Groninger Ondernemers Courant (juni 2019)

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Groninger Ondernemers Courant

Pagina 15 Joël Timmerman ‘Groningse retail succesvol dankzij voortdurende innovatie’

Al het nieuws ten dienste van de handel en economie van Groningen

Nieuws MartiniPlaza wil vooruitstrevend zijn in duurzame techniek Vanaf de A7 is de installatie goed zichtbaar op het dak van MartiniPlaza: een lange en glimmende constructie, steil omhoog, gericht op de zon in het zuiden. Zonnepanelen zijn het niet, dus waar dient dit voor? David Wassenaar is verantwoordelijk voor het Gebouwbeheer van MartiniPlaza en licht het toe op pagina 6 en 7.

Jaargang 6, editie 2

Armoede bij ondernemers in Groningen onderbelicht probleem; ‘StadOogst’ kan helpen

In Stad leeft 17 procent van de zelfstandigen onder bijstandsniveau

Proefproject Smart Grid op Zuidoost Bidfood, Makro, Noorderpoort, Victron en LifeLines van het UMCG nemen deel aan de omvangrijke Smart Grid-pilot op bedrijventerrein Zuidoost. Het principe is simpel: gebruik dán stroom als het aanbod overvloedig is en de prijs daarom laag. Blader snel door naar pagina 8 en 9.

Helperzoomtunnel wordt deze zomer ingeschoven Het was vorig jaar mei een forse tegenvaller voor de bouwers: het inschuiven van de splinternieuwe Helperzoomtunnel moest op het allerlaatste moment worden afgeblazen.

De bodem bleek onder al dat beton te bezwijken. De potklei was zwakker dan vooraf was gemeten, waardoor de schuifbaanfundering weggedrukt werd in de grond en de grondig voorbereide operatie moest worden afgeblazen. Deze zomer wordt echter een nieuwe poging ondernomen en hoofduitvoerder Friso Jongeneel is ervan overtuigd dat de operatie deze keer wel voorspoedig zal verlopen: “Het afgelopen jaar zijn alle factoren nog eens goed onder de loep genomen. Op basis van die nieuwe gegevens hebben we een nieuw plan ontwikkelt dat echt overal rekening mee houdt.”

Lees verder op pagina 10 en 11.

Groninger Ondernemers Academy houdt bedrijfsleven in Stad scherp en volledig bij de tijd Welke sociale media kan ik het beste inzetten voor mijn zaak? Wat zijn de nieuwste marketingtrends? Hoe kan ik over een paar jaar mijn bedrijf beëindigen? En: waar kunnen onze medewerkers Duits leren zodat ze onze klanten netjes te woord kunnen staan?

Voor het antwoord op deze en vergelijkbare vragen kunnen ondernemers, managers of zelfstandigen tegenwoordig uitstekend terecht bij de Groninger Ondernemers Academy. Op pagina 15 lees je er alles over.

Volg het Groningse ondernemersnieuws ook online U kunt de Groninger Ondernemers Courant ook digitaal volgen.

Dat kan via de website: www.groc.nl.

U kunt zich er inschrijven voor onze mailnieuwsbrief.

Van de Ondernemers Courant is ook een pagina op Facebook, zodat u ons nieuws ook in uw tijdlijn kunt volgen: www.facebook.com/groc.nl.

Inmiddels hebben al meer dan zesduizend ondernemers zich aangemeld!

Foto: Elise Pragt

V

aak wordt van ondernemers gedacht dat het mensen zijn die het economisch behoorlijk voor de wind gaat. Ze wonen in ruime huizen en rijden in fraaie auto’s. En wie de media volgt krijgt de indruk dat het ook alleen maar beter gaat met de zelfstandigen, met het ene succesverhaal over een geslaagde startup na het andere. Maar schijn bedriegt.

Zeker in Groningen, want ook al is de crisis nu al geruime tijd op z’n retour: veel zelfstandigen hebben het moeilijk.

“Er zijn veel zelfstandigen die het heel moeilijk hebben, maar je hoort of leest het niet. Uit onderzoek van het CBS is gebleken dat zeventien procent van de zelfstandigen onder bijstandsniveau leeft. Het gaat om zelfstandigen in zeer uiteenlopende branches: van webdesigners of coaches, tot kappers of andere retailers”, vertelt Henriëtte Veenstra van Onderneemt ‘t. Haar bedrijf is al vier jaar op verzoek van de gemeente Groningen actief voor zelfstandigen die het hoofd amper boven water kunnen houden, en helpt hen met adviezen om de zaken beter op de rails te krijgen.

Volgens Veenstra staat de gemeente Groningen landelijk gezien zelfs op de derde plaats, voor wat betreft de omvang van de armoede onder zelfstandigen, na Rotterdam en Leeuwarden.

“Toch is het lastig om het probleem helemaal in kaart te krijgen want zelfstandigen zijn ondernemende mensen,

trots en een tikje eigenwijs, en die melden zich niet snel, en hebben ook geen tijd om enquêteformulieren in te vullen.

Maar buiten kijf staat dat veel meer zelfstandigen het financieel lastig hebben dan vaak wordt gedacht.”

StadOogst is een inspirerende en bewezen succesvolle ondersteuning, speciaal voor zzp’ers en ondernemers die het al enkele jaren zwaar hebben. “Wij weten dat het lastig is om als ondernemer om hulp te vragen. Waarom eigenlijk? Want net zoals een auto van tijd tot tijd een APK krijgt, is dat soms ook nodig voor je business”, aldus Veenstra.

StadOogst krijgt ook steun van één van de Groningse bedrijvenverenigingen, Bedrijvenvereniging WEST. “Wij kunnen als Bedrijvenvereniging moeilijk individuele zelfstandigen helpen, omdat wij ons inzetten voor collectieve projecten. Maar wel heeft WEST aandacht voor armoede en het voorkomen daarvan op haar agenda staan. Onder andere helpt WEST door StadOogst te ondersteunen. Deze organisatie heeft maar een beperkt aantal plaatsen per jaar, en wij zorgen er voor dat er méér mensen geholpen kunnen worden, zodat niemand buiten de boot valt”, zegt Klaas Holtman, voorzitter Bedrijvenvereniging WEST. Volgens Holtman worden ondernemers in de beeldvorming vaak weggezet als Jaguar-rijders. “Maar dat is een karikatuur. Ik weet dat heel veel ondernemers

het lastig hebben, en waar mogelijk komt WEST op voor de belangen van deze groep ondernemers, medewerkers en klanten.”

Armoedegrens Overigens is ‘armoede’ sowieso een thema in Groningen, en hebben mensen die het goed gaat vaak geen idee hoeveel mensen het hier financieel uiterst zwaar hebben of hoe zij moeten leven.

“Daarom ook roept WEST leden op om als ze overschotten hebben, dat naar bijvoorbeeld de Voedselbank te brengen.

Of we roepen ondernemers op om mensen die het lastig hebben op de arbeidsmarkt in dienst te nemen”, aldus Holtman. In dat beleid past ook het steunen van StadOogst.

“Hoeveel mensen het precies zijn die als zelfstandige veel te schraal moeten leven is niet bekend. Maar er zijn in Groningen 12.500 zzp'ers. Als je daar 17 procent van neemt, dan gaat het om enkele duizenden mensen”, legt Henriëtte Veenstra uit.

Verwacht geen wonderen Dat zzp'ers problemen hebben kan een gevolg zijn van de crisis, van verkeerd management, van ongeschiktheid of van pure pech en tegenvallers. Daarom is het ook niet eenvoudig op te lossen: er bestaat natuurlijk geen toverformule om niet renderende bedrijven tot kippen met gouden eieren om te vormen.

Niks doen is geen optie “Wat we in Groningen kunnen doen voor deze mensen is echt een druppel op een gloeiende plaat, mooier moet je het niet doen voorkomen. Maar niks doen is helemaal geen optie, dus gelukkig is er het project StadOogst. Het allerbelangrijkste is dat mensen niet eindeloos doormodderen, dat geldt voor bestaande ondernemers maar ook voor bijvoorbeeld startups. Als je er niet uitkomt met je zaak, schaam je er dan niet voor en klop aan en vraag hulp of advies. Al blijft het uiteindelijk wel ieders eigen verantwoordelijkheid, en soms moet je nu eenmaal vaststellen dat een bedrijf niet levensvatbaar is. Dus: práát er over!”, aldus Holtman.

Henriëtte Veenstra: “Ik doe ook een beroep op de omgeving van mensen die eindeloos doorwerken, maar in de put raken. Als je iemand kent waarvan jíj denkt: “hé, daar gaat het niet zo goed mee”, spreek die persoon dan even aan.

Wijs die persoon er op dat ze niet eindeloos hoeven door te modderen, en dat er een project is waar ze met hun zorgen terecht kunnen. En later zien we dan wel wat we precies kunnen betekenen.

Maar: praat er over! Dat is al een eerste stap!”

(Wie hulp nodig heeft, of gewoon meer informatie wenst: stuur een email naar: info@stadoogst.nl. Of kijk op: www.stadoogst.nl)

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Economisch Nieuws Burgemeester Den Oudsten:

Ondernemerschap in Groningen moet nog aanzíenlijk worden versterkt’ “Het ondernemerschap in Groningen heeft zich de afgelopen jaren al krachtig ontwikkeld. Dat heeft ertoe geleid dat Groningen inmiddels de tweede ‘startup city’ van Nederland is. Maar we zijn er nog lang niet.

De rol van de overheid is hier nog veel te groot. Het ondernemerschap is nog niet voldoende ontwikkeld, en we zullen er alles aan doen om dat verder te brengen. Zodat het bedrijfsleven hier straks samen met de overheid zaken van de grond kan tillen, en ook meer tegengas kan bieden als dat nodig is.”

E

en en ander betoogde vertrekkend burgemeester Peter den Oudsten donderdag 13 juni bij de bedrijvenvereniging voor het noordoosten van Groningen, VBNO. Deze hield haar algemene ledenvergadering bij Kartracing & Bowling bij Kardinge. De burgemeester, die welkom werd geheten door voorzitter Guus Vries, was door de VBNO uitgenodigd om zijn visie te geven op de economie van Groningen. Hij deed dat met verve.

Volgens burgemeester Den Oudsten gaat het momenteel bijzonder goed met de economie van de gemeente. Dat is alleen al te zien aan alle hijskranen en bouwprojecten in de stad. “Economisch gaat het op dit moment heel goed. Maar: het blijft wel kwetsbaar. Ik maak me ongerust over een aantal zaken, zoals de relatief hoge werkloosheid onder lager opgeleiden. Ook nemen de banen af in de dienstverlening en is er sprake van een smalle industriële basis. En ook de financiële situatie van de gemeente Groningen is zorgelijk.”

Peter den Oudsten. Foto: Jan Buwalda

Volgens de burgemeester zijn díe steden succesvol waar een optimale combinatie is van overheid, onderwijs en ondernemers, de zogenaamde ‘triple helix’. In Groningen is daar wel sprake van, alleen is de rol van de overheid in Groningen veel groter dan in andere succesvolle steden.

“Het antwoord is dat bij ons in Groningen de overheid op één staat. Maar in Silicon Valley en Eindhoven staan de ondernemers op één. En dat betekent dat veel zaken daar zeer snel gerealiseerd kunnen worden. Ons ondernemerschap is te slecht ontwikkeld”, aldus de burgemeester. Hij bedoelde dat dus niet ten nadele van het Groningse bedrijfsleven maar vindt juist dat het goed voor Groningen is wanneer er hier nog grotere en krachtiger ondernemingen komen. Wel is er, mede onder aanvoering van de vroegere wethouder van Economische Zaken Joost van Keulen, al veel gedaan om ondernemerschap te stimuleren.

“Ik heb als burgemeester van Groningen veel gereisd, ook naar zeer succesvolle steden en gebieden: Silicon Valley, Berlijn, Eindhoven, Kopenhagen, Malmö. In deze steden is sprake van enorme technologische vooruitgang. Maar: waarom hebben wij dat niet in Groningen op deze schaal?”, zo vroeg de burgemeester zich af.

Positief Volgens burgemeester Den Oudsten is één van de positieve kanten van Groningen de jeugdige leeftijd van de bevolking. “De gemiddelde leeftijd is hier 35 jaar. Geen enkele stad in Nederland heeft dat! Dat leidt ook tot een geweldige sfeer in de binnenstad, en het betekent ook veel nieuw talent.”

Snellere treinverbinding Een van de andere wensen voor de economie van Groningen is een snellere treinverbinding. “Het is toch eigenlijk achterlijk dat de reistijd tussen de Randstad en Groningen de afgelopen vijftien jaar nauwelijks is veranderd. Gelukkig hebben ProRail en NS ingestemd met een proef voor een snellere treinverbinding en is dat positief verlopen.”

Luchthaven Eelde Burgemeester Den Oudsten liet weten persoonlijk ‘genuanceerder’ aan te kijken tegen Groningen Airport Eelde. De meerderheid in de gemeenteraad wil af van de aandelen van de gemeente Groningen in de luchthaven. De wethouders hebben de burgemeester gevraagd om daar een oplossing voor te zoeken.

“Wat mij betreft hoort de luchthaven nu eenmaal bij de economie van het Noorden. We moeten af van de gedachte dat een luchthaven rendabel te

exploiteren moet zijn, want dat lukt nu eenmaal niet. Wel vind ik het goed dat er nu wordt gewerkt aan plannen voor een nieuw bedrijventerrein bij de luchthaven. Maar er zal altijd geld bij moeten, misschien een miljoen per jaar. Als alle overheden wat bijdragen, dan is dat nu ook weer niet zó veel’, aldus de burgemeester. Hij zei zijn best te zullen doen om de aandelen straks te verkopen aan een partij ‘met hart voor de luchthaven.”

Burgemeester Den Oudsten zei dat hij met zeer veel plezier burgemeester van Groningen is geweest. “Maar ik ben bijna 68 en mijn familie vindt het wel fijn wanneer ik straks vaker thuis ben. Nou: daar komen ze dan nog wel achter”, aldus de burgemeester, die daarmee eerst de lachers op zijn hand kreeg en vervolgens werd beloond met een flinke bos bloemen.

Inkoop Platform Noord-Nederland: maatschappelijke meerwaarde en bijdragen aan stimuleren noordelijke MKB

D

e gemeente Groningen maakt deel uit van het IPNN, het Inkoop Platform Noord Nederland. Het IPNN is een netwerksamenwerking van 19 grote publieke instellingen in Groningen, Friesland en Drenthe. De deelnemende publieke inkopers onderschrijven dezelfde uitgangspunten van hun inkoopbeleid, met als gemeenschappelijke doelstelling om maatschappelijke meerwaarde te realiseren voor de regio en een bijdrage te leveren aan het stimuleren van het noordelijke MKB.

De gemeente Groningen is één van de voorlopers waar het gaat om het formuleren van de doelstellingen die ten grondslag liggen aan het inkoopbeleid.

Al in 2015 is inkoopbeleid gedefinieerd dat concreet invulling moet geven aan het begrip ‘maatschappelijke meerwaarde’. Gerard Verelst is adviseur Inkoop bij de gemeente. “Het IPNN is een netwerkorganisatie, nadrukkelijk geen inkooporganisatie. Binnen het IPNN zijn er thema’s waar we samenwerking zoeken. Denk bijvoorbeeld aan bevoorrading via de ‘last mile’: de schone bevoorrading van de binnenstad vanaf een

hub aan de rand van de stad. Dat is bij uitstek een thema waar je gezamenlijk invulling aan kunt geven. Maar tegelijk zijn we ook allemaal zelfstandige organisaties met eigen beleid.”

Doelstellingen zoals duurzaam en sociaal Met het inkoopbeleid wil de gemeente invulling geven aan de doelstellingen zoals die geformuleerd zijn in het coalitieakkoord. Gerard Verelst: “Weet welke overkoepelende doelstellingen dit gemeentebestuur zich heeft gesteld en zorg dat je op die punten kunt aantonen 2

dat jouw bedrijf daaraan kan bijdragen.”

Duurzame bedrijfsvoering en sociaal ondernemen zijn bijvoorbeeld belangrijke gemeentelijke thema’s. “Als inkoopadviseurs is het mede onze taak om te borgen dat die thema’s invulling krijgen. Neem bijvoorbeeld de inhuur van aannemers. ‘Onze’ aannemers moeten een bepaald certificaat hebben, volgens de CO2-prestatieladder. Aannemers zonder dit certificaat komen toch voor gemeentelijke klussen in aanmerking, op voorwaarde dat ze dit binnen een afzienbare periode alsnog halen. Daarmee geven we invulling aan de doelstelling

om bij het regionale MKB in te kopen én stimuleren we duurzaamheid bij onze leveranciers. Of neem onze postbezorging. Daarvoor geldt dat dit gedaan moet worden door een sociale onderneming, waar minimaal een bepaald percentage mensen werkt met afstand tot de arbeidsmarkt. Het zijn dus hele concrete eisen en doelstellingen die de gemeente hanteert en die direct voortvloeien uit het gemeentelijke coalitieakkoord.”

Alle lopende en komende aanbestedingen en de procedures zijn te vinden op gemeente.groningen.nl onder Financiën.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Economisch Nieuws Flinc maakt financiering toegankelijk voor innovatief Gronings MKB op initiatief van de provincie Groningen de stap gezet om dit ook in Noord-Nederland op te zetten; een plek waar het MKB terecht kan met al zijn vragen over financiering en waar MKB’ers worden doorverwezen naar de juiste instelling of organisatie. Na een eerste inventarisatie is besloten om dit bij Flinc neer te leggen en deze activiteiten eerst te ontplooien voor de provincie Groningen. Het vinden van de juiste investeerder is moeilijk voor MKB-ondernemers. Goed beslagen ten ijs komen is daarbij essentieel. Flinc ondersteunt ondernemers bij beide trajecten, voor het gehele MKB in Groningen. MKB’er: maak er gebruik van!”

Flinc is onderdeel van de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) en is de schakel tussen innovatieve plannen en financiering.

Bjorn Redmeijer: “Wij zijn een onafhankelijke partij die innovatieve ondernemers ondersteuning biedt op het gebied van bedrijfsvoering, gericht op financieringsvraagstukken. In de provincie Groningen richten we ons naast startups nu ook op het gevestigde MKB; in een intensief adviestraject van 32 uur werken we samen met de ondernemer aan het businessplan, waarbij de groeiambities van de ondernemer centraal staan. Daarbij kan het gaan om plannen voor internationalisering, het in de markt zetten van een nieuw product of dienst, uitbreiding van personeel, of bijvoorbeeld het opzetten van een nieuwe productielijn.

Vervolgens brengen wij het plan onder de aandacht van ons financieringsnetwerk.”

Het team van Flinc, met rechtsvoor Bjorn Redmeijer. Foto: Flinc

F

linc, onderdeel van de NOM, adviseert en begeleidt Groningse MKB’ers met groeiambitie bij het vinden van financiers. “We zijn al jaren actief om innovatieve startups in Noord-Nederland investor- ready te maken en te begeleiden naar financiering. Die expertise en ons financieringsnetwerk zetten we nu ook in voor het gevestigde MKB in de provincie Groningen met groeiambitie en

een financieringsvraag”, vertelt Bjorn Redmeijer, projectmanager van Flinc.

Patrick Brouns, gedeputeerde Provincie Groningen: “Geïnspireerd door succesvolle Engelse voorbeelden van een ‘House of Finance’ is

Netwerk van investeerders Flinc beschikt over een groot netwerk van meer dan 250 financiers.

Het gaat nadrukkelijk om investeerders en niet om subsidieregelingen.

“We kunnen daarin wel meedenken en doorverwijzen naar experts”.

Maar Flinc richt zich op het matchen van ondernemers met investeerders; dat kunnen fondsen van de NOM zijn maar ook business angels, cluster specifieke fondsen, crowdfunders, en banken.” Dat betekent dat het financieringsnetwerk van Flinc niet alleen geld met zich meebrengt, maar ook kennis, netwerk en ervaring. Dat is soms nodig om groeiplannen handen en voeten te kunnen geven en te versnellen.”

Derde editie Campus Trail op vrijdag 20 september

H

et fonkelnieuwe Avebe Innovatiecentrum op de Zernike Campus is de start- en finishlocatie van de Campus Trail 2019 op vrijdag 20 september. Campus Groningen en partners organiseren voor het derde jaar op rij deze belevingsrun, met het parcours dwars door sportfaciliteiten, bedrijven, onderwijsfaciliteiten en laboratoria. Inschrijven kan via campus.groningen.nl De Campus Trail krijgt dit jaar extra kleur met een bijzondere start en finishlocatie en een compleet nieuwe route. Zo start de Campus Trail in het fonkelnieuwe Avebe Innovatiecentrum. “De gezondheid van de medewerkers is bij Avebe een belangrijk thema. Vitaliteit is dan ook een thema dat terug komt in de activiteiten van ons 100-jarig bestaan dit jaar. De Campus Trail is een mooi evenement om met een sportieve groet de deuren van het Avebe

Innovatiecentrum open te zetten”, aldus Marieke Kanon, Communication Manager Avebe.

De initiatiefnemers en sponsoren van de Campus Trail 2019 zijn Campus Groningen, Avebe, Lode Holding, Rijksuniversiteit Groningen, Hanzehogeschool, ACLO en Bedrijvenvereniging WEST. Johannes Wolters, directeur Lode Holding: “Bij Lode Holding geloven wij dat bewegen cruciaal is voor gezondheid, functioneren en presteren. Het parcours van de Campus Trail voert de deelnemers langs en vooral door de gebouwen en bedrijven op de Zernike Campus, waaronder dat van Lode Holding zelf.

Healthy Ageing wordt op Campus Groningen omarmd en dat willen wij ook in de directe omgeving zichtbaar maken.

En daarom doen wij uit volle overtuiging mee aan de Campus Trail!”

Foto: Campus Groningen

Rapport Ecorys over economische betekenis van water- en kadegebonden bedrijven als basis voor stappenplan

I

n opdracht van Bedrijvenvereniging Zuidoost en de gemeente heeft onderzoeksbureau Ecorys de afgelopen tijd alle economische aspecten van de water- en kadegebonden bedrijven in en om de Scandinavische havens in kaart gebracht.

Uiteraard zijn daarin alle bedrijven betrokken die gevestigd zijn in de havens, maar ook de economische waarde in brede zin van de haven- en kadegebonden bedrijvigheid voor de gemeente Groningen. Half juni is het rapport van Ecorys besproken met ondernemers in de havens en vertegenwoordigers van de gemeente.

Aanleiding voor het opstellen van dit rapport is de visie Stad aan het Water, waarin de gemeente Groningen onder meer aangeeft na te willen denken over een eventuele functieverandering van de Scandinavische Havens. Het verschuiven van de functie richting wonen zou moeten bijdragen aan een (sociaal) veilige en aantrekkelijke verbinding tussen Meerstad en de Oosterhaven.

bouwing nodig is: door het vaststellen van de economische waarde van de water- en kadegebonden bedrijvigheid kan de politiek in een later stadium een afgewogen keuze maken over de gewenste functie van dit gebied. Het gaat daarbij om de waarde in brede zin, waaronder de op- en overslag van bouwmaterialen en staal- en constructiebouw ten behoeve van bruggen.

Bedrijvenvereniging Zuidoost neemt geen standpunt in voor of tegen die visie, maar stelde wel vast dat voor een dergelijke politieke keuze een goede onder-

Het rapport van Ecorys moet de basis vormen voor een stappenplan de komende jaren. Essentieel daarbij is wat ZO betreft dat de ondernemers in de ha-

3

vens een helder perspectief geboden wordt voor de komende jaren en dat de gemeente ook na een politieke afweging de huidige bedrijfsactiviteiten blijft faciliteren eventueel op een andere locatie. Eveneens essentieel is dat, in afwachting van de uiteindelijke politieke afweging, de gemeente blijft investeren in onderhoud en uitstraling van de havens.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Pareltje in het bedrijfsleven Familiebedrijf loopt dankzij innovaties steeds voorop in productie van hoefijzers

Hoefijzerfabriek Werkman voelt zich al 110 jaar helemaal thuis op locatie in Helpman “Noem één van de bekendste exportproducten van Groningen?!” Grote kans dat mensen die deze vraag gesteld krijgen, dan antwoorden ‘koek’, ‘aardgas’ of ‘mollebonen’. Bijna niemand zal uit zichzelf het woord ‘hoefijzers’ noemen. En toch vormen hoefijzers een belangrijk stad-Gronings exportproduct. Al precies 110 jaar is in de Helpermolenstraat, tusen de Helperwestsingel en de Helpermolenstraat, de firma Werkman Hoefijzers gevestigd. In dit familiebedrijf maken ze hoefijzers die niet alleen in Nederland worden verkocht, maar in veertig landen in de hele wereld.

Z

elfs inwoners van de stad Groningen zelf realiseren zich niet dat Hoefijzerfabriek Werkman niet alleen een grote exporteur is, maar dat het inmiddels ook een high-tech bedrijf aan het worden is waar de allernieuwste technologie wordt ingezet om paarden optimaal te laten lopen. Niet alleen dankzij hoefijzers, maar ook met andere producten voor ‘hoof-care’.

In april kwam ‘Werkman Horseshoes’ in het nieuws omdat het bijzondere sensoren voor hoefijzers heeft ontwikkeld. Daarbij kunnen via een sensor die wordt aangebracht op de hoef afwijkingen in de gang van een paard worden opgespoord. Zo kunnen blessures worden voorkomen en de prestaties van het paard verbeteren. Dit in Groningen ontwikkelde systeem luistert naar de naam ‘Black’, en bestaat uit twee sensoren, een afstandsbediening en een tablet. Met ‘Black’ behoort Werkman ongetwijfeld tot de meest innovatieve experts ter wereld op het gebied van hoefbeslag.

“Het begon allemaal in het jaar 1909 toen mijn overgrootvader samen met zijn broer hier in Helpman begon als hoefsmid. Jarenlang zou hij het ambacht uitoefenen, maar mijn overgrootvader bleek zeer vindingrijk en zou veranderingen aanbrengen in het eeuwenoude productieproces.”

ijzers in de juiste vorm brengen en op andere wijze zorgen voor de productie, al lopen er ook nog veel medewerkers rond om de punten op de i te zetten.

Zelf zet Christel de familietraditie van innovatie ook weer voort. Alleen is niet automatisering maar ‘digitalisering’ haar persoonlijke uitdaging. “En zo heeft iedere generatie binnen ons bedrijf zijn eigen uitdaging”, aldus Christel.

Het bedrijf leverde onder meer aan de cavalerie en boerenbedrijven. Maar met de komst van de tank in het leger en de tractor op boerenbedrijven was er minder vraag in Nederland naar hoefijzers.

Grootvader Werkman besloot een kijkje over de grens te gaan nemen, en zo kreeg hij de eerste buitenlandse klanten en ontstond er export, vertelt Christel Werkman, de vierde generatie die aan de leiding staat van het familiebedrijf. Ze doet het samen met broer Reian.

Hoefsmeden kennen de samenhang tussen goede hoefijzers en de prestaties van het paard. Maar zelfs een hoefsmid kan niet alle reacties van het paard met het blote oog zien. Vandaar dat de slimme hoefijzers zijn ontwikkeld.

Het systeem ‘Black’ werkt daarbij als volgt: de sensoren worden met behulp van klittenband op de hoeven van het paard geplakt en met een afstandsbediening aangezet. Die sensoren meten hoe een paard draaft of loopt. De meetgegevens worden via bluetooth naar de tablet gestuurd.

Ook de vader van Christel zou het bedrijf naar een hoger plan tillen en een grote mate van automatisering doorvoeren. Wie een kijkje neemt in de indrukwekkende fabriek ziet hoe machines de hoef-

Blessures voorkomen Met deze uitvinding kunnen de gang van een paard en de voetafwikkeling tot in het kleinste detail in beeld worden gebracht. Vervolgens kunnen specialisten met aanbevelingen komen ter verbetering.

En zo zorgt, met de ontwikkeling van Black, ook de vierde generatie Werkman ervoor dat het bedrijf in een ander tijdsgewricht helemaal meegaat met die tijd.

Maar in al die honderdtien jaar is één zaak constant gebleven: namelijk huisvesting middenin de wijk Helpman. “Nog steeds vind ik het een heel mooie plek en is er voor ons geen aanleiding om te verhuizen. We zitten hier op historisch fundament,

Foto: Jan Buwalda

Christel Werkman. Foto: Jan Buwalda

daar zijn we ons zeer goed van bewust”, vertelt Christel.

Zelf is ze ook geboren en getogen Stadjer. Wel heeft ze enige tijd in de Randstad gestudeerd en in het buitenland gewoond. “Maar toen ik terug kwam in Groningen voelde dat echt als thuiskomen.”

Wel vindt ze dat wij ons in Groningen soms wat al te bescheiden opstellen. “Wij hebben hier veel productiebedrijven. En zeker ook in de maakindustrie zijn er in Stad en provincie Groningen prachtige bedrijven. Ik denk dat er hier veel meer ondernemerschap is dan wij uitstralen”, aldus Christel.

Zelf heeft het bedrijf een zeer originele manier gevonden om pr te bedrijven, namelijk door het organiseren van de jaarlijkse ‘Werkman Spring Games’, die dit jaar van 11 tot en met 13 april in Tolbert werden gehouden. Tijdens dit evenement wordt de nieuwste kennis gedeeld op het gebied van hoefijzer-technologie, en werd ook de nieuwe slimme hoefijzer gepresenteerd aan circa 750 aanwezigen.

Internetcriminaliteit: initiatieven moeten mkb-ers bewust maken van gevaren Internetcriminaliteit is een zwaar onderschat probleem, waarbij cybercriminelen maandelijks vele miljoenen binnenhengelen. Van de oprichting van de stichting Cyber Security Centrum Noord-Nederland tot een pilot ‘digitale beveiliging’ op bedrijventerrein West: in Groningen lopen allerlei initiatieven die het de criminelen zo moeilijk mogelijk moeten maken en minstens zo belangrijk: de bewustwording bij mkb-ers over de gevaren van cybercriminaliteit moeten vergroten.

D

e drijvende kracht achter de initiatieven is Erik Rutkens van het Groningse Qbit Cyber Security. “Ons hele leven, eigenlijk alles wat we doen, hangt samen met het internet”, zegt Rutkens.

“Steeds meer apparaten zijn met internet verbonden: van de oven in de bakkerij tot je auto, van de koelinstallatie bij de apotheek, tot je tandenborstel en de babyfoon. Mensen zijn zich veel te weinig van de gevaren bewust. Neem zo’n tandenborstel die verbonden is met internet. Je hebt er niks aan, maar de leverancier kan precies zien wanneer je poetst en hoe lang.”

Erik Rutkens en zijn bedrijf Qbit zijn dag in dag uit met cybercriminaliteit bezig. Met het vergaren van kennis, maar ook: met het delen ervan. “Wat je ziet is dat er een enorm tekort is aan cybercrimespecialisten en de weinige cybercrimespecialisten die er zijn, vragen exorbitant hoge bedragen die voor een gemiddelde mkb-er, zoals de bakker om de hoek, niet op te hoesten zijn. Tegelijkertijd houden ze hun kennis zoveel mogelijk bij zich. Want: die kennis is schaars, en levert dus geld op.”

Digitale beveiliging bedrijventerrein Rutkens (“ik ben best een idealist”) heeft allerlei initiatieven ontplooid die het de cybercriminelen zo moeilijk mogelijk moeten maken. Rutkens noemt als voorbeeld een pilot met Bedrijvenvereniging West. “Dit bedrijventerrein wordt fysiek beveiligd door medewerkers van beveiligingsbedrijf Cruon. Ook belangrijk, maar de digitale beveiliging van de bedrijven op zo’n terrein is eigenlijk veel belangrijker. Daarom trainen we de beveiligers ook in het houden van een digitale sluitingsronde: is de digitale voordeur wel op slot?” Rutkens vertelt over een beveiliger die eens de klep van een brievenbus open zag staan en er vervolgens allerlei brieven uit kon vissen. “Voor hetzelfde geld gaat

het om een documenten waarin gebruikersnamen en wachtwoorden staan.” Dat soort gegevens, dat levert criminelen pas echt geld op. “Het is helemaal niet zo lucratief om een laptopje te stelen en die vervolgens te verkopen op Marktplaats. Digitaal inbreken is veel lucratiever. En niet alleen dat: de pakkans is ook nog eens heel klein.”

Maar er zijn meer initiateven die ondernemers en mkb-ers moeten helpen om zich te wapenen tegen cybercriminelen. Zo is onlangs de stichting Cyber Security Centrum Noord-Nederland opgericht, waarvan Rutkens voorzitter is. “Vanuit deze stichting worden allerlei activiteiten en initiatieven ontplooid om enerzijds het de criminelen zo moeilijk mogelijk te maken, en anderzijds mkb-ers te helpen door bijvoorbeeld het doorlichten van hun bedrijf, het organiseren van (bewustwording) trainingen voor medewerkers en oefeningen.”

CEO-fraude En dat is geen overbodige luxe. Rutkens wijst als voorbeeld op CEOfraude, een steeds vaker voorkomende vorm van cybercriminaliteit.

“Hierbij wordt bijvoorbeeld uit naam van de directeur een mail gestuurd naar de financiële afdeling van een bedrijf met de vraag om met spoed een groot bedrag over te maken. En dan gaat het om flinke bedragen van tussen de 30.000 en soms wel 80.000 euro. Wordt dat geld inderdaad overgemaakt, dan ben je dat als bedrijf gewoon kwijt”, zegt de directeur. Hij wijst als voorbeeld op de bekende CEO-fraudezaak bij bioscoopketen Pathé. “Twee nietsvermoedende Pathé-directeuren maakten in totaal 19 miljoen euro over naar, zo bleek later, cybercriminelen.”

Een andere veelvoorkomende vorm van cybercriminaliteit is gijzeling van bijvoorbeeld een server. “Het slachtoffer, vaak een mkb-er, wordt 4

Foto: Hans Mossel

vervolgens afgeperst: pas na het overmaken van een enorm bedrag krijgt iemand de toegang tot zijn eigen netwerk en servers weer terug.”

Maar dat betekent vaak pas het begin van het probleem. “De criminelen weten nu dat ze op deze manier geld bij je kunnen ophalen, dus ze komen terug. Als bedrijf ga je op die manier kapot.”

Volgens Rutkens wordt er overigens maar zelden aangifte gedaan van internetcriminaliteit. “Vaak uit schaamte”, zegt hij. Exacte cijfers zijn er niet, maar vermoedelijk wordt slechts in 10 procent van de zaken aangifte gedaan, en om het nog erger te maken: weer slechts 10 procent van die zaken wordt uiteindelijk opgelost.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Economisch Nieuws Professor Jouke van Dijk vindt dat toerisme als economische factor te weinig aandacht heeft gehad

Toerisme: de nieuwe buitenboordmotor voor de Groninger economie "Toerisme kan een belangrijke stuwende kracht worden achter de economie van Stad en provincie Groningen. De afgelopen jaren zijn er door het provinciebestuur diverse sectoren aangewezen als ‘top-sector’ en deze kregen vervolgens alle mogelijke steun. Maar het is veel interessanter om het toerisme als zo’n topsector aan te wijzen. Want het toerisme levert zeer veel werkgelegenheid op, de vooruitzichten voor deze sector zijn bijzonder goed, Groningen heeft toeristen veel te bieden en de doelgroep is enorm groot."

D

at betoogt Jouke van Dijk, hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse bij de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Professor Van Dijk is expert op het terrein van arbeidsmarktvraagstukken en regionale economie. Ook houdt hij zich bezig met de Wadden als directeur van de Waddenacademie, de regionale ontwikkeling en groei en het functioneren van de regionale arbeidsmarkt, met name in Noord-Nederland.

Hij is voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) Noord-Nederland.

Professor Van Dijk had afgelopen najaar voor de Leisure Academy op het Suikerunieterrein een bijdrage aan een paneldiscussie tijdens een bijeenkomst voor ondernemers in de toeristische sector in de provincie Groningen, een bijeenkomst georganiseerd door de bedrijvenverenigingen WEST en de Groningen City Club. Daarin brak hij een lans voor de verdere ontwikkeling van het toerisme naar Groningen en stelde hij dat er uit het toerisme veel meer te halen valt dan uit de ogenschijnlijk meer ‘sexy’ sectoren als ‘energie’ of ‘healthy ageing’.

“Ik snap inderdaad niet waarom het toerisme in Groningen niet als top-sector wordt betiteld. De provincie Groningen heeft wel érg fors ingezet op de verdere ontwikkeling van de energiesector en dan met name waterstof. Er wordt nu veel geïnvesteerd in het produceren en het gebruik van waterstof met als argument dat je groene stroom die bij veel wind of zon niet onmiddellijk kan worden gebruikt via het maken van waterstof kunt opslaan. Maar dat is nu volstrekt niet aan de orde, want we hebben maar zo weinig groene stroom, dat je het toch niet op hoeft te slaan?!”, zegt Jouke van Dijk, in zijn werkkamer op de faculteit op de Zernike Campus. Dat is misschien iets voor de lange termijn, maar wat heeft de burger in Loppersum daar nu aan?

Met de komst van de nieuwe gedeputeerde Mirjam Wulfse (VVD), die toerisme in haar portefeuille heeft, is er volgens Van Dijk bij de provincie nu meer oog voor de verdere ontwikkeling van toerisme en heeft het college van GS van Groningen in haar programma voor de komende jaren ook expliciet meer oog voor toerisme.

“Gelukkig maar, want toerisme lijkt op dit moment een zeer veel belovende en kansrijke sector voor Groningen, met name voor de ommelanden. Zeker wanneer je je realiseert dat Amsterdam momenteel te vol wordt en men het toerisme meer over Nederland wil verdelen.”

Wie ‘Amsterdam’ combineert met ‘toerisme’ en aan Groningen denkt slaat de schrik om het hart, want zitten we in Groningen op massatoerisme te wachten?

“Nee, zeker niet. Wij moeten in Groningen mikken op een ander publiek. Bijvoorbeeld op mensen die van fietsenhouden en komen voor de rust en ruimte en de combinatie van natuur en cultuur, die kunnen hier in Groningen echt volop genieten. Maar dat is wel totaal ander publiek dan de mensen die met de rolkoffers overlast veroorzaken in Amsterdam. Daar is wel wat mis mee. Dat zijn niet de toeristen die voor Groningen economisch interessant kunnen zijn”, zo zegt Jouke van Dijk.

Jouke van Dijk. Foto: Jan Buwalda

Meer aanbod scheppen Zeker in het aardbevingsgebied in de provincie Groningen, maar ook in Oost-Groningen zijn economische impulsen nodig. En daar kan het toerisme voor zorgen. “Het zal zeker niet vanzelf gaan: je zult echt iets moeten doen om het toerisme naar Groningen te bevorderen. Je zult dus wat moeten doen aan je marketing. Maar ook aan het aanbod. Neem maar eens een kijkje aan de Duitse kust: daar zijn veel meer toeristische voorzieningen dan bij ons. Kijk eens wat de Duitse Waddeneilanden of Oost-Friesland allemaal te bieden hebben, voor paardenliefhebbers het eiland Juist, of aan restaurantjes en hotelletjes bijvoorbeeld.

Die infrastructuur ontbreekt bij ons!”

de regio. En juist de banen voor de minder hoog opgeleiden verdwijnen door de automatisering.

“En daar biedt toerisme dan juist weer een kans. Want juist die sector levert de benodigde banen op MBO-2 of MBO-3 niveau.”

Enorm achterland Volgens Van Dijk komt de verdere ontwikkeling van het toerisme niet vanzelf op gang en zal er veel uit de kast gehaald moeten worden om het aanbod te verbeteren. Maar de sector biedt grote kansen. Want in een straal van vijfhonderd kilometer rond Groningen wonen maar liefst dertig miljoen mensen, inclusief Ruhrgebied en Brussel.

Volgens de hoogleraar biedt Noord-Groningen kansen aan toerisme. “Maar je moet wel veel aan het aanbod doen.” Wat de marketing betreft vindt hij dat Marketing Groningen zeker z’n best doet. “Maar je kunt nu eenmaal geen product vermarkten dat er niet is.”

De markt kan dus gigantisch zijn, maar je moet die mensen wel wat bieden. Daarom vindt hij het een gemiste kans dat de plannen voor een groot Waddencentrum in Lauwersoog niet zijn door gegaan, want dat zou een mooie blikvanger zijn geweest.

Al zijn er toch wel degelijk lichtpunten te melden. Zo bieden de gezamenlijke Bed&Breakfast-voorzieningen in noord-west Groningen zich gezamenlijk aan onder de naam ‘Hotel De Marne’.

Maar er zijn wel weer andere initiatieven gekomen om de actieve toerist hier naar toe te lokken. Een mooi voorbeeld noemt het The GRONE-bus van Haskia Kramer, dat mooie excursies per bus vanuit Groningen aanbiedt aan buitenlandse toeristen. “Dit soort initiatieven hebben we hier meer nodig!”

En ook zijn er veel kleinschalige initiatieven van toeristische ondernemers. “Maar het probleem daarbij is dan weer dat dat leidt tot grote versnippering. Zo werden er onlangs zeventig nieuwe routes gepresenteerd, maar daar waren dan ook weer zeven verschillende apps voor ontwikkeld. Da’s niet zo handig, ook omdat ze niet in de app zitten van Marketing Groningen.

Daarom is er meer regie nodig, want de toerist wil maar één app downloaden.”

Ook een combinatie van Stad en Ommeland is volgens Van Dijk interessant. “De stad is leuk voor een paar dagen, maar daarna willen mensen nog meer zien. Zo vond ik de fietstocht langs de locaties waar leden van De Ploeg schilderden aan het Reitdiep een hele mooie. En ook het initiatief van de Groningse horeca-ondernemer Patrick Beijck om de oude fabriek De Toekomst nabij Blauwestad te ontwikkelen, is een prachtig voorbeeld. Of een dagje naar Schiermonnikoog of Borkum.”

Groningen Stad Met de economie van de stad groningen gaat het volgens professor Van Dijk momenteel heel erg goed.

Juist omdat het er economisch zo goed gaat, trekken hoog opgeleide jongeren uit de hele provincie naar de stad, en blijven ouderen en lager opgeleiden achter in

Volgens Van Dijk hoeft Groningen beslist geen tweede Amsterdam te worden, en komen we daar ook nog lang niet bij in de buurt. Wel hebben we hier veel

5

groeimogelijkheden, en is het ook aan ondernemers om daar op in te spelen. “De trend in het toerisme is: kortere vakanties, en op meerdere plekken, in plaats van drie weken in een tenthuisje op Ameland. Het toeristisch seizoen is breder geworden. Ondernemers moeten zich daar van bewust zijn, en meer met elkaar samenwerken. Wat dat betreft vond ik het idee van de Groningen City Club en Bedrijvenvereniging WEST om een Coöperatie op te zetten voor toeristische ondernemers een goed initiatief. Want: één restaurant is geen restaurant. En één mooie plek is geen mooie plek: het gaat om een breder aanbod van cultuur en natuur, zodat je je dagenlang kunt vermaken als actieve, fietsende of wandelende toerist.”

“Er valt dus een wéreld te winnen voor het toerisme naar Groningen. Maar we moeten wel investeren. Er werken momenteel al twee keer zoveel mensen in de toeristische sector als in de energiesector. En toerisme is ook een van de weinige mogelijkheden om werkgelegenheid te krijgen in de buitengebieden in Groningen. Nieuwe grootschalige industrieën hoef je echt niet te verwachten voor Loppersum of oostGroningen.”

Overigens zouden nieuwe voorzieningen ook interessant kunnen zijn voor de plaatselijke bevolking en kan toerisme ook zorgen voor het behoud van voorzieningen als een supermarkt in een dorp. Want er zijn in de regio nog genoeg mensen blijven wonen. Het is zelfs zo dat de gevreesde krimp afneemt in de kustgemeenten. “Ik zie juist een omgekeerde trend, dat er jongeren verhuizen naar noord-Groningen, waar je nog een huis kunt kopen, met ruimte voor een paard in de wei vlakbij huis. De gemeenten langs de Groningse kust zijn dus nog steeds in trek om te wonen, en zeker ook om te recreëren. En ik weet ook zeker dat er genoeg mensen zijn van de dertig miljoen in de cirkel van vijfhonderd kilometer rond Groningen die het mooi zullen vinden om hier als toerist te komen. We moeten er nu alleen nog beleid op voeren: toerisme is voor Groningen een veelbelovende topsector”, aldus professor Jouke van Dijk.

Groninger Ondernemers Courant

Duurzame stad ‘Groningen geeft Energie’ maar:

Spelen capaciteitsproblemen de energietransitie parten?

De gemeente Groningen wil in 2035 CO2-neutraal zijn. Dat wil zeggen dat alle energie die we dan gebruiken afkomstig is van duurzame bronnen: aardwarmte, biomassa, waterstof en natuurlijk zon en wind. Onder het motto ‘Groningen geeft Energie’ stimuleert de gemeente bedrijven, organisaties en instellingen om hun bijdrage te leveren aan de energietransitie, onder meer door zonnepanelen te realiseren op bedrijfsdaken.

M

aar de laatste tijd verschijnen er berichten in de krant dat het elektriciteitsnet in bepaalde regio’s onvoldoende capaciteit heeft om al die duurzaam opgewekte stroom te kunnen verwerken. Dus rijst de vraag of dat probleem zich ook in de gemeente Groningen voordoet. ‘Groningen geeft Energie’ maar wat als de netbeheerder daar niet op zit te wachten?

Floris van Dijk en Peter Spaak zijn beide adviseur energiebesparing bij de gemeente Groningen. Peter Spaak: “Uiteindelijk is het bij bedrijven net zo als bij je thuis: als er te veel stroom door de zekering gaat, dan klapt ie eruit. Iets vergelijkbaars geldt voor de trafo-stations in de stad, die de stroom over alle eindgebruikers verdelen. Het zijn dit soort knooppunten die de zwakke plekken vormen in de stroominfrastructuur. En op sommige plekken moet zo’n trafo inderdaad vervangen worden door een zwaardere variant, omdat het stroomaanbod te groot is. Dat was bijvoorbeeld het geval op Driebond, bij de nieuwbouw van Nefkens Noord.”

Zoveel mogelijk eigen opwek benutten Voor kleinverbruikers, particulieren en bedrijven, adviseert Peter Spaak om zo veel mogelijk eigen opwek te benutten. “Even heel ver-

simpeld gezegd: idealiter wek je zelf alle stroom op die je nodig hebt én gebruik je ook alle eigen opwek. Dan heb je minder problemen met capaciteit op het net en biedt het bovendien mogelijkheden om van het gas af te raken. Ik doe dat bij mij thuis ook. De apparaten gaan pas aan als mijn zonnepanelen voldoende stroom leveren; bijvoorbeeld achtereenvolgens de wasmachine, daarna de wasdroger, daarna de vaatwasser. En ik verbruik op topdagen veel stroom, bijvoorbeeld voor de warmtepomp, warmte en koeling. Maar wat ik extra aan stroom verbruik, bespaar ik op gas. Dus onder de streep is het een stuk duurzamer.”

‘Ook politieke keuze’ Of het net voldoende capaciteit biedt voor duurzaam opgewekte stroom is deels ook een politieke keuze, volgens de beide energieadviseurs. Floris van Dijk: “Nu is stroom afkomstig van energiecentrales de preferente stroom; daar zijn contracten voor afgesloten. Bij onvoldoende capaciteit gaan centrales vóór lokaal opgewekte groene stroom. Dat is een keuze van de rijksoverheid. Daarnaast verbiedt de Energiewet momenteel om duurzaam opgewekte stroom zoals zonneenergie aan de buren te leveren. Zou dat wél toegestaan zijn, dan zou

je met blockchaintechnologie als het ware kleine netwerkjes kunnen realiseren waarbinnen stroom geleverd, afgenomen en afgerekend wordt tussen bedrijven onderling.”

Flexibiliteit optimaal benutten Daarnaast is het optimaal benutten van de flexibiliteit in stroomverbruik een veelbelovend instrument. “Door de pieken in stroomverbruik te verschuiven naar momenten van overvloedige opwek of in elk geval naar momenten buiten de spits kun je de bestaande capaciteit van het net optimaal benutten. Je vlakt de pieken in vraag af en daarmee de onbalans in vraag en aanbod. Dat is goed nieuws voor de netbeheerder, omdat die met de huidige infrastructuur vooruit kan én voor de ondernemer, omdat die stroom kan gebruiken tegen lagere prijzen.” Daarom wordt het proefproject met flexibiliteit op bedrijventerrein Zuidoost met zo veel belangstelling gevolgd, door overheden maar zeker ook door netbeheerders. Floris van Dijk: “Alles wat je vóór de meter kunt organiseren voor het optimale gebruik van eigen opwek betekent dat je geen beroep doet op het net en dus niet afhankelijk bent van capaciteit.”

Patrick Beijk Mr. Mofongo

“Met een beetje creativiteit kun je ook heel duurzaam bezig zijn” Dat je met een beetje creativiteit en out-of-the-box-denken ook behoorlijk duurzaam bezig kunt zijn en flink wat energie kunt besparen, bewijst Patrick Beijk van Mr. Mofongo, in de binnenstad van Groningen. Sinaasappelschillen als sausbakjes, en een innovatieve app die het licht en de temperatuur regelt. “Duurzaamheid kan best sexy zijn.”

Zeg je Mr. Mofongo, dan denk je al snel aan de prijswinnende cocktailbar met robotarm Armando. Maar Mr. Mofongo is meer dan dat en met de omschrijving café-restaurant doe je Mr. Mofongo dan ook tekort. Neem de rooftop winebar, compleet met hypermodern wine by the glass-systeem, de coffeecorner waar elke dag ochtend verse koffie wordt gebrand en de greenhouse met de chef’s table en het glazen cabriodak. Zouden we nog bijna de eigen distilleerderij vergeten, waar elke dag weer meerdere unieke likeuren en bijzondere gins op basis van de fijnste kruiden en specerijen worden gemaakt.

De creativiteit van Patrick Beijk, de man achter Mr. Mofongo, houdt niet op bij het bedenken van innovatieve gadgets als de rotbotarm en bijvoorbeeld de robot-gestuurde wijnkelder in combinatie met een

glazencarrousel in de wijnbar. Ook als het gaat om duurzaamheid en energiebesparing vindt Beijk het een uitdaging met innovatieve concepten te komen. Hij wijst als voorbeeld op de Beech oven, de Australische oven waarvan er nog maar een paar in Nederland in gebruik zijn. De Beech oven wordt niet alleen gebruikt als oven, maar de restwarmte wordt ook gebruikt voor de verwarming van het pand.

“We hebben een speciale stalen kast om die oven laten maken, zodat de restwarmte kan worden opgevangen en gebruikt kan worden als een soort grote verwarmingselement van het luchtbehandelingssysteem”, legt Beijk uit. En dat gaat allemaal volautomatisch, via een sensor en een speciale app. “Zodra het te fris wordt, gaat er automatisch een klep open waardoor de lucht in de ombouw van de oven wordt verwarmd.”

Duizenden euro’s per jaar Hoeveel energie Beijk hiermee bespaart? “Ik durf het niet te zeggen.

Veel in ieder geval, want het gaat in totaal om iets van drieduizend kuub die verwarmd moet worden. Ik denk dat het in ieder geval om een besparing van enkele duizenden euro’s per jaar gaat, dus de investering hadden we in een paar maanden weer terugverdiend.”

Ook de verlichting (“LED, uiteraard) in en om het pand aan de Boteringestraat wordt volautomatisch geregeld, wederom met behulp van sensoren en een app. “Zodra hier de deur dichtgaat en het alarm erop gaat, gaat automatisch alle verlichting uit. De lampen gaan pas aan als dat nodig is. Als de schoonmakers ‘s ochtends aan het werk zijn, branden alleen in de ruimtes waar op dat moment geboend wordt de lampen. En zodra de zaak opengaat voor de gasten dan wordt de lichtsterkte bepaald op basis van hoe licht het buiten is. Het is hier dus altijd sfeervol verlicht, en nooit te licht of te donker.”

Restaurant. Foto: Mr. Mofongo

Als het gaat om creatieve energiebesparing is de lijst met voorbeelden ellenlang. “Neem de terrasverwarming, die eveneens werkt met sensoren en daarnaast ook temperatuurafhankelijk aangestuurd wordt. Al is er alweer een nieuw concept voor de terrasverwarming dat binnenkort in gang wordt gezet”, geeft Beijk als voorbeeld. Of de sausbakjes van uitgeperste sinaasappelschillen, die anders toch maar weggegooid zouden worden. Nog zo’n voorbeeld: de planten in de greenhouse en het restaurant die automatisch en op het juiste moment water krijgen of de volautomatische luchtbehandeling waar met CO2meting wordt gewerkt. “Zodra het hier drukker wordt, en er dus meer CO2 in de lucht zit, wordt er via de app automatisch meer verse lucht in de ruimtes gebracht. Daarbij winnen we ook 90% van de warmte weer terug.”

In dezelfde lijn van techniek blijkt er ook een centraal koelsysteem te zijn, waar alle koelingen op meedraaien. Beijk gaat enthousiast verder. “Denk ook aan het hergebruik van materialen. We hebben het hout van een 300 jaar oude schuur een tweede leven gegeven als mooi fineer voor de inrichting, en een eikenhouten vloer. De houten penverbindingen zie je her en der zitten, echt gaaf.”

Cocktailbar met robotarm. Foto: Mr. Mofongo

Greenhouse Chefs Table. Foto: Mr. Mofongo

6

Beijk bewijst dat je met een beetje creativiteit ook heel duurzaam kunt zijn. “Bij energiebesparing denken de meeste mensen al gauw aan het vervangen van de lampen door LED-verlichting, of het aanschaffen van energiezuinige apparatuur. Uiteraard, deze basis is een soort van ‘must do’, maar het leuke is: als je even wat creatiever nadenkt, en op zoek gaat naar out-of-the-box-oplossingen, dan kan energiebesparing zelfs best sexy zijn.”

Groninger Ondernemers Courant

Duurzame stad David Wassenaar:

‘Passie van MartiniPlaza om vooruitstrevend te zijn in duurzame techniek’ Vanaf de A7 is de installatie goed zichtbaar op het dak van MartiniPlaza: een lange en glimmende constructie, steil omhoog, gericht op de zon in het zuiden. Zonnepanelen zijn het niet, dus waar dient dit voor? David Wassenaar is verantwoordelijk voor het Gebouwbeheer van MartiniPlaza en licht het toe.

“H

et gaat hier om 208 m2 warmtecollectoren, die gezamenlijk 120 kwh aan stroom opwekken, voor vier cv-ketels. We hebben hier een van de grootste zonneboilers van Nederland, met als grote bijzonderheid dat wij de installatie gekoppeld hebben aan de cv. In bijna alle andere gevallen worden warmtecollectoren gebruikt voor warm tapwater, om te douchen bijvoorbeeld. Maar in de winter levert dat onvoldoende warmte op. Wij gebruiken de energie voor de cv, waar de warmte zowel aan het aanvoerwater als in het retourwater van de cv toegevoegd kan worden, afhankelijk van de cv-watertemperatuur.

Daarnaast wordt het warme water gebruikt als voorverwarming van het tapwater. Zo kunnen we zelfs in januari gebruikmaken van de door de zon opgewekte warmte.”

Foto: Jan Buwalda

In de meeste gevallen staan de collectoren in rijen op het dak. “Wij hebben alle collectoren in één groot frame, naar eigen ontwerp. Dankzij de grootte en de schuine hoek onttrekt het paneel de technische installaties op het dak aan het zicht. Staat veel mooier vonden wij.”

Door de warmtecollectoren op het dak vloeit water met glycol, zeg maar antivries, dat opgewarmd wordt door de zon. De warmte wordt door warmtewisselaars aan de vloeistof onttrokken en naar de vier cv-ketels geleid, geleverd door Eco Heating, een sociaal en lokaal bedrijf.

Groene stroom en Hollandse wind “De warmtecollectoren leverden tijdens de nachtvorst half mei voldoende warmte op om onze kantoren te verwarmen.” Nee, voor verwarming van de grote hallen van MartiniPlaza is deze duurzame energie onvoldoende. “Daarvoor gebruiken we groen gas en groene stroom opgewekt met onze zonnepanelen en windenergie. Als Donar speelt, wordt de stroom geleverd door Hollandse wind. De verlichting in MartiniPlaza bestaat uit 1,6 kilometer LED-line, allemaal domotica gestuurd. Het past bij onze organisatie; MartiniPlaza is een BV met de gemeente Groningen als enige aandeelhouder en daarom hebben wij een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daaraan geven we onder meer invulling door het faciliteren van mooie topsport zoals Donar, maar ook door in de duurzame techniek vooruitstrevend te zijn.” De volgende stap is om de installatie te koppelen aan een warmtepomp, waardoor hogere temperaturen bereikt kunnen worden, ook bij bewolkt weer. “Dan kunnen we water/glycol bevriezen, door de collectoren leiden, de zon verwarmt dat en vervolgens wordt het door de warmtepomp tot 60 graden verder opgewarmd. Zo leveren we onze bijdrage aan technische innovatie.”

David Wassenaar. Foto: Jan Buwalda

MartiniPlaza in duurzame cijfers • In 2018 zijn er 120 warmtecollectoren geïnstalleerd. Dit bespaart 19.235m3 gas per jaar en behoort tot de best renderende zonneboilers van Nederland.

• De Middenhal is in 2016 voorzien van 1472 zonnepanelen die vorig jaar 445.988 kWh opgewekt hebben.

• Het eerste kwartaal van 2019 heeft MartiniPlaza 119.298 kWh (17,18%) en netto 55.000m3 gas (29%) bespaard ten opzichte van 2018. In deze besparing is de eigen opwek niet mee gerekend. Dit is onder andere gerealiseerd door de instellingen in het gebouwbeheersysteem aan te scherpen en de complete cv waterzijdig beter in te regelen. Bovendien zijn alle driewegkleppen vervangen door druk gecompenseerde tweewegkleppen.

Kosteloos advies en aanvraagtraject door Green Men

SDE+ maakt zonnepanelen rendabel voor vastgoed­ eigenaren met grootverbruik Jeroen Bosma van Green Men heeft van de gemeente Groningen de opdracht gekregen om vastgoedeigenaren te benaderen en te adviseren over de toepassing van zonnepanelen. Zijn werk richt zich met name op die bedrijfspanden die meer dan 3x 80A aan stroom verbruiken en daarmee onder de grootverbruikers vallen. De inspanningen van Green Men moeten mede bijdragen aan het realiseren van de ambitie ‘Gemeente Groningen CO2-neutraal’.

J

eroen Bosma: “Grootverbruikers van stroom hebben uit financieel oogpunt weinig belang bij het plaatsen van zonnepanelen op hun dak. Zij betalen relatief weinig voor hun stroom, vanwege de lage energiebelasting, waardoor de investering economisch gezien nauwelijks rendabel is. Om zonne-energie voor hen toch rendabel te maken, heeft het Rijk de SDE+-regeling in het leven geroepen. Bedrijven ontvangen subsidie voor elke kwh opgewekte zonne-energie gebaseerd op het vermogen dat je opwekt. En daarmee wordt het plaatsen van zonnepanelen ineens wél rendabel.”

Jeroen Bosma

omdat de energielasten over het algemeen voor rekening van de huurder komen. Maar ook hierin kan Green Men adviseren. Er zijn diverse mogelijkheden in contractvormen die maken dat beide partijen de voordelen delen.” Vanaf 2023 is voor kantoorruimte energielabel C verplicht. Daarmee worden zonnepanelen voor kantooreigenaren dubbel interessant. “Met de SDE+ wordt investeren in zonnepanelen rendabel én voldoe je ook gelijk aan de labelsprong.”

Najaarsronde aanvragen SDE+-subsidie In het najaar start de tweede ronde van de SDE+subsidie. “Ondernemers die hiervoor in aanmerking willen komen, zijn dus mooi op tijd als ze nu aan de slag willen met de aanvraag. Namens de gemeente Groningen biedt Green Men alle informatie die hij of zij nodig heeft om een keuze te maken. We verzorgen daarnaast het hele traject, van het invullen van de aanvraag en het indienen van het subsidieverzoek tot en met de goedgekeurde SDE+-subsidie. Het enige wat een ondernemer

Ook rendabel voor verhuurders Ook voor vastgoedeigenaren die zelf geen gebruiker zijn van hun pand is voor het realiseren van zonnepanelen op hun bedrijfsdak in heel veel gevallen een interessante businesscase te maken, zegt Jeroen Bosma. “Bij die eigenaren is in veel gevallen sprake van ‘split incentive’. Dat wil zeggen dat degene die investeert, de vastgoedeigenaar, niet degene is die profiteert van die investering,

7

zelf moet inbrengen, is een eventueel bouwkundig onderzoek of het dak van het bedrijfspand sterk genoeg is om zonnepanelen te kunnen plaatsen. De rest neemt Green Men uit handen.” De inzet van het traject is bovendien dat het plaatsen van de panelen gebeurt door regionale bedrijven, zodat ook in die zin de regio profiteert van de subsidie.

Meer informatie Voor meer informatie over Green Men en hun ondersteuning bij de SDE+-aanvraag kunt u een afspraak maken met Jeroen Bosma via jeroen. bosma@green-men.nl of 06 – 13 05 69 08. Zie ook www.green-men.nl Op www.RVO.nl (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) is alle informatie te vinden over de SDE+-regeling en de aanvraagprocedure. Hier zijn ook andere subsidiemogelijkheden te vinden voor het toepassen van duurzame energie in uw bedrijf.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Duurzame stad Proefproject Smart Grid op Zuidoost:

Flexibele aansturing laadunits en vriesruimtes bij Bidfood Bidfood, Makro, Noorderpoort, Victron en LifeLines van het UMCG nemen deel aan de omvangrijke Smart Gridpilot op bedrijventerrein Zuidoost. Het principe is simpel: gebruik dán stroom als het aanbod overvloedig is en de prijs daarom laag.

G

roene stroom is goedkoper buiten het spitsuur van de BV Nederland (minder vraag) en bij overvloedige opwek van zonne- en windenergie (veel aanbod). Idealiter zijn dat de momenten waarop je als bedrijf stroom afneemt, vanwege de prijs en omdat groene stroom lastig op te slaan is. Maar de praktijk is weerbarstig. Want groene stroom is grillig, zon en wind zijn niet constant en de prijs fluctueert mee. Tegelijk is een bedrijf gebaat bij continuïteit, want alles moet blijven draaien. Dit is in het kort de uitdaging van deze proef, die landelijk belangstelling geniet van zowel overheden als commerciële partijen.

Flexcategorieën, van vriezer tot warmtepompen De ICT Group en ENGIE zijn in dit project verantwoordelijk voor de meet- en regelapparatuur en de benodigde software om de flexibiliteit bij bedrijven te meten en in te zetten. Frank van Avezaath (ICT Group): “Sommige typen bedrijven zijn zodanig gebonden aan vaste tijden waarop machines of processen moeten draaien dat daar niet of nauwelijks ruimte is voor aanpassingen. Andere bedrijven hebben die flexibiliteit in theorie wel. In deze pilot hebben we een aantal flexcategorieën gedefinieerd: elektrisch transport en vriesruimtes bij Bidfood, een groep laadpalen bij de Makro, de grote vriesruimte op -80 graden van het UMCG, batterijen bij Victron en warmtepompen van het Noorderpoort. Het gaat om grootverbruikers waarbij wij verwachten dat er speelruimte is om het verbruik aan te passen op het stroomaanbod.”

‘Realtime’ aansturing op basis van marktprijzen Hele grote energieverbruikers, zoals Suikerunie, kopen hun eigen energie in op de handelsmarkten. Frank van Avezaath: “Op die markt geldt dat de stroom per kwartier geprijsd is. In deze proef levert Jules Energy ons die informatie. Op basis daarvan en op basis van de eisen van de bedrijfsvoering wordt de apparatuur aangestuurd. Dat gebeurt vrijwel realtime en van buitenaf. Dit laatste is van belang omdat dat betekent dat we dit ook kunnen toepassen bij wat oudere apparatuur.” Voor grootverbruikers kan het enorme bedragen schelen om op de juiste tijd stroom in te kopen en te gebruiken. “Afgelopen zomer was de prijs op een bepaald moment negatief: je kreeg geld toe om groene stroom af te nemen. Kijk, dan wordt het interessant.”

ENGIE: ‘Energietranisitie meer en meer factor van belang’ ENGIE is een energiebedrijf en technisch dienstverlener in Nederland en bij een groot aantal projecten betrokken. Kristiaan Blokzijl: “Met dit project lopen we echt voorop. Het levert bedrijven de kennis op die ze straks moeten hebben om keuzes te maken waar het gaat om energietransitie. Hoe je het ook wendt of keert, of de overheid nou werkt met de wortel of de stok, als je jouw bedrijf toekomstbestendig wilt maken en wendbaar, ook ten opzichte van nieuwe wetgeving, dan is dit project van enorme waarde. Wat mij betreft is ook een hele grote waarde dat wij als pilotpartners geleerd hebben hoe complex het is om het MKB mee te krijgen. Het is ook niet eenvoudig waar we hier mee bezig zijn, en we hebben veel geleerd wat ervoor nodig is om dit uit te leggen.

Edwin Zeef, Logistiek Medewerker. Foto: Jan Buwalda

Wat je wel duidelijk merkt is hoe snel en hoe ingrijpend de mindset verandert bij de mkb-ondernemer. De echt grote bedrijven zijn hier al langer mee bezig, maar ook het kleinere mkb is nu echt geïnteresseerd.

Energietransitie is meer en meer een factor bij bedrijven.”

Het project wordt gefinancierd door Bedrijvenvereniging Zuidoost, de gemeente Groningen, het Fonds en het ministerie van EZ, en door de commerciële projectpartners.

Wist u dat...

Hoe combineer je zonnepanelen met groene daken? Voor welke subsidie kan ik in aanmerking komen?

Zijn er verplichte maatregelen? Voor een antwoord op al deze vragen – en meer – kunt u terecht bij de gemeente Groningen. De gemeente stimuleert bedrijven en instellingen om energie te besparen en energie uit hernieuwbare bronnen te halen.

• Heeft uw bedrijf, concern of organisatie meer dan 250 medewerkers of een omzet hoger dan 50 miljoen euro en is het balanstotaal hoger dan 43 miljoen euro? Dan bent u verplicht om een energieaudit uit te voeren.

• Bij een jaarverbruik hoger dan 50.000 kWh aan elektriciteit of 25.000 m3 aan gas bent u verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen die u binnen 5 jaar kunt terugverdienen.

Hiervoor levert u een plan van aanpak in bij de gemeente.

• Bij een jaarverbruik lager dan 50.000 kWh aan elektriciteit of 25.000m3 aan gas bent u niet verplicht om energie te besparen.

Maar u kunt wél gebruik maken van de Milieubarometer. Voor bedrijven in de gemeente Groningen is deze het eerste jaar gratis.

• Vanaf 1 juli 2019 is er een landelijke informatieplicht energiebesparing voor bedrijven en instellingen.

• Misschien krijgt u belastingvoordeel voor investeringen in energiebesparing. Check hiervoor de regeling Energie-investeringsaftrek (EIA).

• Extra kapitaal nodig? Het Fonds Nieuwe Doen Groningen help u graag verder.

• Verhuizing en/of uitbreidingsplannen? Ga naar de afdeling Economische Zaken van de gemeente Groningen.

Meer informatie

?

Over alle hierboven genoemde mogelijkheden vindt u meer informatie op onze website: https://gemeente.groningen.nl/energie-en-milieu-voor-bedrijven Heeft u vragen? Mail of bel ons gerust: energie@groningen.nl, tel. 14 050.

8

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Duurzame stad Marinus Hol, Manager Operations bij Bidfood Noord:

‘Bidfood Groningen wil voorop lopen bij de energietransitie’ “Wij zetten in op alle fronten waar het gaat om duurzaamheid en energietransitie, met energiebesparing en schoon transport, maar ook met dit project voor het optimaal benutten van groene stroom. We steken graag onze nek uit en investeren hierin, omdat het de missie is van Bidfood om actief bij te dragen aan versnelling van de energietransitie.” Dat zegt Marinus Hol, Manager Operations bij Bidfood Noord.

B

idfood, de horecagroothandel op het Groothandels Centrum, is grootverbruiker van stroom. Marinus Hol: “Op jaarbasis verbruiken we hier zo’n kleine miljoen kwh aan stroom, vergelijkbaar met circa 300 huishouden. Vorig jaar was met z’n warme zomer bovendien nog een uitschieter; dan kost het koel houden van onze versproducten bijna dubbel zoveel stroom als in een normale of koele zomer.” Die koeling en de drie grote vrieshallen zijn dan ook de echte stroomvreters van Bidfood, met het elektrisch transportmaterieel binnen als goede tweede.

Bij Bidfood zijn 3 oplaadunits voor de elektrische vorkheftrucks voorzien van een besturingsunit van ICT en ENGIE. Ook de koelinstallaties van de drie vriesruimtes wordt aangestuurd met zo’n besturingsunit. De software ‘weet’ dat het 6 uur kost om een truck volledig opgeladen te hebben en wanneer die weer operationeel moet zijn. De software ‘weet’ ook wanneer er op de energiemarkt veel aanbod is en het dus financieel aantrekkelijk is om te laden of de vriezer aan te zetten. Daarbij is de besturingsunit ook flexibel waar het gaat om veranderingen in de vraag. “Een horecagroothandel als Bidfood kent in het voorjaar en zomerseizoen een piek en dan moet alles ook blijven draaien, met andere uren en op andere tijden.”

Flexibiliteit wel bij de vriezer maar niet bij de koeling Koeling is, met vriezen, een van de flexcategorieën die vooraf bepaald waren. Bij Bidfood bleek de koeling niet geschikt voor flexibel stroomgebruik op basis van aanbod. Marinus Hol: “Voor de veiligheid van het voedsel gelden strikte voorwaarden voor de temperatuur en daarin zit weinig marge, ook wettelijk gezien. Bij de vriezer is dat makkelijker: daar kunnen we extra vriezen tot -23 bij veel aanbod van groene stroom en dan de stroom een tijdje uitzetten. Tot de kritische grens van -19 maar dan ben je wel even verder. We moeten daarbij wel oppassen voor te veel temperatuurschommelingen, dan loop je de

kans op condens- en daarmee ijsvorming op de vloer. Dan wordt het glad en dat is niet veilig voor je medewerkers.”

Bidfood zet in op schoon vervoer Bidfood kiest voor schoon vervoer, ook al is dat nu nog zeker niet in alle gevallen rendabel. “Op onze hoofdvestiging doen we al proeven met interne truckjes op waterstof en een van onze vrachtwagens voor de binnenstad van Groningen is helemaal elektrisch. Dat heeft allemaal nog zo z’n kinderziektes – op waterstof rijden is nog erg duur en de vrachtwagen heeft een beperkte actieradius en kan maar een beperkt volume vervoeren – maar die kinderziektes moet je wel in de praktijk tegenkomen om ze goed te kunnen verhelpen. Wij willen graag schoon vervoer, ook omdat voor de bevoorrading van binnensteden steeds meer de wens of eis geldt dat die emissievrij moet gebeuren. We kijken zelfs serieus naar de mogelijkheid om de binnenstad met cargobikes te bevoorraden, zeker daar waar er op straat weinig ruimte is voor de grotere wagens. Tegelijk moet het natuurlijk wel uitvoerbaar zijn. Maar nogmaals, je moet het in de praktijk ervaren om te weten wat werkt en wat niet.”

‘Vooroplopen in energietransitie’ Marinus Hol is enthousiast over de potentie van dit proefproject.

“Hiermee kunnen we kennis opdoen die we eventueel landelijk kunnen toepassen. Wij zien het gezamenlijk belang, van bedrijven om ons heen, maar ook bijvoorbeeld in de samenwerking met Noorderpoort. We werken al veel langer samen in het onderwijs en bijvoorbeeld stageplekken, maar nu trekken we ook samen op in deze pilot, inclusief partners als de gemeente en Bedrijvenvereniging Zuidoost.

We leren zo wat in de praktijk wel en niet werkt, zonder risico’s voor de goede en veilige bedrijfsvoering. We worstelen allemaal met de beschikbare middelen, of het gebrek daaraan, maar zo kunnen we met elkaar stap voor stap leren en verder komen.”

V.l.n.r.: Kristiaan Blokzijl (ENGIE), Frank van Avezaath (ICT Group), Marinus Hol (Bidfood) en Marten van der Laan (ICT Group)

Pilot Zun op ’t Dak in volle gang

Verduurzaming van bedrijventerrein Zuidoost in Groningen De gemeente Groningen heeft zich ten doel gesteld in 2035 CO2-neutraal te zijn. Daarvoor moet ongeveer 60% van de elektriciteitsbehoefte middels zonnepanelen worden opgewekt. Een van de initiatieven om de doelstelling te behalen is de pilot ‘Zun op ’t Dak’ op het bedrijventerrein Zuidoost: Ohpen Ingenieurs uit Leek is door de gemeente en bedrijvenvereniging Zuidoost gecontracteerd om de ondernemers te adviseren en te begeleiden door het hele traject. Ohpen draagt zorg voor de businesscase, checkt het dak en bespreekt ook eventuele financieringsmogelijkheden.

V

oorafgaand aan de afspraak maakt Ohpen een indicatief legplan met opbrengstberekening. Tijdens het bezoek bespreken zij de gemaakte stukken, wordt de dakconstructie beoordeeld op basis van beschikbare tekeningen en de capaciteit van de hoofdaansluiting bekeken. Op basis van al deze gegevens stelt Ohpen een adviesrapport op voor het bedrijf. Met dit rapport kan de ondernemer desgewenst een offerte aanvragen bij een installateur naar keuze.

Zuidoost heeft daarnaast vijf installateurs geselecteerd die offertes kunnen uitbrengen voor het plaatsen van de zonnepanelen.

Bedrijvenvereniging Zuidoost (ZO) is blij met de pilot. Harry Marissen, voorzitter van ZO: “De samenwerking met de gemeente en Ohpen is geweldig in dit project. Wij zijn hier zeer tevreden over. Alle ondernemers moeten stappen zetten om te verduurzamen en een project als dit helpt bedrijven om dit ook te doen.” Zun op ’t Dak is niet alleen relatief eenvoudig voor de ondernemers op Zuidoost, het is ook zeer aantrekkelijk.

Marissen: “Het mooie is, dat deelname voor ondernemers direct is om te zetten in financieel voordeel. En dat is, naast de zeer gewenste verduurzaming, zeer gunstig voor onze leden.”

Dakhuur of lease mogelijk op Zuidoost Leden van Zuidoost kunnen ook kiezen voor een samenwerking met Eneco en de zonnepanelen laten financieren in combinatie met een dakhuur overeenkomst. Hierin worden de daken verhuurd aan Eneco met een looptijd van 20 jaar. Eneco financiert het gehele zonnepanelensysteem en doet ook de installatie en het beheer ervan. De opgewekte stroom van de zonnepanelen kan (deels) voor eigen gebruik worden afgenomen.

De ondernemer ontvangt een dakhuurvergoeding en krijgt de installatie aan het einde van de looptijd kosteloos overgedragen. Een andere optie is een operational lease overeenkomst met Eneco.

Ook hierbij wordt het zonnepanelensysteem door Eneco volledig gefinancierd. De ondernemer betaalt aan Eneco een jaarlijks vast bedrag (ook wel een ‘lease-fee’ genoemd) voor het systeem.

In ruil mag hij de opbrengst van de zonnestroom voor eigenverbruik gebruiken.

De mensen van Ohpen hebben inmiddels een groot aantal bedrijven bezocht, die allemaal een adviesrapport hebben ontvangen. Zuidoost heeft bovendien een aantal bedrijven die op eigen initiatief actie ondernemen voor zonnepanelen op het dak. Horecagroothandel Bidfood bijvoorbeeld is voornemens in samenspraak met de eigenaar van het Groothandelscentrum om het dak te voorzien van panelen. Jansen & Heuning bulk handling systems aan de Duinkerkenstraat gaat dit jaar het dak van één van de bedrijfsgebouwen vernieuwen en vervolgens voorzien van zo’n 800 panelen, samen goed voor circa 200 KWP. Hiervoor heeft het bedrijf in samenwerking met KNN advies een aanvraag ingediend voor een SDE+-subsidie, die inmiddels is toegekend.

Foto: Jan Buwalda

9

Meer informatie: zonopbedrijfsdaken@ohpen-ingenieurs.nl

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Groningen Bereikbaar Zomerstremming voor Aanpak Ring Zuid van 12 juli tot en met 25 augustus In de zomervakantie begint Combinatie Herepoort met de aanleg van de bouwkuip voor de verdiepte ligging van de zuidelijke ringweg. Voor deze werkzaamheden wordt de huidige zuidelijke rijbaan 6 weken lang afgesloten voor verkeer, van 12 juli tot en met 25 augustus. Het gaat om de rijbaan voor het verkeer richting Hoogezand, tussen het Julianaplein en het Europaplein.

T

ijdens deze zomerstremming gaan de noordelijke damwand en een deel van de zuidelijke damwand van de bouwkuip de grond in. De verdiepte ligging is het deel van de zuidelijke ringweg tussen Hereweg en het Oude Winschoterdiep dat straks acht meter onder maaiveld loopt, overdekt met drie deksels en het nieuwe Zuiderplantsoen daar bovenop.

Voordat de damwanden geplaatst kunnen worden, moest eerst nog een deel van de oude zuidbaan worden gesloopt, waaronder het viaduct over de Hereweg.

De damwanden komen vlak naast de rijbaan waar nu het verkeer overheen gaat, richting Hoogezand. Uit oogpunt van veiligheid en beperken van overlast wordt de weg 6 weken afgesloten.

Na de zomer gaat het intrillen van de damwanden overigens ook nog door, tot in december; in totaal moeten er voor de bouwkuip van de verdiepte ligging zo’n tweeëneenhalve kilometer damwand ingetrild worden.

Oude situatie

Op de website van Aanpak Ring Zuid, www.aanpakringzuid.nl, zijn de werkzaamheden te volgen, onder meer via een webcam.

Voor de rest van dit jaar staat, naast het inschuiven van de Helperzoomtunnel eind juli, begin augustus, in elk geval nog op de planning de aanleg en ingebruikname van een tijdelijke weg langs de N7, vanaf de Laan Corpus den Hoorn naar het Vrijheidsplein.

In het laatste kwartaal van 2019 moet deze tijdelijke weg in gebruik worden genomen. Zodra het verkeer hierop rijdt, kan de bestaande parallelweg een stukje naar het zuiden opschuiven. Zo ontstaat er ruimte voor de aanleg van de nieuwe op- en afrit.

Ook de realisatie van de nieuwe aansluitingen bij bedrijventerreinen Driebond en Eemspoort (Stettinweg/Kieler Bocht) staan voor later dit jaar op de rol, net als de herinrichting van aansluiting Westerbroek.

Nieuwe situatie

Inschuiven Helperzoomtunnel

‘Alles is eraan gedaan om een herhaling van vorig jaar te voorkomen’

H

et was vorig jaar mei een forse tegenvaller voor de bouwers: het inschuiven van de splinternieuwe Helperzoomtunnel moest op het allerlaatste moment worden afgeblazen.

De bodem bleek onder al dat beton te bezwijken. De potklei was zwakker dan vooraf was gemeten, waardoor de schuifbaanfundering weggedrukt werd in de grond en de grondig voorbereide operatie moest worden afgeblazen.

Deze zomer wordt echter een nieuwe poging ondernomen en hoofduitvoerder Friso Jongeneel is ervan overtuigd dat de operatie deze keer wel voorspoedig zal

verlopen: “Het afgelopen jaar zijn alle factoren nog eens goed onder de loep genomen. Op basis van die nieuwe gegevens hebben we een nieuw plan ontwikkeld dat echt overal rekening mee houdt.”

Ook voor Jongeneel was het natuurlijk even slikken toen het inschuiven van de kant en klare tunnel niet volgens plan verliep. “Er was uitgebreid bodemonderzoek gedaan en we dachten overal rekening mee te hebben gehouden”, zo blikt hij terug. “Maar toen het erop aankwam bleek de Groninger potklei juist op deze plek een stuk grilliger en zwakker te zijn dan gebruikelijk. Dat kan natuurlijk gebeuren,

maar dat het juist bij zo’n bijzonder project als de Helperzoomtunnel moet gebeuren is natuurlijk extra zuur.”

nel tijdens het inschuiven een stuk stijver is en de fundering dan minder kan gaan doorbuigen.”

Omdat de nieuwe tunnel zo’n belangrijke rol speelt in de toekomstige bereikbaarheid van het omliggende gebied, was er voor treuren geen tijd. Vrijwel meteen na de eerste poging werd al gestart met nieuwe, nog grondiger bodemonderzoeken.

Het gebruik van die hybride constructie maakt het inschuiven van de Helperzoomtunnel volgens Jongeneel tot een ‘spectaculair’ project: "Door alle aanpassingen is de schuifbaan nu 2,5 meter breder en er is maar liefst 460 ton meer hulpstaal gebruikt dan bij de eerste poging. Om de hele operatie mogelijk te maken, moeten we in de buitendienststelling nog eens 15.000 kuub grond verplaatsen. Alleen al die indrukwekkende cijfers maken dit tot een uniek project!”

“Op basis van de uitkomsten daarvan hebben we de plannen die er lagen drastisch aangepast. De belangrijkste wijziging is dat er een speciale hybride staalconstructie is ontwikkeld die ervoor zorgt dat de tun-

10

En in de eerste week van augustus, tijdens de treinvrije periode van deze zomer, is het dan zover: met beleid zal de Helperzoomtunnel op zijn definitieve plek geschoven worden. “En hoewel ik ervan overtuigd ben dat we deze keer wel zullen slagen, blijft het natuurlijk spannend.

Het is werkelijk een prachtig project om als hoofduitvoerder aan te werken, maar ik zal ook heel blij zijn als de tunnel uiteindelijk goed op zijn plek ligt en onze missie dus toch geslaagd is”, aldus Jongeneel.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Groningen Bereikbaar Update Upgrade Zernike Campus

D

e gemeente Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen werken samen aan de verbetering van de verkeerssituatie en uitstraling van de Zernikelaan. Oosterhof Holman is de aannemer die deze upgrade de komende drie jaar uitvoert. Deze zomer worden de afritten van de noordelijke ringweg verbreed en wordt de Zernikelaan en een deel van de Zonnelaan geasfalteerd.

Afsluiting afrit Paddepoel Ring Noord Van 8 t/m 14 juli 2019 is de afrit van de Ring Noord aan de kant van Paddepoel en het eerste deel van de Zonnelaan afgesloten voor verkeer in verband met asfalteringswerkzaamheden. Het verkeer wordt omgeleid via de eerstvolgende afrit van de ringweg.

Afsluiting afrit Zernike Ring Noord In de periode van 14 juli t/m 23 augustus 2019 is de afrit van de Ring Noord aan de kant van Zernike afgesloten. Ook de Zernikelaan is in deze periode tot en met het viaduct in twee richtingen afgesloten.

Het verkeer wordt omgeleid via de eerstvolgende afrit van de ringweg. De opritten naar de ring en de afrit Paddepoel zijn open voor het wegverkeer.

Planning Kijk voor meer informatie over het project en de planning op www.gemeente.groningen.nl/zernikelaan en voor de bereikbaarheid op campusbereikbaar.nl.

Waterloolaan: van één naar twee richtingen met verkeerslichten bij Hereweg

D

oor de werkzaamheden aan de zuidelijk ringweg zal de Kempkensberg vanaf komende zomer een behoorlijke periode niet toegankelijk zijn. De stremming van de drukke weg maakt het voor de vele medewerkers van DUO en de Belastingdienst en de bewoners van de achterliggende woonwijk een stuk lastiger om met de auto naar het werk of bij hun huis te komen. Omdat te voorkomen en om ook in de toekomst de verkeersdoorstroming in het gebied te kunnen afwikkelen, zal de aan de overkant van de ring gelegen Waterloolaan dusdanig worden aangepast dat er voortaan tweerichtingsverkeer mogelijk is.

“Als we niks zouden doen, zou de parkeerkelder onder het gebouw van DUO en de Belastingdienst vrijwel onbereikbaar worden voor de medewerkers van die diensten”, zo geeft verkeersmanager Jos Veneberg aan. “Daarnaast spelen we met deze maatregelen alvast in op de toekomstige situatie, waarin de op- en afritten bij de Hereweg zullen verdwijnen en de Waterloolaan een belangrijke rol als verbindingsweg krijgt toegewezen.”

Maar voordat het mogelijk is om van de Hereweg richting Helperzoom te rijden, moet er nog wel het nodige gebeuren.

“Vooral op de plek waar de Waterloolaan uitkomt op de Hereweg zal een heel

nieuwe verkeerssituatie gaan ontstaan”, voorspelt Veneberg. “Om het verkeer optimaal te kunnen laten doorstromen zijn verkeerslichten bij de kruising Waterloo­ laan-Hereweg onmisbaar. Zo kan het verkeer vanuit de Waterloolaan gemakkelijk invoegen op de Hereweg, iets dat nu nog vaak erg lastig is.”

Hoewel de Waterloolaan dus tweerichtingsverkeer wordt, zal het niet mogelijk zijn om als automobilist uit de richting van de binnenstad de straat in te draaien.

Daar is natuurlijk ook naar gekeken, maar dat zou de situatie wel erg complex maken. Daarnaast is er niet veel verkeer uit

die richting voor wie de Waterloolaan een logische route vormt.

Overlast Momenteel werken Jan Veneberg en zijn collega’s van Combinatie Herepoort druk aan de planning van de werkzaamheden.

“Hoe het er qua timing precies uit gaat zien is op hoofdlijnen, waarbij de Waterloolaan een tijdje gestremd zal moeten worden om de weginrichting aan te passen. Gelukkig kan er op dat moment nog gebruik worden gemaakt van de Kempkensberg als omleidingsroute. Pas als de Waterloolaan klaar is, zal daar de boel op slot gaan.”

Dat de werkzaamheden overlast voor omwonenden en bedrijven in de directe omgeving zal opleveren, staat volgens Veneberg vast. “Werken aan de weg gaat nu eenmaal gepaard met zaken als lawaai en stremmingen, maar door daar al in een vroeg stadium over te spreken met buurtbewoners hoop je iedereen daar zo goed mogelijk op voor te bereiden. En in samenspraak met bewoners zijn er zelfs wat aanpassingen in de plannen gedaan om de overlast zoveel mogelijk te beperken en waar mogelijk aan wensen voor de nieuwe situatie te voldoen.”

Aanleg tunnel Paterswoldseweg vordert gestaag

H

et schiet op met de werkzaamheden bij spoorwegovergang aan de Paterswoldseweg. Als alles volgens plan verloopt, kan de tunnel eind dit jaar in gebruik worden genomen. Eerder al, vermoedelijk in november, gaan het bus- en fietsdek, parallel langs het spoor, open.

De aanleg van de tunnel is nodig omdat er vanaf eind volgend jaar op dit traject extra sneltreinen gaan rijden, en de spoorwegovergang op de Paterswoldseweg dan te vaak dicht zou zijn. Als de tunnel klaar is, hoeven voetgangers, fietsers en auto’s hier nooit meer te wachten voor gesloten spoorbomen.

Al sinds oktober vorig jaar wordt er hard gewerkt aan de tunnel die straks het verkeer onder het spoor door moet leiden. De contouren van de onderdoorgang zijn inmiddels zichtbaar. Volgens Anne Zwiers, directeur Overwegen bij ProRail, is eind mei begonnen met het storten van het beton voor de vloeren en wanden. Die klus loopt tot in het najaar door, zegt Zwiers, die tot 1 juni van dit jaar nog projectmanager was voor de Extra Sneltrein Leeuwarden-Groningen (ESGL).

Als alles volgens plan verloopt, gaat in november van dit jaar het busdek open.

De bussen rijden dan over de onderdoorgang, en parallel aan het spoor richting het Emmaviaduct en vice versa. De tijdelijke

busbrug, in de Groningse volksmond al de ‘Baileybrug’ of de Retrobridge’ genoemd, verdwijnt dan weer. Ook het fietsdek, eveneens over de onderdoorgang, kan in november van dit jaar in gebruik worden genomen.

Eind dit jaar is het dan zo ver: dan gaat als eerste de onderdoorgang voor fietsers en voetgangers open. Niet lang daarna opent de onderdoorgang voor het overige verkeer. Er moeten dan qua afwerking dan nog wel wat puntjes op de i worden gezet. Die werkzaamheden duren tot begin volgend jaar.

11

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Groningen Bereikbaar Stad op de schop tijdens grote zomerwerkzaamheden

I

n de zomervakantie vinden er op verschillende plekken in en rond de stad Groningen werkzaamheden plaats die voor verkeershinder zorgen. Een overzicht van de grote werkzaamheden vind je hieronder. Uiteraard zijn er ook veel kleinere werkzaamheden en onderhoudswerkzaamheden die gevolgen kunnen hebben voor het verkeer en niet in dit overzicht staan.

Deze werkzaamheden en de meest actuele werkzaamheden vindt u op de Slimme Kaart op onze website.

Stremming zuidelijke ringweg Van 12 juli tot en met 26 augustus wordt de zuidelijke ringweg tussen knooppunt Julianaplein en afrit 38 Europaplein voor het verkeer vanuit Drachten/Assen richting Hoogezand gestremd. Combinatie Herepoort gaat dan de damwanden plaatsen voor de bouw van de verdiepte ligging. Deze werkzaamheden duren tot eind dit jaar.

De stremming voor het verkeer duurt zes weken. Het verkeer wordt omgeleid via Ring West, Noord en Oost.

Stremming N361 tussen Groningen en Munnikeweg (Adorp) In de zomervakantie gaat ook een deel

van de N361 tussen Groningen en Winsum op de schop. Het deel tussen Groningen tot aan de Munnikeweg (Adorp) is van 13 juli t/m 25 augustus in beide richtingen afgesloten voor verkeer. Fietsers kunnen wel langs het werk fietsen.

Geen treinen maar bussen tussen Groningen en Assen, Veendam/Weener Van woensdag 31 juli tot en met woensdag 7 augustus rijden er geen treinen tussen Groningen en Assen, Veendam/Weener.

De Helperzoomtunnel wordt dan ingeschoven. Er worden bussen ingezet.

Werkzaamheden juni Ook in juni vinden er nog diverse werkzaamheden plaats die voor verkeershinder zorgen: Herinrichting Zernikelaan Op maandag 3 juni wordt gestart met de werkzaamheden aan het fiets- en voetpad aan de westzijde van de Zernikelaan. Het fiets- en voetpad is daarom gestremd tot en met vrijdag 21 juni. Van woensdag 19 juni tot en met zaterdag 22 juni is de afrit vanaf de N370 (zuidzijde) richting de Zonnelaan en de westzijde van de Zonnelaan gestremd voor autoverkeer.

Spoorwegovergangen Hoendiep (Vierverlaten) en Peizerweg Van 3 tot en met 13 juni is de spoorweg­ overgang Hoendiep (Vierverlaten) gestremd. In het Pinksterweekend is de spoorwegovergang Peizerweg gestremd.

Geen treinen maar bussen tussen Groningen en Buitenpost In het Pinksterweekend rijden er bussen in plaats van treinen tussen Groningen en Buitenpost.

Weekendstremmingen N33 De autoweg N33 (EemshavenAssen) is dit jaar een aantal keren dicht. Dit heeft vooral te maken met onderhoudswerkzaamheden. Hieronder een opsomming van de data en afgesloten weggedeeltes van de N33.

• 7 t/m 9 juni: Assen-Gieten • 21 t/m 23 juni: Gieten-Veendam • 5 t/m 7 juli: Veendam-Siddeburen • 13 t/m 15 september: Veendam-Sidde­ buren • 27 t/m 29 september: Gieten-Veendam • 11 t/m 13 oktober: Assen-Gieten Weekendstremmingen Hereweg Ivm de sloop van het viaduct over de Hereweg, zal de Hereweg gedurende 3 weekenden worden afgesloten voor het verkeer. Openbaar vervoer heeft wel doorgang. Fietsers worden omgeleid.

• 14 juni 21.00 uur - 17 juni 5.00 uur • 21 juni 21.00 uur - 24 juni 5.00 uur • 28 juni 21.00 uur - 1 juli 5.00 uur N46 tussen Groningen en Huizinge Van maandag 24 juni 9.00 uur tot woensdag 26 juni 6.00 uur is de N46 tussen Groningen en Huizinge buiten de spits gestremd. Het gaat om de tijdsvakken 9.00 - 15.00 uur en 19.00 6.00 uur.

Fiets en P+R-terreinen steeds populairder

S

teeds meer mensen maken gebruik van de P+R-terreinen rondom Groningen. Het aantal gebruikers steeg in 2018 flink ten opzichte dan een jaar eerder. Ook werden er meer fietsers geteld in de binnenstad en net daarbuiten. De hinder die verwacht werd vanwege de werkzaamheden op de zuidelijke ringweg viel mee.

Vorig jaar zijn de grote werkzaamheden op de zuidelijke ringweg begonnen.

Het verkeer rijdt nu over een tijdelijke baan. Metingen tonen aan dat er in 2018 meer autoverkeer op de A28 en de A7 van en naar Groningen was dan het jaar

daarvoor. De hinder is echter minder dan verwacht, dat geldt ook voor de filelengtes. Ook de monitor van Tom Tom laat zien dat de vertragingen in Groningen is gedaald: van de tweede plaats zakt de stad naar de achtste plaats op de landelijke fileranglijst. Wel is te zien dat de vertraging eerder begint en later eindigt; de ochtend- en avondspits duurden in 2018 langer dan het jaar daarvoor.

Groei bij alternatieve manieren van reizen Hoe kan het dat er minder hinder is dan vooraf verwacht werd? Enerzijds zit dit

in een betere spreiding van het verkeer over de dag. Ook is te zien dat er meer gebruik gemaakt wordt van de P+R's. In 2018 waren er 9% meer auto's op de P+R dan het jaar ervoor. Afgelopen jaar waren er dan ook 13% meer check-ins in de bus op P+R-terreinen. Steeds meer mensen stappen bovendien over op de fiets. In de binnenstad ging het om een groei van 10% ten opzichte van 2017. Net buiten de stad waren er 7% meer fietsers dan het jaar daarvoor.

Gezamenlijke inzet De gezamenlijke inzet tussen over­ heden en bedrijfsleven in de stad

12

lijkt zijn vruchten af te werpen. 84 grote werkgevers zijn bij Groningen Bereikbaar aangesloten met in totaal 52.000 werknemers. Deze 84 werkgevers realiseren inmiddels dagelijks 1800 spitsmijdingen. Op jaarbasis betekent dit 11.611.900 minder gereden kilometers en een besparing van 1.350.000 kilogram CO2 uitstoot.

Ook de onderwijsinstellingen in Gro­ ningen werken samen met Groningen Bereikbaar aan een bereikbare stad. Met verschillende acties, waaronder Anders Roosteren, zijn er bijna 1000 studenten uit de OV-ochtendspits gehaald.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Groningen Bereikbaar Onderwijsinstellingen werken samen aan een bereikbare stad

O

nderwijsinstellingen in Groningen willen doorgaan met bereikbaarheidsmaatregelen gericht op studenten en werknemers.

Speerpunten zijn het anders roosteren, fietsstimulering en het ontmoedigen van parkeren bij school. Dat gaven ze donderdag 6 juni aan tijdens een onderwijsbijeenkomst van Groningen Bereikbaar. Sinds 2013 zet het onderwijs in de stad zich in voor een goede bereikbaarheid van Groningen, waar ze bovendien al goede resultaten mee hebben geboekt.

"Ik ben trots op de bereidheid van het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen die de maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen voor de bereikbaarheid van Groningen. Het is een gezamenlijk belang, dat merk ik vandaag ook weer", zei wethouder Philip Broeksma van de gemeente Groningen tijdens de bijeenkomst, die ook refereerde aan het coalitieprogramma gezond, groen, gelukkig Groningen. "Trouwens, door de vele spitsmijdingen reist iedereen ook prettiger van en naar de stad en geeft het meer werkplezier", gaf bestuurder Wim van de Pol van Noorderpoort aan.

Ambities In opdracht van Groningen Bereikbaar heeft SAC Groningen (Studenten Advies Commissie) alle betrokken onderwijsinstellingen bevraagd over het thema onderwijs & bereikbaarheid. Hieruit komt naar voren dat alle onderwijsinstellingen ambities hebben op het gebied van bereikbaarheid. Ze willen bestaande maatregelen uitbreiden en in stand houden, maar kijken ook naar nieuwe manieren om anders reizen te stimuleren. Verschillende instellingen wijzigen het parkeerbeleid, waardoor er parkeerplaatsen verdwijnen en personeel gedwongen wordt anders te reizen of ze bieden

Foto: Bob de Vries

leenauto’s aan. Het onderwijs gaat verder met OV- en fietsstimulering. Ook het gebruik van P+Rterreinen wordt gestimuleerd. Mbo-instellingen geven aan door te willen met het anders roosteren.

Verder kijken ze naar andere tijdstippen van vergaderingen en leeft het idee om zelfs buiten de stad te vergaderen. Daarnaast zijn ze op zoek naar een gezamenlijke aanpak voor deelfietsen. Voor het

vervoer tussen de onderwijslocaties worden ook e-bikes en elektrische bakfietsen ingezet.

Succes Zes jaar geleden hebben verschillende mbo-, hboen wo-instellingen en scholen voor voortgezet onderwijs aangegeven actief bij te dragen aan het bereikbaar houden van de stad. Inmiddels is er

veel gebeurd om studenten en personeel op een andere manier of buiten de spits te laten reizen.

Het grootste succes wordt behaald met het anders roosteren. Hierdoor beginnen lessen later waardoor er dagelijks ruim 950 scholieren minder per dag in de OV-spits reizen.

Aanleg nieuw busknooppunt UMCG Noord

Herinrichting start vermoedelijk na de zomer

I

n de omgeving van het UMCG wordt al maanden hard gewerkt aan de aanleg van het nieuwe busknooppunt UMCG Noord. Hierbij worden de Bloemsingel en een deel van de Oostersingel ingericht als busstation. De aanleg van het nieuwe busknooppunt moet volgend jaar zomer klaar zijn.

De eerste klus zit er inmiddels op: de kabels en leidingen zijn verlegd en er zijn in totaal 23 nieuwe bomen geplant, van 16 meter hoog.

Wanneer de voorbereidingen voor de volgende fase op tijd gereed zijn zal er na de zomer, in september/oktober worden gestart met de

daadwerkelijke herinrichting en ook bestrating van het busstation. Ook het Hanzeplein, het plein voor het UMCG, wordt dan onderhanden genomen.

Die werkzaamheden, waarbij onder andere de busbanen opnieuw bestraat worden, zijn naar voren gehaald vanwege lekkages in de ondergelegen parkeergarage, zegt projectleider Henk Lode van de gemeente Groningen.

de nieuwe situatie op vooruit: het wordt voor hen een stuk veiliger omdat er aan weerszijden van de hoofdrijbaan een gescheiden fietspad komt.

De haltes op het nieuwe busstation worden overigens ook meteen geschikt gemaakt voor de extra lange elektrische bussen van Q-Buzz. Deze bussen zijn 24 meter en kunnen maximaal 200 in plaats van 150 passagiers vervoeren.

Het busstation UMCG Noord heeft voor de reiziger als voordeel dat de bushaltes straks bij elkaar zitten, en de reizigers dus sneller kunnen overstappen van bus op bus. “En omdat de perrons hoger liggen, is het straks ook gemakkelijker in- en uitstappen”, voegt Lode toe. Ook fietsers gaan in

Fietsers en voetgangers kunnen we werkzaamheden gewoon passeren, maar voor gemotoriseerd verkeer is er slechts één rijrichting (vanaf de Vrydemalaan richting de Oostersingel). Bussen rijden tijdens de werkzaamheden een aangepaste route en bestaande

bushaltes worden tijdelijk verplaatst naar een plek in de buurt.

Op het busknooppunt stoppen straks de Q-link lijnen 1 tot en met 6, en lijn 163 en 171.

Extra acties voor gebruik fiets, OV en P+R

D

eze zomer houdt Groningen Bereikbaar diverse acties om reizigers op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met het OV, de fiets of een P+R. Aanleiding zijn de wegwerkzaamheden deze maanden die verkeershinder opleveren.

Groningen Bereikbaar vindt het belangrijk dat forenzen, bezoekers en inwoners ook tijdens periodes van hinder gemakkelijk van en naar de stad kunnen reizen en komt daarom met extra maatregelen.

“Wij houden het hele jaar door acties om mensen te stimuleren op een andere manier van en naar Groningen te reizen. Deze zomer intensiveren we de campagnes en maken we het voor reizigers nog aantrekkelijker om eens een P+R, bus of trein of fiets te proberen”, vertelt Diny Pestman van Groningen Bereikbaar. “Door te proberen kun je ervaren of het iets voor je is.”

P+R Aan de rand van de stad liggen P+R-terreinen waar auto’s gratis geparkeerd kunnen worden.

Bussen rijden er vaak en snel naar het centrum.

Deze zomer geldt een korting van 50% op het P+R-maandabonnement, zodat automobilisten voor slechts 25 euro per maand dagelijks met de bus verder kunnen reizen. Daarnaast zijn er dagen waarop de autobanden gratis op de juiste spanning kunnen worden gebracht.

kunnen forenzen kinderen naar school of de opvang brengen en daarna doorfietsen naar het werk.

OV Met de OV-probeerkaart van Groningen Bereikbaar is het mogelijk drie weken lang te ervaren hoe het

Fietsen Met een e-bike is een afstand van zo’n 15 kilometer naar de stad goed te overbruggen. Binnen een half uur is een fietser vanaf bijvoorbeeld Zuidhorn, Bedum of Ten Boer in de binnenstad. Met een speed pedelec gaat dit nog sneller. Beide fietsen zijn gratis een week uit te proberen. De probeerpoule wordt nu uitgebreid met meer speed pedelecs.

Ook is er een elektrische bakfiets beschikbaar die een week kan worden uitgetest. Met deze bakfiets

13

is om met de bus of trein naar het werk in de stad te reizen. Op enkele treinverbindingen komt een extra stimuleringsactie.

Meer informatie, voorwaarden en reserverings­ mogelijkheden staan op www.groningenbereikbaar.nl/zomer.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Economisch nieuws Actieplan in samenwerking met ondernemers voor een compleet, compact en comfortabel centrumgebied Haren De dynamiek in de detailhandel en (dag)horeca is groot. Net als andere winkelgebieden heeft ook het centrum van Haren te maken met veranderende wensen van de consument wat betreft aanbod, sfeer en verblijfsklimaat. Online shoppen blijft onverminderd populair, maar er zijn toch volop kansen voor winkelgebieden zoals dat in Haren. In nauwe samenspraak met ondernemers in het centrumgebied, verenigd in Ondernemend Haren en het Dorpsfonds Haren, heeft Broekhuis Rijs Advisering een actieplan voor het centrum van Haren opgesteld.

H

et actieplan vormt het gezamenlijke uitgangspunt voor de betrokken partijen, ondernemers, vastgoedeigenaren en gemeente, maar ook partijen uit de toeristische sector, om te zorgen dat het centrum van Haren aantrekkelijk is en blijft voor de eigen bewoners, bezoekers uit de omgeving en toeristen. Bert Broekhuis: “In dit plan hebben we ruim 20 verschillende projecten benoemd, onderverdeeld in de thema’s vastgoed en inrichting van de openbare ruimte, professionalisering van ondernemerschap en marketing en promotie.

Kern van dit plan: samen werken aan een compleet, compact en comfortabel winkelgebied.” Dit plan, medio vorig jaar vastgesteld door de toenmalige gemeenteraad van Haren, wordt nu in uitvoering gebracht door diverse werkgroepen. De uitvoering wordt gecoördineerd door Mischa de Gier van De Gier Retailadvisering.

Goede en groene loop- en zichtlijnen Mischa de Gier: “Dit voorjaar hebben we met een groep ondernemers een uitgebreide schouw gedaan van de openbare ruimte en kritisch gekeken naar bijvoorbeeld stille plekken, passages en blinde zijgevels. Een van die plekken die we aan willen pakken, is het Eemke van der Veenpad, de passage tussen Blokker en Bistro Heerlijk die de Rijksstraatweg verbindt met het parkeerterrein bij de Jumbo. Voor een aantrekkelijk centrumgebied zijn goede looproutes en zichtlijnen van groot belang. We zijn nu met de Hortus in overleg om te kijken of we die passage met groen kunnen aankleden of

met grote afbeeldingen aantrekkelijker kunnen maken. Daarnaast kijken we naar mogelijkheden om een betere looproute te markeren tussen de Hortus en het centrum van Haren.” Uiteraard gaat ook veel aandacht uit naar invulling van leegstaande panden, onder meer aan de Brinkhorst. “Op basis van een brancheringsplan wordt een bidboek opgesteld richting makelaars, om zo de gewenste winkel- of daghorecaformules te interesseren voor vestiging in het centrumgebied.”

Professionalisering van ondernemerschap Bert Broekhuis: “Uitstraling van een winkelgebied begint bij een optimale presentatie en profilering van de individuele zaken. Hiervoor hebben we een scan uitgevoerd van alle winkels en daghoreca in het centrum, waarbij we gekeken hebben naar onder meer de attentiewaarde van de winkel en de etalages, maar ook naar de online-profilering.

Vervolgens is samenwerking tussen ondernemers van groot belang. Een goed functionerend winkelgebied wordt gezamenlijk ‘gedragen’ door de ondernemers, die een gemeenschappelijk imago onderschrijven en dat op professionele wijze uitdragen in al hun contacten met de klanten. Met elkaar bepaal je dat imago, het DNA van een winkelgebied zoals retailadviseur Tom Kikkert dat in zijn workshops altijd benadrukt: het eigene van elke winkel en het karakter van alle winkels en horeca gezamenlijk. Dit is het DNA van een winkelgebied, dat waar de consument zich wel bij voelt en

Bert Broekhuis en Mischa de Gier. Foto: Jan Buwalda

graag nog een keer voor terugkomt. Het is ook dit karakter dat door alle mensen op de winkelvloer uitgedragen moet worden.”

Het DNA van Haren Mischa de Gier: “De rode draad die al deze thema’s en projecten met elkaar verbindt, is het overkoepelende karak-

ter van Haren zoals we dat gezamenlijk hebben geformuleerd: Haren is een winkelgebied waar luxe en persoonlijke aandacht centraal staat, gecombineerd met een ruim aanbod voor dagelijkse boodschappen. Het is ook dit DNA, de kenmerkende eigenschappen van het centrum van Haren, dat je benut in de marketingboodschap. Mischa de Gier:

“Het gaat er vooral om om gezamenlijk als ondernemers te bepalen ‘wie ben je als Haren’. Dat ‘doe je’ dan vervolgens, zodat de klanten en bezoekers zich daarin herkennen en zich daar prettig bij voelen. En pas in laatste instantie kun je daar nog een mooie slogan of mooi beeldmerk bij maken.”

Netwerk Ten Boer brengt ondernemers én zaken bij elkaar

Ondernemers Ten Boer hebben de wind in de zeilen Ondernemers in Groningen kunnen heel wat leren van collega-zelfstandigen in Ten Boer. In dit dorp hebben tientallen ondernemers zich aangesloten bij ‘Netwerk Ten Boer’. Dit zorgt er niet alleen voor dat de leden uitstekende contacten onderhouden, maar vooral ook zaken met elkaar kunnen doen. Zo was er op 22 mei weer een regulier ontbijt, waar tientallen ondernemers bij aanwezig waren. Zij informeren elkaar over lopende projecten en waar nog behoefte aan is.

Opdrachten die ze te verstrekken hebben, proberen ze zoveel mogelijk bij elkaar neer te leggen.

“J

a, het gaat heel erg goed met onze netwerkclub.

Er zijn nu dertig ondernemers bij aangesloten.

Daarbij hebben we er voor gezorgd dat er per branche maar één bedrijf is vertegenwoordigd. We zijn zeer tevreden over de resultaten”, vertelt Ger de Haan. Hij is samen met zijn echtgenote eigenaar van De Haan Schoonmaakbedrijf aan de Nijverheidsweg en voorzitter, en een van de oprichters en initiatiefnemers van Netwerk Ten Boer.

ontbeten, in Café-restaurant De Buren. “Dan gunnen we elkaar de handel.” Dat het geen vrijblijvend gezelligheidsontbijt is blijkt wel uit het feit dat ook wordt bijgehouden hoeveel omzet iedereen elkaar gunt. Alle deelnemers zijn verplicht om elke veertien dagen een pitch te houden of vragen te stellen.

“Een nuttig systeem, zeker ook voor ondernemers die wat moeite hebben met acquisitie. Zo proberen we elkaar te helpen.”

“Ik was een aantal jaren geleden lid van een vergelijkbare organisatie. De formule van die club was zeer succesvol en het lidmaatschap had mij geen windeieren gelegd. Alleen was de organisatie niet specifiek voor Ten Boer en daarom leek het mij interessant om te kijken of we zoiets voor ons dorp zouden kunnen oprichten. Welnu: dat hebben we gedaan en het blijkt een schot in de roos.”

‘Economie Ten Boer op volle toeren’ Ger de Haan over de economie van Ten Boer: “Het gaat heel goed. Méer dan goed, zou ik bijna zeggen. Veel werk biedt zich aan, zeker bij ons schoonmaakbedrijf maar ook bij collega’s. Er is nu een ander probleem aan het ontstaan, namelijk hoe krijg je voldoende personeel om alle opdrachten uit te kunnen voeren? Al moet ik zeggen dat dat probleem nu al wel zo’n tweeëneenhalf jaar speelt.”

Het systeem lijkt erg op dat van ‘Business Network International’ (BNI), maar dan vertaald naar de plaatselijke situatie. Het lidmaatschap houdt in dat er eens per veertien dagen gezamenlijk wordt

Foto: Jan Buwalda

mee. “Het is geen enkel onderwerp van gesprek geweest, we hebben er volgens mij niet één woord aan gewijd.” Dat komt vermoedelijk ook omdat de dorps-economie toch al zeer is afgestemd op die van grote broer Groningen. En veel inwoners en ondernemers hebben banden met Groningen. Zo is Ger de Haan zelf geboren stad-Groninger. “Ik geloof dat niemand zich hier druk maakt over de samenvoeging met Groningen. We hebben het te druk met ons dagelijks werk.” Maar wel kon hij het zeer waarderen toen er onlangs een delegatie uit de stad Groningen op bezoek kwam, bestaande uit Hemmo Groot van Economische Zaken, Guus Vries van ondernemersvereniging VBNO en Berjo Wortmann, voorzitter van het Fonds Ondernemend Groningen.

Verhouding met Groningen Sinds 1 januari hoort Ten Boer officieel bij de gemeente Groningen. In Ten Boer zitten ze daar niet 14

Volgens Ger de Haan is het uitstekend ondernemen in Ten Boer, met werknemers met volgens hem een prima arbeidsethos, en kan hij geen zaken bedenken die onmiddellijk verbetering zouden behoeven.

“Ik geloof niet dat we nog veel te wensen hebben.

Misschien zouden wij ons als ondernemers hier zelf wat meer moeten profileren en wat minder bescheiden mogen zijn. We merken dat er vanuit Groningen - waar de woningmarkt overspannen is - steeds meer mensen Ten Boer weten te vinden om te wonen. Ook hier neemt de vraag naar huizen daardoor toe, maar je betaalt hier nog steeds andere prijzen dan in Groningen. Het is hier uitstekend werken en wonen. Misschien iets dorpser dan Groningen, de mensen staan hier dichter bij elkaar, maar dat maakt het hier dus juist zo prettig”, aldus Ger de Haan.

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Retail Joël Timmerman:

‘Groningse retail succesvol dankzij voortdurende innovatie’ Groningse ondernemers in de retail zijn bijzonder vindingrijk. En creatief. En innovatief. Dat is duidelijk te zien aan tal van winkelformules in de binnenstad die je bijna nergens anders vindt. En aan nieuwe diensten die tien jaar geleden nog volstrekt onhaalbaar leken.

H

et is dankzij deze verrassende winkels, producten en diensten dat de Groningse binnenstad bruist als weinig andere binnensteden

behoort tot de vijf meest succesvolle binnensteden van Nederland is echter geen reden om voldaan achterover te leunen. Er valt qua innovatie nog steeds een wereld te winnen in de retailsector in Groningen, die alles op alles moet blijven zetten in de concurrentie met internet en andere winkel­ centra.

en dat consumenten het winkelen in Groningen beschouwen als een avontuur of een uitje. Dat Groningen dankzij de creativiteit van ondernemers

Dat althans is de stellige overtuiging van Joël Timmerman. Hij is mede-eigenaar van SchoenenZaken - Meesters in Herenschoenen, sinds 2017 gevestigd in de Zwanestraat. Timmerman is sinds kort voorzitter van de Commissie Retail & Innovaties Binnenstad van de Groningen City Club (GCC).

In die hoedanigheid helpt hij de GCC - waar een groot deel van de ondernemers in de binnenstad bij is aangesloten - om innovatie bij bedrijven in de binnenstad te bevorderen.

Dat Timmerman voor deze functie werd gevraagd heeft hij onder meer te danken aan het feit dat hij zelf voortdurend nadenkt over nieuwe manieren om zijn bedrijf zichtbaar te maken. Dat deed hij eerder ook al bij De Schoenenfabriek en in eerdere functies bij Vorm Martini en Grolsch. Nadenken over nieuwe formules is zo’n beetje zijn tweede natuur geworden. Zo bedacht hij onlangs nog het plan om als eerste schoenenwinkel van Nederland samen met een bezorgdienst schoenen op te halen, te poetsen en glanzend weer terug te brengen; dit in samenwerking met de start-up dropper.

“Het grappige is dat ik op school nog helemaal niet van plan was om een eigen zaak te beginnen. Ik was vooral een sport-jongen. Ik ging daarom ook naar de opleiding voor sportleraar CIOS in Heerenveen. Daarna heb ik nog sportmanagement gestudeerd aan de Hanzehogeschool. Maar ik kreeg daarna functies in het bedrijfsleven en dat bleek me heel goed te bevallen”, vertelt hij.

Wel had hij altijd wel ideeën en affiniteit met mode en schoenen. Die creativiteit kwam hem goed van pas bij de winkel De Schoenenfabriek, waar de medewerkers dankzij hun bijzondere schorten de ambachtelijkheid van hun product benadrukten. En later kon hij zijn ideeën kwijt in de mede door hem bedachte winkel SchoenenZaken.

Joël Timmerman. Foto: Jan Buwalda

“Ik ben wat ideeën betreft natuurlijk niet uniek. Je ziet het zelfs overal. De toekomst in ondernemerschap zit ‘m echt in creativiteit. Veel andere activiteiten in een bedrijf kun je uiteindelijk wel digitaliseren.”

“En zeker in de retail is er veel gaande. Je moet niet alleen uitgaan van het product dat je aanbiedt. Je moet relevant zijn voor de consument in zeer veel opzichten, daar moet je alles op inzetten. Relevantie is de toekomst!”

Volgens Joël zijn veel winkels in de binnenstad relevant. Alleen al in zijn ‘eigen’ Zwanestraat zijn originele formules en producten, zoals bij De Kaaskop, Smooth Brothers of Diezijner. Ook winkels als Laif en Nuver en HK Living zijn belangrijk voor de stad Groningen. “Daar kun je iets vinden wat je elders niet kunt krijgen. En als we Groningen aantrekkelijk willen houden als winkelstad, dan zijn dat winkels die eraan bijdragen dat het winkelen hier een avontuur is.”

Aangezien de moderne consument tegenwoordig vooral een gebrek aan tijd heeft, is het voor een stad bovendien ook noodzakelijk om te zorgen voor zeer veel aanbod. “Ik denk dat de retail nog maar aan het begin staat van de transitie. Niemand weet waartoe dat gaat leiden. Maar wat ik wel weet is dat er nog zeer veel mogelijk is. Wij zullen dat vanuit de Groningen City Club daarom ook sterk bevorderen.

Dat doen we nu dus al door bijvoorbeeld themabijeenkomsten van de Ondernemers Academy, met interessante sprekers. Ook willen we stimuleren dat ondernemers hun kennis en ervaring met anderen gaan delen. En vooral ook willen we de samenwerking tussen Groningse ondernemers bevorderen en samen de schouders zetten onder de innovatie van de retail.”

“We moeten elkaar daarbij blijven stimuleren en inspireren, en concepten die het goed doen aan elkaar doorvertellen. Het is lang niet alleen een kwestie van slimme ICT, maar vooral van het bedenken van leuke concepten. Onderscheid je van anderen, op zoveel mogelijk vlakken: daar gaat het om. En het bevorderen daarvan, dat zien wij als City Club de komende jaren als een van onze belangrijke activiteiten”, aldus Joël Timmerman.

Cursussen, lessen, masterclasses, informatieavonden

Groninger Ondernemers Academy houdt bedrijfsleven in Stad scherp en volledig bij de tijd Welke sociale media kan ik het beste inzetten voor mijn zaak? Wat zijn de nieuwste marketingtrends? Hoe kan ik over een paar jaar mijn bedrijf beëindigen? En: waar kunnen onze medewerkers Duits leren zodat ze onze klanten netjes te woord kunnen staan? Voor het antwoord op deze en vergelijkbare vragen kunnen ondernemers, managers of zelfstandigen tegenwoordig uitstekend terecht bij de Groninger Ondernemers Academy.

D

at is een voor heel Nederland unieke voorziening die is opgericht met steun van de bedrijvenverenigingen met als doel om ondernemers in korte tijd helemaal ‘bij’ te praten of te informeren over actuele zaken die hun bedrijf raken, waardoor de concurrentiepositie van de Groningse ondernemingen wordt versterkt. De bijeenkomsten zijn voor ondernemers, filiaalmanagers en medewerkers, actief in de branches Retail, Horeca, Leisure en MKB. “Het gaat góed met de Groninger Ondernemers Academy.

Het is geen onderwijsinstelling in de klassieke zin, met een eigen schoolgebouw en docenten. Maar wel een voorziening die korte of meerdaagse bijeenkomsten organiseert in bijvoorbeeld MartiniPlaza. De ene bijeenkomst is grootser opgezet dan de andere en je kunt wel stellen dat de Academy voorziet in een grote behoefte aan kennis bij ondernemers. Bovendien: ze hoeven nu niet een peperdure cursus te volgen, want onze bijeenkomsten zijn gratis”, vertelt Erwin Mulder, die sinds de oprichting in 2016 bij het initiatief is betrokken.

Aanvankelijk luisterde het naar de naam ‘Groninger Retail Academy’, maar die term dekt de lading niet meer. De cursussen zijn er inmiddels niet alleen voor retailers, maar ook voor ondernemers uit sectoren als vrije tijd, horeca en MKB.

Programma voor later dit jaar:

De Ondernemers Academy wil ook graag bijeenkomsten organiseren over thema’s die zeer actueel zijn. Zo werd er vorig jaar een bijeenkomst georganiseerd over de privacywet, waar zeer veel belangstelling voor was. Maar behalve een bron van informatie wil het ook een bron van inspiratie zijn.

10-09-2019 | Training - Social Media op de Werkvloer (Retail)

Wie wil weten wat er de komende maanden allemaal te doen is, kan een kijkje nemen op de website groningerondernemersacademy.nl De Groninger Ondernemers Academy wordt mogelijk gemaakt door de Groningen City Club, Bedrijvenvereniging WEST, Bedrijvenvereniging Zuidoost, Vereniging Bedrijven NoordOost, Marketing Groningen, Koninklijke Horeca - Groningen, Gemeente Groningen en het Fonds Ondernemend Groningen.

15

09-07-2019 | Masterclass - Bedrijfsopvolging (Retail) 03-09-2019 | Bijeenkomst - Hoe krijg ik meer omzet? (Retail) 19-09-2019 | Bijeenkomst Leisure Academy 3 (Leisure) 24-09-2019 | MKB Ondernemersavond (MKB) 03-10-2019 | Kroegcollege 2 (Horeca) 08-10-2019 | Training- Winkeldiefstalpreventie (Retail) 16-10-2019 | Bijeenkomst - Docenten onderwijsinstellingen (Retail) 12-11-2019 | MKB Ondernemersavond (MKB) 21-11-2019 | Bijeenkomst Leisure Academy 4 (Leisure) 19-12-2019 | Kroegcollege 3 (Horeca)

Groninger Ondernemers Courant

Juni 2019

Erenstein - al 72 jaar boekbinder in Groningen met verzendhuis ‘Erenpack’ klaar voor de toekomst

Aan de Timpweg op Ulgersmaborg is al tientallen jaren een voor de Groningse grafische industrie belangrijk familiebedrijf gevestigd: Boekbinderij F. Erenstein. Dit bedrijf zorgt ervoor dat gedrukte vellen, aangeleverd door drukkerijen, perfect worden gesneden tot pagina’s, ingenaaid, gevouwd, gehecht of genaaid. Het resultaat: een fraai boekwerk, mooie brochure of, om een voorbeeld te noemen, de papieren editie van de Groninger Ondernemers Courant die u op dit ogenblik leest.

Gerrie Erenstein. Foto: Jan Buwalda

D

eze activiteit, samengevat onder de naam ‘boekbinden’, verricht Erenstein al 72 jaar, waarmee het een van de oudere en bekendere familiebedrijven van Groningen is. Maar tijden veranderen en zeker in de grafische industrie hebben zich tamelijk revolutionaire ontwikkelingen voorgedaan. Ook Erenstein heeft zich aangepast aan de nieuwe tijden. Met succes, want voor de nieuwe activiteiten is ‘Erenpack’ opgericht, een verzendhuis voor warehousing, direct mail, printing, printing-on-demand en het verzenden van boeken en producten van webwinkels.

“Ja, er is zeer veel veranderd in onze industrie.

Maar we zijn nog steeds een familiebedrijf waar ik nog jaren met veel plezier hoop te kunnen blijven werken”, vertelt Gerrie Erenstein (55), directeureigenaar.

Het was zijn vader Fré die het bedrijf oprichtte in 1947. Zeker in de jaren zestig en zeventig kreeg het bedrijf de wind flink in de zeilen en uiteindelijk zou het zo’n dertig medewerkers tellen. Helaas

overleed Fré op jonge leeftijd in 1982, waarna twee van zijn zonen het bedrijf voort zouden zetten.

Nadat één van hen er mee stopte, werd Gerrie in 1996 mede-eigenaar. Sinds zijn andere broer twee jaar geleden met pensioen ging is Gerrie nu kapitein op het schip.

“Mijn vader zei wel eens over de activiteiten van de Boekbinderij: ‘Wij zijn een Boekjesfabriek’. En dat was een heldere uitleg, want we maakten de meest uiteenlopende boekwerken. Behalve dan boeken met harde kaft, dat doen we niet. Maar alles wat buigzaam is, dat kunnen we hier maken.”

In het verleden maakte Erenstein ook veel schoolboeken, maar de uitgevers daarvan hebben nu veel van die opdrachten uitbesteed aan China of andere lagere lonen landen. Bovendien worden er minder schoolboeken dan vroeger gebruikt in het onderwijs. Ontwikkelingen die Gerrie Erenstein prikkelden om iets nieuws te beginnen en zo zag Erenpack in 2009 het levenslicht, ‘hét verzendhuis van Noord-Nederland’.

AGENDA 1 juli – Netwerkbijeenkomst: Biomarkers & Diagnostiek Met steun van Health Holland organiseren Campus Groningen en BPRA op maandag 1 juli in de Energy Barn, Zernikelaan 17 op de Zernike Campus een netwerkbijeenkomst in Groningen met als thema: Biomarkers & Diagnostiek. Na enkele korte pitches en een kort debat over het belang van Groningen op dit gebied, is er alle gelegenheid voor bedrijven die actief zijn op het gebied van diagnostiek en biomarkers met elkaar en met aanwezige wetenschappers en politici kennis te maken en te spreken. Sprekers zijn onder meer Arno Rutte (Tweede Kamerlid voor de VVD), Lude Franke (UMCG) en Ymke van der Geld (BiomarkerBay). Dit event wordt mede mogelijk gemaakt door: BPRA, Health Holland, BiomarkerBay, Campus Groningen, LIFE Cooperative, NOM, Bedrijvenvereniging WEST en HANNN. Zie ook campus.groningen.nl

Erenpack heeft als bedrijfsactiviteit direct mailing (printen, sealen couverteren of inpakken), fulfillment (verzending en retournering voor webwinkels) en warehousing (opslag voor te verzenden goederen in alle soorten en maten). “Deze activiteiten van Erenpack vormen een mooie aanvulling op onze boekbinderij en zorgt voor meerwaarde. Want uitgeverijen en webwinkels krijgen daardoor minder werk, wij kunnen veel van het verzendwerk en wat erbij komt kijken uit handen nemen.”

Het oprichten van Erenpack was een schot in de roos: dit bedrijf groeit aanzienlijk sneller dan de boekbinderij. “Dankzij Erenpack kunnen wij zorgen voor persoonlijk gerichte post. En dat begint steeds aantrekkelijker te worden, omdat iedereen langzamerhand omkomt in de emailtjes. Je kunt je afvragen wie al die mailtjes nog leest. Bedrijven die zichtbaar willen worden kunnen volgens mij het beste kiezen voor een combinatie van emails en drukwerk dat ze laten versturen via persoonlijk gerichte post. Dan valt het echt op!”

3 juli – Ondernemen met betekenis met oa Arjen Boekhold In de Mediacentrale organiseren Impact Noord en Erwin Mulder Events dit MKB event over sociaal en duurzaam ondernemen en de groei die dit kan betekenen voor een bedrijf.

Het programma begint om 19.00 uur met het welkomstwoord van dagvoorzitter Eelkje Oldenburger (Hempflax). Simon Poelstra (Gemeente Groningen) vertelt over het nieuwe contactpunt voor ondernemers, waarna om 19.25 uur Keynotespreker Arjen Boekhold aan de beurt is.

Hij vertelt je waarom je nooit te klein bent om impact te maken: ‘Grote ambities beginnen met kleine stapjes’. Hij was ruim 7 jaar onderdeel van het kernteam van Tony’s Chocolonely en heeft Tony’s mogen helpen opbouwen van een klein bedrijfje met een grote mond tot impact frontrunner en marktleider. Nu prikkelt, inspireert en assisteert hij bedrijven en organisaties met zijn bedrijf Game Changer Unltd. om social impact een vast onderdeel te maken in hun business case.

Om 20.00 uur komen vijf mooie Groningse voorbeelden aan

Maar ook voor de klassieke boekbinderij Erenstein blijkt er voorlopig nog werk genoeg. “’Print’ heeft zeker nog een toekomst voor zich. Ik denk niet dat alles uiteindelijk helemaal digitaal zal worden, het is ook altijd prettig om iets op papier in je handen te krijgen. Maar een grote groei van ‘print’ zit er nu ook weer niet in en daarom ben ik blij dat we ons met Erenpack nu weer op een groeimarkt hebben begeven.”

“Eén van de leuke kanten van het werken in dit familiebedrijf vind ik dat we hier geen overdreven hiërarchie hebben. Ik werk net zo hard mee als iedereen. Het is een echte ‘doe-organisatie’, waarbij ‘doe’ staat voor: duidelijkheid, openheid en eerlijkheid. We streven naar een warme, prettige werksfeer. Iedereen is hier evenveel waard. We moeten het met z’n allen doen. Daarom had ik ook altijd een kantoor zonder drempel. En als er ’s avonds overgewerkt moet worden, dan sta ik ook graag achter de machines. Maar eerlijk gezegd ook omdat ik dat gewoon leuk vind”, aldus Gerrie Erenstein.

bod. Na afloop, rond 21.00 uur, is er gelegenheid voor napraten onder het genot van een hapje en drankje.

10 september tot 10 oktober – Low Car Diet Van 10 september tot 10 oktober vindt het Low Car Diet plaats. In deze maand binden bedrijven en werknemers de strijd met elkaar aan om zo duurzaam mogelijk te reizen. Laat de auto staan en kies het alternatief dat bij je past. Het Low Car Diet helpt je te ontdekken wat jouw ideale reisgedrag is.

Zie voor alle informatie www.lowcardiet.nl 20 september – Campus Trail Het fonkelnieuwe Avebe Innovatiecentrum op de Zernike Campus is de start- en finishlocatie van de Campus Trail 2019 op vrijdag 20 september. Campus Groningen en partners organiseren voor het derde jaar op rij deze belevingsrun, met het parcours dwars door sportfaciliteiten, bedrijven, onderwijs­ faciliteiten en laboratoria.

Inschrijven kan via campus.groningen.nl

COLOFON Groninger Ondernemers Courant Hoofdredacteur: Hans de Preter Redactie: Matthijs van Houten, Annette Jonkhoff, Marieke Bos en Jelte Stol Vormgeving: Joop Nijhof (joopnijhof.nl) Fotografie: Jan Buwalda, Jeroen van Kooten en Persbureau Tammeling Uitgever: Het Fonds Ondernemend Groningen Drukwerk: Drukkerij Scholma Bedum Oplage: 10.000 Correspondentieadres: info@groc.nl Lees meer op: www.groc.nl