Newspaper design collected

» Μπορούν

» Είναι όλες

» Ποια brands

να υπάρξουν survivors;

οι καταθέσεις εγγυημένες;

κρατάνε την αξία τους

Ζήσαμε στο Λονδίνο την αγωνία των ελληνικών εισηγμένων. σελ. 8

Παγίδες και ψιλά γράμματα που κρύβουν οι συμβάσεις. σελ. 6

Επιχείρηση διάσωσης της φήμης για τους 100 πιο ισχυρούς. σελ.12

1,3512

99,732

e-tipos.com/economy

1,7033

81,21

902,00

12.10.2008 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Το Τ.Τ. έχει και τη ρευστότητα και την πρόθεση Ο Αγγελος Φιλιππίδης ανοίγει τα χαρτιά του για τις τραπεζικές συγχωνεύσεις και συνιστά ασφαλείς επιλογές στις επενδύσεις. σελ. 5

Οι οικονομολόγοι προβλέπουν επιτόκια στο 3% Μιλούν στον ΕΤ.f: Holger Schmieding (BofA), Juergen Michels (Citi) και J. Fels (M. Stanley). σελ. 11

Θα μείνουν υψηλά οι τιμές στα ακίνητα; Ο Αρης Καρυτινός, διαχειριστής των 2 δισ. του real estate της Εθνικής, αναλύει. σελ. 9

Σηκώνουν ξύλινα τείχη για την ύφεση ΠAKETO για ΤΡΙΕΤΗ αναστολΗ της ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ στη ΣΥνοδο ΚΟΡΥΦΗΣ THΣ ε.ε. ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ. ΧαλαρΩνουν τα ΔΛΠ για να στηρΙξουν τις τρΑπεζες Τα ελληνικά αντίμετρα: Δημιουργείται κρατική ΣΔΙΤ Α.Ε., δρομολογούνται δημόσια και επιχορηγούμενα ιδιωτικά έργα 18 δισ. ευρώ, παγώνουν οι αντικειμενικές αξίες και αναβάλλεται επ’ αόριστον η αύξηση του ΦΠΑ. Σκέψεις για σύνδεση των στεγαστικών δανείων μόνο με επιτόκιο ΕΚΤ. σελ.2 -4

12

f το θεμα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 31 Αυγούστου 2008

Κίνδυνοι και ευκαιρίες στη ΑΜΦΙΣΒΗΤΕΙΤΑΙ Η ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗς ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗς Προς τα κάτω βλέπουν τα επιτόκια οι αγορές παρά τις αντίθετες προειδοποιήσεις των FED και ΕΚΤ

Του Αρ. Βαρβαρέσσου

Σ

ε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκονται οι διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές. Μετά τη σοβαρή κάμψη που γνώρισαν οι βασικές μετοχικές αγορές ως αποτέλεσμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξέσπασε το καλοκαίρι του 2007 –κάμψη ελαφρά μεγαλύτερη του 20% που θεωρείται ορόσημο για την είσοδο μιας αγοράς σε μακροχρόνια πτωτική τάση– οι αγορές ανέκαμψαν από τα μέσα Ιουλίου περιορίζοντας τις ετήσιες απώλειές τους σε επίπεδα ελαφρώς κάτω του 20%. Αντίθετη ακριβώς πορεία διέγραψαν οι τιμές των εμπορευμάτων (ενέργεια, βασικά και πολύτιμα μέταλλα, αγροτρόφιμα), οι οποίες μετά το μπουμ των τελευταί-

ων μηνών και ετών γνώρισαν μεγάλη κάμψη το τελευταίο δίμηνο (-20% έως -25%) ως αποτέλεσμα της επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης των αναπτυγμένων, κυρίως, οικονομιών και της ανάκαμψης του δολαρίου. Η αντιστροφή των τάσεων αυτών του πρόσφατου παρελθόντος προκαλεί εύλογα ερωτήματα για την ισχύ και διάρκειά τους. Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι οι βασικές αγορές «έπιασαν πάτο» και ότι σιγά αλλά σταθερά θα αρχίσουν πλέον να ανακάμπτουν; Τερματίστηκε το πολύ δυναμικό ράλι στις τιμές των εμπορευμάτων εξαιτίας της αποδυνάμωσης της ζήτησης και των περιορισμών που τέθηκαν στις κερδοσκοπικές πρακτικές των διαφόρων funds; Η αξιοσημείωτη ανάκαμψη του δολαρίου θα έχει, άραγε, συνέχεια σηματοδοτώντας ένα νέο κύκλο ανόδου του διεθνούς νομίσματος;

Φαίνεται πως, βραχυχρονίως τουλάχιστον, οι νέες τάσεις είναι ικανές να διατηρηθούν, καθώς οι επενδυτές έχουν πεισθεί για την πρόθεση και ικανότητα των αμερικανικών νομισματικών αρχών να παρέμβουν αποτελεσματικά και να αποτρέψουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων (όπως οι στεγαστικοί γίγαντες Freddie Mac, Fannie Mae), που θα οδηγούσε σε επίδραση ντόμινο και συστημική

» Η ανάκαμψη του

δολαρίου ενισχύει την κλονισμένη σταθερότητα του διεθνούς νομισματικού συστήματος κατάρρευση. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε δυσάρεστη οικονομική είδηση ανακοινώνεται φαίνεται να θεωρείται πως έχει ήδη τιμολογηθεί και να καταχωρίζεται στο παρελθόν μιας προβληματικής μεν αλλά προορισμένης να ανακάμψει μέσα στο 2009 αμερικανικής οικονομίας. Εκεί περίπου τοποθετείται χρονικά και ο τερματισμός της πτώσης στην αγορά ακινήτων, που

τόσα προβλήματα έχει αναδείξει στη διεθνή πιστωτική αγορά. Στο μεταξύ, εκτιμάται πως η διεθνής οικονομική επιβράδυνση θα πιέσει περαιτέρω πτωτικά τις τιμές του πετρελαίου και των εμπορευμάτων ευνοώντας μετοχές, ομόλογα και δολάριο. Προχθές μόλις ο πρόεδρος της Fed, Μπερνάνκε, δήλωσε πως αναμένει υποχώρηση των πληθωριστικών πιέσεων το προσεχές διάστημα, αφήνοντας έτσι να εννοηθεί πως δεν είναι ο πληθωρισμός το πρόβλημα αλλά η οικονομική επιβράδυνση και, άρα, δεν μπορεί να αποκλεισθεί μελλοντικά κάποια μείωση επιτοκίων. Στην Ευρώπη,

Nasdaq

Dow Jones 1 έτος

15000 14000 13000 12000 11000 10000

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

1 έτος

1 έτος

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

5,0 4,5 4,0 3,5 3,0

1500 1400 1300 1200

3000 2800 2600 2400 2200 2000

10-Υr Treasury

S&P 500 1600

μάλιστα, είναι εμφανής ο κίνδυDowόπου Jones νος της ύφεσης, οι επενδυτές προε1 έτος 15000 διπλή μείωση επιτοκίων από ξοφλούν 14000 την ΕΚΤ το προσεχές 6μηνο.

13000 Οι αγορές, λοιπόν, μπορούν να 12000 11000 συνεχίσουν να ανακάμπτουν με την 10000 προσδοκία μείωσης του λειτουργικού Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ. κόστους των επιχειρήσεων (λόγω φθηνότερης ενέργειας, πρώτων υλών και S&P 500 χρήματος) και αποτροπής μιας καθολικής διάχυσης1 έτος της πιστωτικής κρίσης 1600 στην πραγματική οικονομία.

1500 Επιπλέον, η ανάκαμψη του δολαρίου 1400 ενισχύει 1300 την κλονισμένη σταθερότητα του1200 διεθνούς νομισματικού συστήμαΝοέ.

Mάρ. Mάι. Ιούλ. τος, στηρίζει τηνΙαν. αγοραστική δύναμη

1 έτος

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

30-Υr Treasury

Nasdaq

Το «ράλι της ανακούφισης» στη σκακιέρα Δύσης-Ρωσίας Η αύξηση των κινδύνων σπρώχνει τους θεσμικούς στα blue chips Οι βασικές αγορές ανακάμπτουν σήμερα, κυρίως, για τεχνικούς (υπερπουλημένες) και ψυχολογικούς λόγους (κρατικός παρεμβατισμός, επικείμενες εκλογές), ενώ μεσομακροπρόθεσμα παραμένουν σε πτωτική τροχιά (αγορά αρκούδας). Η διαπίστωση αυτή συνάδει και με την ιστορική τάση που εμφανίζουν τα επιχειρηματικά κέρδη και οι χρηματιστηριακές αποτιμήσεις να μειώνονται 3040% σε περιόδους ύφεσης. Απορρέει, επίσης, από το χαρακτήρα της όψιμης ανάκαμψης η οποία δεν συνοδεύεται από μεγάλους όγκους συναλλαγών, σημα-

ντικό εύρος μετοχικών συμμετοχών και μείωση του επενδυτικού ρίσκου. Αντίθετα, χαρακτηρίζεται από υψηλή μεταβλητότητα και αβεβαιότητα των αγορών δεν ευνοεί τους μικρούς επενδυτές, ενώ η αύξηση του επενδυτικού ρίσκου ωθεί τους θεσμικούς στα πιο σίγουρα «μεγάλα χαρτιά» υπό τον όρο ότι τα θεμελιώδη τους είναι στέρεα. Πρέπει, δε, σχετικά να τονισθεί η σημαντική αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου με τα γεγονότα στη Γεωργία, στην Ουκρανία και την Πολωνία, που τείνουν να διευρύνουν τις εστίες αναταραχής και να κα-

ταστήσουν το μέτωπο της αντιπαράθεσης από περιφερειακό (ΗΠΑ-Ιράν) σε κεντρικό (ΗΠΑ-Ρωσία). Τι θα γίνει, λοιπόν, με την πρόσφατη χρηματιστηριακή ανάκαμψη; Κατ’ αρχάς, πρέπει να διευκρινισθεί πως είναι σωστότερα να μιλάμε για ένα ενδιάμεσο «ράλι ανακούφισης» των αγορών από προηγούμενες μεγαλύτερες ζημιές παρά για μία ανάκαμψη. Εξετάζοντας τους δείκτες MSCI θα διαπιστώσουμε πως σε όλα τα χρονικά διαστήματα (μηνός, τριμήνου, επταμήνου, ακόμη και 12μηνου) οι περιφερειακές χρηματιστηριακές αγορές υποχωρούν λίγο-πολύ όλες. Εξαίρεση αποτελεί ο δείκτης για τη Β. Αμερική, που από 1/8 μέχρι 22/8 σημειώνει άνοδο 1,4% έναντι κάμψης 8,3% στο τρίμηνο και 11,2% από τις αρχές του έτους. Ο παγκόσμιος χρηματιστηριακός

1 έτος 3000 2800 2600 2400 2200 υποχωρεί 2,1% τον Αύγουστο δείκτης 2000 (έως 22/8), 12,3% το τελευταίο τρίμηνο Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

και 15,8% από τις αρχές του έτους. Τη μεγαλύτερη πτώση γνωρίζει από τις 10-Υr Treasury αναπτυγμένες οικονομίες η Ε.Ε. με 1 έτος -16,5% το τελευ-5% 5,0 τον Αύγουστο, ταίο 4,5 τρίμηνο και -22% από τις αρχές 4,0Στις αναδυόμενες οικονομίες 2008.

3,5 η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη, 3,0 αφού ενώ από τις αρχές του έτους Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ. τη μεγαλύτερη κάμψη γνωρίζουν οι χώρες της Απω Ανατολής με -28,4% Treasury και30-Υr οι χώρες του BRIC (Βραζιλία, Ρωσία,5,0 Ινδία, Κίνα) με -27,3%, στη διάρ1 έτος κεια4,8 των 22 ημερών του Αυγούστου 4,6 τη μεγαλύτερη κάμψη σημειώνουν 4,4 οι αναδυόμενες της Αν. Ευρώπης (4,2 12,4%) 4,0 και της Β. Αφρικής (-10,7%), ενώ σε όλες σχεδόν χρονικές πεΝοέ. Ιαν. τις Mάρ.

Mάι. Ιούλ. ριόδους πρωταθλητές σε αποδόσεις είναι οι χώρες της Λ. Αμερικής (ακόμη Δολάριο ΗΠΑ και αυτές, όμως, υποχωρούν 7% τον 1 έτος Αύγουστο).

120 115 110 105 100 95

Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

Χρυσός 1 έτος

Αύγ. Nοέ.

Φεβ.

Μάι.

Αύγ.

Πετρέλαιο 1700 1600 1500 1400 1300 1200

ναι οι ΗΠΑ, η Ταϊλάνδη και το Ισραήλ, ενώ από τις αρχές του έτους θετική Δολάριο ΗΠΑ απόδοση έχουν ακόμη οι Αργεντινή, 1 έτος Κολομβία, Ιορδανία, Μαρόκο. Αντίθε120 115 τα, έντονα αρνητική απόδοση εμφα110 νίζουν μέσα στο 2008 οι Ιρλανδία και 105 Πακιστάν 100 (-41%), Ινδία (-38%), Πορτογαλία95 (-36%), Κίνα (-35%), Φιλιππίνες Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ. και ΕλλάδαΝοέ.

(-34%). Επίσης, σε επίπεδο νομισμάτων τον τελευταίο μήνα όλαΧρυσός τα βασικά νομίσματα (αγγλική 1100 λίρα, ελβετικό φράγκο, γιεν, ευρώ) 1 έτος 1000 υποτιμήθηκαν 2-6%, ενώ το δολάριο 900 ανατιμήθηκε 5,4%. Αντίθετα, σε ετή800 700 όλα τα βασικά νομίσματα σια βάση 600 ανατιμώνται από 0,5% (ευρώ, γιεν) Αύγ. Nοέ. εκτός Φεβ. από Μάι.τη λίρα Αύγ. έως 3% (φράγκο), που υποτιμάται 6%. Τέλος, σε επίπεδο Πετρέλαιο κλάδων, την ισχυρότερη άνοδο σημειώνουν στις ΗΠΑ τον τελευταίο 1700 1 έτος μήνα οι αεροπορικές εταιρίες, το λια1600 1500 1400 1300 1200

Νοέ.

1100 1000 900 800 700 600

1 έτος 5,0 4,8 4,6 4,4 4,2 Σε4,0 επίπεδο χωρών οι μόνες που εμφανίζουνΝοέ. άνοδο Αύγουστο είΙαν.τον Mάρ.

Mάι. Ιούλ.

1 έτος

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

Nasdaq

Dow Jones 1 έτος

15000 14000 13000 12000 11000 10000

1 έτος

3000 2800 2600 2400 2200 2000

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ Νοέ. Ιαν. ΤΥΠΟΣ Mάρ. Mάι.ΤΗΣ Ιούλ. ΚΥΡΙΑΚΗΣ Νοέ. Ιαν. Mάρ. Κυριακή 31 Αυγούστου 2008 10-Υr Treasury S&P 500

f το θεμα 13

Mάι. Ιούλ.

νέα οδύσσεια των αγορών 1 έτος

1600 1500

1400 1300

1200

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

του πρώτου καταναλωτικού έθνους Nasdaq στον κόσμο (και, άρα, την εξαγωγική 1 έτος έφεση οικονομιών) 3000 των βιομηχανικών 2800 και συντηρεί τη χρηματοδότηση των 2600 μεγάλων αμερικανικών ελλειμμάτων.

2400 Τέλος, 2200 η προοπτική των αμερικανικών 2000 και η απομάκρυνση του κινδύεκλογών Νοέ. Ιαν.

Mάι. Ιούλ. νου σύγκρουσης με τοMάρ. Ιράν προσθέτουν στις θετικές προβλέψεις για τη διατή10-Υr ρηση τηςTreasury ανοδικής τάσης των αγορών τις προσεχείς 1 4-8 έτοςεβδομάδες.

5,0 Τις προσδοκίες των επενδυτών έρ4,5 χονται 4,0 να ανασχέσουν ορισμένες καθ’ όλα3,5 δυσμενείς εξελίξεις στα θεμελιώδη 3,0οικονομικά δεδομένα στις ΗΠΑ Νοέ. Ιαν. Mάρ.

Mάι.αύξηση Ιούλ. (μείωση πραγματικών μισθών,

30-Υr Treasury 1 έτος

5,0 4,8 4,6 4,4 4,2 4,0

επιδομάτων ανεργίας, επιδείνωση κα30-Υr Treasury ταναλωτικής εμπιστοσύνης, αύξηση 1 έτος 50%5,0 κατασχέσεων κατοικιών, μείωση 4,8 τιμών ακινήτων 24%), αλλά και την Ε.Ε.

4,6 (μετά 4,4τη διαφαινόμενη ύφεση σε Δανία, 4,2 Βρετανία, Ιταλία, σοβαρή οικονομι4,0 κή επιβράδυνση σε Ισπανία, Ιρλανδία, Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ. Γερμανία κ.α., με ταυτόχρονη άνοδο πληθωρισμού και επιδείνωση οικονοΔολάριο ΗΠΑ μικού κλίματος).

1 έτος Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι 120 πως115 η πιστωτική κρίση ουσιαστικά 110 επιδεινώνεται: πρόσφατη αμερικανι105 κή έκθεση (Fed’s Senior Loan Officer 100 Opinion 95 Survey) επισημαίνει πως μεγάλες και μικρές τράπεζες στις Mάι. ΗΠΑ έχουν Νοέ. Ιαν. Mάρ. Ιούλ.

Χρυσός

1100 1000 900 800 700 600

1 έτος

120 115 110 105 100 95

Νοέ.

Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

1 έτος

Αύγ. Nοέ.

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

Δολάριο ΗΠΑ

1 έτος

5,0 4,5 4,0 3,5 3,0

Φεβ.

Μάι.

Αύγ.

Πετρέλαιο 1700 1600 1500 1400 1300 1200

1 έτος

Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ.

σφίξει τα λουριά των πιστωτικών τους κανόνων σε όλες τις μορφές του δανεισμού (καταναλωτικού και εταιρικού) από τον Απρίλιο έως σήμερα. Ακόμη χειρότερα, η τάση αυτή αναμένεται να συνεχισθεί μέχρι τέλους του έτους και στις αρχές του 2009 απομακρύνοντας περαιτέρω το ενδεχόμενο εξόδου από την κρίση. Την τάση αυτή επιβεβαιώνει ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Κ. Rogoff, ο οποίος δήλωσε πως τα χειρότερα είναι μπροστά μας όσον αφορά στη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση –ιδίως στις ΗΠΑ– και ότι μία μεγάλη αμερικανική τράπεζα θα είναι πιθανότατα το επόμενο θύμα. Σημειωτέον πως, λίγο πρωτύτερα, το FDIC είχε προβλέψει πως πιθανότατα 100 τράπεζες θα χρεοκοπούσαν φέτος. Καθώς, μέχρι σήμερα, έχουν «κατεβάσει ρολά» μόλις 8, είναι λογικό να αναμένει κανείς δυσάρεστες εξελίξεις τους προσεχείς μήνες. Πολύ περισσότερο που οι δύο γίγαντες Freddie και Fannie έχουν 220 δισ. ληξιπρόθεσμα χρέη μέχρι 30/9 και έχουν ανάγκη 100 δισ. νέων κεφαλαίων για να καλύψουν δυνητικές ζημιές από ενυπόθηκα δάνεια. Είναι αυτές ακριβώς οι τάσεις που κάνουν τους αναλυτές να διογκώνουν τις εκτιμήσεις τους για το σύνολο των τραπεζικών ζημιών από αρχικά 200400 δισ. σε 1.300-1.600 δισ.

Την εμφάνιση και αποκατάσταση παρόμοιας έκτασης ζημιών δεν έχουμε ακόμη δει και ούτε οι αγορές έχουν αποτιμήσει. Συνήθως, δε, αυτή η διαδικασία εκκαθάρισης απαιτεί όχι μήνες αλλά χρόνια και συνοδεύεται από οικονομική ύφεση. Με δεδομένη τη διεύρυνση των πιστωτικών ζημιών και προβλημάτων και τη συνέχιση της διεθνούς οικονομικής επιβράδυνσης, η ζυγαριά των εταιρικών κερδών λογικό είναι να γείρει προς την επιδείνωση και όχι τη βελτίωση. Ηδη, μάλιστα, οι προσδοκίες για αύξηση της εταιρικής κερδοφορίας το 2008 στις ΗΠΑ έχουν περιορισθεί σημαντικά (από 12% στις αρχές του έτους σε περίπου 3% σήμερα) και προβλέπεται να μειωθούν περαιτέρω. Αυτό σημαίνει πως το πιθανότερο είναι η ύφεση να είναι μπροστά μας και οι επενδυτές να βιάζονται όταν προεξοφλούν οικονομική ανάκαμψη μέσα στο 2009. Εάν η ύφεση εκδηλωθεί τέλη 2008 ή αρχές 2009 και κρατήσει 1-2 χρόνια, όπως είναι το πλέον ρεαλιστικό σενάριο δεδομένου του όγκου των προβλημάτων, τότε οι αγορές δεν πρόκειται σταθερά και μόνιμα να ανακάμψουν πριν από τα μέσα ή τα τέλη του 2009, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι οι αγορές προηγούνται (καθότι προεξοφλούν) της οικονομικής ανάκαμψης.

για ευρύτερη ανάκαμψη. Μακροχρονίως μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον εμφανίζει, μάλλον, η αγορά των εμπορευμάτων και δη αυτή των αγροτροφίμων και των πολύτιμων μετάλλων μετά την αξιοσημείωτη διόρθωση τιμών που έλαβε χώρα. Και αυτό γιατί ακόμη και παγκόσμια ύφεση να συμβεί, οι συνθήκες της δημογραφικής επέκτασης, της αδυναμίας αύξησης της προσφοράς και του νομισματικού πληθωρισμού που στο μεταξύ επιδιώκεται (ως μέσο αποσόβησης ενός κραχ) από κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις, ευνοούν τις συγκεκριμένες επενδύσεις. Διορθώσεις τιμών 20-40% σε πολλά εμπορεύματα προσφέρουν λογικά καλές επενδυτικές ευκαιρίες και μπορεί να αποτελέσουν τη βάση ενός νέου ράλι τιμών, ιδιαίτερα στα εμπορεύματα εκείνα η προσφορά των οποίων αναπόφευκτα θα πληγεί από μία άνοδο του προστατευτισμού και της γεωπολιτικής κρίσης. Πάντως, εάν

το πετρέλαιο και τα εμπορεύματα συνεχίσουν να κατρακυλούν αυτό δεν θα συμβεί τόσο λόγω ανόδου δολαρίου όσο λόγω κάμψης της καταναλωτικής ζήτησης σε ΗΠΑ και διεθνώς. Και αυτό σε καμία περίπτωση δεν συνιστά θετική είδηση για τις βασικές αγορές. Σε παρόμοιες συνθήκες, η διατήρηση ρευστών διαθεσίμων, η επένδυση σε υψηλής φερεγγυότητας κρατικά ομόλογα ή η αγορά ακινήτων σε δημοπρασίες κατασχεθέντων αποτελούν ορισμένες συνετές εναλλακτικές επιλογές για το επενδυτικό κοινό.

Χρυσός

1100 νικό εμπόριο και τα καταναλωτικά 1 έτος 1000 αγαθά λόγω της κάμψης των ενεργει900 ακών τιμών και της κρατικής ενίσχυ800 σης700 των εισοδημάτων (φορολογικές ελαφρύνσεις), ενώ ο τραπεζικός κλά600 δος έπαψε κατρακυλά. Τη μεγάλη Αύγ. να Nοέ. Φεβ. Μάι. Αύγ. διολίθηση υπομένουν οι κλάδοι των εμπορευμάτων Πετρέλαιο όλων σχεδόν των κατηγοριών με ηγέτη το πετρέλαιο και 1700 1 έτος το1600 χρυσό. Εννοείται πως οι αγορές των χωρών 1500 παραγωγής-εξαγωγής αυτών των εμπορευμάτων επλήγησαν ανα1400 1300 λόγως.

1200 Από τα παραπάνω συνάγεται πως η Νοέ. Ιαν. Mάρ. Mάι. Ιούλ. μέτρια χρηματιστηριακή ανάκαμψη στις ΗΠΑ σχετίζεται περισσότερο με την ψυχολογική ζημιά που προκάλεσαν στην ευρωπαϊκή αγορά η αξιοσημείωτη οικονομική επιβράδυνση και ο φόβος της ύφεσης σε συνδυασμό με τα μόλις ανακύπτοντα προβλήματα της αγοράς ακινήτων σε μία σειρά από ευρωπαϊκές χώρες-μέλη. Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασμό με τη μικρή έστω αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ και την όξυνση των σχέσεων Δύσης-Ρωσίας προκάλεσαν

έξοδο κεφαλαίων από το ευρώ υπέρ του δολαρίου και των αμερικανικών αγορών (κυρίως ομολόγων των οποίων οι αποδόσεις μειώθηκαν, ένδειξη διατήρησης της αβεβαιότητας έναντι των μετοχικών αξιών). Τη μεταστροφή αυτή διευκόλυνε η σημαντική διόρθωση τιμών σε μία σειρά από δυναμικές αναδυόμενες αγορές (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία) που, μεταξύ άλλων, πυροδότησε η ισχυρή αύξηση του πληθωρισμού: όπως χαρακτηριστικά σημείωνε αναλυτής της Morgan Stanley «από τις περίπου 190 χώρες στον κόσμο, οι 50 εμφανίζουν διψήφια νούμερα πληθωρισμού και είναι όλες τους αναδυόμενες οικονομίες». Συνεπώς, αντίθετα με τις προσδοκίες είναι πιθανόν ορισμένες αναδυόμενες αγορές να πληγούν βαρύτερα από την αμερικανική. Η τάση αυτή, ότι δηλαδή οι αρνητικές εξελίξεις είναι χειρότερες σε ορισμένες χώρες απ’ ό,τι στις ΗΠΑ, φαίνεται να αποτελεί την καλή είδηση που ωθεί ανοδικά την αμερικανική αγορά και το δολάριο δημιουργώντας προσδοκίες

Αποψη Toυ πανου αμυρα

Το χρυσό της ευρωζώνης

Α

λήθεια ποιος κέρδισε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου; Η Κίνα που πήρε τα περισσότερα χρυσά της διοργάνωσης ή οι ΗΠA που κατέκτησαν το μεγαλύτερο αριθμό μεταλλίων; Για να σας βγάλουμε από το δίλημμα, ο πραγματικός νικητής των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν η ευρωζώνη! Εάν αθροίσουμε τα μετάλλια των χωρών-μελών της E.E., θα διαπιστώσουμε ότι ξεπεράσαμε τόσο την Κίνα όσο και τις ΗΠΑ. Συμβάλαμε και εμείς με τον ταπεινό αριθμό των δύο ασημένιων και δύο χάλκινων μεταλλίων, όσο περίπου δηλαδή συνεισφέρει η οικονομία μας στο συνολικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ. Το παράδειγμα των Ολυμπιακών δείχνει ότι παρά τις αρνητικές εξελίξεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, αρχίζει να διακρίνεται το πρώτο φως στο τούνελ. Η τιμή του πετρελαίου έχει μειωθεί κατά 22% από το ρεκόρ του Ιουλίου, ενώ η ταυτόχρονη υποχώρηση του ευρώ έναντι του δολαρίου δημιουργεί προσδοκίες για ενίσχυση των εξαγωγών και κατ’ επέκταση του ρυθμού ανάπτυξης. Τα καλά νέα σταματούν εδώ. Η ελληνική οικονομία έχει τα δικά της διαρθρωτικά προβλήματα που οξύνονται ανεξάρτητα από την πορεία των διεθνών αγορών. Η εκτίναξη του δημόσιου χρέους στα 252 δισεκατομμύρια ευρώ, η αναζωπύρωση του ελλείμματος κοντά στο όριο επιτήρησης και η διατήρηση του πληθωρισμού σε επίπεδα-ρεκόρ για τα τελευταία έτη τονίζουν την ανάγκη για ριζικές μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα. Το κράτος παραμένει σπάταλο παρά τις προεκλογικές εξαγγελίες για περιστολή των δαπανών. Η περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων έδειξε ότι ο κρατικοδίαιτος πρωταθλητισμός θεριεύει τη διαφθορά (βλέπε ντόπινγκ) και σε βάθος χρόνου υπονομεύει την ανάπτυξη των σπορ. pamiras@e-tipos.com

12

f το θεμα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 24 Αυγούστου 2008

Το τραπεζικό σύστημα βα σε αναταραχη οι αμερικανικεσ τραπεζεσ παρα τισ φημεσ για εξαγορα τησ προβληματικησ lehman bros Κρίσιμο για τις εξελίξεις το δίμηνο Σεπτεμβρίου Οκτωβρίου μετά την περίοδο χάριτος που διαμόρφωσαν οι κρατικές παρεμβάσεις και η FED Του Αρ. Βαρβαρέσσου

Δ

εν πρόλαβε να περάσει ένας χρόνος από το ξέσπασμα της διεθνούς πιστωτικής κρίσης και μία νέα είναι έτοιμη να ξεσπάσει. Στις 18 Αυγούστου το οικονομικό περιοδικό «Barron’s» αποκάλυψε ότι η αμερικανική κυβέρνηση είναι έτοιμη να ενεργοποιήσει, ίσως και πριν από το τέλος του μήνα, το σχέδιο διάσωσης (στην πραγματικότητα εθνικοποίησης) των δύο γιγάντιων ομίλων στεγαστικής πίστης Freddie Mac και Fannie Mae, που είχαν κινδυνεύσει με πτώχευση πριν από ένα χρόνο. Τότε η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε αποφύγει το κραχ, δηλώνοντας ότι αν χρειαστεί θα παρέμβει να τις «καλύψει». Τώρα, ένα χρόνο μετά, η κατάσταση έχει χειροτερέψει τόσο που η κυβέρνηση Μπους είναι έτοιμη να αγοράσει προνομιακές μετοχές 30 δισ. δολ. των δύο κολοσσών για να αποφύγουν την πτώχευση. Αυτό που αναμένεται να ακολουθήσει, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι ένας νέος κύκλος απότομης πτώσης της αγοράς... Την ίδια στιγμή, έρευνα σε 146 χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς αποκάλυψε ότι οι τραπεζίτες όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο θεωρούν ότι μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2008 θα χρεοκοπήσει τουλάχιστον μία μεγάλη επενδυτική τράπεζα και περισσότερες από 100 μικρομεσαίες στις ΗΠΑ. Πληροφορίες των τελευταίων ημερών φέρουν την προβληματική Lehman Bros να εξαγοράζεται από την Κορεατική Korea Development Bank. Κι όμως, ένα χρόνο πριν, στις 5/6/07, ο πρόεδρος της Fed, Μπερνάνκε, δήλωνε πως «είναι απίθανο τα προβλήματα στην αγορά στεγα-

στικών δανείων χαμηλής διαβάθμισης (subprime) να διαχυθούν στην ευρύτερη οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα». Ενα χρόνο μετά, η κρίση έχει εξαπλωθεί για τα καλά, αφού επενδυτικές τράπεζες, διαχειριστές κεφαλαίων και ασφαλιστές σε Ευρώπη και Αμερική έχουν συνολικά απολέσει 2,7 τρισ. δολ. σε αξία, με τις τράπεζες να έχουν διαγράψει συνολικά 500 δισ. και τη χιονοστιβάδα των «κακών δανείων» να συνεχίζεται ακάθεκτη. Ο χρηματοπιστωτικός κλάδος εί-

ψης των πληθωριστικών πιέσεων και, κατ’ επέκταση, της μεγαλύτερης άνεσης για διατήρηση χαλαρής νομισματικής πολιτικής (βλ. αποφυγή αύξησης επιτοκίων) από τη Fed και άλλες κεντρικές τράπεζες. Δεδομένου του ειδικού βάρους που έχει ο τραπεζικός τομέας στη διατήρηση ή μη της επενδυτικής εμπιστοσύνης, είναι κατανοητή η αισιοδοξία που εκφράζεται με αφομή την πρόσφατη αναπήδηση του δείκτη ΒΚΧ. Μια αισιοδοξία η οποία βασίζεται επιπροσθέτως στην επιτυχή παρέμβαση των αμερικανικών νομισματικών αρχών για την αποτροπή μιας πιθανής συστημικής κατάρρευσης του πιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ υπό το βάρος της χρεοκοπίας της IndyMac (3η μεγαλύτερη τραπεζική χρεοκοπία στην αμερικανική ιστορία) και της αποκάλυψης της αφερεγγυότητας και δυνητικής χρεοκοπίας των Freddie Mac και Fannie Mae (1η και 2η μεγαλύτερες στεγαστικές τράπεζες στον κόσμο),

» Επενδυτικές τράπεζες, διαχειριστές κεφαλαίων και ασφαλιστές έχουν συνολικά απολέσει 2,7 τρισ. δολ. σε αξία, με τις τράπεζες να έχουν διαγράψει συνολικά 500 δισ. και τη χιονοστιβάδα των «κακών δανείων» να συνεχίζεται ακάθεκτη

ναι αυτός που ηγήθηκε της παγκοσμιοποίησης των δύο τελευταίων δεκαετιών. Μετά, δε, το σπάσιμο της φούσκας των ιντερνετικών μετοχών, πρωτοστάτησε στο μπουμ της αγοράς ακινήτων και μετοχών της τελευταίας δεκαετίας. Ηταν φυσικό, λοιπόν, να ηγηθεί και της χρηματιστηριακής πτώσης που ακολούθησε το ξέσπασμα της πιστωτικής κρίσης τον Αύγουστο του 2007 με επίκεντρο την αγορά subprime. Μιας κρίσης την έκταση και τη διάρκεια της οποίας ουδείς επακριβώς γνωρίζει, αλλά αρκετοί αναλυτές πιστεύουν πως τον πάτο της ήδη αντικρίσαμε στα μέσα του περασμένου Ιουλίου, όταν ο δείκτης BKX «έγραψε» -48% από το υψηλό έτους. Σήμερα, ο δείκτης έχει ανακάμψει 38% από το χαμηλό Ιουλίου εν μέσω των γενικότερων τάσεων υποχώρησης των τιμών πετρελαίου και εμπορευμάτων, της ανάκαμψης του δολαρίου, της προσδοκώμενης κάμ-

οι οποίες από κοινού ελέγχουν το 50% της αμερικανικής πιστωτικής αγοράς των 12 τρισ. δολ. Μόλις, λοπόν, βεβαιώθηκε η αγορά για την επιχείρηση διάσωσης της Fed και της κυβέρνησης Μπους (βλ. κεφαλαιακή ενίσχυση και προσωρινή απαγόρευση στο σορτάρισμα -short selling- των μετοχών των δύο στεγαστικών γιγάντων καθώς και άλλων 17 μεγάλων επενδυτικών τραπεζών) που ουσιαστικά οδήγησε σε εθνικοποίηση τις Freddie Mac και Fannie Mae, και τράπεζες όπως οι Wells Fargo, JP Morgan και Citigroup ανακοίνωσαν καλύτερα του αναμενομένου αποτελέσματα, οι επενδυτικοί φόβοι για μια νέα κλιμάκωση της πιστωτικής κρίσης απομακρύνθηκαν και οι μετοχές των τραπεζών γνώρισαν ένα ισχυρότατο ανοδικό ράλι τιμών. Για πολλούς αναλυτές, αυτή η τραπεζική και γενικότερα χρηματιστηριακή ανάκαμψη μέλλει να συνεχισθεί.

Οι προβληματικές ψάχνουν αγοραστές Εκθεση της FED εκτιμά ότι δεν είναι ακόμα ορατό το τέλος της κρίσης Στο μεταξύ, όμως, τελείωσε η περίοδος απαγόρευσης του short selling στις προαναφερθείσες μετοχές και μια σειρά νέων στοιχείων ήλθε να επιδεινώσει το κλίμα στο πιστωτικό σύστημα :

1

Εκτινάχθηκαν στα ύψη οι εκτιμήσεις για το ύψος των τραπεζικών ζημιών παγκοσμίως. Θυμίζουμε πως οι αρχικές περσινές εκτιμήσεις μιλούσαν για 200-400 δισ. δολ., στις αρχές του 2008 είχαν ανέλθει στα 800 δισ., την άνοιξη το ΔΝΤ μιλούσε για 900-1.000 δισ. και πρόσφατα η Bridgewater Associates -μία από τις πλέον σοβαρές διεθνώς εταιρίες κριτικής ανάλυσης- ανακοίνωσε στους πελάτες της πως οι τραπεζικές ζημιές θα ανέλθουν σε 1.600 δισ., επίπεδο ικανό να προκαλέσει μεγάλη κρίση στο πιστωτικό σύστημα. Με το ρυθμό αυτό διόγκωσης των ζημιών δεν αποκλείεται να επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες προβλέψεις του διάσημου καθηγητή N. Roubini, o οποίος έχει διαγνώσει οικονομική ύφεση διάρκειας 12-18 μηνών, κάμψη των μετοχών κατά 40% από τα κορυφαία τους επίπεδα και χρηματοπιστωτικές ζημιές που μπορεί να ξεπεράσουν τα 2 τρισ.

2

Η δυσκολία των τραπεζών να εξεύρουν τέτοιας έκτασης κεφάλαια για να καλύψουν τις ζημιές τους προοιωνίζεται σοβαρή επιδείνωση της πιστωτικής κρίσης. Οι πιστωτές οφείλουν να περικόψουν την παροχή δανείων κατά μία αναλογία 10 προς 1 προκειμένου να διατηρήσουν τους συντελεστές τους κεφαλαιακής επάρκειας. Αυτό θα σήμαινε περαιτέρω μείωση των πιστώσεων έως και 12 τρισ. δολ. παγκοσμίως, εκτός και εάν αντλήσουν τα κεφάλαια αυτά από την αγορά.

3

Οι τραπεζικές ζημιές δεν αφορούν μόνον τη subprime αγορά. Πάνω από το 50% αυτών αφορούν εταιρικές υποχρεώσεις (800 δισ.). Υπολογίζεται, δε, πως γύρω στα 550 δισ. εταιρικών ζημιών απομένουν να διαγραφούν, ενώ η Bridgewater εκτιμά πως οι ζημιές από εμπορικά δάνεια ανέρχονται σε 149 δισ. (τα περισσότερα έχουν ήδη διαγραφεί).

4

Στο μεταξύ, περισσότεροι οφειλέτες υψηλής φερεγγυότητας (prime mortgages) χρεοκοπούν αδυνατώντας να αποπληρώσουν τα στεγαστικά δάνειά τους και αυτό επιβαρύνει περαιτέρω την αγορά ακινήτων. Το ποσοστό επισφάλειας σε αυτή την «καλή» κατηγορία δανείων -η οποία καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της πιστωτικής αγοράς των 12 τρισ. στις ΗΠΑ- αυξήθηκε από 1,4% πέρσι σε 2,7% φέτος, ενώ για δάνεια πάνω από 417.000 δολ. αυξήθηκε από 1,1% σε 4,0% αντίστοιχα. Σύμφωνα με την JP Morgan, η απόδοση των prime mortgages είναι εξαιρετικά κακή και οι σχετκές ζημιές μπορεί να τριπλασιαστούν. Το ίδιο άσχημες είναι οι εξελίξεις και στην ενδιάμεση κατηγορία δανείων, τα περίφημα Alt-A, η οποία δεν προαπαιτεί τεκμηρίωση του εισοδήματος ή της περιουσιακής κατάστασης του δανειζομένου.

5

Καθώς τα βαρίδια του πιστωτικού συστήματος αυξάνουν με τις επισφάλειες στα prime mortgages και τα Alt-A και τις συνακόλουθες κατασχέσεις, η αγορά ακινήτων είναι καταδικασμένη να μπει σε νέες περιπέτειες. Σύμφωνα με την Global Insight, οι τιμές των ακινήτων -που μέχρι στιγμής έχουν πέσει 20% από τα υψηλά του 2006- θα πιεστούν πτωτικά περαιτέρω και ίσως συνεχίσουν να πέφτουν τα επόμενα χρόνια. Η μείωση των τιμών των κατοικιών προκαλεί νέες πτωχεύσεις και κατασχέσεις και αυτές με τη σειρά τους νέα κάμψη τιμών (φαύλος κύκλος), καθώς οι κατασχέσεις προσθέτουν σε μια ήδη μαζική υπερπροσφορά ακινήτων στην αγορά (απόθεμα κατοι-

f το θεμα 13

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 24 Αυγούστου 2008

θιά στη ζώνη του κινδύνου κιών ισοδύναμης αξίας με πωλήσεις 11 μηνών). Σημειωτέον πως το 3% περίπου των προς πώληση σπιτιών δεν κατοικείται, ποσοστό 50% υψηλότερο απ’ ό,τι προ τριετίας και σε ιστορικά υψηλό σημείο (Census Bureau).

6

Η αποτυχία των prime mortgages καθιστά δυσκολότερη την προσφυγή σε νέο δανεισμό, καθώς οι ήδη πιο σφιχτοί κανόνες δανεισμού θα καταστούν ακόμη αυστηρότεροι. Οπως η ευκολία φθηνού δανεισμού συνέβαλε αποφασιστικά στο προηγούμενο μπουμ της αγοράς, έτσι και η αυξανόμενη δυσκολία θα συμβάλει σημαντικά στην πτώση της. Κάποια στιγμή, βεβαίως, ο χρόνος θα σπάσει αυτό τον κύκλο και οι μειωμένες τιμές θα προσελκύσουν τους αγοραστές μειώνοντας τα αποθέματα κατοικιών. Αλλά θα απαιτηθεί αρκετός χρόνος για να ξεπεραστούν οι υφιστάμενες και επικείμενες δυσκολίες και να ανακάμψει η αγορά.

7

Εχει αυξηθεί η δυσκολία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να αντλήσουν κεφάλαια από την αγορά, γιατί οι επενδυτές, όπως π.χ. τα sovereign wealth funds, έγιναν στο μεταξύ «εξυπνότεροι» και πιο επιλεκτικοί. Η συνέχιση της επιδείνωσης της πιστωτικής κρίσης διέλυσε τις αρχικές πεποιθήσεις όσων επενδυτών (ιδιαίτερα από τις αναδυόμενες οικονομίες που αγόρασαν μετοχές πιστωτικών ιδρυμάτων σε ΗΠΑ και Ε.Ε.) πίστεψαν πως η βελτίωση των πληγέντων από την πιστωτική κρίση ισολογισμών θα απαιτούσε μία εφάπαξ επένδυσή τους. Οπως εμφατικά

τόνισε εκπρόσωπος της Pimco -του μεγαλύτερο ομολογιακού fund στον κόσμο- η βούληση για χορήγηση δίχως όρους κεφαλαίων μειώθηκε.

8

Αντίθετα με όσα ισχυρίζεται ο Αμερικανός υπουργός Οικονομίας, Paulson, για την υγεία και ασφάλεια του τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ, η αλήθεια είναι πως υπάρχει μια λίστα 90 προβληματικών τραπεζών στις οποίες δεν περιλαμβανόταν η IndyMac που ήδη κατέρρευσε. Ο Roubini, μάλιστα, υπολογίζει πως από 36 μεσαίες περιφερειακές τράπεζες των ΗΠΑ, το 1/3 βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση και οι μισές εξ αυτών μπορεί να χρεοκοπήσουν.

9

Η ιστορία δείχνει πως οι πιστωτικές κρίσεις «πατώνουν» στα μισά περίπου μιας οικονομικής ύφεσης που στην προκειμένη περίπτωση δεν αναμένεται να έλθει πριν από τα τέλη του έτους. Συγχρόνως, τραπεζικοί αναλυτές εκτιμούν πως οι τράπεζες

12

Τελευταία επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι τα τραπεζικά δάνεια προς το εμπόριο και τη βιομηχανία και ο βραχυχρόνιος ιδιωτικός δανεισμός (χωρίς εμπράγματη κάλυψη) μειώθηκαν συνολικά 3% σε ετήσια βάση. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ετήσια κάμψη από το τελευταίο πιστωτικό σφίξιμο που έγινε το 2001.

13

Πρόσφατη έκθεση (Fed’s Senior Loan Officer Opinion Survey) διαλύει όλες τις ελπίδες πως η πιστωτική κρίση τελειώνει ή πλησιάζει στο τέλος της. Σύμφωνα με την έκθεση, μεγάλες και μικρές τράπεζες στις ΗΠΑ έχουν σφίξει τα λουριά των πιστωτικών τους κανόνων σε όλες τις μορφές του δανεισμού (καταναλωτικού και εταιρικού) από τον Απρίλιο έως σήμερα. Ακόμη χειρότερα, η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι τέλους του έτους και στις αρχές του 2009 απομακρύνοντας περαιτέρω το ενδεχόμενο εξόδου από την κρίση. Οπως, δε, σημειώνουν

» Σήμα μιας οικονομικής ανάκαμψης

είναι η πρόθεση των τραπεζών να δανείσουν, όχι η μείωση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα. Αυτό συνήθως συμβαίνει στο τέλος κάθε οικονομικής ύφεσης θα χρειαστούν 4-5 έτη για να ξεκαθαρίσουν τους ισολογισμούς τους από τα βάρη των επισφαλών δανείων.

10

Ως ποσοστό στο ΑΕΠ, το σύνολο των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ σχεδόν τριπλασιάστηκε την τελευταία 20ετία φθάνοντας σήμερα το 80%. Στο ίδιο διάστημα, το ποσοστό ιδιοκτησίας των νοικοκυριών στα σπίτια τους μειωνόταν από 70% στο 50% της αξίας τους (αφού δανείζονταν υποθηκεύοντάς τα).

11

Εάν κρίνουμε από το υψηλό spread του Libor με τα βασικά επιτόκια και τις αποδόσεις κρατικών εντόκων αντίστοιχης διάρκειας, διαπιστώνουμε πως οι συνθήκες ρευστότητας μπορεί να είναι χειρότερες απ’ ό,τι ήταν στην αρχή της κρίσης, ένδειξη ότι οι τράπεζες εξακολουθούν να μην έχουν μεταξύ τους εμπιστοσύνη...

σχετικά αναλυτές της Moody’s, η αυστηροποίηση των κανόνων δανεισμού σε όλες τις σφαίρες πέραν των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς αυξάνει τα εμπόδια ανάκαμψης έπειτα από 6-8 μήνες σε μια οικονομία στην οποία η αγορά εργασίας ήδη επιδεινώνεται.

14

Επισημαίνεται πως σήμα κατατεθέν μιας οικονομικής ανάκαμψης είναι η πρόθεση των τραπεζών να δανείσουν, όχι η μείωση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα. Αυτό συνήθως συμβαίνει στο τέλος κάθε οικονομικής ύφεσης η οποία σημαδεύεται από τη βούληση των τραπεζών να δανείσουν και πάλι (βλ. διάγραμμα).

Τραπεζικά δάνεια και ΑΕΠ (ΗΠΑ) 8

60

6

40 20

4

0

2

-20

0

-40

-2

-60

70

75

80

85

90

95

00

05

-80

Πραγματικό ΑΕΠ (% ετήσια μεταβολή) Βαθμός πρόθεσης των τραπεζών να δανείσουν (%)

Λιγότερος δανεισμός Ζητούμενο τώρα ένα υπόδειγμα πιστωτικής ανάπτυξης Αυτός είναι ο κίνδυνος που διαγράφεται για το β’ εξάμηνο φέτος και το 2009. Μέχρις ότου οι τράπεζες αρχίσουν να διοχετεύουν τα φθηνά κεφάλαια που λαμβάνουν από τη Fed στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές αντί να καλύπτουν με αυτά τις ζημιές τους, θα έχουμε μια πολύ σκληρή πορεία για τις αγορές και την οικονομία. Και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί εάν προηγουμένως δεν σταθεροποιηθεί η αμερικανική αγορά ακινήτων. Ομως, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν επιδείνωση, όχι βελτίωση. Μάλιστα, η επιδείνωση της αγοράς ακινήτων αφορά και την Ευρώπη. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που πολλοί αναλυτές πιστεύουν πως θα κλιμακωθούν οι οργανωμένες κυβερνητικές παρεμβάσεις διάσωσης χρηματοπιστωτικών ομίλων, ώστε να σπάσει ο φαύλος κύκλος που οδηγεί σε πτωτικό σπιράλ την αγορά ακινήτων και πιστώσεων με κίνδυνο την καταβαράθρωση της οικονομίας. Βεβαίως, ο συστηματικός κρατικός παρεμβατισμός -ο οποίος εδώ και καιρό έχει πετάξει στο καλάθι των αχρήστων τον κανόνα «ηθικού κινδύνου» (moral hazard) που διαφυλάσσει την ελεύθερη και υγιή λειτουργία της αγοράς- έχει ένα ακόμη πολύ σοβαρό αντίτιμο: Προκαλεί νομισματικό πληθωρισμό, υποτίμηση δολαρίου και δημόσια ελλείμματα τα οποία επιβαρύνουν την οικονομική δραστηριότητα, αφού τελικώς τα επωμίζονται νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Είναι ο κοινώς αποκαλούμενος στασιμο-

πληθωρισμός που είχαμε βιώσει τη δεκαετία του ’70. Με τη διαφορά ότι στην τρέχουσα συγκυρία η επανεμφάνιση του στασιμοπληθωρισμού συνοδεύεται με κρίση στην αγορά ακινήτων και πιστώσεων, ένα μίγμα πολύ περισσότερο εκρηκτικό απ’ ό,τι τη δεκαετία του ’70. Μακριά από το να έχει σταθεροποιηθεί, το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα βρίσκεται… στην εντατική, διατηρούμενο ζωντανό χάρη στις εκτεταμένες κυβερνητικές ενέσεις χρηματοδότησης προβληματικών μονάδων και ενόσω επιχειρεί να αναδιαρθρωθεί και να εξυγιάνει τους ισολογισμούς του. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται μεν άμεσα το χειρότερο (κατάρρευση, συστημικός κίνδυνος), όμως παρατείνεται η επώδυνος διαδικασία εξυγίανσης του πιστωτικού συστήματος και της ευρύτερης αγοράς με συνέπεια να μην μπορεί να ανακτήσει η οικονομία γρήγορα μια δυναμική ανάκαμψης. Οι διαγραφές περιουσιακών στοιχείων από τις τράπεζες θα συνεχιστούν ίσως επί μακρόν. Η συρρίκνωση είναι ήδη τραυματική, αλλά μόλις έχει αρχίσει. Με την ουσιαστική καθίζηση της αγοράς τίτλων, ο βασικός μέχρι πρότινος κινητήρας επέκτασης του τραπεζικού συστήματος και, κατ’ επέκταση, της οικονομίας έχει εκλείψει. Θα απαιτηθεί σημαντικό χρονικό διάστημα ώστε να διαμορφωθούν υγιείς βάσεις και ευνοϊκές συνθήκες για ένα νέο υπόδειγμα πιστωτικής και οικονομικής ανάπτυξης. Μέχρι τότε ο κόσμος οφείλει να μάθει να ζει με ακριβότερο χρήμα, λιγότερα δάνεια και να στηρίζεται περισσότερο στις δικές του χρηματοοικονομικές δυνάμεις (αποταμιεύσεις) προκειμένου να επιβιώσει και να αναπτυχθεί περαιτέρω.

12

f το θεμα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 17 Αυγούστου 2008

Αγορές εμπορευμάτων: ο βασιλιάς η απειλη τησ υφεσησ δειχνει να επηρεαζει περισσοτερο τισ τιμεσ απο ο,τι ο πολεμοσ Η άνοδος του δολαρίου και η νομισματική πολιτική αποσυμπιέζουν την αγορά εμπορευμάτων των Κεντρικών Τραπεζών Ηνωμένων Πολιτειών και ευρωζώνης

Του Αρ. Βαρβαρέσσου

T

ο μεγαλύτερο ράλι τιμών στην ιστορία των εμπορευμάτων φαίνεται να έχει τελειώσει. Την 8ετία 1999 -2007 ο δείκ της εμπορευμάτων CRB τριπλασιάστηκε με ηγέτη το πετρέλαιο (26% μέση ετήσια αύξηση τιμής), τα μέταλλα (15% αντίστοιχα) και ουραγό τα αγροτικά προϊόντα (κυρίως δημη-

τριακά με 10%, περίπου). Το 2008 η κούρσα τιμών συνεχίστηκε, αφού η αγορά εμπορευμάτων ξεκίνησε πολύ δυναμικά το α’ εξάμηνο για να «καταρρεύσει», ωστόσο, 10% τον Ιούλιο (-18% ο δείκτης CRB στις 8 Αυγούστου από το υψηλό έτους), υποχρεώνοντας πολλούς αναλυτές να μιλήσουν για το σπάσιμο της φούσκας στα εμπορεύματα και άλλους να προδικάσουν το τέλος του μπουμ της αγοράς εμπορευμάτων στον 21ο αιώνα. Τι ακριβώς συμβαίνει: πρόκειται για φούσκα που

σκάει, για αγορά ταύρων (μπουμ) που ξεθυμαίνει οριστικά ή για μία σοβαρή διόρθωση τιμών την οποία μέλλει να ακολουθήσει νέα άνοδος τιμών; Η άποψη που μιλάει για διάρρηξη φούσκας στην αγορά εμπορευμάτων βασίζεται στην πολύ ισχυρή και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των προθεσμιακών αγορών στα εμπορεύματα, που επέτρεψε στους κερδοσκόπους να αλωνίζουν μεταθέτοντας μέρος της δραστηριότητάς τους από τις φθίνουσες βασικές αγορές μετοχών και ανεβάζοντας τεχνητά τις τιμές των εμπορευμάτων.

Εκτιμήσεις για την πορεία του πετρελαίου

Το πετρέλαιο αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση και εκτιμάται πως εάν αφαιρούνταν οι επιδράσεις της κερδοσκοπίας και το ασφάλιστρο (premium) γεωπολιτικού κινδύνου (πόλεμος, τρομοκρατία κ.λπ.), η τιμή του «μαύρου χρυσού» θα επέ-

στρεφε στα 60-70$/βαρέλι. Είναι, λοιπόν, η κερδοσκοπία υπαίτια για το ράλι τιμών και τη φούσκα που σήμερα σπάει; Ενδιαφέρον σχετικά παρουσιάζει η κατάθεση του προέδρου του

Ε.Ε., σε αντίθεση με τον ΟΠΕΚ που ρίχνει την ευθύνη της πετρελαϊκής ανατίμησης στους κερδοσκόπους και το δολάριο. Ομως, πάνω απ’ όλα, η θεωρία της φούσκας προσκρούει στην

» Η αλήθεια είναι πως για την κούρσα στις

τιμές των εμπορευμάτων ευθύνονται πολλοί θεμελιώδεις κυκλικοί και δομικοί παράγοντες, τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από αυτή της ζήτησης Commodity and Futures Trading Commission στη Γερουσία, στην οποία αναφέρει ότι έπειτα από εμπεριστατωμένη ανάλυση, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου δεν οφείλεται σε κινήσεις κερδοσκόπων, αλλά σε αύξηση των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών. Παρόμοια θέση έλαβαν πρόσφατα και αρκετοί υπουργοί οικονομικών στην

ίδια τη δυναμική και το μακροχρόνιο χαρακτήρα του bull market στα εμπορεύματα: η εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου, του νικελίου, του ψευδαργύρου, του καλαμποκιού, του σιταριού κ.ά. σε ύψη-ρεκόρ είχε πολύ ευρεία βάση, διήρκεσε περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως και βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις δεκαετίες του 1980 και 1990 όταν η

Οι τέσσερις παράγοντες που έριξαν την τιμή του πετρελαίου Η πολιτική επιτοκίων της ΕΚΤ και οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ Στις αρχές Ιουλίου η ΕΚΤ αποφάσισε να πάει κόντρα στην επεκτατική νομισματική πολιτική του Fed και των περισσότερων κεντρικών τραπεζών αυξάνοντας κατά 0,25% το βασικό της επιτόκιο. Στην πραγματικότητα είχε διαφοροποιηθεί μήνες νωρίτερα από τη γενικότερη πολιτική μείωσης των επιτοκίων (αγγλοσαξονικές χώρες) ως μέσου αντιμετώπισης της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ομως, με τη μικρή αλλά επιθετική αύξηση του επιτοκίου της, η ΕΚΤ επιχείρησε να περάσει ένα αντιπληθωριστικό μήνυμα στην υπερτιμημένη αγορά

του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων που μόνον μία ισχυρή κεντρική τράπεζα μπορούσε να κάνει με επιτυχία. Το κατόρθωσε, τελικά, στις 15 Ιουλίου (βλ. πρωτοφανή πτώση τιμής πετρελαίου) και αφού υποστηρίχθηκε στο μεταξύ από αντίστοιχες αυξήσεις επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες σε Βραζιλία, Κίνα, Ινδία και Ρωσία, με συνέπεια η ψυχολογία των επενδυτών να αλλάξει, και το «φόβο του πληθωρισμού» να αντικαταστήσει η ανησυχία για την «καταστροφή της ζήτησης». Ομως, στην αποθέρμανση της αγοράς εμπορευμάτων και τη συνακόλουθη ανάκαμψη των βασικών μετοχικών αγορών και του δολαρίου –με τις οποίες η αγορά εμπορευμάτων συσχετίζεται μα-

Πραγματικές τιμές εμπορευμάτων

%

250

200 Αγροτικά τροπικών χωρών

Μέταλλα

Αγροτικά άλλων χωρών 150

100

50

1971- 80

1998- 03

2004

2005

κροχρονίως αρνητικά– συνέβαλαν και τρεις ακόμη παράγοντες. Πρώτον, η οργανωμένη επιχείρηση διάσωσης των δύο μεγάλων στεγαστικών τραπεζών (Fannie, Freddie)

2006

2007

Mάρ. 2008

0

στις ΗΠΑ που σε συνδυασμό με τη μη αύξηση των επιτοκίων από το Fed, το πακέτο μέτρων οικονομικής ενίσχυσης των νοικοκυριών, την επικείμενη εκλογική αναμέτρηση και τη μεγάλη προηγούμενη κάμψη των χρηματιστηριακών αγορών (13 τρισ. δολ. οι χρηματιστηριακές απώλειες παγκοσμίως από τον περασμένο Οκτώβριο) πυροδότησε ένα «ράλι ανακούφισης» στις βασικές αγορές μετοχών: από τις 15/7 έως τις 8/8 οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές αγορές ανέκαμψαν 8% και η ιαπωνική 3%. Δεύτερον, η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε μια μεταβολή στην

εξωτερική της πολιτική δηλώνοντας πως θα στείλει υψηλής διαβάθμισης διπλωματική αποστολή στη Γενεύη προκειμένου να διαπραγματευτεί με το Ιράν το πυρηνικό του πρόγραμμα. Εννοείται πως όσο συνεχίζεται το διπλωματικό παιχνίδι, μειώνονται οι πιθανότητες στρατιωτικής αναμέτρησης με την Τεχεράνη. Με κόστος ενός ταξιδιού στην Ελβετία, η Ουάσιγκτον πυροδότησε 15% μείωση τιμών στο πετρέλαιο (βλ. κάμψη war premium). Τρίτον, στις 16 Ιουλίου ο γερουσιαστής των ΗΠΑ H. Reid μηχανεύτηκε ένα νομοσχέδιο για τον περιορισμό των κερδοσκόπων (όσων στοιχηματίζουν στις αγορές παραγώγων χωρίς να προτίθενται να αγοράσουν φυσικές ποσότητες) στις ενεργειακές αγορές. Με το νομοσχέδιο θα περιορίζεται ο αριθμός των συμβολαίων στην προθεσμιακή αγορά πετρελαίου που ένα άτομο μπορεί να ελέγχει.

f το θεμα 13

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 17 Αυγούστου 2008

ς πέθανε..., ζήτω ο βασιλιάς πλειονότητα των τιμών των εμπορευμάτων γνώριζε εμφανή κάμψη. Το αξιοσημείωτο, εντούτοις, είναι πως παρά την αντιστροφή της πτωτικής τάσης 20 ετών, οι αποπληθωρισμένες τιμές των περισσότερων εμπορευμάτων εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από τα επίπεδα της περιόδου 1960-1980! Πολύ περισσότερο μετά την πρόσφατη κάμψη τιμών.

DJ AIG-Commodity Index (από το 1992) και πιθανή εξέλιξη στο μέλλον 500 400

Ανάπτυξη

300 200 Προβλέψεις

1992

Θύμα ύφεσης η αγορά ταύρων;

600

Ζήτηση

1994

100 0

1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

DJ AIG - Spot Commodity Index

Πολύ πιο σοβαρές φαίνονται οι ανησυχίες όσων παραδέχονται πως υπήρξαν θεμελιώδεις παράγοντες για την εμφάνιση του bull market στα εμπορεύματα, όμως οι αιτίες αυτές σχετίζονται κυρίως με την ισχυρή ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας την τελευταία 10ετία που σήμερα έχει σαφώς εξασθενήσει και κινδυνεύει από την πιστωτική κρίση με ύφεση. Σε μια τέτοια περίπτωση, η αναπόφευκτη κάμψη της βιομηχανικής

Πιθανή μελλοντική εξέλιξη των τιμών των εμπορευμάτων

ζήτησης για εμπορεύματα εκτιμούν πως θα επιφέρει και τη μονιμότερη υποχώρηση των τιμών τους, δηλαδή θα σφραγίσει το τέλος της αγοράς ταύρων στα εμπορεύματα. Η αλήθεια είναι πως για την κούρσα στις τιμές των εμπορευμάτων ευθύνονται πολλοί θεμελιώδεις κυκλικοί και δομικοί παράγοντες, τόσο από την πλευρά της προσφο-

ράς όσο και από αυτή της ζήτησης. Στη διάρκεια των τελευταίων επτά ετών το bull market ήταν πρωτίστως απόρροια της ανόδου της ζήτησης από την πλευρά των αναδυόμενων αγορών, της σημαντικής συσχέτισης του μηχανισμού των τιμών μεταξύ πολλών εμπορευμάτων, της προώθησης των βιοκαυσίμων σε βάρος των αγροτικών καλλιεργει-

ών, της μείωσης των πραγματικών επιτοκίων και της διολίσθησης του δολαρίου. Παράλληλα σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των επενδυτικών κεφαλαίων που κατευθύνονται στις αγορές εμπορευμάτων, πραγματοποιήθηκε η έκδοση αρκετών ETFs για τα οποία δεσμεύεται αντίστοιχη ποσότητα του φυσικού προϊόντος, ενώ σημαντικό καταλύτη αποτελεί το γεγονός ότι, αν και άμεσα στα εμπορεύματα έχουν επενδυθεί κεφάλαια πάνω από 400 δισ. δολ., στις προθεσμιακές αγορές το συνολικό ύψος των κεφαλαίων που τζιράρονται στη συγκεκριμένη κατηγορία επενδύσεων ξεπερνά πλέον τα 8 τρισ. δολ. Στη συσσώρευση επενδυτικών κεφαλαίων συνέβαλε και το γεγονός ότι τα εμπορεύματα θεωρούνται αποτελεσματικά για τη διαφοροποίηση κινδύνου σε μετοχικά και σε ομολογιακά χαρτοφυλάκια, καθώς και για την αντιστάθμιση κινδύνου από τον πληθωρισμό.

Δύο σενάρια για το μέλλον Η διόρθωση των αγορών και οι επενδυτικές ευκαιρίες Η αύξηση του επιτοκίου από την ΕΚΤ δεν προβλέπεται να έχει συνέχεια, καθώς η οικονομία της ευρωζώνης εμφανίζει σαφή δείγματα κόπωσης και βρίσκεται στο κατώφλι της ύφεσης. Αντίθετα, εάν η Ε.Ε. εισέλθει σε ύφεση, δεν αποκλείεται να δούμε κλιμάκωση των πιέσεων για μείωση επιτοκίων. Από την άλλη πλευρά, στις ΗΠΑ υπάρχουν υποστηρικτές μέσα στο Fed μιας πολιτικής αύξησης επιτοκίων. Πρόκειται, ωστόσο, περί μειοψηφίας και η εξελισσόμενη πιστωτική κρίση δεν επιτρέπει αισιοδοξία πως θα αλλάξει η παρεμβατική πολιτική του νομισματικού πληθωρισμού, ο οποίος ναι μεν καταστρέφει το νόμισμα και την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών, όμως ελαφρύνει τα (δολαριακά) βάρη μιας υπερχρε-

ωμένης αλλά νομισματικά κυρίαρχης στον κόσμο οικονομίας. Η πρόσφατη ανάκαμψη του δολαρίου είναι συγκυριακή και κυρίως ψυχολογική, αφού συνδέεται με την επιδείνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας, τις επίσημες δηλώσεις περί μη περαιτέρω αύξησης των ευρωπαϊκών επιτοκίων και την κάμψη στις τιμές των εμπορευμάτων. Στις 18 Ιουλίου, όταν ρωτήθηκε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Τρισέ, για το εάν τα χειρότερα της τραπεζικής κρίσης τελείωσαν, δήλωσε: «Ζούμε μια πολύ σημαντική διόρθωση στις αγορές, με επεισόδια αναταράξεων, υψηλή διακύμανση τιμών και ταραχώδη επενδυτική συμπεριφορά. Πρόκειται για μια διαδικασία υπό εξέλιξη. Οι κίνδυνοι αφορούν μείωση της ανάπτυξης, περιλαμβανομένης μιας πολύ σημαντικής χρηματοπιστωτικής διόρθωσης, της πιθανής περαιτέρω αύξησης των τιμών του πετρελαίου και των εμπορευμάτων και της πιθανής χαλάρωσης των παγκόσμιων οικονομικών ανισορροπιών». Πολλοί σχολίασαν πως η πρόσφα-

τη κάμψη της αγοράς εμπορευμάτων κατά 20% περίπου από το κορυφαίο σημείο της (ο δείκτης CRB δείχνει 18%) αγγίζει το όριο που παραδοσιακά θεωρείται ως αρχή μιας «αγοράς αρκούδας» (bear market) και συνεπώς μπορούμε να συμπεράνουμε το τέλος του bull market που ξεκίνησε προ επταετίας. Πρόκειται περί μεγάλου σφάλματος. Τα τελευταία 9 χρόνια η αγορά πετρελαίου έχει διορθώσει τρεις φορές σημειώνοντας κάμψη τιμών περίπου 40%, κατά μέσο όρο. Αυτές οι μεγάλες διορθώσεις τιμών δεν αναίρεσαν τη μακροχρόνια ανοδική τροχιά της. Η τελευταία κάμψη τιμών στο πετρέλαιο ανήλθε σε 22%. Αυτό σημαίνει ότι, με βάση την προηγούμενη ιστορική εμπειρία, το πετρέλαιο μπορεί να πέσει μέχρι τα 88$ χωρίς να σημάνει το τέλος της αγοράς ταύρων. Στις 8/8 οι τιμές των δημητριακών είχαν πέσει 33% κατά μέσο όρο από τα κορυφαία τους σημεία. Παρά ταύτα, παρέμεναν 90% περίπου υψηλότερα από τα προ διετίας επίπεδά τους και σε σταθερές τιμές χαμηλότερα από τα προ 20ετίας και 30ετίας επίπεδά τους. Είναι πολύ νωρίς να μιλήσει κανείς για το τέλος του bull market στα εμπορεύματα. Με τα βασικά θεμελιώδη μεγέ-

θη αμετάβλητα και την πιστωτική κρίση πάντα παρούσα, το πιθανότερο είναι η πρόσφατη απότομη κάμψη τιμών να ήταν μία μεγάλη διόρθωση, ένα διάλειμμα στη μακροχρόνια πορεία ανόδου. Αυτό ισχύει περισσότερο για το πετρέλαιο, τα αγροτρόφιμα και τα πολύτιμα μέταλλα παρά για τα βασικά μέταλλα τα οποία βαραίνει η κάμψη της βιομηχανικής ζήτησης. Ο πλέον διάσημος χρηματιστής στον κόσμο, ο J. Livermore, δήλωσε κάποτε πως «η αγορά είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να ξεγελά τον περισσότερο κόσμο τον περισσότερο καιρό». Εάν εφαρμόσουμε αυτή την οπτική στην πρόσφατη πτώση της αγοράς εμπορευμάτων, τότε ίσως διαβλέψουμε σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες σε αυτά και τα προσεχή επίπεδα τιμών τους...

Αποψη

Toυ πανου αμυρα

Στο ρυθμό της χρηματιστηριακής οικονομίας

Τ

ο χειρότερο που θα μπορούσε να κάνει ένας υπουργός Οικονομικών κατά την άσκηση των καθηκόντων του θα ήταν να ελάμβανε αποφάσεις προσηλωμένος στο μόνιτορ με τους χρηματιστηριακούς δείκτες. Ο ίδιος όμως δεν θα είχε όμως καλύτερες επιδόσεις εάν αγνοούσε πλήρως τις διακυμάνσεις των αγορών. Η έκρηξη των τιμών του πετρελαίου, που σημειώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την κατάρρευση της πιστωτικής αγοράς δανείων χαμηλής εξασφάλισης, ανέδειξε το ρόλο της «χρηματιστηριακής οικονομίας». Η εισβολή, ιδίως τον τελευταίο χρόνο, επενδυτικών κεφαλαίων στις αγορές πετρελαίου και δημητριακών ανέτρεψε πλήρως το σκηνικό σε θεμελιώδη μεγέθη, όπως ο πληθωρισμός και ο ρυθμός ανάπτυξης. Τα χρηματιστήρια επηρεάζουν πλέον και την πραγματική οικονομία, όπως φάνηκε από τις επιπτώσεις που είχε το κερδοσκοπικό ράλι του «μαύρου χρυσού». Επομένως τα σημάδια εκτόνωσης που παρουσιάζονται τον τελευταίο μήνα στις τιμές τόσο του πετρελαίου όσο και εμπορευμάτων που σχετίζονται με βασικά είδη διατροφής ασφαλώς ανακουφίζουν το οικονομικό επιτελείο, λίγες εβδομάδες πριν από τη σύνταξη του δυσκολότερου προϋπολογισμού της δεκαετίας. Η τιμή του μπρεντ έπεσε πάνω από 30 δολάρια μέσα σε 40 ημέρες, αλλά ακόμη βρίσκεται σε επίπεδα κατά 50% υψηλότερα από τα περσινά. Εάν η πτωτική τάση συνεχισθεί και επιβεβαιωθεί ο πρόεδρος του ΟΠΕΚ, που μιλούσε για δίκαιη τιμή 80 δολαρίων (και όχι ο Ρώσος Αλεξέι Μίλερ που απειλούσε με τα 250 δολ.), τότε το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα θα πάρει μία βαθιά ανάσα. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η περίοδος είναι κατάλληλη για την κυβέρνηση να λάβει, επιτέλους, διαρθρωτικά μέτρα θωρακίζοντας την οικονομία από κινδύνους, που διαμορφώνονται καθημερινώς στα χρηματιστήρια αξιών και εμπορευμάτων. pamiras@e-tipos.com

» Σε κλοιό

» Με συνταγή

» «Ιερός

Διπλωματικό θρίλερ στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης σελ. 13

Καθημερινότητα και οικονομία στην ατζέντα του Γιώργου σελ. 16

Οι φυλές και τα παιχνίδια εξουσίας σελ. 18-19

πιέσεων για το Σκοπιανό

8

ΔΕΘ συνεχίζει το ΠΑΣΟΚ

πολιτικη

πόλεμος» στο Αγιον Ορος

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 2008

12 ημέρες που συγκλόνισαν την κυβέρνηση ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗσ ΑΝΑΤΡΟΠΗσ ΤΟΥ ΣΚΗΝΙΚΟΥ

Του Παναγή Γαλιατσάτου Η ανατροπή του πολιτικού κλίματος συντελέστηκε σε 12 μέρες: Τόσες μεσολάβησαν από την επίθεση του Πέτρου Τατούλη στον Θόδωρο Ρουσόπουλο ως την πρώτη δημοσκόπηση που έφερε μπροστά το ΠΑΣΟΚ. Κοινή πεποίθηση στην κυβέρνηση είναι ότι υπήρξε αποτέλεσμα σωρείας λαθών και εσφαλμένων εκτιμήσεων, με κομβικό σημείο τη συνέντευξη του κ. Κώστα Καραμανλή στη ΔΕΘ. Το ότι το κλίμα δεν ήταν το καλύτερο το γνώριζαν όλοι στο τέλος Αυγούστου: τα οικονομικά μέτρα είχαν ενοχλήσει πολλούς και η σκανδαλολογία δέσποζε στην επικαιρότητα. Αυτό αποτυπώθηκε και στη δημοσκόπηση της Κάπα Research την 1η Σεπτέμβρη, με σημαντική μείωση στο προβάδισμα της Ν.Δ. Στην κυβέρνηση υπήρξε προβληματισμός, όχι όμως και ανησυχία. Δεν πίστεψαν ότι απειλούνται… Εκείνο που επιτάχυνε τις εξελίξεις ήταν η επίθεση του Πέτρου Τατούλη στον κ. Ρουσόπουλο με αφορμή τις επαγγελματικές δραστηριότητες της συζύγου του κ. Μάρας Ζαχαρέα. Το λάθος, όπως παραδέχονται κυβερνητικά στελέχη, ήταν ότι υποτίμησαν την απήχησή της, εκτιμώντας ότι «ο βουλευτής έχει γίνει γραφικός». Το θέμα όμως έπαιξε παντού και άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, καθώς ο ένας μετά τον άλλον οι βουλευτές της Ν.Δ. άνοιξαν πυρ στην κυβέρνηση και κυρίως στον κ. Γιώργο Βουλγαράκη. Την επομένη, στις 4 Σεπτεμβρίου, ο κ. Βουλγαράκης εμφανίστηκε σε όλα τα κανάλια για να δώσει εξηγήσεις, καθ’ υπόδειξιν του Μαξίμου, και λόγω της επικοινωνιακής του δεινότητας. Συνομιλητές του παραδέχονται ότι έκανε λάθος όταν επικαλέστηκε φορολογικούς λόγους για τη σύσταση των εταιριών, αλλά και ταυτίζοντας το νόμιμο με το ηθικό κατόπιν υποδείξεων από το περιβάλλον του. Μάλλον επιδείνωσε το κλίμα. Εν όψει συνέντευξης Τύπου στο επιτελείο του πρωθυπουργού εκδηλώθηκαν διχογνωμίες για το χειρισμό του θέματος. Οι ερωτήσεις είχαν προβλεφθεί. Κάποιοι εισηγούνταν

αποστάσεις. Ωστόσο ο κ. Καραμανλής και το επικοινωνιακό επιτελείο εκτίμησαν ότι θα έπρεπε να δοθεί πλήρης κάλυψη σε όσους βάλλονταν, ώστε να σταματήσει ο θόρυβος. Ο πρωθυπουργός είχε «γυρίσει» τέτοιες καταστάσεις στο παρελθόν και τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες του πίστευαν πως θα το πετύχαινε πάλι. Το δυστύχημα ήταν, όμως, ότι είχε γίνει το «κλικ» στην κοινή γνώμη. Ο πρωθυπουργός βρέθηκε για πρώτη φορά σε αναντιστοιχία με το λαϊκό αίσθημα. Το τι ακριβώς συνέβη έγινε αντιληπτό στο Μαξίμου μόλις το βράδυ της Δευτέρας 8 Σεπτεμβρίου από τις δημοσκοπήσεις. Την επομένη χτύπησε στον ΕΤ ο Βύρων Πολύδωρας. Το μεσημέρι της Τρίτης ο κ. Καραμανλής επικοινώνησε με τον Γιώργο Σουφλιά, ο οποίος είχε μόλις επιστρέψει από τη Γαλλία, και σηματοδότησε ότι έλαβε το μήνυμα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Την Τετάρτη πάντως ο κ. Σουφλιάς συνέστησε στον κ. Καραμανλή να κλείσει τα μέτωπα. Το απόγευμα συναντήθηκε και με τον κ. Βουλγαράκη, στον οποίο υπέδειξε να παραιτηθεί, γιατί η παραμονή του στο αξίωμα πλέον τον βλάπτει προσωπικά. Εκ των υστέρων πάντως συνεργάτες του κ. Καραμανλή αποδίδουν την καθυστέρηση της παραίτησης Βουλγαράκη στη στήριξη του κ. Ρουσόπουλου. Μετά τις αποστάσεις που πήρε ο κ. Βαγγέλης Μεϊμαράκης στο MEGA την Πέμπτη, οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν. Τα ξημερώματα της Παρασκευής ο κ. Βουλγαράκης επισκέφτηκε τη Ραφήνα, συζήτησε μιάμιση ώρα με τον πρωθυπουργό και υπέβαλε την παραίτησή του. Ως την Τρίτη 16 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση έκλεισε όλα τα μέτωπα. Ο κ. Γιώργος Αλογοσκούφης πήρε πίσω τα τεκμήρια και η Μάρα Ζαχαρέα παραιτήθηκε από τα μέσα στα οποία εργαζόταν. Η ζημιά πάντως είχε γίνει, στις 15 το ΠΑΣΟΚ περνούσε μπροστά στις δημοσκοπήσεις. Και για πρώτη φορά από το 2004 ο κ. Καραμανλής και οι σύμβουλοί του αποβλέπουν στον ανασχηματισμό ως ύστατο μέσο για να αλλάξουν το κλίμα. pgaliatsatos@e-tipos.com

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

Από την επίθεση Τατούλη κατά Ρουσόπουλου στην παραίτηση Βουλγαράκη και από τη ΔΕΘ στην πρώτη δυσμενή δημοσκόπηση

f

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 25 Μαΐου 2008

Στο… μυαλό του Ανδρέα Βγενόπουλου ΠΟΣΟ ΔΥΣΧΕΡΑΙΝΟΥΝ Ή ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΜΕ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το «βαλιτσάκι» των 1,3 δισ. ευρώ, οι σχέσεις του με υπουργούς και επιχειρηματίες και η ξαφνική «αλλεργία» για νέες επενδύσεις στο ελληνικό Δημόσιο Της Ελένης Κομίνη

A

ρκεί ένας άνθρωπος με μια βαλίτσα λεφτά και διάθεση για μετωπικές αντιπαραθέσεις για να αναστατώσει μια χώραμέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, προκαλώντας πολιτικά κόμματα, οικονομία και ποδοσφαιρικές ομάδες; Το ερώτημα αφορά τον Ανδρέα Βγενόπουλο, ο οποίος κατάφερε σε λίγο περισσότερο από χρόνο να δημιουργήσει γύρω από το όνομά του δύο βασικές ομάδες: τους πιστούς μουτζαχεντίν και τους ορκισμένους εχθρούς. Ανεξάρτητα από το τι πιστεύει κανείς, το επίθετο Βγενόπουλος έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης. Οι φήμες οργιάζουν γύρω από τους -πραγματικούς- στόχους του και κυρίως για τους απώτερους της επιχειρηματικής του δραστηριότητας, η οποία το τελευταίο διάστημα απέκτησε μια ιδιαίτερη πολιτική παράμετρο: Αυτήν της παρέμβασης στα πολιτικά πράγματα μετά τις αγωγές που κατέθεσε κατά του κ. Γιώργου Παπανδρέου και των συνδικαλιστών του ΟΤΕ, και οι οποίες ακολούθησαν εκείνη που προηγήθηκε εις βάρος του Αλέξη Τσίπρα. Τον ίδιο, πάντως, λέγεται ότι δεν τον ενδιαφέρει η πολιτική. Πιστεύει ότι οι όροι είναι για όλους ίδιοι και αυτοί -πρέπει να- είναι επιχειρηματικοί και όχι -ευκαιριακά- πολιτικοί.

Ο Βγενόπουλος του απάντησε φειδωλά: «Γιατί, τι θα μου κάνετε;». Ο υπουργός έμεινε εμβρόντητος μπροστά στον επιχειρηματία, καθώς δεν ήταν συνηθισμένος από παρόμοιες αντιδράσεις. Συνήθως υπάρχει ένας κοινός κώδικας μεταξύ κυβέρνησης και επιχειρηματιών, που δεν έχει όμως να κάνει με τους θεσμοθετημένους κανόνες... Τελικά η πώληση του πακέτου του ΟΤΕ της MIG στην Deutsche Telekom διαμόρφωσε το «βαλιτσάκι» με τα μετρητά του (ή για την ακρίβεια του ομίλου της MIG) στο 1,3 δισ. ευρώ. Πολλοί θα ζήλευαν αυτή τη ρευστότητα και μάλιστα σε εποχές που οι περισσότεροι τραπεζικοί οργανισμοί και εταιρίες κυνηγούν με το «τουφέκι» τα ευρώ για να μπορέσουν να υλοποιήσουν τα επιχειρησιακά τους σχέδια… Οι πληροφορίες φέρουν τη MIG να έχει τη δυνατότητα δανεισμού μέχρι και 7 δισ. ευρώ, (άλλοι λένε μέχρι 3) καθώς έχει μηδενίσει τις σχετικές της υποχρεώσεις. Οσο για το πεδίο στο οποίο θα κατευθυνθούν οι μελλοντικές κινήσεις, όσοι συνομιλούν με τον κ. Βγενόπουλο αναφέρουν ότι αυτές δεν θα αφορούν σε καμία περίπτωση τον ευρύτερο ελληνικό δημόσιο τομέα. Ισως, δε, ούτε την Ελλάδα, μια και η MIG έχει ήδη σημαντικές συμμετοχές στα περισσότερα ελληνικά «φιλέτα». Το ερώτημα πάντως ειδικά για όσους βρίσκονται απέναντι είναι το πώς θα πορευθεί ο κ. Βγενόπουλος,

» Κατάφερε να δημιουργήσει γύρω από

το όνομά του δύο βασικές ομάδες: τους πιστούς μουτζαχεντίν και τους ορκισμένους εχθρούς Ετσι, στο ερώτημα προς τι αυτή η προκλητική προσέγγιση, αν υποστηρίζεται, και σε τι αποσκοπεί, απάντηση ακόμη δεν υπάρχει. Το θέμα, όμως, που θα κρίνει τα μελλούμενα αφορά το κατά πόσον ο κ. Βγενόπουλος θα μπορέσει να παραμείνει ένας από τους βασικότερους παίκτες στην ελληνική αγορά, εάν συνεχίσει να διεκδικεί τα «θέλω» του με τόσο επιθετικό τρόπο. Τρόπο που για πολλούς αγγίζει τα όρια του θράσους. Τον «τρόπο Βγενόπουλου» έζησε από πολύ κοντά ο Γιώργος Αλογοσκούφης, την περίοδο που η MIG ανέβαζε τα ποσοστά της στον ΟΤΕ το περασμένο φθινόπωρο. Ο υπουργός Οικονομίας, θορυβημένος κάποια στιγμή από το ποσοστό του 15% που είχε αποκτήσει στον Οργανισμό ο επιχειρηματίας, τον κάλεσε στο γραφείο του και του ζήτησε να σταματήσει να αγοράζει μετοχές του Οργανισμού.

έχοντας ήδη προκαλέσει το σύνολο σχεδόν του πολιτικού συστήματος.

Οι μεγάλες κόντρες

Καθώς το ελληνικό προσκήνιο δεν ήταν συνηθισμένο σε πανάκριβες εξαγορές εταιριών και επιχειρηματικό θόρυβο τέτοιου επιπέδου, πολλοί αμφισβητούν τη μακροπρόθεσμη παραμονή του στο προσκήνιο. Και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τον επιχειρηματικό στίβο… Οι υποστηρικτές του αλλά και όσοι έχουν συνεργαστεί μαζί του επιμένουν ότι ο Ανδρέας Βγενόπουλος δεν έχει μάθει να φεύγει ηττημένος… Λένε, δε, ότι είτε «παίζει» σκάκι, είτε στρατέγκο είτε ποδόσφαιρο έχει το ίδιο πείσμα και σιγουριά (άλλοι το ονομάζουν αλαζονεία) για τη… νίκη. Εστω κι αν αυτό μερικές φορές τον οδήγησε στο να χάσει τελικά την

παρτίδα. Ετσι άλλωστε έγινε πέρυσι, όταν πήρε τηλέφωνο τον πρόεδρο της Τράπεζας Πειραιώς Μιχάλη Σάλλα για να του αναγγείλει ότι την επόμενη μέρα «τελειώνουν όλα», διότι θα τον… εξαγοράσει, καταθέτοντας δημόσια προσφορά. Η κίνηση ανάγκασε τον Μιχάλη Σάλλα να επιστρατεύσει όλο το ανθρώπινο δυναμικό του και τους νομικούς του συμβούλους, προκειμένου να προλάβει την κίνηση Βγενόπουλου. Οπως και έγινε. Ο κ. Σάλλας κατέθεσε το ίδιο βράδυ πρόταση εξαγοράς, αποφεύγοντας τη δική του. Και έτσι, ο κ. Βγενόπουλος, παρότι είναι ένας πολύ καλός νομικός, έχασε μια τράπεζα από… ένα τηλέφωνο. Ο Ανδρέας Βγενόπουλος είναι από τις περιπτώσεις των ανθρώπων που έδειχναν από μικροί ότι θα ξεχωρίσουν… Ο χαρακτήρας του έχει όλα τα συστατικά που χρειάζονται για να τον φέρουν στην πρώτη θέση, αλλά και όλα τα υπόλοιπα, που θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν στην (αυτο)καταστροφή. Το περιοδικό «Institutional Investor» ξεκινά το άρθρο του «Andreas The Great?» με το συμπέρασμα ότι ο επιχειρηματίας Βγενόπουλος καταφέρνει να βρίσκεται στο

σωστό σημείο, τη σωστή στιγμή. Από την άλλη, όμως, όλοι δεν βρισκόμαστε; Ο 55χρονος δικηγόρος και πατέρας και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της MIG σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα μαθητικά του χρόνια κατέκτησε 45 μετάλλια στην ξιφασκία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και σε εγχώριες επίσημες διοργανώσεις. Αυτό, λένε, του δίδαξε πειθαρχία, στοχοπροσήλωση, επιμονή, δεξιοτεχνία, αλλά και αδημονία για το… επόμενο μετάλλιο. Πρωταθλητής ξιφασκίας στην Ελλάδα αναδείχθηκε με την ομάδα του Παναθηναϊκού. Ο παππούς του ήταν πρόεδρος του συλλόγου, στον οποίο οφείλεται και η μεταγραφή ενός, άσημου τότε, κοντού ποδοσφαιριστή από την ομάδα Αμυνα Αμπελοκήπων στον ΠΑΟ, του Μίμη Δομάζου. Ετσι, ο ιδρυτής της Marfin ήταν στα γήπεδα από 10 χρόνων. Οι βετεράνοι τον ξέρουν από μικρό παιδί και γι’ αυτό του έδωσαν «ψήφο εμπιστοσύνης» στην «εκστρατεία» του για αλλαγή ηγεσίας στον Παναθηναϊκό και στη μετωπική που αρχικά επέλεξε να κάνει με τον Γιάννη Βαρδινογιάννη.

Από τη θάλασσα στους Αραβες Πώς η Maritime Finance έγινε όμιλος ΜΙG Αν και γέννημα-θρέμμα της «πράσινης» ομάδας, ο Ανδρέας Βγενόπουλος κατηγορήθηκε ότι η προσδοκία του να γίνει «οδηγός» του ΠΑΟ είχε ως απώτερο στόχο την ισχυροποίησή του στο επιχειρηματικό «παιχνίδι». Οι κακές γλώσσες έλεγαν ότι προσπαθούσε να στήσει μία «παράγκα» που θα του εξασφάλιζε εισιτήριο διαρκείας στην εγχώρια επιχειρηματική αγορά. Μαζί με τους φίλους που έχει κάνει από τη ναυτιλία, οι οποίοι του είναι πιστοί μέχρι σήμερα, το 1979 δημιουργούν την εταιρία «Maritime Finance», από τα αρχικά της οποίας παίρνει το όνομά της η πρώτη Marfin. Ιδρύθηκε κάποια στιγμή μέσα στο 1998. Πέρασε από πολλά κύματα μέχρι να την κάνει κερδοφόρα και χρηματιστηριακοί κύκλοι αναφέρουν ότι είναι πολύ επιδέξιος, καθώς είχε χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που του δίνει η σύγχρονη χρηματοοικονομική και λογιστική επιστήμη για να φτάσει μέχρι εδώ. Συγκεκριμένα, το 2000 εξαγοράζεται η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΧΕΠΕΥ και εντάσσεται στον όμιλο μετονομαζόμενη σε Marfin EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΧΕΠΕΥ. Το 2001

»Κατηγορήθηκε ότι η προσδοκία του να γίνει «οδηγός» του ΠΑΟ είχε στόχο την ισχυροποίησή του στο επιχειρηματικό «παιχνίδι»

εξαγοράζεται η ΠΕΙΡΑΙΩΣ PRIME BANK και εντάσσεται στον όμιλο, μετονομαζόμενη σε Marfin BANK. Ουσιαστικά εξαγοράζεται η άδεια τράπεζας έναντι ενός υπέρογκου για την εποχή ποσού. Το 2003 αποκτά την Investment Bank of Greece και δρομολογείται η συγχώνευση με τη Marfin EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΧΕΠΕΥ. Το 2004 δημιουργείται η Marfin Financial Group μέσω της συγχώνευσης της Comm Group, της Marfin Classic ΑΕΕΧ και της Maritime and Financial Investments (πρώην Marfin ΑΕΠΕΥ). Παράλληλα ολοκληρώνεται και η συγχώνευση της Marfin EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΧΕΠΕΥ με την Investment Bank of Greece. Το 2005 ολοκληρώνεται η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της MARFIN FINANCIAL GROUP Α.Ε. ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ και γίνεται η συμφωνία με βασικούς μετόχους της ΕΓΝΑΤΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε. για την εξαγορά μειοψηφικού ποσοστού της εν λόγω Τράπεζας. Το 2006 ο όμιλος προχώρησε με μια σειρά εξαγορών εντός και εκτός Ελλάδος. Σε διάστημα 6 ετών έγιναν 15 συγχωνεύσεις, μέχρι δηλαδή ο όμιλος να πάρει τη σημερινή του μορφή. Το 2007 η Deutsche Bank γίνεται κουμπάρα στον επενδυτικό «γάμο» Βγενόπουλου με τους Αραβες, η οποία οδηγεί στη μεγαλύτερη αύξηση κεφαλαίου που έχει γίνει ποτέ στον κόσμο (5,2 δισ. ευρώ) και καθιστά την εταιρία στην 37η θέση της λίστας των μεγαλύτερων Private Equity Funds.

10

πολιτικη

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 24 Αυγούστου 2008

Τυφώνας «Ντόρα» στις πρεσβείες ΤΑ ΠΑΝΩ ΚΑΤΩ ΦΕΡΝΕΙ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΠΟΥ ΚΑΤΑΤΙΘΕΤΑΙ ΣΤΟ Γ’ ΘΕΡΙΝΟ ΤΜΗΜΑ Ποια πρόσωπα του περιβάλλοντος της υπουργού Εξωτερικών αξιοποιούνται Της Αγγελικής Σπανού Το δικό της σύστημα στο υπουργείο Εξωτερικών επιχειρεί να δημιουργήσει η κυρία Ντόρα Μπακογιάννη με την προώθηση νομοσχεδίου το οποίο διευκολύνει την «αξιοποίηση» προσώπων της αμέσου επιρροής της. Το σχέδιο νόμου για τη μεταφραστική υπη-

ρεσία –το περιεχόμενο του οποίου γνωρίζει ο ΕΤ.Κ– θα κατατεθεί στο γ’ θερινό τμήμα της Βουλής (από τις 16 Σεπτεμβρίου), έπειτα από πολλές αναβολές, και αναμένεται να προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων εντός και εκτός υπουργείου Εξωτερικών. Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, δηλαδή στις τροπολογίες που αφορούν τον Οργανισμό του υπουργείου και με τις οποίες τριπλασιάζεται ο αριθμός των πρέσβεων εκ προσωπικοτήτων (από πέντε σε δεκαπέντε), καταργείται η υποχρεωτική διετία στην κεντρική υπηρεσία μετά 8ετή υπηρεσία στο εξωτερικό, επανέρχονται εμπειρογνώμονες των οποίων η επιλογή ακυρώθηκε με απόφαση διοικητικού δικαστηρίου και ανοίγει ο δρόμος για προσλήψεις εκτός ΑΣΕΠ. Κατά συγκλίνουσες εκτιμήσεις, η αγωνία της ηγεσίας του υπουργείου να αποκτήσει δέκα πρέσβεις (επιπλέον των πέντε που υπάρχουν σήμερα), οι οποίοι δεν θα εί-

ναι διπλωμάτες αλλά προσωπικές Ν.Δ., κατά το βουλευτή κ. Γιάννη επιλογές της υπουργού, σηματο- Μανώλη. δοτεί πρόθεση τοποθέτησής τους Τα ονόματα που επίσης ακούγοσε σημαντικές πρεσβείες στο εξω- νται, χωρίς να επιβεβαιώνονται, τερικό. Πληροφορίες που διακινή- είναι εκείνα του γενικού γραμθηκαν, κατά τις οποίες ο συνεργά- ματέα Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της της κυρίας Μπακογιάννη από κ. Δημήτρη Κατσούδα και του το Δήμο Αθηναίων και σήμερα ειδικού γραμματέα Αξιοποίησης γραμματέας οικονομικής διπλω- Διεθνών Προγραμμάτων κ. Αλέματίας κ. Θόδωρος Σκυλξανδρου Τσιατσιάμη, οι οποίοι λακάκης προαλείφεται χαίρουν της εμπιστοσύνης για την πρεσβεία στην της υπουργού. Σε κάθε περίπτωση, δεδομένης Ουάσιγκτον, διαψεύδοτης πληθώρας των συμνται από το περιβάλλον της υπουργού. Σύμφωνα αποκλειστικο βούλων που έχει η κυρία με άλλες πληροφορίες, η Ντόρα Μπακογιάννη καθώς σύμβουλος της κυρίας Μπακαι της δημιουργίας γραφείου κογιάννη –πρώην υφυπουργός Τύπου υπουργού το οποίο λειΕξωτερικών– καθηγήτρια Κέλλυ τουργεί παράλληλα με την –θεΜπουρδάρα έχει πολλές πιθανό- σμική– υπηρεσία ενημέρωσης, τητες να γίνει πρέσβης εκ προσω- εμπεδώνεται η εκτίμηση πολλών πικοτήτων. Σήμερα ασχολείται διπλωματών ότι γίνονται όλο και κυρίως με θέματα εθιμοτυπίας περισσότερο αχρείαστοι στην ποενώ λίγοι έχουν ξεχάσει τη φράση λιτική ηγεσία. «σύντομα θα έχουμε γυναίκα πρωΟι αλλαγές αποτέλεσαν προϊθυπουργό» την οποία φέρεται να όν μυστικών διεργασιών, ενώ η είπε σε κομματική εκδήλωση της Ενωση Διπλωματικών Υπαλλή-

λων (ΕΔΥ) ενημερώθηκε εκ των υστέρων μετά από επανειλημμένα «διαβήματά» της. Σύμφωνα με πληροφορίες, η συνάντηση της κυρίας Μπακογιάννη με τους εκπροσώπους της ΕΔΥ ήταν επώδυνη και για τις δύο πλευρές. Το επιχείρημα της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου για το διορισμό πρέσβεων εκ προσωπικοτήτων, δηλαδή προσωπικών επιλογών του υπουργού, είναι η διαχείριση της ελληνικής προεδρίας του ΟΑΣΕ και άλλων έκτακτων αναγκών. Ως προς την εξαίρεση από την υποχρεωτική διετία στην κεντρική υπηρεσία, το επιχείρημα της πολιτικής ηγεσίας είναι ότι πρόκειται για προσπάθεια αξιοποίησης των ικανοτέρων ώστε να μη μένουν υποχρεωτικά στην Αθήνα εκείνοι που μπορούν να υπηρετήσουν αποδοτικότερα στο εξωτερικό. Η άποψη των διπλωματών είναι ότι ανοίγει η κερκόπορτα για ρουσφετολογικές τοποθετήσεις και προνομιακή μεταχείριση ημετέρων».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 29 Ιουνίου 2008

κοσμοσ 25

Ο ΜΠΙΛ ΓΚΕΪΤΣ ΕΔΕΙΞΕ ΤΟ ΔΡΟΜΟ, Ο ΓΟΥΟΡΕΝ ΜΠΑΦΕΤ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ Υστεροφημία, φοροαπαλλαγές, διαφήμιση και το δέλεαρ μιας μεγάλης ανακάλυψης τα κίνητρα Της Μαρίας Μακρίδου «Οποιος πεθαίνει πλούσιος πεθαίνει ατιμασμένος», συνήθιζε να λέει ο μεγάλος φιλάνθρωπος του 20ού αιώνα Αντριου Κάρνεγκι. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες το απόφθεγμά του γνωρίζει μεγάλη απήχηση, μεταξύ μιας νέας γενιάς Αμερικανών φιλανθρώπων, που στην πλειοψηφία τους είναι αυτοδημιούργητοι. Μάλιστα επιλέγουν να προσφέρουν πλούσιο κοινωφελές έργο όσο βρίσκονται ακόμη εν ζωή, για να έχουν την ικανοποίηση να δουν τα χρήματά τους να πιάνουν τόπο. Την προηγούμενη εβδομάδα ο Μπιλ Γκέιτς ανακοίνωσε ότι παραμένει πρόεδρος της Microsoft, με τη διαφορά ότι δεν θα ασχολείται καθημερινά με την εταιρία καθώς επιθυμεί να διαθέσει το χρόνο του σε φιλανθρωπίες. Το ερώτημα το οποίο γεννάται βεβαίως είναι τι ωθεί μεγιστάνες όπως ο Μπιλ Γκέιτς και ο Γουόρεν Μπάφετ να διαθέσουν ο μεν πρώτος το 95% της περιουσίας του, ο δε δεύτερος το 85% σε φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες για το νέο πρόσωπο της αμερικανικής φιλανθρωπίας, οι λόγοι είναι πολλοί και όχι όλοι αλτρουιστικοί. Κατ’ αρχήν είναι ένας εγγυημένος τρόπος για να εξασφαλίζουν την υστεροφημία τους, ειδικά μάλιστα αν δεν έχουν φθάσει εκεί που βρίσκονται με… το σταυρό στο χέρι. Ενας δεύτερος εξίσου σημαντικός λόγος είναι το γεγονός ότι κάθε δωρεά συνοδεύεται από σημαντικές πολιτειακές και ομοσπονδιακές φοροαπαλλαγές, ενώ οι κοινωφελείς παροχές παραμένουν ο καλύτερος τρόπος για να καλύψει κανείς πηγές εσόδων οι οποίες δεν είναι απολύτως νόμιμες. Ενας τρίτος λόγος είναι ότι απολαμβάνουν την πρόκληση να θέτουν φιλόδοξους στόχους -όπως π.χ. η ανακάλυψη ενός εμβολίου κατά του Aids, στην περίπτωση του Γκέιτς- χωρίς την ανάμιξη κυβερνήσεων ή άλλων φορέων. Αυτό τους επιτρέπει να εφαρμόσουν τολμηρές επιχειρηματικές προσεγγίσεις, που εννέα στις δέκα φορές έχουν το ποθητό αποτέλεσμα. Τέλος, διαθέτοντας για κοινωφελείς σκοπούς ένα ποσοστό των ετήσιων κερδών τους, οι επιχειρηματικοί κολοσσοί βελτιώνουν τη δημόσια εικόνα τους στα μάτια των πελατών τους. Τόσο οι ιδρυτές του Google Λάρι Πέιτζ και Σεργκέι Μπριν όσο και ο δημιουργός του e-Bay Πιέρ Ομιντιάρ (μέσω του Google org και του Omidyar Network αντίστοιχα) διαθέτουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο για φιλανθρωπικούς σκοπούς, μέσω επενδύσεων σε εταιρίες και οργανισμούς με κοινωφελές όραμα. mmakridou@e-tipos.com

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

Φιλόδοξοι στόχοι

λόγοι για να γίνεις φιλάνθρωπος

f το θεμα

12

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

Τα 100 ισχυρότερα brands

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

Coca-Cola 1 IBM

1 USA Bev.

2 3 USA C.S.

Microsoft 3 G.E.

ΑΞΙΑ $

ΜΕΤ.

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

ΑΞΙΑ $

BMW

13 13 GER. Auto.

23,298

Gillette A.E.

53,086 3%

66,667

59,031 3%

2 USA C.Soft. 59,007

4 4 USA Div.

2% 1%

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

ΑΞΙΑ $

8%

Sony

25 25 JP

13,583

14 16 USA P. C.

22,689 8%

Pepsi

26 26 USA Bev.

13,249 3%

Gold. S.

15 15 USA F. S.

21,940

5%

HSBC

27 23 UK

F. S.

13,143 -3%

Kellog’s

Y.S.L.

16 17 FR

21,602

6%

Nescafe

28 24 SWITZ. Bev.

13,056 1%

Nintendo 40 44 JP UBS

Lux.

ΜΕΤ.

C.E.

ΜΕΤ.

5%

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

ΑΞΙΑ $

10,773 -6%

Ford

49 41 USA Auto.

7,896 -12%

38 35 USA F. S.

10,331 -3%

Harley

50 45 USA Auto.

7,609

39 40 USA Food

9,710

L’Oreal

51 51 FR

7,508

7%

8,772 13%

MTV

52 52 USA Media 7,193

4%

C.E.

ΑΞΙΑ $

ΜΕΤ.

4%

P. C.

ΜΕΤ.

-1%

Nokia

5 5 FIN

C.E.

35,942

7%

Cisco

17 18 USA C.S.

21,306 12%

Nike

29 29 USA S. G.

12,672

41 39 SWITZ F. S.

8,740 -11%

VW

53 54 GER. Auto.

7,047

8%

Toyota

6 6 JP

Auto.

34,050

6%

Marlboro

18 14 USA Tob.

21,300 0%

UPS

30 28 USA Tr.

12,621 5%

Morgan St. 42 37 USA F. S.

8,696 -16%

AIG

54 47 USA F. S.

7,022

-6%

Intel

7 7 USA C. H.

31,261 1%

Citi

19 11 USA F. S.

20,174 -14%

SAP

31 34 GER. C.Soft.

12,228 13%

Philips

43 42 ND

8,325

8%

AXA

55 49 FR

7,001

-4%

31,049 6%

Honda

20 19 JP

19,079 6%

GERll

32 31 USA C. H.

11,695 1%

Thom. R.

44 -

8,313

Νέα

Heinz

56 53 USA Food

6,646

2%

17,689 5%

Budweiser 33 30 USA Alc.

11,438 -2%

Gucci

45 46 ITAL. Lux.

8,254

7%

Colgate

57 57 USA P. C.

6,437

7%

13,840 Νέα

Merill L.

34 22 USA F. S.

11,399 -21%

ebay

46 48 USA I. S.

7,991

7%

Amazon

58 62 USA I. S.

6,434

19%

Accenture 47 50 USA C.S.

7,948

9%

Xerox

59 56 USA C. H.

6,393

6%

Siemens

7,943

3%

Chanel

60 58 FR

6,355

9%

Mcdonalds 8

8 USA Rest.

Auto.

6%

ΕΤΑΙΡΙΑ

JPMorgan 37 32 USA F. S.

Disney

9 9 USA Media 29,251 0%

Samsung 21 21 KOR C.E.

Google

10 20 USA I. S.

25,590 43%

H&M

22 -

Mercedes 11 10 GER. Auto.

25,577

9%

Oracle

23 27 USA C.Soft. 13,831 11%

Ikea

35 38 SWED H. F.

10,913

HP

23,509

6%

Apple

24 33 USA C. H.

Canon

36 36 JP

10,876 3%

12 12 USA C. H.

ποσο αλλαξε η αξια του σηματος των εταιριων στη χρονια της μεγαλησ κρισησ Η διατήρηση της φήμης εξασφαλίζει επιχειρηματικές επιδόσεις τόσο στην άνοδο όσο και στην πτώση των τιμών Του Αρη Βαρβαρέσσου

Τ

SWED. Ap.

13,724 24%

ον περασμένο αιώνα, οι επιχειρήσεις ανά τον κόσμο ανταγωνίζονταν μεταξύ τους, καταβάλλοντας συστηματικές προσπάθειες προκειμένου να περιορίσουν τα κόστη παραγωγής τους (εργασία, πρώτες ύλες κ.λπ.) και ταυτόχρονα να βελτιώσουν τα περιθώρια κέρδους τους. Τα τελευταία 10-15 χρόνια, ωστόσο, από τότε που εισήλθαμε στο στάδιο της παγκοσμιοποίησης αποδείχθηκε πως υπάρχει ένας αποτελεσματικότερος τρόπος διατήρησης ή και ενίσχυσης της κερδοφορίας των επιχειρήσεων (ακόμη και των περιθωρίων κέρδους τους). Είναι χαρακτηριστικό ότι η εταιρία εκείνη, η οποία διαθέτει ένα ισχυρό όνομα στην αγορά για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της, μπορεί να χρεώνει υψηλότερη τιμή πώλησης και να βελτιώνει τα περιθώρια

C. H.

8%

κέρδους της σε μεγαλύτερο βαθμό από μία εταιρία που πωλεί παρόμοια προϊόντα χωρίς όμως να διαθέτει το ανάλογο ισχυρό όνομα – «brand name». Παράλληλα, οι καταναλωτές δείχνουν κατά καιρούς πρόθυμοι να αγοράσουν συγκριτικά ακριβότερα προϊόντα ή υπηρεσίες, εφόσον πεισθούν για την υψηλή ποιότητά τους και εφόσον η αναγνωρισιμότητα αυτών των προϊόντων ή υπηρεσιών παραμένει υψηλή στην αγορά λόγω του ισχυρού ονόματός τους. Σήμερα, με την εξάπλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και την αναμενόμενη έλευση μιας σοβαρής οικονομικής ύφεσης, το έλλειμμα της επενδυτικής και καταναλωτικής εμπιστοσύνης είναι τεράστιο και η δοκιμασία της αξιοπιστίας των επιχειρήσεων και των προϊόντων τους εξίσου σκληρή. Γι’ αυτό και στις συνθήκες αυτές της γενικευμένης

Div.

CA. Media

48 43 GER. Div.

αμφιβολίας, καχυποψίας και αμφισβήτησης, η διατήρηση του «καλού ονόματος», της φήμης και του κύρους μιας επιχείρησης αναδεικνύεται σε πρωταρχικό παράγοντα για την επιβίωση και ανάπτυξή της. Κάτι που επιβεβαιώνει και η αρένα του χρηματιστηρίου, αφού οι εισηγμένες επιχειρήσεις που έχουν αναπτύξει ένα ισχυρό «brand name» στην αγορά, με επίτευξη διαχρονικών πωλήσεων και σταθερότερης κερδοφορίας, επιτυγχάνουν συγκριτικά καλύτερες επιδόσεις τόσο στην άνοδο όσο και στην πτώση των τιμών. Καθώς το αναγνωρισμένο όνομα «εγγυάται» μελλοντικά έσοδα και κέρδη (ή μικρότερες ζημίες) σε συστηματικότερο βαθμό από ό,τι στην περίπτωση μιας αξιόλογης σε πολλούς τομείς εταιρίας, η οποία όμως δεν διαθέτει ακόμη αναγνωρίσιμη παρουσία -σε επίπεδο προϊόντων ή

F. S.

Lux.

υπηρεσιών- στον κλάδο της. ” Το «καλό όνομα» (brand name) δεν είναι τίποτε άλλο από μια συλλογή εικόνων και ιδεών, που αντιπροσωπεύουν τον παραγωγό αγαθών και υπηρεσιών και τις οποίες έχει αποδεχθεί ο καταναλωτής μέσω της εμπειρίας του σφυρηλατώντας μια σχέση εμπιστοσύνης. Οι εταιρίες εκείνες που είναι σε θέση να κεφαλαιοποιούν το ισχυρό τους όνομα στην αγορά, επιτυγχάνοντας υψηλότερες πωλήσεις και ανώτερα περιθώρια κέρδους, σε σύγκριση με άλλες εταιρίες που δεν διαθέτουν ένα τέτοιο «προνόμιο», απολαμβάνουν ένα κρίσιμο συγκριτικό πλεονέκτημα στη φάση του σκληρού ανταγωνισμού που εισάγει η οικονομική ύφεση στην αγορά. Τα οφέλη για τις εταιρίες με καλό brand name και ανάλογη αναγνώριση στην αγορά περιλαμβάνουν την επίσπευση

f το θεμα 13

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

δίνουν τη μάχη της επιβίωσης

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ. ΑΞΙΑ $

Wrigley

61 59 USA Food

6,105

Zara

62 64 SP

5,955 15%

Kleenex

74 70 USA

P. C.

Nestle

63 63 SWITZ. Food

5,592

5%

Porsche

75 75 GER

KFC

64 60 USA Rest. 5,582

-2%

Hermes

Yahoo!

65 55 USA I. S.

5,496

-9%

GAP

Danone

66 67 FR

5,408

8%

Audi

67 68 GER Auto.

Ap.

Food

ΜΕΤ.

6%

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

C.H.

ΜΕΤ.

ΕΤΑΙΡΙΑ

ΑΞΙΑ $

ΜΕΤ.

ΕΤΑΙΡΙΑ

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

ΑΞΙΑ $

ΜΕΤ.

4,802

Νέα

Starbucks 85 88 USA Rest.

3,879

7%

Shell

97 93 NETH. Energy 3,471

4%

Financial Services:

4,636

1%

ING

86 81 NETH. F. S.

3,768

-3%

Nivea

98 96 GER. P. C.

3,401

9%

Internet Services :

Auto. 4,603

9%

Motorola

87 77 USA C.E.

3,721 -10%

FeGERx

99 - USA Tr.

3,359

Νέα

Restaurants:

76 73 FR

Lux.

4,575

8%

Duracell

88 89 USA C.E.

3,682

2%

Visa

100 - USA F. S.

3,338

Νέα

Personal Care:

P. C.

77 61 USA

Ap.

4,357 -20%

Smirnoff

89 91 UK

Alc.

3,590

6%

Οι αξίες είναι σε εκατομμύρια δολάρια

Tobacco:

Tob.

Auto.

CAN. C.E.

Panasonic 78 78 JP

08 07 ΧΩΡΑ ΚΑΤΗΓ.

Computer hardware:

ΑΞΙΑ $

Blackberry 73 -

F.S. I.S. Rest.

Transportation:

Tr.

C.E.

4,281

4%

Lexus

90 92 JP

3,588

7%

Επεξηγηση συντετμημενων στοιχειων

5,407 11%

Cartier

79 83 SWITZ. Lux.

4,236

10%

Prada

91 94 ITAL. Lux.

3,585

9%

Computer Services:

Caterpillar 68 66 USA Div.

5,288

5%

Tiffany

80 79 USA

Lux.

4,208

5%

J&J

92 90 USA P. C.

3,582

4%

Avon

69 65 USA P. C.

5,264

3%

Pizza Hut 81 74 USA

Rest.

4,097

-4%

Ferrari

93 -

Italy Auto.

3,527

Νέα

Beverages:

Bev.

Adidas

70 69 GER. S. G.

5,072

6%

Allianz

F. S.

4,033

2%

Armani

94 -

Italy Lux.

3,526

Νέα

Consumer electronics.:

C.E.

Apparel:

Ap.

Rolex

71 71 SWITZ. Lux.

4,956

8%

Moet & Ch. 83 85 FR

Alc.

3,951

6%

Hennessy 95 87 FR

3,513

-3%

Automotive:

Auto

Alcohol:

Alc.

Hyundai

72 72 KOR Auto.

4,846

9%

BP

Energy 3,911

3%

Marriott

96 N. USA Hosp. 3,502

Νέα

Luxury:

82 80 GER. 84 84 UK

Alc.

Computer Software:

C.S. C. Soft.

Lux.

Home Furnishings:

H. F.

Sporting Goods:

S. G.

Diversified:

Div.

Hospitality:

Hosp. Πηγή: Interbrand

του χρόνου αποδοχής νέων προϊόντων τους από τους καταναλωτές, τη διευκόλυνση διεύρυνσης του μεριδίου αγοράς τους μέσω της διαφήμισης, καθώς και την αντίσταση στη διάβρωση της τιμής των προϊόντων τους σε περιόδους κάμψης της ζήτησης. Κάθε χρόνο το «BusinessWeek/ Interbrand» αξιολογεί και επιλέγει τις 100 καλύτερες σε όνομα επιχειρήσεις αποτιμώντας την αξία του brand name τους σε μία λίστα κατάταξης με βασικά κριτήρια: (α) η προέλευση τουλάχιστον 1/3 των εσόδων τους να είναι από ξένες χώρες, (β) να έχουν σημαντική αναγνώριση πέραν του πελατειακού πυρήνα τους και (γ) να δημοσιεύουν τα χρηματοοικονομικά και τα σχετικά με το μάρκετινγκ δεδομένα τους. Η επιλογή αφορά μόνο τα ατομικά brand names, αποκλείοντας όσες

“

Το κλειδί της επιτυχίας, τόσο σε καλούς όσο και σε άσχημους καιρούς, είναι η κατανόηση του πώς το καλό όνομά σας δημιουργεί αξία” J. Frampton

ΔιευθΥνων σΥμβουλος της Interbrand

επιχειρήσεις λειτουργούν διεθνώς κάτω από διαφορετικά brand names ή χαρτοφυλάκιο αυτών (π.χ. τηλεπικοινωνίες, Wal-Mart, Procter & Gamble κ.λπ). Επίσης, εξαιρεί τις αεροπορικές επειδή είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσει την επίδραση του brand στις πωλήσεις τους από άλλους παράγοντες (δρομολόγια, προγράμματα), καθώς και τις φαρμακευτικές επειδή οι καταναλωτές τυπικά διαλέγουν φάρμακα και όχι ονόματα. Η κατάταξη του 2008 είναι αντιπροσωπευτική της κατάστασης στην παγκόσμια οικονομία. Η τρέχουσα πιστωτική κρίση ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών και η αυξανόμενη έμφαση στη βιωσιμότητα αποτελούν παράγοντες-κλειδιά που ερμηνεύουν τις διαφοροποιήσεις και ανακατατάξεις της λίστας των 100

καλύτερων brands. Εντύπωση προκαλεί η γενική καθίζηση των χρηματοπιστωτικών εταιριών, με την εξαίρεση της American Express, της γερμανικής Allianz και της ελαφρώς διασωθείσας HSBC. Αλλες μάρκες που έπεσαν στη διεθνή κατάταξη είναι οι Yahoo (65), Ford (49), Gap (77), Motorola (87), ενώ νεοεισελθούσες στη λίστα είναι οι H&M (22), Thomson Reuters (44), Blackberry (73), Giorgio Armani (94), Marriott (96), FedEx (99) και Visa (100). Η ισχύς των αναδυόμενων οικονομιών επηρέασε επίσης σημαντικά τη διαμόρφωση της κατάταξης, αφού οι πελάτες των χωρών που συσσώρευσαν πλούτο θέλησαν και να τον επιδείξουν αγοράζοντας αγαθά πολυτελείας και αναδεικνύοντας μάρκες όπως οι Porsche (75), Prada (91) και Ferrari (93). Τέλος, δεν πρέπει να εκπλήσσει το ότι η βιωσιμότητα

αναδεικνύει την αξία ενός brand σε κάθε τομέα και κλάδο, από τις αυτοκινητοβιομηχανίες και τα καταναλωτικά αγαθά μέχρι τις χρηματοπιστωτικές εταιρίες. Παράδειγμα, οι Honda (20) και Mercedes (11), που κατασκευάζουν περισσότερο αποτελεσματικά σε κατανάλωση μοντέλα αυτοκινήτων, ή οι GE (4) και BP (84), που αύξησαν την αξία του ονόματός τους επενδύοντας σημαντικά ποσά σε διατηρήσιμες και περιβαλλοντικά φιλικές επιχειρηματικές πρακτικές. Πρωταθλήτριες του 2008 παρέμειναν κατά σειράν οι Coca-Cola (1), ΙΒΜ (2) και Microsoft (3), με τις δύο τελευταίες να εναλλάσσονται σε κατάταξη από πέρσι. Ομως, τη θεαματικότερη πρόοδο (43%) σημείωσε η Google περνώντας από την 20ή στη 10η θέση. avarvaresos@e-tipos.com

» Ωρα

» Φτωχό το

κουπόνι

για το αγγλικό ποδόσφαιρο

Παγίδες αλλά και ευκαιρίες στα

χτύπησε και την Β’ Κατηγορίας Σελ. 53

Σελ. 52

ΣΠΟΡ51 ΙΝΤΙΜΕ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

Ο αόρατος

τερη περίπτωση να… αγοράσεις το περιβραχιόνιο του αρχηγού της Εθνικής Βραζιλίας! Αν πάλι πληρωνόταν

παλες επιθετικές προσπάθειες. Στον Παναθηναϊκό θέλουν και κάτι άλλο. Τον θέλουν και ηγέτη. Ο Τεν Κάτε θα σότερες επιθετικές πρωτοβουλίες. Σε

εκατ. ευρώ που θα εισπράξει αυτήν τη πείρα ενός 32χρονου σούπερ σταρ είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη. Ευρώπη! την αλήθεια. Κι η αλήθεια είναι ότι στον Παναθηναϊκό δεν έχουν κανένα -

Ο ΑΡΧΗΓΟ ΧΕΙ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΗΓΕΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΟ

Φιλοσοφία ζωής

φούσκα.

χρόνος να δουλέψει γι’ αυτόν. Στο λίγο καιρό που βρίσκεται εδώ κατάλαβε

Η καρδιά του το ξέρει. Τώρα έχει

είναι πολύ λίγα. Με αυτά τα λεφτά δεν δουλειές. Εργάστηκε ως κηπουρός, λαντζέ-

βάση τους τίτλους που έχει πάρει, τότε τα 10 εκατ. ευρώ που θα κοστίσει στον

καλά κι επέστρεψε. Τώρα στον Παναθηναϊκό δεν θα

Το σπίτι τους ήταν απλό, αλλά δεν ήταν φαβέλα στο Ρίο. Πείνα υπήρχε, αλλά όχι ασιτία. Κι αν έπιαναν τα χέρια

Απαρεσίδο ντα Σίλβα, όπως είναι το

Του Αγγελου Μενδρινού

χρειάστηκε να κάνει και το 2004, όταν ψε να του στοιχίσει το ποδοσφαιρικό

«πάντα υπάρχουν και χειρότερα» είναι ντα Πράτα όπου γεννήθηκε ήταν φτω-

τη του, Φλάβιο Κονσεϊσάο, που πριν

τη ζωή στα χέρια του και να την οδηγεί εκεί που θέλει αυτός. Αυτό έκανε και στα 19 του χρόνια που αποφάσισε να

-

που τον διέκρινε το ορθολογιστικό στον οποίο συντρίβονταν όλες οι αντί-

και τη Βέρντερ για να πάρει τη ρεβάνς. κοντινοί του άνθρωποι.

που η αισιοδοξία είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του. Ξέρει να παίρνει

amendrinos@e-tipos.com

»ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

» Teenagers

των εκλογών το Χόλιγουντ

»

από «τζάκι»

Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

Ποιοι ηθοποιοί

βραβεύσεις που τους για τα νεαρά κορίτσια σελ. 30–31

ποιοι Μακ Κέιν σελ. 28

σελ. 32–33

KOΣΜΟΣ27

Σ ΑΣ ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΝΤΟΥΛ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

Ο ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ ΑΝΑΘΕΩΡΕΙ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ Σε άρθρο του στο ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αναζητήσουν άλλο

Της Αλίκης Κοτζιά

πολιτική Μπους, διαπιστώνει το τέ-

κά και πιο ισχυρά και αυτό δεν έχει να

-

και να εκλεγεί, θα πρέπει να βρει το νέο -

Οταν στις αρχές του ’90, ο διανοητής συντηρητικού νεοφιλελεύθερου.

-

Αλλαξαν οι εποχές

λείωσαν, γιατί άλλαξαν οι εποχές. Η

δεχθεί πως η άποψη για το τέλος της κο διά πάσα νόσο… Ποια είναι, λοιπόν, την αποκατάσταση του κύρους των ΗΠΑ; Λιγότερος ή καθόλου νεοφιλε-

Ο άνθρωπος που συνέβαλε αποθέση του Κλίντον για υπόθαλψη των

ο γκουρού της σκέψης και καλεί τους -

ζει- ξεφτίζει την ώρα που το κινεζικό ή -

οσυντηρητικής διακυβέρνησης. Με τη στροφή που έκανε από το 2003 -

τέλος της Ιστορίας. Μήπως ποντάρει -

akotzia@e-tipos.com

» Οργανόγραμμα

από το 1958 για την ΕΛ.ΑΣ.

» Τα μελτέμια

φέτος έχουν την τιμητική τους

» Η ανταλλαγή

Τραγικές ελλείψεις σε εξοπλισμό και προσωπικό σελ. 45

Περισσότερες από ποτέ οι μέρες με βόρειους ανέμους σελ. 47

Ενας εναλλακτικός τρόπος διακοπών με μικρό κόστος σελ. 48

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 10 Αυγούστου 2008

εξοχικών είναι της μόδας

ελλαδα 43

ΤΙ ΕΔΕΙΞΕ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΜΠΡΑΒΟΥΣ» ΤΩΝ ΜΠΑΡ Ομολογίες-σοκ από ανθρώπους του υποκόσμου που βρίσκονται στις φυλακές Κορυδαλλού Των Θανάση Αργυράκη, Γεράσιμου Κόντου Οι μπράβοι είναι συνώνυμο της νύχτας. Bγαλμένοι από τα γυμναστήρια πολεμικών τεχνών και «φουσκωτοί» εντάσσονται σε συμμορίες και για το χρήμα είναι έτοιμοι να εκβιάσουν, να πουλήσουν προστασία, να δολοφονήσουν, να κάνουν ληστείες και να «εξοντώσουν» τις αντίπαλες ομάδες του υποκόσμου. Eίναι οι ονομαζόμενοι «πολεμιστές». Eίκοσι έξι από τους πλέον γνωστούς μπράβους μίλησαν μέσα από τις φυλακές Kορυδαλλού για το βρόμικο κόσμο της νύχτας κατά τη διάρκεια έρευνας που πραγματοποίησε η κοινωνιολόγος του Παντείου κ. Δέσποινα Σβουρδάκου. Ιδού η αυτοπροσωπογραφία τους, μέσα από τα δικά τους λόγια.

▪ Για το πώς μπορεί να ξεκινήσει κάποιος από πορτιέρης και να γίνει αρχηγός συμμορίας.

«Aρχισα από“πόρτα” (σ.σ. πορτιέρης σε μπαρ)», λέει ένας από αυτούς, ο οποίος έφτασε να γίνει αρχηγός συμμορίας, «Ντον» στην αργκό του υποκόσμου.

«Aνέβηκα σιγά σιγά. Tο τονίζω, σιγά

Οι μπράβοι είναι

σιγά. Πρέπει να περάσεις από πολλά στάδια ιεραρχίας. Aπό τα χαμηλά επίπεδα της πυραμίδας να παιδευτείς, να ρισκάρεις, να κινδυνέψει η ζωή σου, να μάθεις ανθρώπους, συμμορίες, ρουφιάνους. Πώς αλλιώς θα ανέβεις; Aπό τη μία στιγμή στην άλλη; Θα σε σκοτώσουν. Θα σε φάνε». «Οι μπράβοι είναι “σκύλοι”», λέει άτομο-αρχηγός συμμορίας, που η εγκληματική του «καριέρα» ξεκίνησε από την πόρτα ενός νυχτερινού κέντρου. Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

«σκύλοι» που πληρώνονται για να χτυπούν τον κόσμο και να κάνουν «δουλειές»”

Η συνωμοσία των «Ντον» στον άγριο κόσμο της νύχτας

» ΠΑΟΚ - Αρης

» Μια πόλη

Ο Β. Χατζηπαναγής κριτικάρει τους ξένους παίκτες Σελ. 52

Ιντερ και Μίλαν διεκδικούν τους Μιλανέζους Σελ. 53

με τα μάτια του Βάσια

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2008

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΝΙΝΗ ΑΠΟ ΤΗ ΖΑΚΥΝΘΟ ΣΤΗΝ ΠΑΙΑΝΙΑ. ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΜΕ ΠΑΟ

με δύο καρδιές...

ΣΠΟΡ 51

Golden boy

μια ποδοσφαιρική ακαδημία ήταν κάτι φυσιολογικό. Δεδομένου ότι η γειτονική ΑΕΚ δεν διέθετε τότε Ακαδημίες, η σχολή «Γιάννης Παθιακάκης» στη Ριζούπολη, δίπλα στο γήπεδο του Απόλλωνα, έμοιαζε μονόδρομος. Κι εκεί άρχισαν όλα. Ο Γιώργος Παθιακάκης θυμάται σήμερα τα προβλήματα που τους δημιούργησε το ταλέντο του μικρού Σωτήρη: «Πηγαίναμε σε διάφορα τουρνουά και κανείς δεν πίστευε ότι ήταν τόσο μικρός ο Σωτήρης. Μάλιστα, σε κάποιο τουρνουά ο Μίλτος Παπαποστόλου μάς απέκλεισε επειδή θεωρούσε ότι είχαμε καταθέσει πλαστά χαρτιά για την ηλικία του Σωτήρη!». Κάπως έτσι, όταν πραγματικά… μεγάλωσε ο Σωτήρης, δημιουργήθηκε το πρόβλημα σε ποια ομάδα θα πάει. Η σχετική φιλολογία λέει ότι δοκιμάστηκε και απορρίφθηκε από τον Ολυμπιακό. Η αλήθεια είναι κάπως διαφορετική. Απλώς όλη η επικοινωνία με την ερυθρόλευκη ΠΑΕ περιορίστηκε σε ένα τηλεφώνημα. Η Παιανία το 2003 ήταν πάλι μονόδρομος. Του εξασφά-

Το ισπανικό ποδοσφαιρικό περιοδικό «Don Balon» συγκαταλέγει τον 18χρονο άσο στα 50 μεγαλύτερα ταλέντα της εποχής μας Του Αγγελου Μενδρινού Εξω από το γήπεδο μοιάζει με τον Τεν Τεν, τον ήρωα του Ερζέ. Το ίδιο ατίθασο τσουλούφι και το ίδιο πονηρό βλέμμα. Μέσα στο γήπεδο, πάλι, μοιάζει με Βραζιλιάνο παλαιάς κοπής. Κάνει τις ντρίμπλες του, στέλνει συστημένη την μπάλα ακόμη και στα 50 μέτρα και δείχνει να απολαμβάνει το παιχνίδι. Ο Σωτήρης Νίνης είναι από την περασμένη Τρίτη ένας εκατομμυριούχος –έστω και με προοπτική τετραετίας– σκληρά εργαζόμενος. Αν δεν ήταν ποδοσφαιριστής, θα είχαν επέμβει προ πολλού οι οργανώσεις για την παιδική εργασία: ▪ 16 χρόνων και 9 μηνών έπαιξε για πρώτη φορά στη Super League.

▪ 16 χρόνων, 9 μηνών και 24 ημερών έγινε ο δεύτερος νεότερος σκόρερ στην Α’ Εθνική.

▪ 17 χρόνων και 2 μηνών ψηφίστηκε από τους συναδέλφους του ο καλύ-

» Αποζημίωση ενός

εκατομμυρίου ευρώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια προβλέπει το νέο συμβόλαιο του διεθνούς ποδοσφαιριστή λιζε το σχολείο, την παραμονή μέσα στις εγκαταστάσεις εάν το επιθυμούσε και πολλά άλλα. Κάπως έτσι λοιπόν, ο Παναθηναϊκός απέκτησε ένα από τα 50 μεγαλύτερα ταλέντα της εποχής μας, σύμφωνα με το ισπανικό ποδοσφαιρικό περιοδικό «Don Balon».

» Ο μύθος λέει

ότι δοκιμάστηκε στις ακαδημίες του Ολυμπιακού και απορρίφθηκε. Η αλήθεια όμως είναι κάπως διαφορετική

Στην πρώτη ομάδα

τερος ποδοσφαιριστής του 2007! Τώρα, στα 18 του, με το νέο του συμβόλαιο να προβλέπει γκαραντί αποζημίωση ενός εκατομμυρίου ευρώ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, μπορεί να ονειρεύεται με τη σιγουριά της εξασφάλισης το ποδοσφαιρικό του μέλλον.

Η ζωή του άλλαξε πολλές φορές. Και η οικογένειά του υποχρεώθηκε σε διαδοχικά… νέα ξεκινήματα. Στη δεκαετία του ’90 ο πατέρας του Ηρακλής με την οικογένειά του, γυναίκα και τρία παιδιά (μικρότερος ο Σωτήρης), αναζήτησε ένα καλύτερο μέλλον στη Ζάκυνθο. Το 2000, όταν ο Σωτήρης ήταν εννιά χρόνων, νέα μετακόμιση. Αυτή τη φορά προορισμός η Νέα Φιλαδέλφεια. Ο μικρός Σωτήρης κυνηγούσε πάντα μια μπάλα και η εγγραφή του σε

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

Το ξεκίνημα

Από εκεί η εξέλιξή του ήταν ραγδαία. Τρία χρόνια μετά έπαιζε στην επαγγελματική ομάδα και στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Πρόλαβε να κάνει τρεις ανανεώσεις συμβολαίου, με καλύτερη την τελευταία, που τον αμείβει με 1 εκατ. ευρώ, ενώ απαιτεί από ελληνική ομάδα σε περίπτωση που τον πάρει να πληρώσει ρήτρα 15 εκατ. ευρώ. Για τις ξένες γίνεται… σκόντο. Η ρήτρα πέφτει στα 10 εκατ. Ουσιαστικά έχει τόσες ανανεώσεις όσα και γκολ στη Super League. Οπως γίνεται στα περισσότερα παραμύθια, έτσι και σ’ αυτό παραμονεύει ένας δράκος. Το 2007, μετά από μια σούπερ χρονιά, κάνει επέμβαση στους κοιλιακούς, ενώ πέρυσι είδε τους περισσότερους αγώνες από τον πάγκο. Οι κακές γλώσσες λένε ότι ήταν μια έμμεση πίεση να ανανεώσει το συμβόλαιό του. Πρόσφατα χάθηκε πάλι από την ενδεκάδα. Λέτε τώρα που υπέγραψε το νέο του συμβόλαιο να ρίξει άγκυρα σ’ αυτήν; amendrinos@e-tipos.com

34

ΚΟΣΜΟΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Kυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2008

Είναι το χρήμα το όπιο των λαών; Η χρήση του επηρεάζει τις ανθρώπινες συμπεριφορές, διαφοροποιεί το άτομο από την ομάδα, προσφέρει τη δυνατότητα συναλλαγής ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας και αυτοδυναμία σε όσους το κατέχουν

Του ΠΙΤΕΡ ΣΙΝΓΚΕΡ

Χωρiς χρήματα θα είμαστε ασύγκριτα πιο φτωχοί και όχι μόνο με τη στενή οικονομική έννοια του όρου”

Ο

ταν οι άνθρωποι λένε ότι «το χρήμα είναι η ρίζα όλων των κακών» συνήθως δεν εννοούν το χρήμα αυτό καθαυτό. Οπως ακριβώς ο άγιος Πέτρος, από τον οποίο προήλθε και η παραπάνω φράση, εννοούν την αγάπη για το χρήμα. Μπορούν τα χρήματα από μόνα τους είτε είμαστε άπληστοι είτε όχι να αποτελούν πρόβλημα; Ο Καρλ Μαρξ πίστευε ότι μπορούν. Στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα του 1844, ένα νεανικό έργο που παρέμεινε ανέκδοτο και άγνωστο μέχρι τα μέσα του εικοστού αιώνα, ο Μαρξ περιγράφει τα χρήματα ως «τον παγκόσμιο συντελεστή διαχωρισμού», επειδή μετατρέπει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά σε κάτι άλλο. Σύμφωνα με τον Μαρξ, ένας άνθρωπος μπορεί να είναι άσχημος, αλλά αν έχει χρήματα μπορεί να αγοράσει για τον εαυτό του «τις πιο όμορφες γυναίκες». Χωρίς τα χρήματα προφανώς χρειάζονται ορισμένες πιο θετικές ανθρώπινες ικανότητες. Ο Μαρξ υποστήριζε ότι το χρήμα μάς αποξενώνει από την αληθινή ανθρώπινη φύση και από τους άλλους ανθρώπους. Η φήμη του Μαρξ ναυάγησε όταν αποδείχθηκε ότι είναι λάθος να προβλέπουμε ότι η εργατική επανάσταση θα σήμαινε την αρχή μιας νέας εποχής όπου θα βελτιωνόταν η ζωή όλων των ανθρώπων. Μόνο αν γνωρίζαμε τις συνέπειες της αποξένωσης λόγω του χρήματος, μπορεί και να νιώθαμε ελεύθεροι να το αποβάλουμε ως στοιχείο μιας άστοχης ιδεολογίας.

Ερευνα

» βιοΓΡΑΦΙΚΟ Γεννήθηκε Κατοικεί

Αυστραλία ΗΠΑ

▪ Ειναι καθηγητης Βιοηθικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και επί τιμή στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης. Ορισμένα από τα βιβλία του είναι τα: Animal Liberation, Practical Ethics και πιο πρόσφατο The Ethics of What We Eat. ▪ Αν και το 1996 διεκδίκησε έδρα στη Γερουσία της Αυστραλίας για λογαριασμό των Πρασίνων, είναι ευρέως γνωστός για το βιβλίο του Animal Liberation, το οποίο θεωρείται το «Ευαγγέλιο» του κινήματος για τον τερματισμό της μεταχείρισης των ζώων ως περιουσιακό στοιχείο των ανθρώπων και της χρήσης τους από τον άνθρωπο.

Η έρευνα όμως της Καθλίν Βος, της Νικόλ Μιντ και της Μιράντα Γκουντ, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science» το 2006, υποστηρίζει ότι τουλάχιστον σε αυτό το σημείο ο Μαρξ είχε κάποιο δίκιο. Σε μια σειρά πειραμάτων, η Βος και οι συνάδελφοί της βρήκαν τρόπους να κάνουν τους ανθρώπους να σκεφτούν τα χρήματα χωρίς να τα αναφέρουν ρητώς. Εδωσαν σε ορισμένους αποστολές όπου έπρεπε να αποκρυπτογραφήσουν φράσεις σχετικές με τα χρήματα. Σε άλλους άφησαν σωρούς από χαρτονομίσματα του επιτραπέζιου παιχνιδιού «Μονόπολη» σε εμφανές σημείο. Μια άλλη ομάδα είδε ένα screensaver με διάφορες μονάδες μέτρησης χαρτονομισμάτων. Αλλοι, οι οποίοι είχαν επιλεγεί τυχαία, αποκρυπτογράφησαν φράσεις που δεν σχετίζονταν με τα χρήματα, δεν είδαν χαρτονομίσματα από τη «Μονόπολη» αλλά είδαν screensaver με διάφορες μονάδες μέτρησης χαρτονομισμάτων. Σε κάθε περίπτωση, όσοι σκέφθηκαν τα χρήματα -ας τους ονομάσουμε «η ομάδα των χρημάτων»- συμπεριφέρθηκαν διαφορετικά από όσους δεν τα σκέφτηκαν. Οταν τους δόθηκε μια δύσκολη αποστολή όπου μπορούσαν να ζητήσουν βοήθεια, η «ομάδα των χρημάτων» έκανε περισσότερη ώρα να χρησιμοποιήσει τη βοήθεια. Οταν τελικά οι άνθρωποι της «ομάδας των χρημάτων» ζήτησαν τη βοήθεια, πέρασαν λιγότερη ώρα χρησιμοποιώντας την. Οταν τους ζη-

υποθέτουν πως όπως οι κοινωνίες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν το χρήμα, έτσι και η ανάγκη να βασιστεί κάποιος στην οικογένεια και τους φίλους του εξασθένησε γιατί οι άνθρωποι ήταν τώρα σε θέση ώστε να γίνουν πιο αυτοδύναμοι. Συμπέραναν πως «με αυτό τον τρόπο το χρήμα καλλιέργησε τον ατομισμό αλλά εξασθένισε τα κίνητρα για συλλογικότητα, ένα αποτέλεσμα που είναι και σήμερα ορατό στη συμπεριφορά του κόσμου». Αυτό δεν αποτελεί μία επαρκή εξήγηση του γιατί όταν μας θυμίζουν τα χρήματα αλλάζει η συμπεριφορά μας, δεδομένου ότι διαρκώς, κάθε μέρα, χρησιμοποιούμε τα χρήματα. Φαίνεται πως υπάρχει κάτι εκεί που ακόμη δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως.

Οφέλη

Δεν τάσσομαι υπέρ μίας επιστροφής στις εποχές της ανταλλαγής προϊόντων ή της αυτάρκειας. Το χρήμα μάς δίνει τη δυνατότητα να εμπορευθούμε και έτσι να επωφεληθούμε ο ένας από τα προσόντα και τα προτερήματα του άλλου. Χωρίς χρήματα θα είμαστε ασύγκριτα πιο φτωχοί, και όχι μόνο με τη στενή οικονομική έννοια του όρου.

» Tο χρήμα

καλλιέργησε τον ατομισμό αλλά εξασθένισε τα κίνητρα για συλλογικότητα, ένα αποτέλεσμα που είναι και σήμερα ορατό

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

Aνάλυση

» Ο Μαρξ υποστήριζε ότι το χρήμα μάς αποξενώνει από την αληθινή ανθρώπινη φύση και από τους άλλους ανθρώπους

τήθηκε να μετακινήσουν την καρέκλα τους για να μιλήσουν με κάποιον άλλο, άφησαν μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στις δύο καρέκλες. Οταν τους ζητήθηκε να διαλέξουν μια δραστηριότητα για τον ελεύθερο χρόνο, επέλεξαν πιο μοναχικές δραστηριότητες, που δεν περιελάμβαναν άλλα άτομα. Τέλος, όταν τους ζητήθηκε να δώσουν ένα συμβολικό ποσό για τη συμμετοχή τους στο πείραμα, έδωσαν λιγότερα από όσους δεν υπέκυψαν να σκεφτούν τα χρήματα. Οι δευτερευούσης σημασίας υπομνήσεις για τα χρήματα παραδόξως κάνουν τη μεγάλη διαφορά. Παραδείγματος χάριν, εκεί που η ομάδα αυτοελέγχου θα προσφερόταν να ξοδέψει κατά μέσο όρο 42 λεπτά για να βοηθήσει κάποιον που έχει αναλάβει μία δουλειά, εκείνοι που σκέπτονται πριν απ’ όλα τα χρήματα προσέφεραν μόλις 25 λεπτά. Ομοίως, όταν κάποιος που υποκρίνεται πως είναι ένας άλλος μετέχων στο πείραμα ζήτησε βοήθεια, η ομάδα των χρημάτων αφιέρωσε μόλις το μισό από αυτό το χρόνο για να βοηθήσει. Οταν ζητήθηκε από την ίδια ομάδα να κάνει μία δωρεά από τα κέρδη της, τότε έδωσε μόλις κάτι παραπάνω από τα μισά σε σχέση με εκείνα που έδωσε η ομάδα ελέγχου. Γιατί το χρήμα μάς κάνει λιγότερο πρόθυμους να δώσουμε ή να ζητήσουμε βοήθεια, ή ακόμη και να καθίσουμε κοντά στους άλλους; Η Βος και οι συνάδελφοί της

Τώρα όμως που γνωρίζουμε τη δύναμη απομόνωσης που ακόμη και η ιδέα του χρήματος περιέχει, δεν μπορούμε πια να θεωρήσουμε το ρόλο του ως εντελώς ουδέτερο. Αν, παραδείγματος χάριν, ένας σύλλογος γονέων θέλει να δημιουργήσει μια παιδική χαρά, θα πρέπει να ρωτήσει τα μέλη του αν θα κάνουν τη δουλειά εθελοντικά ή θα πρέπει να κάνει μια καμπάνια για τη συγκέντρωση χρημάτων ούτως ώστε να αναθέσει τη δουλειά σε έναν εργολάβο; Η πρόταση του οικονομολόγου από το Χάρβαρντ, Ρόλαντ Φράιερ, να πληρώνει όσους φτωχούς μαθητές αριστεύουν στο σχολείο, είναι ένα ακόμη πεδίο στο οποίο η χρήση του χρήματος πρέπει να εξεταστεί. Αν το χρήμα ήταν ουδέτερο, αυτό το ζήτημα θα ήταν μία περίπτωση όπου συζητείται το κατά πόσο τα οφέλη της χρήσης του χρήματος είναι ανώτερα από το οικονομικό κόστος. Συχνά, αυτό είναι που συμβαίνει, π.χ., αν οι γονείς δεν έχουν τα προσόντα ώστε να φτιάξουν από μόνοι τους μια παιδική χαρά. Θα ήταν όμως λάθος να υποθέσουμε πως το να επιτρέψουμε στο χρήμα να κυριαρχήσει σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας δεν έχει ένα τέτοιο κόστος που θα δυσκολευτούμε να το εκφράσουμε με οικονομικούς όρους.

Distributed by Project Syndicate

» Χωρίζουν

» Η γενιά των...

εγκλωβισμένων στη Lehman

οι Ελληνες εφοπλιστές

Αλλαγές εντός και εκτός Ο.Α. στο χάρτη των αερομεταφορών. σελ. 11

Ποιοι είναι εκτεθειμένοι, πόσο και τι μπορούν να κάνουν τώρα. σελ. 9

Ιστορικά χαμηλά για τους εισηγμένους, ενώ έρχονται deals. σελ.11

τα φτερά της Aegean;

1,4920

106,07

1,8386

» Σε αβαθή

105,43

890,66

28.09.2008

e-tipos.com/economy

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Με αμερικανική «βίζα» ο έλεγχος των εφοριακών Πώς θα εφαρμοστεί το πλάνο του IRS στις ελληνικές ΔΟΥ. Γιατί χάθηκε η μάχη των εσόδων. σελ. 6

Ξαφνική στροφή αλά γαλλικά στην οικονομία Το κακό σενάριο του Προϋπολογισμού βγάζει έλλειμμα πάνω από 3% το 2009 και... σελ. 2, 3

Η ύφεση κονταίνει και τη μόδα Περικοπές ακόμη και στα υφάσματα από τους οίκους υψηλής ραπτικής σελ. 22

Τραπεζίτες σε κατάσταση νευρικής κρίσης ΚΑΘΩς Ο ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ ΠΙΕΖΕΙ ΓΙΑ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΑ, ΕΠΑΝΕΡΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΕΞΑΓΟΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ Στρογγυλή τράπεζα του ET.f με Εθνική, Alpha Bank, Eurobank και IMI San Paolo: οι τραπεζίτες βλέπουν υψηλότερα επιτόκια χορηγήσεων, ανάπτυξη στο 3% για την Ελλάδα και κρίση χωρίς ορίζοντα τέλους... σελ. 4, 9, 12

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τετάρτη 2 Ιανουαρίου 2008

5.100

ΠΕ

ΠΑ

ΔΕ

ΠΕ

ΠΑ

4.900

ΔΕ

ΛΟΝΔΙΝΟ (FTSE 100) 6.456,90

F

5.178,83 R 172 S 64

0,52% -0,31% ΑΓΟΡΕΣ

5.300

F

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ

22

DOW JONES ΗΠΑ 13.365,87 NASDAQ ΗΠΑ 2.674,46 ΧETRA DAX ΓΕΡΜΑΝΙΑ 8.067,32 CAC 40 ΓΑΛΛΙΑ 5.614,08 NIKKEI 225 ΙΑΠΩΝΙΑ 15.307,78 MIB 30 ΙΤΑΛΙΑ 38.885 ΚΥΠΡΟΣ Γ.Δ.

4.820,72

ΟικΟνΟμια 30 Ιανουαρίου

Κέρδη στις συντάξεις του ΟΓΑ

«Τρέχουν» οι αυξημένοι κατά 8,2% βασικοί μισθοί για στρατιωτικούς, αστυνομικούς, λιμενικούς και πυροσβέστες, σύμφωνα με τις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης.

Μπαίνει η αύξηση στην κατώτατη σύνταξη του ΟΓΑ, που διαμορφώνεται πλέον στα 330 ευρώ. Η αύξηση είναι της τάξης των 52 ευρώ και υπολογίζεται αναδρομικώς από 1ης Ιανουαρίου.

15 11 Φεβρουαρίου

Η ώρα της εκκαθάρισης

Αρχίζει η περίοδος ηλεκτρονικής υποβολής εκκαθαριστικών δηλώσεων ΦΠΑ, η οποία λήγει την 1η Απριλίου για βιβλία Α’ και Β’ κατηγορίας και στις 26 Μαΐου για Γ’ κατηγορίες.

Προϊστάμενος Οικονομίας: ΠΑΝΟΣ ΑΜΥΡΑΣ

υ 1 Ιουλίο

Υψηλότεροι μισθοί στους ένστολους

4 Φεβρουαρίου

ια ΦΠΑ αύξησης νία ο τεστ γ Δεύτερ πιθανή ημερομη εν υπάρξει

1 Ιανουαρίου

ρη Εάν δ α Η δεύτε ν ΦΠΑ. λαγές θ ελεστώ τ ν τα οι αλ υ α σ τ ν ό ν α τω ιθ π η, τότε . απόφασ το 2009 ούν για θ ε μετατ

Ακριβότερα καύσιμα

Αυξημένες από χθες οι τιμές των καυσίμων έως 2,3 λεπτά το λίτρο λόγω των υψηλότερων Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης. Τέλος στο χαρτόσημο για τα ενοίκια των κατοικιών.

30 Απριλίου Πάνω οι μισθοί

ρίου ς α υ Οι λου τρέλαιο. τιμή Ιανο ια ό ν ε

γ η π ο στ στο αιο ρέλ ς φόρος ο καύσιμ με φόρο ε τ ε π τ ο ή Ενα ύ ο ενιαί οράζουν ς, δηλαδ ο λίτρο. Μ χ τ γ η ς Σε ισ ες θα α νση ίνησ επτά τ ου κ ε 29,3 λ ο θέρμα ό ί α λ αγρ ι ε σ πετρ από 2,1 πετρέλα του ο νο τ έ ο μ ρ αυξη ένο φό ωτές. μ λ μειω κατανα ς υ ο στ

22 Απριλίου

Ενισχύσεις μέσω ΕΚΑΣ

Καταβάλλονται οι αυξήσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, των στρατιωτικών, των δικαστικών και των λοιπών κρατικών λειτουργών. Προβλέπονται αυξήσεις 3% στους βασικούς μισθούς. Οι ένστολοι έχουν ήδη λάβει 8%.

Χορηγούνται οι αυξήσεις στο ΕΚΑΣ για τους χαμηλοσυνταξιούχους. Οι αυξήσεις ανέρχονται έως 35 ευρώ μηνιαίως και υπολογίζονται αναδρομικώς από 1ης Ιανουαρίου.

25 Φε βρου αρίου Καταγ ρα φ

29 Φεβρουαρίου Αποκάλυψη για το ασφαλιστικό

Υπολογίζεται ότι θα έχει κατατεθεί το ασφαλιστικό ν/σ με τις ρυθμίσεις για όρια ηλικίας, ενοποιήσεις Ταμείων και αλλαγές σε βαρέα.

0,36% -0,23% -1,65% 0,49% -0,17%

ή ακίν Λήγει η προ θεσμία ητης περ Ε9 για ιο υποβο όσους λής το υσίας φ βολές υ εντύ στην α ορολογούμ που ενους κίνητη και για είχα πε ό σε πα σους θέλου ριουσία του ν μεταλαιότε ν να δ ιορθώ ς το 2007 ρα έντ σουν υπα Ε λάθη 9.

1 Απριλίου

Ο γρίφος του ΦΠΑ

Η κρίσιμη ημερομηνία για το εάν η κυβέρνηση θα επιβάλει αυξήσεις στους συντελεστές ΦΠΑ ή θα τους αφήσει αμετάβλητους.

17 Μαρτίου

Τρέχουν οι προθεσμίες για ΦΠΑ

Αρχίζουν να εκπνέουν οι προθεσμίες για την υποβολή των εκκαθαριστικών δηλώσεων ΦΠΑ από επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες με βιβλία Α’ και Β’ κατηγορίας.

23 Μαρτίου

Οι αυξήσεις στις συντάξεις

Ξεκινά η καταβολή των αυξήσεων που προβλέπει η εισοδηματική πολιτική για τις συντάξεις του Δημοσίου. Πάνω έως 6,5% οι συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων και κατά 11% των αποστράτων. Οι αυξήσεις μετρούν αναδρομικώς από 1.1.2008.

1η Μα ρτίου Σ τα ύψ

Πιθαν η οι αντικ ήα ει κατά 3 ύξηση των μενικές 5%. Ξε αντικε κινούν ιμενικ υποβο ώ ο λή φο ρολογ ι προθεσμίε ν αξιών ελεύθ ικών δ ς για τ ερους ηλώσ ην επαγγ επιχειρ εων α ελματ ήσεις πό ίες κα με βιβ ι εμπο λία Α’ ρικ και Β’ Κατηγ ές ορίας .

οικονομία  23

0,40% 0,16% -0,23% 0,17% 1,50%

INTRALOT -1,17% MARFIN POPULAR BΑΝΚ -0,66% MOTOR OIL 1,15% TITAN ΒΙΟΧΑΛΚΟ 0,81% ΔΕΗ 3,15% ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 0,17%

ΕΛΛ. ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΕΛΛ. ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ ΟΠΑΠ ΟΤΕ ΤΑΧ. ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΑ KΥΠΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

0,18% -2,39% 1,56% 0,80% 0,98% 0,81% -

Ανά μετοχή

F

FTSE/ASE 20 ALPHA BANK ATEbank COCA-COLA COSMOTE EFG EUROBANK EMPORIKI BANK

ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ

ΜΕΤΟΧΕΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τετάρτη 2 Ιανουαρίου 2008 1 EΥΡΩ/ΔΟΛΑΡΙΟ ΗΠΑ

ΝΟΜΙΣΜΑ Δολάριο ΗΠΑ Φράγκο Ελβετίας Γιεν Ιαπωνίας Λίρα Αγγλίας Χρυσή Λίρα Χρυσός

1,447

ΑΓΟΡΑ 1,49124 1,68531 168,622 0,74877 145,15 838,1

ΠΩΛΗΣΗ 1,44716 1,63549 163,6381 0,72663 136,17

Παρακολουθήστε ζωντανά τη συνεδρίαση του Χρηματιστηρίου στο www.e-tipos.com/economy/ase

19 Δεκεμβρίου

Οι ημερομηνίες-σταθμοί για μισθούς, συντάξεις, φόρους και επιδόματα. Οδηγός επιβίωσης στο νέο φορολογικό τοπίο

Η πορεία του ελλείμματος

Το υπουργείο Οικονομίας καταθέτει προς έγκριση στις Βρυξέλλες το αναθεωρημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας. Τελικός στόχος η εκμηδένιση του ελλείμματος έως το τέλος του 2010.

Το καλεντάρι της τσέπης μας

Χ

Ο Προϋπολογισμός στη Βουλή

Κατατίθεται ο Προϋπολογισμός στη Βουλή από τον υπουργό Οικονομίας. Ο Προϋπολογισμός θα συζητηθεί στα μέσα Δεκεμβρίου.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΛΑΙΤΣΑΚΗ

ρονιά με αλλαγές, εκπλήξεις και ερωτηματικά για την οικονομία και την τσέπη μας αναμένεται να είναι το 2008. Ο «ΕΤ» κωδικοποίησε τις ημερομηνίες σταθΗ Εφορία καλεί μούς για εργαζόμενους, συνταξιούχους, επιχειρήσεις μισθωτούς και ελεύθερους επαγγελματίες. Κατά τη διάρκεια Αρχίζουν να εκπνέουν της χρονιάς η κυβέρνηση θα υλοποιήσει τις δεσμεύοι πρώτες προθεσμίες σεις που είχε αναλάβει κατά τις προεκλογικές περιόδους του 2004 για την υποβολή των και του 2007 για αυξήσεις στις συντάξεις του ΟΓΑ, του ΕΚΑΣ και δηλώσεων από μισθωτις αποδοχές των στρατιωτικών. Παράλληλα φέτος ξεκινούν οι τούς, συνταξιούχους δύο θεσμικές αλλαγές στη φορολογία των καυσίμων και των και ναυτικούς. ακινήτων με την καθιέρωση καθεστώτος ενιαίας φορολόγησης. Το πετρέλαιο για αγροτική χρήση παύει να χορηγείται με μειωμένους φόρους από τις 15 τρέχοντος και οι αγρότες θα πρέπει να περιμένουν στα μέσα του έτους για να εισπράξουν τις επιστροφές από τη διαφορά του φόρου. Η εισοδηματική πολιτική Εκκαθαριστικές θα αρχίσει να υλοποιείται από την άνοιξη ενώ για εταιρίες στο δεύτερο εξάμηνο θα ξεκινήσει η αποστολή των ειδοποιητηρίων για την πληΕκπνέουν οι προθεσμίες για ρωμή του ενιαίου τέλους ακινήτων. τις εκκαθαριστικές δηλώσεις των επιχειρήσεων με βιβλία Γ’ κατηγορίας. gpalaitsakis@e-tipos.com

4 Μαΐου

18 Νοεμβρίου

6 Σεπτεμβρίου Η νέα οικονομική πολιτική

Εγκαίνια της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης. Ο πρωθυπουργός ανακοινώνει τους άξονες της οικονομικής πολιτικής για το 2009.

12 Μαΐου

15 Μαΐου

Ενιαίο τέλος για νομικά πρόσωπα

Λήγει η προθεσμία για την υποβολή δηλώσεων και την καταβολή της πρώτης δόσης του Ενιαίου Τέλους Ακινήτων από τις εταιρίες και τα υπόλοιπα Νομικά Πρόσωπα (ΟΤΑ, Εκκλησίες,Ταμεία κλπ).

7 Ιουλίου

Το ΕΤΑΚ στους ιδιοκτήτες

Αρχίζει η αποστολή των πρώτων ειδοποιητηρίων για την πληρωμή του Ενιαίου Τέλους Ακινήτων (ΕΤΑΚ) σε φυσικά πρόσωπα. Οι υπόχρεοι υπολογίζεται ότι θα φθάσουν τα 3.000.000.

23 Ιουνίου

«Μπόνους» έως 28 ευρώ

Καταβάλλεται η δεύτερη δόση του επιδόματος των 140,8 ευρώ στους συνταξιούχους του Δημοσίου. Οι μηνιαίες συντάξεις θα αυξηθούν έως 28 ευρώ.

βρίου 10 Οκτω

ι-

λογ χέδιο χέδιο του Προϋπο ατος σ ο ρ π ο σ Τ μμ ι το προ Προγρά ετα άσει του ραιτέρω Κατατίθ 2009. Β ο τ ια γ έπει πε σμού α προβλ θ ς α τ ματος. η τ υ ελλείμ ίο Σταθερό σ ο μ του δη μείωση

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Σάββατο 29 Μαρτίου 2008

34  et2ΖΩΗ Η ισΤορία ΤΗσ πλασΤικήσ χΕιρουργικήσ

4ος αι. π.Χ.

350 μ.Χ.

16ος αι.

Αιγυπτιακός πάπυρος με ιερογλυφικά της εποχής περιγράφει πώς γινόταν η ρινοπλαστική, με τη μέθοδο να μη διαφέρει πολύ από τη σημερινή.

ςτις ινδικές γραπτές πηγές περιγράφεται η δράση του Susruta, μέγα χειρουργού της Ινδίας, που δοκίμασε 15 διαφορετικές μεθόδους ωτοπλαστικής, από τις οποίες οι δέκα ήταν επιτυχημένες.

Ο Ιταλός Gaspare Tagliacozzi κατορθώνει να ολοκληρώσει επέμβαση ανάπλασης κατεστραμμένου ιστού σε ανθρώπινη μύτη, ενώνοντας το δέρμα του εσωτερικού μπράτσου με τη σάρκα της μύτης.

Τι χρειάζεσαι σήμερα για να γίνεις fashion icon; Tίποτε περισσότερο από έναν καλό πλαστικό χειρουργό! Ποια από τα χαρακτηριστικά των διάσημων θέλουν να αποκτήσουν οι περισσότεροι

Και η πλαστική έπλασε το τέλειο ζευγάρι Του ΓιΩρΓου Τασουλα εικονοΓραφηση: ΓιΩρΓοσ πανΤουλασ

η

τέλεια γυναίκα έχει τα χείλη και τα μάτια της Angelina Jolie, το στήθος της Pamela Anderson και τα οπίσθια της Jennifer Lopez. Τον άψογο συνδυασμό συμπληρώνει η μύτη της Nicole Kidman, ενώ για τα πόδια η επιλογή γίνεται πραγματικά δύσκολη ανάμεσα στις Tina Turner, Sharon Stone και Cameron Diaz. Ποιος το λέει αυτό; Γυναίκες που αφέθηκαν στα χέρια πλαστικών χειρουργών ανά τον κόσμο και δεν αρκέστηκαν σε μια απλή ευχή «αχ, να είχα τα μάτια της τάδε…», αλλά πλήρωσαν για να την κάνουν πραγματικότητα. Περίπου χίλιοι διακόσιοι σύγχρονοι μάγοι της ομορφιάς και της νεότητας από 68 χώρες συναντήθηκαν στη Μελβούρνη της Αυστραλίας πριν από μερικές μέρες για το 19ο διετές συνέδριο της Παγκόσμιας Εταιρίας Αισθητικής – Πλαστικής Χειρουργικής (ISAPS). Εκεί μεταξύ άλλων παρουσίασαν μια έρευνα που κατέγραφε τις «απαιτήσεις» των ασθενών 20.000 πλαστικών χειρουργών από όλο τον κόσμο. Μη σας πάει βέβαια στο μυαλό ότι το χειρουργικό τραπέζι τίμησαν μόνο γυναίκες με την ελπίδα να αποκτήσουν ένα ή και περισσότερα από τα θέλγητρα των διάσημων και ωραίων. και οι άντρες έχουν είδωλα και εκφράζουν τη ματαιοδοξία τους, με τους Brad Pitt και George Clooney να κρατούν τα σκήπτρα των πιο περιζήτητων προτύπων ανδρικής ομορφιάς.

Εκτός από την προφανή τέρψη της ακόρεστης δίψας για «κοινωνικό σχολιασμό», η έρευνα με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των στοιχείων θα δώσει σημαντικά στοιχεία στους ειδικούς για τις τάσεις που διαμορφώνονται στην πλαστική χειρουργική. Αυτό που σίγουρα πιστοποιήθηκε για ακόμα μια φορά στο συνέδριο είναι η υψηλή τεχνική και κατάρτιση των Ελλήνων πλαστικών. Οι δεξιότητες και τα περιστατικά που παρουσίασαν στο συνέδριο βαθμολογήθηκαν με την ανώτατη δυνατή διάκριση από την ISAPS. gtasoulas@e-tipos.com

Θα κάνατε πλαστική για να μοιάσετε σε κάποιον διάσημο; www.e-tipos.com/life

Γυναίκα

▪ Μύτη: νικόλ κίντμαν, Γκρέις κέλι ▪ Χείλη: Αντζελίνα Τζολί, Μπρίτνεϊ ςπίαρς ▪ Μέτωπο: νικόλ κίντμαν, Μαντόνα, Μισέλ φάιφερ ▪ Γραμμή μαλλιών: Ζιζέλ ▪ Μάτια: Ατζελίνα Τζολί, κάθριν Ζέτα Τζόουνς, Μισέλ φάιφερ, ςοφία Λόρεν, Ελίζαμπεθ Τέιλορ ▪ κοιλιακοί: Ζιζέλ, ςακίρα, ντέμι Μουρ ▪ πόδια: κάμερον ντίαζ, Τίνα Τάρνερ, ςάρον ςτόουν ▪ στήθος: Πάμελα Αντερσον, Ζιζέλ ▪ οπίσθια: Τζένιφερ Λοπεζ, Χάλι Μπέρι, ςάντρα Μπούλοκ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Σάββατο 29 Μαρτίου 2008

ΖΩΗΕΤ2  35

1442

1793

1814

1930

Ο επίσκοπος της Lucere της Ιταλίας αναφέρει την περίπτωση του ςικελού Branca, που αποκαθιστούσε δυσμορφίες στη μύτη, παίρνοντας δέρμα από τα μάγουλα.

Ινδός πρακτικός και δύο Βρετανοί γιατροί επιχειρούν να διορθώσουν τη δυσμορφία ενός Αγγλου και τεσσάρων Ινδών που έχασαν τη μύτη τους στον πόλεμο του Mysore με ημι-επιτυχημένο αποτέλεσμα.

ςτις 23 Οκτωβρίου ο δρ J.C. Carpue πραγματοποιεί στο Τσέλσι της Αγγλίας την πρώτη σύγχρονη επέμβαση πλαστικής χειρουργικής (ρινοπλαστική).

Αμερικανοί χειρουργοί επιχειρούν και μερικώς επιτυγχάνουν την πρώτη λιποαναρρόφηση στην ιστορία της πλαστικής.

“ Η ομορφιά βρίσκεται στα μάτια, στη λάμψη του βλέμματος, στη δύναμη της ψυχής. καλώς ή κακώς όλα αυτά δεν μπορεί να σ’ τα δώσει καμιά πλαστική επέμβαση. Η πραγματική ομορφιά είναι χάρισμα, όχι επίτευγμα. ΜΑνοΥςος ΜΑνοΥςΑκης ςκΗνΟΘΕΤΗς

Η ομορφιά είναι εικόνα και ψυχή. Η φύση βρίσκει πάντα τον τρόπο της να δημιουργεί ομορφιά. Το επιτηδευμένο δεν με εκφράζει. Προτιμώ την έλλειψη συμμετρίας από μια στημένη, κατόπιν προσπάθειας, «αρμονία». Αγγελος

ανδρες

▪ Μέτωπο: Τομ κρουζ, Μπραντ Πιτ ▪ Ζυγωματικά: Μπραντ Πιτ, Τζορτζ κλούνεϊ ▪ Μάτια: Τζορτζ κλούνεϊ, Μπραντ Πιτ, Μπεν Αφλεκ ▪ Μύτη: Μπραντ Πιτ, Τζ. κλούνεϊ ▪ Χείλη: Μπραντ Πιτ, Αντόνιο Μπαντέρας, Τζορτζ κλούνεϊ ▪ πιγούνι: Τζορτζ κλούνεϊ, Μπραντ Πιτ, κερκ ντάγκλας, ρίκι Μάρτιν ▪ στέρνο: Αρν. ςβαρτζενέγκερ ▪ κοιλιακοί: Μπραντ Πιτ, Ζαν κλοντ Βαντάμ, ντέιβιντ Μπέκαμ ▪ οπίσθια: Μπραντ Πιτ, Μελ Γκίμπσον, ρίκι Μάρτιν ▪ πόδια: ντέιβιντ Μπέκαμ

ΖΩΓρΑφΟς

Η ομορφιά είναι θέμα εντελώς υποκειμενικό. Παρ’ όλα αυτά, επηρεάζεται από την τάση της μόδας και τα κοινωνικά δρώμενα. Αν δείτε φωτογραφίες διάσημων που ήταν παράδειγμα προς μίμηση πριν από μια δεκαετία, τώρα σχεδόν προκαλούν γέλιο. ΑχιλλεΑς χΑριτος MAKe uP ArTIST

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΘΕΟΔΩρΟς ΒΟυκΙΔΗς

τι ζητουν οι ελληνεσ Η πλαστική και η αισθητική χειρουργική έχουν κάνει αλματώδη πρόοδο τα τελευταία χρόνια. Το ποσοστό των πλαστικών επεμβάσεων στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα παγκοσμίως 14.00015.000 το χρόνο, αν αναλογιστεί κανείς ότι στη Βρετανία που έχει 10 φορές μεγαλύτερο πληθυσμό πραγματοποιούνται περίπου 35.000 ετησίως. Οι Ελληνες έχουν πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα της φιλαρέσκειας, δίνουν μεγάλη σημασία στην εξωτερική τους εμφάνιση, ενώ ταυτόχρονα δεν διστάζουν να μπουν στο χειρουργικό τραπέζι προκειμένου να βελτιώσουν κάτι που δεν τους αρέσει. Ως λαός -αν εξαιρέσουμε την αραβικού τύπου μύτη που διαθέτουμε και τα ψωμάκια που έχουν οι περισσότερες γυναίκες της Μεσογείου- δεν έχουμε ιδιαίτερα δύσμορφα χαρακτηριστικά. Εφτά στις δέκα επεμβάσεις έχουν στόχο τη λιποαναρρόφηση, σε υψηλή θέση είναι και η ρινοπλαστική, ενώ τα ποσοστά βλεφαροπλαστικής και μεγέθυνσης στήθους ακολουθούν την παγκόσμια στατιστική. Οι νέες Ελληνίδες λόγω διατροφής έχουν μικρό στήθος ενώ στους άντρες συναντούμε πλέον εφτά φορές μεγαλύτερα ποσοστά γυναικομαστίας σε σχέση με την προηγούμενη εικοσαετία. Οι περισσότερες γυναίκες δηλώνουν ότι προχωρούν σε μια διόρθωση «για τον εαυτό τους» και θέλουν να ταιριάζει με τη σωματομορφία τους. Δεν επιθυμούν να είναι κακέκτυπο κάποιου άλλου. Βέβαια, υπάρχουν και περιστατικά που θέλουν να αποκτήσουν ένα χαρακτηριστικό κάποιας διασημότητας, αλλά είναι απειροελάχιστα. Αντιθέτως, στο εξωτερικό οι άνθρωποι άγονται και φέρονται από τα πρότυπα ομορφιάς των celebrities. Ο Θεόδωρος Βουκίδης είναι πλαστικός χειρουργός και πρόεδρος των εθνικών γραμματέων της ISAPS.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τρίτη 26 Φεβρουαρίου 2008

30

ΖΩΗ

Οι ειδικοί εξηγούν πότε βλάπτουν και πότε ωφελούν το συχνό τσιμπολόγημα, το άγχος, η εξάρτηση από τον καφέ και τον ύπνο, καθώς και η μανία της οδοντόβουρτσας

Πέντε κακές συνήθειες που κάνουν καλό

Ο

Της ΑλεξiΑς ςβωλου εΙΚοΝοΓΡΑΦΗςΗ: ΓΙωΡΓος ΠΑΝΤουλΑς

ύτε μία ούτε δύο αλλά πέντε καθημερινές συνήθειες του σύγχρονου τρόπου ζωής - όπως το διαρκές τσιμπολόγημα, η κατανάλωση καφέ ή το διαρκές άγχος- αποδεικνύονται νομίσματα με δύο διαφορετικές όψεις. Αν και φημολογείται ότι είναι «κακές», τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται, καθώς νέα δεδομένα αμφισβητούν τις βλαβερές τους επιδράσεις στον οργανισμό ή τις επιβεβαιώνουν αλλά μόνο υπό προϋποθέσεις. Τρεις ειδικοί, η χειρουργόςοδοντίατρος περιοδοντολόγος Ειρήνη Γεωργίου, ο αναπληρωτής καθηγητής Διατροφής του Ανθρώπου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αντώνης Ζαμπέλας και ο παθολόγος Αναστάσιος Σπαντιδέας, εξηγούν πότε οι συνήθειες αυτές ωφελούν και πότε βλάπτουν τον οργανισμό, προσφέροντάς μας έτσι ένα εξαιρετικό άλλοθι ώστε να μη βιαστούμε να τις… κόψουμε. asvolou@e-tipos.com

Τσιμπολογούμε διαρκώς σνακ

Δεν μπορούμε χωρίς καφέ Πότε ωφελεί και πότε βλάπτει εξηγεί ο Αντώνης Ζαμπέλας Ο καφές σε λελογισμένη κατανάλωση προκαλεί υπερδιέγερση, καταπολεμώντας την κούραση και την υπνηλία, ενώ παράλληλα τονώνει τη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος και εμποδίζει την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη. Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις, οι υγιείς ενήλικοι δεν πρέπει να ξεπερνούν τα τέσσερα φλιτζάνια την ημέρα, ενώ ακόμα μικρότερη -και συγκεκριμένα λιγότερο από δύο φλιτζάνια- ορίζεται η επιτρεπόμενη πρόσληψη για τις γυναίκες που βρίσκονται σε κατάσταση εγκυμοσύνης. Από την άλλη, η υπερβολική κατανάλωση καφέ αποδεδειγμένα βλάπτει το νευρικό και το καρδιαγγειακό σύστημα, ενώ επειδή αυξάνει σημαντικά τη διούρηση, εντείνει και τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Πιο αθώοι για τον οργανισμό είναι οι καφέδες απόσταξης (φίλτρου, εσπρέσο, καπουτσίνο). Αν έχετε ευαίσθητο στομάχι, μπορείτε να προσθέσετε και λίγο γάλα, το οποίο δημιουργεί μια προστατευτική επίστρωση στο γαστρικό βλεννογόνο, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο εμφάνισης γαστρεντερικών διαταραχών. Από την άλλη, βλαβεροί καφέδες για την υγεία είναι πρωτίστως οι βραστοί σαν τον ελληνικό, που κακώς εξακολουθεί να θεωρείται «αθώος», αφού πρόσφατες έρευνες φανερώνουν ότι ανεβάζει την τιμή της χοληστερόλης του αίματος μαζί με κάποιους δείκτες φλεγμονής. Επίσης, καλό είναι να αποφεύγουμε τους στιγμιαίους καφέδες, κυρίως λόγω της χαμηλής τους ποιότητας.

Πότε ωφελεί και πότε βλάπτει εξηγεί ο Αντώνης Ζαμπέλας Το διαρκές τσιμπολόγημα «κόβει» την όρεξη και συμβάλλει στο να διατηρηθούν σταθερά τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, με αποτέλεσμα να αποτρέπονται οι κρίσεις λαιμαργίας που μοιραία οδηγούν σε υπερφαγία και συσσώρευση περιττών κιλών. Υπό αυτή την έννοια υπερτερεί της κατανάλωσης ενός ή δύο μεγάλων γευμάτων την ημέρα, καθώς βοηθά στο αδυνάτισμα και την καλύτερη διαχείριση του σωματικού βάρος. Ωστόσο, μπορεί και να μας παχύνει, σε περίπτωση που τα σνακ είναι πλούσια σε λίπη και ζάχαρη, συστατικά που εκτοξεύουν στα ύψη τη θερμιδική τους αξία. Προκειμένου λοιπόν το τσιμπολόγημα να αποβεί ωφέλιμο για την υγεία και τη σιλουέτα, πρέπει να επιλέγουμε τροφές πλούσιες σε μέταλλα, βιταμίνες και κυρίως φυτικές ίνες ώστε να είναι χορταστικές παρά το χαμηλό τους θερμιδικό περιεχόμενο. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα κουλούρια Θεσσαλονίκης, τα άπαχα γιαούρτια, τα bars από πλήρη δημητριακά και τα μπισκότα ή το ψωμί ολικής άλεσης. Σημασία βέβαια έχει και η ποσότητα του σνακ, ώστε κάθε τσιμπολόγημα, π.χ. δύο μπισκότα τύπου νταϊατζέστιβ ή μία φέτα μαύρο ψωμί με φυτική μαργαρίνη και μέλι, να μην αποδίδει πάνω από 200 θερμίδες στον οργανισμό.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τρίτη 26 Φεβρουαρίου 2008

ΖΩΗet2  31

Αγχωνόμαστε καθημερινά Πότε βλάπτει και πότε ωφελεί εξηγεί ο Αναστάσιος ςπαντιδέας Το άγχος είναι φθοροποιό, καθώς εξαντλεί τον οργανισμό, πλήττοντας πρώτα τα νεύρα, την καρδιά και τα αγγεία. Ακολουθούν το ορμονικό, το πεπτικό και το μυϊκό σύστημα, που επηρεάζονται και αυτά δυσμενώς, ιδιαίτερα όταν το άγχος «χτυπά» κόκκινο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, για να προστατευτούμε προσπαθούμε να βρούμε όσο το δυνατόν περισσότερα διαλείμματα χαλάρωσης μέσα στην εβδομάδα και αποφεύγουμε τα μεγάλα και βαριά γεύματα που δυσχεραίνουν την πέψη. Συστήνεται, επίσης, η με μέτρο κατανάλωση αλκοόλ (ένα με δύο ποτήρια) με το κύριο γεύμα της ημέρας, το οποίο δρα χαλαρωτικά. Ωστόσο, είναι γεγονός πως κάτι τόσο βλαβερό για την υγεία έχει και τη θετική του πλευρά: Πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι οι μικρές δόσεις στρες κάνουν καλό, καθώς κρατούν το μυαλό και το σώμα σε εγρήγορση. Τέτοιου είδους στρεσογόνα ερεθίσματα αποτελούν για τον οργανισμό τονωτικές ενέσεις, που τον βοηθούν «να ανεβάσει στροφές», ώστε να μη δουλεύει στο ρελαντί, χωρίς όμως να τον καταπονούν. Θα μπορούσαμε χαριτολογώντας να πούμε ότι τον γυμνάζουν, όπως συμβαίνει με το περπάτημα. Αντίθετα το υπερβολικό και χρόνιο άγχος μπορεί κάποιος να το παρομοιάσει με το γρήγορο τρέξιμο που κουράζει το σώμα και εξαντλεί την καρδιά, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφράγματος.

Μας αρέσει πολύ ο ύπνος

Πότε ωφελεί και πότε βλάπτει εξηγεί η ειρήνη Γεωργίου

Πότε ωφελεί και πότε βλάπτει εξηγεί ο Αναστάσιος ςπαντιδέας Από τη φύση του ο άνθρωπος χρειάζεται έξι με οκτώ ώρες ύπνου την ημέρα, αναλόγως της ηλικίας, της υγείας και της φυσικής του κατάστασης. Από ιατρικής άποψης ο ύπνος αποτελεί απαραίτητο συστατικό για την επιβίωση, όπως ισχύει για το ατμοσφαιρικό οξυγόνο. Κι αυτό γιατί κατά τη διάρκειά του ο οργανισμός αναπαύεται, κάνει delete σε όσα τον κουράζουν και βρίσκει ευκαιρία να αποκαταστήσει τις φθορές που υφίσταται σε καθημερινή βάση. Επιπλέον αναζωογονείται και φορτίζει ξανά τις «μπαταρίες» του, ώστε όταν ξυπνήσουμε να είμαστε πιο παραγωγικοί. Προκειμένου βέβαια να είναι ύπνος γαλήνιος πρέπει να γίνεται στο κατάλληλο περιβάλλον, δηλαδή σε συνθήκες ησυχίας, με σωστή θερμοκρασία (τόση ώστε να μην ιδρώνουμε ούτε να κρυώνουμε), σε χώρο που αερίζεται καλά και με τα απαραίτητα αξεσουάρ (ανατομικό στρώμα και μαξιλάρι). Από την άλλη, ο υπερβολικός ύπνος όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι στον οργανισμό αλλά επιπροσθέτως εξασθενεί το μυϊκό και το ορμονικό σύστημα. Παράλληλα, χαλαρώνει υπέρ το δέον το σώμα, ενώ στερεί τον άνθρωπο και από χρήσιμες εμπειρίες, αφού έτσι μειώνονται οι ώρες της εγρήγορσης. Οσο για την υπερβολική υπνηλία, αυτή αποτελεί σιωπηλή προειδοποίηση για σοβαρές υποβόσκουσες παθήσεις, όπως είναι ο υποθυρεοειδισμός και η κατάθλιψη.

Μανία για το βούρτσισμα των δοντιών

Το βούρτσισμα των δοντιών μετά το φαγητό απομακρύνει τα υπολείμματα των τροφών, που αν παραμείνουν εκεί, σε συνδυασμό με το σάλιο, προκαλούν τερηδόνα. Για την πρόληψή της απαραίτητη είναι και η χρήση νήματος που καθαρίζει τις μεσοδόντιες επιφάνειες, όπου δεν φτάνει η βούρτσα. Ωστόσο, για τη διατήρηση της στοματικής υγιεινής καθοριστικής σημασίας είναι δύο βουρτσίσματα: Το πρωινό (πριν από το πρώτο γεύμα της ημέρας) και το βραδινό, μετά το δείπνο. Κι αυτό γιατί κατά τη διάρκεια της νύχτας αυξάνεται το μικροβιακό φορτίο της στοματικής κοιλότητας, αφενός από τη συγκέντρωση του σάλιου και αφετέρου από την έλευση νέων βακτηριδίων, προερχόμενα από τις αμυγδαλές, το στοματοφάρυγγα ή την αναπνοή. Σε τέτοιες συνθήκες ευνοείται η προσκόλλησή τους πάνω στις επιφάνειες των δοντιών, με αποτέλεσμα να επιταχύνεται η εμφάνιση τερηδόνας. Συνεπώς, για να προφυλάξουμε τα δόντια μας τις «δύσκολες» νυχτερινές ώρες επιβάλλεται να τα βουρτσίζουμε προτού κοιμηθούμε και μόλις ξυπνήσουμε, ώστε να διατηρήσουμε χαμηλό το μικροβιακό φορτίο του στόματος. Ωστόσο, τα υπερβολικά βουρτσίσματα, με κακή τεχνική (έντονο τρίψιμο) και ακατάλληλη (σκληρή) βούρτσα βλάπτουν αντί να ωφελούν, καθώς διαβρώνουν τα ούλα ευνοώντας τη δημιουργία ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας, δύο Ποια από τις παραπάνω κατεξοχήν προβλήσυνήθειες έχετε; ματα που πλήττουν τους ενήλικες. www.e-tipos.com/life

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Μ. Σάββατο 26 - Κυριακή του Πάσχα 27 Απριλίου 2008

34 et2ΠΟΛΙΣ

Δρόμοι και πλατείες μετατρέπονται σε σύγχρονες αλάνες για τα παιδιά με τα πατίνια, όμως η παρουσία τους προκαλεί και αντιδράσεις, λόγω των φθορών που προκαλούνται

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΙΡΤΖΙΛΑΚΗΣ

ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΧΩΡΟΙ Αν ο δημόσιος χώρος μετασχηματίζεται από τους νέους τρόπους ζωής, το ίδιο πρέπει να συμβεί και με τις αντιλήψεις που διαθέτουμε γι’ αυτόν. Το πρόβλημα διογκώνεται επειδή στη χώρα μας οι δημόσιοι φορείς που εμπλέκονται με το δημόσιο χώρο είτε αδιαφορούν προκλητικά είτε παραμένουν αγκυλωμένοι σε παρωχημένα στερεότυπα. Σε μια εποχή όπου οι πόλεις κατοικούνται από διαφορετικών ειδών πυκνότητες και ομάδες, εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι οι μορφές οικειότητας και οικειοποίησης. Δηλαδή οι τρόποι με τους οποίους οι κάτοικοι μετασχηματίζουν το δημόσιο χώρο σε κάτι οικείο. Συχνά λησμονούμε ότι η μέγιστη ιδιαιτερότητα αυτών των χώρων είναι το απρόβλεπτο. Ειδάλλως, εκπίπτουν σε στερεότυπη μορφή προκαθορισμένης διασκέδασης και μηχανισμό καταναλωτικού ελέγχου, που περιστέλλει

Το πρόβλημα διογκώνεται επειδή οι δημόσιοι φορείς είτε αδιαφορούν είτε παραμένουν αγκυλωμένοι σε παρωχημένα στερεότυπα τη δυναμική και την πολυπλοκότητα. Μ’ ένα λόγο, μιμείται την ανούσια υποκουλτούρα των malls. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αντιλήψεις που διαθέτουμε για το μνημείο. Από τη στατική εκδοχή της «statua» περάσαμε στη δυναμική των κοινωνικών συναναστροφών. Νέοι σχεσιακοί τρόποι πολιτιστικής παραγωγής, θεατρικές και καλλιτεχνικές ομάδες, εναλλακτικά δίκτυα, skateboards, street art και κουλτούρα του χιπ χοπ κάνουν όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους, αναζητώντας μια άμεση επαφή με τους κατοίκους και τους περαστικούς, που θα τους μετατρέψει από παθητικό παρατηρητή σε συμμέτοχο. Ιδού ένας ορισμός για τα σχεσιακά μνημεία και την κοινωνική γλυπτική του μέλλοντος. Ο κ. Τζιρτζιλάκης είναι επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Η πόλη ανήκει (;) στους σκέιτερ Της ΧΡΙςΤΙΝΑς ΒΑςΙΛΑΚη ΦωΤό: ΚωςΤΑς ΤςΙΡωΝης

Ι

σορροπούν στα κιγκλιδώματα των σκαλοπατιών. Παίρνουν φόρα και τσουλάνε πάνω στα μάρμαρα του μετρό. Πηδούν πάνω από τα παγκάκια και κάνουν κόλπα με τα παρτέρια της πλατείας. Γύρω τους οι περαστικοί πότε γελούν, πότε τινάζονται από φόβο και πότε εξαγριώνονται. Οι σκεϊτάδες είναι κάποιες από τις φιγούρες της πόλης που δηλώνουν ξεκάθαρα πως «η πόλη μάς ανήκει». Αραγε πόσο ελεύθερα μπορούμε να οικειοποιούμαστε το δημόσιο χώρο; Τι γίνεται όταν η οικειοποίηση αυτή συνοδεύεται από «φθορά δημόσιας περιουσίας»; Ή όταν ενοχλεί το συμπολίτη - (συν)διεκδικητή της; «Το σκέιτ είναι πάνω απ’ όλα φαντασία. Ενα κάγκελο, ένα σκαλί, ένα μάρμαρο, ακόμα κι ένας κουβάς μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κομμάτι του παιχνιδιού. Ο,τι βρεις το σκεϊτάρεις. Ετσι πάει!» λέει ο 24χρονος σκέιτερ Γιώτης Γόρδιος. Και ο φίλος του Αριστοτέλης Δήμας, 17 χρόνων, συμπληρώνει: «Καθημερινά οργώνουμε την πόλη. Ξέρουμε κάθε της πλατεία, κάθε της εκκλησία, κάθε της κακοτεχνία και τις χρησιμοποιούμε υπέρ μας. Οι μόνοι που έχουν κυκλοφορήσει περισσότερο από μας στους δρόμους της Αθήνας είναι αυτοί που

τους καθαρίζουν». Η φαντασία των σκέιτερ όμως συχνά έρχεται σε σύγκρουση με την ελευθερία κίνησης των υπολοίπων, ενώ και οι δημοτικοί φορείς παραπονιούνται για τα μάρμαρα που σπάνε και τις φθορές που προκαλούν λόγω του «επιθετικού» στιλ του χόμπι τους. «Το πρόβλημα είναι υπαρκτό» σημειώνει ο κ. Χρόνης Ακριτίδης, αντιδήμαρχος Αθηναίων. «Θεωρητικά, πρόκειται για φθορά δημόσιας περιουσίας, ωστόσο καταλαβαίνουμε ότι είναι παιδιά που παίζουν και δεν μπορούμε να τα κυνηγάμε. Αυτό που πρέπει να γίνει –και θα γίνει σύντομα– είναι να φτιάξουμε ένα χώρο, μάλλον σε κάποιο άλσος, έτσι ώστε να μην ενοχλούν τον κόσμο αλλά και να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που τους ευχαριστεί. Καλό θα ήταν μάλιστα να έρθουμε σε διάλογο μαζί τους, ώστε να δούμε πώς φαντάζονται έναν τέτοιο χώρο». Μεταφέραμε λοιπόν το ερώτημα στους σκέιτερ: «Είναι αναμενόμενο να προκαλούμε κάποιες καταστροφές, γιατί χρησιμοποιούμε την πόλη με τρόπο “επίπονο”. Αλλά δεν είμαστε βάνδαλοι. Ισως αν είχαμε κάποιο δικό μας χώρο να ήταν διαφορετικά. Ωστόσο, και αυτόν τον καινούργιο χώρο τον φανταζόμαστε σαν μια γιγάντια πλατεία. Δεν θέλουμε έναν ψυχρό χώρο με ράμπες, αλλά κάτι που να θυμίζει πόλη. Η μυρωδιά του δρόμου είναι αυτή που μας ελκύει» εξηγούν ο Γιώτης και ο Αριστοτέλης.

«Οι νέοι κοινωνικοποιούνται μέσα από τους ελεύθερους χώρους. Αν έχουν κουλτούρα βίας, θα τους μετατρέψουν σε αρένες, όπως συμβαίνει πολύ συχνά στον αστικό χώρο. Ομως όσο καλύτερη ποιότητα ζωής έχουμε, που σημαίνει περισσότεροι ελεύθεροι χώροι, φροντισμένοι και έτοιμοι να φιλοξενήσουν κάθε ομάδα πληθυσμού, τόσο ομαλότερη θα είναι η προσαρμογή τους, τόσο μεγαλύτερη η ευαισθησία τους απέναντι στο δημόσιο χώρο» αναφέρει η κ. Δέσποινα Παπαδοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, και η κ. Θεανώ Φωτίου, καθηγήτρια ΕΜΠ, συμφωνεί από τη σκοπιά της αρχιτεκτονικής: «Οι φθορές γίνονται εκεί που η πόλη απαξιώνει. Κάθε είδους οικειοποίηση του αστικού χώρου είναι απολύτως θεμιτή, ακόμα κι αν αυτό συνοδεύεται από μια “ασύμβατη” συμπεριφορά. Στο γαλλικό προάστιο της Ντε-

φάνς, η τεράστια πλατεία, που αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα έργα του Μιτεράν, ήταν άδεια μέχρι να την ανακαλύψουν οι νεαροί σκέιτερ και να τη μετατρέψουν σ’ ένα χαρούμενο τόπο». Μιλώντας για σκέιτ, στο μυαλό έρχονται σκηνές από το «Paranoid park» του Γκας Βαν Σαντ: ένα απομονωμένο πάρκο για προχωρημένους σκέιτερ κι ένας μοναχικός, φαινομενικά ήρεμος αλλά εγγενώς θυμωμένος έφηβος. Αποτέλεσμα; Ενα φυσικό… έγκλημα. Είναι η απομόνωση λύση; «Μας φωνάζουν αλήτες, αλλά εμείς δίνουμε ζωή στην πόλη. Τι θα προτιμούσαν, να κλεινόμασταν στα σπίτια και να παίζαμε όλη μέρα βιντεοπαιχνίδια; Την αγαπάμε την πόλη και τη ζούμε όσο κανείς» συμφωνούν όλοι οι «μόνιμοι κάτοικοι» της πλατείας Συντάγματος. cvasilaki@e-tipos.com

Σας ενοχλεί η οικειοποίηση του δημόσιου χώρου; www.e-tipos.com/polis

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Μ. Σάββατο 26 - Κυριακή του Πάσχα 27 Απριλίου 2008

ΠΟΛΙΣet2  35

St r

ee Να tS πο κά ka σο υ έ νεις te ύ π χου sk bo ρο ν ο ate σφ ι σ bo Ve ar έρ κά ard di rt ου λε Ν σ ng ς κ το S α ν η ka είν κά αρ αι σ υς δ αι νε te ρ χιτ ε ειδ ις bo εκ άλλ όμο ικ ska τ ον α π υς, ά ar D κα teb ική αρ στ di ec τα oa μι όμ α π ng σκ rd Σα k ας οι εζ ευ σε μα νίδ πό α μ οδρ α ρ τα α, λη έρ όμ σμ ά ς κ η, ι έν μπ κα η ε ες ες αι δη α, σ να πί Ai λ ο π γ κ δέ ε ι δ αδ τα π ια αι r ζικ δη α ρό ή sk άλ Π μο σε γκά at λ ου κα σκ έτα ε e ο ι ξύ ι σ bo ς κ τη πο κια, το ον γμα λο τα ς. ιο στ ar ατ υ τα θ δή α di ακ υ ae ι π / ά ερ n σ πο κά ό λ g. φε ή ria άν μ ρυ τε γκε ε α ω ντ πι l( φε μέ λα κ εν α α ά φ ς ρο μι ά αέ πό ι μ κα ν ς ε ρι το ε τ τα ια ος έ ις σ τ κ ο δ ) ευ υ αφ τέσ sk ές ος σε a πο t . Ε ρις eb υ ίν ρό o a αι rd συ δες ,α ντ να πό όμ β 7σ ευ ρίτρ ση ώ -

Meeting points τα μνημεία του κέντρου

s ck ς / u Tr ξονα ε να

κό Είν μα λπα αι το ζε . Χτ βα ύο σι υ υπ κά με π άμε κό κ ό νο μ ρ ντ ος ε το λπο ας τα π ί πά έτ σι πάνω σω π νω σ έν α ά αφ όδι το ο π λμ ήνο τη α / ντ σα οίο σ jum ας νίδ τη p χ χώρ α πρ ρίζο ο ος ντ ωρ ίς στη τα αι ό τη σα κά λα βο νίδ τω τ O ήθ α κ α σ ll εια να αι α ύγχ ie κά ανα μέσ ρον πο πη ω α ιας δή ς το ρά σει μπ . , ας .

ά σ τ τη ω ίσ σι ώ έρει ει. π ι τ ίβ κα νο έ οσφ σ τρ ά ρ σ τ μέ π να e ρο ογη ι να ίδα id er π s λ κα αν μ d ο σ α ,ο μ ck oar διο. ες ναρ νίδ σ τη a b ν α ο υ B ate μπό άξ αι σ τη σ ητα ε / k ε ότ α ίν ν s ή το ατ υ ε ες μ νατ ο τ μ α ή πο δ δυ με μπ σ τ α ρό αι ρά Συ τημ ι τις τ σ ε νε η γί ο ς τ σύ νδέ ή φ πρ συ ρο τ η τ σ λά η ή νπ ο η λπ ε τ κό ς μ ο ο ν τ μέν α ότ αμ ά, τρ ρ σ ευ αι πλ είν ω α ίσ ν Π

Το σκέιτ βγήκε από τη… θάλασσα «Το σκέιτ προέρχεται από το σερφ. Πρόκειται για μια μεταφορά του σερφ εκτός κύματος, στους δρόμους της πόλης, που έλαβε χώρα κατά τη δεκαετία του ’60, όταν το σκέιτ είχε αρχίσει να κερδίζει το ενδιαφέρον των περισσότερων οπαδών του θαλάσσιου αθλήματος» λέει ο Αλέξης Φλωράκης, γνωστός skateboarder της Θεσσαλονίκης και εμπνευστής του πρώτου ελληνικού διαδικτυακού τόπου που παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την ιστορία και την πορεία του σκέιτ στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Και συνεχίζει: «Η ιδέα βέβαια πρωτοεμφανίστηκε παγκοσμίως το 1900, αλλά μέχρι το 1970-75 δεν είχε καμία σχέση με το πώς το ξέρουμε σήμερα. Ο πρώτος αγώνας skateboarding –η επίσημη ονομασία του– έλαβε μέρος στο Pier Avenue Junior School στη Hermosa της Καλιφόρνια το 1963. Το πρώτο outdoor skatepark χτίστηκε στη Φλόριντα το 1976. Σύντομα ακολούθησε η κατασκευή πολλών ακόμη πάρκων, παντού στη Βόρεια Αμερική. Το σκέιτ σε άδειες πισίνες ήταν πολύ διάσημο και, ως αποτέλεσμα της καλύτερης τεχνολογίας, οι σκέιτερ ήταν ικανοί να πραγματοποιούν εναέριες φιγούρες. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 το skateboarding έκανε στροφή προς το street skating, ενώ το vertical –σκέιτ σε ράμπες ή κατακόρυφες κατασκευές– παραμελήθηκε. Στην Ελλάδα ήρθε το 1978, με την ομάδα Thunderboy. Οι πρώτοι αγώνες έλαβαν χώρα στη Θεσσαλονίκη».

Διαμάχη για την ταυτότητα όσων προκαλούν καταστροφές Οι χώροι που συνήθως επιλέγονται για σκέιτ, αλλά και γι’ άλλες δραστηριότητες, όπως φιγούρες με ποδήλατα ή break dance, είναι τα μνημεία της πόλης. Η άπλα που προσφέρουν στην πυκνοδομημένη πόλη, αλλά και τα γυαλιστερά τους μάρμαρα αποτελούν σίγουρα πόλους έλξης για την αεικίνητη νεολαία. Αν εξαιρέσουμε την πλατεία Συντάγματος, το άγαλμα της Αθηνάς στο Πεδίον του Αρεως και το άγαλμα του Βενιζέλου στο Πάρκο Ελευθερίας αποτελούν τα σημαντικότερα και γνωστότερα meeting points. Το πρώτο ήδη έχει κλείσει τις πόρτες του, λόγω της επερχόμενης ανάπλασης, ενώ το δεύτερο παρουσιάζει εικόνα καταστροφής. Σπασμένα σκαλιά, συνθήματα στις πλάκες και υπογραφές στο άγαλμα δίνουν την εντύπωση πως οι νέοι που ξανα-ανακάλυψαν και κατοίκησαν τους ξεχασμένους αυτούς αστικούς χώρους τούς επιτίθενται επιμόνως. «Εμείς δεν καταστρέφουμε τα μνημεία. Υπάρχουν βέβαια άλλες ομάδες που το κάνουν» απαντούν οι σκέιτερ. «Το μνημείο είναι η εστία του δημόσιου χώρου» εξηγεί η κ. Παπαδοπούλου. «Οταν κάποιος επιτίθεται σ’ ένα μνημείο, θεωρεί πως έτσι δείχνει την αντίδρασή του, την καταγγελία του απέναντι σε κάτι άλλο. Κάνει κάτι που αγγίζει την Πολιτεία». Το Πάρκο Ελευθερίας, όπως μας ενημερώνει η κ. Φωτίου, «αποτέλεσε μια εξαιρετική αρχιτεκτονική σύλληψη του αρχιτέκτονα Παναγιώτη Βοκοτόπουλου στη δεκαετία του ’60. Το άγαλμα του Βενιζέλου (φιλοτεχνημένο από τον Γιάννη Παππά) προβαλλόταν στο ελεύθερο τοπίο, μέχρι να σκαφτεί λόγω έργων και να τοποθετηθεί σ’ ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο. Οταν λοιπόν εγκαταλείπει και απαξιώνει η ίδια η Πολιτεία τα μνημεία της, ούτε οι πολίτες της σέβονται ένα μνημείο αφρόντιστο». Οι φθορές του Πάρκου Ελευθερίας έχουν απασχολήσει και το Δήμο Αθηναίων. Ο κύριος Ακριτίδης σημειώνει: «Εχουμε οργανώσει εργολαβία για τον καθαρισμό και τη συντήρηση του Πάρκου και του αγάλματος. Πριν από δύο χρόνια είχαν γίνει πάλι εργασίες αποκατάστασης. Το έργο που σχεδιάζουμε τώρα για την πλήρη αποκατάσταση έχουμε υπολογίσει πως θα στοιχίσει 200.000 ευρώ».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Παρασκευή 4 Ιανουαρίου 2008

16

ΚΟΣΜΟΣ

Η βρετανική εφημερίδα «Financial Times» υποστηρίζει ότι έχει τις απαντήσεις σε όλα τα κρίσιμα ερωτήματα που θα απασχολήσουν τους πολίτες του κόσμου τη νέα χρονιά

7«προφητείες» για το 2008 Θα γίνει η Χίλαρι πρόεδρος των ΗΠΑ; Πιθανότατα ναι. Κρίνοντας από την αντιδημοτικότητα της σημερινής κυβέρνησης των Ρεπουμπλικανών, ο υποψήφιος των Δημοκρατικών είναι βέβαιο ότι θα κερδίσει τις προεδρικές εκλογές. Παρά την άνοδο του Μπάρακ Ομπάμα στις δημοσκοπήσεις και το φρέσκο αέρα που φέρνει ο μαύρος γερουσιαστής, η Χίλαρι Κλίντον είναι το ακλόνητο φαβορί για το χρίσμα των Δημοκρατικών..

Π

Του ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΑΧΛΙΜΙNΤΖΟΥ

οιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ; Τι ετοιμάζει το Google για το 2008; Θα καταφέρει το Ιράν να κατασκευάσει ατομική βόμβα; Οι «Financial Times» υποστηρίζουν ότι έχουν τις απαντήσεις για αυτά αλλά και για άλλα φλέγοντα ερωτήματα. Κρίνοντας από τις εύστοχες προβλέψεις που είχαν δημοσιεύσει πέρυσι για το 2007, μπορούμε με μεγάλη σιγουριά να εμπιστευθούμε τα προγνωστικά της βρετανικής εφημερίδας για τη χρονιά που ξεκινά.

AP / LM OTERO

Θα καταρρεύσει ο Νικολά Σαρκοζί;

Ο «πύραυλος» Google θα αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη ορμή, ανεβάζοντας το μερίδιό του στη «βιομηχανία» της αναζήτησης στο Ιντερνετ στο 75% παγκοσμίως, τα εισοδήματά του στα 18 δισ. δολάρια και την τιμή της μετοχής του πάνω από 1.000 δολάρια. Αναμένονται συγχωνεύσεις ανάμεσα σε Microsoft, Yahoo, AOL και Ebay για να αντιμετωπίσουν το αντίπαλον δέος. Η αυξανόμενη, ωστόσο, ανησυχία των Αρχών για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στο Διαδίκτυο ίσως αποδειχθεί η αχίλλειος πτέρνα του Google.

AP / ED WRAY

Θα παραμείνει ο Περβέζ Μουσάραφ στην εξουσία; Η δολοφονία της Μπεναζίρ Μπούτο φανερώνει συν τοις άλλοις πόσο απρόβλεπτες είναι οι πολιτικές εξελίξεις στο Πακιστάν. Ρίχνοντας τις ευθύνες στην Αλ Κάιντα ή στους ακραίους ισλαμιστές για τη δολοφονία, ο Μουσάραφ μπορεί να κηρύξει και πάλι το κράτος σε κατάσταση ανάγκης και να γαντζωθεί στην εξουσία. Η ενδεχόμενη έλλειψη υποστήριξης, όμως, από τις ΗΠΑ και τον πακιστανικό στρατό μπορεί να οδηγήσει τον Μουσάραφ στην έξοδο πριν από τη δύση του 2008.

EPA / DMITRY ASTAKHOV

Ποια είναι η επόμενη κίνηση του Google;

EPA / STOYAN NENOV

Η περιγραφή της βρετανικής εφημερίδας είναι γλαφυρή: «Το να παρατηρεί κανείς τον Νικολά Σαρκοζί να κυβερνά τη Γαλλία είναι σαν να βλέπει έναν άνθρωπο να ανάβει σπίρτα σε μια αποθήκη γεμάτη πυροτεχνήματα: υπάρχει διαρκώς θόρυβος, χρώματα και αναστάτωση αλλά και ένας φόβος ότι μπορεί να προκληθεί μεγάλη έκρηξη». Ο Νικολά Σαρκοζί θα αντιμετωπίσει πολλές μικρές εκρήξεις το 2008, αλλά καμία δεν αναμένεται να είναι «θανατηφόρα».

Οχι - αυτή τη χρονιά τουλάχιστον. Ακόμα και οι ΗΠΑ –η πιο απαισιόδοξη χώρα για τις ιρανικές προθέσεις, όπως σημειώνει η εφημερίδα- έχουν πλέον καταλήξει στο συμπέρασμα ότι πριν από το 2009 το Ιράν δεν θα είναι σε θέση να παρασκευάσει πυρηνικό όπλο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι το 2008 η ιρανική ηγεσία θα μείνει άπραγη: η διαδικασία παραγωγής πυρηνικών θα συνεχιστεί με κάθε κόστος.

AFP / MACDOUGALL

kpapachlimintzos@e-tipos.com

Θα αποκτήσει το Ιράν πυρηνική βόμβα;

Θα διαλυθεί το Ιράκ; Η διαπίστωση των «Financial Times» είναι κυνική αλλά ρεαλιστική: Το Ιράκ είναι ήδη μια χώρα διαλυμένη από τη δικτατορία, τους πολέμους, την εισβολή και την κατοχή. Δεν μπορεί πλέον να θεωρείται ενιαίο κράτος. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει κανείς είναι σε μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση, με πρωταρχικό ρόλο να διανέμει το εισόδημα από το πετρέλαιο.

κόσμος  17

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Παρασκευή 4 Ιανουαρίου 2008

Η αιματοχυσία δεν έχει τέλος στην Κένυα Νέες συγκρούσεις διαδηλωτών με αστυνομικούς

Ντιμπέιτ made in USA Της ΜΑΡΙΑΣ ΜΑΚΡΙΔΟΥ

Εντεκα μήνες μάς χωρίζουν από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου αλλά η αντίστροφη μέτρηση για τις διεργασίες οι οποίες θα καθορίσουν

την ετυμηγορία της κάλπης έχει ήδη ξεκινήσει. Στο αφιέρωμα που ακολουθεί συνοψίζονται οι θέσεις των έξι επικρατέστερων υποψηφίων των δύο κομμάτων. Στους Ρεπουμπλικανούς υποψη-

φίους δεν περιλαμβάνεται ο Ρούντολφ Τζουλιάνι, ο οποίος είναι μεν πρώτος στις δημοσκοπήσεις πανεθνικά, αλλά τελευταίος στις πρώτες προκριματικές εκλογές της Αϊόβα.

ΡΕΠΟΥΜΠΛΙΚΑΝΟΙ

EPA / ABEDIN TAHERKENAREH

Tης ΜΑΡΙΑΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Τι θα γίνει με τον Πούτιν;

EFP / AHMAD AL-RUBAYE

Το Μάρτιο, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, αναπληρωτής πρωθυπουργός και στενός συνεργάτης του Πούτιν, θα είναι υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές και σχεδόν σίγουρα θα τις κερδίσει. Στη συνέχεια, θα ορίσει πρωθυπουργό της Ρωσίας τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι «Financial Times» προβλέπουν ότι αμέσως μετά το Κοινοβούλιο θα ψηφίσει νόμο για τη μεταβίβαση μεγάλου μέρους της εκτελεστικής εξουσίας από τον πρόεδρο στον πρωθυπουργό της χώρας.

Ο κύκλος του αίματος στην Κένυα δεν φαίνεται να κλείνει. H χώρα έζησε άλλη μία μέρα -χθεςαιματηρών επεισοδίων. Με τη χρήση δακρυγόνων και πυροβολώντας στον αέρα, οι αστυνομικοί διέλυσαν εκατοντάδες συγκεντρωμένους οπαδούς του Ράιλα Οντίγκα -του χαμένου των προεδρικών εκλογών- στο κέντρο του Ναϊρόμπι, ενώ ο Εθνικός Υμνος της χώρας ακουγόταν από παντού. «Είμαστε όλοι Κενυάτες. Δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ μας», φώναζαν οι διαδηλωτές, κατευθυνόμενοι προς το πάρκο Ουχούρου, όπου τους είχε ζητήσει να συγκεντρωθούν ο κ. Οντίγκα.

Εκκληση Ράις στον Οντίγκα για ειρηνευτική επίλυση των διαφορών Εν τω μεταξύ, οι εκτοπισμένοι κάτοικοι λόγω των συγκρούσεων έφτασαν τις 100.000. Χθες ο γενικός εισαγγελέας της Κένυας, Αμος Ουάκο, διέταξε τη διενέργεια ανεξάρτητης έρευνας για τα αποτελέσματα των εκλογών. Εκκληση για ειρηνευτική επίλυση των διαφορών στην Κένυα απηύθυνε η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, κ. Κοντολίζα Ράις. Σύμφωνα με αξιωματούχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η κ. Ράις τηλεφώνησε αργά το βράδυ της Τετάρτης στον αρχηγό της αντιπολίτευσης, κ. Οντίγκα, και ζήτησε το τέλος των βιαιοπραγιών, που τις τελευταίες ημέρες έχουν στοιχίσει τη ζωή τουλάχιστον 300 ανθρώπων. Η κ. Ράις προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να συνομιλήσει και με τον Μουάι Κιμπάκι, ο οποίος, σύμφωνα με τα αποτελέσματα, είναι ο νικητής των εκλογών στην αφρικανική χώρα. Ενδιαφέρον για την εθνικιστική κρίση έδειξαν και οι υποψήφιοι για το χρίσμα των Δημοκρατικών, Χίλαρι Κλίντον και Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος κατάγεται από την Κένυα.

ΙΡΑΚ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

ΚΛΙΜΑ

Είναι αντίθετος στη θέσπιση χρονοδιαγράμματος για την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων και την τριχοτόμηση της χώρας.

Κατάργηση των ομοσπονδιακών φόρων και τάσσεται υπέρ της επιβολής ενός ενιαίου φόρου, της τάξης του 23%, σε όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες.

Προτείνει το χρονικό περιθώριο 120 ημερών στους λαθρομετανάστες για να υποβάλουν δηλώσεις και να πάρουν άδειες. Ολοκλήρωση του τείχους μέχρι το 2010.

Στηρίζει ένα ομοσπονδιακό σύστημα εμπορίας ρύπων με στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακος.

Αντιπροτείνει μια σειρά φοροαπαλλαγών για τη μεσαία τάξη και τις εταιρίες. Κάλυψη του κενού με βελτίωση του ρυθμού ανάπτυξης και περιορισμού δημοσίων δαπανών.

Υποστηρίζει ένα πλαίσιο νομιμοποίησης με την εκμάθηση αγγλικών και την πληρωμή προστίμων. Υπέρ του τείχους.

Αντίθετα ο Ρόμνεϊ, υποστηρίζει ότι χρειάζεται παγκόσμια προσπάθεια για να υπάρξει αποτέλεσμα.

ΜΙΤ ΡΟΜΝΕΪ

Αντίθετος στην απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων. Πιστεύει ότι το Ιράκ είναι το μέτωπο ενός «παγκόσμιου πολέμου», τον οποίον έχουν κηρύξει εξτρεμιστές.

Υπέρ της μονιμοποίησης των φοροαπαλλαγών της κυβέρνησης Μπους και υπέρ της μείωσης του φόρου εισοδήματος και της ακίνητης περιουσίας.

Οχι στη νομιμοποίηση. Βιομετρικές κάρτες σε μη πολίτες και δημιουργία συστήματος επαλήθευσης. Ναι στο τείχος.

Τάσσεται υπέρ ενός ομοσπονδιακού συστήματος εμπορίας ρύπων με στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακος.

ΤΖΟΝ ΜΑΚΕΪΝ

Υπέρ της ενίσχυσης της αμερικανικής παρουσίας στο Ιράκ και πιστεύει ότι οι ΗΠΑ… κερδίζουν τον πόλεμο, παρόλο που έχουν μακρύ δρόμο ακόμη μπροστά τους.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

ΚΛΙΜΑ Και οι τρεις υποψήφιοι κρίνουν απαραίτητη τη στροφή στις πηγές εναλλακτικής ενέργειας. Στηρίζουν επίσης τη δημιουργία «αγοράς ρύπων» με σκοπό τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακος κατά 80% -σε σχέση με τα επίπεδα του ’90- ως το 2050.

ΜΑΪΚ ΧΑΚΑΜΠΙ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΙ ΙΡΑΚ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

Προτείνει σταδιακή απομάκρυνση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, έως το 2013.

Κατάργηση των φοροελαφρύνσεων της κυβέρνησης Μπους για νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα άνω των 250.000 δολαρίων. Φοροελαφρύνσεις για τα μεσαία εισοδήματα.

Να «ανοίξουν τα σύνορα» για τις οικογένειες των νόμιμων οικονομικών μεταναστών. Είναι υπέρ της κατασκευής τείχους κατά μήκος των μεξικανικών συνόρων.

Αμεση απομάκρυνση εντός 16 μηνών. Ενίσχυση της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν.

Κατάργηση των φοροελαφρύνσεων Μπους για νοικοκυριά με εισόδημα άνω των 250.000 δολ. Συνολική μείωση των φόρων κατά 80 δισ. δολάρια για εργάτες και συνταξιούχους.

Στηρίζει τα προγράμματα «εισαγωγής» εποχικών εργατών. Είναι επίσης υπέρ του τείχους αλλά τάσσεται υπέρ της χορήγησης αδειών οδήγησης στους μετανάστες.

Αμεση απομάκρυνση 50.000 στρατιωτών και των υπόλοιπων εντός δεκαμήνου.

Κατάργηση των φοροελαφρύνσεων Μπους για νοικοκυριά με εισόδημα μεγαλύτερο των 200.000 δολ. Αύξηση της φορολογίας των χρεογράφων υψηλών αποδόσεων.

Αντιτίθεται στα προγράμματα εποχικών εργατών, που δεν παρέχουν στους μετανάστες προοπτική απόκτησης υπηκοότητας. Υπέρ ενός μικρότερου τείχους στα σύνορα.

ΧΙΛΑΡΙ ΚΛΙΝΤΟΝ

ΜΠΑΡΑΚ ΟΜΠΑΜΑ

ΤΖΟΝ ΕΝΤΟΥΑΡΝΤΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Δευτέρα 24 Μαρτίου 2008

28

ΖΩΗ

Πέντε ιατρικά εργαλεία παρακολουθούν τους δείκτες κινδύνου για την υγεία ή απλώς απαντούν σε θέματα γονιμότητας

Πάρτε το γιατρό στο σπίτι!

Π

Της ΑλεξΙΑς ςβΩλου εΙΚοΝοΓΡΑΦΗςΗ: ΠΑΝΤουλΑς ΓΙΩΡΓος

ωλούνται στα φαρμακεία, έχουν προσιτή τιμή και είναι εύκολα στη χρήση -με ενσωματωμένες σαφείς οδηγίες- ακόμα και για «αρχάριους» ή άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα με ιατρικές συσκευές προηγμένης τεχνολογίας, όπως οι ηλικιωμένοι. Ο λόγος για πέντε εργαλεία που ωφελούν πολλαπλά την υγεία και μάλιστα στο ήρεμο περιβάλλον του σπιτιού, χωρίς να απαιτούν συνδρομή γιατρού. Τρία από αυτά αντιστοιχούν σε συσκευές που διευκολύνουν την παρακολούθηση γνωστών δεικτών κινδύνου για την εμφάνιση ασθενειών όπως το σάκχαρο, η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια του αίματος. Τα υπόλοιπα δύο είναι απλούστατα kit που δίνουν γρήγορα και ανώδυνα την απάντηση σε ερωτήματα τα οποία σχετίζονται με θέματα γονιμότητας. asvolou@e-tipos.com

Μετρητής λιπιδίων αίματος Προσδιορίζει χοληστερίνη (καλή HDL, κακή LDL, ολική) και τριγλυκερίδια.

■ Κόστος: Από 75 έως 84 ευρώ η συσκευή, από 15 έως 18 ευρώ οι βελόνες και από 40 έως 50 ευρώ οι ταινίες. Πωλείται και με ενσωματωμένο μετρητή σακχάρου.

■ Χρησιμότητα: εξηγεί ο καρδιολόγος δημήτρης Ρίχτερ. Οι ασθενείς που βρίσκονται σε θεραπεία δισλιπιδαιμίας ή έντονη δίαιτα για την απώλεια σωματικού βάρους πρέπει να κάνουν μέτρηση έως και τέσσερις φορές ετησίως. Στη χρονική αυτή συχνότητα δεν συστήνεται να γίνεται η παρακολούθηση στο σπίτι με μετρητές λιπιδίων, για δύο λόγους: Αφενός οι τιμές που δίνουν οι συσκευές έχουν μια απόκλιση 5-10% από εκείνες που προσδιορίζονται με μικροβιολογικό (αιματολογικό) έλεγχο.

Αφετέρου οι ταινίες που χρησιμοποιούνται για τις συγκεκριμένες μετρήσεις έχουν συγκεκριμένο χρόνο ζωής και υπάρχει περίπτωση να λήξουν κατά το διάστημα αποθήκευσής τους, ειδικά αν δεν έχουν συντηρηθεί σωστά. Τέτοιου είδους συσκευές έχουν αξία για αγροτικά και απομονωμένα ιατρεία, όπου ο έλεγχος των ασθενών δεν μπορεί να γίνεται τακτικά με εξετάσεις αίματος, επειδή δεν υπάρχουν τα απαραίτητα σύνεργα. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ταινίες θα χρησιμοποιηθούν σε εύλογο χρονικό διάστημα λόγω της μεγάλης προσέλευσης, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος να δώσουν λανθασμένα αποτελέσματα.

■ Φυσιολογικές τιμές: Καλή χοληστερόλη HDL πάνω από 40 mg/dl, κακή χοληστερόλη LDL κάτω από 115 mg/dl, ολική χοληστερόλη κάτω από 190 mg/dl, τριγλυκερίδια κάτω από 150 mg/dl.

Τεστ ωορρηξίας Προσδιορίζει τις γόνιμες ημέρες της γυναίκας.

■ Κόστος: 45-54 ευρώ.

■ Χρησιμότητα: εξηγεί ο βασίλης βεργέτης, μαιευτήρας χειρουργός γυναικολόγος Το τεστ «ωοθηλάκιο - ωορρηξίας», όπως αποκαλείται επιστημονικά, είναι λίγο πιο πολύπλοκο στη φιλοσοφία του από το διαδεδομένο τεστ εγκυμοσύνης, γιατί ανιχνεύει τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την ωορρηξία. Σε αυτό το στάδιο του κύκλου παρατηρείται απότομη αύξηση -ή αιχμή- της ορμόνης LH, μίας εκ των γοναδοτροπινών που συμβάλλουν στην ωρίμανση του ωοθηλακίου. Ως απο-

τέλεσμα της πολυπλοκότητάς του, έχει χαμηλότερη ευαισθησία και αξιοπιστία, αφού δεν προσδιορίζει με ακρίβεια τις γόνιμες ημέρες. Γι’ αυτό άλλωστε δεν είναι διαδεδομένο και δεν συστήνεται η χρήση του. Είναι προτιμότερο ο προσδιορισμός της ωορρηξίας να γίνεται με ορμονικές εξετάσεις ή υπερηχογραφικό έλεγχο, που δίνουν πιο αξιόπιστα αποτελέσματα. Στους ελέγχους αυτούς προβαίνουν γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες αλλά δυσκολεύονται να συλλάβουν.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Δευτέρα 24 Μαρτίου 2008

ΖΩΗΕΤ2  29

Ραντάρ επιμέλεια: ΠΙεΡ ΚοςμΙδΗς, ΓΙΑΝΝΗς ΧΡυςοβεΡΓΗς, ελεΝΑ μΑςΤΡομΑουΡο, ελεΝΗ βεΡΓου

Κινητά τηλέφωνα στα… σύννεφα Προσδιορίζει ύπαρξη ή μη εγκυμοσύνης.

■ Κόστος: Από 15 έως 20 ευρώ, αναλόγως του αν είναι μονό ή διπλό.

■ Χρησιμότητα: εξηγεί ο βασίλης βεργέτης, μαιευτήρας χειρουργός γυναικολόγος. Το τεστ εγκυμοσύνης ανιχνεύει τη β-χοριακή γοναδοτροπίνη στα ούρα μετά την πρώτη, την τρίτη ή την πέμπτη ημέρα της καθυστέρησης, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις την πέμπτη ημέρα μετά την επαφή. Η β-χοριακή γοναδοτροπίνη είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται μόνο κατά την εγκυμοσύνη. Το τεστ έχει πολύ υψηλό δείκτη αξιοπιστίας (95%) και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ευρέως, καθώς δίνει άμεση απάντηση στο ερώτημα «έγκυος ή όχι». Επιπλέον, έχει χαμηλό κόστος, είναι απλό στη χρήση και απολύτως ασφαλές. Φυσικά, η επαλήθευση της εγκυμοσύνης πρέπει πάντοτε να γίνεται με μια εξέταση αίματος σε μικροβιολογικό εργαστήριο, όπου ανιχνεύεται η ίδια πρωτεΐνη στο αίμα πλέον.

Μετρητής σακχάρου Προσδιορίζει το σάκχαρο στο αίμα πριν από το γεύμα (γλυκόζη νηστείας) ή δύο ώρες μετά από αυτό (μεταγευματική γλυκόζη).

■ Κόστος: Τα

Ταμεία δίνουν δωρεάν τη συσκευή, ενώ οι ταινίες και οι βελόνες στοιχίζουν αντίστοιχα από 26 έως 37 ευρώ και από 7 έως 14 ευρώ.

■ Χρησιμότητα: εξηγεί ο ςταύρος μπούσμπουλας, πρόεδρος της ελληνικής διαβητολογικής εταιρίας και υπεύθυνος του διαβητολογικού Κέντρου του Νοσοκομείου Νίκαιας. Οι μετρητές σακχάρου είναι αξιόπιστοι και χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση των διαβητικών, όχι όμως για τη διάγνωση της ασθένειας. Οι ενδείξεις που λαμβάνονται σε συνδυασμό με την τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης παρέχουν την εικόνα της σωστής ρύθμισης της νόσου, που δυστυχώς στην Ελλάδα παραμένει χαμηλή, αφού μόνο 30% των ασθενών είναι ρυθμισμένοι, με τιμή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης πάνω από επτά. Γι’ αυτό άλλωστε τέτοιου είδους συσκευές είναι χρήσιμες για τον αυτοέλεγχο των διαβητικών. Για τη συχνότητα του αυτοελέγχου ισχύει ότι όσοι ακολουθούν αγωγή με δισκία πρέπει να μετρούν το σάκχαρό τους τέσσερις φορές την εβδομάδα, ενώ τα άτομα που κάνουν αγωγή με ινσουλίνη συχνότερα.

■ Φυσιολογικές τιμές: Γλυκόζη νηστείας κάτω από 130 mg/dl, μεταγευματική γλυκόζη κάτω από 180 mg/dl.

Πιεσόμετρο βραχίονα και καρπού Προσδιορίζει αρτηριακή πίεση (συστολική - διαστολική), σφυγμό και αρρυθμίες.

■ Κόστος: 40 έως 110 ευρώ.

■ Χρησιμότητα: εξηγούν ο παθολόγος Αναστάσιος ςπαντιδέας και ο καρδιολόγος δημήτρης Ρίχτερ. Αναλόγως της λειτουργίας τους, τα πιεσόμετρα κατατάσσονται σε μηχανικά και ηλεκτρονικά. Τα μη-

χανικά στην πλειοψηφία τους αποτελούν συσκευές βραχίονα και είναι τα πιο ακριβή. Γι’ αυτό άλλωστε είναι διαδεδομένα και καλό είναι να έχουμε πάντοτε ένα σπίτι μας. Τα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα (βραχίονα ή καρπού) είναι αρκετά αξιόπιστα, αρκεί να χρησιμοποιούνται σωστά. Για να μετρηθεί η πίεση με ακρίβεια, πρέπει η συσκευή να βρίσκεται στο ύψος της καρδιάς. Επίσης, είναι σημαντικό η μέτρηση να γίνεται σε χαλαρή κατάσταση και χωρίς να έχουν προηγηθεί χορήγηση ουσιών (φάρμακα, καφές ή αλκοόλ), δραστηριότητες (τρέξιμο ή περπτάτημα) ή έντονη συγκινησιακή φόρτιση, που διαταράσσουν τη φυσιολογική τιμή της αρτηριακής πίεσης. Το πιεσόμετρο τοποθετείται και στα δύο χέρια και το επιθυμητό είναι η μέτρηση να δίνει και τις δύο φορές την ίδια τιμή. Διαφορετική τιμή στο ένα χέρι μπορεί να συνεπάγεται στένωση και συνεπώς πρέπει να ελέγχεται. Πάντως, σε αυτές τις περιπτώσεις μετριέται η πίεση στο χέρι που δίνει την υψηλότερη τιμή. Οσοι δεν αντιμετωπίζουν παθολογικό πρόβλημα μπορούν να μετρούν την πίεσή τους μία φορά το μήνα. Στους υπερτασικούς ασθενείς, αναλόγως της βαρύτητας της κατάστασής τους, ενδεχομένως επιβάλλεται και καθημερινή μέτρηση. Στην ιστοσελίδα www.dabl.com αναγράφονται οι συσκευές που έχουν λάβει ευρωπαϊκή πιστοποίηση.

■ Φυσιολογικές τιμές: Συστολική πίεση (μεγάλη) κάτω από 140 mmHg και διαστολική (μικρή) κάτω από 90 mmHg. Για τους διαβητικούς και τους ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια ή/και στεφανιαία νόσο τα αντίστοιχα όρια διαμορφώνονται ως εξής: Συστολική πίεση κάτω από 130 mmHg και διαστολική κάτω από 90 mmHg.

Η χρήση κινητών τηλεφώνων στα αεροπορικά ταξίδια είναι πλέον πραγματικότητα. Μεγάλη αεροπορική εταιρία του Περσικού Κόλπου ανακοίνωσε ότι οι επιβάτες των αεροσκαφών της μπορούν πλέον να λαμβάνουν και να στέλνουν μηνύματα SMS, αλλά και να πραγματοποιούν κλήσεις. Το σύστημα κινητής τηλεφωνίας θα ενεργοποιείται όταν το αεροσκάφος βρίσκεται σε μεγάλο ύψος και το πλήρωμα θα μπορεί να το απενεργοποιεί σε νυχτερινές πτήσεις. Παράλληλα, οι επιβάτες οφείλουν να έχουν το τηλέφωνό τους σε σιωπηλή παραμετροποίηση, ώστε να μην ενοχλούνται οι υπόλοιποι.

Χημικά όπλα στους βυθούς Μια δυσάρεστη διαπίστωση προβληματίζει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα: περισσότεροι από 300.000 τόνοι χημικών όπλων βρίσκονται διασκορπισμένοι στους βυθούς όλων των ωκεανών. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν χαρτογραφηθεί επαρκώς οι ακριβείς τοποθεσίες όπου έχουν απορριφθεί τα χημικά όπλα, με αποτέλεσμα να τίθενται σε κίνδυνο όχι μόνο το θαλάσσιο περιβάλλον αλλά και οι ανθρώπινες δραστηριότητες. «Μέχρι να καταγραφούν τα σημεία όπου έχουν ριχτεί τα χημικά όπλα, ο κίνδυνος θα μεγαλώνει» σημειώνει ο Γκράχαμ Τζόουνς, επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας. «Η διάβρωση διαλύει τα βαρέλια ή τις βόμβες, με αποτέλεσμα ολόκληρες περιοχές του βυθού να νεκρώνονται».

AP PHOTO

Τεστ εγκυμοσύνης

Νερό στον Τιτάνα Οι αστρονόμοι πιστοποίησαν ότι ο Τιτάνας, δορυφόρος του Κρόνου, έχει ένα στρώμα νερού κάτω από την επιφάνειά του. Αν και δεν είναι η πρώτη φορά που η επιστημονική κοινότητα παρατηρεί την ύπαρξη νερού στο Διάστημα, η ανακάλυψη αυτή έρχεται να δώσει νέες διαστάσεις στην πιθανότητα ανάπτυξης μορφών ζωής. Αν και οι θερμοκρασίες στον Τιτάνα κυμαίνονται από -180 έως -150 βαθμούς Κελσίου, ο κρυμμένος κάτω από 100 χιλιόμετρα πάγου ωκεανός μπορεί να έχει βάθη εκατοντάδων χιλιομέτρων.

Το φυτώριο της Ανταρκτικής Εμπιστεύεστε τέτοια εργαλεία υγείας; www.e-tipos.com/life

Λουλούδια ύψους ενός μέτρου κάλυπταν τις εύφορες πεδιάδες της Ανταρκτικής 2 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ο Νεοζηλανδός βιολόγος Στιβ Ουάγκσταφ ανακοίνωσε ότι μια κατηγορία φυτών που είναι γνωστά ως «μεγαφυτά», λόγω του γιγαντιαίου μεγέθους τους, ήταν το κύριο γνώρισμα της παγωμένης σήμερα Ανταρκτικής. «Το ενδιαφέρον είναι ότι απόγονοι των μεγαφυτών βρίσκονται σε νησιά που απέχουν αρκετά από την παγωμένη ήπειρο».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2008

34  et2τεχνεσ

Οι Massive Attack με νέο άλμπουμ τον Ιούλιο στην Αθήνα και ταυτόχρονα δυναμικό comeback των Portishead και του Tricky. Η σκηνή του Μπρίστολ είναι εδώ

Bristol Attack Του ΒΑΪΟΥ ΜΑΧΜΟΥΝΤΕ

Ε

ν έτει 2008 η «σκηνή του Μπρίστολ» είναι ξανά εδώ και ετοιμάζει νέα ηχητική επίθεση. Ετοιμαστείτε να ξαναζήσουμε τις αξέχαστες στιγμές του ’95! Ολική επαναφορά, λοιπόν, με τους Massive Attack να καταφθάνουν στην Αθήνα στις 15 Ιουλίου για να παρουσιάσουν το νέο άλμπουμ τους, τους Portishead να κυκλοφορούν νέα τραγούδια μετά από 11 ολόκληρα χρόνια (!) και τον δαιμόνιο Tricky να επιστρέφει με έναν δίσκο αφιερωμένο στην περιοχή του Μπρίστολ, όπου μεγάλωσε, το Κnowle. Μελαγχολική, υπνωτιστική και σκοτεινή η «σκηνή του Μπρίστολ» σημάδεψε τη δεκαετία του ’90 και καθόρισε την πορεία της σύγχρονης μουσικής. Η γκρίζα και βροχερή πόλη του Μπρίστολ απέκτησε τον ήχο που της ταίριαζε και οι απανταχού μουσικόφιλοι ένα νέο εθιστικό τριπ. Δεν ήταν άλλο από το τριπ- χοπ, το μουσικό ιδίωμα που εναρμόνιζε τους ρυθμούς του χιπ χοπ με υπνωτικές ποπ μελωδίες και δυνατές δόσεις τζαμαϊκανής dub μουσικής.

Υπεύθυνοι ήταν δύο συγκροτήματα και ένας μουσικός. Οι Massive Attack, oι Portishead και o Tricky, το βασικό τρίγωνο που έβαλε το Μπρίστολ στον μουσικό χάρτη και με τον αστικό ήχο του επηρέασε αμέτρητους μετέπειτα καλλιτέχνες.

Massive Αttack

Με αφετηρία το άλμπουμ-ορόσημο «Blue Lines» του ’91, οι «άρχοντες του Μπρίστολ» έχουν γράψει τη δική τους ιστορία. Οι ηχογραφήσεις της νέας τους δουλειάς έχουν ολοκληρωθεί και το «Weather Underground» (ένας τίτλος-φόρος τιμής στην ένοπλη επαναστατική οργάνωση που έδρασε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’60) θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο. Λίγους μήνες νωρίτερα το ελληνικό κοινό που τόσο τους εκτιμά θα έχει την ευκαιρία να το απολαύσει σε πρώτη ακρόαση στις 15 Ιουλίου. Τότε που οι Massive Attack θα εμφανιστούν στην Αθήνα ως ένα από τα μεγάλα ονόματα του Fly Beeyond Festival. Στο πέμπτο άλμπουμ της καριέρας τους οι Ρόμπερτ Ντελ Νάγια (3D) και Γραντ Μάρσαλ (Daddy G) -καλλιτεχνικοί διευθυντές του φετινού

Meltdown Festival του Λονδίνου- συνεργάζονται με τους Ντέιμον Αλμπαρν (Blur), Χοπ Σάντοβαλ (Mazzy Star) και Στεφανί Ντόζεν. Τίποτε παραπάνω δεν έχουν αφήσει να διαρρεύσει.

Portishead

Χρειάστηκε να περάσουν έντεκα χρόνια για να ακούσουμε το νέο άλμπουμ των Portishead που θα κυκλοφορήσει στις 28 Απριλίου. Το τρίτο άλμπουμ τους τιτλοφορείται απλά «Third», περιλαμβάνει 11 τραγούδια και διαρκεί 49 λεπτά και 13 δευτερόλεπτα. Οσοι πάντως το έχουν ακούσει κάνουν λόγο για ένα σπουδαίο, σκοτεινό άλμπουμ που βρίσκει την τραγουδίστρια Μπεθ Γκίμπονς και τους Γκεόφ Μπάροου και Αντριαν Ατλεϊ σε μεγάλα κέφια. «Η πίεση να ηχογραφήσουμε πετυχημένα άλμπουμ έχει τελειώσει. Το καλό είναι ότι μπορείς να κάνεις αυτό που θέλεις πραγματικά», δηλώνουν. Φήμες θέλουν τη νέα ευρωπαϊκή τους περιοδεία να σταθμεύει και στα μέρη μας. Για να δούμε…

Tricky

Ιδιάζουσα περίπτωση μουσικού είναι αυτή του δύστροπου και βίαιου Tricky. Η νέα χρονιά τον βρίσκει να

επιστρέφει στις γειτονιές του Knowle στο Μπρίστολ, να ασχολείται με το δικό του δισκογραφικό label «Brown Punk» και να κυκλοφορεί το όγδοο άλμπουμ της καριέρας του «Knowle West Boy» στα τέλη της άνοιξης. Μετά το εξαιρετικό «Maxinquaye» (’95), περιοδείες ανά τον κόσμο, κινηματογραφικές εμφανίσεις και κάποια μέτρια άλμπουμ τα τελευταία χρόνια, ο Tricky φαίνεται πως ξαναβρήκε το δρόμο του. vmahmoudes@e-tipos.com

Δείτε βίντεο της ιστορικής τριάδας του Μπρίστολ και ταξιδέψτε νοερά στο 1995. www.e-tipos.com/ entertainment

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2008

τεχνεσet2  35

Σύντομα Ο Ρέντσο Πιάνο «χτίζει» πολιτισμό στο Φάληρο Με τη διάσημη υπογραφή του Ιταλού αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο, δημιουργού, σε συνεργασία με τον Ρίτσαρντ Ρότζερς, του πασίγνωστου Κέντρου Ζορζ Πομπιντού (Μπομπούρ) στο Παρίσι, θα χτιστεί τελικά το Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στο Δέλτα Φαλήρου. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος ανακοίνωσε και επίσημα χθες ότι το γραφείο «Renzo Piano Building Workshop» θα σχεδιάσει τις νέες εγκαταστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης, καθώς και το Πολιτιστικό-Εκπαιδευτικό Πάρκο.

Υπό τον Π. Τέτση η νέα Επιτροπή τέχνης στη Βουλή Ο ακαδημαϊκός κ. Παναγιώτης Τέτσης είναι ο πρόεδρος της Επιτροπής Τέχνης και Πολιτισμού της Βουλής που ανασυστήθηκε με απόφαση του Προέδρου της κ. Δημήτρη Σιούφα. Εργο της Επιτροπής μεταξύ άλλων είναι η αισθητική του κτιρίου αλλά και ο εμπλουτισμός της συλλογής έργων τέχνης της Βουλής. Στην επιτροπή συμμετέχουν ακόμα οι: Αγγελος Δεληβοριάς, Αχιλλέας Δρούγκας, Νικόλαος Καλτσάς, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Δημήτριος Κωνστάντιος, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Γεώργιος Λάππας, Χαράλαμπος Μπούρας, Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης, Σωτήρης Σόρογκας.

«Λεωφορείον ο πόθος», Επόμενη στάση: ΚΘΒΕ

REUTERS / ALESSIA PIERDOMENICO

WARREN DU PREEZ / NICK THORNTON JONES / CHRIS LEVINE

Το «Λεωφορείον ο πόθος» κάνει από σήμερα στάση στο ΚΘΒΕ στο Θέατρο της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών. Ο Αντώνης Καλογρίδης σκηνοθετεί την Πέμη Ζούνη (Μπλανς Ντιμπουά), τον Βασίλη Μπισμπίκη (Στάνλεϊ Κοβάλσκι) και την Ιωάννα Παγιατάκη (Στέλλα Κοβάλσκι) στους πρωταγωνιστικούς ρόλους σε μια σύγχρονη αφήγηση που φέρνει στο προσκήνιο τους εφιάλτες, τα όνειρα, τους φόβους, τις αλήθειες και τα ψέματα των ηρώων.

H Eϊμι, τα βραβεία και οι άλλοι...

Tα πάνω της έχει πάρει η Εϊμι Γουαϊνχάουζ. Μετά το θρίαμβό της στα βραβεία Γκράμι, έκλεψε και την παράσταση στην απονομή των Brit Awards το βράδυ της Τετάρτης. Ολα τα φώτα ήταν στραμμένα στην πρώτη εμφάνιση της Εϊμι μετά τις περιπέτειές της με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά και λιγότερο στους νικητές Take That, Arctic Monkeys και Foo Fighters που έφυγαν από τη λαμπερή τελετή με δύο βραβεία.

ET

Προσφορές Ηome cinema με ισπανική Belle Epoque Tην ισπανική ταινία «Belle epoque» του 1992, βραβευμένη με Oσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας και με πρωταγωνίστρια τη γοητευτική Πενέλοπε Κρουζ, προσφέρει αύριο σε DVD στους αναγνώστες του ο ΕΤ. Το φιλμ, με τη σκηνοθετική υπογραφή του Φερνάντο Τρουέμπα, σάρωσε και άλλα βραβεία όπως το Bafta καλύτερης ταινίας αλλά και εννέα Goya. Στην υπόθεση του έργου μεταφερόμαστε στο 1931 όταν ένας νεαρός στρατιώτης, ο καλοπερασάκιας Φερνάντο (Χόρχε Ζανζ), λιποτακτεί. Ο φιλόξενος Μανόλο (Φερνάντο Φερνάν Γκομέζ), ο ιδιοκτήτης μιας φάρμας και πατέρας τεσσάρων κορι-

τσιών, τον καλοδέχεται και ασπάζεται τις ιδέες του. Ο Φερνάντο δεν θα αργήσει να ερωτευτεί... όλες τις αδελφές: Ροκίο (Μαριμπέλ Βερντού), Βιολέτα (Αριάντνα Χιλ), Κλάρα (Μίριαμ Ντιάζ Αρόσα), Λουζ (Πενέλοπε Κρουζ). Ενα απίστευτο ερωτικό γαϊτανάκι ξεκινά, με τις ορμόνες, το χιούμορ, τα απρόοπτα να χτυπάνε κόκκινο.

▪ Επίσης, συνεχίζεται η σαββατιάτικη προσφορά του ΕΤ με αφίσες, φιγούρες και παραστάσεις του Καραγκιόζη. Το αυριανό βίντεο-cd περιέχει δύο έργα, «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός» και «Ο Καραγκιόζης και ο Γορίλας», ενώ η αφίσα είναι του Χατζηαβάτη.

22  οικονομία

Οριστικοποιήθηκε μετά από εντατικές διαβουλεύσεις διάρκειας τριών μηνών μεταξύ του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου του ΟΠΑΠ, κ. Χρήστου Χατζηεμμανουήλ, και του προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των Πρακτόρων (ΠΟΕΠΠ), κ. Κίμωνα Κλωνάρη, το κείμενο της σύμβασης, η οποία στο εξής θα καθορίζει τις σχέσεις του ΟΠΑΠ με τους περισσότερους από 5.000 πράκτορές της. Για την ολοκλήρωση της διαδικασίας απομένουν η τελική νομική ανάγνωση της σύμβασης και η αναδιατύπωση ορισμένων λεπτομερειών.

Εςπαςαν Το ΦραΓΜα Του €1 ΜΕ ΕΚΤΙναΞΗ απο Το 2001 ΚαΙ αυΞΗςΗ 35% απο πΕρυςΙ

Ζημίες για την Deutsche Bank

EUROKINISSI

Η κρίση των στεγαστικών δανείων χτύπησε και τη μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα. Η Deutsche Bank ανακοίνωσε για πρώτη φορά από το 2003 ζημίες ύψους 131 εκατομμυρίων ευρώ στο πρώτο τρίμηνο του έτους έναντι κερδών 2,12 δισ. ευρώ που είχε παρουσιάσει στο αντίστοιχο διάστημα του 2007. Τα οικονομικά μεγέθη της τράπεζας επηρεάσθηκαν από τις διαγραφές τίτλων ύψους 2 δισ. ευρώ, ενώ ο διευθύνων σύμβουλός της Τζόζεφ Ακερμαν έκανε λόγο για την πιο δύσκολη περίοδο της Deutsche Bank στη σύγχρονη ιστορία της. Παράλληλα, ο οικονομικός διευθυντής επιβεβαίωσε την πώληση δανείων 1 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της ρευστότητας.

Ταλαιπωρία περιμένει όσους θελήσουν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς την Πρωτομαγιά.

Χωρίς λεωφορεία την Πρωτομαγιά Προβλήματα θα αντιμετωπίσει το επιβατικό κοινό αύριο, Πέμπτη, κατά τον εορτασμό της εργατικής Πρωτομαγιάς. Οι εργαζόμενοι στα «μπλε» λεωφορεία, στο τραμ, στα τρόλεϊ, στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και στις Ολυμπιακές Αερογραμμές θα πραγματοποιήσουν εικοσιτετράωρη απεργία. Ακινητοποιημένοι θα παραμείνουν το μετρό και ο ηλεκτρικός έως τις 9.00 το πρωί. Σήμερα θα αποφασίσουν οι εργαζόμενοι στον προαστιακό και στον ΟΣΕ. Τετράωρη στά-

ση έχει αποφασίσει η ΠΝΟ (έως τις 12 το μεσημέρι) και εικοσιτετράωρη απεργία οι μηχανικοί, τα κατώτερα πληρώματα μηχανοστασίου και οι λιμενεργάτες. Στην κινητοποίηση θα συμμετάσχει το Δημόσιο και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας (συνυπολογίζονται δημόσια νοσοκομεία και ΕΚΑΒ). Συγκέντρωση στο Πεδίον του Αρεως στις 11 το πρωί έχουν προγραμματίσει ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ. Το ΠΑΜΕ θα πραγματοποιήσει συγκέντρωση μισή ώρα νωρίτερα στο Σύνταγμα.

Οι καταναλωτές καλούνται να πληρώσουν την κούρσα του σιταριού. Χαμένες και οι εταιρίες παραγωγής, που συμπιέζουν το περιθώριο κέρδους Της ΓΩΓΩΣ ΚΑΤΣΕΛΗ

Σπαγγέτι όπως λέμε παντεσπάνι... Φαγητό πολυτελείας τείνουν να γίνουν τα μακαρόνια, η τιμή των οποίων έχει αυξηθεί κατά 34% σε σχέση με πέρυσι σπάζοντας το «φράγμα» του ενός ευρώ. Και ενώ ο «Ακάκιος» λίγο πριν από την εισαγωγή του ευρώ στη χώρα μας είχε αφήσει τα μακαρόνια στις 110 δραχμές (0,35 ευρώ), έξι χρόνια μετά έχουν «πάρει» αύξηση της τάξεως του 300%! Η κατακόρυφη άνοδος των τιμών των σιτηρών, η ραγδαία αύξηση της κατανάλωσής τους στην Ινδία και την Κίνα και η έκρηξη των βιοκαυσίμων προκαλούν «ντόμινο» ανατιμήσεων σε βασικά είδη διατροφής, όπως το ρύζι και τα ζυμαρικά. Ενα πακέτο μακαρόνια που πριν από ένα χρόνο κόστιζε 0,79 ευρώ φέτος έχει «εκτοξευθεί» στο 1,05 ευρώ (αύξηση 35%). Η πορεία των τιμών των ζυμαρικών κατά το τρέχον έτος δεν αποκλείεται να δημιουργήσει και άλλες αναταράξεις, σύμφωνα με στελέχη του κλάδου. Διπλάσιες σε σχέση με πέρυσι είναι και οι τιμές των ζυμαρικών ιδιωτικής ετικέτας, οι οποίες δεν κατάφεραν να μείνουν ανεπηρέαστες από την κρίση στις αγορές. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ένα χρόνο πριν ένα πακέτο μακαρόνια συγκεκριμένης αλυσίδας σούπερ μάρκετ κόστιζε μόλις 0,22 ευρώ, ενώ φέτος διατίθεται έναντι 0,45 ευρώ. Οι επιπτώσεις είναι εμφανείς τόσο στις τσέπες των καταναλωτών, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν τα 500 γραμ. σπαγγέτι από 0,84 ευρώ έως και 1,05 ευρώ, όσο και στην κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων, καθώς τα κέρδη τους σε σχέση με το

Υποτροφίες από την PwC Στη βράβευση 18 υποτρόφων προχώρησε η εταιρία PriceWaterHouseCoopers κατά τη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου ηγεσίας και ανθρώπινου δυναμικού της επιχείρησης. «Φέτος το πρόγραμμα υποτροφιών της εταιρίας μας διευρύνθηκε σε 18 από 6 την προηγούμενη χρονιά. Και αυτό γιατί θέλουμε να δώσουμε στους αριστούχους νέους τις ευκαιρίες και την καθοδήγηση, προκειμένου να εξελιχθούν στους ηγέτες του μέλλοντος», δήλωσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της PwC, κ. Χρίστος Σιάτης.

2006 σημειώνουν σημαντική πτώση. Οπως εξηγεί στον ΕΤ ο διευθύνων σύμβουλος της βιομηχανίας ζυμαρικών Misko Α.Ε, κ. Γιώργος Σπηλιόπουλος, το κόστος του σιταριού τετραπλασιάστηκε μέσα σε ένα χρόνο, με αποτέλεσμα η κερδοφορία να είναι περιορισμένη. «Το κόστος της πρώτης ύλης από 150 ευρώ τον τόνο που ήταν το 2006 έφτασε το 2007 στα 450-600 ευρώ», τονίζει ο κ. Σπηλιόπουλος. Αύξηση του ετήσιου τζίρου, αλλά πτώση στην κερδοφορία εμφανίζουν και οι δύο βασικοί «παίκτες» της αγοράς ζυμαρικών στην Ελλάδα, Misko και Μέλισσα-Κίκιζας. Το 2006 ο τζίρος της Misko ανήλθε στα 57 εκατ. ευρώ, ενώ τα καθαρά κέρδη άγγιξαν τα 3,5 εκατ. ευρώ. Αντιστρόφως ανάλογα ήταν τα ποσά της επιχείρησης την προηγούμενη χρονιά, καθώς ο τζίρος αυξήθηκε στα 65 εκατ. ευρώ, αλλά η κερ-

«Το 2008 αναμένεται ότι θα σταθεροποιηθεί η κατάσταση, ενώ το 2009 μάλλον θα είναι καλύτερη χρονιά» δοφορία περιορίστηκε στις 900 χιλ. ευρώ. Την ίδια εικόνα παρουσίασε και η ελληνική βιομηχανία Μέλισσα-Κίκιζας, η οποία το 2007 πραγματοποίησε τζίρο της τάξεως των 43 εκατ. ευρώ με κέρδη μόλις 700 χιλ. ευρώ, τη στιγμή που το 2006 ο τζίρος της εταιρίας είχε διαμορφωθεί στα 35,8 εκατ. ευρώ με καθαρά κέρδη 870 χιλιάδες ευρώ. «Το πρόσθετο κόστος παραγωγής

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΖΙρΟ ΚΑΙ ΚΕρδΗ

Misko Α.Ε.

Τζίρος 2006

Κέρδη 2006

Τζίρος 2007

Κέρδη 2007

57 εκατ. ευρώ

3,5 εκατ.ευρώ

65 εκατ.ευρώ

900 χιλ. ευρώ

35,8 εκατ.ευρώ

870 χιλ. ευρώ

43 εκατ. ευρώ

700 χιλ. ευρώ

ΜέλισσαΚίκιζας

επιβαρύνονται κυρίως οι βιομηχανίες, αλλά και οι καταναλωτές. Ωστόσο, εμείς προσπαθούμε να έχουμε λογικές τιμές, ακόμα κι αν είναι σε βάρος της κερδοφορίας μας. Παρά τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά, η παραγωγή μας ξεπέρασε τις 40.000 τόνους ετησίως σε σχέση με το 2006 που η παραγωγή μας περιοριζόταν στις 32.000 τόνους», σημειώνει στον ΕΤ ο εμπορικός διευθυντής της Μέλισσα, κ. Γιώργος Ευσταθόπουλος. Την εκτίμησή του σχετικά με τη σταθεροποίηση των τιμών εξέφρασε και ο κ. Σπηλιόπουλος. «Γενικά το 2008 είναι μία χρονιά κατά την οποία θα σταθεροποιηθεί η κατάσταση, ενώ το 2009 πιστεύω ότι θα είναι καλύτερη η χρονιά, εκτός κι αν έχουμε μακρά περίοδο ξηρασίας», υπογράμμισε ο κ. Σπηλιόπουλος. gkatseli@e-tipos.com

€0,35

Συμφωνία ΟΠΑΠ με τους πράκτορες

Σήμερα τα... μακαρόνια είναι κατά 300% ακριβότερα

ΙανουaρΙος 2002

Σύντομα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τετάρτη 30 Απριλίου 2008

οικονομία  23

€0,79

ΙοyνΙος 2007

νοeMβρΙος 2006

€0,70

απρiλΙος 2008

Οι τιμές των μακαρονιών τα τελευταία 6 χρόνια

€1,05

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τετάρτη 30 Απριλίου 2008

Το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ κατέχει τη μεγαλύτερη περιουσία μεταξύ όλων των Ταμείων. EUROKINISSI

Περιουσία μόλις για τις συντάξεις 17 μηνών Εάν συνυπολογιστούν και οι δαπάνες Υγείας, το συνολικό χαρτοφυλάκιο όλων των Ταμείων δεν επαρκεί ούτε για 1 έτος Του ΝΑΣΟΥ ΧΑΤΖΗΤΣΑΚΟΥ

Τις συντάξεις 17 μηνών καλύπτει μόλις και μετά βίας η περιουσία του συνόλου των Ταμείων, σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία του υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας. Οι 81 φορείς Κύριας, Επικουρικής Ασφάλισης και Πρόνοιας της αρμοδιότητας του συγκεκριμένου υπουργείου, οι οποίοι -σημειωτέον- μέσα στους επόμενους 6 μήνες

Σε κάθε εργαζόμενο και συνταξιούχο αντιστοιχούν μόλις 7.909 ευρώ από το σύνολο των 29,21 δισ. ευρώ θα έχουν ενοποιηθεί κάτω από τη σκέπη 13 νέων υπερ-οργανισμών, διαθέτουν κινητή και ακίνητη περιουσία ύψους 29,21 δισ. ευρώ (28,26 δισ. ευρώ κινητή και 950,7 εκατ. ευρώ η ακίνητη). Την ίδια στιγμή, με βάση τα στοιχεία των Κοινωνικών Προϋπολογισμών, μόνο για δαπάνες συντάξεων απαιτούνται κάθε χρόνο 20,25 δισ. ευρώ. Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει ότι η περιουσία των Ταμείων επαρκεί για να καλύψει τις συνταξιοδοτικές δαπάνες περίπου ενάμισι έτους. Ωστόσο, εάν στις τρέχουσες ανάγκες συνυπολογιστούν τα έξοδα Υγείας, περίθαλψης και οι δαπάνες διοίκησης, τότε το σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων δεν μπορεί να καλύψει ούτε

τα έξοδα ενός χρόνου. Αυτό επειδή, σε ετήσια βάση, για όλες αυτές τις ανάγκες δαπανώνται 30,74 δισ. ευρώ. Το γεγονός ότι το σύνολο της περιουσίας (αν και φαντάζει αστρονομικό στα «μάτια» των μεσαίων και χαμηλών εισοδηματικά στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας) στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρό για τις απαιτήσεις του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης, προκύπτει και από το ποσό που αναλογεί από αυτά τα 29,21 δισ. ευρώ στον καθένα από τους 3,69 εκατ. ασφαλισμένους και συνταξιούχους. Συνολικά, σε κάθε εργαζόμενο και σε καθέναν από τους «απόμαχους» της εργασίας αντιστοιχούν μόλις 7.909 ευρώ. Σημειώνεται ότι το μεγαλύτερο

ποσοστό από το σύνολο της περιουσίας των Ταμείων το συγκεντρώνει το ΙΚΑ (16,57%). Η αξία των περιουσιακών στοιχείων του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, εντός του οποίου θα ενταχθούν 9 φορείς και κλάδοι ασφάλισης μέσα στους αμέσως επόμενους μήνες, με βάση τα νεότερα στοιχεία του υπουργείου Απασχόλησης, μέχρι τα τέλη του 2006 υπολογιζόταν στα 4,84 δισ. ευρώ. Στη δεύτερη θέση των πιο εύρωστων ασφαλιστικών φορέων είναι το ΤΣΜΕΔΕ με 2,76 δισ. ευρώ περιουσία και ακολουθεί ο ΟΓΑ με 2,28 δισ. ευρώ. Αντίθετα, οι «φτωχοί συγγενείς» του Ασφαλιστικού είναι τα Ταμεία Αλληλοβοηθείας του Εθνικού Τυπογραφείου, του Προσωπικού Οργανισμού Υδρεύσεως Θεσσαλονίκης και του ΗΣΑΠ. Το σύνολο της περιουσίας τους ανέρχεται στα 7,87 εκατ. ευρώ. nxatzitsakos@e-tipos.com

Τα Ταμεία με τη μεγαλύτερη περιουσία... ΑΞΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

% ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ

ΙΚΑ - ΕΤΑΜ

4.841.605.325,47

16,57%

ΤΣΜΕΔΕ

2.769.285.041,72

9,48%

ΟΓΑ

2.280.984.549,08

7,81%

1.862.937.278,17

6,38%

1.283.325.012,70

4,39%

Επαγγ. & Βιοτ. Επιμελητηρίων του Κράτους

5.739.239,09

0,02%

Ταμείο Υγείας Δικηγόρων Επαρχιών

4.391.483,86

0,02%

3.739.848,44

0,01%

ΤΕΑΔΥ Ταμείο Συντάξεως & Αυτασφαλίσεως Υγειονομικών

...και με τη μικρότερη περιουσία Ταμ. Πρ. Προσ. Εμπ. & Βιομηχ.

Ταμείο Αλληλοβοήθειας Προσωπικού Εθνικού Τυπογραφείου Ταμείο Πρόνοιας Προσωπικού Οργανισμού Υδρεύσεως Θεσσαλονίκης Ταμείο Συντάξεων Προσωπικού ΗΣΑΠ

3.419.665,75

0,01%

717.532,54

0,00%

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 6 Μαρτίου 2008

28 ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΚΙΝΗΤΩΝ

Στο ίδιο συνέδριο της Βαρκελόνης η Sony – Ericsson παρουσίασε το cyber-shot κινητό της, το C902.

Το πρωτότυπο κινητό του Google ονόματι Android παρουσιάστηκε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Κινητής Τηλεφωνίας (Mobile World Congress), το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 11-14 Φεβρουαρίου στη Βαρκελόνη.

ΖΩΗ

Σχέδια για τη μετατροπή τους σε ταυτότητα και πιστωτική κάρτα. Οι χρήστες θα μπορούν να παίρνουν εισιτήρια, να πληρώνουν το ταξί και να προχωρούν σε αγορές. Τα προβλήματα πίσω από τις έξυπνες συσκευές

Kινητά πολυεργαλεία Της ΑρεΤΗς ΝΤΑρΑδΗμου εΙΚοΝοΓρΑΦΗςΗ: ΓΙΩρΓος ΠΑΝΤουΛΑς

Ο

ι Ελληνες στη συντριπτική τους πλειονότητα ούτε καν διανοούνται να φύγουν από το σπίτι αφήνοντας πίσω το κινητό τους τηλέφωνο. Αναμφισβήτητο γεγονός. Aλλωστε οι εποχές που τα ογκώδη και άκομψα, τότε, κινητά έκαναν σεμνά και ταπεινά την εμφάνισή τους από τσέπες και τσάντες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Στις μέρες μας η βιομηχανία της κινητής τηλεφωνίας μοιάζει να εξέρχεται από τα χρόνια της αθωότητας. Οχι μόνο διότι πλέον απαντούμε θαρρετά και ηχηρά στο τηλέφωνό μας όπου κι αν βρισκόμαστε -σε κινηματογράφους, μουσεία, νοσοκομεία κ.λπ.- ή γιατί οι συσκευές είναι προσβάσιμες σε όλους (έως και δωρεάν μπορεί κανείς να αποκτήσει μία), αλλά κυρίως γιατί το κινητό έπαψε πια να αποτελεί είδος πολυτελείας. Εχει μετατραπεί σε εργαλείο πρώτης ανάγκης. Συνεπώς τα δεδομένα περί προσφοράς και ζήτησης έχουν πλέον διαφοροποιηθεί. Και οι ειδικοί μάς «απειλούν» ότι στο μέλλον θα μας είναι ακόμη πιο απαραίτητο. Αρχής γενομένης από το iPhone και τους κλώνους ή τους φερέλπιδες ανταγωνιστές του, τα κινητά προσφέρουν πλέον τη δυνατότητα να «κατεβάσει» (download) κανείς μουσική, ταινίες και δεδομένα, χάρη στο απρόσκοπτο σερφάρισμα του Διαδικτύου μέσω των συσκευών. Οι παροχές όμως δεν θα σταματήσουν εδώ. Ηδη γίνονται μελέτες και -σε ορισμένες περιπτώσεις- προσπάθειες να διευρυνθούν οι δυνατότητες ενός κινητού τηλεφώνου και να μετατραπεί η συσκευή σε ένα είδος ταυτότητας και πιστωτικής κάρτας μαζί. Οπως

αναφέρεται μάλιστα σε δημοσίευμα των «Financial Times», οι Γάλλοι έχουν ήδη πειραματιστεί με την ιδέα ενός κινητού-πιστωτικής κάρτας. Στα τέλη της χρονιάς που πέρασε, πενήντα εθελοντές, κάτοικοι της πόλης Rennes, έλαβαν μέρος στο σχέδιο «Πήγασος». Ολοι έλαβαν ένα πρωτότυπο κινητό τηλέφωνο με αποτυπωμένη στην κάρτα SIM του τεχνολογία επικοινωνίας NFC (NearField Communication). Πρόκειται ουσιαστικά για ασύρματη τεχνολογία επικοινωνίας, μικρής εμβέλειας και υψηλής συχνότητας, που επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ συσκευών. Χάρη στο κινητό τους τηλέφωνο λοιπόν, οι κάτοικοι της

οι χρήστες θέλουν μεν κινητά με πολλαπλές παροχές, αλλά θέλουν και συσκευές εύκολες στη χρήση γαλλικής πόλης Rennes μπορούσαν να αγοράσουν εισιτήρια για τρένα και λεωφορεία, να πληρώνουν ταξίμετρα καθώς και να προχωρούν σε κάποιες ακόμη αγορές. Φυσικά, για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, τα ιθύνοντα μυαλά πίσω από το σχέδιο «Πήγασος» έπρεπε να συνεργαστούν με κρατικούς φορείς και τράπεζες. Και εδώ ακριβώς έγκειται το πρώτο πρόβλημα. Δηλαδή, ναι μεν το επόμενο τεχνολογικό στάδιο για τη βιομηχανία της κινητής τηλεφωνίας είναι εφικτό και -καταπώς φαίνεταιπρο των πυλών. Για να διαβεί όμως τις πύλες αυτές η όποια έξυπνη συσκευή, χρειάζεται τη συνεπικουρία και άλλων φορέων καθώς και τη δημιουργία παγκόσμιων δεδομένων και συμφωνιών επί του θέματος. Διότι εάν το κινητό

μας αρχίσει να λειτουργεί και ως πιστωτική κάρτα, πρέπει να μπορεί να πράττει τοιουτοτρόπως οπουδήποτε κι αν βρίσκεται. Το δεύτερο πρόβλημα αφορά στους ίδιους τους χρήστες, που θέλουν μεν κινητά με πολλαπλές παροχές, αλλά θέλουν και συσκευές εύκολες στη χρήση. Λένε «όχι» δηλαδή στις πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αλλά «ναι» στις παροχές στις οποίες οδηγούν. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και το πρόβλημα της ασφάλειας. Ενα κινητό που θα μεταφέρει τόσο προσωπικά δεδομένα όπως ο αριθμός της πιστωτικής κάρτας ή τα στοιχεία της ταυτότητάς μας θα πρέπει να είναι σε θέση να τα προστατέψει κιόλας εάν χρειαστεί, εντοπίζοντας και κλειδώνοντας την κλεμμένη συσκευή. Οποιες πάντως και αν είναι οι λύσεις των προβλημάτων -που αργά ή γρήγορα θα βρεθούν- η ουσία είναι πως βρισκόμαστε μπροστά σε μία ακόμη μεγάλη έκρηξη στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας, με ακόμη πιο έξυπνα κινητά και ακόμη περισσότερες παροχές. Ας ελπίσουμε ότι όλα αυτά τα ευχάριστα θα τα ακολουθήσουν και αντιστοίχως ευχάριστες πτώσεις των τιμών. antaradimou@e-tipos.com

Θα χρησιμοποιούσατε το κινητό σας ως ταυτότητα ή πιστωτική κάρτα; www.e-tipos.com/life

Αλλά και η Toshiba παρουσίασε το G450 στο ίδιο συνέδριο, το οποίο έφερε στη Βαρκελόνη τις κορυφαίες εταιρίες κινητής τηλεφωνίας.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 6 Μαρτίου 2008

ΖΩΗet2  29 Το Android της Google σε όλο του το μεγαλείο. Πολλοί είναι οι καταναλωτές που περιμένουν εναγωνίως το κινητό πόνημα της διάσημης μηχανής αναζήτησης.

Φυσικά η Nokia δεν μπορούσε να λείπει από τη συγκεκριμένη μάζωξη. Εκπροσωπήθηκε λοιπόν –επάξια– από το N96.

Νέες ανησυχίες για την oρμονική υποκατάσταση Αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση του καρκίνου του μαστού και μετά τη διακοπή της θεραπείας, σύμφωνα με έρευνα Της μΑρΙΑς ΠΑΠΑδΗμΗΤρΙου

Παρόν

Παρελθόν

Είκοσι ένα χρόνια έχουν περάσει από τότε που η Motorola κυκλοφόρησε στην ελεύθερη αγορά το πρώτο ευρείας κατανάλωσης κινητό τηλέφωνο. Οι παροχές προς τους χρήστες ήταν απλώς οι αυτονόητες. Δηλαδή κλήσεις και λίγο αργότερα γραπτά μηνύματα. Κατόπιν, κυρίως στη δεκαετία του 1990, εισήχθησαν στις συσκευές τα παιχνίδια καθώς και κάποιες παροχές γραμματειακής κυρίως υποστήριξης, όπως -για παράδειγμα- χρονόμετρο, σημειωματάριο κ.λπ.

Κυρίως με την άφιξη του iPhone της Apple και των κλώνωνσυνεχιστών του (αλλά και των διαφόρων smart phones), μπορούμε πλέον να κατεβάσουμε εύκολα και (σχετικά) γρήγορα μουσικά αρχεία, ταινίες, καθώς φυσικά και να περιηγηθούμε με άνεση στο Διαδίκτυο αλλά και να παρακολουθήσουμε τηλεόραση (αν όχι εμείς, τουλάχιστον οι Βορειοαμερικανοί μπορούν).

μέλλον

Εκτός από όλα τα παραπάνω -σε πιο εξελιγμένη μορφή φυσικά- τα κινητά τηλέφωνα του μέλλοντος θα διαθέτουν κατά πάσα πιθανότητα όλα τα στοιχεία αυτά που μπορεί να μας είναι απαραίτητα για τις καθημερινές μας συναλλαγές. Θα μετατραπούν δηλαδή σε πιστωτικές (ή απλώς χρεωστικές) κάρτες και πιθανώς και σε ταυτότητες.

Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης εξακολουθεί να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, ακόμη και μετά τη διακοπή της, σύμφωνα με τελευταία επιστημονική έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα του Ιατρικού Συλλόγου των ΗΠΑ. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η απειλή ανάπτυξης της ασθένειας παρέμεινε υψηλότερη κατά 27% για τον καρκίνο του μαστού (και 24% για άλλες μορφές του) τρία χρόνια αφότου οι γυναίκες που συμμετείχαν σταμάτησαν τη λήψη των χαπιών (οιστρογόνων, προγεστερόνης κ.λπ.). Αντίθετα, φάνηκε ότι το επίσης αυξημένο ρίσκο για καρδιαγγειακά νοσήματα (29%), εγκεφαλικά (41%) κ.λπ., στη διάρκεια της θεραπείας, επανήλθε σε φυσιολογικά επίπεδα μετά το τέλος της. Η μελέτη για το ζήτημα, που προβληματίζει την επιστήμη και αφορά εκατομμύρια γυναίκες στον πλανήτη, έρχεται να συμπληρώσει δύο προηγούμενες, της τελευταίας πενταετίας, σε Αμερική και Βρετανία, που προειδοποιούσαν για τους κινδύνους της συγκεκριμένης θεραπείας, στην οποία πολλές γυναίκες καταφεύγουν μετά την εμμηνόπαυση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που αποδίδουν την κατά 6,3% πτώση των κρουσμάτων καρκίνου του μαστού το 2003 στη μαζική εγκατάλειψη της θεραπείας με ορμονικά υποκατάστατα, εξαιτίας του φόβου που προκάλεσαν στο γυναικείο πληθυσμό οι παραπάνω

διαπιστώσεις. Υπάρχουν, βεβαίως, και εκείνοι που διατυπώνουν ενστάσεις ως προς το γεγονός ότι η πρόσφατη έρευνα δεν κατέταξε τις περιπτώσεις υψηλού κινδύνου σε αντιστοιχία με τις ηλικιακές ομάδες. Οι υπέρμαχοι της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης ισχυρίζονται ότι οι κίνδυνοι είναι πολύ μικρότεροι μεταξύ των γυναικών που διανύουν την ηλικία των 50. «Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, όπου κριθεί απολύτως αναγκαία, πρέπει να ακολουθείται μόνο για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και υπό συνεχή ιατρική παρακολούθηση», αναφέρει στον ΕΤ ο ογκολόγος κ. Ευάγγελος Φιλόπουλος, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας, ο οποίος χαρακτηρίζει αναμενόμενα τα αποτελέσματα και της τελευταίας έρευνας. «Αυτονόητο -προσθέτει- είναι ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να κρύβουν από το γιατρό τους τυχόν επιβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, που αυξάνει τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου, ούτε βέβαια και να τρομοκρατούνται με τις συνέπειες της εμμηνόπαυσης. Τα κύρια συμπτώματα δεν κρατούν πολύ και η γυμναστική ή ο χορός είναι η καλύτερη εγγύηση για να κρατήσουν τη φόρμα τους, ακόμη και στην περίπτωση που δεν ενδείκνυται η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης». Υπέρ της λελογισμένης χρήσης ορμονικών υποκατάστατων (μικρότερη δυνατή δόση για περιορισμένο χρονικό διάστημα) τάσσονται και οι Βρετανοί επιστήμονες. mpapadimitriou@e-tipos.com

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2008

28 Η ΙΣΤΟΡΙΑ

4oς αι. π.Χ.

1ος αι. μ.Χ.

18ος αιώνας

1870

Ο Αριστοτέλης θεωρείται ο πρώτος που πρότεινε τη χρήση φυσικών χημικών, όπως τα έλαια από κέδρο ή λιβάνι, ως σπερματοκτόνων.

Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος συστήνει την αποχή και την εγκράτεια ως τρόπο ελέγχου γεννήσεων.

Ο Καζανόβα συμπεριλαμβάνει στα απομνημονεύματά του πειραματικές του φόρμες, μεταξύ των οποίων και ένα τραχηλικό κύπελλο από μισό στυμμένο λεμόνι!

«Εργαλεία» αντισύλληψης (προφυλακτικά, σπόγγοι με σπερματοκτόνα, σύριγγες και τραχηλικά καλύμματα) κυκλοφορούν στις ΗΠΑ, ακόμη και στα μπακάλικα.

ΖΩΗ Το αντισυλληπτικό χάπι μετράει σχεδόν 50 χρόνια. Περισσότερες από 100 εκατ. γυναίκες το εμπιστεύονται

Χάπι - εντ για τον καρκίνο των ωοθηκών Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ

Σ

χεδόν μισό αιώνα μετά την κυκλοφορία του πρώτου αντισυλληπτικού, ο απολογισμός της «προσφοράς» του χαπιού, που ιστορικά συνδέθηκε με τη σεξουαλική επανάσταση, αποδεικνύεται πραγματικά εντυπωσιακός. Από τη χρήση του, μόνο στη Μεγάλη Βρετανία έχουν προληφθεί 100.000 θάνατοι γυναικών από καρκίνο των ωοθηκών, ενώ η άνοδος της δημοτικότητάς του τα τελευταία χρόνια εξασφαλίζει πλέον κάθε έτος την αποφυγή 30.000 νέων κρουσμάτων κακοήθειας. Και τα ενδιαφέροντα πορίσματα από την πιο λεπτομερή και μακροχρόνια μελέτη όλων των εποχών στο θέμα «αντισυλληπτικό χάπι και καρκίνος ωοθηκών» δεν σταματούν εδώ. Οπως δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του Lancet από ερευνητές του Παντεπιστημίου της Οξφόρδης, το χάπι κάνει στην ουσία «δώρο» στις γυναίκες που το έχουν χρησιμοποιήσει συστηματικά για μια 15ετία άλλα τριάντα χρόνια προστασίας. «Αναλύοντας 45 μελέτες από όλον τον κόσμο, είμαστε σε θέση να συμπεράνουμε με μεγαλύτερη βεβαιότητα από ποτέ, ότι το χάπι δεν ενεργεί μόνο εμποδίζοντας την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, αλλά – με τη μακροχρόνια

χρήση του – προστατεύει δραστικά τις ωοθήκες από τον καρκίνο» δηλώνει η Valerie Bereal, επικεφαλής της έρευνας που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Βρετανικού Συμβουλίου Ιατρικών Ερευνών και Διευθύντρια της Μονάδας Επιδημιολογίας του ερευνητικού τομέα για τον καρκίνο στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εύκολο στη χρήση του και με αποτελεσματικότητα που φτάνει το 98%, το χάπι κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 18 Αυγούστου 1960 και είναι σήμερα η πιο δημοφιλής αντισυλληπτική μέθοδος. Περισσότερες από 100.000.000 γυναίκες το εμπιστεύονται παγκοσμίως, ενώ καταγράφεται στην ιστορία ως τριπλή επανάσταση: Ιατρικά γιατί η επιστήμη βρήκε τον τρόπο να ελέγχει τις γεννήσεις αποφασίζοντας να χορηγήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα φαρμακευτικό σκεύασμα σε υγιή άτομα. Κοινωνικά, γιατί οι γυναίκες στον αγώνα τους για χειραφέτηση βρήκαν έναν από τους μεγαλύτερους συμμάχους που τους έδινε την ευχέρεια να αποφασίσουν αν θα μείνουν έγκυος ή όχι. Και θρησκευτικά, γιατί ακόμα και γνήσιοι πιστοί παράκουσαν την εκκλησία διαλέγοντας να χρησιμοποιήσουν το απαγορευμένο χάπι. Ενώ οι έρευνες για τις αρνητικές του επιδράσεις συνεχίζονται, το αντισυλληπτικό – πάντα με τη συμβουλή ειδικού

– χρησιμοποιείται πλέον για την αντιμετώπιση μιας σειράς γυναικολογικών προβλημάτων, όπως η ρύθμιση των εμμηνορρυσιακών κύκλων σε περιπτώσεις που η περίοδος δεν είναι σταθερή, αλλά και στην αντιμετώπιση της αμηνόρροιας. Γυναίκες που έχουν αναιμία και αντιμετωπίζουν μηνορραγίες παίρνουν το χάπι για να ρυθμίσουν το πρόβλημα, ενώ είναι γνωστό πως μπορεί να ελαττώσει την ένταση των συμπτωμάτων σε καλοήθη νοσήματα, όπως για παράδειγμα τα ιναδενώματα. Από την άλλη, έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία κύστεων στις ωοθήκες, να συμβάλει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης και να μειώσει τις πιθανότητες για εξωμήτριο κύηση ή πυελική φλεγμονή, καθώς και να ελαττώσει τον κίνδυνο για ρευματοειδή αρθρίτιδα. kmathioudaki@e-tipos.com

Ποια μέθοδο αντισύλληψης χρησιμοποιείτε; www.e-tipos.com/life

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2008

ΖΩΗΕΤ2  29

Δεκαετία ‘20

Δεκαετία ‘50

1960

1963

Δεκαετία ’70

Επιστήμονες σε Ιαπωνία και Αυστρία εντοπίζουν τις γόνιμες μέρες συμπεραίνοντας ότι η εγκυμοσύνη αποφεύγεται με αποχή από το σεξ κατά τη διάρκειά τους.

Στις ΗΠΑ, όπου δαπανώνται 200 εκατ. δολάρια το χρόνο για προφυλακτικά, ξεκινά το «σχέδιο Χάπι» (1953). Ο FDA εγκρίνει δοκιμές σε ανθρώπους.

Για πρώτη φορά στην Ιστορία εγκρίνεται χορήγηση του χαπιού. Δεκατρείς φαρμακευτικές εταιρίες, εννέα από αυτές στις ΗΠΑ, παρασκευάζουν το δικό τους αντισυλληπτικό.

2,3 εκατομμύρια Αμερικανίδες χρησιμοποιούν το χάπι, που δεν είναι ακόμη αποδεκτό από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Οι παρενέρεγειες ρίχνουν τις πωλήσεις, ώσπου ανακαλύπτεται ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα εμφανίζονται στις καπνίστριες και η ζήτηση ανεβαίνει και πάλι.

Επιβάλλονται κατά τη διάρκεια της λήψης του αντισυλληπτικού η τακτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και οι περιοδικές αιματολογικές εξετάσεις.

Τρεις με έξι μήνες είναι το διάστημα που πρέπει να περάσει μετά τη διακοπή του αντισυλληπτικού για να ανακτήσει η γυναίκα την ικανότητα τεκνοποίησης.

Η χορήγησή του πρέπει να αποφεύγεται σε γυναίκες με ημικρανίες, πονοκεφάλους, ιστορικό διαβήτη ή επιληψία, καθώς και σε περιπτώσεις ινομυωμάτων μήτρας, ήπιας υπέρτασης, κιρσών κάτω άκρων ή ατόμων άνω των 35 ετών και ιδιαίτερα αν πρόκειται για καπνίστριες.

5 6 7

Το χάπι αντενδείκνυται ρητώς σε γυναίκες με βαριά υπέρταση, ιστορικό εμφράγματος ή θρομβοεμβολικών επεισοδίων, διαταραχές ηπατικής λειτουργίας ή επιβαρημένο ιστορικό καρκίνου του μαστού.

Oι Ελληνίδες δεν παίρνουν το χάπι Σύμφωνα με πανελλήνια έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής μόνο το 3,5% των Ελληνίδων παίρνει το αντισυλληπτικό χάπι, όταν η χρήση αντισυλληπτικών στην Ευρώπη φτάνει στο 35%. Από την άλλη 8 στις 10 γυναίκες ηλικίας 16 εως 24 ετών δεν έχουν επισκεφθεί γυναικολόγο και δεν έχουν υπεύθυνη ενημέρωση για την αντισύλληψη. Ακριβώς αυτή η άγνοια -τονίζουν οι ειδικοί- είναι ο βασικότερος λόγος που κρατά τις εκτρώσεις στη χώρα σε πολύ υψηλά επίπεδα, με τα ετήσια περιστατικά να φτάνουν τα 150.000 έως και 200.000 (στο παρελθόν η Ελλάδα έχει βρεθεί στην πρώτη θέση σε εκτρώσεις στη γηραιά ήπειρο) όταν αντίστοιχα οι γεννήσεις κυμαίνονται το χρόνο γύρω στις 100.000.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ

Τα αντισυλληπτικά έχουν την ικανότητα να μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων δυσμηνόρροιας και να ελαττώνουν την ποσότητα αίματος στον εμμηνορυσιακό κύκλο.

Οι παρενέργειες διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. Τους 2-3 πρώτους μήνες, λόγω οιστρογόνων, παρατηρούνται ναυτία ή εμετοί, ζαλάδες, αύξηση βάρους, ελαφρύς πονοκέφαλος. Εξαιτίας της προγεστερόνης εμφανίζονται ακμή, κατάθλιψη, ελάττωση της λίμπιντο, κόπωση ή ενδιάμεσες αιμορραγίες κύκλου.

8 9 10

Σε περίπτωση έντονου κοιλιακού άλγους, δυνατών πονοκεφάλων, διαταραχών στην όραση, οιδημάτων στα κάτω άκρα ή πόνων στο θώρακα θα πρέπει να απευθυνθείτε αμέσεως στο γιατρό.

Τα αντισυλληπτικά αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα. Ομοιοπαθητικά σκευάσματα και κάποια αντιβιοτικά μπορούν να ελαττώσουν την αποτελεσματικότητά τους. Γι’ αυτό ο γιατρός πρέπει οπωσδήποτε να ενημερώνεται για τη χρήση άλλων σκευασμάτων.

Είναι αναγκαία η αναλυτική ενημέρωση από το γυναικολόγο για τυχόν παρενέργειες στον τομέα της σεξουαλικής υγείας και η άμεση επικοινωνία με τον ειδικό αν παρουσιαστεί κάποιο από τα προβλήματα που έχει επισημάνει.

IDEAL IMAGE

1 2 3 4

Χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή, αφού προηγηθεί εργαστηριακός έλεγχος υγείας της γυναίκας, σε οποιαδήποτε ηλικία από 16 έως και 35 ετών. Στις μεγαλύτερες ηλικίες χορηγούνται υπό προϋποθέσεις.

ΕυΑΓΓΕλΟΣ ΓκΙΓκΟνΤΕ

Τ

Υπάρχουν και μειονεκτήματα

α τελευταία χρόνια υπάρχει σταθερή αλλά μικρή αύξηση στη χρήση του αντισυλληπτικού. Οι Ελληνίδες έχουν συνειδητοποιήσει ότι το χάπι εκτός από πλεονεκτήματα έχει και μειονεκτήματα: την ορμονική ανωμαλία. Ο γυναικείος οργανισμός έχει φτιαχτεί έτσι ώστε το πρώτο 15νθήμερο του κύκλου να παρουσιάζει άνοδο στην ορμόνη οιστραδιόλη. Στη συνέχεια έχουμε πτώση αυτής της ορμόνης και αύξηση της προγεστερόνης, που διαρκεί άλλες 15 ημέρες. Ακριβώς το σημείο όπου η μια ορμόνη μειώνεται και η άλλη αυξάνεται είναι το «κουδούνι» που ξυπνά την ωορρηξία. Το χάπι αναγκάζει τον οργανισμό να εκκρίνει σταθερά και καθημερινά την ίδια ποσότητα και από τις δύο ορμόνες. Ετσι δεν υπάρχει ωορρηξία – έχουμε δηλαδή ωοθήκες που τις φιμώνουμε. Οι Ελληνίδες δείχνουν ότι αυτό το έχουν καταλάβει καλά. Αποφασίζουν ότι δεν θα πάρουν χάπι για να αποφύγουν τον καρκίνο ωοθήκων -μια μορφή κακοήθειας πολύ πιο σπάνια από αυτήν του τραχήλου– με κίνδυνο να αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Είναι πολύ σημαντικό (και έχει αποδειχθεί από έρευνες στη Βρετανία) το γεγονός ότι η πληροφορία αυτή της μη ωορρηξίας καταγράφεται στο γενετικό υλικό ως επίκτη-

τη, «κληρονομείται» όμως από την κόρη ως συγγενής (εκ γενετής) πληροφορία. Επίσης είναι γνωστό ότι πλέον ένα μεγάλο ποσοστό Ελληνίδων παίρνει φάρμακα για να κάνει ωορρηξία (η συνηθισμένη ερώτηση πια των γυναικολόγων προς τις ασθενείς τους είναι «πόσες εξωσωματικές έχετε κάνει»). Από τη μια δηλαδή δίνουμε χάπια για να μην υπάρξει ωορρηξία και από την άλλη στις ίδιες αυτές γυναίκες δίνουμε φάρμακα για να επιτύχουμε την ωορρηξία. Πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο, που τελικά υποβάλλει τις γυναίκες σε διαρκή χρήση χημικών ουσιών. Η εναλλακτική λύση που επιλέγουν συνήθως οι Ελληνίδες αντί του χαπιού είναι η διακοπή συνουσίας, μια μέθοδος που είναι μεν φυσική δεν είναι όμως αποτελεσματική και έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας. Αντιθέτως, η καλύτερη μέθοδος αντισύλληψης είναι το προφυλακτικό. Δεν χρειάζεται να πάρει κανείς φάρμακα, η χρήση μπορεί να γίνει στα τελευταία λεπτά της επαφής, ενώ μεταξύ άλλων ο κόλπος προστατεύεται και από τις μυκητιάσεις που προκαλούνται με την επαφή του σπέρματος, το οποίο είναι αλκαλικό στον κόλπο που έχει όξινο περιβάλλον. Ο κ. Ευάγγελος Γκιγκόντε είναι μαιευτήρας – χειρουργός γυναικολόγος.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2007

 1455 ΙΔΕΕΣ Τι είδους πολιτικό ηγέτη θέλουμε σήμερα; Η παγκοσμιοποίηση, η «βιομηχανία των δημοσκοπήσεων», η συνεχής έκθεση στη δημοσιότητα, η έλλειψη οραματισμού οδηγούν στην αποδυνάμωση των ηγετών διεθνώς. Η Ελλάδα, ωστόσο, εμφανίζει ιδιαιτερότητες Από τον Θανάση Διαμαντόπουλο

H σύγχρονη ηγεσία και το ελληνικό παράδοξο

Ο

ι πολυάνθρωποι πολιτικοί οργανισμοί (κράτη, κυβερνήσεις, κόμματα, μεγάλα συνδικάτα κ.λπ.) χρειάζονται έναν κεντρικό συντονιστή της δράσης και της πολιτικής τους, έναν επικεφαλής ο οποίος εκφράζει τον οργανισμό προς τα έξω. Το πότε αυτός ο επικεφαλής είναι απλά «πρώτος μεταξύ ίσων» και πότε, αντίθετα, προβάλλει ως απόλυτος «ηγεμών» εξαρτάται από τις περιστάσεις και τον τρόπο που συνδέθηκε με το συγκεκριμένο πολιτικό υποκείμενο, π.χ. το κόμμα. Απόλυτη ηγεμονία συνήθως εμφανίζεται σε δύο περιπτώσεις: Στην πιο ολοκληρωμένη μορφή της, όταν ο αρχηγός είναι και δημιουργός, ιδρυτής του πολιτικού οργανισμού, αυτός που πήρε την πρωτοβουλία της συγκρότησής του. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, το πρόσωπο του ηγέτη είναι δυνατόν να ταυτίζεται, στη συνείδηση τόσο της κοινής γνώμης όσο και των οπαδών του, με το κόμμα. Τέτοια, όμως, φαινόμενα ακραίας «ηγετολατρίας» σπανίως δημιουργούνται σε συνθήκες πολιτικής ομαλότητας. Κατά κανόνα, προϋποθέτουν εξαιρετικές περιστάσεις, όπως συνθήκες κενού εκπροσώπησης, οξύτατης πολιτικής σύγκρουσης με τους αντιπάλους ή έντονων ιδεολογικών ζυμώσεων. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο πολιτικός οργανισμός είναι σχεδόν αδύνατον να χειραφετηθεί, να αποταυτιστεί από τον ηγέτη του, πολλώ δε μάλλον να τον αμφισβητήσει, ακόμη και σε περιόδους ισχνών πολιτικών -και εκλογικών- αποτελεσμάτων. (Ας αντιπαραβληθεί, π.χ., το διαχρονικά αδιαφιλονίκητο της ηγεσίας του Ελευθερίου Βενιζέλου ή του Ανδρέα Παπανδρέου με την ευκολία της «ανατροπής» αρχηγών όπως η Θάτσερ και ο Μπλερ). Βέβαια ακόμη και ένας ηγέτης-μη ιδρυτής αλλά «παιδί» του κομματικού οργανισμού είναι δυνατόν να διαμορφώσει μια ειδική και εξατομικευμένη «χημεία», κάτι σαν «ερωτική» σχέση με τους γνωμακολούθους του, η οποία του διασφαλίζει ένα σχετικό απυρόβλητο μέσα στον πολιτικό οργανισμό. Ομως διαρκεί μόνον

όσο ο ηγέτης -προβλέπεται πως θα- είναι πολιτικά και εκλογικά αποτελεσματικός. Διαφορετικά, ακόμη και δυσμενείς δημοσκοπήσεις μπορούν να οδηγήσουν στην ανατροπή του. Αυτό το φαινόμενο της ουσιαστικά αποδυναμωμένης και «εύτρωτης» πολιτικής ηγεσίας κατεξοχήν χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή. Διεθνώς, μάλιστα. Για μια σειρά από λόγους. Πρώτα απ’ όλα, με την κυρίαρχη σήμερα «βιομηχανία των δημοσκοπήσεων», οι σύγχρονοι πολιτικοί ηγέτες έχουν ελάχιστη πίστωση χρόνου για την παραγωγή πολιτικού -και ενδεχομένως κυβερνητικού- αποτελέσματος. Ουσιαστικά, δηλαδή, είναι στερημένοι από τη δυνατότητα μακροπρόθεσμης στοχοθεσίας (η οποία δημιουργούσε άλλοτε ηγέτες-θρύλους). Κατά δεύτερο λόγο, στο παγκοσμιοποιημένο και αλληλεξαρτώμενο σύμπαν που χαρακτηρίζει την εποχή μας, οι ηγέτες-«υπάλληλοι των Βρυξελλών» έχουν ελάχιστα περιθώρια για πολιτικό βολονταρισμό: δεν μπορούν πια,

Με την κυρίαρχη σήμερα «βιομηχανία των δημοσκοπήσεων», οι σύγχρονοι πολιτικοί ηγέτες έχουν ελάχιστη πίστωση χρόνου για την παραγωγή πολιτικού -και ενδεχομένως κυβερνητικούαποτελέσματος χωρίς ευρεία διεθνή συναίνεση, να προβάλουν μεγαλεπήβολους στόχους για τις οικονομικές και τις διεθνοπολιτικές τους επιδιώξεις. Οφείλουν να εμφανίζονται ως μινιμαλιστικοί διαχειριστές των λεπτομερειών του συγκεκριμένου. Τρίτον, οι σύγχρονες πολιτικές προσωπικότητες έχουν στερηθεί από το -δραματικό-

στοιχείο που διαμόρφωνε ηγετικούς μύθους: την απόσταση από τους εξουσιαζόμενους, το απρόσιτο. Στην εποχή της εικόνας και της τηλεοπτικής δημοσιότητας, η όποια στιγμιαία ανθρώπινη αδυναμία, μια άκομψη κίνηση, ένα φραστικό λάθος, μια αδόκιμη συμπεριφορά, αρκούν για να γκρεμίσουν ηγετικά προφίλ δημιουργημένα με πολύ μόχθο. Τέλος, σε μια εποχή «απομάγευσης», στερημένη από οράματα και μεγάλες ιδεολογικές αναφορές, οι ηγέτες δεν διαθέτουν πια την «ιδεολογική συγκολλητική ουσία» που επέτρεπε κάποτε να κρατάνε πίσω τους, ενωμένους και πειθαρχημένους, τους κομματικούς οργανισμούς των οποίων ηγούνται. Αντίθετα, τα σύγχρονα κομματικά στελέχη διασφαλίζουν άκοπη τηλεοπτική δημοσιότητα και προβολή μόνο μέσα από την αντιηγετική συμπεριφορά, την αμφισβήτηση, την υπονόμευση και την αποδυνάμωση του αρχηγού τους. Ιδιαίτερα οι βουλευτές ανήκουν σήμερα περισσότερο σε κανάλι παρά σε κόμμα, υπηρετούν περισσότερο επικοινωνιακά κυκλώματα και λιγότερο αρχηγούς. Αν, όμως, όλα αυτά σημαίνουν ότι ζούμε στην εποχή των αποδυναμωμένων και με μικρά περιθώρια ανοχής ηγετών, των ηγετών που -ανήμποροι να προτείνουν «νέους κόσμους»- οφείλουν να προσφέρουν προοπτικές για νέες εκλογικές νίκες (και τα συνακόλουθα πρακτικά ωφελήματα), εδώ διαφαίνεται ως πιθανή η εσωκομματική επανεπιβεβαίωση του Γ. Παπανδρέου! Παρά τις επανειλημμένες ήττες του, με διαρκή πτώση μάλιστα του εκλογικού ποσοστού. Αυτό συνιστά ένα «ελληνικό παράδοξο» με αρκετές «εθνικές» ερμηνείες: την ελληνική πρόσδεση στο κληρονομικό δικαίωμα επί της «οικογενειακής περιουσίας», την πίστη ότι ο λαϊκός κορεσμός κάποτε θα οδηγήσει αυτόματα σε αλλαγή κυβέρνησης, την αδυναμία τέλος του βασικού ανθυποψήφιου να ελέγξει, σε απευθείας τηλεοπτική κάλυψη, τη χαρισματική του πληθωρικότητα. Ή αμετροέπεια… Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2007

1455 

Η ικανότητα εξισορρόπησης ανάμεσα σε βραχυπρόθεσμες λαϊκίστικες υποσχέσεις και σε σχεδιασμούς μακράς πνοής, καθώς και το αναπτυγμένο πολιτικό αισθητήριο αποτελούν προϋποθέσεις μιας επιτυχημένης ηγεσίας Από τον Στέλιο Χιωτάκη

Ανάμεσα στο «ζαχαροπλάστη» και το «διαιτολόγο»

Ο

πως φαίνεται και από τις εκλογές για την ανάδειξη προέδρου στο ΠΑΣΟΚ, το ερώτημα «τι είδους πολιτική ηγεσία επιθυμούμε;» δεν ταυτίζεται με το «ποια μορφή ηγεσίας θα ήταν, αντικειμενικά, περισσότερο κατάλληλη;» στις σημερινές συνθήκες. Μια απάντηση στα ερωτήματα αυτά θα μπορούσε να βρίσκεται ανάμεσα στα εξής δύο πρότυπα ηγεσίας: Πολλοί ψηφοφόροι προτιμούν την ηγεσία του λαϊκιστή δημαγωγού που κολακεύει και μοιράζει εύκολα ευχάριστες υποσχέσεις, δίδοντας έτσι την εντύπωση ότι νοιάζεται περισσότερο και για τους οικονομικά αδύνατους. Ο Πλάτωνας στον «Γοργία» παρομοιάζει αυτόν τον τύπο πολιτικού ηγέτη με τον «παρασκευαστή γλυκισμάτων», που όταν καταναλώνονται απερίσκεπτα και χωρίς μέτρο βλάπτουν επικίνδυνα την υγεία. Ο φιλόσοφος αντιπαραθέτει σ’ αυτόν το «διαιτολόγο γιατρό»: δηλαδή, το εναλλακτικό πρότυπο ηγεσίας που προτιμούν όλοι εκείνοι που δίνουν προτεραιότητα όχι στις εύκολες πολιτικές υποσχέσεις της εφήμερης στιγμής, αλλά στις μακροπρόθεσμα θετικές προοπτικές. Το δίπολο αυτό σχήμα, παρά την απλουστευτικότητά του, αποτυπώνει το δίλημμα που αντιμετωπίζει σήμερα, ιδιαίτερα, η ηγεσία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Στη Γερμανία π.χ. η αυξανόμενη οικονομική ανασφάλεια των εργαζομένων τα τελευταία χρόνια και ο οξύς ανταγωνισμός από το αριστερό κόμμα των Λαφοντέν/Γκίζι ανάγκασαν τη, μάλλον, πραγματιστική ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών, υπό τον Κουρτ Μπεκ, να στραφεί κάπως προς το ρόλο του «ζαχαροπλάστη», διορθώνοντας έτσι το «διαιτητικό» πρόγραμμα του προκατόχου του και πρώην καγκελάριου, Σρέντερ. (Der Spiegel, αρ. 43/2007. Sueddeutsche Zeitung, 27-28/10/2007). Η διορθωτική αυτή κίνηση αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις σε ένα μέρος των ψηφοφόρων τους, όμως συνδέεται,

συγχρόνως, με τον κίνδυνο της απώλειας των μεσαίων στρωμάτων. Το ερώτημα είναι, λοιπόν: μπορούν να διατηρηθούν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα χωρίς το μεσαίο χώρο; Το δίλημμα αυτό διέγνωσε εύστοχα ο Αλέκος Παπαδόπουλος, από τη σκοπιά του ΠΑΣΟΚ («ΤΟ ΒΗΜΑ», 14/10/2007). Ιδιαίτερα οι σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές οφείλουν να εξισορροπούν ανάμεσα στους κοινωνικά αδύνατους και τους αριστερούς ψηφοφόρους, από τη μια, και στο μεσαίο χώρο, από την άλλη, να κινούνται δηλαδή ανάμεσα στο ρόλο του «διαιτολόγου» και του «ζαχαροπλάστη», με αίσθηση του μέτρου και χωρίς άκαμπτο δογματισμό, όπως αναφέρει σχετικά ο καθηγητής της πολιτικής επιστήμης Η. Μuenkler, διαπιστώνοντας ότι «η τέχνη της πολιτικής βρίσκεται στην εξισορρόπηση» (Die Zeit, 11/10/2007). Η εξισορρόπηση αυτή επε-

Πολλοί ψηφοφόροι προτιμούν την ηγεσία του λαϊκιστή δημαγωγού που κολακεύει και μοιράζει εύκολα ευχάριστες υποσχέσεις, δίδοντας έτσι την εντύπωση ότι νοιάζεται περισσότερο και για τους οικονομικά αδύνατους κτείνεται σε όλους τους τομείς: Οι πολιτικές του «ζαχαροπλάστη» επιλέγουν π.χ. τις εύκολες «λύσεις» της καταστροφής του οικολογικού περιβάλλοντος, της υπερχρέωσης του κράτους, της αδιαφορίας για τις δημογραφικές εξελίξεις κ.λπ., θυσιάζοντας έτσι το μέλλον και την ανεξαρτησία της χώρας για πρόσκαιρα και μικροκομματικά οφέλη. Αντίθετα, οι πολιτικές του «διαιτολόγου»

τείνουν να υπολογίζουν τα πράγματα μακροπρόθεσμα, αντισταθμίζοντας και εξισορροπώντας τις αρνητικές παρενέργειες. Βέβαια, οι πολιτικές αυτές επιλογές δεν αποτελούν κάτι το αφηρημένο. Αντίθετα, ανασυντίθενται, διεκδικούνται και εφαρμόζονται από συγκεκριμένες ηγεσίες. Εχουν λοιπόν καίρια σημασία το πολιτικό αισθητήριο και η αίσθηση του μέτρου, ο δυναμισμός και γενικά αυτό που καλείται «προσωπικό χάρισμα» της πολιτικής ηγεσίας. Η εξισορρόπηση στις πρακτικές του «ζαχαροπλάστη» και του «διαιτολόγου» μπορεί να γίνει μόνο στο πλαίσιο μιας ευρύτερης πολιτικής στρατηγικής, όπως π.χ. η ασφάλεια του κοινωνικού κράτους μαζί με την οικονομική ανάπτυξη που είχε ως έμβλημά του ο Τ. Μπλερ ή ο εκσυγχρονισμός του Σημίτη, ενώ η μονομέρεια προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση αποβαίνει ολέθρια. Το τελευταίο απειλεί να πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας συγκρούσεων στη Γαλλία του Σαρκοζί, ο οποίος αποδείχτηκε αποτελεσματικός παίκτης και ψηφοθήρας, αλλά δίχως αίσθηση ισορροπίας και χωρίς στρατηγική («Le Monde diplopatique», Οκτώβριος 2007). Και τα αριστερά κόμματα, όταν επωμίζονται την ευθύνη να κυβερνήσουν κινούνται ανάμεσα στα δύο αυτά πρότυπα, ανεξάρτητα από όσα έλεγαν πριν. Κλασικό παράδειγμα είναι το αριστερό κόμμα της Γερμανίας που συνεργάζεται με πραγματισμό σε τοπικές κυβερνήσεις με τους Σοσιαλδημοκράτες. Ομως, δεν αποτελεί κανόνα ότι τα κόμματα χωρίς προοπτική εξουσίας υιοθετούν, πάντοτε, ανέξοδα το ρόλο του «ζαχαροπλάστη»: Στο σκοπιανό ζήτημα το 1992, τα δύο αριστερά κόμματα είχαν πάρει το ρόλο του «διαιτολόγου», ενώ τα δύο κόμματα εξουσίας, η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, του «ζαχαροπλάστη». Ας το θυμηθούμε αυτό σήμερα, μπροστά στο μπερδεμένο κουβάρι του ασφαλιστικού και του Σκοπιανού. Ο Στέλιος Χιωτάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 18 Μαΐου 2008

48  et2ΒΙΒΛΙΟ

Iδέες Video games και προπαγάνδα Οταν η βιομηχανία της διασκέδασης συνάντησε το Πεντάγωνο: Μοντελοποίηση, προσομοίωση, εκπαίδευση

Βιντεοπαιχνίδια σε επιστράτευση Πόλεμος και βιντεοπαιχνίδια ED HALTER ΜΤΦΡ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ SCRIPTA 2007 ΣΕΛ. 443, ΤΙΜΗ €23,00

Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗ

Η

διάθεση στο εμπόριο της τελευταίας έκδοσης του βιντεοπαιχνιδιού Grand Theft Auto με το βίαιο σενάριο και τα άκρως ρεαλιστικά γραφικά πυροδότησε εκ νέου συζητήσεις για τη σχέση των βιντεοπαιχνιδιών με την πραγματικότητα, εστιάζοντας στην ενδεχόμενη επιρροή τους στους εφήβους και τους νέους. Στην ουσία, κάθε παρόμοια συζήτηση είναι μια προσπάθεια να απαντηθούν περίπλοκα ερωτήματα που σχετίζονται με το κατά πόσο το «εικονικό βίωμα» αποτελεί προπομπό συμπεριφορών στον πραγματικό κόσμο. Σύμφωνα με τον Ed Halter, δημοσιογράφο μεταξύ άλλων στη «Village Voice», αυτού του είδους τα ζητήματα ενδιέφεραν και ενδιαφέρουν πρωτίστως τη στρατιωτική βιομηχανία, η οποία είδε εξαρχής στην ανάπτυξη της εικονικής πραγματικότητας (με τη μορφή παιχνιδιού) τη μεγάλη λεωφόρο προς τους πολέμους του μέλλοντος. «Μοντελοποίηση, προσομοίωση και εκπαίδευση» είναι σήμερα το μαγικό τρίπτυχο στο οποίο επενδύει το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας – και σίγουρα όχι μονάχα αυτό.

Το Λευκό του Ιγκλού

Η παλιότερη προσπάθεια του Πενταγώνου να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία της προσομοίωσης για στρατιωτικούς σκοπούς έλαβε

χώρα στο Βιετνάμ. Εγινε υπό την κωδική ονομασία Igglo White και την εμπνεύστηκε ο υπουργός Αμυνας Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα ως μια ύστατη προσπάθεια να μπλοκαριστούν οι γραμμές ανεφοδιασμού που ακολουθούσαν το λεγόμενο μονοπάτι Χο Τσι Μινχ, μήκους πολλών δεκάδων χιλιομέτρων. Ανάμεσα στα διάφορα εναλλακτικά σενάρια (μεταξύ των οποίων ήταν ακόμη και η κατασκευή τείχους!) εγκρίθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή σχέδιο που προέβλεπε να «σπαρθούν» κατά μήκος του μονοπατιού χιλιάδες αισθητήρες οι οποίοι θα ανίχνευαν τις κινήσεις του εχθρού μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος αναγνώρισης. Το σύστημα, εκτός από ιδιαίτερα δαπανηρό, αποδείχτηκε μάλλον αποτυχημένο, κι αυτό για πολλούς λόγους (οι υπολογιστές δεν είχαν τότε τη σημερινή ισχύ, απαιτούνταν μόνιμη πτήση ειδικού αεροσκάφους πάνω από την επίμαχη ζώνη, οι Βιετναμέζοι αποδείχτηκαν ιδιαίτερα επινοητικοί στο να δημιουργούν ψεύτικα «ίχνη», κ.ά.). Υπήρξε όμως ο πρόδρομος μιας πραγματικότητας που θέλει το πεδίο μάχης να προϋπάρχει «προσομοιωμένο» σε κάποια οθόνη επί της οποίας παίρνονται οι αποφάσεις –σαν σε ένα περίπλοκο βιντεοπαιχνίδι–, και σε δεύτερο λόγο να γίνονται οι πραγματικές επιχειρήσεις.

Spacewar!

Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο ανταγωνισμός που πυροδοτήθηκε από την εκτόξευση το 1957 του «Σπούτνικ» από τους Σοβιετικούς οδήγησε σε τεχνολογική κούρσα που επηρέασε όλους τους τομείς του οικονομικοστρατιωτικού κατεστημένου. Το πρώτο ηλεκτρονικό παιχνίδι, το Spacewar!, δημιουργήθηκε το 1962 σε έναν υπολογιστή για τον οποίο περηφανεύονταν ότι η διάστασή του καταλάμβανε χώρο μόλις «17 τετραγωνικών ποδιών». Ωστόσο, σε αντίθεση με τον κοινό τόπο που θέλει την ανάπτυξη των υπολογιστών αποτέλεσμα της ιδιοφυΐας μεμονωμένων ατόμων (βλ. Στιβ Τζομπς, Μπιλ Γκέ-

ιτς κ.ά.), στην πραγματικότητα αυτή έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τον ψυχροπολεμικό ανταγωνισμό και υπήρξε αδρά επιχορηγούμενη. Μια φαινομενικά αθώα λεπτομέρεια; Ολα τα παιχνίδια-πρόγονοι των βιντεοπαιχνιδιών εμπεριείχαν τη χρήση κάποιας μορφής βλημάτων. Σταθμός σε αυτή την εξέλιξη υπήρξε το 1980 το Battlezone, αφού για πρώτη φορά ο παίκτης έβλεπε λες και βρισκόταν μέσα σε τανκ, ενώ το περιβάλλον αναπαριστούσε ένα κάπως αφηρημένο πεδίο μάχης, χωρίς ανθρώπους ή άλλα ίχνη ζωής. Πολύ σύντομα, η εταιρία που το δημιούργησε, η Atari, δέχτηκε επίσκεψη από αντιπροσώπους του Στρατού που ζητούσαν να δημιουργήσουν μια εκδοχή του παιχνιδιού για να χρησιμοποιηθεί ως σύστημα εκπαίδευσης για το όχημα μάχης Bradley. Παρά τους αρχικούς δισταγμούς, η Atari έκλεισε το συμβόλαιο και το πρώτο σοφιστικέ πρόγραμμα προσομοίωσης-εκπαίδευσης για στρατιωτικούς σκοπούς έγινε λίγους μήνες αργότερα πραγματικότητα.

America’s Army

Στη δεκαετία του ‘90, με την αλματώδη ανάπτυξη της ισχύος των επεξεργαστών και τη διάδοση των προσωπικών υπολογιστών, ξεκίνησε μια νέα φάση στη σχέση Πενταγώνου και βιομηχανίας των βιντεοπαιχνιδιών. Ωστόσο, οι εταιρίες κατασκευής λογισμικών για βιντεοπαιχνίδια υπήρξαν αρχικά επιφυλακτικές. Τούτο οφειλόταν εν πολλοίς στην ελευθεριακή κουλτούρα που χαρακτήριζε τις εταιρίες αυτές οι οποίες –όπως και μια μερίδα του Χόλιγουντ– αντιμετώπιζαν με δυσπιστία τις προτάσεις που έρχονταν από το Πεντάγωνο. Ωστόσο, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, με τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας να γίνεται το νέο δόγμα, παρόμοιοι δισταγμοί υποχώρησαν. Ετσι, το 2003 παρουσιάστηκε το πρώτο βιντεοπαιχνίδι που κατασκευάστηκε εξολοκλήρου για λογαριασμό του Πενταγώνου, το America’s Army. Πρόκειται για αριστοτεχνικά σχεδι-

ασμένο λογισμικό του τύπου firstperson tactical shooter, που περιλαμβάνει ποικίλα σενάρια, ακόμη και «απομάκρυνση τραυματία από πεδίο μάχης», σε περιβάλλον που θυμίζει τοπία και πόλεις της Μέσης Ανατολής. Σύντομα, το America’s Army έγινε τεράστια επιτυχία και μεταξύ των gamers. Πάνω από δυόμισι εκατομμύρια χρήστες το κατέβασαν από το Διαδίκτυο μονάχα τους πρώτους μήνες της κυκλοφορίας του.

Σήμερα

Το 16% των τρεχουσών αμυντικών δαπανών των ΗΠΑ πηγαίνει στην εκπαίδευση του προσωπικού, ενώ σχεδόν 6 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο δαπανώνται σήμερα στον κλάδο MS&T (Modeling, Simulation and Training, Μοντελοποίηση, Προσομοίωση και Εκπαίδευση). Το Πλέγμα Στρατού και Βιομηχανίας της Διασκέδασης (Militairy-Entertainment Complex) συνεργάζεται όλο και βαθύτερα, έχοντας στα χέρια του όλο και ισχυρότερους υπολογιστές. Eχουμε ήδη περάσει σε μια εποχή όπου ακόμη και το προσωπικό βίωμα (για στρατιωτικούς ή άλλους σκοπούς) μπορεί να «προσομοιώνεται» παράγοντας ένα όχι ασήμαντο φορτίο ζωντανής εμπειρίας και αναμνήσεων. Από αυτή την άποψη, οι πόλεμοι του μέλλοντος (για πολλούς, κι αυτοί που ήδη διεξάγονται) δεν θα θυμίζουν σε τίποτε τους παλιότερους. Από την άλλη, το γεγονός ότι οι πιλότοι κοιτούσαν από το τζάμι του κόκπιτ τους –και όχι σε κάποια οθόνη υγρών κρυστάλλων– δεν εμπόδισε τους πιλότους του «Enola Gay» να ρίξουν τη φονική βόμβα τους στη Χιροσίμα. Ούτε και τους συνάδελφους τους, μολονότι πια γνώριζαν τις φοβερές συνέπειες, να την ξαναρίξουν λίγες μέρες μετά στο Ναγκασάκι. Η πραγματικότητα, λέει ο αντίλογος, ίσως είναι ούτως ή άλλως φασματική, είτε την κοιτάς μέσα από οθόνη υπολογιστή είτε μέσα από παράθυρο ή φινιστρίνι. kkatsoularis@e-tipos.com

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 18 Μαΐου 2008

ΒΙΒΛΙΟet2  49

Οι ψηφιακοί «κακοί» είναι τώρα πιο μελαμψοί Από τους Ναζί στους ισλαμιστές τρομοκράτες. Η 11η Σεπτεμβρίου άλλαξε τα δεδομένα Της ΑΡΕΤΗΣ ΝΤΑΡΑΔΗΜΟΥ

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ο «εχθρός» επιτέλους απέκτησε ξανά πρόσωπο. Το κενό που άφησαν η Σοβιετική Ενωση και ο κομμουνισμός τη δεκαετία του ’90 ήρθαν να το συμπληρώσουν με αξιώσεις κατά τη νέα χιλιετία το Ισλάμ και η τρομοκρατία, επιβεβαιώνοντας τον Τσόμσκι και τις δηλώσεις του που είχαν ακολουθήσει τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Οι νέοι «εχθροί» λοιπόν, ολίγον τι πιο μελαψοί από τους Καυκάσιους που αντικατέστησαν, εισχώρησαν ως ολοκαίνουργιοι εν δυνάμει «μπαμπούλες» σε κάθε δυνατό προπαγανδιστικό μέσο. Φυσικά, τα βιντεοπαιχνίδια δεν θα μπορούσαν να γλιτώσουν από την όλη κατάσταση. Ξαφνικά, οι αντίπαλοι στα διάφορα First Person Shooter γίνονταν όλο και πιο συγκεκριμένοι. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘90, παιχνίδια δράσης και περιπέτειας

Ο πανικός του αμερικανικού έθνους –ή ίσως ολόκληρου του δυτικού ημισφαιρίου– ήταν φυσικό να αποτυπωθεί και στα βιντεοπαιχνίδια όπως το Tomb Raider, με αντιπάλους για τον παίκτη ζώα και καρικατούρες των Γερμανών ναζί, ή το Legacy of Kain, με αντιπάλους πλάσματα της φαντασίας όπως βρικόλακες και δαίμονες, ήταν σαφώς δημοφιλέστερα. Αλλά και τα διάφορα επίσης ή και εξίσου δημοφιλή FPS, όπως το Counter Strike, τα οποία αντλούσαν τη θεματολογία τους από τον πόλεμο και τη διεθνή τρομοκρατία, δεν προσωποποιούσαν τον κακό, δεν έδιναν ταυτότητα στον εχθρό. Η ανωνυμία επικρατούσε και ο παίκτης πολεμούσε σε γενικές γραμμές είτε μια ομάδα παρανοϊκών είτε μια ομάδα δαιμόνων είτε τέλος μια ομάδα μοχθηρών εξωγήινων. Ποτέ όμως μια συγκεκριμένη φυλετική ή θρησκευτική ομάδα. Αυτά όλα άλλαξαν μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Ο πανικός ενός έθνους – ή ίσως ολόκληρου του δυτικού ημισφαιρίου – ήταν φυσικό να αποτυπωθεί και στα βιντεοπαιχνίδια. Αλλωστε δεν είναι μόνο οι Ιάπωνες

(π.χ. Sony) που δημιουργούν, υπάρχουν πολλές αμερικανικές εταιρίες με πρώτη και «καλύτερη» τη Microsoft. Κάποια παιχνίδια λοιπόν – όπως το Flight Simulator 2000 – επέστρεψαν στη βάση τους για διορθώσεις. Κάποια άλλα άρχισαν όχι απλώς να σκιαγραφούν, αλλά να περιγράφουν αρκετά γλαφυρά και κατατοπιστικά τους κακούς. Τα διάφορα παιχνίδια της σειράς του γνωστού συγγραφέα Tom Clancy αποτελούν παράδειγμα αυτής της τακτικής, καθώς και του στοιχείου του ρεαλισμού που πλέον εμπεριέχεται στα διάφορα βιντεοπαιχνίδια πολεμικού περιεχομένου. Ενα στοιχείο που εντείνει ενδεχομένως την αντιπάθεια του παίκτη ή ίσως – σε ακραίες περιπτώσεις – το μίσος, ειδικά όταν το video game στοχοποιεί κάποιο συγκεκριμένο φυλετικό ή θρησκευτικό γκρουπ. Φυσικά, όλα όσα ισχύουν για την προπαγάνδα στα βιντεοπαιχνίδια, ισχύουν και για την προπαγάνδα σε κάθε άλλη μορφή τέχνης, όπως ο κινηματογράφος και τα κόμικ. Σέρβος ο αντιήρωας του πρόσφατου Grand Theft Auto IV, Σέρβοι οι τρομοκράτες στην πρώτη σεζόν της σειράς 24, ισλαμιστές οι κακοί στο Die Hard IV. Η δαιμονοποίηση όμως ειδικά των βιντεοπαιχνιδιών καταδεικνύει την

“

άγνοια που επικρατεί και το μυστήριο που τυλίγει το χώρο της ψηφιακής διασκέδασης (online και μη). Τη δεκαετία του ‘90 ο «κίνδυνος» δεν ήταν τόσο η βία όσο οι ώρες που περνούσε κανείς μπροστά στην οθόνη βλάπτοντας την υγεία του. Σήμερα, ο πανικός αφορά στη μετάλλαξη του παίκτη από απολύτως ισορροπημένο έφηβο σε αιμοσταγή ρατσιστή δολοφόνο. Κι ας υπάρχει σύστημα ηλικιακής αξιολόγησης, το Pegi, το οποίο γνωστοποιεί από ποια ηλικία και άνω μπορεί κάποιος να προμηθευτεί το κάθε βιντεοπαιχνίδι. Η ουσία όμως μάλλον είναι ότι τα βιντεοπαιχνίδια αποτελούν τον εύκολο στόχο κάθε «αγανακτισμένου» πολίτη. Αλλωστε είναι πολύ πιο απλό – και λιγότερο τρομακτικό – το να κατηγορεί κανείς το αποτέλεσμα (ένα «φυτό» που φτιάχνει ή παίζει βιντεοπαιχνίδια) από το να ορθώσει το ανάστημά του στην αιτία (στρατός – πολυεθνικές εταιρίες). antaradimou@e-tipos.com

Γίνεται προπαγάνδα μέσα από τα βιντεοπαιχνίδια; www.e-tipos.com/ interactivity/opinion

Είπαν

«Πρόσφατα έμαθα κάτι πολύ ενδιαφέρον σχετικά με τα βιντεοπαιχνίδια. Πολλοί νέοι άνθρωποι έχουν αναπτύξει απίστευτες ικανότητες να συντονίζουν το χέρι, το μάτι και το μυαλό τους παίζοντας αυτά τα παιχνίδια. Η Πολεμική Αεροπορία πιστεύει ότι αυτά τα παιδιά θα γίνουν εξαίρετοι πιλότοι, αν τύχει να κυβερνήσουν τα αεροσκάφη μας. Η ψηφιακή οθόνη του ραντάρ στο πιλοτήριο δεν διαφέρει από την οθόνη των βιντεοπαιχνιδιών. Παρακολουθήστε ένα δωδεκάχρονο να κάνει ελιγμούς διαφυγής και να καταρρίπτει πολλαπλούς στόχους όταν παίζει Space Invaders και θ’ αναγνωρίσετε σ’ αυτόν τις ικανότητες του αυριανού πιλότου» (σ. 159, από λόγο που εκφώνησε ο Ρόναλντ Ρέιγκαν στο EPCOT Center του Walt Disney World στις 8 Μαρτίου1983). «Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει ότι αυτό που συμβαίνει στο Ιράκ δεν είναι ένα βιντεοπαιχνίδι. Είναι ένας πόλεμος. Ενας πραγματικός πόλεμος» (σ. 222, από συνέντευξη του Κόλιν Πάουελ που δείχνει ότι έχει γίνει κοινός τόπος η σύγκριση του σύγχρονου πολέμου με τα βιντεοπαιχνίδια).

48  βιβλίο

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 16 Μαρτίου 2008

Iδέες Κλιματική αλλαγή: Ποιoς θα την αφηγηθεί; Παρότι τα στοιχεία για την κλιματική αλλαγή εμφανίζονται όλο και πιο ανησυχητικά, οι περισσότεροι επιλέγουμε να τα αγνοούμε. Μήπως είναι χρέος της λογοτεχνίας να μεταφέρει το μήνυμα;

Η λογοτεχνία του αφανισμού Του GEORDIE WILLIAMSON

Α

νατρέχω συχνά στα έργα του Σοπενχάουερ. Πρόκειται, κατά γενική ομολογία, για το σκοτεινότερο φιλόσοφο που έζησε ποτέ. Κι όμως, ο οξυδερκής πεσιμισμός του και η παθιασμένη άρνησή του να πιστέψει στην καλοπροαίρετη φύση του ανθρώπου με κάνουν να σκέφτομαι ότι είναι ο ιδανικός στοχαστής για την εποχή μας. Ενα από τα πιο γνωστά αποφθέγματά του αφορά την πρόσληψη της αλήθειας μέσα από τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο, η αλήθεια διακωμωδείται. Στο δεύτερο, βρίσκει σφοδρή αντίθεση. Στο τρίτο, γίνεται αποδεκτή σαν κάτι το αυτονόητο. […] Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ο Τζέιμς Χάνσεν, επικεφαλής του τομέα γεωεπιστημών της ΝΑΣΑ, άνοιξε τη συζήτηση για τις κλιματικές αλλαγές και τις συνέπειές τους. Εκείνη την εποχή το όλο θέμα αντιμετωπιζόταν σαν απλή εικασία, ωστόσο η δημόσια αντιπαράθεση που προκάλεσαν οι ισχυρισμοί του Χάνσεν είχε ως αποτέλεσμα να ιδρυθεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ η ΔΕΚΑ (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, IPCC), η οποία ανέλαβε να εξετάσει αν η χρήση ορυκτών καυσίμων συνέτεινε πράγματι στο να αυξηθεί η συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Στην πρώτη έκθεσή της, το 1995, η ΔΕΚΑ επιβεβαίωσε ότι, με βάση τα στοιχεία που είχε συλλέξει, οι ανθρώπινες δραστηριότητες συνέβαλαν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και προειδοποίησε ότι αυτό θα εξελισσόταν σε σοβαρό πρόβλημα. Σύμφωνα με τον ερευνητή και συγγραφέα Μπιλ Μακίμπεν, η έκθεση «ήταν ίσως η σημαντικότερη προειδοποίηση που έχει δεχτεί μέχρι στιγμής το ανθρώπινο γένος». Και φτάνουμε στο 2007: η τέταρτη έκθεση της Επιτροπής αποτελεί προϊόν της μεγαλύτερης και πιο δι-

εξοδικής έρευνας που έχει γίνει έως σήμερα για τις κλιματικές αλλαγές. Τα ευρήματά της, που βασίζονται στο έργο 2.500 επιστημόνων, δεν επιβεβαιώνουν απλώς τα συμπεράσματα των τριών προηγούμενων εκθέσεων αλλά τα ενισχύουν ακόμη περισσότερο: το ενδεχόμενο να ευθύνεται ο άνθρωπος για την υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι απλώς «πιθανό» αλλά «πολύ πιθανό», σε ποσοστό 90%. Ο Μακίμπεν συνοψίζει το μήνυμα της έκθεσης σε δύο προτάσεις: «Αν δεν πάρουμε αμέσως τα πλέον

Στο πρώτο στάδιο, η αλήθεια διακωμωδείται. Στο δεύτερο, βρίσκει σφοδρή αντίθεση. Στο τρίτο, γίνεται αποδεκτή σαν κάτι το αυτονόητο δυναμικά μέτρα για να μειώσουμε τις εκπομπές καυσαερίων, τότε η θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί στην καλύτερη περίπτωση- περίπου τρεις βαθμούς Κελσίου στη διάρκεια του αιώνα μας. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια τεράστια αλλαγή, η οποία είναι ικανή, όπως είπε ο Χάνσεν, να μετατρέψει τη Γη σε έναν “εντελώς διαφορετικό πλανήτη” -έναν πλανήτη πολύ πιο θερμό από αυτόν που γνώρισε μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα». Αν νομίζετε ότι ο Μακίμπεν κινδυνολογεί, διαβάστε τι έγραψε ο ίδιος ο Χάνσεν: «Η τελευταία φορά που η θερμοκρασία της Γης αυξήθηκε κατά τρεις βαθμούς ήταν πριν από τρία εκατομμύρια χρόνια, όταν η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε περίπου 24 μέτρα». […] Η έκθεση της ΔΕΚΑ είναι διατυπωμένη με ύφος στεγνό, δυσνόητο και γραφειοκρατικό· περιλαμβάνει έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών που επαναλαμβάνονται εξαντλητικά και τα συμπεράσματά της είναι συντηρητικά. Παρ’ όλα αυτά (ή, ίσως, εξαιτίας όλων αυτών), πρόκειται

για ένα τρομακτικό ντοκουμέντο. […] Υπάρχει όμως κάτι ακόμα πιο τρομακτικό. Σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την αμφισβήτηση των ευρημάτων της, οι συντάκτες της έκθεσης αγνόησαν τα πρόσφατα στοιχεία για τις κλιματικές αλλαγές. Στα προγνωστικά μοντέλα για την αύξηση της θερμοκρασίας και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας δεν περιλαμβάνεται το (ταχύτερο απ’ ό,τι αναμενόταν) λιώσιμο των μεγάλων παγετώνων της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, το οποίο έχει καταγραφεί τους τελευταίους 18 μήνες. […] Μέρα με τη μέρα γίνεται όλο και πιο φανερό ότι η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχό μας και ότι ο πλανήτης οδηγείται σε ένα ακόμη πιο καταστροφικό αδιέξοδο. Κι όμως, όταν κοιτάζω από το παράθυρο βλέπω τους ανθρώπους ν’ ασχολούνται με τις καθημερινές δουλειές τους, σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Τι φταίει άραγε; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αντιληφθούμε την ολοφάνερη απειλή των κλιματικών αλλαγών και τον ολέθριο αντίκτυπό τους; Το πρόβλημα οφείλεται, εν μέρει, στις ίδιες τις επιστημονικές έρευνες: είναι ανοικονόμητες, πολυσύνθετες, περίπλοκες για το ευρύ κοινό. […] Εξ ου και ο σκεπτικισμός, η αμφισβήτηση και η υποκριτική λεπτολογία που προκαλούν. Επιπλέον, τα επιστημονικά πορίσματα δεν είναι κάτι χειροπιαστό: οι αλλαγές που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι (μέχρι στιγμής) σταδιακές και σχεδόν αόρατες -εκτός και αν κάποιος από εσάς έχει δει πρόσφατα έναν παγετώνα να λιώνει. Ωστόσο, η μεγαλύτερη ευθύνη βαραίνει εκείνους που επιχειρούν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους για τις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. […] Οσες φορές οι επιστήμονες τολμούν να προβάλουν τις απόψεις τους, βρίσκονται αντιμέτωποι με τους πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης, δύο ομάδες που είναι

βιβλίο  49

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 16 Μαρτίου 2008

εξασκημένες όσο κανείς άλλος σε αυτό το είδος αντιπαράθεσης. […] Αν όμως εκείνοι που προειδοποιούν για τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχουν δίκιο αλλά παραμένουν αδρανείς επειδή δεν μπορούν να μεταδώσουν ορισμένες βασικές αλήθειες μέσα από τη δημόσια αντιπαράθεση, τότε ποιος μπορεί να μιλήσει για λογαριασμό τους; Μήπως η λογοτεχνία; Στο παρελθόν έχει αποδειχθεί ότι η λογοτεχνία διαθέτει μια ξεχωριστή ικανότητα να μεταβάλλει τις κοινωνικές αντιλήψεις. Για παράδειγμα, η «Καλύβα του μπαρμπα-Θωμά», το μυθιστόρημα της Χάριετ Μπίτσερ Στόου εναντίον της δουλείας, θεωρήθηκε ότι οδήγησε, εν μέρει, στο ξέσπασμα του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου. Η μυθιστορηματική απεικόνιση των συνθηκών στα σφαγεία του Σικάγου στη «Ζούγκλα» του Απτον Σίνκλερ προκάλεσε την παρέμβαση της κυβέρνησης και είχε ως συνέπεια να αλλάξει ριζικά η αμερικανική νομοθεσία για την προστασία των καταναλωτών. Με το πολύκροτο μυθιστόρημά του «Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι», ο Ντ. Χ. Λόρενς ανέτρεψε τις παλαιότερες αντιλήψεις για το φύλο και τη σεξουαλικότητα. […] Αναρωτιέται λοιπόν κανείς ποια είναι η αντίστοιχη λογοτεχνία σήμερα και ποια ακριβώς είναι τα χαρακτηριστικά της. Πρώτα απ’ όλα, είναι χαμηλών τόνων, όπως οφείλει να είναι, αφού καλείται να περιγράψει έναν υπόκωφο θρήνο, όχι μια ολέθρια έκρηξη. Επιπλέον, στοχεύει στη δημιουργία νέων αφηγηματικών τρόπων ή στην αναδόμηση των παλιών, σε μια προσπάθεια να απεικονίσει όχι κάτι το υπαρκτό αλλά κάτι που χάνεται. Σε τελική ανάλυση, μιλάμε για μια λογοτεχνία του αφανισμού. […] Στο νέο του βιβλίο «The Pesthouse», ο Τζιμ Κρέις παρουσιάζει την εικόνα μιας Αμερικής που έχει υποστεί ολέθρια καταστροφή, για τα αίτια της οποίας δεν μαθαίνουμε τίποτε. Οι πόλεις, η βιομηχανία και σχεδόν κάθε μορφή τεχνολογίας έχουν καταστραφεί ολοσχερώς και αποτελούν μόνο μια μακρινή ανάμνηση στη συλλογική μνήμη ενός πληθυσμού που παλεύει να επιβιώσει με στοιχειώδη μέσα. Αντιστρέφοντας το ρεύμα της αμερικανικής μετανάστευσης -οι άνθρωποι κατευθύνονται στ’ ανατολικά, αναζητώντας την τύχη τους στον παλιό κόσμο- ο Κρέις μάς δίνει μια σχεδόν αλληγορική αναστροφή του ιδρυτικού μύθου της Αμερικής. Σ’ αυτόν τον παλιό Νέο Κόσμο, το μέταλλο (το κατ’ εξοχήν υλικό της νεωτερικότητας) παρουσιάζεται ως «εργαλείο του διαβόλου» με τρόπους που ο αναγνώστης μπορεί εύκολα να αφομοιώσει, όπως είναι η εικόνα ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

των κακοποιών που περιφέρονται με σπαθιά φτιαγμένα από άχρηστα βιομηχανικά αντικείμενα. Από την άλλη πλευρά, στο πρόσφατο μυθιστόρημά του «Ο Δρόμος» (Καστανιώτης, 2007), ο Κόρμακ Μακάρθι δανείζεται κάποια στοιχεία από παλαιότερα έργα επιστημονικής φαντασίας -το τέλος του κόσμου έχει έρθει με μια σειρά ξαφνικών και ανεξήγητων εκρήξεων–, ωστόσο η αγωνία που κρύβεται στο υπόστρωμα

Tο όραμα του καλλιτέχνη δεν είναι προϊόν της εποχής του αλλά προμήνυμα αυτής που έρχεται της αφήγησης αφορά την αδυναμία της λογοτεχνίας να περιγράψει έναν κόσμο, ο οποίος έχει στερηθεί τα πάντα: «Το φως, τη ζέστη, την τροφή, τα καύσιμα, τις κοινωνικές δομές και τους αναγκαίους νόμους της κοινωνίας· είναι ένας κόσμος χωρίς μέλλον και χωρίς ελπίδα». […] Η πραγματική «λογοτεχνία του αφανισμού» αποτελείται από ιστορίες που ξεφεύγουν από τα κοινωνικά δεσμά του μυθιστορήματος. Πρότυπο αυτού του νέου είδους είναι το «Enigma of Arrival» του Β. Σ. Νάιπολ, το καλύτερο δείγμα εκτενούς αφηγηματικής πρόζας στη μεταπολεμική εποχή. […] Το βιβλίο του Νάιπολ δεν ασχολείται διεξοδικά με τις συνέπειες τις κλιματικής αλλαγής, ωστόσο διαποτίζεται από την αίσθηση ενός κενού που αναμφίβολα προκλήθηκε από τη νεωτερικότητα: πρόκειται για το κενό που άφησαν πίσω τους η αστικοποίηση και η επακόλουθη κατάρρευση της παλιάς αγροτικής κοινωνίας και των εποχικών ρυθμών της. Η ατμόσφαιρα του βιβλίου παραπέμπει στο unheimlich, τον όρο που επινόησε ο Φρόιντ για να περιγράψει το ανοίκειο, το αλλόκοτο, «αυτό που προκαλεί φόβο επειδή ακριβώς δεν είναι γνωστό και οικείο». Αυτή η αίσθηση του ανοίκειου φτάνει στο αποκορύφωμά της στο βιβλίο του Β. Γκ. Ζέμπαλντ «Οι Δακτύλιοι του Κρόνου» (1995), ένα έργο που αντιστέκεται σε κάθε απόπειρα ταξινόμησης· στην πραγματικότητα, ίσως να προαναγγέλλει τη γέννηση ενός νέου λογοτεχνικού είδους. Φαινομενικά πρόκειται για ένα οδοιπορικό στην Ανατολική Αγγλία, ο αφηγητής του οποίου έχει στενή αλλά όχι απόλυτη ομοιότητα με το συγγραφέα. Στην πραγματικότητα, όμως, αποτελείται από αλληλένδετα δοκίμια που αφορούν την πολιτισμική, οικονομική και περιβαλλοντική παρακμή. Οι άνθρωποι έχουν εξαφανιστεί σχεδόν από το τοπίο και τις ελάχιστες φορές που κάνουν την

εμφάνισή τους προκαλούν σοκ (ένα ζευγάρι εραστών σε μια ερημική παραλία μοιάζει σαν τέρας· η σερβιτόρα στο εστιατόριο ενός ξενοδοχείου τρέχει πέρα-δώθε σαν τρομαγμένο πουλί). Τη θέση τους έχουν πάρει φαντάσματα, εγκαταλειμμένα αντικείμενα, κατεστραμμένα σπίτια: τα απομεινάρια ενός κόσμου που έχει ήδη καταστραφεί. Η μοναδική νύξη για κάποια αβέβαιη μεταθανάτια ζωή γίνεται μέσα από κάποιες φωτογραφίες, χωρίς επεξηγηματικά σχόλια, που είναι διεσπαρμένες στο κείμενο. Ο Γάλλος κριτικός Ζερμέν Μπαζέν θεωρούσε ότι ο καλλιτέχνης μοιάζει με προφήτη, που «το όραμά του δεν είναι προϊόν της εποχής του αλλά προμήνυμα της εποχής που έρχεται. Ενα έργο τέχνης -τουλάχιστον όταν προέρχεται από μια ιδιοφυΐα- είναι περισσότερο μια πρόγνωση ή μια ανταπόκριση και λιγότερο μια συνέπεια». […] Ο Νάιπολ και ο Ζέμπαλντ μάς λένε ότι το τέλος του κόσμου έχει έρθει ήδη, απλώς δεν το έχουμε καταλάβει ακόμη. Οι αφηγήσεις τους, τρομακτικές και ελεγειακές μαζί, θυμίζουν το ξεθωριασμένο χαμόγελο της Γάτας του Τσεσάιρ. Ο Geordie Williamson είναι κριτικός λογοτεχνίας. Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στη «The Australian Literary Review» στις 7 Μαρτίου 2007. Η απόδοση στα ελληνικά είναι του Χρήστου Οικονόμου και το πλήρες κείμενο θα δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος του περιοδικού «(δε)κατα».

A

info

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης θα είναι αφιερωμένη στη φύση και το περιβάλλον. Την οργανώνουν το Γαλλικό Ινστιτούτο, η Εταιρεία Συγγραφέων και το περιοδικό «(δε)κατα». Περί τους 30 ποιητές θα διαβάσουν ποιήματά τους σχετικά με τη φύση και το περιβάλλον την Παρασκευή 21 Μαρτίου 2008, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, Σίνα 31, στις 7:30 μ.μ. Την ίδια βραδοά θα παρουσιαστεί το ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΕΥΧΟΣ του περιοδικού «(δε)κατα».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 20 Ιανουαρίου 2008

48  βιβλίο

ιδέες Εγκέφαλος: ποια είναι η φύση του νου; Στο πλαίσιο του επιστημονιστικού ζήλου μες στο οποίο εξελίσσονται οι νευροτεχνολογίες, μεγάλος αριθμός κοινωνικών και προσωπικών δεινών αποδίδονται σε εγκεφαλικές δυσλειτουργίες, ή θεωρούνται το επακόλουθο ελαττωματικών γονιδίων

Στο μυαλό των νευροεπιστημόνων οι νέες επιστήμες του εγκεφάλου Κίνδυνοι και προοπτικές

DAI REES & STEVEN ROSE (ΕΠΙΜ.) ΜΤΦΡ. ΠΑΡΗΣ ΜΠΟΥΡΛΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ 2008

επιμέλεια: κωστασ κατσουλαρΗσ

Τ

ο κείμενο που ακολουθεί είναι προδημοσίευση από την εισαγωγή του βιβλίου «Οι νέες επιστήμες του εγκεφάλου» που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες. Εκδόθηκε το 2004 από το έγκριτο Cambridge University Press και είναι συλλογή κειμένων ορισμένων από τους κορυφαίους επιστήμονες στον κόσμο σχετικά με τον εγκέφαλο και τις νευροεπιστήμες.

Η άνοδος της νευροεπιστήμης

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανακήρυξε τη δεκαετία του 1990 «δεκαετία του εγκεφάλου». Η τεράστια εξάπλωση των νευροεπιστημών, κατά τη δεκαετία αυτή, οδήγησε πολλούς να εισηγηθούν την ανάδειξη των δέκα πρώτων χρόνων του νέου αιώνα ως «δεκαετίας του νου». Η εκμετάλλευση της τεχνολογικής επιτυχίας του προγράμματος του ανθρώπινου γονιδιώματος, η κατανόηση -ακόμη και η αποκωδικοποίηση- του σύνθετου αλληλένδετου πλέγματος των γλωσσών του εγκεφάλου και του νου, έχει φθάσει να φαίνεται ως το τελικό όριο της επιστήμης. Με τα εκατό δισεκατομμύρια νευρικά του κύτταρα -και με τα εκατό τρισεκατομμύρια των διασυνδέσεών τους- ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο φαινόμενο στο γνωστό σύμπαν (εξαιρώντας φυσικά την αλληλεπίδραση ανάμεσα στα περίπου 6 δισεκατομμύρια αυτών των εγκεφάλων και των κατόχων τους, εντός του κοινωνικοτεχνολογικού πολιτισμού του πλανητικού μας οικοσυστήματος).

Η ερευνητική προσπάθεια που γίνεται τώρα στις νευροεπιστήμες σε πλανητική κλίμακα, κατά πρώτο λόγο στις ΗΠΑ, αλλά με την Ευρώπη και την Ιαπωνία να ακολουθούν από κοντά, τις έχει μετατρέψει από κλασικές «μικροεπιστήμες» σε μεγάλη βιομηχανία που απασχολεί πολυπληθείς ομάδες ερευνητών, απορροφώντας δισεκατομμύρια δολαρίων από την κυβέρνηση συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής της πτέρυγας- και από τη φαρμακευτική βιομηχανία. Αυτή η ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει κατανοητή ξέχωρα από τις κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις που ωθούν προς τα εμπρός την επιστήμη. Το επακόλουθο είναι τα άλλοτε άσχετα μεταξύ τους πεδία -η ανατομία, η φυσιολογία, η μοριακή βιολογία, η γενετική και η συμπεριφορά- να περιλαμβάνονται τώρα όλα στη «νευροβιολογία». Ομως οι φιλοδοξίες αυτών των μετασχηματισμένων επιστημών έχουν φθάσει ακόμη πιο πέρα, στο ιστορικά διαφιλονικούμενο έδαφος μεταξύ της βιολογίας, της ψυχολογίας και της φιλοσοφίας• εξ ου και η ευρύτερη έκφραση: «οι νευροεπιστήμες». Είναι σημαντικός ο πληθυντικός. Αν και οι περίπου τριάντα χιλιάδες ερευνητές που συνέρχονται κάθε χρόνο στις τεράστιες συναντήσεις της Αμερικανικής Εταιρείας για τη Νευροεπιστήμη, οι οποίες γίνονται εκ περιτροπής στα μεγαλύτερα συνεδριακά κέντρα που μπορούν να προσφέρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, μελετούν όλοι το ίδιο αντικείμενο, τον εγκέφαλο, τις λειτουργίες και τις δυσλειτουργίες του, ωστόσο ενεργούν σε πολλά διαφορετικά επίπεδα και με πολλά διαφορετικά παραδείγματα, προβληματικές και τεχνικές. Η εισφορά στις νευροεπιστήμες από τη Γενετική είναι η εξακρίβωση γονιδίων που συνδέονται τόσο με ομαλές νοητικές λειτουργίες, όπως η μάθηση και η μνήμη, όσο και με τις δυσλειτουργίες, οι οποίες συνοδεύουν καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια

και η νόσος του Αλτσχάιμερ. Από τη Φυσική και τη Μηχανική προέρχονται οι εκπληκτικές νέες θεωρήσεις του εγκεφάλου τις οποίες προσφέρουν τα απεικονιστικά συστήματα -η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων [PET], η απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού των λειτουργιών [fMRI], το μαγνητοεγκεφαλογράφημα [MEG] και άλλα ακρωνύμια τα οποία κρύβουν ισχυρές μηχανές που προσφέρουν εικόνες της δυναμικής ηλεκτρικής ροής, μέσω της οποίας ο ζωντανός εγκέφαλος επιτελεί το έργο του, μιλισεκόντ ανά μιλισεκόντ. Η δε Πληροφορική ισχυρίζεται ότι είναι σε θέση να κατασκευάσει μοντέλα των υπολογιστικών εγκεφαλικών διεργασιών -ακόμη και να τις μιμηθεί, μέσα στον τεχνητό κόσμο του υπολογιστή. Δεν είναι απορίας άξιον λοιπόν που οι νευροεπιστήμονες, μεθυσμένοι σχεδόν από την ασυνήθιστη ισχύ των νέων τεχνολογιών, έχουν αρχίσει να διεκδικούν αυτήν την τελική terra incognita, τη φύση της ίδιας της συνείδησης. Αυτό φυσικά υποβάλλει την ιδέα πως υπάρχει κάποια κοινή παραδοχή (συμφωνία) ως προς τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διατυπωθεί μια τέτοια ερμηνεία της συνείδησης. Κι όμως, δεν υπάρχει. Η γοργή εξάπλωση των νευροεπιστημών παράγει έναν σχεδόν αφάνταστο πλούτο δεδομένων, γεγονότων, πειραματικών ευρημάτων, σε κάθε επίπεδο, από το υπομοριακό μέχρις αυτό του εγκεφάλου ως όλου. Το πρόβλημα είναι πώς να συναρμολογήσουμε αυτόν τον όγκο σε μια συνεκτική θεωρία του εγκεφάλου. Κι αυτό γιατί ο εγκέφαλος βρίθει παραδόξων. Είναι παγιωμένη δομή και συγχρόνως σύνολο από δυναμικές διαδικασίες, εν μέρει συνεκτικές και εν μέρει ανεξάρτητες. Οι ιδιότητες -οι «λειτουργίες»- είναι συγχρόνως εντοπισμένες και χωρίς εντοπισμό, είναι ενσωματωμένες σε μικρές συστοιχίες κυττάρων ή είναι πλευρές της λειτουργίας του συστήματος ως όλου. Οι ανατόμοι, που απεικονίζουν μεμονωμένους νευρώνες σε μεγέθυνση επί μισό εκατομμύριο ή

προδημοσίευση

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 20 Ιανουαρίου 2008

γίας- ο πρωτοπόρος νευροφυσιολόγος Τσαρλς Σέρινγκτον [Charles Sherrington] περιέγραφε ως «μαγεμένο αργαλειό» από δυναμικούς, αέναα μεταβαλλόμενους ηλεκτρικούς κυματισμούς. Οι νευροενδοκρινολόγοι βλέπουν τις εγκεφαλικές λειτουργίες να τροποποιούνται συνεχώς από ρεύματα ορμονών, από στεροειδή μέχρι αδρεναλίνη - με τους νευροδιαμορφωτές που ρέουν αβίαστα μπροστά από κάθε επιμέρους νευρώνα, να γαργαλούν

τους υποδοχείς του προκαλώντας παροξυσμούς δραστηριότητας. Πώς μπορούν όλες αυτές οι διαφορετικές οπτικές να συνενωθούν σε ένα συνεκτικό όλον, ακόμη και πριν καν γίνει απόπειρα να συσχετίσουμε την «αντικειμενικότητα» του εργαστηρίου νευροεπιστήμης με την καθημερινή βιωμένη υποκειμενική εμπειρία μας; Είναι άραγε δυνατόν αυτό; Οι περισσότεροι νευροεπιστήμονες είναι δέσμιοι ενός ψυχοφυσικού παραλληλισμού του εγκεφάλου με τον νου, που στη βαρύτερη μορφή του γίνεται πλήρης αναγωγιστικός συμφυρμός, ο οποίος βλέπει το νου σαν να είναι απλώς αποκλειστικό προϊόν του εγκεφάλου. [...]

Η επαγγελία της νευροτεχνολογίας

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

περισσότερο, και οι μοριακοί βιολόγοι, που εντοπίζουν συγκεκριμένα μόρια στο εσωτερικό αυτών των κυττάρων, βλέπουν τον εγκέφαλο ως πολύπλοκο διάγραμμα συνδεσμολογίας, στο οποίο η εμπειρία κωδικοποιείται με βάση αλλαγές σε συγκεκριμένες διαδρομές και διασυνδέσεις. Οι ηλεκτροφυσιολόγοι και αυτοί που απεικονίζουν τον εγκέφαλο βλέπουν ό,τι -κατά την αρχή του περασμένου αιώνα, στα πρώτα χρόνια της νευροβιολο-

βιβλίο  49

Ομως οι γνώσεις μας, όσο αποσπασματικές κι αν είναι, εμπνέουν δέος, παρ’ όλα αυτά. Η γνώση, ασφαλώς, είναι δύναμη, όπως επισήμανε ο Φραγκίσκος Βάκων κατά τη γέννηση της δυτικής επιστήμης. Οπως ακριβώς συμβαίνει με τη νέα Γενετική, έτσι και οι νευροεπιστήμες δεν αφορούν απλώς την απόκτηση γνώσης για τις διεργασίες του εγκεφάλου και του νου αλλά αποβλέπουν στο να γίνουμε ικανοί να επενεργήσουμε πάνω τους -η νευροεπιστήμη και η νευροτεχνολογία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τις εξελίξεις που σημειώνονται στο εσωτερικό των νευροεπιστημών δεν μπορούμε να τις βλέπουμε απομονωμένες από το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο όπου αναπτύσσονται και στο οποίο κυριαρχούν οι αναζητήσεις γενετικών ή φαρμακολογικών επιδιορθώσεων για επιμέρους προβλήματα. Αυτές οι αναζητήσεις εκθειάζουν και συνάμα ενισχύουν την απλοϊκή αναγωγιστική θεματική της νευροεπιστήμης και της νευροτεχνολογίας. Είναι φανερό πως το βάρος των ανθρώπινων βασάνων που συνδέονται με βλάβες ή δυσλειτουργίες του νου και του εγκεφάλου είναι τεράστιο. Στους γηράσκοντες πληθυσμούς των δυτικών βιομηχανικών κοινωνιών η νόσος του Αλτσχάιμερ, κατά τα φαινόμενα μη ανατάξιμη απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων και νοητικών λειτουργιών, είναι βάρος που αυξάνεται ολοένα. Στους παράγοντες κινδύνου γι’ αυτή τη νόσο συμπεριλαμβάνονται η κατοχή ορισμένων γονιδίων ακατάλληλης μορφής και ποικίλοι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι. Η νόσος του Χάντινγκτον [Huntington’s disease] είναι πολύ σπανιότερη και επακόλουθο ανωμαλίας ενός μεμονωμένου γονιδίου. Η νόσος του Πάρκινσον είναι πιο συ-

νηθισμένη και οι προσπάθειες εστιάζονται τώρα στο να την απαλύνουν μέσω διάφορων μορφών Γενετικής Μηχανικής. Ενώ όμως αυτές οι ασθένειες και διαταραχές συνδέονται με σχετικά ξεκάθαρες νευρολογικές και νευροχημικές ενδείξεις, υπάρχει ένα πολύ πιο διάχυτο και ανησυχητικό πεδίο ενδιαφέροντος. Αναλογιστείτε την παγκόσμια επιδημία κατάθλιψης η οποία αναγνωρίζεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας [ΠΟΥ] ως η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία στον αιώνα μας που για το μετριασμό της -επ’ ουδενί για τη θεραπεία της- παράγονται και καταναλώνονται τόνοι ολόκληροι ψυχοτρόπων φαρμάκων κάθε χρόνο. Το Πρόζακ είναι το γνωστότερο, αλλά ένα μόνο από μια μυριάδα τέτοιων φαρμάκων που είναι σχεδιασμένα για να αλληλεπιδρούν με έναν από τους κομβικούς νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, τη σεροτονίνη. Ερωτήματα όπως το γιατί άραγε να σημειώνεται τώρα αυτή η δραματική αύξηση στις διαγνώσεις καταθλίψεων, σπανίως τίθενται, ίσως από φόβο μήπως αυτό αποκαλύψει μια δυσφορία όχι μέσα στο άτομο αλλά στην κοινωνική και

τη «διαταραχή της ενδοτικότητας». Διαβόητη είναι μια ασθένεια που καλείται «διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητα» και θεωρείται ότι προσβάλλει μέχρι και 10% των μικρών παιδιών (κυρίως αγόρια). Αυτή η «διαταραχή» χαρακτηρίζεται από κακή σχολική επίδοση και αδυναμία συγκέντρωσης στην τάξη ή συμπεριφορά ανεξέλεγκτη από τους γονείς. Αυτή η «διαταραχή» υποτίθεται ότι είναι συνέπεια διαταραγμένης εγκεφαλικής λειτουργίας η οποία συνδέεται με ένα συγκεκριμένο νευροδιαβιβαστή, την ντοπαμίνη. Η οριζόμενη θεραπεία είναι ένα αμφεταμινοειδές φάρμακο, το Ριταλίν. Η ΠΟΥ έχει επιστήσει την προσοχή σε ό,τι αντιλαμβάνεται ως αυξανόμενη παγκόσμια επιδημία χρήσης του Ριταλίν. Τα παιδιά που δεν υποβάλλονται στη θεραπεία λέγεται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν εγκληματίες και κυκλοφορεί μια αυξανόμενη βιβλιογραφία γύρω από «τη γενετική της εγκληματικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς». Είναι άραγε αυτή κατάλληλη ιατρική/ψυχιατρική προσέγγιση σε ένα επιμέρους πρόβλημα ή μήπως

οι νευροεπιστήμες δεν αφορούν απλώς την απόκτηση γνώσης για τις διεργασίες του εγκεφάλου και του νου αλλά αποβλέπουν στο να γίνουμε ικανοί να ενεργήσουμε πάνω τους ψυχική τάξη πραγμάτων. Αντίθετα, δίνεται τεράστια έμφαση σε ό,τι συμβαίνει στο εσωτερικό του εγκεφάλου και του σώματος του μεμονωμένου ανθρώπου. Ενώ οι τύποι φαρμακευτικής αγωγής μέχρι τώρα ήταν εμπειρικοί, οι νευρογενετιστές προθυμοποιούνται να εξακριβώσουν συγκεκριμένα γονίδια τα οποία ενδέχεται να επιταχύνουν αυτήν την πάθηση και, από κοινού με τη φαρμακοβιομηχανία, να σχεδιάσουν φάρμακα κομμένα και ραμμένα («σύμμετρα») στο συγκεκριμένο άτομο, μέσω της αποκαλούμενης Ψυχοφαρμακογενετικής. Ομως οι αξιώσεις των νευροτεχνολογιών προχωρούν πολύ περισσότερο. Στο πλαίσιο του αναγωγιστικού ζήλου με τον οποίο δημιουργούνται, υποστηρίζεται ότι μια πελώρια ποικιλία κοινωνικών και προσωπικών δεινών είναι δυνατόν να αποδοθεί σε εγκεφαλικές δυσλειτουργίες, οι οποίες είναι επακόλουθο ελαττωματικών γονιδίων. Το έγκυρο αμερικανικό διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο [Diagnostic and Statistical Manual] συμπεριλαμβάνει τώρα ως κατηγορίες ασθενειών τη «διαταραχή της περιφρονητικής εναντίωσης», τη «διαταραχή της διασπαστικής συμπεριφοράς» και

αντίθετα είναι ευτελής επιδιόρθωση, προκειμένου να αποφύγουμε να αμφισβητήσουμε τα σχολεία, τους γονείς και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο της εκπαίδευσης; Με αυτόν τον τρόπο, το νευρογενετικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα γίνεται ολοένα ισχυρότερο. Απτόητοι από το ότι οι μοριακοί βιολόγοι, αντιμετωπίζοντας την απόδοση του προγράμματος χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος, αρχίζουν να υπαναχωρούν από τις γενετικές αιτιοκρατικές αξιώσεις, οι ψυχομετρητές και οι γενετιστές της συμπεριφοράς, ενίοτε από κοινού και ενίοτε ανταγωνιστικά προς τους εξελικτικούς ψυχολόγους, διεκδικούν γενετικές ρίζες όσον αφορά στα πεδία των ανθρώπινων πεποιθήσεων, προθέσεων και πράξεων, τα οποία επί πολύ καιρό γίνονταν εκ προοιμίου παραδεκτά ότι βρίσκονται εκτός των ορίων της βιολογικής εξήγησης. Οχι μόνο θέματα εδραιωμένα προ πολλού, όπως η νοημοσύνη, ο εθισμός και η επιθετικότητα, αλλά ακόμη και η πολιτική τάση, η θρησκευτικότητα και η πιθανότητα διαζυγίου κατά τη μέση ηλικία, μετατοπίζονται από τη σφαίρα της κοινωνικής είτε προσωπικής ψυχολογικής εξήγησης στη σφαίρα της βιολογίας.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 20 Απριλίου 2008

48  et2ΒΙΒΛΙΟ

Iδέες Ποια είναι η γενιά των 700 ευρώ; Η «γενιά των €700» στην ιταλική εκδοχή της δεν απέχει παρά μόνο €300. Ωστόσο τα αδιέξοδα, οι προβληματισμοί και οι ιδιαιτερότητες είναι τα ίδια και ο υπολογισμός εσόδων - εξόδων καθημερινή σταθερά

Νέοι, ικανοί, πτυχιούχοι και... φτωχοί

Η γενιά των 1.000 € ΑΝΤΟΝΙΟ ΙΝΚΟΡΒΑΪΑ – ΑΛΕΣΑΝΤΡΟ ΡΙΜΑΣΑ ΜΤΦΡ. ΜΑΡΙΑ - ΡΟΖΑ ΤΡΑΪΚΟΓΛΟΥ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2008 ΣΕΛ. 171, ΤΙΜΗ € 10,45

Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗ

Π

ότε ακούσαμε για πρώτη φορά κάποιον να μιλά για τη «γενιά των 700 ευρώ»; Το ερώτημα φαντάζει εύκολο, ωστόσο όσο κι αν στύψουμε το μυαλό μας δύσκολα θα καταφέρουμε να πάμε πίσω περισσότερα από δύο χρόνια. Και ο λόγος είναι προφανής: παρότι τα δομικά της χαρακτηριστικά έχουν σχέση με ευρύτερες αλλαγές στην οικονομία και την αγορά εργασίας, τόσο στην Ελλάδα όσο και παντού στην Ευρώπη η νέα πραγματικότητα έγινε αισθητή με το σοκ της εισαγωγής του ευρώ. Τι είναι όμως η «γενιά των 700 ευρώ»; Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως νέοι 25 με 35 χρόνων, με μόρφωση που ξεκινά από την κατοχή ενός πτυχίου ΙΕΚ μέχρι και διδακτορικό τίτλο. Οι άνθρωποι αυτοί αδυνατούν να βρουν στην αγορά εργασίας θέση σταθερή και αμειβομένη σύμφωνα με το επίπεδο σπουδών τους και παραπαίουν από δουλειά σε δουλειά, είτε σε καθεστώς «ελεύθερου επαγγελματία» –παρότι εργάζονται ως μισθωτοί–, είτε με σύμβαση ορι-

σμένου χρόνου. Συχνά αδυνατούν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους, οπότε είτε παραμένουν κάτω από την οικογενειακή στέγη είτε καταφεύγουν στη λύση της συγκατοίκησης. Το βασικότερο χαρακτηριστικό τους, εντούτοις, μοιάζει να είναι το αίσθημα βαθιάς απογοήτευσης, τόσο από τον κόσμο της εργασίας, όπου αισθάνονται ουσιαστικά υποεκτιμημένοι όσο και γενικότερα από το ακραία ανταγωνιστικό κοινωνικό μοντέλο που «στιγματίζει» όσους δεν υιοθετούν την κυρίαρχη ιδεολογία. Με απλά λόγια, ο αλλοτινός «φτωχός πλην αξιοπρεπής» εργαζόμενος αισθάνεται σήμερα απλώς… looser. Σ’ αυτό το πλαίσιο το βιβλίο των δύο Ιταλών «γνήσιων τέκνων» αυτής της γενιάς (που στη γειτονική χώρα κινείται 300 ευρώ ψηλότερα, δίχως να ζει καλύτερα) λογικό ήταν να ταράξει τα νερά. «Η γενιά των 1.000 ευρώ» κυκλοφόρησε το 2006 στην Ιταλία, αφού πρώτα οι συγγραφείς του είχαν δημιουργήσει ένα κοινό μέσω των blogs τους όπου αφηγούνταν λίγο ως πολύ τη ζωή τους. Ποια είναι αυτή; Νεαροί ελαφρώς κάτω των τριάντα, που εργάζονται σε εταιρίες στον ευρύτερο χώρο της επικοινωνίας, υποαμειβόμενοι, συναισθηματικά ασταθείς, συγκατοικούν ανά τρεις ή τέσσερις σε κάποιο μεγάλο διαμέρισμα στο Μιλάνο, υπολογίζοντας νυχθημερόν έσοδα και έξοδα. Ποιο είναι το πρόβλημά τους; Πολύ απλά, τα λεφτά που κερδίζουν δεν επαρκούν για να στηρίξουν τον τρόπο ζωής που επιβάλλει η ίδια η δουλειά τους. Και εδώ έγκειται η διαφορά τους από παλαιότερες γενιές κακοπληρωμένων νέων: το ίδιο το εργασιακό τους περιβάλλον, ολόκληρη η κουλτούρα μέσα στην οποία είναι βυθισμένοι, κουλτούρα κατανάλωσης και καταξίωσης μέσω των χρημάτων, τους υποβάλλει αδιαλείπτως την ιδέα ότι κάτι δεν πάει

καλά στη ζωή τους. Οι γονείς τους, το σχολείο τους, η εκπαίδευση που πήραν, το ίδιο το σύστημα τους προέτρεψε να βάλουν τον πήχυ ψηλά και όταν ήρθε η ώρα να πάρουν πίσω όλα όσα τους είχαν υποσχεθεί βρέθηκαν να συμπληρώνουν παραλλαγές ενός βιογραφικού σημειώματος που κανείς δεν ήθελε να διαβάσει. Η αφήγηση των Ινκορβάια και Ριμάσα (34 και 33 χρόνων σήμερα αντίστοιχα) είναι γεμάτη φρεσκάδα και πηγαίο χιούμορ και, παρότι δεν διεκδικεί δάφνες λογοτεχνικής δεινότητας ή μυθοπλαστικής πρωτοτυπίας, αποτυπώνει θαυμάσια τα αδιέξοδα και τις ιδιαιτερότητες αυτής της γενιάς. Ο κεντρικός ήρωας, παγιδευμένος σε μια δουλειά όπου αισθάνεται υποεκτιμημένος, καθώς και σε μια ερωτική σχέση με μια κοπέλα που δεν κατανοεί τους προβληματισμούς του, βιώνει την πραγματικότητα με

Ο αλλοτινός «φτωχός πλην αξιοπρεπής» εργαζόμενος αισθάνεται σήμερα απλώς… looser ελεγχόμενη απελπισία, καθώς και με εξαιρετική διαύγεια. Αλλά και οι υπόλοιποι ήρωες έχουν σε μεγάλο βαθμό συναίσθηση της κατάστασής τους. Συζητάνε, σκέφτονται, προσπαθούν να βρουν διεξόδους, αναπτύσσουν συντροφικότητα, ωστόσο όλα αυτά δεν τους βοηθούν να κάνουν το μεγάλο βήμα. Κάτι που, για τον ήρωα του βιβλίου, όπως και για τους δύο συγγραφείς, ήρθε μέσα από τη δημοσιότητα που τους χάρισε η συγγραφή. Στην Ελλάδα οι αντίστοιχοι «Milleuristi» (http://www. generazione1000.com) ονομάζονται «G700» και αυτοσυστήνονται ως «μια εναλλακτική κίνηση του διαδικτύου (http://g700.blogspot.

com)» στην οποία συμμετέχουν νέοι, στην ηλικιακή ομάδα 25 με 35, οι οποίοι προβληματίζονται έντονα για τη γενιά τους και αυτά που της επιφυλάσσει το μέλλον. Το πνεύμα που διακρίνει κανείς διατρέχοντας το συγκεκριμένο ιστολόγιο πόρρω απέχει από τις καταγγελτικές και μηδενιστικές απόψεις που χαρακτηρίζουν μεγάλο μέρος αυτού που είθισται να αποκαλείται «μπλογκόσφαιρα». Ο πραγματισμός και η αναλυτική ικανότητα των ανθρώπων που φαίνεται ότι βρίσκονται πίσω από αυτή την «κίνηση» υπόσχονται πολλά περισσότερα από τις κραυγές διαφόρων κρατικιστών και κρατικοδίαιτων, οι οποίοι, θυματοποιώντας μια ολόκληρη γενιά, προσπαθούν να καλύψουν τα δικά τους λάθη και, κυρίως, να διατηρήσουν τα δικά τους προνόμια. kkatsoularis@e-tipo.com

Aπόσπασμα «Σήμερα έτσι έχουν τα πράγματα: όσο καλά κι αν δουλεύεις, έτσι και η εταιρία θεωρήσει πως δεν έχει τα απαραίτητα κεφάλαια για σένα –επειδή είναι υποχρεωμένη να πληρώνει τα ξενοδοχεία των πέντε αστέρων, το σοφέρ, τα βίτσια και τις ασωτίες της διοίκησης–, η μοίρα σου έχει σφραγιστεί. Κι έπειτα τράβα να το διηγηθείς, πως έμεινες ένα χρόνο στην ίδια θέση, επειδή είτε σε είχαν πάρει δοκιμαστικά είτε ήσουν προσωρινός είτε είχες σύμβαση περιορισμένου χρόνου, κι ύστερα σ’ έστειλαν στο σπιτάκι σου για να προσλάβουν κάποιον άλλον που τους κόστιζε λιγότερο». (σελ. 112)

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 20 Απριλίου 2008

ΒΙΒΛΙΟet2  49

Μεταξύ ανεργίας κι αβέβαιης απασχόλησης Η «ευελιξία» και η προσωρινότητα επικρατούν της σταθερής, μισθωτής εργασίας

Η απομάγευση του κόσμου ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ) ΜΑΡΙΑ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΖΗΣ (ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ) ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ / ΕΚΚΕ 2008 ΣΕΛ. 661, ΤΙΜΗ € 38,00

Του ΣΩΤΗΡΗ ΒΑΝΔΩΡΟΥ

Ο 32χρονος δημήτρης δουλεύει σε μεγάλη ασφαλιστική εταιρία. Εξακολουθεί να ζει με τους γονείς του. Είναι απόφοιτος οικονομικής πανεπιστημιακής σχολής, ενώ επιπλέον γνωρίζει αγγλικά και έχει παρακολουθήσει ταχύρρυθμα σεμινάρια λογιστικής και πληροφορικής. Η αναζήτηση εργασίας μέσω μικρών αγγελιών, συγγενών και φίλων δεν απέφερε κάτι. Τελικά, βρήκε την τωρινή του εργασία μέσω προγράμματος πρακτικής άσκησης (stage) του ΟΑΕδ.

Aυτή η φάση διήρκεσε 10 μήνες. Κατόπιν υπέγραψε δύο συμβάσεις ορισμένου χρόνου για 8 και 3 μήνες αντίστοιχα με μια θυγατρική της συγκεκριμένης εταιρίας. Αμέσως μετά προσλήφθηκε εκ νέου για ορισμένο χρόνο, με την πολύ σημαντική διαφορά ότι αυτό συνέβη μέσω πολυεθνικής εταιρίας προσωρινής απασχόλησης. Τι σημαίνει αυτό; Οτι η μεσολαβούσα εταιρία «ενοικιάζει» προσωπικό στην ασφαλιστική κι επομένως ο δημήτρης κι άλλα 40 άτομα που υπάγονταν στο ίδιο καθεστώς με αυτόν από τυπική άποψη δεν ανήκαν στο δυναμικό της ασφαλιστικής. Αυτή η φόρμουλα βολεύει την ασφαλιστική, διότι έτσι αποφεύγει να μονιμοποιήσει τους εργαζόμενους αυτούς. Αντίθετα, μπορεί να τους απολύσει πολύ ευκολότερα, όπως πράγματι έκανε με 13 από τους 40. Ανάμεσα στους απολυμένους ήταν και ο δημήτρης, ο οποίος ωστόσο επαναπροσλήφθηκε πλέον με σύμβαση αορίστου χρόνου κατόπιν παρέμβασης του σωματείου των εργαζομένων, αλλά και πολιτικών ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΤΟΥΛΑΣ

«πιέσεων». Οσο βίωνε αυτές τις περιπέτειες, ο δημήτρης θεωρεί ότι τύγχανε μεταχείρισης μηχανήματος: ένα αναλώσιμο εργαλείο που, αφού κάνει τη δουλειά του, μπορεί να πεταχτεί και στα αζήτητα. Η περίπτωσή του τείνει να μην είναι τόσο ιδιαίτερη, καθώς αντιπροσωπεύει μεταβολές στις εργασιακές σχέσεις που αφορούν πλέον ένα ικανό κομμάτι του εργατικού δυναμικού. Υποχώρηση της σταθερής, μισθωτής εργασίας, καθεστώς επισφαλούς απασχόλησης, «ευελιξία», υπερωρίες που δεν πληρώνονται, εκφοβισμός για αποτροπή απεργιακών κινητοποιήσεων κ.ο.κ. Για τον δημήτρη μαθαίνουμε αναλυτικά στο υπό παρουσίαση βιβλίο που αποτελείται από τα πορίσματα ποιοτικής έρευνας που διεξήχθη υπό τη διεύθυνση του αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνιολογίας Νίκου Παναγιωτόπουλου κι εκπονήθηκε από ερευνητική ομάδα με το συντονισμό των Μαρίας Θανοπούλου, διευθύντριας ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, και Γιάννη Κουζή, επίκουρου καθηγητή κι επιστημονικού συμβούλου του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ/ ΑδΕδΥ. Στο βιβλίο συγκεντρώνονται με τη μορφή συνεντεύξεων και της αντίστοιχης ανάλυσής τους οι μαρτυρίες σύγχρονων Ελλήνων, κυρίως νέων, για τις κοινωνικές εμπειρίες τους, βασικά από το χώρο της εργασίας και της εκπαίδευσης. Αυτό που τους χαρακτηρίζει είναι το αίσθημα δυσφορίας, αν όχι οδύνης ή απελπισίας. Είναι άνθρωποι που θεωρούν ότι γίνονται συστηματικά αντικείμενο εκμετάλλευσης, ότι δεν τους έχουν δοθεί αρκετές κοινωνικές ευκαιρίες, ότι οι κόποι τους δεν ανταμείβονται, ότι οι γνώσεις και οι δεξιότητές τους είναι αναντίστοιχες προς την κοινωνική θέση ή τα αγαθά που απολαμβάνουν. Ανθρωποι που αντιμετωπίζουν συνθήκες συνεχώς ρευστές κι αβέβαιες και που κατά συνέπεια δεν μπορούν να σταθεροποιήσουν τη ζωή τους ή να βάλουν ένα μακροπρόθεσμο προγραμματισμό. Πολλοί από αυτούς, απογοητευμένοι από την πολιτική, αντιδρούν παθητικά, πιστεύοντας ότι δεν μπορούν να διοχετεύσουν τις διεκδικήσεις ή έστω την οργή τους σε κατευθύνσεις που οδηγούν σε πρακτικό αποτέλε-

σμα κι έτσι συμβιβάζονται απαθώς και βουβά με τη μοίρα τους. Η έρευνα αυτή βασίζεται στη μέθοδο της κοινωνιοανάλυσης που εισήγαγε ο Πιέρ Μπουρντιέ, ο οποίος και είχε συμμετοχή στον αρχικό σχεδιασμό της. Με την έκταση και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ευρημάτων της αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη ενός μείζονος κοινωνικού ζητήματος που συχνά αντιμετωπίζεται με στατιστικούς όρους ή ως άθροισμα προσωπικών δραμάτων. Ας μας επιτραπεί ωστόσο να διατυπώσουμε μια μικρή επιφύλαξη: Τα εισαγωγικά σημειώματα και οι αναλύσεις που περιλαμβάνονται σε αυτήν την έρευνα αποπνέουν, λανθανόντως έστω, μια καταγγελτική θέση, μια στάση συμπάσχοντος προς τα υποκείμενα που στοχάζονται τις τραυματικές εμπειρίες τους, στάση ελάχιστα αποστασιοποιημένη και επομένως ελάχιστα διαφοροποιημένη. Κι από κριτική και πολιτική άποψη αυτό δεν παρουσιάζει την επινοητικότητα, το δυναμισμό και το πνεύμα πραγματισμού που θα απαιτούσαν πιθανώς οι περιστάσεις. svandoros@e-tipos.com

Aπόσπασμα «Αν και περιγράφει την εμπειρία της απόλυσής του ως το χειρότερο συναίσθημα που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος, αισθάνεται απόλυτα εξοικειωμένος με την ιδέα τού ότι μπορεί ν’ απολυθεί ανά πάσα στιγμή, “…βοηθούν τα δεδομένα… δεν έχουμε δικαιώματα… δεν έχουμε προστασία… δεν έχουμε τίποτα… Οποτε θέλουν μας βάζουν, όποτε θέλουν μας βγάζουν”. Αυτό είναι που τον ενοχλεί και, περισσότερο, η λέξη εξτρά και ό,τι αυτό συνεπάγεται. Την απόλυτη δηλαδή υποβάθμιση του εργαζόμενου και του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα». Σχετικά με τη μαρτυρία του Νίκου, περιστασιακά εργαζόμενου σε τουριστικές επιχειρήσεις. (σελ.229)

Ανήκετε στη γενιά των 700 ευρώ; Καταθέστε την εμπειρία σας. www.e-tipos.com/ interactivity

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 4 Μαΐου 2008

48  et2ΒΙΒΛΙΟ

Iδέες Αραβικός πολιτισμός Από την εποχή πριν από την έλευση του Ισλάμ στη θρησκευτική και πολιτική οργάνωση, τις ιδεολογικές διαμάχες, την αραβική λογοτεχνία και τις τέχνες

Ο φωτεινός μεσαίωνας της Ανατολικής Μεσογείου

Αραβικός πολιτισμός ΕΛΕΝΗ ΚΟΝΔΥΛΗ-ΜΠΑΣΟΥΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ 2008 ΣΕΛ. 526, ΤΙΜΗ €38,50

Του ΦΩΤΗ ΤΕΡΖΑΚΗ

Π

ριν από μερικά χρόνια παρουσίαζα σε βιβλιοκριτική μου το έργο της Ελένης Κονδύλη-Μπασούκου, Εισαγωγή στη λογοτεχνία των Αράβων (Ελληνικά Γράμματα 2001) ως μοναδικής σπουδαιότητας συμβολή στη γνωριμία του ελληνικού κοινού με μία από τους πλουσιότερες φιλολογικές παραδόσεις του κόσμου. Εκτοτε, η Ελένη Κονδύλη-Μπασούκου έχει κάνει πολλά για να βαθύνει και να διευρύνει αυτή τη γνωριμία: από τη διδακτική της προσφορά, ως αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου διδάσκει Αραβικό Πολιτισμό και Λογοτεχνία, μέχρι το συγγραφικό της έργο, το οποίο κορυφώνεται σήμερα με αυτό τον τόμο. Ενα έργο, μπορεί να πει κανείς, που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για εκείνο το συστηματικό μαθησιακό υπόβαθρο το οποίο θα προϋπέθετε ένα αυτόνομο τμήμα Αραβικών Σπουδών - όποτε και αν το ελληνικό πανεπιστήμιο θελήσει ή μπορέσει να ανταποκριθεί σ’ ένα τέτοιο αίτημα, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης Σχολής Ανατολικών Σπουδών…

Ο αραβικός πολιτισμός είναι δηλαδή ένα έργο προπαιδείας. Το εύρος του είναι εγκυκλοπαιδικό και ο τρόπος με τον οποίον έχει γραφτεί θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σχολικός: παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι και τον ξεναγεί φιλικά και υπομονετικά σε όλες τις αλλεπάλληλες όψεις τού εκθαμβωτικού οικοδομήματος που ονομάζουμε αραβικό -ή όπως θα ήταν ακριβέστερο- αραβοϊσλαμικό πολιτισμό. Η συγγραφέας τονίζει βέβαια στους τίτλους των βιβλίων της το αραβικό στοιχείο, επειδή αυτό συνιστά το αντικείμενο της ειδικότητάς της, που ορίζεται πρωτίστως από την αραβική γλώσσα. Οπως αμέσως θα δούμε, όμως, η εμφάνιση ενός μείζονος αραβικού πολιτισμού στην παγκόσμια σκηνή συνδέεται καταστατικά με την ανάδυση μιας οικουμενικής θρησκείας, του Ισλάμ, και το μόρφωμα που δημιουργείται έτσι περιλαμβάνει αδιαχώριστα τη συμβολή άλλων εθνογλωσσικών κοινοτήτων, όπως η περσική, η ινδομογγολική, η τουρκική… Η Αίγυπτος, η Βόρειος Αφρική, η Ισπανία, μέρος της Υποσαχάριας Αφρικής, η Ινδονησία θα συνεισφέρουν επίσης ένα πλήθος από ιδιοπολιτισμικά χαρακτηριστικά, τα οποία αφομοιώνονται κανονικά σε τούτη την κοινή πολιτισμική διάλεκτο, η οποία είναι αδιαχώριστα θρησκευτική, πολιτική και αισθητική. Ολες οι παραπάνω όψεις αποτελούν μέρος του αντικειμένου που ενδιαφέρει αυτό το βιβλίο, και όλες θα βρουν μια θέση στις περιεκτικές πραγματεύσεις του. Η αφήγηση ξεκινάει από μια επισκόπηση της Αραβικής Χερσονήσου και του προϊσλαμικού υποστρώματος. Συζητάει τις γλώσσες, τους τρόπους ζωής και τη φυλετική οργάνωση των νομάδων της ερήμου, και βέβαια τον πρώτο υψηλό πολι-

τισμό που γεννήθηκε στην περιοχή: το θρυλικό ναυτικό και εμπορικό βασίλειο της Ευδαίμονος Αραβίας που δέκα αιώνες πριν από την έλευση του Ισλάμ ήλεγχε τους θαλάσσιους δρόμους ανάμεσα στην Ερυθρά Θάλασσα και τις Ινδίες. Εν συνεχεία στρέφει το βλέμμα προς τον Μωάμεθ και την προφητική του αφύπνιση και παρακολουθεί τα δραματικά γεγονότα που θα διχάσουν οριστικά την ούμα, την κοινότητα των πιστών, σε σιίτες και σουνίτες. Εξιστορείται η κλασική περίοδος των δύο μεγάλων χαλιφάτων, των Ομεϊάδων της Δαμασκού (661750) και των Αββασιδών της Βαγδάτης (750-1258), και ένα καταληκτήριο μέρος αφιερώνεται στην Αίγυπτο, το Μάγρεμπ, την Ανδαλουσία και τη Σικελία. Η ιστορική επισκόπηση είναι κατ’ ανάγκη συνοπτική, ωστόσο η εικόνα φιλοτεχνείται με προσοχή στις λεπτομέρειες, έτσι ώστε η αναλογία κλίμακας να διατηρείται όσο το δυνατόν πιστότερη προς τα όσα γνωρίζουμε σήμερα γι’ αυτόν τον κόσμο. Τα όσα ακολουθούν είναι ακόμη πιο ενδιαφέροντα, επειδή αντιπροσωπεύουν χρήσιμες αποσαφηνίσεις που είναι λιγότερο προσιτές στην τρέχουσα βιβλιογραφία. Ολόκληρο το δεύτερο μέρος, για παράδειγμα, συζητάει την οργάνωση της θρησκείας, από τη σύνταξη των ιερών κειμένων, του Κορανίου και των χάντιθ (που απαρτίζουν τη Σούνα), μέχρι τη νομολογία και την πολιτική οργάνωση, τομείς οι οποίοι στα πλαίσια του Ισλάμ δεν διακρίνονται από την καθαυτό θρησκευτική σφαίρα. Εξηγεί το ρόλο και τις αρμοδιότητες του χαλίφη, ο οποίος εκπροσωπεί την κοινότητα και είναι ταυτόχρονα θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης, ωστόσο δεν νομοθετεί· αποσαφηνίζει τους όρους και τα αξιώματα του «σεΐχη», του «ιμάμη», του «βεζύρη», του «σουλτάνου», του «εμίρη» στο

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Κυριακή 4 Μαΐου 2008

ΒΙΒΛΙΟet2  49

Σουνιτισμό όσο και στο Σιιτισμό, σημειώνοντας επίσης οξυδερκώς τις αποκλίσεις ανάμεσα στις κανονιστικές τους συλλήψεις και στις μεταβαλλόμενες ιστορικές πραγματικότητες· δείχνει την επιβίωση των προϊσλαμικών φυλετικών δομών μέσα στις νέες πολιτικές μορφές· εξετάζει ολόκληρο το φάσμα των καθημερινών πρακτικών από τη γέννηση και το θάνατο μέχρι τις πρακτικές τού σώματος, τα διατροφικά ήθη, τη διαμόρφωση των έμφυλων ταυτοτήτων και την οργάνωση της συγγένειας και του οικογενειακού βίου, ενώ δεν παραλείπει να ρίξει μια ματιά στις άλλες θρησκευτικές μορφές που συνεχίζουν να επιβιώνουν σε όλη αυτή την τεράστια γεωγραφική επικράτεια και την κυμαινόμενη αντιμετώπισή τους (εντυπωσιακά ανεκτική, αν έχει κάποιος ως μέτρο σύγκρισης τις χρι-

σε πρώτη φάση ταλαντούχους ερμηνευτές και σε δεύτερη πρωτότυπους στοχαστές και θεράποντες της επιστήμης -Μαθηματικά, Χημεία, Ιατρική, Αστρονομία- στους οποίους είναι βαθύτατα χρεωμένη η νεότερη Ευρώπη. Τα δύο τελευταία μέρη του βιβλίου αφιερώνονται στις τέχνες: το πρώτο καλύπτει τη σφαίρα που θα ονομάζαμε εικαστική, από τη μοναδική καλλιγραφία και τις λεγόμενες «τέχνες της φωτιάς» -κεραμική, υαλουργία και μεταλλοτεχνία- μέχρι τη μνημειακή αρχιτεκτονική, κοσμική και θρησκευτική, που στάθηκε δικαιολογημένα το καύχημα του ισλαμικού πολιτισμού (ενός πολιτισμού θεμελιωδώς αστικού, σε αντίθεση με μια διαδεδομένη παρεξήγηση που έβλεπε το Ισλάμ ως «πολιτισμό της ερήμου»)· το δεύτερο επισκοπεί εκτενώς την αραβική μουσική, λαϊκή και

Το σπουδαίο κίνημα των μεταφράσεων μέσα σε δύο αιώνες, υπό την καθοδήγηση των Αββασιδών χαλιφών, μετέφερε στην αραβική όλη σχεδόν την κειμενική κληρονομιά της ελληνικής σκέψης στιανικές περιοχές) από το κατεστημένο Ισλάμ. Το τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο στις ιδεολογικές διαμάχες που χαρακτηρίζουν κυρίως την περίοδο των Αββασιδών γύρω από την ερμηνεία των μεγάλων θεολογικών ζητημάτων, οι οποίες οδήγησαν αφενός σε αποκλίνουσες θρησκευτικές πρακτικές και αντιλήψεις -τα σουφικά τάγματα, δηλαδή ο ισλαμικός μυστικισμός, περιλαμβάνονται στο φάσμα αυτών των εξελίξεων- αφετέρου πυροδότησαν διαδικασίες εκκοσμίκευσης πρωτο-διαφωτιστικού χαρακτήρα. Στο ίδιο τμήμα συζητιέται συνοπτικά και η αραβική λογοτεχνία. Μεσολαβητικός κρίκος είναι ακριβώς η έννοια του άνταμπ. Σήμερα είναι ο γενικός όρος για τη «λογοτεχνία», στην κλασική περίοδο του Ισλάμ όμως έφτασε να σημαίνει μια γενική στάση ζωής που συνδεόταν με την ευγένεια, την ανεκτικότητα, την καλλιέργεια και το ανοικτόν του πνεύματος (έναν κάποιον σκεπτικισμό) σε αντιπαράθεση προς το ιλμ, τη μικρόνοη σχολαστικότητα των θρησκευτικών λογίων -αντιπαράθεση που θυμίζει σαφώς την αντιδιαστολή ρητορικής και διαλεκτικής στην Ευρώπη, κατά την επίθεση του Αναγεννησιακού Ουμανισμού προς το πνεύμα των σχολών. Το τέταρτο μέρος αναφέρεται στο σπουδαίο κίνημα των μεταφράσεων, που μέσα σε δύο αιώνες υπό τη φωτισμένη καθοδήγηση των Αββασιδών χαλιφών μετέφερε στην αραβική όλη σχεδόν την κειμενική κληρονομιά της ελληνικής σκέψης και, ως αναπόφευκτη συνέπεια, παρήγαγε

έντεχνη. Σε κάθε πεδίο επισημαίνονται τα πολιτισμικά δάνεια και οι επιδράσεις, τα οποία στις περιπτώσεις που συζητάμε έρχονται κατά κύριο λόγο από το Βυζάντιο και από τη σασσανιδική Περσία. Αυτό, εκτός των άλλων, επιτρέπει να λυθεί και μια άλλη διαδεδομένη παρεξήγηση σχετικά με την υποτιθέμενη ανεικονικότητα του Ισλάμ: παρότι ισχύει θεωρητικά -δηλαδή θρησκευτικά- ως κανονιστική αρχή, στην πράξη μετριάζεται με διάφορους τρόπους και όντως θα συναντήσουμε εξαιρετικά δείγματα παραστατικής εικονογραφίας, ιδίως εκεί όπου είναι ισχυρές είτε η περσική είτε η βυζαντινή παράδοση: στο Ιράν, στη Συρία και στην Ισπανία. Η γνωριμία εν πάση περιπτώσει με αυτόν τον κόσμο επιτρέπει να δούμε καθαρά της αρμούς μιας βαθιάς πολιτισμικής συνέχειας εκεί που συστηματικά άλλοι προσπαθούν να μας κάνουν να βλέπουμε πολιτισμικές διαφορές, και αυτή είναι, νομίζω, η οπτική της συγγραφέως. Ο Φώτης Τερζάκης είναι δοκιμιογράφος. Το τελευταίο του βιβλίο «Τροχιές του αιθητικού» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Futura.

Πόσο καλά γνωρίζουμε τους Αραβες γείτονές μας; www.e-tipos.com/ ιinteractivity / opinion

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2007

14

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ Μ. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ

αθωα θυματα τησ ανεχειασ Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η Ευρωπαϊκή Ενωση δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να αντιμετωπίσει τα κυκλώματα παιδικής πορνογραφίας. Δυστυχώς η φτώχεια και η ανέχεια αναγκάζουν κάποιες οικογένειες, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, να υποκύπτουν στο οικονομικό θέλγητρο των κυκλωμάτων αυτών, με αποτέλεσμα να ανακαλύπτουμε συχνά ότι ανήλικοι πέφτουν θύματα εξαναγκασμού από τις ίδιες τις οικογένειές τους. Η Ευρώπη θα πρέπει να έχει κοινή δράση στο ζήτημα. Ταυτόχρονα οι πολίτες δεν θα πρέπει να φοβούνται να καταγγείλουν κάθε περιστατικό εκμετάλλευσης ανηλίκων που πέφτει στην αντίληψή τους. Ο κ. Μαυρομμάτης είναι ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας.

Δ. ΠΑΠΑΔΗΜΟΥΛΗΣ

να διευρυνθει η συνεργασια Το πρόβλημα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων αλλά και του trafficking είναι όχι μόνο αστυνομικό αλλά και κοινωνικό. Η Ευρωπαϊκή Ενωση επανειλημμένως έχει επικρίνει τα κράτη-μέλη για έλλειψη πολιτικής βούλησης και ζητεί να ενταθεί η συνεργασία σε επίπεδο κρατών τόσο στο πεδίο της καταστολής όσο και στο πεδίο των κοινωνικών ελλειμμάτων που γεννούν τέτοιου είδους «άρρωστα» φαινόμενα. Μετά και την ένταξη των νέων χωρών στη ζώνη Σένγκεν είναι πλέον απαραίτητη η διεύρυνση της συνεργασίας και η ενίσχυση της κοινής μεταναστευτικής πολιτικής για την αντιμετώπιση του μεγάλου αυτού προβλήματος. Ο κ. Παπαδημούλης είναι ευρωβουλευτής του Συνασπισμού.

άτομα σε 77 χώρες εμπλέκονταν στο κύκλωμα που εξαρθρώθηκε τον Φεβρουάριο στην Αυστρία.

ΚΟΣΜΟΣ

οι ΑΡιΘΜοι τησ ντΡοπησ

2.360

700

ύποπτοι για συμμετοχή σε δίκτυο παιδικής πορνογραφίας μέσω Ιντερνετ με έδρα τη Βρετανία ανακρίθηκαν σε 35 χώρες φέτος τον Ιούνιο. Τουλάχιστον 30 παιδιά είχαν πέσει θύματα.

1

από τις 200 φωτογραφίες με πρωταγωνιστή τον 32χρονο Καναδό παιδεραστή Πολ Νιλ που εργαζόταν ως δάσκαλος στην Ταϊλάνδη έδωσε στη δημοσιότητα για πρώτη φορά η Ιντερπόλ φέτος τον Οκτώβριο. Συνελήφθη μέσα σε μια βδομάδα.

5.000 άτομα σε 106 χώρες εμπλέκονταν στο δίκτυο διακίνησης παιδικού πορνογραφικού υλικού που αποκαλύφθηκε τον Αύγουστο στη Γερμανία.

stop@paedophilia.eu εξαρθρωση τεραστιου δικτυου παιδικησ πορνογραφιασ

Δρούσε μέσω του Ιντερνετ, το είχαν επισκεφθεί περίπου 12.000 χρήστες από 70 χώρες Των ΜΑΡΙΑΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΩΣΤΑ ΠΛΙΑΚΟΥ

Ενα σημαντικό πλήγμα στους εμπόρους της φρίκης χιλιάδων ανηλίκων που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης κατέφεραν οι γερμανικές αρχές παραμονές Χριστουγέννων. Τα τελευταία 24ωρα εξαρθρώνουν το μεγαλύτερο δίκτυο παιδικής πορνογραφίας που έχει αποκαλυφθεί μέσω Ιντερνετ στη Γερ-

μανία και ένα από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως. Περίπου 12.000 χρήστες του Διαδικτύου μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με κατηγορίες για κατοχή και διακίνηση παιδικού πορνογραφικού υλικού. Οπως είναι ο κανόνας πλέον στην εποχή του Ιντερνετ και σε αυτού του είδους εγκλήματα εις βάρος ανηλίκων, οι ύποπτοι δεν εντοπίζονται μόνο στη Γερμανία και τις γειτονικές χώρες. Τα ίχνη τους αναζητού-

νται σε τουλάχιστον 70 κράτη του κόσμου, όπως δήλωσε ο επικεφαλής της αρμόδιας υπηρεσίας καταπολέμησης της παιδικής πορνογραφίας και γενικός εισαγγελέας του κρατιδίου της Σαξονίας- Ανχαλτ, κ. Πέτερ Βογκτ. «Παράδεισος» ήταν η κωδική ονομασία της έρευνας των γερμανικών ομοσπονδιακών αρχών που διήρκεσε μήνες. Παραμονές Χριστουγέννων ανακοίνωσαν πως ήδη είχαν στο στόχαστρο 1.700 υπόπτους για συμμετοχή στο διεθνές δίκτυο της κόλασης για αδιευκρίνιστο μέχρι στιγμής αριθμό παιδιών. Καθώς οι ώρες και οι μέρες περνούσαν, αυξανόταν δραματικά το μέγεθος του εφιάλτη. Τις τελευταίες βδομάδες έχουν γίνει έφοδοι σε εκατοντάδες οικίες

«υπεράνω πάσης υποψίας» ατόμων. Την άκρη του νήματος για την αποκάλυψη του δικτύου φέρεται να παρατήρησαν -και σε αυτή την περίπτωση- στελέχη παρόχου υπηρεσιών Ιντερνετ στο Βερολίνο, που ενημέρωσαν την αστυνομία. Τους προκάλεσε υποψίες η ασυνήθιστα αυξημένη κίνηση στους διακομιστές του. Πέρα από τα χαμόγελα ικανοποίησης για την επιτυχία, τα πρόσωπα των διωκτών των εκπροσώπων της σκοτεινής πλευράς του κυβερνοχώρου σκιάζει η σκέψη πως το δίκτυο που εξαρθρώνεται αποτελεί μόνο την κορυφή ενός εφιαλτικού παγόβουνου που τα τελευταία χρόνια γιγαντώνεται με «πάτημα» και τις νέες τεχνολογίες. Σύμφωνα με στοιχεία της

κόσμος  15

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου 2007

92

συλλήψεις υπόπτων για εμπλοκή σε κύκλωμα παιδικής πορνογραφίας έγιναν φέτος τον Νοέμβριο σε 8 ευρωπαϊκές χώρες. Οι «πελάτες» πιστεύεται πως ανέρχονταν σε 2.500 άτομα σε 19 χώρες παγκοσμίως.

Ο ελληνικός φάκελος «παιδεραστία»

150

άτομα έχουν αντιμετωπίσει κατηγορίες για εμπλοκή σε δίκτυο παιδικής πορνογραφίας μέσω Διαδικτύου την ίδια περίοδο.

υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας στο Διαδίκτυο έχουν απασχολήσει την τελευταία 3ετία την Ελληνική Αστυνομία.

UNESCO, ο τζίρος της βιομηχανίας της παιδικής πορνογραφίας στο Ιντερνετ ετησίως ανέρχεται πλέον σε 3 δισ. ευρώ. Είναι αντίστοιχος του τζίρου που γίνεται από τη διακίνηση ναρκωτικών. Υπολογίζεται πως ο αριθμός των ιστοσελίδων που φιλοξενούν πορνογραφικό υλικό με ακούσιους πρωταγωνιστές παιδιά -ακόμη και βρέφη- έχει αυξηθεί κατά 350% από το 2001. Εκτιμάται πως σήμερα υπάρχουν, τουλάχιστον, 100.000 τέτοιες ιστοσελίδες παγκοσμίως. Ανάλογη επιτυχία σημείωσε πρόσφατα και η ισπανική αστυνομία εξαρθρώνοντας δίκτυο παιδικής πορνογραφίας αλλά και εντοπίζοντας παιδόφιλους που επιδίδονταν στην πρακτική του «grooming», δηλαδή, του εκβιασμού ανηλίκων μέσω Ιντερνετ με στόχο να ικανοποιούν τις σεξουαλικές ορέξεις τους. mspiliopoulou@e-tipos.com kpliakos@e-tipos.com

Με την «έκρηξη» των κρουσμάτων παιδικής πορνογραφίας που δεν γνωρίζει σύνορα, όπως αποκαλύπτεται στον κυβερνοχώρο τα τελευταία χρόνια, οι Ευρωπαίοι εταίροι αναζήτησαν μια κοινή στρατηγική αντιμετώπισης της μάστιγας πέρα από τις πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο. Η απόφαση-πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου του 2003 για την καταπολέμηση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας εμπεριέχει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές δράσης για τα κράτημέλη της Ε.Ε. Εν ολίγοις προβλέπει ότι τιμωρητέες συμπεριφορές που συνιστούν αδίκημα -και σε περιπτώσεις χρήσης ηλεκτρονικών συστημάτων- είναι η παραγωγή, η διάδοση και η απλή κατοχή τέτοιου υλικού. Κι όμως σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες ακόμη δεν αναγνωρίζεται ως αδίκημα η αγορά ή η διάδοση παιδικής πορνογραφίας, εάν δεν στοιχειοθετείται εμπορικός

σκοπός και κέρδος. Η ελάχιστη προβλεπόμενη ποινή κάθειρξης για τη διάπραξη κάποιου από τα συγκεκριμένα αδικήματα είναι ένα έτος. Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο να μην τιμωρηθεί ένα έγκλημα λόγω σύγκρουσης αρμοδιοτήτων, θεσπίστηκαν και κριτήρια δικαιοδοσίας για κάθε κράτος. Τα βασικά είναι η αρχή της εδαφικότητας (διαπράχτηκε στην επικράτεια μιας χώρας) και η αρχή της υπηκοότητας του δράστη. Σε περιπτώσεις εμπλοκής νομικών προσώπων (εταιριών) που επωφελούνται από το αδίκημα, δικαιοδοσία θεμελιώνεται και από τη χώρα όπου εδρεύει το συγκεκριμένο νομικό πρόσωπο. Πέρυσι τον Ιούνιο το Ευρωκοινοβούλιο επικύρωσε πρόταση για τη βελτίωση της νομοθεσίας, ώστε ενδεχόμενη απαγόρευση εργασίας κοντά σε παιδιά που έχει επιβληθεί σε καταδικασθέντες να ισχύει πανευρωπαϊκά.

REUTERS / MARCOS BORGA

ΕΙΚΟΝΟΓρΑΦΗΣΗ: ΠΑΝΤΟΥλΑΣ ΓΙΩρΓΟΣ

Οι βασικές γραμμές δράσης της Ε.Ε.

Αύξηση των κρουσμάτων κατά 1.500% Σε πρόσφατη ερώτηση του ευρωβουλευτή της Νέας Δημοκρατίας κ. Μανώλη Μαυρομμάτη για την παιδική πορνογραφία στην Ευρώπη, ο επίτροπος Δικαιοσύνης, κ. Φράνκο Φρατίνι, χωρίς να το πει, παραδέχθηκε στην ουσία ότι το ζήτημα έχει ξεφύγει από τον έλεγχο των διωκτικών αρχών. Ο κ. Φρατίνι τόνισε ότι παρά τις πρωτοβουλίες και τις προσπάθειες της Europol τα κρούσματα παιδικής πορνογραφίας με θύματα παιδιά ηλικίας κάτω των 16 ετών έχουν αυξηθεί από το

1999 κατά 1.500%. Πρόσθεσε, επιπλέον ότι αν και κατά το πρόσφατο παρελθόν είχαν γίνει κάποια σοβαρά βήματα για την καταπολέμηση του προβλήματος παρατηρήθηκε εξάπλωσή του στα νέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Καταλήγοντας, ο κ. Φρατίνι σημείωσε ότι μόνο με κοινή συνεργασία και αυστηρότερες ποινές μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα, απόψεις που περιλαμβάνονται και στις συστάσεις της Ε.Ε. προς τα κράτη-μέλη.

κατηγορούμενοι συνελήφθησαν, εκ των οποίων οι 15 προφυλακίστηκαν.

Δεμένα τα χέρια των Ελλήνων «Πουαρό» του Διαδικτύου Τουλάχιστον 1.000 περιπτώσεις διακίνησης υλικού παιδικής πορνογραφίας υπολογίζεται ότι φιλοξενεί το Ιντερνετ της ημεδαπής Της ΑφροδiΤης ΚΑρΑμhΤςου

Τη βεβαιότητά τους ότι το ελληνικό Διαδίκτυο φιλοξενεί, τουλάχιστον, χίλιες περιπτώσεις διακίνησης υλικού παιδικής πορνογραφίας εκφράζουν στον ΕΤ ανώτεροι αξιωματικοί της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Οι ίδιοι επισημαίνουν ότι το νομικό καθεστώς που ίσχυε έως σήμερα προκαλεί τεράστια δυσκαμψία στην εξιχνίαση των υποθέσεων. Εκπληξη προκαλεί, πάντως, το γεγονός ότι το σήμα της Ιντερπόλ για την έναρξη των ερευνών και στην Ελλάδα σχετικά με τη διεθνή υπόθεση παιδοφιλίας δεν έχει ακόμη φτάσει στις αρμόδιες ελληνικές αρχές. Η λογική του πλήρως ελεύθερου διαδικτύου, τονίζουν αξιωματικοί της ασφάλειας Αττικής, τούς δένει τα χέρια, καθώς βάσει νόμου οι αστυνομικοί της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος δεν μπορούν να ελέγξουν τη ροή της πληροφορίας στο Ιντερνετ. Ετσι, οι κακοποιοί του Διαδικτύου και στη συγκεκριμένη περίπτωση το ειδεχθέστερο είδος τους, οι παιδόφιλοι, μπορούν να δρουν ανενόχλητοι, ωσότου γίνουν αντιληπτοί. Αντιθέτως, στη Γερμανία αλλά και τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ο νόμος και η κατάλληλη αξιοποίηση της τεχνολογίας επιτρέπουν στους αστυνομικούς να μπαίνουν στα δίκτυα, να ελέγχουν τη ροή της ύποπτης πληροφορίας, με τελικό αποτέλεσμα να εντοπίζουν τα ψηφιακά ίχνη του υπόπτου από την πρώτη στιγμή και να τον συλλαμβάνουν άμεσα. Εκτιμάται ότι η δυσκαμψία που αντιμετωπίζουν τώρα οι αξιωματικοί της Ασφάλειας στις διαδικτυακές έρευνες σύντομα θα αλλάξει, καθώς το υπουργείο Δικαιοσύνης προωθεί την τροποποίηση του άρθρου 348Α του

Ποινικού Κώδικα. Εις το εξής και με την αναμόρφωση του αδικήματος της παιδικής πορνογραφίας, ο δράστης θα καταδικάζεται ακόμα και όταν ο σκοπός του δεν είναι η αποκόμιση κέρδους. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η κυρία Ελενα Σπυροπούλου, νομική σύμβουλος της Ενωσης Ελλήνων Χρηστών Ιντερνετ, «η νομοθετική τροποποίηση δεν αρκεί. Πρέπει να επιμορφωθούν οι εισαγγελικοί λειτουργοί σε τεχνικά ζητήματα του Διαδικτύου και να δημιουργηθούν ειδικά τμήματα στα δικαστήρια, που άπτονται του διαδικτυακού εγκλήματος». Τα τελευταία τρία χρόνια το τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ασφάλειας Αττικής έχουν απασχολήσει 130 υποθέσεις. «Αν μπορούσαμε και εμείς, όπως οι Ευρωπαίοι συ-

ςτις διωκτικές αρχές της χώρας μας δεν έχει φτάσει ακόμη το σήμα της Ιντερπόλ για την έναρξη ερευνών σχετικά με την υπόθεση παιδοφιλίας που συγκλονίζει όλο τον κόσμο νάδελφοί μας, να ελέγξουμε τη ροή των πληροφοριών, τώρα θα μιλούσαμε για περισσότερες από 1.000 υποθέσεις», τονίζει αξιωματικός του τμήματος. Μέσα στις επόμενες ημέρες αναμένεται οι γερμανικές αρχές να στείλουν το σχετικό σήμα και στην Ελλάδα, προκειμένου να ελεγχθεί εάν το μεγάλο κύκλωμα παιδικής πορνογραφίας είχε απλώσει τα πλοκάμια του και στη χώρα μας. akaramitsou@e-tipos.com

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2008

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ Κωστας Κακαβελακης

ΠΟΛΙΣ

26

Επιστήμονες και καλλιτέχνες καταγράφουν πιλοτικά τον ήχο των Εξαρχείων γιατί το… σάουντρακ της πρωτεύουσας είναι πλέον ανθυγιεινό

ΣΧΕΣΗ ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ

Ενα σημείο στο οποίο επιδέχεται έντονη κριτική η δυτική σκέψη είναι η απώλεια της ικανότητάς της να κατανοήσει τη φύση. Μετά την έκρηξη της Βιομηχανικής Επανάστασης, την αστικοποίηση και την εφεύρεση των θορυβοποιών οργάνων οι αλλαγές στον τρόπο σκέψης των μουσικών μεταμορφώνονται ραγδαία προς μια αλλοτριωτική σχέση μαζί της προσπαθώντας, μάλιστα, να την εξουσιάσουν. Το ηχοτοπίο της μεγαλούπολης μεταβάλλεται σε μια ηχητική οντολογία, η οποία δεν δίδει πουθενά εξήγηση για την προέλευσή της, ενώ επικεντρώνεται στη θορυβώδη διασκέδαση. Μια τιμωρία από τη φύση, όπως την περιγράφει σε ένα από τα γράμματά του ο Φρανς Σούμπερτ, θα μπορούσε να οδηγήσει τον άνθρωπο έξω από τον Παράδεισο. Η φύση εκδηλώνεται μέσα από ηχητικές διαδράσεις που διαπερνούν το ανθρώπινο σώμα χωρίς να τις αντιλαμβάνεται πάντα η συνείδηση. Η χαρμολύπη του Μότσαρτ προδήλωνε αυτή την κατάσταση. Οσο, λοιπόν, μηχανικό θόρυβο και ανισορροπία δημιουργήσουμε προκειμένου να καλύψουμε τη δική μας αδυναμία για μια ειλικρινή επικοινωνία με τη φύση, η ανυπολόγιστη αναδιαρθρωτική δύναμη της φύσης μάς αποδεικνύει ότι η ίδια δεν πρόκειται για κάτι φθαρμένο. Ο,τι εμείς προτείνουμε ως νέο επανακρίνεται μέσα στο χρόνο από τις σχέσεις φύσης και Ιστορίας. Η συμφιλίωση με τη φύση προϋποθέτει την παραδοχή μας ότι δεν εξαρτώνται όλα από εμάς τους ίδιους. Η εγρήγορση για ηχητικά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας είναι η πρώτη πράξη για τη βελτίωση και εναρμόνιση των σχέσεών μας προς το ανθρώπινο και το φυσικό περιβάλλον. Ο κ. Κακαβελάκης είναι συνθέτης-ιστορικός μουσικολόγος, ερευνητής-διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Αμβούργου.

Χτίζουν «t-ήχο» στην Αθήνα!

Της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΒΑΣΙΛΑΚΗ

Γ

έλια και ουρλιαχτά πιτσιρικιών σε παιδικές χαρές. Φωνές και τσαμπουκάδες νέων με ηχητικό φόντο… κομμένες εξατμίσεις μηχανών. Πουλιά που κελαηδούν στα δέντρα. Ηλεκτρονικοί ήχοι που εισβάλλουν στον ιδιωτικό μας χώρο από το απέναντι παράθυρο. Μια λατέρνα. Κορναρίσματα. Ενας ντελάλης διαλαλεί την πραμάτεια του. Ολοι, ήχοι της πόλης, αποσπάσματα του «σάουντρακ» των Αθηνών. Θόρυβοι που φτάνουν στα αφτιά μας και μας θυμίζουν ότι ζούμε σε μια αεικίνητη μεγαλούπολη… Ή μήπως σε μια τερατούπολη, όπου η ησυχία είναι προνόμιο μόνο των εύρωστων προαστίων; Η Reconstruction Community (Κοινότητα Ανοικοδόμησης), μια ομάδα αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών, κοινωνιολόγων, πραγματοποιεί σήμερα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, στο πλαίσιο του «Α-κτιστου» (πρόγραμμα που διοργανώνει η SARCHA/Αρχιτεκτονικοί Αγωγοί σε συνεργασία με το Μουσείο),

το εργαστήριο «t-ηχοποιίας», στο οποίο θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα μιας σειράς δράσεων με θέμα τους ήχους της πόλης και το οποίο ήταν υποψήφιο να μας εκπροσωπήσει στην 11η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. «Η δράση, που έχει αρχίσει να σχεδιάζεται από το Νοέμβριο του 2007, ονομάζεται “t-ήχος”, δηλαδή ήχος και φράγμα-περίφραξη, και έχει σχέση με τη διερεύνηση, την καταγραφή αστικών ηχοτοπίων και την παρέμβαση στη λειτουργία και τη σχέση μας με τον κοινόχρηστο ήχο της καθημερινής μας συμβίωσης», μας εξηγεί ο Χάρης Κοντοσφύρης, μέλος του Reconstruction. «Στόχος του πρότζεκτ είναι να συνειδητοποιήσουμε κατ’ αρχάς τα όρια του ήχου και με βάση αυτήν τη συνειδητοποίηση να διαμορφώσουμε εκ νέου τη συμπεριφορά μας στο δημόσιο χώρο». Παίρνοντας ως πιλοτική περιοχή τα Εξάρχεια και σε συνεργασία με την Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων (http://exarchia.pblogs.gr/ erga-kai-hmeres-ths-epitrophs. html), τα μέλη της Κοινότητας

προχώρησαν σε καθημερινές καταγραφές έντασης των ήχων (τρεις φορές την ημέρα: πρωί, μεσημέρι και βράδυ), σε όλες τις οδικές αρτηρίες της περιοχής.

Ακούμε την αλλαγή της κοινωνίας

Το υλικό αυτό (εικόνες, κείμενα και ήχοι από τα διαφορετικά σημεία) αποτυπώνεται σ’ ένα διαδραστικό ψηφιακό ηχητικό χάρτη της περιοχής που οριοθετείται από τις οδούς Αλεξάνδρας, Πατησίων, Πανεπιστημίου και Ιπποκράτους και που έχει προγραμματιστεί να είναι δια-

ως ένας μοχλός που θα πυροδοτήσει τους άμεσα ενδιαφερομένους να εμπλακούν σ’ αυτό που οι ίδιοι θεωρούν πρόβλημα. Η δική μας αίσθηση για το θόρυβο δεν είναι θετική ή αρνητική. Η αλήθεια είναι ότι αποτυπώνει τις κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται εντός της πόλης. Για παράδειγμα, το αυξανόμενο ποσοστό των μεταναστών στην Αθήνα“ακούγεται” στην πόλη, στην καθημερινότητά της». Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων δέχτηκε με ιδιαίτερη χαρά τη συνεργασία, αφού, όπως λένε, δεν είχαν ασχοληθεί

Σειρά δράσεων με θέμα τους ήχους της πόλης παρουσιάζεται σήμερα στο εργαστήριο «t-ηχοποιίας», στο Βυζαντινό Μουσείο θέσιμος από σήμερα στο site της Κοινότητας: www.reconstruction. gr. «Δεν θα είχε νόημα να προχωρήσουμε μόνοι μας σε αυτό το πρότζεκτ», λέει η Κατερίνα Νασιώκα, μέλος της Κοινότητας και συνεχίζει: «Αυτό που μας ενδιαφέρει, κυρίως, είναι να λειτουργήσουμε

μέχρι τώρα με το θέμα της ηχορύπανσης. «Στη μεγάλη πλειονότητά μας, οι Εξαρχειώτες επιλέξαμε να παραμείνουμε σ’ αυτή τη γειτονιά για τους λόγους ακριβώς που είναι και οι κύριες αιτίες της ηχητικής της επιβάρυνσης. Για να είμαστε στην καρδιά της πόλης», σημειώνει

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2008

ΠΟΛΙΣet2  27 Ηχητική περιπλάνηση στον Ελαιώνα Με στόχο να επισημανθούν μέσα από τον ήχο οι αλλαγές που επίκεινται στην περιοχή του Ελαιώνα με το χτίσιμο αντίστοιχων χώρων κατανάλωσης εμπορεύσιμων προϊόντων, η Κοινότητα Ανοικοδόμησης προχώρησε σε μια «ηχητική περιπλάνηση στον Ελαιώνα», δηλαδή μια ηχητική καταγραφή βιομηχανικών ήχων και σχετικών περιβαλλόντων υψηλής ακουστικής στάθμης από την περιοχή. Απόσπασμα από το κείμενο της ηχογράφησης: «Πήραμε τη μεγάλη κάθετη αρτηρία που προχωράει βόρεια, πίσω από το σταθμό, παράλληλα με τον ψηλό τοίχο του στρατοπέδου. Στην αριστερή πλευρά μεγάλα κενά, παραμελημένες προσόψεις εργοστασίων, βιοτεχνικών χώρων, πιο πάνω ένα μεγάλο βενζινάδικο με συνεργείο και μάντρα αυτοκινήτων. Φυσούσε δυνατά. Μόνιμος ο έντονος ήχος από το θρόισμα των φύλλων στα δέντρα. Διακοπτόταν από το θόρυβο των σπάνια διερχόμενων αυτοκινήτων. Σκόνη που χόρευε στον αέρα μαζί με τα σκουπίδια του δρόμου». Τα ηχητικά τοπόσημα -CD με ηχογραφημένη περιπλάνηση και αφίσα- αναρτήθηκαν στον Ελαιώνα κατά τη διάρκεια παλαιότερης δράσης του δικτύου Νομαδική Αρχιτεκτονική, στο πλαίσιο του Α-κτιστου.

η Ελλη Μποτονάκη, μέλος της Επιτροπής. «Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, πως είμαστε ανεκτικοί και σε ήχους που εκδηλώνουν επιθετικότητα κάθε είδους (μηχανάκια που μαρσάρουν, βρισιές και καβγάδες ναρκομανών, σπασίματα κι ουρλιαχτά μεθυσμένων κάτω απ’ τα παράθυρά μας)». Κατά τη διάρκεια της δράσης, η ομάδα του Reconstruction προέτρεψε τους κατοίκους να εμπλακούν στο σχεδιασμό οδικών ηχητικών σημάτων, ενός νέου κώδικα που θα αφορά στις συμπεριφορές κατοίκων, οδηγών ή περαστικών που δημιουργούν ηχητικές ανισορροπίες. «Δεν θα θέλαμε να επιβάλουμε την ησυχία, όπως συμβαίνει στις υπνουπόλεις των προαστίων, γι’ αυτό και τα σήματά μας δεν θα είναι απαγορευτικά, αλλά δηλωτικά της κατάστασης που επικρατεί. Ενα ανθρωπάκι που κλείνει τα αφτιά του μας δίνει να καταλάβουμε ότι υπάρχει πρόβλημα έντασης εδώ και εφόσον το καταλάβουμε ίσως και να προσπαθήσουμε να μην επιβαρύνουμε την ένταση αυτή και σιγά σιγά να βελτιώσουμε τους όρους συμβίωσής μας», επισημαίνει η Κατερίνα Νασιώκα. Δεν είναι, όμως, μόνο οι δημόσιοι ήχοι της πόλης που μας ενοχλούν. Η Σοφία Ξυγκάκη επέλεξε να ζήσει σ’

ένα δρόμο στην περιοχή του Μουσείου γιατί, όπως λέει, «ήταν φαινομενικά ήρεμος». «Στην πραγματικότητα όμως», τονίζει, «υπάρχει διάχυτη η φασαρία από τους επαγγελματίες της περιοχής, οι οποίοι, ανέμελοι και αδιάφοροι για τη γειτονιά αφού δεν ζουν εδώ, παράγουν θόρυβο και όχι μόνο». Η Στέλλα Αποστόλου, φοιτήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών και μέλος της Κοινότητας, μιλάει για τους ιδιωτικούς ήχους: «Το ξυπνητήρι του γείτονα μπορεί να είναι μια αδιάκριτη επιβολή, ωστόσο αυτή η διαρροή κάνει το δημόσιο χώρο πιο ανθρώπινο. Εχθρός της η“ηχομόνωση”, που ορισμένες φορές μπορεί και να σημαίνει “απομόνωση”». cvasilaki@e-tipos.com

Πιστεύετε ότι οι ήχοι της πόλης επιτείνουν το στρες των κατοίκων της; www.e-tipos.com/polis

“

Δεν θα θέλαμε να επιβάλουμε την ησυχία, όπως συμβαίνει στις υπνουπόλεις των προαστίων. Θέλουμε σιγά σιγά να βελτιώσουμε τους όρους συμβίωσής μας” ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΑΣΙΩΚΑ

ΜΕλος της Reconstruction Community

01 02

01. Τα μέλη της Reconstruction Community προχώρησαν σε καθημερινές καταγραφές έντασης των ήχων σε όλες τις οδικές αρτηρίες της περιοχής των Εξαρχείων.

02. Ο ψηφιακός χάρτης της Reconstruction Community αποτυπώνει τα... ντεσιμπέλ των Εξαρχείων.

Ζουμ στους ναούς των Αθηναίων To «RECHURCH. Ηχητική συνάθροιση» είναι ένα εικαστικό έργο σε εξέλιξη, το οποίο πραγματοποιήθηκε παράλληλα με το εργαστήριο «t-ηχοποιίας» και αφορά στην καταγραφή ήχων από λειτουργίες σε επίσημους και ανεπίσημους λατρευτικούς ναούς στην Αθήνα, χριστιανικούς και μη. «Ο σκοπός του RECHURCH είναι η ανάδειξη και διερεύνηση των διαφορετικών πολιτισμικών ηχοτοπίων τα οποία συμβιώνουν στην Αθήνα, η διερεύνηση των συστατικών τους, η σύνδεσή τους με τις κοινωνικές σχέσεις που αντανακλώνται και τις πολιτισμικές λογικές που τις διέπουν προκειμένου να δημιουργηθεί ένα καινούργιο πλαίσιο αναστοχασμού που αφορά στις σχέσεις μας με την εθνογραφική ή ‘’εξωτερική’’ ετερότητα», μας εξηγεί η χαράκτρια Μάγδα Ταμμάμ, που είχε την ιδέα και το συντονισμό του έργου. Το ηχητικό υλικό των καταγραφών από λατρευτικούς χώρους θα παρουσιαστεί ως ηχητική εγκατάσταση με τον τίτλο «RECHURCH. Ηχητική συνάθροιση»: Σε έναν ελεγχόμενο (ηχομονωμένο και υποφωτισμένο) χώρο, οι επισκέπτες του μουσείου θα μπορούν να μοιραστούν την εμπειρία οικείων και αλλότριων ήχων, οι οποίοι θα πολλαπλασιάζονται, θα μειώνονται ή θα σωπαίνουν ανάλογα με την παρουσία των ανθρώπων.

30 παρατηρητησ ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ

ΖΩΗ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τετάρτη 14 Μαΐου 2008

Ενισχυει το μαθησιακο ενδιαφερον

Η χρήση των ιστολογίων στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι πολύ ενδιαφέρουσα, λόγω της διαδραστικότητας και της δυνατότητας για ομαδική εργασία που προσφέρουν. Ο τρόπος με τον οποίο ένα εκπαιδευτικό ιστολόγιο μπορεί να ενισχύσει το μαθησιακό ενδιαφέρον μιας τάξης εξαρτάται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, αλλά και από τις ιδιαιτερότητες της τάξης. Μερικοί τρόποι εκπαιδευτικής χρήσης των ιστολογίων είναι: Ως πίνακας ανακοινώσεων, στον οποίο ο εκπαιδευτικός μπορεί να καταχωρίζει πληροφορίες σχετικές με το μάθημά του, όπως ασκήσεις, δραστηριότητες κ.λπ. Επίσης, για την ανάρτηση οδηγιών, ειδικά για τους μαθητές που δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στις ασκήσεις τους και χρειάζονται βοήθεια, ή ακόμα και ως βήμα διαλόγου, ενθαρρύνοντάς τους να προβληματιστούν ζητώντας τους να καταγράψουν τις απόψεις τους, τις ιδέες τους για θέματα που συζητήθηκαν στην τάξη κ.λπ. Λειτουργεί, επιπλέον, ως χώρος συνεργασίας, ωθώντας τους μαθητές στη συνεργατική και αθροιστική εκμάθηση, αλλά και για τη δημοσίευση των εργασιών μιας τάξης, έτσι ώστε οι μαθητές να έχουν στη διάθεσή τους επιτυχημένα παραδείγματα άλλων εργασιών, αλλά και διορθώσεις, σχόλια. Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (www.sch.gr) του ΥΠΕΠΘ, ανταποκρινόμενο στην ανάγκη για περαιτέρω αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, δίνει τη δυνατότητα σε σχολεία, εκπαιδευτικούς και μαθητές να αποκτήσουν και να συντηρήσουν εύκολα, γρήγορα και απλά το δικό τους ιστολόγιο. Τα βασικά χαρακτηριστικά των ιστολογίων του σχολικού δικτύου είναι, αφενός μεν, το ασφαλές περιβάλλον, καθώς επιτρέπεται η ανάρτηση άρθρων και σχολίων μόνο από πιστοποιημένα μέλη, αφετέρου δε, η επιλογή αισθητικού θέματος από μία μεγάλη συλλογή εξελληνισμένων θεμάτων, το εξελληνισμένο περιβάλλον διαχείρισης και συγγραφής άρθρων, η εύκολη προσθήκη video και χώρων συζητήσεων (forum), η δυνατότητα περισσότερων του ενός συντακτών σε ένα ιστολόγιο και, τέλος, η εύκολη μεταφορά ιστολογίου από άλλον πάροχο. Ο δρ Μιχάλης Παρασκευάς είναι τεχνικός υπεύθυνος ΠΣΔ.

Το εκπαιδευτικό ιστολόγιο (edublog) παρέχει τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών - μαθητών - γονέων. Ανταλλάσσουν απόψεις μέχρι και λύσεις θεμάτων

Μάθε, παιδί μου, blogging Της Αρετης Νταραδημου

Μ

ία νέα λέξη προστέθηκε προσφάτως στο λεξιλόγιό μας. Πρόκειται για το edublog, το blog, δηλαδή, το οποίο έχει σχέση με την εκπαίδευση (επειδή το γράφουν εκπαιδευτικοί, μαθητές κ.λπ.). Ο όρος προέρχεται από την ένωση των λέξεων education (εκπαίδευση) και blog και αποτελεί ένα είδος κοινού χώρου στον οποίο οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί επικοινωνούν μέσω post για ό,τι τους απασχολεί. Ενόψει μάλιστα εξετάσεων ανταλλάσσουν και sos θέματα ή λύσεις ασκήσεων. Ως φαινόμενο μεμονωμένων περιπτώσεων, το edublog παρουσιάστηκε στο παγκόσμιο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι ήδη από τα δύο πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας, αλλά μόλις πρόσφατα άρχισε να γίνεται «τάση» τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Την ευθύνη για το ανανεωμένο ενδιαφέρον γύρω από τα edublogs φέρει στα καθ’ ημάς η Υπηρεσία Ιστολογίων του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (http:// blogs.sch.gr), που παρέχει τη δυνατότητα στα μέλη του ΠΣΔ (Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο), δηλαδή σε όλα τα σχολεία, σε εκπαιδευτικούς και μεμονωμένα σε μαθητές της Γ’ Γυμνασίου, να αποκτήσουν το δικό τους ιστολόγιο (blog) γρήγορα και εύκολα. Και μπορεί να είναι ακόμη νωρίς -η υπηρεσία των blogs ανακοινώθηκε μόλις πριν από ένα χρόνο- για απολογισμό, ο αριθμός των συμμετοχών, όμως, είναι ενδεικτικός ως προς τη θετική ανταπόκριση της εκπαιδευτικής κοινότητας. Η Υπηρεσία Ιστολογίων βασίζεται στο ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα Wordpress MU (http://mu.wordpress. org), το οποίο ο καθένας μπορεί ελεύ-

θερα να χρησιμοποιεί, να αντιγράφει, να διανέμει και να τροποποιεί ανάλογα με τις ανάγκες του. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης και χρήσης λογισμικού, το οποίο βασίζεται στην ελεύθερη διάθεση του πηγαίου κώδικα (ακολουθία δηλώσεων που γράφονται σε κατανοήσιμη γλώσσα προγραμματισμού υπολογιστών), το οποίο παρέχει τη δυνατότητα αλλαγών ή βελτιώσεων, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες αυτού που το χρησιμοποιεί. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, έχει διαφοροποιηθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του ΠΣΔ. Κάθε μέλος του ΠΣΔ μπορεί να αποκτήσει το δικό του blog, να αναρτήσει άρθρα και σχόλια, να λάβει μέρος σε συζητήσεις (forum), να περιηγηθεί στο πλήρως εξελληνισμένο περιβάλλον διαχείρισης και συγγραφής

Μπορεί να είναι ακόμη νωρίς για απολογισμό, οι συμμετοχές όμως είναι ενδεικτικές ως προς τη θετική ανταπόκριση της εκπαιδευτικής κοινότητας άρθρων, ενώ μπορούν να μεταφέρουν και το ήδη υπάρχον ιστολόγιό τους από άλλο πάροχο στο ΠΣΔ. «Ενα σημαντικό πλεονέκτημα των ιστολογίων είναι ότι παρέχουν τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών - μαθητών - γονέων, κάτι το οποίο δεν παρέχεται από τους απλούς πίνακες ανακοινώσεων» υποστηρίζει το διαδικτυακό περιοδικό του ΠΣΔ. Και πράγματι, οι δυνατότητες αυτού του νέου μέσου είναι πολλές και ποικίλες. Από την καταχώριση πληροφοριών σχετικά με το εκάστοτε μάθημα, την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ μαθητών, εκπαιδευτι-

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Τετάρτη 14 Μαΐου 2008

ΖΩΗΕΤ2  31

Θεραπεία καταργεί τις μεταγγίσεις για τη θαλασσαιμία

1.791

χρήστες έχουν δημιουργήσει ιστολόγιο, ενώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι 300 είναι ενεργοί bloggers.

100.000

μέλη αριθμεί μέχρι στιγμής το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο.

14.390

σχολεία, 2.811 διοικητικές μονάδες του ΥΠΕΠΘ, 67.942 εκπαιδευτικοί και 14.019 μαθητές της Γ’ Γυμνασίου είναι μέλη του ΠΣΔ.

90

είναι τα πλήρως εξελληνισμένα αισ θητικά θέματα για blog από τα οποία θα επιλέξουν οι χρήστες.

577.000

2

Απριλίου του 2007 ανακοινώθηκε επίσημα η δημιουργία του blogs. sch.gr.

αποτελέσματα θα λάβει όποιος «τρέξει» στο Google το λήμμα edublog και 1.360.000 για το edublogs.

κών και γονιών, αλλά και την ανάρτηση οδηγιών για περισσότερη εμβάθυνση πάνω στο μάθημα, τα blogs του ΠΣΔ θέτουν την τεχνολογία στην υπηρεσία της εκπαίδευσης. Και φυσικά, να μην ξεχνάμε το πιο σημαντικό στοιχείο. Τα blogs έχουν ταυτιστεί στο μυαλό των παιδιών με τη διασκέδαση, συνεπώς καθιστούν πιο ευχάριστη τη γνώση και λιγότερο κουραστική, γιατί της αφαιρούν το καταναγκαστικό και στεγνά διδακτικό στοιχείο. antaradimou@e-tipos.com

Γνωρίζετε άλλα χρηστικά blogs; www.e-tipos.com/ interactivity/opinion

Τι είναι το ΠΣΔ Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, γνωστό και ως ΠΣΔ (www.sch.gr), είναι ένα εκπαιδευτικό ενδοδίκτυο του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, η ανάπτυξη του οποίου συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό που κάνει, ουσιαστικά, είναι να ενώνει τα σχολεία της Ελλάδας, τους εκπαιδευτικούς και διάφορες διοικητικές υπηρεσίες και φορείς του υπουργείου μεταξύ τους, καθώς και να παρέχει και κάποιες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, την πρόσβαση στο Διαδίκτυο των σχολικών και διοικητικών μονάδων της εκπαίδευσης, καθώς και των εκπαιδευτικών (www.sch.gr), την προώθηση της ασφαλούς χρήσης του Διαδικτύου, μέσα από οδηγίες και προτάσεις (www.sch.gr/safe), αλλά και διαδικτυακή βιβλιοθήκη για το εκπαιδευτικό λογισμικό ανοιχτού κώδικα (http://opensoft. sch.gr). Το ΠΣΔ αποτελεί αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο δίκτυο στη χώρα σε αριθμό χρηστών, είναι διεθνώς αναγνωρισμένο, ενώ για τη λειτουργία του συνεργάζονται διάφοροι φορείς (πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, ΤΕΙ, καθώς και ο Τομέας Δικτυακών Τεχνολογιών του ΕΑΙΤΥ).

Είπαν: «Ο καθηγητής μας, ο κύριος Δημήτρης Κονετάς, μας ενημέρωσε για τη δυνατότητα να φτιάξουμε το δικό μας blog μέσω της σχετικής υπηρεσίας του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου. Επειδή χρονικά συνέπεσε με τις φωτιές που έπληξαν την Ελλάδα, αποφασίσαμε να το ονομάσουμε ΣΠΙΘΑ (Συστήματα Πυροπροστασίας Δασών: Ιστολόγιο για την ανΘρώπινη Αδιαφορία) και να ασχοληθούμε κυρίως με θέματα οικολογικού περιεχομένου. Πιστεύω ότι έτσι γίνεται περισσότερο γνωστή η γνώμη μας, επικοινωνούμε πιο εύκολα και άμεσα με τους συμμαθητές μας, ενώ επειδή προστατεύεται από το ΠΣΔ είναι και πιο ασφαλές». Αγγελος, 17 ετΩν, μαθητΗς

«Υποστηρίζω την χρήση του ανοιχτού λογισμικού και μέσω του blog ΧΑΛΑΡΑ (Χρήση Ανοιχτού Λογισμικού: Αειφορική ανάπτυξη χωΡών Αναπτυσσομένων) πιστεύω ότι μαζί με τους συμμαθητές μου βοηθώ στην προώθησή του. Γιατί το blog αυτό μπορεί να διαβαστεί από μαθητές και εκπαιδευτικούς σε όλη τη χώρα, αλλά και να οδηγήσει σε συζήτηση, λύση αποριών κ.λπ.» ΓιΩργος, 28 ετΩν,

ΣπουδαστΗς γ’ πληροφορικΗς ΤΕΕ ΙωαννΙνων

Τραγικές ελλείψεις σε προσωπικό και υποδομή στις Μονάδες Μεσογειακής Αναιμίας στην Ελλάδα Της Nεκταριας Kαρακωστα

Πολλά υποσχόμενη είναι η γονιδιακή θεραπεία για τη θαλασσαιμία, όπως αποδεικνύει η πορεία των κλινικών μελετών που πραγματοποιούν επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή Γ. Σταματογιαννόπουλο του Πανεπιστημίου του Σιάτλ, σε τρία κέντρα παγκοσμίως, στο Νοσοκομείο «Παπανικολάου» της Θεσσαλονίκης και σε δύο κέντρα σε Παρίσι και ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, η νέα θεραπεία, που υπόσχεται ριζική θεραπεία της νόσου και κατάργηση των μεταγγίσεων, θα αποτελεί κλινική πραγματικότητα σε δύο χρόνια από σήμερα. Την ίδια στιγμή, ζοφερό είναι το σκηνικό όσον αφορά τις Μονάδες Μεσογειακής Αναιμίας της χώρας μας, οι περισσότερες από τις οποίες, σύμφωνα με καταγραφή της Ελληνικής Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΕΟΘΑ), παρουσιάζουν τραγικές ελλείψεις σε προσωπικό και υποδομή. «Σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς μεταγγίζονται χωρίς γιατρό, με μόνη παρούσα τη νοσηλεύτρια. Στις μονάδες της Αρτας, του Αγρινίου και της Καβάλας δεν υπάρχουν γιατροί, ενώ από τις συνολικά έξι μονάδες της Πελοποννήσου γιατροί υπάρχουν μόνο στις τρεις», σημείωσε ο πρόεδρος της ΕΟΘΑ, κ. Αλεξίου, σε συνέντευξη Τύπου με αφορμή το Πα-

νελλήνιο Συνέδριο «Θαλασσαιμία 2008», που θα πραγματοποιηθεί στο Πόρτο Χέλι από 16-18 Μαΐου. Η πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του συνεδρίου, κ. Καλλισθένη Φαρμάκη, τόνισε την ανάγκη ανεξαρτητοποίησης αυτών των μονάδων και της λειτουργίας τους σε 24ωρη βάση, αλλά και την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του θέματος της θαλασσαιμίας, κυρίως λόγω της κατάργησης της υποχρεωτικής εξέτασης αλλά και της αύξησης της μετανάστευσης. Μέχρι να φτάσουμε στη γονιδιακή θεραπεία, «καλά νέα» για τους πάσχοντες από τη νόσο αποτελεί η μελέτη της κ. Φαρμάκη και της Μονάδας Μεταγγίσεων και Μεσογειακής Αναιμίας του Γενικού Νοσοκομείου Κορίνθου, με βασική αρχή τη συνέχιση του συνδυαστικού θεραπευτικού σχήματος με δύο φάρμακα μέχρι την πλήρη αποσιδήρωση των οργάνων των θαλασσαιμικών ασθενών. Η παράταση της θεραπείας -και η πρωτοπορία της μελέτης- ήταν η ανατροπή των βλαβών από την εναπόθεση σιδήρου πάνω στα ζωτικά όργανα (π.χ. της καρδιάς και του ήπατος), κάτι που οδήγησε σε παράταση της επιβίωσης και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. nkarakosta@e-tipos.com

38

μονάδες Μεσογειακής Αναιμίας λειτουργούν σήμερα στη χώρα μας, οι 30 από τις οποίες στην επαρχία.

25%

του προσωπικού (ιατρικού και νοσηλευτικού) που θα έπρεπε να διαθέτουν έχουν σήμερα οι λειτουργούσες μονάδες.

3.000

άνθρωποι πάσχουν σήμερα από θαλασσαιμία και 2.000 από άλλου είδους αναιμία (δρεπανοκυτταρική και μικροδρεπανοκυτταρική).

150/ο

μέγιστος αριθμός παιδιών με μεσογειακή αναιμία που θα μπορούσαν να γεννιούνται ετησίως στη χώρα μας. Ο ετήσιος αριθμός γεννήσεων παιδιών με θαλασσαιμία παραμένει -ευτυχώς- μονοψήφιος.

14  ελλάδα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 2007

Μυρμήγκια και… μαχητικά σε κάθετη εφόρμηση κάδες εταιρίες ηλεκτρονικών υπολογιστών, σεις και εισόδημα επιπληροφορικής, πολυμέσων ψυχαγωγίας, τοκίου. Οι αναλήψεις αλλά και σε κρατικούς οργανισμούς. Ασχοαπό το λογαριασμό αποτελείται ενεργά με θέματα της λούν μία εκροή Ομογένειας και είναι δραστήριο που, αναγκαστιΜιλάει στον ΕΤ ο καθηγητής Συστημικής Δυναμικής κά, τον μειώνει. μέλος της Ελληνοαμερικανικής Ο αόρατος θετικός Κοινότητας και της Ομοσπονσε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ κ. Ν. Γεωργαντζάς κύκλος ανάδρασης δίας Ελληνικών Σωματείων από το υπόλοιπο του Μείζονος Νέας Υόρκης. Η αμελογαριασμού στο εισόΤου ΣΤΑΘΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ αεροσκάφη χωρίς πιλότο. Παρόμοιες μελέρικανική κυβέρνηση τον έχει δημα επιτοκίου αυξάνει Ποια επιστήμη μελετά τη σεξουαλιτες με προσομοιωτικά μοντέλα προϋπάρκαλέσει να μιλήσει για θέματα κή συμπεριφορά των μυρμηγκιών και χουν, αλλά στα αποτελέσματά τους οι ερευτου αντικειμένου του ενώπιον το αποθεματικό χρημάτων. τι σχέση μπορεί να έχει αυτό με τα μη νητές δεν καταφέρνουν να διαχωρίσουν τη στρατηγών και υψηλόβαθμων Δεδομένου ενός σταθερού επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη, διασκεδαστικότητα από την αιτιοκρατική κυβερνητικών στελεχών. Αποεπιτοκίου, όσο μεγαλύτερο τα περιβόητα wap; Τις απαντήσεις έχει δομή των μοντέλων τους ούτε στα μυρμήτελεί ιδρυτικό μέλος του ελλη- Ο κ. Ν. Γεωργαντζάς είναι το υπόλοιπο του λογαένας διαπρεπής Ελληνας επιστήμονας ριασμού τόσο μεγαλύτερο γκια ούτε στα αεροπλάνα. Βέβαια αυτό είναι νικού τμήματος στον Παγκό- συγκαταλέγεται μεσμιο Οργανισμό Συστημικής ταξύ των 10 κορυφαί- είναι το εισόδημα επιτοκίου, του εξωτερικού, ο καθηγητής Συστημικής σχετικά εύκολο να γίνει με τη συστημική δυτόσο μεγαλύτερο είναι το Δυναμικής και θα διατελέσει ων καθηγητών του Δυναμικής, ένας από τους κορυφαίους ναμική μέθοδο, η οποία πάντα εξωτερικεύει υπόλοιπο του λογαριασμού. του κόσμου, κ. Νίκος Γεωργαντζάς. Ο κ. Ν. την επακριβώς δομή αιτίων και αιτιατών σε συν-πρόεδρος του Παγκοσμίου κόσμου στη συγκεΑντίθετα, ο αόρατος αρνητιΓεωργαντζάς διδάσκει εδώ και 20 χρόνια κάθε της μοντέλο». Συνεδρίου Συστημικής Δυναμι- κριμένη ειδικότητα. στο Πανεπιστήμιο του Fordham της Νέας Και όταν τον ρωτήσαμε γιατί στην Ελλάδα κής που θα γίνει το Μάρτιο του κός κύκλος ανάδρασης από το Υόρκης για ένα αντικείμενο με ραγδαία εξέδεν υπάρχει πανεπιστημιακή έδρα Συστη2008 στην Αθήνα. υπόλοιπο του λογαριασμού, στην καταναλιξη σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της μικής Δυναμικής, η απάντησή του ήταν καΕύλογη πάντως είναι η απορία ποια χρηλωτική συμπεριφορά του κατόχου του στην Αμερικής. ταλυτική: «Διότι τα ελληνικά μυρμήγκια δεν σιμότητα και ποια πρακτική εφαρμογή έχει εκροή αναλήψεων, μειώνει το υπόλοιπο του Πρόσφατα επισκέφθηκε τη χώρα μας με μασάνε. Τα ξέρουν ήδη όλα...». Συμπλήρωσε στη ζωή μας η Συστημική Δυναμική. «Το λογαριασμού». πρόσκληση από το Πάντειο Πανεπιστήμιο βεβαίως αμέσως ότι αυτό είναι αστεϊσμός, όφελος», απαντά, «είναι ότι δείχνει την ολική και μίλησε για την Ομογένεια, ενώ ο Δήγια να επισημάνει στη συνέχεια: «Ισως είδομή αιτίων και αιτιατών ενός συστήματος, Μια νέα επιστήμη ναι θέμα χρόνου, γνώσης, επίγνωσης και μος Πειραιά του έχει ήδη προτείνει την ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο ή μικρό είΗ Συστημική Δυναμική είναι μια σχετιεφαρμογή του προγράμματός του με σωστής διακυβέρνησης του κάθε ελληνιναι αυτό, έτσι ώστε οι αρμόδιοι διαχείρισής κά νέα επιστήμη, η οποία εμφανίστηκε σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών του. στη δεκαετία του ’50. Πατέρας της είΤον συναντήσαμε στο περιθώριο της ναι ο Αμερικανός καθηγητής Jay W. επίσκεψής του και του εκφράσαμε την Forester. Βασίζεται στην εφαρμογή απορία μας για το αντικείμενο της διαφορικών εξισώσεων και αποτεεπιστήμης του σε σχέση με τα μυρΟι φερομόνες είναι ουσίες τις οποίες παράγει το σώμα από αδένες που βρίσκονται λεί μια παραγωγική μέθοδο για μήγκια. «Η σεξουαλική ζωή των στο στόμα, στις μασχάλες, στο στήθος και τη ζώνη των γεννητικών οργάνων και είναι την προσέγγιση, διατύπωση και μυρμηγκιών είναι φλέγον θέμα, ικανές να καθορίσουν μια αντίδραση συμπεριφοράς. Οι φερομόνες είναι δύο ειδών. απλοποιημένη αναπαράσταση ειδικά στις ΗΠΑ. Η διαδικασία Αυτές που χτυπούν το καμπανάκι της αντίδρασης γρήγορα και αυτές που είναι βραπροβλημάτων που αντιμετωπροσέλκυσης των αρσενικών δείας καύσης. Οι ταχείας επίδρασης φερομόνες προκαλούν άμεσες αντιδράσεις και πίζουν επιχειρήσεις και δημυρμηγκιών από τα θηλυκά συμπεριφορές από το άτομο που τις δέχεται: έλξη, ερεθισμό, σήμα κινδύνου, φόβο, μόσιοι οργανισμοί. με οργανικές φερομόνες επιθετικότητα.Οι βραδείας επίδρασης φερομόνες δρουν από την αρχή της βρεφικής είναι παρόμοια με τη ζωής αλλά καθορίζουν και την ενήλικη μέσα από την οσφρητική μνήμη, παίρνοντας svasilopoulos μία θέση πυλώνα στη συμβατότητα, ερωτική και συναισθηματική, των ανθρώπων. διαδικασία ανεύρε@e-tipos.com σης στόχων με χημικές φερομόνες από κού πανεπιστημίου που προετοιμάζει τα του να μπορούν να επέμβουν σωστά σε πιθανές αιτιοκρατικές διακυμάνσεις στην μαχητιστελέχη επιχειρήσεων και τους κρατικούς απόδοσή του». Και όταν του ζητάμε ένα κ ά λειτουργούς της Ελλάδος του αύριο». Ο κ. Γεωργαντζάς συγκαταλέγεται ανάμεσα απτό παράδειγμα, επισημαίνει: «Ακόμη και στους 10 κορυφαίους της ειδικότητάς του. η διακίνηση ενός τραπεζικού λογαριασμού Εχει υπηρετήσει ως διευθυντής και όπου στο αποθεματικό χρημάτων ή σύμβουλος επιχειρήσεων σε υπόλοιπο του λογαριασμού εισρέουν καταθέτράπεζες και σε δε-

ΤΑ ΘΗΛΥΚΑ ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΗ ΕΠΑΝΔΡΩΜΕΝΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ

Τι είναι οι φερομόνες