurrerako. 

Bai, noski, beharrezko elikagaiak hartuta elikatu behar dugulako osasuntsu egoteko eta osasuntsu egoteko ingurune

egokiak jan behar ditugu (2 erantzun). 

Bai, biek ere bere funtzioa betetzen dutelako ingurumenaren eta gizakion osasunaren garapen egokian.



ED/EE

IKASBIDE 

Bai (2 erantzun).



Bai, bizitzeko beharrezkoa delako elikatzea.



Bai, osasunean eta ingurumenean (2 erantzun).



Bai, elikagaiak naturatik ateratzen ditugulako.



Bai, aniztasun gehiago dagoelako, lurra bere onera etorri eta elikagaiek kalitate gehiago izango dutelako.



Bai, osasunerako oso garrantzitsua da dieta osasungarri, bariatu eta gantz gutxikoa izatea.

87



Bai, elikatzeko modua oso garrantzitsua da gaixotasun askotatik babesten gaituelako.



Bai, jaten duzunaren arabera on egin diezazuke edo espezie bat galarazi dezakezu.



Bai, produktu ekologikoak kontsumituta ingurumenari laguntzen diozu (2 erantzun).



Bai, gauza orekatua izango delako.



Ez.



ED/EE (3 erantzun).

SAN VIATOR 

Bai osasunean, bai ingurumenean (5 erantzun).



Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean, ondo elikatuta gure gorputzak eskertu egingo digulako.



Bai osasunean, bai ingurumenean. Elikadura orekatuak eta, bereziki, fruta eta berdura jateak, on egiten digu

osasunean, eta nork bere baratzea badauka, are osasungarriago. Ingurumenean, kontsumismoaren ondorioz nekazariek ez dutelako prezio egokirik jasotzen beren produktuengatik eta garestituz joaten dira, gainera, bitartekariekin.. Eskala handian ereiten eta hazten da, eta zenbait kasutan kalitate gutxirekin. 

Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean produktu naturalak osasungarriagoak direlako, manipulazio batzuek

(tratamendu kimikoak, adibidez), albo ondorioak izan ditzaketelako. Eta ingurumenean, tratamendu kimikoek lurrarentzat eta animalientzat komenigarriak ez diren substantziak utzi ditzaketelako 

Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean, jaten duguna garelako eta ingurumenean, ekoizpenerako pestizidarik

erabiltzen ez bada, ingurumenaren gaineko eragina txikiagoa delako. 

Bai osasunean, bai ingurumenean. Zenbat eta gehigarri artifizial gutxiago izan elikagaiek, orduan eta

osasungarriagoak. Ingurumenean uzta motaren arabera eta gaikako arrantza eta kontrolpeko ehiza egiten den arabera. 

Bai osasunean, bai ingurumenean. Gauza batzuk ez jateak elikagai horietatik datozen bitamina gabezia izatea

eragiten du. Produktuek kutsatzen ez badute, gutxiago kaltetzen dute ingurumena. 

Bai osasunean, bai ingurumenean. Beti da hobea produktu naturalak jatea ez osasunerako gai kaltegarriak

(koloregaiak, kontserbagarriak…) dituztenak baino. Zenbait produktu hazteko erabiltzen diren pestizida eta gai kimiko guztiak kaltegarriak dira ingurumenerako. 

ED/EE (2 erantzun).

88

FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

2. Ikasleekin eta haien senideekin egindako jardueraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK 1. Parte-hartzaileen sexua 1. Parte-hartzaileen sexua

Emakumezkoak %43

ED/EE %3

Gizonezkoak %54

Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 43 emakumeak ziren, eta % 54, gizonak.

DATU ESPEZIFIKOAK 1. ANTOLAKUNTZA 1.1. Jardueraren iraupena

Batez bestekoa

1.85

89

1.1. Jardueraren iraupena

1.1. Jardueraren iraupena

%77

%18

LABURRA

EGOKIA

%3

%2

LUZEEGIA

ED/EE

Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 77ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta erantzun dutenen % 3rentzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 18rentzat laburregia.

2. PRESTAKUNTZA-JARDUERA 2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

3.60

3.52

Batez bestekoa

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit %38 %31

%20

%8 %2

GAIZKI

%2

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Senideen % 51ei gustatu egin zaizkie egindako jarduerak, eta % 38rentzat, berriz, “egokiak” izan dira.

Inkesta osatu dutenen % 10ek, berriz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute.

90

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait %43

%33

%15

%5

%3

GAIZKI

%2

ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Kasu honetan, senideen % 48rentzat interesgarria izan da jarduera, % 43rentzta, berriz, “egokia”.

Inkesta osatu dutenen % 8ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

3. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA 3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

Batez bestekoa

3.73

3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

3.1 Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

%34 %30 %26

%7 %2 GAIZKI

%2 ERDIPURDI

EGOKI

ONDO

OSO ONDO

ED/EE

Senideen % 75ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 34ek, berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.

Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa % 2.

91

GALDERA IREKIAK

Asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan senideek trebakuntza-jarduera buruz egindako galdera irekian idatzitako balorazioak jaso dira. Galdera irekiak proposamenak eta iradokizunak jasotzeko aukera ematen du.

Puntu honetan hemen egindako komentarioak zehazten dira: 4. Bestelako komentario edo proposamenik 

Ezer ez (7 erantzun)



Asko gustatu zait eta dezente ikasi dut



Denbora gutxi izan dugu jardueraren bigarren zatian, istorioen zatian.

92

EBALUAZIOAREN ONDORIOAK Irakasleak Irakasleek elikadura-burujabetzari buruz zekitenari dagokionez, abiapuntu on samarra zeukaten, % 33ek kontzeptuaren gaineko ikuspegi egoki eta informatu samarra baitzeukaten.

Irakasleek, oro har, ondo samar baloratu dute egindako tailerra, bai jasotako informazioari bai erabilitako metodologiari dagokionez. Tailerra oso interesgarria iruditu zaie partehartzaile gehienei, eta prestakuntza-jarduerak Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuaz hausnartzeko aukera eman diela onartu dute % 100ek.

Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorrean ere —ikasleentzako jarduera guztiak amaitutakoan egina— balorazio onak jaso dira jardueren iraupenari, erabilitako metodologiari eta hezitzaileak gaiari buruz zekienari dagokionez, nahiz eta aipatu beharreko balorazio negatibo batzuk ere egon diren. Tailerretan kontzeptuak ulertarazteko erabilitako metodologiak balorazio ona jaso du, oro har, baina ehuneko txiki batek balorazio negatiboa eman dute gela barruan nahiz txangoan egindako jarduerak direla eta. Zoritxarrez, balorazio negatiboa azaltzeko komentariorik gehitu ez denez, ez dakigu gabeziak non gertatu diren zehazki. Bideo-konferentzia bidezko komunikazio-saioak ere oso balorazio kaskarra jaso du irakasleen aldetik. Taldeak oso handiak izanik, antolakuntza eta martxan jartzea nekosoa eta korapilatsua gertatu zen eta, beharbada, horri zor zaio, hain zuzen, balorazio negatiboa.

Jardueren bidez Euskadiko eta Peruko elikadura-burujabetzari buruzko gogoeta bultzatu ote den galderari dagokionez, % 65ek baietz erantzun dute, baina % 26ek esan dute baietz, baina ez nahi beste. Emaitza kontraesankor samarrak iruditzen zaizkigu eta, zehaztapen gehiagorik ez dugunez, bestelako datuekin argitzen saiatuko gara. Bi arrazoi bururatzen zaizkigu: ikastetxearen aldetik jasotako laguntzari buruzko iritzia eta proiektuarekin interesatutako irakasleen kopurua. Izan eren, irakasle talde handi samar batek ez du nahi besteko laguntzarik jaso eta egiten ari ziren jardueren berri eman eta zabaltzeko garaian mugatuta sentitu ziren, beharbada. Horrek eragina dauka, noski, gogoeta bateratua egiteko aukeretan.

Gaiari buruzko interesa argi eta garbi handitu da irakasleen artean, eta haien erdiak inguruk adierazi dute aurrerantzean elikadura-burujabetza zeharka lantzeko asmoa dutela.

Egindako jarduerekin ikasleek barneratutako kontzeptuei dagokienez, irakasleen ustez, elikadura-burujabetzaren esparruan lortu da hori gehienbat (% 61), eta gutxiago (% 47) Peruko eta Euskal Herriko komunitateen, edo Hegoaldeko eta Iparraldeok herri zehatzen arteko parekotasun eta desberdintasunei zegokienez. Nolanahi ere, irakasle multzo handi samar baten arabera (% 35), jarduerak eginez geroztik ikasleen jarrerak aldatu egin dira, eta hori berri pozgarria da, inondik ere.

Ildo berari jarraiki interpretatu dezakegu era honetako tailerrak beren herriko eta beste herri batzuetako ikastetxeetan egiteari buruz irakasle ia den-denek esandakoa.

Luze-zabal aztertzerik izan ez dugun arren, irakasleek interesa erakutsi dute elikaduraburujabetzarekin zerikusia duten zenbait gairekin, elikagai transgenikoen auziarekin, esate baterako.

Gogoeta batekin bukatuko dugu atal hau. Esperientzia pilotu honek duen alderdi onenetakoa Peruko eta Euskadiko hezkuntza-komunitateak harremanetan jarri izana, 93

elkarrekin lan egin izana eta elkarren berri jaso izana izan da, irakasleek beraiek beren balorazioetan azpimarratu dutenez. Proiektuaren bigarren zatian —ez dugu ebaluazio honetan jaso— aurrerago ere era honetako proiektuak garatzen laguntzeko tresnak ematen zaizkie irakasleei. Halere, beharbada egokia izango zatekeen esperientzia pilotuaren lehen zatia ondo eta txukun garatu ahal izateko, bi komunitateetako irakasleek elkarren arteko harreman estuagoa izatea komeni izango zatekeen. Irakasleen arteko harreman zuzenak asko lagunduko zuen, gure ustez, esperientzia honen helburuak lortzen eta parte hartu duten irakasleak pozik egoten.

Ikasleak Ikasleen balorazioak jasotzen dituen txostenaren arabera, elikadura-burujabetza gai berria eta ezezaguna zen ikasleentzat, eta gaian sakontzeko gogoa piztu du haiengan. Lehen galdera-sortan jasotzen denez, tailerretan parte hartu aurretik ere, ikasle gehienek pentsatzen zuten gure osasuna eta ingurumena baldintzatzen dituela elikagaiak hazteko moduak. Esperientzia pilotuan landutako jarduera eta gogoetei esker, informazio gehiago dute orain elikagaiak ekoizteko moduari eta horrek ingurumenean dituen ondorioei buruz.

Nolanahi ere, nolabaiteko nahasmena igarri dugu, hitzaldiak entzun eta tailerretako aurkezpenak eta bideoak ikusi eta hilabete batzuetara ikasleei elikadura-burujabetza zer den beren hitzetan azaltzeko eskatzerakoan, adibidez. Azalpenetan kutsadura eta pestiziden erabilera elikagaien jatorriarekin eta esportazioarekin nahasten dituzte. Oro har, Peruko ikasleek argiago dauzkate gaiak edo argiago azaltzen dituzte behintzat, galdera horri erantzun argiagoa ematen baitiote.

Elikadura-burujabetza defendatzeko moduari buruzko hurrengo galderan, ikasle askok bertako kontsumoa indartzea proposatzen dute.

Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien arteko desberdintasun eta parekotasunei dagokienez, jateko ohituretan eta jaten diren elikagaietan sumatzen da alderik handiena, bai eta urtaroen arteko aldean eta batean eta bestean ereiteko garaietan, zenbait ikaslek nabarmendu dutenez. Euskadiko ikasle batzuek tailerretan azaldu diren beste desberdintasun batzuk aipatu dituzte, eta kezkatuta agertu dira Perun ikusitako pobrezia materialarekin, Peruko umeek jateko nahikorik ez duteneko ideiarekin nahastuta.

Ikasle gehienak prest zeuden ikasitakoa zabaltzeko, %76 arte iristen zen ehuneko hori, modu paretsuan banatuta Euskadin eta Perun. Bi komunitateen arteko alderik handiena ikasitakoa aplikatzeko asmoan ikusi dugu. Euskadiko ikasleek ezetz erantzun zuten kasuen %55ean.

Elikadura-burujabetzaren defentsari buruzko galderan ere nolabaiteko axolagabetasuna erakutsi zuten ikasleek, eta talde txiki batek erantzun zuen ez zuela inolaz ere defendatuko.

Beste aukera bat da hori erantzun dutenengan gaiarekiko sentsibilitaterik sortzea ez dela lortu edo egin nahi izatekotan nola egin ez dakitela eta erantzun dutela horrela edo ez dutela argi ikusten ikasitakoa nola aplikatu.

Ikasitakoa praktikan jartzeko asmoa baduten ikasleek ideia onak dituzte hori egiteko moduari buruz: baserriko elikagaiak edo herrian ekoitzitakoak janda eta ingurumena babestuta. Peruko ikasleek argi eta garbi esaten dute ikasitakoa senide eta lagunen artean zabaltzeko asmoa dutela, horrela eragin handiagoa izan eta ahalik eta jende gehiagorengan aldaketak eragiteko.

Elikadura-burujabetzari lotuta ezagutu nahiko lituzkeen gaien artean beste herri batzuetako sukalde-ohiturak aipatzen dituzte, ereiteko garai eta teknikekin batera. Gaiarekiko duten lotura zuzena dela eta nabarmendu ditugu alderdi hauek. Era berean, beren herrian ekoitzitako elikagaiei buruz informazio gehiago jasotzeko asmoa adierazi duten zenbait ikaslek, horrela beren kontsumo-ohiturak egokitu ahal izateko.

94

Oro har, ikasleak pozik azaldu dira egindako jarduerekin. Kasu askotan laburregiak iruditu zaizkie eta zenbait jarduera luzatzea edo errepikatzea gustatuko litzaiekeela erantzun dute.

Tailerrak, taldean egindako sormen-ariketak bereziki, eta txangoa izan dira askori gehien gustatu zaiena. Txangoen bidez elikadura-burujabetzaren esperientzia praktikoa gerturatu izana oso lagungarria izan da oinarri teorikoak sendotu eta ulertarazteko.

Halere, harrigarria bada ere, bideo-konferentziak ez du halako balorazio positiborik izan.

Zenbaitentzat jarduerarik onena izan da eta halako komunikazio gehiago egin nahiko zituen, baina talde handi samar bati ez zaio askorik gustatu. Hainbat arrazoi egon litezke horretarako: Lehenik eta behin, elkar ondo ez entzutea edo ulertzea (hitz egiteko moduengatik, adibidez). Bigarrenik, kasu askotan bozeramaileak aukeratu ziren eta ez ziren txandakatu, eta hortaz, beti pertsona berdinak zeuden kamera aurrean, eta hori aspergarria izango zen, beharbada, gainerakoentzat. Skype bidez halako hartu-eman gehiago antolatzekotan, talde txikiagoekin egin beharko lirateke gure ustez, taldekide guztiak txandakatu eta parte hartzeko moduan.

Nolanahi ere, gaiak aldi berean Perun eta Euskadin garatzen ari zirela jakitea pizgarria izan da bateko eta besteko ikasleentzat, eta, hortaz, hobetu egin beharra dago haien arteko hartu-eman zuzena.

Familiak Lehenik eta behin esan beharra dago atal honetako emaitzak osagabeak daudela: Intxaurrondo Hegoa ikastetxeak egindako azterketa osagarria eranskinean jaso dugu, baina ez txostenean. Gorago esan dugunez, J.A. Mu単agorri eskolako datuak ez jaso izanak desorekak sortzen ditu galdera-sortak bildu eta interpretatzeko garaian.

Elikadura-burujabetzari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-ekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sortako emaitzak jarraian azalduko ditugu. Familiei elikadura-burujabetzari buruz egindako galdera teorikoetan emandako erantzunetan ikusten denez, ederki dakite kontzeptu hori zer den eta non sortu zen ere. Esportazio-politikekin eta elikadura osasungarria bultzatzearekin lotzen dute askotan. Elikadura-burujabetzarik ez izateak eragindako ondorioei dagokienez, familiek hainbat alderdi aipatu dituzte, eta bete-betean jo dute berriro ere: nekazaritza-ohiturak bertan behera uztea, oinarrizko elikagaien prezioak gora egitea, nutrizio-balio handieneko elikagaiak esportatzea eta, hortaz, bertako elikadura pobreagoa izatea, desnutrizioa, gosea eta are etorkizuneko gatazkak ere.

Norberak kontsumitzeko elikagaiak hazteari dagokionez, ohitura hori zabalduago dago Peruko familien artean Euskadikoen artean baino. Gogoan izan behar dugu, dena den, Euskaditik parte hartu duten taldeen artean baserri-giroarekin lotura handiena duena baloraziotik kanpo gelditu dela hain zuzen ere. Elikagai ekologikoen kontsumoari dagokionez, Peruko familiek halakoak kontsumitzeko ohitura handiagoa dute, bai eta elikagaiak zuzenean landetxetan erosteari dagokionez ere.

Gure elikatzeko moduak gure osasunean eta ingurumenean eraginik ote duen galdetuta, %75ek baietz erantzun dute. Ehuneko apala iruditzen zaigu, halere, zuzenean ez bada ere zeharka landuta ere, gai hori argi eta garbi izan beharko bailukete parte-hartzaile guztiek.

Jardueraren balorazioa oso positiboa izan da, oro har ondo pasatu dute eta interesgarria iruditu zaie. Zenbaiten ustez laburregia izan da eta denbora gutxiegi izan dute zaharren ohiturak eta iraganeko ereduak jasotzeko zatian sakontzeko. Hurrengo saioetan alderdi horiek kontuan hartu beharko ditugu.

95

Oro har Gogoratu dezagun elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako esperientzia pilotuaren helburu nagusia zein den: gaur egun Iparraldearen eta Hegoaldearen artean dauden merkataritza-harremanak aldatzea, elikadura-burujabetza bultzatuz horretarako, Hego-Ipar-Hego ikuspegia oinarritzat hartuta. Ikuspegi horretan oinarrituta, elikadura-burujabetzaren aldeko ekintza, estrategia eta jarrerak bultzatzea da helburu zehatza, eta, horretarako, elikadura-burujabetzaren egoera aurkezten dugu Iparraldeko eta Hegoaldeko pertsona eta komunitateen garapen integralerako eredu gisa.

Proiektu honen bidez helburu zehatz hori lortzen lagundu dugula iruditzen zaigu.

Prestakuntzaren helburu xeheagoetara joanez gero, hauek dira irakasleek identifikatutako helburuak: elikadurari lotutako gai baten gaineko ikuspegi orokorra ematea; elikaduraburujabetza gaur egungo nekazaritza-ereduaren alternatiba gisa aurkeztea; eta ikasleekin egin beharreko tailerrei buruzko ezagutza praktikoak eskaintzea. Aurreneko bi helburuak lortu direlakoan gaude, irakasleen artean gaiarekiko sentsibilizazioa handiagoa baita esperientzia pilotuan parte hartu aurretik baino. Hirugarren helburua ere lortu da, nahiz eta neurri batean izan eta gauzak hobetu litezkeen, gorago esan dugunez. Halere, proiektuaren bigarren zatian indartu egingo da alderdi hori, irakaskuntzara aplikatutako komunikazioteknologia berriak landuko direnez gero. Zati horretan irakasleek elkarren urrun dauden komunitateen artean era honetako proiektu bateratuak egiteko erabili ditzaketen tresnetan sakonduko dugu gehiago.

Ikasleekin egindako tailerren helburuei dagokienez, hemen ere balorazioa positiboa izan da, ikasleak elikadura-burujabetza kontzeptuarekin ohitzea eta elikadura-burujabetzaren mundu-mailan zein norberaren herran duen egoeraren berri ematea lortu baita. Bloga erabiliz ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin harremanetan jarri eta haiekin hartueman zuzenagoa garatzeko helburuari dagokionez, batzuetan ez da behar beste bete ikasleak ez direlako blogean behar beste maiz sartu, ezin izan delako bideo-konferentzia egiteko une egokia bilatu, edo bideo-konferentzia ez delako nahi bezain egoki atera.

Alderdi horiek hobetzeko eskolako egunerokoan erabiltzen diren baliabideak areago integratu beharko lirateke. Askotan nolabaiteko erresistentzia aurkitu dugu, laneguna berez oso beteta dagoelako dagoeneko eta ez dagoelako astirik egin nahi diren jarduera guztiak egiteko, baina aipatutako baliabideak ondo erabiltzea lagungarria izan liteke lan-zama hori arintzeko, hain zuzen ere. Gainera, baliabide horiek apropos-aproposak dira elikaduraburujabetzari buruzko esperientzia, iritzi eta gogoetak partekatzeko.

Espero dezagun, beraz, esperientzia pilotu honen bidez elikadura-burujabetza kontzeptua eta antzeko gaiak areago zabaltzeaz eta sentsibilizazioa sortzeaz gain, desberdintasunak ezaugarri aberasgarriak direla ikusarazteko helburu nagusian ere lagundu izatea.

96

1. eranskina 3. tailerra (Zein iritzi dute gure familiek?) egin eta gero, Intxaurrondo Hegoa ikastetxeko ikasleek osatutako txostena.

ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZKO INKESTA Familiei inkestak egin eta gero, datu hauek bildu ditugu: Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?

Familien % 78,5ek beren elikagaiak ekoitzi dituzte inoiz, arrazoi hauengatik: baratzea izan dutelako edo orain dutelako (hemen bertan edo gertuko herriren batean) edo izeba, osaba, aitona, amona edo lagunek batek baratze bat daukalako. .

BAI EZ

Gainerako % 21,5ek diote beti bizi izan direla hirian eta ez dutela baratzea izateko aukerarik izan.

Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu?

Familien % 57,14ek produktu ekologikoak kontsumitzen dituzte, askoz naturalagoak iruditzen zaizkie eta. Tomate, piper, barazki eta kontserba ekologikoak hartzen dituzte, esate baterako. Baita arrautza, esne eta esneki ekologikoak ere.

Familia batzuek ez dituzte beti-beti erosten produktu ekologikoak, naturalagoak izan arren garestiagoak direlako.

Produktu horiek lehen aipatutako baratzeetan ekoitzi edo erosi egiten dituzte: Bretxako (Donostiako merkatua) baserritarrei, dena espezializatuetan (belar-denda eta denda makrobiotikoetan), denda txiki batzuetan edo gertuko baserrietan, zuzenean.

BAI EZ

Gainerako % 42,86ek ez dute produktu ekologikorik erosten bi arrazoi nagusirengatik: erosketa guztia supermerkatuan egiten dutelako eta produktu haiek garestiagoak direlako.

Badakizu produktu ekologikoak zer diren?

Familien % 100ek bazekiten produktu ekologikoak zer diren. Gure ustez, produktu ekologikoak dira fabrikatik igarotzen ez direnak (ontziratzeko fase urrietan izan ezik), eta pestizidekin tratatu ez eta osagarri kimikorik ez duten produktu naturalak. Produktu biologiko eta organiko izenez ere ezagutzen ditugu.

Elikagaiak non erosten dituzu normalean?

Familien % 57,14ek auzoko supermerkatuan edo Eroskin (Intxaurrondo ondoan Eroski hipermerkatua dago, Garbera merkataritza-gunean) egiten dute erosketa beti. Arrazoi hauek aipatu dituzte, horretarako_ gertuen daukagun denda da eta askoz handiagoa izanik, produktu-aukera zabal-zabala dauka.

SUPERMERKATUA DENDA MERKATUA

% 35,71k denda txikietan erosten dute normalean, gertu dauzkaten dendetan hain zuzen ere, auzoko merkatua sustatzearren. % 7,15ek bakarrik erosten dute normalean baserritarren merkatuan.

Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

Familiek erantzun hauek eman dituzte:  Gure burua elikatzeko ahalmena, erosi beharrik izan gabe.  Herri guztiek elikagaiak izateko duten eskubidea.  Jendeak jatekoari dagokionez dituen eskubideak.  Nork bere elikagaiak ekoitzi eta hazteko ahalmena.  Goseari eta pobreziari aurre egiteko herrialde pobreetan antolatutako nekazarimugimendua.  Estatu bakoitzak bere nekazaritza- eta elikadura-politika finkatzeko duen ahalmena.  Janariaren banaketa bidezkoa.  Elikadura-burujabetzarik ez badago, jatekorik eta dirurik ezean, jendeak bere herritik alde egin behar du jatekoa lortzeko.  Jarraian zehaztutako gabeziei lotutako hitz-sorta: jatekoa, ondo hazitako elikagaiak, elikagaien eta diruaren banaketa bidezkoa…

Ikusten duzuenez, gure senideek dezente dakite gaiari buruz. Esan beharra dago guk pixka bat lagundu diegula.

Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?

Familien % 64,28ek gutxi gorabehera zekiten erantzuna: ekoizpen-herrialde pobreetan, Erdialdeko Amerikan eta Hego Amerikan, gutxi garatutako herrialdeetan, Erroman Elikaduraren Mundu-mailako Goi-bilera zela eta. % 35,72ek ez zeukaten arrastorik.

Zerbairt daki Ez daki ezer

Nola?

Familien % 50ek ez zekiten.

Gainerako % 50ek erantzun hauetakoren bat eman zuten: tokian tokiko haziak berreskuratu nahian, langileen kexuei jarraiki, diru eta lan gabeziagatik, nekazarien eskubideak erreibindikatzearren.

Zerbait daki Ez daki ezer

Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?

Erabateko mendetasuna sortzen da beste ekoizle batzuekiko.

Elikadurarik ez edo kaskarra.

Heriotza, sufrimendua, gaixotasuna.

Gosea mundu osoan.

Elikadura kaskarra eta pobretzea.

Osasunerako eta ingurumenerako ondorio txarrak.

Jatekoaren banaketa txarra munduan. GUTXI BATZUEK ASKO DUTE. ASKOK GUTXI EDO BATERE EZ.

Zure ustez, gure elikatzeko ereduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean?

Familien % 92,85ek baietz erantzun zuten. % 7,15ek ez zuten erantzun.

BAI ED/EE

Osasunaren gaineko ondorioak: Ondo elikatu ezean, arazoak izan ditzakezu; gehiegi edo gaizki janez gero, ere bai. Hortaz, elikadura orekaturik ez badugu errazago gaixotuko gara (kolesterola, obesitatea‌).

Milaka urte daramatzagu elikadura-eredu bat garatzen, eta edozein aldaketak eragina dauka gure osasunean.

Jaten duguna gero eta artifizialagoa da eta hori ez da osasungarria.

Jaki naturalak janda gaixotasun gutxiago garatuko ditugu.

Jakin naturalek gaixotasunak prebenitzen laguntzen dute eta gure bizitza luzatu dezakete.

Hortaz, onak dira bizi-kalitate ona lortzeko.

Ingurumenaren gaineko ondorioak: Produktuen hazkunde naturala bizkortzen da.

Petrolio eta produktu kimiko gehiago erabiltzen dira elikagaiak ekoitzi eta garraiatzeko.

Ingurumena kaltetzen duten hondakin toxiko asko sortzen dira.

Lurra asko kutsatzen da, abeltegi handietako hondakinak ibaietara isurtzen dira‌ Elikagai ontziratuak janda hondakin asko sortzen dira: latak, kartoia, beira, plastikoak.

Argi dago, beraz, elikagai naturalak ekoitziz eta kontsumituz ez dugula ez gure osasuna ez gure ingurumena kaltetzen.