08 11 2016 bang voor de paniekaanval hoe angstremmers ons helpen om te over volledig artikel 0

Bang voor de paniekaanval

Hoe angstremmers ons

Z

ijn wij Belgen, in vergelijking met andere naties, dan zo’n bang volk?

Lopen hier meer mensen met al dan niet ingebeelde angsten rond? Of is er iets anders aan de hand? Uw verslaggever verdrong al zijn angsten, deed wat Oud-Indiase relaxerende ademhalingsoefeningen, en hoorde eens rond.

HUMO Heeft de terreurdreiging en het – gegrond of niet – aanhoudende klimaat van angst geleid tot een stijging van het gebruik van angstremmers?

STEPHAN CLAES (hoogleraar psychiatrie aan de KU Leuven) «Ik kan me voorstellen dat mensen angstig reageren als ze in de media veel van die berichten lezen. En als mensen over het algemeen angstiger zijn, zullen ze ook meer geneigd zijn om angstremmende medicatie te slikken.

Maar exacte cijfers heb ik daar niet over.»

Wij Belgen zijn pillenslikkers, dat is bekend. Maar dat haast nergens in de beschaafde wereld méér angstremmers worden genomen dan in dit land, geeft toch een klein beetje te denken. Angstremmers zijn namelijk geen aspirines: het is straf spul dat flink ingrijpt in de delicate chemie van de hersenen, en wanneer je eraan verslaafd raakt, is het lastiger ervan af te kicken dan van heroïne – zo beweren althans ervaringsdeskundigen. En toch blijven de doosjes bij de apotheek dagelijks in groten getale over de toonbank schuiven.

In bange tijden van IS, terreuralarm, zwaarbewapende para’s in de winkelstraten en een non-stop hyperbezorgd kijkende Bart De Wever misschien zelfs méér dan ooit. M A R C VA N S P R I N G E L

Kan zo’n sfeer van angst bij mensen die er aanleg voor hebben ook een al jaren latent aanwezige angststoornis uitlokken?

HUMO

CLAES «Dat kan zeer zeker.

Maar het is belangrijk dat we blijven zeggen dat dit soort aanslagen en bedreigingen uitermate zeldzaam zijn en dat de kans dat je er het slachtoffer van wordt heel klein is.

Zeker als er een paar op elkaar volgen, krijg je door de media soms de indruk dat je overal waar je komt opgeblazen kunt worden. Dat is natuurlijk absurd. Mijn collega Damiaan Denys van de Universiteit van Amsterdam heeft het onlangs mooi samengevat in een interview: angst is een irrationeel gebeu-

120 / HUMO

ren. Mensen schatten dat niet goed in. Ze nemen het vliegtuig en denken dat ze gaan neerstorten. Terwijl ook die kans buitengewoon klein is.

Ze gaan naar een festival en

denken dat er een bom zal ontploffen. Dat kan allemaal, hè, maar het is heel onwaarschijnlijk. En wij zijn niet goed in waarschijnlijkheden.

Angst is irrationeel: ze zit

helpen om te overleven

diep in ons limbisch systeem, één van de oudste delen van onze hersenen. Daarom is het zo’n overheersende emotie.»

angstremmend, maar werken trager en zijn niet verslavend.

Ze zijn dus veel veiliger dan de klassieke angstremmers.»

HUMO Het is natuurlijk ook de makkelijkste oplossing, zowel voor dokters als voor patiënten.

VERSLAVENDE PILLEN HUMO Voor de weinigen onder ons die ze nog niet slikken: wat zijn angstremmers eigenlijk?

CLAES «Angstremmers zijn een groep kalmerende geneesmiddelen, ook tranquillizers genoemd. Met een technische term spreken we soms ook van benzo’s of benzodiazepinen. Het zijn efficiënte geneesmiddelen die op heel korte termijn, meestal vijf à vijftien minuten nadat ze zijn ingenomen, angst doen afnemen. »Angstremmers zijn in de jaren 60 van de vorige eeuw op de markt gebracht. Het bekendste middel is wellicht valium. Dat is zo’n beetje de oerstof waar de rest allemaal min of meer van is afgeleid. In het begin waren die middelen bijzonder populair: je voelt je gespannen en angstig, je neemt zo’n pil, en kort daarna voel je je rustiger. Men heeft echter snel gemerkt dat die middelen ook belangrijke nadelen hadden: het voornaamste probleem met angstremmers is het risico op verslaving. Er ontstaat gewenning, waardoor de patiënt steeds meer van het middel nodig heeft om zijn angst onder controle te houden. We zien geregeld mensen die verslaafd zijn geraakt en tien tot dertig pilletjes per dag slikken. »Als je hoge dosissen begint te nemen, riskeer je ook bijwerkingen: vermoeidheid, spierslapte en concentratieproblemen. Je hebt eigenlijk een algemeen gevoel van versuffing. Mensen beseffen dan wel dat ze een probleem hebben en proberen hun dosis te

NR 3975 | 45

verminderen, maar stoppen met die middelen – zeker plots – lukt niet. Je krijgt dan namelijk zeer hevige, bijna ondraaglijke angstmomenten. Dat mag je echt niet onderschatten. »Vanaf de jaren 80 is men veel voorzichtiger geworden met die middelen en patiënten wordt aangeraden om er zo weinig mogelijk van te nemen.

In sommige landen – Engeland bijvoorbeeld – mogen ze zelfs bijna niet meer voorgeschreven worden. Bij ons is men daar minder dogmatisch in geweest. Huisartsen hebben wel de boodschap gekregen om op te passen met die angstremmers, maar meer niet.»

HUMO Wanneer worden angstremmers voorgeschreven?

CLAES «Veel mensen, vooral ouderen, krijgen ze om ’s nachts beter te slapen. ­Lormetazepam is bijvoorbeeld een bekend middel.

8 NOVEMBER 2016

Terwijl die pillen eigenlijk niet zo heel goed zijn voor de kwaliteit van de slaap. Maar mensen raken er wel minder aan verslaafd. »Verslaving is een groter probleem bij mensen die deze middelen overdag nemen om rustiger te zijn. Xanax en Temesta zijn de meest gebruikte. Die werken ook het snelst. Mensen die een angstaanval krijgen, zijn vaak ten einde raad. En zo’n pilletje is voor hen de ideale snelle oplossing: na een paar minuten voelen ze al dat het helpt.

Het probleem met die kortwerkende benzo’s is dat ze de angst weliswaar snel doen afnemen, maar dat hun effect ook weer snel – na een paar uur – is uitgewerkt, waardoor je weer een nieuwe dosis nodig hebt. Daardoor is het risico op verslaving erg groot.»

HUMO Haast nergens worden er meer angstremmers

geslikt dan bij ons. Zijn wij zo’n angstig volk? Of worden ze hier gewoon vlotter voorgeschreven dan elders?

CLAES «Ik denk niet dat wij angstiger zijn, maar we hebben wel te snel de neiging om bij angstproblemen naar een pilletje te grijpen, in plaats van tijd en moeite te steken in een gesprek of therapie.

Zeker bij angststoornissen is de eerste boodschap: grijp niet meteen naar pillen, maar spreek erover. Met mensen in je naaste omgeving, met mensen die je vertrouwt, of met een psycholoog of een d ­ okter als het nodig is. Dat moet altijd de eerste stap zijn. Alleen in uitgesproken gevallen kan er naar medicatie gegrepen worden, maar zelfs dan – bij zeer hevige angst, waar gesprekstherapie alleen geen oplossing kan bieden – is het beter om eerst antidepressiva te geven. Die zijn ook

CLAES «Dat is zo. Hoe gaat dat? Een patiënt komt bij de dokter langs met klachten over angst en de slaap- en andere problemen die daarvan het gevolg zijn. Een dokter kan zo iemand dan wel rustig uitleggen wat er allemaal mogelijk is, en hem voor therapie doorverwijzen naar een psycholoog, die met een beetje geluk over zes weken plaats heeft om hem te zien. Zo’n patiënt zal dan al snel opmerken dat dat wel héél lang duurt en vragen of er toch geen makkelijker manieren zijn om er iets aan te doen. Dan is de verleiding natuurlijk heel groot om een angstremmer voor te schrijven. Hier, begin daar al maar mee, en dan zien we later wel verder. Maar als je daarmee begint, is het al te makkelijk om er gewoon mee door te gaan en niet naar alternatieve oplossingen te zoeken.»

GEDRAGSTHERAPIE Het schijnt dat angst, net omdat het één van onze oudste en diepst in onze hersenen gewortelde emoties is, zeer moeilijk te overwinnen is door de ratio.

HUMO

CLAES «Angst is een ­oeroude emotie die we echt nodig hebben. Ze is evolutionair ontwikkeld om ons te helpen adequaat te reageren op reële bedreigingen in onze omgeving. Hadden we geen angst, dan zouden waarschijnlijk veel meer van onze voorouders door allerlei wilde beesten zijn verscheurd. Maar het

HUMO / 121

Bang voor de paniekaanval is inderdaad een overblijfsel dat ons soms parten speelt, omdat het heel irrationeel is, een alarmmodus die in gang schiet in onze hersenen en in ons lichaam. Angst is namelijk ook iets heel lichamelijks. Als je angst voelt, spant je lichaam helemaal op. Je begint te beven en te zweten. Je voelt je niet goed. En je kunt die angst dan wel beredeneren, zo van: ‘De kans dat mijn vliegtuig neerstort is minder dan één op een miljoen en het is statistisch gezien veel gevaarlijker om met de auto van Leuven naar Oostende te rijden,’ maar dat soort gedachten helpt allemaal niet veel. »Toch kan angst wel overwonnen worden door onze ratio. Dat is namelijk net wat therapie probeert te doen. Bij cognitieve gedragstherapie leer je hoe je op een constructieve manier kunt omgaan met irrationele gevoelens en de lichamelijke gewaarwordingen die erbij komen, zodat je ze ook kunt overwinnen. Dat helpt vaak heel goed. Iedereen die met angstproblemen zit, zou eigenlijk cognitieve therapie als eerste behandeling moeten overwegen.»

HUMO Wat houdt die therapie juist in?

«Angststoornissen hebben vaak te maken met angst voor de angst. Mensen voelen angst opkomen, willen niet angstig zijn, en nemen dan een pilletje om die angst te onderdrukken, maar eigenlijk verergeren ze de zaak daardoor. Cognitieve therapie legt er de nadruk op dat angst niet gevaarlijk en bedreigend is en dat je ze maar moet laten komen als je ze voelt. Verder leert men je wat je kunt doen om de angst niet je leven te laten overheersen. »De grote valstrik bij angst is vaak ook vermijding. Omdat mensen bang zijn voor aanslagen, gaan ze bijvoorbeeld niet op reis. Ze willen graag iets in eigen land doen CLAES

122 / HUMO

en moeten daarvoor de trein nemen, maar op die trein kan ook iets gebeuren. Die nemen ze dus ook niet. Of ze volgen met de auto rare wegen omdat ze bang zijn voor files, want in files krijgen ze angstgevoelens. En zo beginnen mensen meer en meer dingen te vermijden. En hoe meer je vermijdt, hoe angstiger je wordt.

Mensen met angst gaan proberen hun leven aan de angst aan te passen, maar het voornaamste resultaat is dat ze nog veel angstiger worden. Vaak voor heel banale zaken. Dat is een vicieuze cirkel waar je niet aan mag toegeven. »Met cognitieve gedragstherapie probeert men dat vermijdingsgedrag weer af te bouwen. Onder andere door mensen bloot te stellen aan hun angsten. Vermijdingsgedrag afbouwen via psychotherapie is natuurlijk niet in een uurtje gedaan. Dat vraagt werk en moed, en ook een financiële investering. Het is dus iets complexer en tijdrovender dan het slikken van een pilletje.»

Angststoornissen en paniekaanvallen zijn alvast geen zeldzame fenomenen. Liefst één op de vijf mensen zou ooit met een angststoornis te kampen krijgen. Dat is erg veel.

HUMO

CLAES «Inderdaad. Je kunt daar allerlei cultuurfilosofische verklaringen voor bedenken, maar eigenlijk weten we niet zo goed hoe het komt dat het er zo veel zijn.

«

»Mensen willen tegenwoordig over alles zekerheid, maar er is nooit 100 procent zekerheid in het leven. En angst heeft ook te maken met het kunnen verdragen van onzekerheid. Als ik straks naar huis rijd, kan ik verongelukken en sterven. De kans is heel klein, maar het kan. Als je met dat soort onzekerheden niet meer kunt leven, wordt het leven onleefbaar.»

HUMO Dat zoveel mensen er ooit mee te maken krijgen, betekent wellicht ook dat velen er onbehandeld mee blijven rondlopen. En als mensen met hun angst- of paniekstoornissen toch naar de dokter gaan, heeft het vaak lang geduurd voor ze die stap zetten.

CLAES «Mensen met paniekaanvallen denken vaak dat er lichamelijk iets scheelt. Ze krijgen hartkloppingen, voelen pijn op de borst en moeten naar adem happen. Een paniekaanval is iets heel fysieks, en mensen belanden vaak bij de dokter of op de spoeddienst, omdat ze denken dat ze een hartaanval hebben. Ze worden daar dan gerustgesteld – het hart en het cardiogram blijken oké, niks aan de hand – en terug naar huis gestuurd. Zowel bij de patiënt als bij de arts ontbreekt dan vaak de reflex om zich af te vragen wat er dan wél aan de hand is. Als je ooit een paniekaanval hebt gehad, is de kans bovendien groot dat je er daarna nog krijgt. Paniekaanvallen kunnen ook voor

Mensen met angst proberen hun leven aan de angst aan te passen, met als voornaamste resultaat: ze worden nog veel angstiger »

lijker te maken. Een gunstige evolutie is ook dat veel huisartsenpraktijken tegenwoordig een psycholoog in huis hebben. Dat kan ook drempelverlagend werken. Als er in het kabinet naast hem een psycholoog zit, zal een dokter een patiënt met paniekaanvallen veel makkelijker doorverwijzen. Dat soort samenwerkingen moeten we stimuleren om ervoor te zorgen dat therapie bij angststoornissen altijd voorrang krijgt op medicatie.»

verwikkelingen zorgen: mensen worden er op den duur mismoedig of depressief van.

Sommigen beginnen dan veel alcohol te drinken, omdat alcohol ook een manier is om angst te onderdrukken. Al die complicaties zijn perfect te vermijden. Mensen zouden moeten weten dat een paniekaanval nu eenmaal kan voorkomen en best behandelbaar is. En ook dat er meestal geen medicatie voor nodig is, dat je met een niet al te ingewikkelde psychotherapie zeer goed geholpen bent.»

PANIEKAANVALLEN Waarom verzwijgen zoveel mensen hun angststoornissen? Uit schaamte?

HUMO

CLAES «Een paniekaanval is iets heel irrationeels. Je hebt geen enkele reden om bang te zijn, en toch krijg je ­hevige angstaanvallen. Het is heel moeilijk om dat uit te leggen aan iemand anders. Men zal je dan ook vaak proberen te helpen met rationele argumenten: je hoeft niet bang te zijn, en wel hierom en daarom. Neem bijvoorbeeld een student die voor de examens paniekaanvallen krijgt. Zijn ouders drukken hem op het hart dat het geen ramp is als hij er niet door mocht zijn en dat ze dan wel een oplossing vinden, en dat hij vooral niet bang hoeft te zijn. Dat is allemaal heel goed bedoeld, maar het helpt niet. Iemand met rationele argumenten proberen te overtuigen dat hij geen angstaanvallen meer moet hebben, heeft geen enkele zin.

Het beste wat je kunt doen, is zo iemand duidelijk maken dat hij er nu eenmaal mee zit, dat het perfect behandelbaar is en dat hij er op termijn ook van af kan raken.»

HUMO En best ook niet te snel naar angstremmers grijpen?

CLAES «Ik zou zelfs ­zeggen: onmiddellijk met therapie starten en helemaal geen

NR 3975 | 45

angstremmers nemen. In de praktijk krijgen patiënten met hevige angstaanvallen nog weleens angstremmers, en dat begrijp ik ook wel. Zo’n angstaanval mag je niet onderschatten: dat is iets buitengewoon onaangenaams. En als het echt zeer hevig is, kun je de patiënt met een angstremmer snel op zijn gemak stellen. Maar het blijft dubbel, want als je toch begint met angstremmers maakt het de therapie vaak moeilijker. Therapie leert je namelijk die angst ook voor een deel te verdragen, maar als je weet dat het veel simpeler is om een angstremmer te nemen, is je motivatie om door te zetten met je therapie al een stuk minder.»

tot nu. Daar weten we eigenlijk niet zo veel over. En het is evident dat factoren zoals vermoeidheid, al dan niet chronische stress en tegenslagen ook allemaal een rol spelen. Maar dat geldt ook voor depressie en voor alle angststoornissen.»

HUMO Uit Nederlands onderzoek blijkt dat één op de twintig studenten angstremmers slikt tijdens de examens. Ook geen goed idee wellicht?

HUMO Waarom krijgen mensen eigenlijk angstaanvallen? Is het genetisch? Of heeft het met hun opvoeding te maken?

CLAES «Ik zou het niet aanraden, nee. Ik zie tijdens consultaties ook veel studenten met faalangst. Perfectionistische studenten die het heel goed willen doen, en absoluut niet willen falen. Maar kalmeermiddelen zijn net slecht voor hen, omdat ze de concentratie kunnen aantasten als je ze lang neemt. En met een suf hoofd boven de boeken hangen, lijkt me toch niet echt ideaal.»

CLAES «Het is een mengeling van de twee. Men schat dat 30 à 40 procent van het risico om angstaanvallen te krijgen met genetische factoren te maken heeft. De rest is omgeving. Maar omgeving kan heel breed zijn, dat is eigenlijk alles wat je in het leven overkomen is, van in de baarmoeder

HUMO Angstremmers zijn zwaar spul, ze lossen de kern van het probleem niet op en ze zijn ook nog eens verslavend. Je begint je toch wel af te vragen waarom ze nog altijd zo massaal worden voorgeschreven, ook al zijn ze vaak de makkelijkste oplossing.

8 NOVEMBER 2016

CLAES «Soms hebben ze wel degelijk medisch nut, bijvoorbeeld bij alcoholverslaafden die hevig moeten ontwennen. Die krijgen gedurende een korte periode grote dosissen angstremmers, gewoon om door die moeilijke periode te raken. En als slaapmiddel wordt het dus ook veel voorgeschreven, al zijn er ook daar betere oplossingen: bij slaapproblemen is slaaptraining veel beter dan het slikken van pillen. Verder zouden we moeten evolueren naar een cultuur waarbij we angstaanvallen beschouwen als iets dat vaak voorkomt en helemaal niet beschamend is. En het idee moet zijn dat therapie de aangewezen behandeling is en niet de pillen.»

HUMO Moet men dat eerst en vooral ook niet de artsen duidelijk maken? Zij zijn per slot van rekening degenen die al die angstremmers voorschrijven.

CLAES «Daar is nog werk aan de winkel, ja. Er is nu ­sprake van een eventuele terugbetaling van psychologen en psychotherapeuten door de ziekteverzekering. Dat zou misschien kunnen helpen om de psychotherapie toeganke-

HUMO Je hoort weleens van angstpatiënten dat ze uiteindelijk via therapie van hun klachten verlost zijn geraakt, maar dat het lang – soms zéér lang – duurde voor ze de juiste behandeling vonden of kregen.

CLAES «De opleiding van artsen is op dat vlak zeker voor verbetering vatbaar. Maar ook het publiek is niet genoeg geïnformeerd. Wat de sensibilisering daarrond betreft, hebben we nog veel werk, vrees ik.»

ANGST VOOR ANGST Eén van de vele Vlamingen die met een angststoornis af te rekenen kregen, is Lieven ­Scheire. Hij is nu zo goed als verlost van zijn fobie, maar angstremmers hebben hem daar alleen maar zijdelings bij geholpen. Verder ­vertellen zijn ervaringen – ondanks het heuglijke happy end – ook veel over hoe stroef en soms zelfs verkeerd het op dit vlak nog altijd loopt in de zorgverlening.

LIEVEN SCHEIRE «Ik heb nooit structureel angstremmers genomen, omdat mij dat ten stelligste werd afgeraden door de psychiater bij wie ik toen in behandeling was. In mijn fobiejaren heb ik, denk ik, maar twee keer angstremmers genomen. Wat je bij angststoornissen veel hebt, is dat er fobofobie optreedt: dat de angst voor de angst alles in gang zet. Angstremmers zijn dan een soort geruststelling: je HUMO / 123

Bang voor de paniekaanval weet dat de angst medisch te bestrijden is. Zo hebben ze lang gefunctioneerd voor mij, als een redmiddel: ik had altijd een pilletje bij me, en ik wist dat ik een mogelijke paniekaanval daarmee zou kunnen stilleggen. Dat was voor mij meestal genoeg om er geen te krijgen. »Heel dat angstmechanisme is – zoals een groot deel van onze emoties – een biochemische reactie die door gedachten en automatismen wordt opgewekt. Voor mij is alles veel beter beginnen te gaan op het moment dat ik in gedragstherapie ging en echt de gedachten zelf werden aangepakt.»

geneeskunde een nog groter taboe was dan nu. In de jaren 90 in het landelijke Wachtebeke had een mens weinig aanspreekpunten daarover, dat kun je je wel voorstellen (lacht). Als je niet weet wat je overkomt en niemand je uitlegt wat er gebeurt, kan zo’n angststoornis zelfversterkend werken. Een paniekaanval is iets zeer beangstigends. En omdat je dat het liefst niet of zo weinig mogelijk wilt meemaken, krijg je de klassieke vermijding. Op een bepaald moment kreeg ik bijvoorbeeld een paniekaanval in een trein, en omdat ik niet beter wist, begon ik treinen te mijden. Ik denk dat ik in totaal zes jaar lang niet in een trein gezeten heb. Wat soms praktisch heel vervelend is.»

HUMO Wanneer heb je hulp gezocht?

JOHAN JACOBS

SCHEIRE «Ik heb eigenlijk lang gewacht om ermee naar de huisarts te gaan. Die heeft dat eerst heel voorzichtig willen behandelen, met plantaardige middeltjes en zo, en dat werkte toen wel voor mij. Maar ik bleef wel nog altijd dingen vermijden, dus een definitieve oplossing was het zeker niet.»

Lieven Scheire: ‘Omdat die pillen zo verduiveld goed werken, zijn ze erg gevaarlijk.’

Om wat voor angsten ging het in jouw geval?

HUMO

SCHEIRE «Het is begonnen met een algemene angststoornis. Waarbij je dus plots een paniekgevoel krijgt op onverklaarbare momenten. Daarna was het specifiek op plaatsen waar ik niet weg kon: treinen, tunnels, ver van huis – dat soort dingen. »Het was in mijn tienerjaren, in een periode dat in Vlaanderen psychologische

124 / HUMO

HUMO Wat zijn je ervaringen met angstremmers?

SCHEIRE «Ik heb er een dubbel

gevoel bij. Ik herinner me nog goed dat ik mijn eerste doosje Temesta ging halen. Ik las die bijsluiter, en daar stond onder andere in dat je geen voertuigen mag besturen als je zo’n pil genomen hebt. De behandelende psycholoog zei me om die pillen in de eerste plaats als een redmiddel te zien en er zeker nooit drie per dag te nemen gedurende een lange periode. Want dan hang je. Maar stel je voor dat ik in de auto op weg ben naar Nederland, zei ik hem, en ik krijg een paniekaanval en neem zo’n pilletje, dan sta ik daar mooi, want ik mag dan niet meer rijden!

Waarop hij mij ietwat meewarig aankeek en zei: mochten

alle Vlamingen die structureel Temesta of soortgelijke pillen slikken van de baan blijven, dan waren er morgen geen files meer (lacht). »Mijn psycholoog had me geadviseerd om er alleen in angstsituaties één te nemen.

Maar ik was daar bang voor, omdat ik nog nooit zoiets geslikt had en niet wist wat het effect zou zijn. Hij zei me daarom dat ik er eens eentje moest proberen als ik rustig thuis zat. Zo zou ik weten wat het doet en die remming niet meer hebben. Ik heb dat dus gedaan en ik moet zeggen: voor iemand die heel nerveus en angstig is, was dat een revelatie. Je zit al weken of maanden met een constante, latente nervositeit en opeens laat je zoiets smelten onder je tong, en je hebt voor het eerst sinds lang een rustige avond. Ik weet nog dat ik mij toen de bedenking maakte: ah, zo voelen andere mensen zich! (lacht). »Als mensen mij raad vragen en ik merk dat ze met een heel grote fobofobie kampen – die vaak ook tot depressie kan leiden – dan zit ik met gigantische twijfels. Ergens wil ik zeggen dat die fobofobie met medicatie te bestrijden is. Maar anderzijds bekruipt mij onmiddellijk het gevoel: ik wil iemand met een neiging tot verslaving niet dit pad op sturen. Ik heb zelf gelukkig duidelijk géén neiging tot verslaving. Ik heb gerookt en stopte daar heel gemakkelijk mee. Ik heb dat geluk. Ik kan die Temesta’s een paar keer nemen en er dan makkelijk

«

mee stoppen. Maar ik kan me voorstellen dat andere mensen er wel snel verslaafd aan raken. Net omdat ze zo verduiveld goed werken, zijn ze erg gevaarlijk.»

HUMO En toch worden ze blijkbaar vlotjes voorgeschreven.

SCHEIRE «Ik heb de indruk dat Temesta echt structureel wordt voorgeschreven. Die pillen zijn ook spotgoedkoop.

En dat allemaal op kosten van de ziekteverzekering (lacht).

Ze zouden misschien beter investeren in de terugbetaling van psychologische hulp die echt de oorzaken bestrijdt dan in langdurige chemische hulp. Want het lost niks op, hè. Maar Vlamingen zijn nu eenmaal pillenslikkers. Mensen gaan bij ons naar de dokter voor een voorschrift. Ik merk dat vaak aan mijn huisarts: dat ik hem moet uitleggen dat ik daar niet ben voor een pil. Als hij me gewoon uitlegt wat het is en wat ik moet doen, is dat voor mij genoeg. Maar zo denken de meeste mensen niet: die willen voor hun 20 euro een briefje voor een pilletje.»

HET RATIONELE WERK Hangt er nog altijd een taboe rond angststoornissen?

Of is dat verbeterd tegenover vroeger?

HUMO

SCHEIRE «Het is wel wat verbeterd, maar toch is er bij iedereen nog een remming om ermee naar buiten te komen.

Ik heb er voor de eerste keer openlijk over gesproken in Humo, een jaar of zes geleden.

Als alle Vlamingen die Temesta of soortgelijke pillen slikken van de baan blijven, dan zijn er morgen geen files meer » NR 3975 | 45

leven in de prehistorische jungle, die gaan nog altijd mee, en kunnen in een rationele maatschappij ontsporen.»

HUMO Wat is je advies aan mensen die met een angststoornis zitten of die denken dat ze er één hebben?

In de maand na dat interview zijn er twaalf mensen uit mijn onmiddellijke omgeving – collega’s, vrienden en familieleden – naar mij toe gekomen om te zeggen dat ze dat óók hadden, en dat ze er al heel lang mee rondliepen. Angststoornissen zijn echt enorm verspreid in onze maatschappij. En toch is er bijna geen mens die erover praat. Als je griep hebt, ga je naar de dokter. Maar als iemand plotseling niet meer in de file durft te staan – en fileangst komt echt vaak voor – dan wordt er met niemand over gepraat, uit gêne.»

»Toen ik bij die gedragspsycholoog merkte hoe snel ik vooruitgang boekte, kon ik mij wel voor het hoofd slaan.

Als ik als 17-jarige bij een arts was langsgeweest die de logische reflex had gehad om mij naar een gedragstherapeut door te verwijzen, was het waarschijnlijk binnen een jaar opgelost geweest. Zeven jaar later zaten die automatismen al zodanig ingeslepen dat het me meer werk kostte om ze weg te krijgen.»

HUMO Veel mensen lopen heel lang met hun angstklachten rond voor ze bij de dokter of psycholoog terechtkomen.

SCHEIRE «Mijn enige overblijvende punt is nog mijn vliegangst. Dat wil zeggen dat ik op voorhand nog nerveus ben als ik het vliegtuig moet nemen. Maar ik mijd niets: ik neem vluchten naar waar ik wil, en tien uur in een vliegtuig zitten is geen probleem.

Mijn problemen met treinen, tunnels en zelfs de Kanaaltunnel zijn volledig voorbij.»

SCHEIRE «Mijn paniekaanvallen zijn begonnen toen ik 17 was, en ik heb de eerste keer bij een psycholoog gezeten op mijn 21ste. Ik ben dus vier jaar onbehandeld geweest. En dat zijn stoornissen die verergeren, hè, als ze onbehandeld blijven. Ik ben pas echt bij een gedragspsycholoog beland toen ik 24 was. Er zat bij mij dus zeven jaar tussen het optreden van de eerste paniekaanval en de correcte behandeling.

8 NOVEMBER 2016

HUMO Maar dankzij die gedragstherapie ben je wel volledig van je klachten verlost?

HUMO Angst is iets irrationeels. Ironisch toch dat net een rationele wetenschapsmens als jij er problemen mee kreeg.

SCHEIRE «Dat bewijst vooral ook dat je hersenschors er

voor weinig tussen zit. Er zijn weinig emoties die dieper in je hersens ingebed zitten dan angst en agressie. Gedragstherapie leert je net om met die hersenschors je d ­ iepere reflexen te corrigeren. Om rationeel te zeggen: ‘Wacht, ik ben nu nerveus om op die trein te stappen, maar als ik het wel doe, zal ik gewenning opbouwen en zal het gemakkelijker worden. En als ik het niet doe, ben ik nu wel op mijn gemak, maar wordt het de volgende keer nog moeilijker.’ Da’s allemaal het rationele werk. Het gevoel zelf dat opkomt, is compleet irrationeel. Ik herinner me nog die treinramp rond Brussel. Mensen vroegen me toen of het voor mij nog moeilijker werd om een trein te nemen. Nee dus. Het gaat ’m voor mij namelijk niet om het idee dat er een ongeval kan gebeuren, het gaat om het idee dat ik er niet uit kan. Het is compleet niet rationeel. »Het eerste wat een gedragspsycholoog ook doet, is gewoon uitleggen wat er in je hoofd en in je bloed gebeurt.

Als je dat hoort, zeg je: inderdaad, wij zijn computers, hè.

En in ons brein zitten eeuwenoude evolutionaire resten. De reflexen die nuttig zijn in het

SCHEIRE «Ik heb een standaardbericht in mijn mailbox zitten, want ik krijg nog zowat om de maand een mail van iemand die raad vraagt. Wat voor mij toch ook wel een beetje frappant is: omdat je daar één keer iets over gezegd hebt in een interview, ben je voor veel mensen ineens ‘het aanspreekpunt’. We hebben zo’n goeie gezondheidszorg, en toch is de drempel blijkbaar te hoog om naar je huisarts te gaan en te zeggen wat het probleem is. Dan is het ook nog de vraag of je arts wel de reflex heeft om je naar een gedragstherapeut door te verwijzen. Je zit bij ons namelijk even snel bij een psychoanalytische psychiater, en dan ga het gezellig vijftien weken lang hebben over de lengte van de piemel van je vader. En aan het eind ben je een hoop geld kwijt en sta je nog nergens. »Ik verwijs mensen altijd door naar de website van de Vlaamse Vereniging Voor Gedragstherapie (VVGT). Daar kun je ook een therapeut in je buurt zoeken. En een gedragstherapeut is altijd blij als er iemand met een fobie over de vloer komt, omdat die behandeling zo efficiënt is (lacht). »Dat is nog zo’n misverstand dat uit de wereld zou mogen worden geholpen: bij sommige stromingen in de psychologie – de toch wel zeer speculatieve psychoanalyse, om ze vooral niet bij naam te noemen – kun je je ernstige vragen stellen, maar op andere gebieden, bijvoorbeeld de gedragspsychologie, wordt zeer wetenschappelijk gewerkt en behaalt men ook erg goeie resultaten. Mij heeft het alvast enorm geholpen.»

HUMO / 125