L-Ghid tal-Assunta - Nru 56

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

1

Il-koppletta fil-kappella tar-Relikwiji Ritratt: Lorella Castillo • ara paġna 22

2

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

WARA SBATAX-IL SENA U JUMEJN

56 (2021) Stampat għall-ewwel darba

Awwissu 1966

Pjazza tal-Katidral, Ċittadella–Għawdex.

VCT 1820 Tel • 2155-4101 Fax • 2156-4572 Radju Katidral Tel • 2156-5550 Home-page:

www.gozocathedral.org www.radjukatidral.com Facebook:

Gozo Cathedral Editur JOSEPH BEZZINA Assistent GEORGE MERCIECA Ritratt tal-qoxra Santa Marija armata fis-sena tal-pandemija Covid-19 (Ritratt: JEREMY SCICLUNA) Fili tal-kitba GEORGE MERCIECA Ritratti oħrajn JEREMY SCICLUNA CVC BETTY BUGEJA DANIEL CILIA JOSEPH ZAMMIT ANTHONY GRECH GEORGE FALZON Issettjat u Stampat GOZO PRESS Tel: 2155-1534 © Copyright L-ARTIKLI HUMACOPYRIGHT TAL-AWTURI RISPETTIVI U MA JISTGĦUX JIĠU RIPRODOTTI B’EBDA MOD MINGĦAJR IL-PERMESS TAL-AWTURI. IL-FEHMIET ESPRESSI FL-ARTIKLI M’HUMIEX NEĊESSARJAMENT TAL-BORD EDITORJALI

Il-Knisja Katidrali kellha ħafna biex tifraħ matul is-sena li għaddiet. Nhar is16 ta’ Settembru 2020, l-ET Mons. Anton Teuma għamel l-ingress solenni tiegħu fil-Knisja Katidrali tad-Djoċesi bħala d-disa’ isqof ta’ Għawdex. Xahar wara, nhar l-20 ta’ Ottubru, il-Papa Franġisku ħabbar li ser jaħtar lill-ET Mons.

Mario Grech, it-tmien isqof ta’ Għawdex bħala Kardinal, ħatra li seħħet filKonċistorju Pubbliku tat-28 ta’ Novembru.

Ma dawn il-ferħat, kellna sodisfazzjon li tul din is-sena ntemmu b’suċċess fil-Katidral żewġ opri kbar. L-ewwel: wasal fit-tmiem, wara tletin sena, ilproċess tal-pittura tat-tmien koppletti tal-knisja – bil-pittura tal-koppletta tarRelikwi. Tirrakkonta fil-qosor l-istorja glorjuża tal-Katidral minn meta flokha kien hemm tempju Ruman sal-bini tal-knisja l-ġdida.

It-tieni, intemm ix-xogħol ta’ rinovazzjoni fil-Mużew tal-Katidral li ilu sejjer fuq sentejn. Ġa jinsab miftuħ għall-viżitaturi u ’l quddiem isir il-ftuħ uffiċjali tiegħu. Issa għandna mużew li jagħmel ġieħ lil din il-knisja ewlenija ta’ Għawdex. Ma’ dawn saru proġetti oħra u ħafna xogħol ta’ restawr kif imniżżel f’parti oħra tal-magażin.

Għal sbatax-il sena konsekuttiva, ktibt f’dan l-editorjal li l-festa ta’ Santa Marija kienet tfakkarna fil-proġett tal-parkeġġ għall-Katidral. L-idea talparkeġġ u l-applikazzjoni għalih saret mill-Arċipriet Joe Vella-Gauci lill-MEPA, il-Malta Environment and Planning Authority, nhar id-29 ta’ Settembru 2003. Eżattament sbatax-il sena u jumejn wara, nhar l-1 ta’ Ottubru 2020, il-permess ħareġ. Grazzi Mulej! Grazzi Santa Marija! Grazzi lil dawk kollha li tul is-snin ħadmu biex din ix-xewqa ssir realtà! Grazzi tal-ħidma sfiqa dan l-aħħar mill-Arċidjaknu Tarcisio Camilleri u l-Arċipriet Joseph Sultana. U dawn it-tnejn għadhom jaħdmu bla waqfien biex issa l-parkeġġ ma jdumx ma jsir realtà. Dan il-parkeġġ hu ta’ utilità għall-parroċċa u ta’ kumdità għall-eluf ta’ turisti li jżuru l-ġawhra taċ-Ċittadella. Baqa’ ħafna xogħol xi jsir, iżda bilmod u bl-għajnuna ta’ kulħadd naslu.

Hi ħasra li minħabba l-pandemija tal-Covid-19, anki din is-sena l-festa ta’ Santa Marija ser tkun mingħajr ċelebrazzjonijiet esterni. Nagħtu sehemna, mill-ftit li nistgħu, biex din il-pandemija tintrebaħ, u nitolbu lil Santa Marija biex kif waqfet magħna fl-imgħoddi, hekk tkompli tieqaf magħna f’dan iżżmien diffiċli għall-Knisja u għal pajjiżna.

Din hi s-sitta u ħamsin sena konsekuttiva li l-Parroċċa tal-Katidral qiegħda tippubblika Il-Għid tal-Assunta. Nafdaw fil-ġenerożità tagħkom li ssostnu din il-ħarġa li hi nieqsa mir-reklami minħabba l-pandemija Covid-19. Kull parruċċan għandu jħossu kburi b’dan il-magażin u ħadd ma għandu jonqos li jagħti l-offerta tiegħu ta’ almenu ħames Ewro (€5) għall-ispejjeż ta’ din ilpubblikazzjoni.

Il-festa t-tajba lil kulħadd!

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

3

IL-FESTA GĦAL DIN IS-SENA!

G

ħeżież parruċċani tal-Katidral

Ninsabu mill-ġdid fil-jiem għeżież tal-festa titulari ta’ Santa Marija.

Hija l-festa li tiġborna flimkien aktar minn drabi oħra matul is-sena biex flimkien mal-poplu kollu ta’ beltna, u talgżejjer tagħna niċċelebraw il-festa prinċipali talistaġun sajfi – l-Għid tal-Assunta. Għal darb’oħra sejrin niċċelebraw din il-festa b’mod limitat fiddawl tas-sitwazzjoni li daħlitna fiha l-pandemija sa minn sena u nofs ilu. Għalhekk, anke din is-sena ser ikollna nillimitaw l-festa ta’ Santa Marija għaċċelebrazzjonijiet reliġjużi interni li jinżammu filKatidral tul il-jiem tal-kwindiċina, it-Tridu solenni u lejlet u nhar il-15 ta’ Awwissu.

Ma’ Alla xejn u ħadd mhu mitluf!

Din hija l-isbaħ aħbar u l-aktar waħda żgura li xxandrilna Marija fit-tlugħ tagħha fis-sema bir-ruħ u bil-ġisem. Illum qegħdin niċċelebraw lil Marija li bħala waħda minn ulied il-ġens tagħna, qiegħda tgħammar fis-sema anke bil-ġisem tagħha. Għaddiet lil hemm minn dak li hu limitat fiż-żmien għal dak li hu bla limitu u etern. Din hija festa li sseddaq f’ħajjitna t-tama quddiem tant ċirkustanzi li jwassluna biex nitilfu t-tama. It-tlugħ fis-sema ta’ Marija jimmarka qabża kbira fin-nisġa ta’ ġrajjet l-umanità kollha.

Alla ma jrid lil ħadd minna jintilef jew jgħib fixxejn. U dan nemmnuh bis-sħiħ u niċċelebrawh fil15 ta’ Awwissu ħalli tul is-sena kollha, fl-inżul u t-tlugħ tal-ħajja, fil-mard u fis-saħħa, fil-grazzja u

4

fid-diżgrazzja tad-dnub, ikollna quddiem għajnejna r-raġuni waħdanija tal-mixja tagħna. Dan mhux biex nintrabtu u ninħakmu mill-ħwejjeġ ta’ hawn isfel imma biex ninbnew fi bnedmin ġodda li għad ngħixu għal dejjem fis-sema. Il-mument li qegħdin ngħixu tal-pandemija huwa tabilħaqq tqil imma anke llum, Santa Marija ttennielna b’qawwa kbira u tiżgura li ħadd minna mhu mitluf!

Sinjal ta’ tama ċerta u ta’ faraġ għall-poplu ta’ Alla

Aħna ninsabu f’mixja li titlob direzzjoni. Iddirezzjoni tiġi mmarkata għalina minn Marija. Marija hija sinjal żgur u qawwi li ma jiġi qatt nieqes. Kien għalhekk li l-Konċilju Vatikan II sejjaħ lil Marija sinjal ta’ tama ċerta u ta’ faraġ. Kienet hi l-ewwel li waslet fis-sema u għalhekk mingħandha nitgħallmu t-triq li habbrilna binha Ġesù. Għadu qalil li għandna hija l-biża’ li nidħlu għar-riskju li jitlob minna kliem binha Ġesù. Ninsew li aħna ninsabu merfugħin minn imħabbtu. Ejjew inħarsu lejha, lejn il-ġmiel u s-seħer ta’ Santa Marija biex nerġgħu naqbdu d-direzzjoni li twassalna biex nimirħu u mhux biex ningħalqu fina nfusna, bil-konsegwenza ta’ dieqa u qtigħ ta’ qalb li ma jwasslu għal imkien.

X’intom tgħidu?

Il-festa ta’ din is-sena tpoġġina wkoll fuq l-għatba ta’ sena pastorali li matulha l-isqof tagħna Anton Teuma qiegħed jistedinna biex nagħrfu aħjar bħala knisja x’inhu dak li kontinwament hemm f’qalbna u f’moħħna, u konsegwentement fuq fommna!

Imnebbħin mid-dixxipli ta’ Emmaus, l-isqof tagħna qiegħed jistedinna biex nirriflettu bħala dixxipli ta’ Kristu x’inhuma d-delużjonijiet, il-weġgħat u l-qtigħ ta’ qalb tagħna, biex nerġgħu nsibu l-entużjażmu tagħna fi Kristu, Feddej waħdieni tal-bniedem.

Awguri minn qalbi!

Bħala ragħaj tal-parroċċa, minn qalbi nawgura lil kull wieħed minna biex jagħmel minn dawn il-jiem okkażjoni ta’ grazzja, li matulhom Marija tqarribna aktar lejn binha Ġesù, bit-tama li lkoll kemm aħna nikbru u nissaħħu fl-umanità tagħna. Jalla niltaqgħu għat-talb fil-Katidral, konvinti li tista’ tkun festa li tnissel sliem, tama u faraġ fil-qlub ta’ bosta.

Tkunu mberkin!

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Mons Joseph Sultana Arċipriet

Programm tal-Festi Solenni f’Ġieħ

SANTA MARIJA Patruna ta’ Għawdex u Patruna Speċjali tal-Gżejjer Maltin, Titular tal-Matriċi, Kolleġġjata Insinji, Santwarju u Katidral ta’ Għawdex

Mill-31 ta’ Lulju sal-15 ta’ Awwissu 2021 Is-Sibt, 31 ta’ Lulju L-ewwel jum tal-Kwindiċina

L-Erbgħa, 4 ta’ Awwissu Il-ħames jum tal-Kwindiċina

Jum il-Parroċċa tal-Katidral u s-Soċjetà Filar. Leone 6:30pm Konċelebrazzjoni Solenni tal-ftuħ talKwindiċina, ippreseduta mill-Arċipriet Mons.

Joseph Sultana flimkien mar-Rev.mu Kapitlu, bis-sehem tal-Kumitat, il-bandisti u l-fergħat tas-Soċjetà. Tieħu sehem il-Banda Leone biddaqq ta’ innijiet marjani, taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Colin Attard.

Jum il-Ħajja u ż-Żgħożija 6:30pm Quddiesa ppreseduta mill-Kan. Dun Richard N. Farrugia. Matulha ssir il-preżentazzjoni tattrabi li twieldu fl-aħħar sena. Isir appell favur ilħajja mid-Dar Ġużeppa Debono, u jsir it-tberik tat-tarbija fil-ġuf.

9:00pm Laqgħa ta’ talb u katekeżi għaż-żgħażagħ u l-adolexxenti tal-parroċċa madwar Santa Marija bis-sehem tal-Isqof Anton Teuma.

Il-Ħadd, 1 ta’ Awwissu It-tieni jum tal-Kwindiċina Jum is-Solidarjetà u l-Karità 7:15pm Quddiesa ppreseduta minn Dun Massimo Buttigieg bis-sehem tal-Caritas Parrokkjali.

Mistiedna wkoll il-frontliners li ħadmu matul ix-xhur tal-pandemija.

It-Tnejn, 2 ta’ Awwissu It-tielet jum tal-Kwindiċina Jum il-Parruċċani Mejtin 6:30pm Quddiesa ppreseduta mill-Arċipriet Mons.

Joseph Sultana skont l-intenzjoni tal-parruċċani li mietu fl-aħħar sena.

It-Tlieta, 3 ta’ Awwissu Ir-raba’ jum tal-Kwindiċina Jum it-Tfal 6:30pm Quddiesa ppreseduta minn Dun Daniel Sultana, Vigarju Parrokkjali, bis-sehem tat-tfal talparroċċa.

Il-Ħamis, 5 ta’ Awwissu Is-sitt jum tal-Kwindiċina Jum il-Vokazzjonijiet 6:30pm Quddiesa ppreseduta mill-Arċipriet Mons.

Joseph Sultana bl-omelija mid-djaknu Gabriel Vella, li matulha ssir il-vestizzjoni tal-abbatini ġodda.

Il-Ġimgħa, 6 ta’ Awwissu Is-seba’ jum tal-Kwindiċina Jum is-Saċerdozju 6:30pm Quddiesa ppreseduta minn Mons. Ġużeppi Cauchi fil-50 anniversarju tal-ordinazzjoni saċerdotali tiegħu.

Is-Sibt, 7 ta’ Awwissu It-tmien jum tal-Kwindiċina Jum il-Maħfra u l-Fejqan 4:45pm u 6:30pm

Ċelebrazzjoni tas-Sagrament taż-Żwieġ.

8:00pm Ċelebrazzjoni ta’ Maħfra u Fejqan ippreseduta minn Patri Elija Vella OFM. Ikunu disponibbli diversi saċerdoti għall-qrar.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

5

9:00pm Quddiesa ppreseduta minn Patri Elija Vella OFM.

Il-Ħamis, 12 ta’ Awwissu It-tlettax-il jum tal-Kwindiċina

Il-Ħadd, 8 ta’ Awwissu Id-disa’ jum tal-Kwindiċina

It-Tieni Jum tat-Tridu Solenni 6:30pm Quddiesa ppreseduta minn Dun Vincent Pavia.

7:00pm Kant Solenni tal-Għasar mir-Rev.mu Kapitlu Katidrali, Prietka tat-Tridu Patri Marcello Ghirlando OFM, Kurunella, Innu O Prima Virgo, Antifona u Barka Sagramentali minn Mons. Anton Mizzi.

Jum il-Familja 7:15pm Quddiesa ppreseduta minn Dun Joseph Farrugia, Direttur tal-Istitut tal-Familja Papa Ġwanni Pawlu II. Mistiedna l-koppji li qed jiċċelebraw il-25, l-40, l-50 u s-60 anniversarju taż-żwieġ tagħhom flimkien mal-koppji li żżewwġu flaħħar sena.

It-Tnejn, 9 ta’ Awwissu L-għaxar jum tal-Kwindiċina Jum il-Morda u l-Anzjani 6:30pm Quddiesa ppreseduta minn Dun Antoine Borg, Direttur ta’ Radju Marija. li matulha jiġi amministrat is-Sagrament tad-Dilka tal-Morda.

It-Tlieta, 10 ta’ Awwissu Il-ħdax-il jum tal-Kwindiċina Jum l-Għaqdiet Reliġjużi 6:30pm Quddiesa ppreseduta minn Mons.

Grech bis-sehem tal-Kunsill l-Azzjoni Kattolika, il-Leġjun il-grupp tal-Lectio Divina, Ewkaristika u oħrajn.

Il-Ġimgħa, 13 ta’ Awwissu L-erbatax-il jum tal-Kwindiċina It-Tielet Jum tat-Tridu Solenni 6:30pm Quddiesa ppreseduta minn Dun Mario Mercieca.

7:00pm Kant Solenni tal-Għasar mir-Rev.mu Kapitlu Katidrali, Prietka tat-Tridu Patri Marcello Ghirlando OFM, Kurunella, Innu O Prima Virgo, Antifona u Barka Sagramentali minn Mons. Dr. Joe Bezzina.

Is-Sibt, 14 ta’ Awwissu Il-ħmistax-il jum tal-Kwindiċina

Maximillian Parrokkjali, ta’ Marija, il-Komunità

Tridu Solenni L-Erbgħa, 11 ta’ Awwissu It-tnax-il jum tal-Kwindiċina L-Ewwel Jum tat-Tridu Solenni 6:30pm Quddiesa ppreseduta mill-Kan. John Meilak.

7:00pm Kant Solenni tal-Għasar mir-Rev.mu Kapitlu Katidrali, Prietka tat-Tridu minn Patri Marcello Ghirlando OFM, Kurunella, Innu O Prima Virgo, Antifona u Barka Sagramentali minn Mons. Franġisk Sultana.

• L-għosrien fil-jiem tat-Tridu jkunu esegwiti mill-‘Cappella Sanctae Mariae Assumptae’ taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Carmel P. Grech, direttur tal-kor, bis-sehem tal-organista Ivan Attard.

• L-innu tat-Tridu ‘O Prima Virgo’ ta’ Ġanni Vella jiġi esegwit mill-‘Cappella Sanctae Mariae Assumptae’ flimkien mas-solisti u l-orkestra taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Debrincat, maestro di cappella.

Lejlet il-Festa 7:30am Konċelebrazzjoni Solenni mir-Rev.mu Kapitlu Katidrali bil-kant tat-Te Deum f’għeluq ilkwindiċina u t-Tridu.

10:00am Quddiesa għat-tfal u l-familji tal-parroċċa ppreseduta minn Dun Carl Scerri bis-sehem tal-Aurora Youth Choir taħt id-direzzjoni ta’ Matthew Sultana.

Vġili tas-Solennità tal-Għid tal-Assunta 6:00pm Translazzjoni u Ċelebrazzjoni Pontifikali tal-ewwel għasar mir-rev. Kapitlu katidrali ppreseduti mill-E.T. Mons. Isqof Anton Teuma.

Kant tas-Salve, Antifona u Barka Sagramentali • Tiġi esegwita l-‘Ave Maris Stella’ ta’ M. De Ferraris, l-Antifona ‘Hodie Maria Virgo’ ta’ Cesare Vassallo, l-innu ‘Gaudium Mundi’ ta’ L. Fenech, il-Primi Vespri ta’ L. Perosi u s-‘Salve’ ta’ D. Cesare, mill-‘Cappella Sanctae Mariae Assumptae’ u l-orkestra taħt id-direzzjoni ta’ Joseph Debrincat. Għalliema tal-kor: Mariella Spiteri Cefai.

7:30pm Konċelebrazzjoni Solenni ta’ Radd il-Ħajr fis-46 anniversarju tal-Inkurunazzjoni tal-inkwatru titulari tal-Katidral ippreseduta mill-Arċipriet Mons. Joseph Sultana.

• Il-Katidral idum miftuħ sal-10:00pm.

6

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Il-Ħadd, 15 ta’ Awwissu l-Għid tal-Assunta

8:30pm L-aħħar quddiesa f’jum Santa Marija mill-E.T. Mons. Isqof Anton Teuma.

• Il-Katidral jibqa’ miftuħ sal-11:00pm.

Il-quddies il-Katidral ikun f’dawn il-ħinijiet: 5:00am, 6:00am, 7:00am, 8:00am, 9:00am (Pontifikal), 11:00am, 12:00pm, 4:00pm (bl-Ingliż), 5:00pm u 8:30pm. Ikun hemm servizz tal-qrar.

Xandir

9:00am Konċelebrazzjoni pontifikali solenni ppreseduta mill-E.M. il-Kardinal Mario Grech, segretarju tas-sinodu tal-isqfijiet, flimkien mar-Rev.mu Kapitlu Katidrali, il-presbiterju parrokkjali, ir-reliġjużi tal-belt victoria u s-seminaristi tad-djoċesi. Fi tmiem il-pontifikal jiġi mogħti ġieħ il-parroċċa tal-katidral u tingħata l-barka appostolika bir-rebħ tal-indulġenza plenarja.

• Tiġi esegwita għall-ewwel darba l-‘Missa Maria in Coelos Assumpta’ ta’ Mro. Ray Sciberras, miktuba fuq xewqa u b’tifkira ta’ Marija Theuma. Ser jiġu esegwiti għall-ewwel darba l-Innu Reliġjuż ‘Assumpta est Maria’ (fil-verżjoni orkestrali), mużika ta’ Mro. Joseph Debrincat u versi ta’ Dun Anthony Mario Saliba, irregalat lill-parroċċa; u l-‘Gradwal’ u l-‘Ammen’ - it-tnejn kompożizzjoni ta’ Mro. Joseph Debrincat. Jiġi esegwit ukoll l-innu ‘Sultana tal-Paċi’ ta’ Mro. Colin Attard.

Għalliema tal-kor: Mariella Spiteri Cefai.

11.00am Quddiesa għall-familji u t-tfal tal-parroċċa, ippreseduta mill-Vigarju Parrokkjali Dun Daniel Sultana.

6:00pm Ċelebrazzjoni kapitulari tat-tieni għasar tas-solennità mir-rev.Mu kapitlu katidrali, ippresedut minn Mons. Arċidjaknu Tarcisio Camilleri.

• Jiġi esegwit l-innu ‘Gaudium Mundi’ ta’ L. Fenech, is-Sekondi Vespri ta’ L. Perosi, is‘Salve’ ta’ D. Cesare u l-Antifona ‘Hodie Maria Virgo’ ta’ Cesare Vassallo, mill-‘Cappella Sanctae Mariae Assumptae’ u l-orkestra taħt id-direzzjoni ta’ Joseph Debrincat. Għalliema tal-kor: Mariella Spiteri Cefai.

7:00pm Ċelebrazzjoni ta’ talb u innijiet marjani lil Santa Marija, bis-sehem tal-Banda Ċittadina ‘Leone’ taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Colin Attard, li tesegwixxi l-innu immortali ‘Per la Festa di Maria Assunta in Cielo’ (1913) ta’ Orlando Crescimanno, fuq versi tal-professur Ramiro Barbaro di San Giorgio. Fi tmiem tingħata l-Barka Ewkaristika.

• Għal ħutna l-emigranti u dawk kollha li għal xi raġuni ma jistgħux ikunu preżenti, iċ-ċelebrazzjonijiet talfesta, flimkien ma’ programmi oħra ta’ attwalità, storja, kultura u fidi, ikunu mxandra fuq Radju Katidral – 90.9FM stereo. • Il-funzjonijiet ewlenin ikunu mxandra fuq il-live streaming tal-parroċċa (Gozo Cathedral), u fuq is-sit www.radjukatidral. com.

Opri Ġodda • Tkomplija tal-proġett ta’ rinnovar tal-Mużew talKatidral.

• Tlestija tal-pittura u d-dekorazzjoni tal-Kappella tas-Salvatur.

• Sett fjuretti tal-ganutell għall-artal ta’ San Ġużepp u għall-artal tal-kor.

• Trieħi ġodda għall-artali kollha għas-sekondi festi.

• Sitt pavaljuni tad-damask għall-arkati prinċipali talkorsija.

• Tlestija tal-proġett tas-Sala Parrokkjali.

• Tkomplija ta’ sistema ġdida ta’ dawl LED filKatidral.

• Tlestija tal-ewwel fażi tal-proġett tal-loppi għallampieri tal-Katidral.

• Vintartal ġdid għall-artal ta’ Sant’Ursola għall-festa tagħha.

L-Arċipriet Mons. Joseph Sultana flimkien mal-Presbiterju Parrokkjali, Kunsill Parrokkjali u Katekisti jagħtu

l-Festa t-Tajba

lill-parruċċani kollha tal-Katidral u lil dawk kollha li ser jingħaqdu magħna għall-festa tal-Assunta.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

7

Id-disa’ Isqof ta’ Għawdex

STORJA

L-Ingress talET MONS. ANTON TEUMA fil-Katidral Joseph Bezzina, Editur

N

har is-16 ta’ Settembru 2020, l-ET Mons ANTON TEUMA, id-disa’ isqof ta’ Għawdex għamel l-Ingress tiegħu filKatidral. Kien il-Jum ta’ Ringrazzjament li ta’ kull sena d-Djoċesi ta’ Għawdex iżżomm flanniversarju tat-twaqqif tagħha mill-Papa Piju IX nhar is-16 ta’ Settembru 1864.

Dun Anton kien ordnat id-disa’ isqof ta’ Għawdex mill-predeċessur tiegħu l-Isqof Mario Grech nhar il21 ta’ Awwissu 2020. Iċ-ċerimonja tal-Ordinazzjoni Episkopali ma saritx il-Katidral, iżda fir-Rotunda tax-Xewkija. Dan minħabba r-restrizzjonijiet effett tal-pandemija Covid-19 li titlob distanzjar bejn persuna u oħra.

L-Isqof Anton Teuma wasal il-Katidral fis-6.15pm.

Kien milqugħ fil-bieb mill-membri tal-Kapitlu

Katidrali, u baqa’ sejjer proċessjonalment lejn ilkappella tas-Sagrament għal mument ta’ talb. Dritt wara ttieħed ritratt tal-okkażjoni fuq il-presbiterju.

Mons. Isqof dritt wara ppresieda l-ewwel Pontifikal minn fuq is-Sedja jew is-Siġġu Episkopali. B’tifkira tal-okkażjoni qegħdin inġibu t-test sħiħ tal-Omelija tal-Ingress proprju dwar Is-Siġġu tal-Ħniena.

Fi tmiem il-Konċelebrazzjoni Pontifikali tkanta t-Te Deum b’radd il-ħajr fl-anniversarju tat-twaqqif tad-Djoċesi u tal-Ingress. Fi tmiem il-Pontifikal, ilpurċissjoni marret quddiem l-istatwa ta’ Santa Marija u tkantat is-Salve Regina. Il-kant sar mill-Cappella Sanctae Mariae Assumptae taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Carmel P. Grech.

Omelija fl-Ingress Solenni fil-Katidral ta’ Għawdex IS-SIĠĠU TAL-ĦNIENA Waħda mill-festi l-kbar tal-Lhud kienet il-festa talYom Kippur – il-festa tal-maħfra, il-jum tal-għata meta jiġu mgħottija l-kotra tad-dnubiet. Għadha ssir sal-lum bejn wieħed u ieħor fiż-żmien ta’ bħalissa.

Is-sena taħbat fis-27 ta’ Settembru.

Fir-ritwal ta’ din il-festa, is-Saċerdot il-kbir kien joffri għoġol b’sagrifiċċju. Bid-demm tiegħu kien iroxx in-nies kif ukoll l-għatu tal-Arka tal-Patt.

Kienet l-unika darba fis-sena li s-Saċerdot il-kbir kien jidħol fil-Qaddis tal-Qaddisin, l-unika darba li kien jara l-Arka tal-Patt. L-Arka kienet kaxxa filparti l-kbira tagħha tad-deheb, mgħottija b’għatu taddeheb mastizz. Fuq wiċċ l-għatu kien hemm żewġ anġli bi ġwenħajhom dritti lejn xulxin bħallikieku jħarsu dan l-għatu importanti.

8

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

L-imħabba tal-poplu lejn Alla, murija bit-traxxix tad-demm fuq l-għatu tal-Arka, kienet twassal għallmaħfra tad-dnubiet tal-poplu. Tant li dan l-għatu kien jissejjaħ is-siġġu tal-ħniena, it-tron tal-grazzja.

L-Ittra lil-Lhud tagħmilha ċara li dan it-tron talgrazzja huwa s-salib. It-tron ta’ Ġesù mhux tron talpoter u tad-dominju, iżda tron ta’ qadi u ubbidjenza.

It-tron ta’ Ġesù mhux tron ta’ suċċess u popolarità, imma l-kundanna tal-kriminali u ta’ dawk li m’għandhomx post fis-soċjetà.

Fir-rakkont tal-Passjoni, fl-erba’ evanġelisti, hemm l-idea, ftit jew wisq qawwija, ta’ Ġesù li jiġi pproklamat sultan. Hemm l-inkurunazzjoni ta’ dan is-sultan – mhux b’kuruna tad-deheb magħmula minn flus il-poplu, imma kuruna taxxewk magħmula mill-aċċettazzjoni tal-prepotenza u l-aggressività tal-oħrajn. Hemm il-vestizzjoni ta’ dan is-sultan – mhux l-ilbies fin tar-rejiet, imma mantar tas-suldati maħmuġ bid-demm tas-soprafazzjoni u l-inġustizzji. Hemm il-korteo trijunfali – magħmul mhux mill-ministri u mill-qaddejja, imma minn nies ta’ qattagħni bħalma kienu s-suldati u l-ħallelin li kellu miegħu. Hemm l-intronizzazzjoni – mhux fuq tron sabiħ u tad-deheb, imma fuq is-salib tat-tbatija estrema tal-bniedem.

It-tron tas-salib huwa s-siġġu tal-ħniena ta’ Alla fejn int u jien nistgħu niġu b’qalbna qawwija biex nieħdu mingħandu ħajja, qawwa u grazzja.

Ġesù msallab, it-tron li minnu toħroġ ilħajja Ġesù msallab jgħallimna li jekk hemm tmexxija, jekk hemm awtorità, hija l-awtorità tal-imħabba u tal-qadi. Ma ninsewx li Ġesù qaleb għalkollox illiġijiet tal-poter – ikun tassew l-ewwel min joqgħod wara l-oħrajn; ikun tassew sinjur min jagħti kulma għandu, saħansitra lilu nnifsu; ikun tassew mexxej min jagħmilha ta’ qaddej; ikun tassew kbir min jiċċekken u jinħeba.

Il-Katedra tal-Isqof tkun tassew Katedra tal-Isqof daqskemm tkun tixbah lis-salib ta’ Ġesù. Il-Katidral ikun tassew Katidral tal-Isqof daqskemm ikun jixbah ġisem ta’ Kristu mogħti għall-oħrajn.

Il-Knisja omm tkun tassew omm daqskemm tkun kapaċi tagħti lilha nfisha lil uliedha. L-omm

STORJA

It-tron tas-Salib

ma tiħux għaliha meta wliedha jeħduha kontriha.

L-omm ma tfittixx il-ġid tagħha imma tfittex biss il-ġid ta’ wliedha. L-omm ma jimpurtahiex millprestiġju tagħha nfisha, l-unur tagħha, il-glorja tagħha, imma mill-iżvilupp ta’ wliedha fil-fidi.

Hekk tassew il-Katedra tal-Isqof u l-Katidral ikunu jixbhu lil Ġesù msallab li minnu joħorġu għejun ta’ ilma ħaj.

Kemm hi ħaġa sabiħa li l-Knisja omm tinġabar fit-talb b’mod regolari għal uliedha! Kemm hi ħaġa sabiħa li l-Knisja omm tara liema huma l-bżonnijiet veri ta’ wliedha! Kemm hi ħaġa sabiħa li l-Knisja omm ma torqodx bi kwietha meta tara lil xi wħud minn uliedha li ħallew il-fidi u tbiegħdu minn Ġesù!

It-tron tal-Kelma u tat-tmexxija – l-Ewkaristija Ġesù msallab huwa l-għajn tal-Magħmudija u l-Ewkaristija. “U ħareġ demm u ilma” (Ġw 19:34).

L-ilma li ħareġ mill-kustat ta’ Ġesù huwa l-Ispirtu ta’ Alla mogħti lilna fil-Kelma u fil-Magħmudija.

Id-demm li ħareġ mill-kustat ta’ Ġesù huwa l-Ewkaristija jew il-primat tal-għotja – il-primat talimħabba.

Minħabba f’hekk li fil-Knisja Katidrali u f’kull knisja oħra m’hemmx biss it-tron tal-president,

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

9

imma hemm ukoll it-tron tal-Kelma (l-ambone) u t-tron tal-Ewkaristija (l-altar).

STORJA

Tron tax-xhieda u tal-għotja sħiħa Mija u sitta u ħamsin sena ilu, il-Papa Piju IX waqqaf id-Djoċesi tagħna bil-Bolla Singulari Amore. Fi kliem ieħor, il-preżenza reali ta’ Ġesù msallab, għajn tal-Magħmudija u tal-Ewkaristija, saret viżibbli fil-komunità li temmen, f’din il-Gżira tat-Tliet Għoljiet.

Il-Katedra tal-Isqof f’din il-gżira ma tridx tfisser tant l-awtorità tal-kelma tiegħi, imma l-awtorità tal-Kelma ta’ Alla li tingħax f’ħajti u fil-ħajja tassaċerdoti sħabi. Hija awtorità ta’ xhieda. Jagħmel ħafna sens il-kliem ta’ Ġesù f’dan il-kuntest: “Fuq ilkatedra ta’ Mosè qagħdu l-kittieba u l-Fariżej. Mela kulma jgħidulkom huma agħmluh u ħarsuh, iżda tagħmlux kif jagħmlu huma, għax huma kliem biss għandhom, imma fatti xejn” (Mt 23:2-3).

Il-Katedra tal-Isqof f’din il-gżira ma tridx tfisser tant l-awtorità fit-tmexxija, fil-leadership skills, jew agħar u agħar fil-prepotenza tiegħi. Il-katedra trid tfisser aktar l-għotja sħiħa, imħabba mingħajr kundizzjoni, qadi bla riserva lil Alla fil-poplu tiegħu. Jagħmel ħafna sens il-kliem ta’ Ġesù f’dan il-kuntest: “Iħobbu l-postijiet ewlenin fl-imwejjed, u s-siġġijiet ta’ quddiem fis-sinagogi, u jixtiequ

10

min isellmilhom fil-pjazez u li n-nies isejħulhom Rabbi. Imma intom tħallux min isejħilkom Rabbi, għax l-Imgħallem tagħkom wieħed hu, u intom ilkoll aħwa. U ssejħu lil ħadd missierkom fuq din l-art, għax il-Missier tagħkom wieħed hu, dak li hu fis-smewwiet. Hekk ukoll tħallux min isejħilkom mexxejja, għax il-mexxej tagħkom wieħed hu, ilMessija. Il-kbir fostkom għandu jkun il-qaddej tagħkom; min jitgħolla, jitbaxxa, u min jitbaxxa, jitgħolla” (Mt 23:6-11).

Marija, il-mara tal-Kelma u tal-Imħabba sħiħa F’dan is-sens, il-Katedra tal-Isqof huma s-saċerdoti li qed ibatu, huma n-nies li jixtiequ kelma ta’ faraġ.

Il-Katedra tal-Isqof huma ż-żgħażagħ li qegħdin ifittxu l-paċi tal-qalb. Il-Katedra tal-Isqof huma l-anzjani abbandunati. Il-Katedra tal-Isqof huma t-triq, id-djar komuni, il-postijiet tax-xogħol.

Il-Katedra tal-Isqof huma l-postijiet sempliċi talħajja ta’ kuljum, imsemmija fil-Vanġelu li qrajna.

Marija li timxi fit-triq, tidħol fid-dar, titkellem ma’ Eliżabetta, tifraħ bit-twelid ta’ Ġwanni, titkellem ma’ Alla u tfaħħru.

Għax hu “niżżel lis-setgħana minn fuq it-tron tagħhom, u għolla liċ-ċkejknin” (Lq 1:52).

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Kardinal Għawdxi

Nifirħu lill-Eminenza Tiegħu il-Kardinal Mario Grech Joseph Bezzina, Editur STORJA

S

ingulari Amore – B’imħabba liema bħalha huma l-kelmiet li bihom tiftaħ il-Bolla Ponitifiċja li permezz tagħha l-Papa l-Beatu Piju IX waqqaf id-djoċesi ta’ Għawdex nhar is-16 ta’ Settembru 1864 – mija u sebgħa u ħamsin sena ilu. Kif ippruvajt mill-karteġġ marbut ma’ din l-erezzjoni – ippubblikata fil-ktieb tiegħi Religion and Politics in a Crown Colony – il-Papa kien personalment fehem il-ħtiġijiet tal-Għawdxin u b’imħabba liema bħala qata’ xewqithom. Din l-imħabba liema bħalha lejn Għawdex kienet millġdid konkretizzata mill-Papa Franġisku meta għoġbu jaħtar lill-ET Mons. Mario Grech, ittmien isqof tad-djoċesi bħala kardinal, l-ewwel wieħed fl-istorja millennarja tal-Knisja ta’ Għawdex.

1 • Segretarju Ġenerali tas-Sinodu talIsqfijiet Mario Grech twieled il-Qala, Ghawdex, bin Ġorġ Grech u Maria-Stella Attard, nhar l-20 ta’ Frar, 1957.

Fis-sena 1962, il-familja marret toqgħod Ta’ Kerċem, raħal missieru. L-Isqof Nikol Cauchi ordnah qassis fil-Knisja Katidrali ta’ Għawdex nhar is-26 ta’ Mejju 1984.

Nhar is-26 ta’ Novembru 2005, il-QT il-Papa Benedittu XVI ħatru bħala t-tmien Isqof tad-Djoċesi ta’ Għawdex; suċċessur tal-ET Mons Nikol Cauchi li ppreżenta r-riżenja minħabba l-età. Kien ikkonsagrat isqof u għamel l-ingress solenni l-Katidral nhar it-22 ta’ Jannar 2006.

Mal-ħatra tiegħu bħala Pro-Segretarju, Mons.

Mario Grech inħatar ukoll Amministratur Appostoliku għad-Djoċesi ta’ Għawdex – kariga li okkupa sal-Erbgħa, 19 ta’ Ġunju 2020, meta l-Papa

Franġisku ħatar lil Dun Anton Teuma bħala d-disa’ isqof ta’ Għawdex.

Nhar it-2 ta’ Ottubru 2019, il-Papa Franġisku ħatru pro-segretarju tas-Sinodu tal-Isqfijiet u, kważi sena wara, nhar il-15 ta’ Settembru 2020, hu ssuċċieda lill-Kardinal Lorenzo Baldisseri bħala Segretarju Ġenerali. Mit-28 ta’ April 2020, hu nħatar

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

11

STORJA ukoll membru tal-Kunsill Pontifiċju għall-Unità tal-Kristjani. Fil-21 ta’ Ġunju 2021, il-Papa ħatru wkoll membru tat-Tribunal Suprem tas-Segnatura Appostolika.

2 • L-ewwel Kardinal minn Għawdex, it-tielet Malti Il-Ħadd, 25 ta’ Ottubru 2020, fit-tmiem it-talba talAngelus fi Pjazza San Pietru, il-Papa Franġisku ħabbar li ser jaħtar lil Mario Grech bħala kardinal, ittielet wieħed fl-istorja ta’ Malta u l-ewwel Għawdxi.

Il-Papa semmieh l-ewwel wieħed fil-lista tat-tlettax -il Kardinal ġdid.

12

Il-Konċistorju Ordinarju Pubbliku għall-ħatra tattlettax-il Kardinal ġdid saret nhar it-28 ta’ Novembru 2020. Peress li l-Papa semmieh l-ewwel fil-lista tat-tlettax, kien il-Kardinal-Elett Mario Grech li jindirizza l-Papa f’isem il-kardinali eletti l-oħra, raddlu ħajr tal-fiduċja li wera fihom, u wegħdu r-rispett sħiħ tagħhom.

Il-Kardinal Mario Grech kien ukoll l-ewwel wieħed li resaq quddiem il-Papa li libsu ż-żukkett u l-beritta kardinalizja u tah iċ-ċurkett kardinalizju. Hu ngħata t-titlu Kardinal-Djaknu tal-Knisja antika ta’ San Kosma u Damjan, Ruma.

Lill-Eminenza Tiegħu l-Kardinal Mario Grech – Ad multos annos!

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

In memoriam

IL-PRINĊEP PHILIP - DUKA TA’ EDINBURGH

N

har id-9 ta’ April 2021, il-Prinċep Philip, Duka ta’ Edinburgh, miet f’Windsor Castle, ftit ġimgħat qabel għalaq mit sena.

Il-Prinċep Philip żar il-Katidral ta’ Għawdex darbtejn. L-ewwel darba akkumpanjat minn martu Eliżabetta meta kienet għadha Prinċipessa. Kienet żaret Għawdex nhar it-2 ta’ April 1951 (ara ritratt 1•Fr John Mejlak).

Nhar it-30 ta’ Mejju 1992, il-Prinċep kien mill-ġdid il-Katidral flimkien ma’ martu ir-reġina Eliżabetta II. F’ritratt 2, jidher il-Prinċep Philip jammira l-vara ta’ Santa Marija waqt li Mons Joseph Bezzina qed jirrakonta l-grajja tagħha lir-Reġina Eliżabetta II. F’ritratt 3, il-Prinċep Philip jidher jiffirma l-ktieb talViżitaturi tal-Katidral fuq il-presbiterju - mix-xellug

Joseph Bezzina, Editur 1.

2.

3.

jidhru: Ċensinu Tabone, President ta’ Malta; Nikol Cauchi, l-Isqof ta’ Għawdex; u r-Reġina Eliżabetta II. 56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

13

STORJA

10 ta’ Ġunju 1921 - 9 ta’ April 2021

Anniversarji tal-Katidral tas-Sena 2021 Joseph Bezzina 1121 • Disa’ mitt sena ilu STORJA

• •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet it-Tnejn, 15 ta’ Awwissu 1121.

Skont Bolla tal-Papa Kallistu II maħruġa nhar it-28 ta’ Diċembru 1121 fl-okkażjoni talkonsagrazzjoni tal-Katidral ta’ Catanzaro, kien hawn Rainaldu bħala isqof ta’ Malta.

Dak iż-żmien konna għadna taħt l-Għarab.

Peress li l-maġġoranza tal-Kristjani fis-seklu tnax kienu Għawdex mhix ħaġa kbira li dan l-Isqof ta’ Malta kien imexxi l-Knisja minn Għawdex. Nafu li mal-miġja tan-Normanni fis-sena 1127. Ruġġieru II ta l-moskeja lillqassisin ta’ dan l-isqof biex jittrasformawha fi knisja – il-Knisja Matriċi.

•

1221 • Tmien mit sena ilu •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet il-Ħadd, 15 ta’ Awwissu 1221 – l-istess bħalma ħa taħbat din is-sena. Malta u Għawdex dak iż-żmien kienu taħt l-Iżvevi.

III/2: Documents of the Maltese Universitas. The Capitula of Malta and Gozo 1398-1532, Malta 2014, No 47).

•

1321 • Seba’ mit sena ilu •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet is-Sibt, 15 ta’ Awwissu 1321. Fis-sena 1283, Għawdex kien għadda taħt il-ħakma Aragoniża. Mhux dokumentat min kien l-isqof ta’ Malta dik ilħabta.

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet il-Ġimgħa, 15 ta’ Awwissu 1421. Minn Awwissu tas-sena ta’ qabel, l-isqof ta’ Malta u Għawdex kien Maurus de Albraynio.

1521 • Ħames mit sena ilu •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet il-Ħamis, 15 ta’ Awwissu 1521. F’din is-sena, il-Papa Ljun X ħareġ l-indult Huiusmodi supplicacionibus

14

Fl-1 ta’ Diċembru 1521, miet il-Papa Ljun X.

1621 • Erba’ mit sena ilu • •

1421 • Sitt mit sena ilu •

li permezz tiegħu ordna li minn dakinhar ’il quddiem il-benefizzi jew dħul fuq proprjetà mħollija lill-Knisja ta’ Malta kellhom jibdew jingħataw biss lill-kleru lokali u mhux iktar lid-dinjitarji barranin li kienu jaħilbu d-dħul ta’ dawn il-benefizzji minkejja li ma kinux joqogħdu Malta.

Nhar is-6 ta’ April 1521, Ettore Pignatelli, Viċi-Re ta’ Sqallija, approva numru ta’ Capitula, speċi ta’ talbiet, li ntbagħtu minn Għawdex. Fost l-ilmenti li resqu l-Għawdxin hemm wieħed interessanti. Huma talbu l-ViċiRe biex ma jibgħatx kummissarji – li kienu jiġu Għawdex l-iktar biex jiġbru t-taxxi – u uffiċjali oħra li ma kinux jafu jitkellmu billingwa tal-poplu Għawdxi, imsejħa ydonia materno et barbro materno. Kien qed jiġri li l-interpretaturi ma kinux jittraduċu tajjeb dak li jgħidulhom in-nies (Stanley Fiorini, DSMH

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

•

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet il-Ħadd, 15 ta’ Awwissu 1621. Kien Pro-Vigarju għal Għawdex, Dun Filippu Borg.

Fit-28 ta’ Jannar 1621, miet il-Papa Pawlu V – il-Papa li beda jibni l-Bażilika ta’ San Pietru. Fid-9 ta’ Frar 1621, kien elett il-Papa Girgor XV. Nhar it-18 ta’ April 1621, l-Isqof Baldassare Cagliares fetaħ it-tielet viżta pastorali tiegħu fil-Knisja Matriċi ta’ Santa Marija. Mirrapport jirriżulta, fost l-oħrajn, li l-ordni

•

•

•

•

F’April 1621, wasal Malta l-Inkwiżitur Paolo Torello.

Fil-21 ta’ Ġunju 1621, irriżenja l-arċipriet Giovanni-Mattheo Chiappara. Nhar id-9 ta’ Ottubru 1621, intgħażel bħala arċipriet talMatriċi l-Kanonku Salvatore Pontremoli.

It-tiġrijiet ta’ Santa Marija tas-sena 1621 saru bil-kbir bħas-soltu u parti sustanzjali talispejjeż inħarġet mill-Università kif jidher mir-reġistri tas-sena amministrattiva 1620– 121 (NAG, UG, Acta, 3/1620-1621, 463v-464r).

1721 • Tliet mit sena ilu •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet il-Ġimgħa, 15 ta’ Awwissu 1721. Din kienet il-ħames

Nhar it-3 ta’ Ġunju 1721, miet l-Isqof Giacomo Cañaves, l-isqof li kkonsagra l-Katidral u li l-arma tiegħu hi skolpita fuq ir-riħ tal-bieb talKatidral minn ġewwa.

1821 • Mitejn sena ilu •

459r).

•

festa ta’ Santa Marija mill-konsagrazzjoni tal-Knisja u għall-festa żżanżnu ħafna opri ġodda. Il-Gvernatur Michel de Guast kien preżenti għall-festa.

Fid-19 ta’ Marzu 1721, miet il-Papa Klement XI. Kien elett warajh il-Papa Innoċenz XIII nhar it-8 ta’ Mejju 1721.

STORJA

•

mogħtija fil-Viżta Pastorali ta’ qabel biex tinbena koppletta fuq il-kampnar – il-kampnar medjevali – kienet għadha ma twettqitx (VP (1621) 11v). Kellhom ukoll jiddendlu l-ħbula minn mal-qniepen biex is-sagristan ma jkollux kull darba jitla’ t-62 tarġa tal-kampnar biex idoqq.

Il-kwareżimalist tal-Avvent 1620 u tar-Randan 1621 fil-Matriċi ta’ Għawdex kien ir-Reverendu Patri Dumink Zarb, Dumnikan. Għal żmien ir-Randan, il-predikatur dam Għawdex disgħa u erbgħin jum. Kien jipprietka fil-jiem ferjali u fil-Ħdud. Kien jagħmel il-prietka t-twila (xi tliet sigħat) ta’ nhar il-Ġimgħa l-Kbira u jtemm il-predikazzjoni bil-prietka ta’ Ħadd il-Għid, li dik is-sena ħabat fil-11 ta’ April. Il-predikatur tħallas b’kollox 30 skut. Minn dawn 12-il skut u 6 rbgħajja kienu għall-priedki; 16-il skut u 4 rbgħajja għall-vitto, tal-ikel, jiġu 4 rbgħajja kuljum għal disgħa u erbgħin jum; u skut, irbiegħi, u 12-il ħabba għal tmienja u erbgħin misure. Mhux speċifikat jekk il-vitto kienx jinkludi wkoll l-irqad. Lanqas hu speċifikat x’inhuma il-misure, il-kejliet; aktarx li kienu kejliet ta’ nbid. Ta’ interess kbir hu li l-poplu ta l-kontribut tiegħu għal dan il-Kwareżimalist.

Inġabru b’kollox tmien skuti tul ir-Randan bħala sussidju lill-predikatur. Il-kumplament tħallsu mill-Università. Ta’ min jiftakar li sittin skut kienu, bejn wieħed u ieħor, paga ta’ sena ta’ ħaddiem (NAG, UG, Acta, 3/1620-1621,

•

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet l-Erbgħa, 15 ta’ Awwissu 1821. Il-festa bħas-soltu ġibdet mijiet ta’ Maltin lejn Għawdex. Iżżanżan filpurċissjoni r-relikwarju ta’ Santa Marija li sar fuq disinn tal-Kanonku Salvatore Bondì u tħallas kollu mill-Kanonku Giuseppe Vassallo (VP (1869) 39v). Dan il-Kanonku waqqaf ukoll prebenda ta’ kanonku tal-Matriċi.

Nhar il-5 ta’ Mejju 1821, miet fl-eżilju l-Imperatur Napuljun. Meta bħala l-Ġeneral Napuljun Bonaparte okkupa lil Malta u Għawdex, hu ħalla s-suldati jagħmlu ħerba mill-knejjes.

1871 • Mija u ħamsin sena ilu • •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet l-Erbgħa, 15 ta’ Awwissu 1871.

Meta Għawdex sar djoċesi fis-16 ta’ Settembru 1864, il-prebenda tal-arċipriet tal-Katidral, jiġifieri d-dħul li kien jirċievi għas-servizz pastorali, kienet temporanjament mogħtija lillisqof ta’ Għawdex u l-Katidral beda jitmexxa minn Vigarju-Kurat. Dan l-arranġament

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

15

•

San Ġorġ, minfejn kien jiffunzjona bħala arċipriet.

Nhar is-16 ta’ Diċembru 1921, twaqqfet ilparroċċa tal-Għasri ddedikata lill-Korpus – parti mit-territorju tagħha ttieħed minn dak tal-Katidral.

1971 • Ħamsin sena ilu Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet il-Ħadd, 15 ta’ Awwissu 1970 – l-istess bħalma ħa taħbat din is-sena. Monsinjur Carmelo Scicluna, Vigarju-Parrokkjali tal-Katidral, ħareġ is-sitt numru ta’ Il-Għid tal-Assunta. Dan in-numru tas-sena 2021 hu s-sitta u ħamsin ħarġa ta’ dan il-magażin.

•

Is-Sibt, 27 ta’ Marzu 1971, ħarġet għar-raba’ darba mill-Katidral il-purċissjoni tal-Passjoni.

Iżżanżnu diversi opri ġodda. L-għeruq ta’ din il-purċissjoni jmorru lura għall-bidu tas-seklu tmintax (1700).

Il-Ħadd, 23 ta’ Mejju 1971, Ħadd fuq Lapsi, ħarġet bħas-soltu l-purċissjoni tal-Kwaranturi.

Dakinhar iżżanżan baldakkin ġdid irrakkmat minn numru ta’ xebbiet tal-parroċċa, fosthom Marija Caruana ta’ Triq Sant’Ursla li għadha titla’ l-Katidral ta’ kuljum.

STORJA

•

ġie fi tmiemu fit-22 ta’ Diċembru 1871 meta l-Kanonku Felice Refalo nħatar l-ewwel arċipriet minn meta l-Matriċi saret il-Katidral ta’ Għawdex. Dam arċipriet 46 sena sa mewtu fit-22 ta’ Mejju 1917 (Ritratt: Arkivju Parrokkjali San Ġorġ).

1921 • Mitt sena ilu •

•

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet it-Tnejn, 15 ta’ Awwissu 1921. Minn ċensiment li sar f’din is-sena nafu l-popolazzjoni ta’ Għawdex kienet laħqet 22,561, li minnhom 10,613 kienu maskili, u 11,937 femminili. It-total jinkludi wkoll 11-il ruħ Kemmuna, 5 irġiel u 6 nisa.

F’Ottubru 1921, Alfonz-Marija Hili, l-arċipriet tal-Katidral, kien elett membru l-ewwel Assemblea Leġislattiva f’isem il-Partito Democratico Nazionalista ta’ Nerik Mizzi u dam membru sa Ġunju 1924. Fi żmienu l-ħajja pastorali fil-Katidral, minkejja li kien jitħallas mill-Katidral, marret lura u bil-mod mietet għal kollox. Hemm snin fejn lanqas ma għammed darba waħda biss fil-Katidral.

Jingħad li l-paga bħala parlamentarju taha kollha biex isiru diversi opri fil-parroċċa ta’

16

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

•

Il-Mużew tal-Katidral

L

-Isqof Ġwanni-Marija Camilleri, ir-raba’ isqof ta’ Għawdex, beda jitħabat biex ilKatidral ikollu mużew xieraq sa mis-sena

1921.

L-Isqof Mikiel Gonzi, li laħaq warajh fis-sena 1924, kompla jaħdem fuq l-idea, anzi wessagħha.

Kien ġabar fis-Seminarju diversi inkwatri mxerrdin ’l hawn u ’l hemm fil-kappelli u l-knejjes ta’ Għawdex biex jagħmel mużew djoċesan. Iżda peress li l-isqof ta’ Malta dak iż-żmien kien marid sewwa, hu kellu jerfa’ parti mill-piż u ma sabx ħin jiżviluppa din l-ideja.

L-Isqof Nikol Cauchi laħaq amministratur appostoliku fi Frar 1967 u f’Lulju 1972 laħaq isseba’ isqof ta’ Għawdex. Mill-ġdid qajjem il-ħsieb ta’ Mużew tal-Katidral u bl-għajnuna ta’ Monsinjur Carmelo Scicluna, Vigarju-Kurat tal-Katidral flok l-arċipriet, mgħejjun minn Mons Giovanni-Bosco Gauci, bdew il-ħidma tagħhom. Magħhom ħdimt ikompli minn paġna 16 • Għall-festa ta’ Santa Marija 1971, iżżanżnet is-Sedja l-ġdida tal-isqof, disinn ta’ Ġużè Galea (Rabat-Malta), xogħol tal-mastrudaxxa Ġużè Galea (Ħal-Luqa, Malta). Id-disinni talbronż, xogħol tal-magħruf skultur Ingliż Nic Fiddian-Greene (li ommu għandha dar fiċĊittadella) sar snin wara.

• Iżżanżnu wkoll l-istendard tal-Fratellanza ta’ Santa Marija li sar fuq disinn ta’ Dun Mikelanġ Apap u kien irrakkmat mis-sorijiet Karmelitani; iż-żewġ linef li jiddendlu malpavaljun ta’ Santa Marija; kif ukoll numru ta’ pjaneti.

ħafna u b’diversi modi jiena wkoll biex il-proġett isir realtà.

Nhar Sant’Ursola, 21 ta’ Ottubru 1979, l-Isqof Cauchi inawgura l-mużew ġdid in-naħa ta’ wara talKatidral. Kien jikkonsisti fi tliet swali, waħda fuq oħra: fuq, il-pittura; fin-nofs, oġġetti relatati malKatidral u d-djoċesi; u isfel, arġenterija.

Wara erbgħin sena, kien wasal iż-żmien li l-mużew jiġi rijabilitat. Biex imexxi x-xogħol indaħal Dun Joe Calleja. Ingħata dehra kompletament ġdida minkejja l-ispazju limitat u t-temi ta’ kull sala baqgħu, bejn wieħed u ieħor l-istess. Tqiegħed lift għall-kumdità tal-viżitaturi, saret sistema moderna ta’ illuminazzjoni, u sistema cctv għas-sigurtà milliktar moderni.

Wara iktar minn sentejn, il-mużew reġa’ fetaħ il-bibien għall-viżitaturi u ’l quddiem isir il-ftuħ uffiċjali tiegħu.

2020 • Sena ilu • •

Il-festa ta’ Santa Marija ħabtet is-Sibt, 15 ta’ Awwissu 2020.

Minħabba t-tieni mewġa tal-pandemija Covid-19, il-festi kienu ridotti ħafna u ċ-ċelebrazzjonijiet esterni tħassru għal kollox.

Il-quddies kollu, inkluż il-Pontifikal, saru filPjazza tal-Katidral. Filgħaxija Santa Marija nħarġet fil-bieb tal-Katidral. Indaqq l-Innu l-Kbir, inħaraq in-nar, u wara reġgħet idaħħlet.

Sa dak il-ħin, id-dħul fiċ-Ċittadella kien kontrollat. Kien biss wara li n-nies bdew deħlin u daħlu bl-eluf. Kollox kien trasmess live fuq Radju Katidral Online TV u fuq Xejk TV.

Din il-ħarga ta’ Il-Għid tal-Assunta tiġi tiswa’ €5.

Kun ġeneruż fl-offerta tiegħek 56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

17

STORJA

Joseph Bezzina

Joseph Bezzina

STORJA

Id-devozzjoni lejn San Ġużepp fil-Katidral

N

har it-8 ta’ Diċembru, Solennità talImmakulata Kunċizzjoni tal-Verġni Mqaddsa Marija, tas-sena 2020, il-Papa Franġisku nieda l-Ittra Appostolika Patris Corde, B’qalb ta’ Missier – ittra miktuba fl-okkażjoni tal-mija u ħamsin anniversarju minn meta l-Papa l-Beatu Piju IX iddikjara lil San Ġużepp bħala Patrun tal-Knisja Universali. Hu xieraq li f’dan l-anniversarju u fl-okkażjoni ta’ din l-Ittra tal-Papa nagħtu titwila lid-devozzjoni lejn San Ġużepp fil-Katidral.

1 • Il-bidu tal-kult lejn San Ġużepp f’Għawdex Il-festa f’ġieħ San Ġużepp ngħatat spinta kbira ’l quddiem mill-Papa Sistu IV, Franġiskan, meta fissena 1479 beda jiċċelebra festa f’ġieħu ġewwa Ruma nhar id-19 ta’ Marzu.

Il-festa f’Malta ngħatat imbuttatura kbira f’Ġunju 1508. F’laqgħa Kapitulari, il-Kapitlu tal-Katidral tal-Imdina bi qbil mal-ġurati tal-Università ta’ Malta qatgħuha li jibdew jiċċellebraw il-festa tiegħu b’mod solenni. Għal dan il-għan, huma ddikjaraw id-19 ta’ Marzu bħala festa kkmandata u festa pubblika f’Malta u Għawdex.

Il-festa aktarx li waslet Għawdex minnufih. Iżda kull ħjiel tagħha ntemm fl-Assedju ta’ Għawdex tas-sena 1551 – 470 sena ilu – meta 5000 Għawdxi, fosthom Dun Nicolò Castelletti, arċipriet talMatriċi, ittieħdu fil-jasar. Id-devozzjoni lejn San Ġużepp ma damitx ma tnisslet mill-ġdid u tnisslet bil-kbir. Fir-rapport tal-viżta pastorali tas-sena 1587, hu dokumentat li f’Għawdex kienet twaqqfet kappella Ta’ San Ġużepp, għarus tal-Verġni Marija.

Din il-kappella kienet fil-ħâra Tas-Saqqajja, illum magħrufa bħala tal-Lunzjata. Mit-tiftix li għamilt, jidher li din hi proprju l-ewwel kappella ddedikata

18

lil San Ġużepp mhux biss f’Għawdex, iżda f’Malta u Għawdex.

2 • Knisja fiċ-Ċittadella Il-promutur ewlieni tal-festa ġewwa Għawdex kien l-Isqof Baldassare Cagliares. Fis-sena 1623, ġewwa ċ-Ċittadella, hu beda jibni knisja ġdida fuq il-fdalijiet tal-knisja qadima ta’ San Nikola, isqof ta’ Mira. Kienet maġenb u tinfed mad-dar imdaqqsa tiegħu – dar li hu ħalliha bħala residenza tal-arċiprieti tal-Matriċi.

Il-Knisja bdiet tintuża fis-sena 1625 u fil-bidu ssejħet ta’ San Ġużepp u San Nikola (ara VP (1630) 20v-21r). Iżda f’qasir żmien saret il-Knisja ta’ San Ġużepp. L-isqof irregala wkoll inkwatru mill-isbaħ li juri l-ħarba tal-Familja Mqaddsa lejn l-Eġittu biex iservi ta’ titular. L-istudjużi tal-Arti jqisuh bħala wieħed mill-aqwa pitturi f’Għawdex. Jinsab filMużew tal-Katidral.

Id-devozzjoni lejn San Ġużepp f’Għawdex xterdet l-iktar minn din il-knisja. Lejliet id-19 ta’ Marzu ta’ kull sena, festa ta’ San Ġużepp, il-Kapitlu talMatriċi, kien ikanta l-Primi Vespri f’din il-knisja u l-għada l-quddiesa konventwali bil-mużika kienet issir hemm ukoll (ara VP (1644) 4v-5r). Għal xi snin, ilfesti tal-appostli, li dak iż-żmien kienu jiem li fihom kien obbligat il-quddies, kienu jiġu ċċelebrati filkappella wkoll (ara VP (1630) 18v. 20v).

L-Arċipriet Karlu Magri (1681-1693), li kien joqgħod fid-dar maġenb din il-kappella beda jqaddes hemm kuljum meta fl-aħħar ta’ ħajtu kważi agħma għal kollox. Meta fis-sena 1697 beda x-xogħol fuq il-Matriċi l-ġdida, il-Kapitlu kien jiltaqa’ hemm kuljum. Il-knisja ta’ San Ġużepp serviet bħala l-Matriċi (ara VP (1699) 362v-363r).

Nhar it-30 ta’ Settembru 1736, l-Isqof Alpheran waqqaf monasteru tas-Sorijiet Ordo Visitationis Beatissimae Mariae Virginis f’dar fil-qrib. Għal

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

żmien qasir, il-knisja ta’ San Ġużepp serviet bħala kappella tal-monasteru (ara VP (1736) 580-581).

Id-devozzjoni lejn San Ġużepp fil-Knisja Matriċi l-qadima trabbiet bis-sħiħ mis-sena 1651 ’l quddiem. Nhar il-Ġimgħa l-Kbira, 7 ta’ April 1651, il-Patrijiet Salvatore Mamo u Pietro Sabueco, Ġiżwiti, waqqfu l-Congregatio Agonizantium, jiġifieri is-Sodalità tal-Agonija fil-Kappella tal-Kurċifiss (VP (1716) 98r). San Ġużepp hu patrun talagonizzanti. Inkitbu ħafna fis-Sodalità u tkebbsu sewwa fid-devozzjoni lejn San Ġużepp.

Il-Matriċi l-ġdida, il-Katidral tal-lum, kienet ikkonsagrata fil-11 ta’ Ottubru 1716. Ix-xbieha ta’ San Ġużepp daħlet fiha fis-sena 1730.

L-artal fl-ewwel kappella tal-ġenb ġie ddedikat lin-Natività tal-Bambin Ġesù. Tpoġġa inkwatru kbir li fih il-figura ta’ San Ġużepp kienet tidher b’mod prominenti ħafna (ara VP (1736) 567). Żmien qasir wara tpittru ż-żewġ lunetti – il-figura ewlenija tagħhom hu San Ġużepp. Waħda turi l-ħolma ta’ San Ġużepp biex fis jaħrab lejn l-Eġittu. L-oħra turi lil San Ġużepp ma’ Marija jsib lil Ġesù fit-tempju jiddisputa mad-dutturi.

3 • Il-kappella ta’ San Ġużepp filKatidral L-inkwatru tan-Natività, imsemmi qabel, inbidel ma’ dak preżenti fis-sena 1852 xogħol ta’ Tommaso Madiona. In-Natività tpittret fuq nett fejn San Ġużepp jidher ma’ Ġesù Bambin. Iċ-ċentru talinkwatru sar San Filippu Neri. Disgrazzjatament l-inkwatru l-qadim rabba s-saqajn.

Nhar l-1 ta’ Ottubru 1850, l-eredi ta’ Michele Bustuttil, irregalaw lill-Matrici l-inkwatru ta’ qaribhom li juri l-Ħarba ta’ San Ġużepp lejn l-Eġittu (NAR, Acts, Notary Francesco Calleja (01 Oct 1850) bil-kundizzjoni li jiddendel fil-Matriċi. Żmien wara, l-inkwatru li tpitter fuq ħamsin sena qabel, tqiegħed proprju fil-kappella tal-Kurċifiss. Il-lunetti li kien hemm fil-kappella tanNatività nqalgħu u tqiegħdu fil-kappella ta’ San Ġużepp kif saret magħrufa min-nies f’qasir żmien.

Il-pittura tal-Ħarba turi lil San Ġużepp megħjun minn żewġ qaddejja fil-ħarba ma’ Marija u Ġesù Bambin lejn l-Eġittu biex jeħilsu mill-qilla tassultan Erodi. Il-kompożizzjoni tixbah lill-Ħarba ta’ Domenichino (Domenico Zampieri, 1581–1641) li tinsab fil-Louvre, Pariġi.

STORJA

3 • San Ġużepp fil-Katidral

4 • Xbihat oħra ta’ San Ġużepp Fis-sena 1916, Gianni Vella beda l-pittura tal-korsija.

San Ġużepp jidher fi tlieta mis-sitt inkwatri ewlenin: iż-żwieġ tiegħu ma’ Marija (f’nofs il-korsija); iżŻjara lill-Eliżabetta u n-Natività ta’ Ġesù Bambin (fil-kappelluni). Jidher ukoll flimkien ma’ Marija meta ppreżentaw lil Ġesù fit-Tempju (maġenb tieqa fil-kappellun). Fis-sena 1956, Vella pitter mill-ġdid l-arzella tal-orgni. San Ġużepp jidher għarkupptejh (fuq ix-xellug) qiegħed jistagħġeb bil-kobor ta’ martu Marija mtellgħa fis-sema.

Id-devozzjoni lejn San Ġużepp kompliet titkebbes.

Fis-sena 1958, il-Kapitlu tal-Katidral ikkummissjoni vara ta’ San Ġużepp skolpita fl-injam għand id-ditta Giuseppe Stuflesser Ars Sacra ta’ Ortisei di Val Gardena, Bolzano. Fis-sena 1964, tqiegħed f’niċċa parallela ma’ dik ta’ Santa Marija. Eventwalment, tqiegħed fis-sagristija tal-qassisin. Mal-ftuħ talMużew imġedded tal-Katidral, kull min jidħol filMużew sejjer jgħaddi minn quddiemha.

Pawlu Camilleri Cauchi pitter il-kappella ta’ San Ġużepp fis-sena 1990. Il-koppletta turi il-Patroċinju ta’ San Ġużepp fuq il-Knisja ma’ qaddisin u kittieba li faħħru l-virtujiet tiegħu. Il-pendenti juru personaġġi li faħħru lill-San Ġużepp, fosthom il-Papa Ljun XIII.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

19

STORJA

George Mercieca

Is-Sena Ġużeppina fil-Katidral

F

l-okkażjoni tas-Sena Ġużeppina mnedija mill-Papa Franġisku kien xieraq li l-komunità parrokkjali tal-Katidral li minn dejjem qiemet lil San Ġużepp (ara artiklu ta’ qabel) torganizza sensiela ta’ attivitajiet marbuta magħa.

1 • Ftuħ tas-Sena Is-Sena Ġużeppina bdiet fid-19 ta’ Jannar bl-ewwel ċelebrazzjoni votiva b’unur il-qaddis ta’ Nazaret fejn ingħad ir-rużarju u litanija lil San Ġużepp u saret quddiesa votiva b’omelija bit-tema Ġużeppi, Missier maħbub. Dan kien il-programm ta’ kull 19 tax-xahar, fejn il-ġemgħa tinġabar għat-talb votiv u quddiesa.

2 • San Ġużepp ta’ Ħal Għaxaq Bejn is-Sibt u l-Ħadd, 23 u 24 ta’ Jannar 2021 saru ċelebrazzjonijiet Ġużeppini fl-okkażjoni talinawgurazzjoni tal-istatwa ta’ San Ġużepp, meqjuma fil-knisja parrokkjali tal-Assunta, f’Ħal Għaxaq, wara l-intervent ta’ restawr li sar fuqha. Il-Ġimgħa, 22 ta’ Jannar, ix-xbieha ta’ San Ġużepp tqiegħdet

20

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

għal Konċelebrazzjoni Solenni fejn fi tmiemha ġie mogħti inkwatru bix-xbieha tal-istatwa ta’ San Ġużepp ta’ din il-parroċċa biex jinżamm fil-Katidral bħala tifkira ta’ din il-ġrajja storika.

3 • Ċelebrazzjonijiet oħra Kull 19 tax-xahar kompliet il-quddiesa votiva ad unur il-qaddis ta’ Nazaret. It-temi li saro r-riflessjonijiet fuqhom kienu: Ġużeppi Missier Maħbub (Jannar), Missier fil-ħlewwa (Frar), Missier fl-ubbidjenza (Marzu), Missier li jilqa’ (April), Missier ta’ kuraġġ kreattiv (Mejju), Missier ħaddiem (Ġunju), Missier fid-dell (Lulju), u Eżempju għall-edukaturi (Awwissu). Wara Santa Marija: Ħarries tal-Feddej (Settembru), Patrun tal-Knisja Kattolika (Ottubru), u Patrun tal-Mewta t-tajba (Novembru). Minħabba l-pandemija ta’ April saret bil-bibien magħluqa u li kienet imxandra bil-live streaming tal-parroċċa.

Imbagħad fil-jiem tat-Tlieta, l-Erbgħa, u l-Ġimgħa, 27, 28, u 30 ta’ April iċċelebrajna tlett ijiem ta’ Tridu ad unur San Ġużepp, tlett ijiem ta’ talb u riflessjonijiet fuq il-ħajja ta’ San Ġużepp.

Dawn ir-riflessjonijiet saru mill-Kan. Dun Franklin

Fi tmiem iċ-ċelebrazzjoni saru xi preżentazzjonijiet mill-Katidral lill-Għaqda Mużikali San Ġużepp u lill-Kappillan ta’ Ħal Għaxaq. Ittieħed ukoll ritratt tal-okkażjoni mal-vara restawrata tal-qaddis. Wara l-vara bdiet triqitha lejn il-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq mnejn ħarġet mill-Katidral għall-ħabta ta’ 12:00pm.

Dawn iċ-ċelebrazzjonijiet tkomplew sal-Ħadd, 31 ta’ Jannar fil-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq fejn l-Arċipriet Mons. Joseph Sultana kien mistieden

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

21

STORJA

fil-korsija tal-Katidral għaż-żewġ ċelebrazzjonijiet li kellhom isiru l-għada s-Sibt u l-Ħadd.

Is-Sibt, 23 ta’ Jannar inżammet akkademja vokali u strumentali mtellgħa mill-Għaqda Mużikali San Ġużepp ta’ Ħal Għaxaq. Il-Banda kienet taħt id-direzzjoni tas-surmast Reno Busuttil. Ġew esegwiti l-innijiet Ġużeppini fl-okkażjoni tas-sena Ġużeppina.

Preżenti għal din l-akkademja kien hemm ilMinistri Clint Camilleri, Owen Bonnici, u Carmelo Abela. Ħa sehem ukoll il-Kan. Dun Andrew Schembri, il-kappillan ġdid ta’ Ħal Għaxaq flimkien mal-Arċipriet Mons. Joseph Sultana. Kien hemm preżenti wkoll delegazzjoni mis-Soċjetà Filarmonika Leone immexija mill-President Dr Michael Caruana.

Il-Ħadd, 24 ta’ Jannar 2021, fl-10:00am saret Konċelebrazzjoni ppreseduta mill-Arċidjaknu Mons. Tarcisio Camilleri waqt li l-Arċipriet niseġ omelija f’ġieħ San Ġużepp. Ħa sehem il-kleru ta’ Ħal Għaxaq. Għal din l-okkażjoni l-artal ta’ San Ġużepp fil-Katidral ġie mżejjen apposta waqt li bħala parroċċa ħadna ħsieb li nippubblikaw santa bix-xbieha tal-inkwatru ta’ San Ġużepp b’talba miktuba mill-Papa Franġisku, li tqassmet waqt ilquddies kollu tal-Ħadd fil-Katidral.

Il-koppletta fil-kappella tar-Relikwiji Joseph Bezzina

STORJA

I

l-pittura tal-koppletta fil-Kappella tarRelikwiji – xogħol ta’ Pawlu Camilleri-Cauchi kienet mikxufa fi tmiem ta’ Serata Mużikali u Storika nhar it-30 ta’ April 2021 (ara l-Kronaka).

Is-sena l-oħra spjegajt fit-tul is-suġġett tagħha – l-istorja tal-Katidral u ta’ personaġġi importanti marbuta magħha.

Il-koppletta lesta (ritratt mal-qoxra: Lorella Castillo) juri (min-nofs, isfel): it-trasformazzjoni ta’ Tempju Ruman fi Knisja Biżantina (ad 535); il-bidla ta’ Moskea fi Knisja (ad 1127); il-Matriċi l-qadima

ta’ Għawdex (ad 1693); u l-konsagrazzjoni talKatidral il-ġdid (ad 1716).

Ma kienx hemm il-ħsieb li ssir il-lunetta li tiġi faċċata tal-artal – għax din lanqas hi mpittra filKappella tas-Sagrament. Inqala’ benefattur li ser iħallas l-ispejjes kollha tal-lunetta. Ser turi l-inkurunazzjoni tal-inkwatru tal-Assunta millKardinal Franjo Seper nhar il-15 ta’ Awwissu 1975.

Pawlu Camilleri-Cauchi ġa beda x-xogħol fuqha.

Jinqala’ xi benefattur ieħor ħalli titpitter illunetta nieqsa fil-Kappella tas-Sagrament?

Vella. Ingħad ir-rużarju u litanija lil San Ġużepp bilkant tal-antifona u l-barka ewkaristika. Wara saret quddiesa bl-omelija fuq San Ġużepp, animata minn Matthew Sultana u Antonella Portelli. Lejlet il-festa saret ukoll l-inawgurazzjoni tax-xogħol li sar filkappella tas-Salvatur flimkien ma’ pittura ġdida talkoppletta.

Il-festa laħqet il-qofol tagħha nhar is-Sibt, 1 ta’ Mejju, festa ta’ San Ġużepp Ħaddiem. Wara t-talba tar-rużarju u litanija sar il-kant tal-antifona u l-barka ewkaristika. Mons. Arċipriet ippresieda Konċelebrazzjoni Solenni bil-paniġierku tal-festa minn Patri Marcello Ghirlando OFM. Għal din ilquddiesa kienu mistiedna l-parruċċani li jġibu l-isem ta’ San Ġużepp.

F’din l-okkażjoni wkoll tqassam ritratt tal-pittura tal-inkwatru ta’ San Ġużepp li nsibu meqjum fuq

l-artal tiegħu fil-Katidral lil kull min kien preżenti.

Animat il-liturġija l-Cappella Sanctae Mariae Assumptae.

22

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Maria Caruana

Il-Baldakkin jagħlaq 50 sena u x’qalet fuqu r-Reġina

eremy Scicluna u Matthew Grech marru d-dar ta’ Maria Caruana biex jitolbuha tagħrif dwar il-baldakkin tal-Katidral, xogħol mill-isbaħ fir-rakkmu bid-deheb, li din is-sena qed jagħlaq 50 sena.

Ta’ min kienet l-idea? L-idea li jsir dan ilbaldakkin kienet ta’ Mons. Carmelo Scicluna, li dak iż-żmien kien Vigarju Kurat tal-Katidral, iżda li filfatt kien jagħmilha ta’ Arċipriet.

Min kellek jaħdmu miegħek? Konna tlieta naħdmu fuqu: jiena (Maria Caruana), Benna Grech, u Ġuża Cilia – it-tlieta li aħna minn Triq Sant’Ursula.

Id-disinn li ħdimtu fuqu ta’ min kien? Iddisinn kienu ġabuh minn Malta mingħand isSorijiet Benedittini tal-Klawsura tal-Imdina, li uħud minnhom kienu speċjalizzati f’dan ix-xogħol. Ġieli konna mmorru Malta għandhom u juruna minfejn l-aħjar u kif nibdew id-disinn.

Fejn kien isir l-irrakkmar? L-irrakkmar kien isir il-Katidral stess, fl-Awla Kapitulari. Hemm konna nifirxu t-tilari u nirrakkmaw. Mons. Scicluna kien jixtrilna d-deheb u aħna naħdmu. L-Ispirtu s-Santu li nsibu fuq in-naħa ta’ ġew tal-baldakkin ma konniex ħdimnieh aħna imma nħadem mis-Sorijiet Benedittini. Naturalment ix-xogħol li għamilna sar kollu mingħajr ħlas. Fl-istess żmien irrakmajna wkoll xi armi ġentilizji għall-vintartal li llum jintuża fil-Kwaranturi u fil-Kwindiċina ta’ Santa Marija.

Inqalgħu xi ntoppi jew problemi? Illum ilġurnata ma niftakarx jekk inqalgħux intoppi, imma

ma jidhirlix li nqalgħu għax aħna dejjem konna nkunu attenti li x-xogħol isir perfett.

Kemm domtu taħdmu fuqu? Domna fuqu sentejn sħaħ. Konna nitilgħu l-Katidral ta’ kuljum filgħaxija u nagħmlu madwar tliet sigħat, waqt li l-Ħadd konna naħdmu filgħodu bejn id-disgħa u nofsinhar u nerġgħu nagħmlu sagħtejn oħra wara nofsinhar.

Maria, grazzi tal-ħin li tajtna biex nintervistawk fuq dan il-proġett tal-baldakkin.

Nota tal-Editur: Is-Sibt, 30 ta’ Mejju 1992 kien it-tieni jum tal-Kwaranturi.

Dakinhar kelli x-xorti kbira – grazzi għal Anton Tabone, Ministru għal Għawdex – li ndawwar lir-Reġina Eliżabetta II u l-Prinċep Philip, id-Duka ta’ Edinburgh, fil-Katidral u ċ-Ċittadella. Il-baldakkin kien armat taħt in-navata tal-korsija. Aħna u neżlin lura minn fuq il-presbiterju, ir-Reġina waqqfet minn rajha tammira l-irrakkmar tad-deheb tiegħu u uriet sodisfazzjon meta għidtilha li x-xogħol sar Għawdex. Saqsietni.

What is its purpose? U spjegajtilha li l-Isqof jimxi taħtu b’Ġesù Ewkaristija fil-purċissjoni.

Irrispondietni: His Lordship would definitely need it to be shielded from the hot sun!

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

23

STORJA

J

intervistata minn Jeremy Scicluna – Matthew Grech

Ir-razza tal-Maestro Dirjanu Lanzon STORJA

u l-kunjom Lanzon fir-Rabat

Toni Farrugia

X

i ftit tas-snin ilu kitbuli żewġ dixxendenti ta’ Dirjanu Lanzon (1820–1894), vjolinist, direttur ta’ orkestra li waqqaf hu stess; u minn żmien għal żmien Maestro di Cappella talKatidral. Dawn id-dixxendenti mill-Istati Uniti talbuni ngħinhom jagħmlu l-arblu tar-razza.

Kienu konxji li l-antenat tagħhom kellu sehem fit-twaqqif ta’ banda u li din kellha teatru firRabat. Ġieni l-ħsieb li naqsam l-arblu tar-razza li għamilt lil dawn id-dixxendenti ta’ Dirjanu Lanzon mal-qarrejja ta’ Il-Għid tal-Assunta.

1 • Ir-razza Lanzon Ir-razza Ta’ Lanzon tnisslet f’Għawdex minn Ignatius Lanzon meta żżewweġ lil Anna Galea fil-knisja ta’ San Ġorġ fis-06/02/1792. Aktarx li wara ż-żwieġ Ignatius Lanzon u Anna Galea marru jgħixu fl-Isla u mbagħad irritornaw lura f’Għawdex fl-1796.

Wasalt għal din il-konklużjoni għaliex bejn l-1792 u l-1796 ma kellhom ebda wild mgħammed f’Għawdex, u fil-fatt m’għandniex id-data talmagħmudija ta’ binhom Joachim, li huwa missier Dirjanu. Joachim kien l-uniku wild maskili talkoppja Ignatius u Anna, u għalhekk kull min f’Għawdex għandu l-kunjom Lanzon fil-familja huwa mnissel minn din il-koppja.

Ignatius Lanzon kien mill-Isla u missieru Joachim iżżewweġ lil Rosa Mifsud fl-Isla fis-16/04/1741.

Dan kien l-ewwel żwieġ li sibt fl-arblu tar-razza ta’ Dirjanu Lanzon minn fuq il-websajt ġeneoloġika geneanum.com u allura dan Joachim jew missieru Domenicus jista’ jkun li ġew minn barra. Din hija biss spekulazzjoni min-naħa tiegħi mingħajr ebda bażi dokumentata u jista’ jkun li jien żbaljat filkonklużjoni tiegħi. Minn fuq din l-istess websajt wieħed jinnota li ż-żwiġijiet taħt il-kunjom Lanzon mill-1621 sal-1755 saru kollha fil-Kottonera, ħlief wieħed.

24

Il-kunjom Lanzon, skont l-istudjuż Mario Cassar, jista’ jkun forma mqassra tal-kunjom Taljan Lanzone jew Lanzoni u, aktarx, li dan ġej mill-kelma Latina lancea li tfisser lanza. L-istemma araldika (bl-Ingliż coat-of-arms) ta’ Lanzon hija faxxa bajda djagonali mix-xellug għal-lemin (dexter f’terminoloġija araldika), taqsam sfond ikħal fuq u sfond dehbi isfel.

Riferenzi Charles Cassar, The surnames of the Maltese Islands: an etymological dictionary, San Ġwann/Malta 2003.

Charles A. Gauci, An illustrated collection of the Coat-ofArms of Maltese Families, San Ġwann/Malta 1996.

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

2 • L-Arblu tar-razza Lanzon Wild ta’ IGNATIUS LANZON (L-Isla) + ANNA GALEA (San Ġorġ 06/02/1792) (mhux kompluta) WILD

Data

MEWT

ŻWIEĠ Parroċċa

Għarus/a

circa 1794

Joachim

07/04/1812

San Ġorġ

Mercieca Fortunata

09/09/1796

Catherina - Maria - Rosa - Pasca

12/04/1822

Matrice

Pace FranciscuS

25/01/1799

Maria - Paula - Catharina

12/02/1828

San Ġorġ

Saliba Joseph

17/10/1802

Vincentia - Teresia - Maria - Paula

Di Giovanni Jacobus

17/07/1865

18/03/1883

STORJA

MAGĦMUDIJA

Wild ta’ JOACHIM LANZON + FORTUNATA MERCIECA (San Ġorġ 07/04/1812) MAGĦMUDIJA

WILD

ŻWIEĠ

MEWT

Data

Parroċċa

Għarus/a

22/01/1813

MariaAnna - Veneranda - Vincentia

26/11/1933

Matrice

Farrugia Vincentius

05/09/1875

01/09/1814

Josepha - Maria - Antonia

17/11/1814

14/09/1815

Antonia - Paula - Pascha

26/11/1831

Matrice

Cremona Joseph

26/05/1817

Andreas - Fortunatus - Joseph

19/09/1837

San Ġorġ

Mifsud Maria

09/09/1818

Josepha - Carmela - Letterina

30/05/1819

15/02/1820

ADRIANUS - Carolus - Isidorus

14/08/1846

San Ġorġ

Maurin Magdaline

07/06/1894

28/08/1821

Dionysius - Augustinus - Joseph

06/02/1823

Rosina - Catharina - Modesta

29/03/1824

31/10/1824

Ignatia - Catharina - Litterina

27/08/1851

San Ġorġ

D’Alfonso Felix

01/05/1826

Franciscus - Ignatius - Clemens

11/02/1829

27/04/1828

Catharina - Josepha - Clementia

18/11/1850

San Ġorġ

Agius Fidelis

14/07/1830

Ignatius - Franciscus - Salvator

18/05/1852

San Ġorġ

Scicluna Vincentia

13/09/1896 01/12/1933

26/01/1832

Francisca - Rosa

17/03/1833

Francisca - Clara - Josepha

22/08/1855

San Ġorġ

Genovese Salvator

30/06/1835

Carmela - Joanna - Aloysia

18/01/1851

San Ġorġ

Debattista Georgius

28/02/1840

Josepha - Dionysia - Maria Rosa

Wild ta’ ADRIANUS LANZON + MAGDALENE MAURIN (San Ġorġ 14/08/1846) MAGĦMUDIJA

WILD

ŻWIEĠ

MEWT

Data

Parroċċa

Għarus/a

23/03/1848

Joseph - Marius - Achilles

26/11/1867

San Ġorġ

Attard Angela

08/08/1849

Joseph - Joachim - Ambrosius

01/08/1850

29/03/1851

Maria Dolores - Maria Anna - Francisca

07/02/1872

San Ġakbu

Ballucci Thomas

03/03/1929

08/07/1852

Fortunata - Cecilia - Joachina

03/09/1865

25/12/1853

Emmanuela - Maria - Josepha

07/01/1854

16/03/1855

Eustachia - Maria - Vincentia

06/11/1855

21/08/1856

Salvator - Daniel - Michael

19/01/1858

09/04/1959

Maria Dolores - Jesualda - Aloysia

19/06/1883

San Ġakbu

Cauchi Maurice

15/12/1939

30/04/1861

Joachina - Evangelista - Fortunata

18/11/1882

San Ġakbu

Theuma George

18/11/1941

29/03/1864

Fortunata - Maria Dolores - Agatha

31/07/1884

Santu Wistin

Saliba Michael Angelus

10/07/1946

04/05/1867

Salvator - Joseph - Paulus

02/07/1868

12/03/1870

Paulus - Aloysius - Franciscus

03/06/1890

San Ġakbu

Mercieca Therese

04/04/1959

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

25

L-Arkivju Mużikali tal-Katidral ikkatalogat fuq normi internazzjonali STORJA

Mro Dr Joseph Grech

I

l-Knisja Katidrali għandha fil-pussess tagħha arkivju mużikali rikk u estensiv li jmur lura kważi tliet sekli. Għal gżira Għawdxija din hi l-ikbar kollezzjoni ta’ manuskritti tal-mużika.

1 • Katalgu professjonali Għall-aħħar tas-snin sebgħin u l-bidu tas-snin tmenin (1980), il-Katidral ħaseb sabiex jissieħeb fi proġett nazzjonali bħala parti mill-Hill Museum and Manuscript Project b’sitt mija u sebgħa u sebgħin biċċa mużikali flimkien ma’ dokumenti oħra storiċi fl-arkivju tal-Katidral. Dawn ġew mikrofilmati u llum jiffurmaw parti mill-arkivju diġitali ta’ din ilFundazzjoni Amerikana.

F’relazzjoni ma’ dan il-proġett, l-istudjuż Noel d’Anastas ħadem fuq inventarju ta’ dawn is-siltiet mużikali kif ukoll aktar tard ġabar lista kompjuterizzata b’forma ta’ excel sheet bi ftit aktar informazzjoni mill-elenku.

Bejn is-snin 1995-1999, meta kont qed nagħmel ilgrad M.Phil fil-mużikoloġija fl-Universitaà ta’ Malta taħt is-superviżjoni metikoluża ta’ Dr Franco Bruni, riċerkatur Taljan speċjalizzat fl-arkivji, ingħatajt l-ewwel spinta għal katalgu professjonali u dettaljat.

Dan kien fil-fatt jifforma parti mit-teżi tiegħi Nineteenth century music at the Gozo Cathedral – a historical overview and catalogue of the Music Manuscripts (Mus. Ms. 1-677). Dan il-katalgu kien msejjes u miktub fuq normi internazzjonali f’dan il-qasam marbuta mal-RISM li tfisser Répertoire International des Sources Musicales.

F’dan il-katalgu, għal kull silta mużikali hemm l-informazzjoni kollha meħtieġa sabiex wieħed ikollu stampa iktar ċara fiex tikkonsisti.

26

Għaldaqstant wieħed isib il-kodiċi tal-katalogar, l-isem tal-kompożitur, il-ġeneru tas-silta, għal min hi miktuba – kantanti u mużiċisti – u l-kjavi (key).

Isib ukoll x’hemm miktub fl-ewwel paġna kif ukoll deskrizzjoni fiżika tal-manuskritt. Fosthom id-data meta nkitbet, il-qisien fiżiċi tal-karta, kemm hemm partijiet u x’inhuma l-istrumenti eċċ, kemm fihom folji kull parti kif ukoll jekk hemmx “watermarks” u sinjali oħra li b’xi mod jew ieħor jistgħu jagħtu ħjiel dwar iż-żmien meta nkitbet il-komożizzjoni – kif jidher fl-eżempju meħmuż.

2 • Katalgu ta’ benefiċċju Meta l-katalgu tqiegħed fil-Librerija tal-Università, kienu ħafna l-istudenti universitarji Għawdxin li qed

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

4 • It-tieni fażi Ma tmiem il-proġett, kienet varata t-tieni fażi blisem ta’ INCIPIT. Dan l-istadju jinvolvi li jerġgħu jiġu studjati r-repertorju kollu b’xogħol stmat li jieħu bejn 700-750 siegħa. Permezz ta’ din il-fażi jkun jista’ jiġi magħluq l-kapitlu fejn jidħol l-Arkivju Mużikali tal-Katidral t’Għawdex iżda fl-istess waqt ikun fuq l-istess livell ta’ kollezzjonijiet internazzjonali mifruxa madwar id-dinja. Dan jiffaċilita biex ixxogħlijiet tal-arkivju tal-Katidral jiġu mqabbla ma’ xogħlijiet simili f’arkivji madwar id-dinja.

3 • Għotjiet ta’ manuskritti mużikali Minn meta sar l-ewwel katalgu saru diversi għotjiet minn persuni/familji lill-Katidral ta’ numru mdaqqas ta’ manuskritti mużikali bl-akbar ammont regalat tkun il-kollezzjoni privata tal-familja Gauci.

Instabu wkoll numru ieħor ta’ manuskritti li kienu merfugħa f’postijiet diversi li ma kinux ġew inklużi fl-ewwel inventarju u l-proġett tal-microfilming.

B’kollox, instabu 230 silta mużikali oħra propjetà tal-Katidral u t-369 biċċa oħra tal-familja Gauci li ħafna minnhom kienu ġejjin mingħand Don Giorgio Mercieca, qassis u mużiċist li jiġi minnhom.

Wara li komplejt nispeċċjalizza fl-istudji tiegħi fil-mużikoloġija fl-Università ta’ Nottingham, iggradwajt bit-teżi dottorali Music in the nineteenthcentury Malta: traditions of composition and performance at the Church in Gozo, with a catalogue of works.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

27

STORJA

jispeċjalizzaw fil-mużika li gwadanjaw minnu. Filveru sena, għamlilhom ħajjithom aktar faċli sabiex javvanzaw fl-istudju tagħhom fosthom fl-arkivjar.

Kien hemm min għamel teżijiet fuq xi xogħlijiet mużikali tal-arkivju tal-Katidral.

Fost dawn hemm: Joseph Grech (1999); Mariella Cassar (1999) Two centuries of Church music in Gozo (1750-1950); Joseph Debrincat (2004) Eight unedited Sacred Works by Francesco Azopardi (1748-1809); Marouska Attard (2006) Francesco Azopardi Christmas music at the Gozo Cathedral; Maxine Debrincat (2014) Five Vespers Psalms and a Magnificat by Pietro-Paolo Bugeja (1772-1828); Maxine Debrincat (2018) Three Kyrie–Gloria massed by nineteenth century Gozitan composers – a historical analytical study and critical edition.

Fuq l-inizjattiva ta’ Mons. Joseph Sultana, arċipriet tal-Katidral, u bl-għajnuna tal-Ministeru għal Għawdex, intlabt nagħmel aġġornament ta’ dawn ix-xogħlijiet li ma kinux inklużi fil-katalgu oriġinali sabiex issa l-Katidral ikollu katalgu aġġornat saż-żminijiet tal-lum.

Dan kien jinvolvi bejn 450-480 siegħa oħra ta’ xogħol sabiex dawn is-600 silta li ma kinux inklużi fl-ewwel verżjoni jiġu studjati individwalment.

Bi pjaċir ngħid li din il-fażi ġiet kompluta u saret preżentazzjoni ta’ kopji ta’ żewġ katalgi, jiġifieri dak tal-Katidral u dak tal-kollezzjoni tal-familja Gauci, lil Mons Tarcisio Camilleri, Vigarju Ġenerali; lil Mons Ġużeppi Gauci, bħala rappreżentant talfamilja Gauci; lill-Onor Clint Camilleri, Ministru ghal Għawdex; lill-Arkivju Nazzjonali ta’ Għawdex; u lill-Arkivju tal-Katidral, l-Imdina.

Aċċidenti u diżgrazzji

STORJA

fit-tieni Reġistru tal-Imwiet tal-Matriċi Twanny Mifsud

I

s-sena l-oħra minn dawn il-paġni ktibt dwar il-Gvernaturi ta’ Għawdex fil-Primus Liber tal-Matriċi. Il-Primus Liber, ismu miegħu, hu l-ewwel reġistru tal-Magħmudijiet, Żwiġijiet, u Mwiet tal-Matriċi ta’ Għawdex u hu fil-fatt l-eqdem reġistru li għadu jeżisti fil-gżira. Mill-artiklu ħarġu diversi ismijiet ta’ Gvernaturi li qatt ma kienu dokumentati. U kif qalli l-Editur, l-artiklu ntlaqa’ tajjeb ħafna, mhux biss mill-qarrejja ġenerali, iżda wkoll mill-istoriċi professjonali.

Dwar dan is-suġġett għandi lesti żewġ kitbiet oħra.

Iżda l-Editur, biex iżewwaq iktar l-istorja, qalli li għal din is-sena nikteb fuq tema oħra.

1 • Kurżitajiet It-tagħrif ta’ din il-kitba hi mit-tieni reġistru talImwiet tal-Matriċi li fuq il-qoxra jġib it-titlu Morti Cattedrale dal 1603 al 1761. Dawn ir-reġistrazzjonijiet tal-imwiet ikomplu mal-Primus Liber, iżda dan hu l-ewwel reġistru bl-imwiet biss – mill-25 ta’ Awwissu 1603 sas-26 ta’ Lulju 1761. Waqt li fil-Primus Liber dawn ir-reġistrazzjonijiet huma xotti, f’dan it-tieni reġistru niltaqgħu ma’ ħafna tagħrif interessanti jew kurżitajiet dwar ġrajjiet u persuni fil-ħajja ta’ kuljum tal-gżira Għawdxija.

Dan ir-reġisru fih b’kollox 6438 reġistrazzjoni ta’ imwiet. L-ikbar numru ta’ imwiet f’sena waħda hu ta’ 222 fis-sena 1654. Insibu wkoll reġistrazzjonijiet ta’ 38 persuna Maltija li mietu Għawdex u dawn kienu ġejjin minn 19-il belt u raħal f’Malta. Jissemmew ukoll 133 Għawdxin li kienu ġejjin minn irħula oħra ta’ Għawdex, jiġifieri, ma kinux parruċċani tal-Matriċi.

F’dan l-ewwel artiklu ser insemmi diversi aċċidenti u diżgrazzji registrati f’dan il-volum.

2 • Imwiet b’għarqa Insemmi l-ewwel imwiet b’għarqa, numru mhux ħażin ta’ każi kemm ta’ tfal kif ukoll ta’ kbar li

28

messithom l-istess xorti ħażina. Bħala art imdawra kollha kemm hi bil-baħar, il-gżira t’Għawdex kif wieħed jista’ jobsor ikollha numru ta’ mwiet kaġun tal-baħar iżda b’xorti ħażina nsibu wkoll ħafna mwiet oħra tort tal-ilma, iżda fuq l-art.

L-ewwel każ li niltaqgħu miegħu huwa dak ta’ tifel li ismu ma jissemmiex, bin Mario Birnix (aktarx laqam għax iltqajt mal-kunjom Azupardi bl-istess laqam) li miet mgħarraq fl-10.4.1619 (f.16) u ġie midfun fil-Knisja ta’ San Ġorġ.

Tifel ieħor ukoll bla isem ta’ bejn wieħed u ieħor tmienja jew disa’ snin, iben Gioanne Cuscheri mlaqqam Verdala u Gratia, għereq meta waqa’ f’bir fil-21.11.1627 (f.50). Ta’ min wieħed jiċċara l-fatt li meta nsibu l-età ta’ xi ħadd fir-reġistrazzjonijiet, din tkun dejjem miktuba bħala circa jew circiter jiġifieri bejn wieħed u ieħor. Dan l-imsejken tifel li lanqas ftakru ismu fl-aħħar tifkira ta’ ħajtu, qatt ma rċieva sagramenti għax kien mutu mit-twelid non ha mai havuto sacramenti per essere stato muto a nativitate.

Ara x’tort kellu dan id-daqsxejn ta’ tifel ta’ dan kollu!

Imiss issa li ngħaddi għall-mewt ta’ Pietro iben Lorenzo Minzeb (kunjom jew laqam?) minn Burmula li fis-26.2.1637 (f.63) għereq meta waqa’ minn fuq barca di pescare nella dueira, minn fuq dgħajsa tas-sajd fid-Dwejra. Minħabba li kien qerr u tqarben fil-Milied ta’ qabel, bil-permess tal-ProVigarju ndifen f’Santa Maria Savina. Fil-31.8.1644 (f.81) miet f’ġiebja cisterna Gio.Maria Hellul. Paolo t-tifel Malti ta’ xi 12-il sena instab mgħarraq fl-ilma del mugiarro, fid-daħla tal-port tal-Imġarr, u dan kien fil-15.10.1653 (f.98). Fit-3.7.1658 (f.144) għereq il-Kjeriku Gusmano Circop, kif u x’fatta ma nafux iżda ndifen cum licenza bil-permess tal-Pro Vigarju.

Iċ-ċkejkna Cleria ta’ 9 snin, bint Bartolomeo Bezina u Orsolina, mietet mgħarrqa ġewwa cisterna, aktarx ġiebja, fid-29.3.1687 (f.236). Gioanne Camilleri iben Bernardo u Catharina fit-18.8.1687 (f.240) għereq

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

L-ewwel folju tar-reġistru

fil-baħar iżda ma jingħadx fejn. Hekk ukoll ġralu Gio.Maria Camilleri ta’ xi 20 sena iben Domenico u Aloisia li għereq il-baħar fin-naħat ta’ Sannat nella parte di Sannat, aktarx Mġarr ix-Xini.

Xorti kerha wkoll messet lit-tfajjel ta’ xi 13-il sena Giuseppe iben Giorgio Busuttil u Speranza meta fid-9.5.1699 (f.274) b’mewt causuale… affogato dal centimolo, waqa’ f’sienja li ttella’ l-ilma bil-bramel u miet fgat. L-għada tal-Milied is-26.12.1749 (f.365) ma tantx kien jum sabiħ għall-ġenituri ta’ Elena jiġifieri Thomas Casciar u Domenica għax binthom ta’ xi 15-il sena nstabet mgħarrqa in valle denominato Uuied Sara submersa – Wied Sara għadu jżomm l-ilma sal-lum.

U l-aħħar każ f’din il-lista ta’ diżgrazzji b’għarqa hu dak ta’ Salvatore Farrugia li fl-4.11.1725 (f.397) instab mejjet mgħarraq mors eius fuit casualis et eius cadaver inventum immersum.

3 • Waqgħu jew kienu mirduma Man-numru mdaqqas ta’ mwiet minħabba għarqa, insibu numru mhux ħażin ta’ diżgrazzji oħra ta’ waqgħat minn għoli jew mirdumin jew milquta minn ġebel.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

29

STORJA

L-ewwel mewt b’dan il-mod kienet waħda doppja jiġifieri dik ta’ Catharina Apap mart Andriotta u binthom Maria ta’ xi sena li mietu fl-20.3.1624 (f.39) dalle pietre che cascarono dalla furia de’ venti nella casa dove dormevano di notte in contrada del garbo dove si ritrovarono opresse morte, mietu mgħaffġa bil-ġebel li waqa’ fuqhom bil-qawwa tar-riħ fid-dar fejn kienu reqdin għal-lejl fil-kuntrada tal-Għarb.

Agostino Biringhel miet fl-20.12.1631 (f.56) ferito in testa, b’ferita f’rasu, iżda mhux imfisser kif u għaliex.

Il-kaġun tal-mewt ta’ Mastro Gioanne Chiumi huwa aktar ċar minħabba li miet fis-17.3.1634 (f.59) meta waqa’ cascato dal ponte della fortezza del mugiarro, waqa’ minn fuq il-pont tal-fortizza tal-Imġarr. Irriferenza hi għal pont li kien jagħti għat-Torri Garzes.

Mastro Pietro Busuttil miet sobtu nhar it-30.4.1665 (f.169) per haver cascato dal tetto del SSmo Rosario, meta waqa’ minn fuq is-saqaf tas-Santissimo Rosario.

Ir-riferenza hi għall-kappella ta’ Santa Katerina li kienet tinfed mal-knisja Matriċi. Din il-kappella talfamilja ta’ Giovanni Castelletti kienet mogħtija lillfratellanza tar-Rużarju fl-14 ta’ Jannar 1595.

Diżgrazzja kerha oħra seħħet ftit xhur wara fit3.11.1665 (f.170) meta Theresa bint Gio.Maria Portelli ta’ 18-il sena mietet flimkien ma’ żewġ ħutha żgħar bl-isem ta’ Mattheo u Francesco sotto il dirupo di petre, mirduma taħt il-ġebel. Ma’ din kien hemm disgrazzja oħra; Theresa ma kinitx qarret fil-bidu tax-xahar, festa tal-Qaddisin Kollha; però senza mai era confessata al primo di detto mese.

Fil-21.7.1666 (f.172) Pasquale Gauci iben Leonardo jidher li miet meta waqa’ mill-irdumijiet Ta’ Ċenċ, limiti Ta’ Sannat meta għall-ewwel darba mar jiddendel mal-irdumijiet biex jistad skont drawwa perikoluża ta’ dik il-ħabta: si sdiruppo da i disrupi a Sannat se bene per non haver calato altre volte.

Każ li jixbah lil dawk li mietu fgati huwa ta’ Domenico Fandaglia li fis-7.9.1669 (f.183) miet soffocato d’un monzello di terra, fgat mirdum taħt munzell terrapien. Mariano Cachia fis-16.2.1670 (f.185) miet acciaccato d’una pietra grossa, mgħaffeġ taħt ġebla kbira. Un Giovane Maltese, żagħżugħ Malti bl-isem ta’ Vincentio bin Martino Vella fis-26.2.1679 (f.200) miet sotto i dirupi cascatili sopra, imgħaffeġ minn blat li waqa’ fuqu.

Luca Aquilina ta’ xi 88 sena miet per esser cascato di sopra il capo una grossa pietra; intlaqat minn

ġebla kbira. Jidher li ma kienx jirċievi sagramenti, iżda xorta kien midfun nella fossa del Rosario, filKappella ta’ Santa Katerina fil-Matriċi. L-aħħar mewt minn din ix-xorta ta’ diżgrazzji hi dik ta’ Aloisia mart Domenico Caruana li fid-29.9.1687 (f.241) mietet con una caduta, b’sempliċi waqa’. Qisha ħabtet rasha.

STORJA

4 • Delitti Ir-reġistru jiddokumenta wkoll numru ta’ imwiet li seħħew b’omiċidji. L-ewwel qtil li niltaqgħu miegħu seħħ fl-10.9.1627 (f.49). Huwa tal-Kjeriku miżżewweġ Salvatore Cassar amazzato e subbitamente trapassato nella planitia della parrochia del rabbato; inqatel u mill-ewwel ittieħed fiċ-ċimiterju tal-Matriċi, fejn illum hemm l-Oratorju Don Bosco u l-parkeġġ ta’ maġenb il-knisja ta’ Santu Wistin.

It-tieni delitt imsemmi seħħ fir-Rabat meta kien subitamente ammazzato nel rabbato; kien assassinat il-Magnifico Fabrizio Anastasio fid-9.8.1633 (f.58).

Magnifico mhux nutar Fil-25.7.1639 (f.72) Clemente Briffa ġie maqtul u ftit wara ngħata l-assoluzzjoni ta’ dnubietu minn Don Andrea Grima, amazato fu absoluto dal D. Andrea Grima. Ir-raba’ vittma ta’ qtil kien Malti minn Casal Balzan, Domenico Agius iben Mario li ġie maqtul fil-31.7.1644 (f.80) morse subitaneam ... amazzato u midfun f’Santa Marija ta’ Savina. Kważi sena wara fit-3.7.1645 (f.81) mill-ġdid fil-pjazza tar-Rabat ġie maqtul Gioanne Camenzuli amazzato… nella piazza del rabbato, mill-ġdid mogħti l-assoluzzjoni taħt kundizzjoni minn Don Andrea Grima.

Fl-1.5.1650 (f.88) ġie maqtul “amazato” Antonio Mizzi’ Delitt doppju, magħrufa sew fl-istorja ta’ Għawdex hu dak li seħħ fiċ-Ċittadella, sewwa sew fejn illum hemm il-Mużew tal-Arkejoloġija. Ir-Reverendu Kanonku Dun Giovanni Maria Camilleri ta’ xi 77 sena kien uccisus in sua domo habitationis sita in Castro fit-30.8.1723 (f.385). Flimkien miegħu nqatlet ukoll Theresia de Azzupardo serva tal-istess Kanonku ta’ xi 40 sena, occisa fuit in eadem domo. Dan il-Kanonku kien ta ġidu kollu biex jinbena l-Isptar tal-Irġiel, ilbinja fejn illum hemm il-Ministeru għal Għawdex.

Xnieha konsistenti kienet tgħid li qatluh xi familjari talli ġidu ma ħallihx lilhom.

30

5 • Inċidenti u kurżitajiet oħra Insemmi xi dettalji oħra li sibt miktuba ma’ xi reġistrazzjonijiet ta’ mwiet. Nibda b’diżgrazzja differenti mill-oħrajn li ġrat fit-28.5.1693 (f.260) meta Gratio ta’ xi 17-il sena bin il-mejjet Gratio Cauchi u Monaca miet trascinato da una mula, imkaxkar minn bagħla. L-Arċipriet sab li kien għamel il-preċett talGħid, jiġifieri kien qarr u tqarben. Dun Benedetto Said kien tah l-assoluzzjoni taħt kundizzjoni.

Fil-21.1.1699 (f.273) Salvo Aquilina ta’ xi 35 sena miet casualmente; jiġifieri b’mewta naturali, meta kien il-Migiarro, fejn jew kien sejjer jew kien ġej lura minn Malta. Nota kurjuża iżda li ta’ min wieħed jixtarr hija dik li nsibu fil-mewt ta’ Gabriele Burlò iben Marcello fit-8.10.1624 (f.41) li minkejja li kellu biss seba’ snin kien kapaċi jagħraf il-ħażen, sibene di sett’anni erat doli capax. Fil-21.11.1637 (f.65), Malti bl-isem ta’ Prancatio Bezula miet l-Isptar. Ma nafx jekk hawnhekk dan hux kunjom jew laqam fejn is-soltu tinkiteb il-kelma alias jew detto biex tfisser li jkun qed jinkiteb il-laqam ta’ dak li jkun, iżda dan jixbah lil dak ta’ Pietro Minzeb (26.2.1637 - f.63) li semmejt aktar qabel. Dwar il-laqmijiet f’dan ilvolum tal-imwiet nikteb darb’oħra.

Xi kunjomijiet oħra li m’għadhomx fostna huma dawk ta’ Gandolfo li diġà semmejt (17.6.1688 - f.244) , Gambigallo li kien kunjom xbubit Maria Magri ta’ 85 sena li mietet fil-15.4.1736 (f.446), Mont’Albano Lauria mart Melchior li mietet fit-18.10.1670 (f.187) u Vinciguerra li kien il-kunjom ta’ Gratiulla ta’ sitt snin bint Minichella li mietet fl-4.12.1659 (f.140). Iżda fl-aħħar u mhux lanqas kunjom ta’ Franċiż Magister Jacobus Cursinot ta’ xi 50 sena li miet f’daqqa ’l bogħod minn pajjiżu ġewwa Għawdex fl-20.6.1728 (f.411).

Fir-reġistru ltqajt ma każ ta’ mard mentali. Vittoria bint il-mejjet Giacomo Galia ta’ 30 sena kienet tkun f’rabja jew ġenn amente mit-twelid u kienet tħawwad fil-kliem fuor di discorso. Iżda l-kumplament kienet dejjem muta, sempre muta. Jew ħaġa jew oħra! Din mietet fil-21.6.1625 (f.45). L-għada fit-22.6.1625 (f.45) morse subitanamente, mietet sobtu ommha Paula, forsi bit-telfa ta’ bintha. Nota tixxiebah insibu filmewt ta’ Giacoba Bonello mart Lazzaro li mietet fl4.8.1678 (f.201) li ma kinetx ġiet imqarra u mqarbna fl-aħħar Għid perchè era fatta scema di cervello, aktarx li bdiet tbati bid-dementia.

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

L-Adolexxenti f’riġlejn Ġesù Ewkaristija fil-jiem tal-Kwaranturi

• Mireille Grech

O Alla żomm familti b’saħħitha u ’l bogħod millmard u ħares dawk in-nies kollha li huma morda u agħtihom is-saħħa biex jiġġieldu kontra l-mard u t-tbatija tiegħu

• Glenn Mifsud

Ġesù, nixtieq nirringrazzjak talli tajtni familja kbira u sabiħa. Nixtieq ukoll nirringrazzjak talli tajtni fejn nitgħallem u nikber. Nixtieq nitolbok tħares lillġenituri tiegħi u tgħinhom inti fil-missjoni tagħhom.

Nixtieq nitolbok ukoll għal dawk li qegħdin ibatu.

Grazzi talli ser tagħtini l-grazzja tas-sagrament talGriżma tal-Isqof

Għażiż Ġesù, nitolbok tgħinni biex matul ħajti kollha ma nħallix it-tentazzjoni tirbaħni u nibqa’ dejjem sod. Dejjem tiegħek

• Jacques Bouvier

Grazzi Ġesù li fejjaqt lil bużnanna tiegħi għaliex kienet marida. Nitolbok hu ħsiebi dejjem u bierek ilfamilja tiegħi. Grazzi!

• NN.

Ġesù nitolbok iggwidani matul ħajti kollha u nitolbok biex tibqa’ dejjem f’qalbi. Għinni ngħaddi mill-eżamijiet u żomm ħarstek fuqi

• Miguel Farrugia

Ġesù grazzi talli fejjaqt lil waħda persuna għażiża għalija. Ħu ħsiebi u tal-familja kollha tiegħi. Għinni ngħaddi mill-eżamijiet u nitolbok biex kollox ikun sew. Poġġi jdejk fuqi

• MariaJane Azzopardi

Ġesù għinni fl-eżamijiet u għin lill-familja kollha tiegħi sabiex kulħadd ikun f’saħħtu. Nitolbok ukoll għas-saċerdoti u għas-seminaristi li qegħdin jistudjaw biex isiru saċerdoti. Ġesù, jien inħobbok ħafna!

• Maria Cardona

• Ester Bugeja

Kurżitajiet oħra biex insejħilhom hekk u li nixtieq nagħmel riferenza għalihom huma dwar l-ixjeħ żewġ persuni li sibt nota ta’ kemm kellhom snin u dawn kienu Madalena Micallef li mietet fit-2.8.1682 (f.219) fl-età sabiħa ta’ 103 fl-isptar San Ġiljan ta’ Għawdex Venerando Hospitale di questa Isola li dak iż-żmien kien fiċ-Ċittadella. Indifnet fil-kappella ta’ San Ġwann tinfed mal-istess sptar. Illum hemm ilkappella ta’ Santa Barbra u tiġi parti mill-kumpless tal-Katidral.

Laura Mizzi armla ta’ Domenico kellha sena aktar jiġifieri 104 meta mietet ftit xhur wara fit-23.2.1683 (f.222) u ndifnet fil-knisja ta’ Santa Marija tal-Qala.

L-aħħar kurżità hija dik ta’ Zenobia ta’ 75 sena li meta mietet fl-10.2.1695 (f.265), armla għar-raba’ darba minn Antonio Michalef, mogli in quarto luogo del quondam Antonio Michalef. L-aħħar nota li se nirreferi għaliha hija dik dwar il-mewt ta’ Paulica bint il-mejjet Vincenzo Mellechi li mietet fit-3.4.1628 (f.50) u oretanus, bil-fomm, ħalliet id-dar fejn kienet tgħix u marida f’soddtha fiċ-Ċittadella nella ruga di S. Lorenzo, fit-trejqa ta’ San Lawrenz” lill-Cassa della Collegiata. Din it-trejqa kienet fejn illum hemm il-kappella ta’ San Ġużepp fiċ-Ċittadella.

Hemm ħafna noti oħra ta’ interess. Dawn għal sena oħra.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

31

KRONAKA

D

awn huma xi talbiet li ħarġu millqalb tal-adolexxenti tal-parroċċa li filmixja ta’ tħejjija għas-Sagrament talKonfirmazzjoni kellhom mumenti ta’ adorazzjoni u talb f’riġlejn Ġesù Ewkaristija mmexxija millVigarju Parrokkjali Dun Daniel Sultana matul iljiem tal-Kwaranturi solenni. Ġesù, qiegħed infittex biex inħobbok ħafna! Għinni fl-eżamijiet, bierek il-familja tiegħi u lil kulħadd.

Grazzi talli tajtni familja li tħobbni u tagħmel kollox għalija. Grazzi Ġesù. Inħobbok!

KRONAKA

Xogħol ta’ manutenzjoni u proġetti filKatidral

M

George Mercieca

atul din is-sena l-parroċċa tagħna kompliet għaddejja b’xogħol ta’ manutenzjoni madwar il-Katidral kollu. Dan ma setax iseħħ mingħajr il-ġenerożità ta’ bosta parruċċani u bl-għajnuna assidwa talKapitlu tal-Katidral. Huwa tassew fundamentali li nieħdu ħsieb il-wirt għażiż, tanġibbli u intanġibbli li ħallewlna l-antenati tagħna.

F’dan l-artiklu sejjer nagħti ħarsa ġenerali lejn iddiversi proġetti li matul din is-sena uħud minnhom raw it-temma tagħhom waqt li oħrajn raw il-bidu tagħhom.

• Proġett Pittura u Rinnovazzjoni tal-Kappella tas-Salvatur.

F’din l-aħħar sena sar ħafna xogħol ta’ tiġdid u rinnovazzjoni fil-kappella tas-Salvatur, jew kif inhi magħrufa magħna, il-kappella tar-Relikwiji. Dan ilproġett kien jikkonsisti f’pittura tal-koppla ta’ din il-kappella, liema pittura tirrappreżenta l-istorja glorjuża tal-Katidral sa mill-qedem, u saret millKav. Pawlu Camilleri Cauchi. Issa nistgħu ngħidu li l-proġett tal-pittura tal-koppletti huwa mitmum u sar kollu minn dan l-artist u parruċċan. L-induratura taliskultura mal-medda tal-kappella saret kollha minn Reuben Farrugia megħjun minn martu Miriam.

B’rabta ma’ dan il-proġett sar ukoll xogħol ta’ rħam fuq l-artal mill-marmista Raymond Bonello.

Dan kien jikkonsisti partikularment fil-parti ċentrali tal-artal peress li l-bust-relikwija ta’ Sant’Ursola ġie mħarrek u tpoġġa fuq l-artal tagħha, inħoloq spazju

32

vojt fiċ-ċentru tal-artal u għalhekk sar dan ix-xogħol biex b’hekk l-artal ġie għall-istat oriġinali tiegħu.

Għall-attenzjoni tagħkom qegħdin nagħtu r-rendikont sħiħ marbut ma’ dan il-proġett: DĦUL Għotjiet minn diversi benefatturi u parruċċani:

€26,025.94

Kontribuzzjoni mill-Kapitlu:

€22,000.00

Total:

€48,025.94

ĦRUĠ Deheb u induratura:

€11,749.98

Pittura u dekorazzjoni:

€24,000.00

Xogħol ta’ rħam fuq l-artal:

€963.00

Dawl, armar, u spejjeż oħra:

€4,492.70

Total:

Kien fadal bilanċ ta’

€41,205.68

€6,820.26

• Sett fjuretti tal-ganutell għall-artal ta’ San Ġużepp, u tal-artal tal-kor Nittamaw li għall-festa jkollna żewġ settijiet ta’ fjuretti tal-ganutell għall-artal ta’ San Ġużepp, u tatTitular fil-kor. Dawn qegħdin jitħallsu minn diversi benefatturi devoti ta’ San Ġużepp fl-okkażjoni tasSena Ġużeppina, u benefatturi oħrajn.

• Trieħi ġodda għas-sekondi festi u festi liturġiċi oħra u Vintartal għall-artal ta’ Sant’Ursola Għall-Milied li għadda ġew imżanżna seba’ trieħi ġodda bil-gallun tar-rakkmu tad-deheb għall-artali ta’ Sant’Ursola, San Ġużepp, San Filippu Neri, San Franġisk ta’ Paola, tas-Salvatur, taċ-Ċena u talMadonna tar-Rużarju. Ix-xogħol tal-ħjata ġie afdat f’idejn Marlene Portelli li għamlet ix-xogħol kollu b’mod volontarju, filwaqt li l-benefatturi tagħhom huma Marija u Ġuża Callus, N.N, Lora Scicluna, M’Rose, Nancy u Frances Grech, Rose u Dun Anthony Mario Saliba, Nazinu Debrincat, Emily Spiteri,

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

• Tlestija tas-Sala Parrokkjali.

Matul din is-sena pastorali, bdiet tintuża wkoll issala li ġiet imħejjija għal diversi attivitajiet pastorali li l-parroċċa kontinwament torganizza. Dan huwa l-uniku spazju li l-parroċċa għandha fil-kumpless kollu tal-Katidral u għalhekk qiegħed jiġi sfruttat bl-aħjar mod possibbli, hekk li tintuża’ għal-laqgħat tal-katekiżmu, adolexxenti, għarajjes, u kunsill parrokkjali. Barra li ġiet mgħammra b’faċilitajiet ta’ internet, projector u screen, hija wkoll attrezzata biex tinqasam f’żewġ klassijiet tal-katekiżmu. Grazzi lil Jason Farrugia li fassal il-proġett kollu u lil Daniel Mercieca Pavia li għamel il-pittura tad-dixxipli ta’ Emmaus li tiddomina din is-sala.

Dawn huma ftit mill-ħafna ħidmiet li twettqu matul din l-aħħar sena. Ma nkludejniex ħidmiet oħra li saru fejn tidħol il-manutenzjoni tal-bjut, tal-qniepen u tat-travi tagħhom, liema xogħol sar mis-sagristan Joseph Scicluna u minn Pierre Grech.

Hemm ukoll il-mużew tal-Katidral li għadu għaddej ix-xogħol fuqu. Nittamaw li dan kollu jservi biex ilKatidral jibqa’ jilqagħna bħala d-dar komuni tagħna lkoll, u dar li tiġborna għat-talb flimkien. Fuq kollox inkunu nagħmlu wkoll ġustizzja ma’ dawk ta’ qabilna li għaddewlna dan il-patrimonju kollu.

• Sitt Pavaljuni tad-Damask Għall-festa ta’ din is-sena qed jitkompla l-proġett tad-damask, liema proġett ġie varat fis-sena 2018.

Din is-sena qed jiżżanżnu s-sitt pavaljuni tal-korsija.

Il-ħjata tagħhom qiegħda ssir minn Mary Refalo.

B’hekk issa ntemmet l-ewwel parti ta’ dan il-proġett ta’ damask ġdid li jkopri l-korsija kollha flimkien mal-kappellun u l-kor.

• Tkomplija ta’ sistema ġdida ta’ dawl LED filknisja.

Matul din is-sena komplejna bis-sistema ġdida ta’ dawl LED fil-Katidral. Din is-sena sar xogħol fil-kappella tar-relikwiji, fi żmien li fih kienet qiegħda ssir ilpittura u d-dekorazzjoni tal-kappella, u saret sistema ġdida fuq iċ-ċnut ta’ taħt l-arkati tal-korsija, liema xogħol sar volontarjament minn Patrick Camilleri.

Hekk ukoll ġara fis-sagristija maġġuri, u fuq ix-xbieha għażiża ta’ Ġesù msallab tal-Vara l-Kbira.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

33

KRONAKA

Marija Schembri, Ġużeppi u M’Rosa Attard flimkien ma’ koppja oħra li xtaqet tibqa’ anonima. Dawn ittrieħi jiġu armati fil-jiem tal-Milied, l-Għid il-Kbir u fil-Kwaranturi Solenni tal-parroċċa tagħna u saru bittħabrik ta’ George Mercieca u Joseph Scicluna. Ġiet ukoll meħjuta terħa oħra bil-gallun aħmar irrakkmat għall-festa sekondarja ta’ Sant’Ursola li tiġi ċċelebrata fix-xahar ta’ Ottubru, liema terħa ġiet imħallsa minn Mons. Franġisk Sultana. Ma dan il-proġett kollu ħadna ħsieb li jsir vintartal ġdid għall-artal ta’ Sant’Ursola biex jintrama fi żmien il-festa tagħha f’Ottubru. Dak preċedenti qdiem u għalhekk inħasset il-ħtieġa li jsir wieħed ġdid. Id-drapp huwa ‘canavazzo d’oro’ u ġie wkoll meħjut minn Marlene Portelli.

Għeluq il-75 sena

mill-ewwel poeżija f’ġieħ l-Assunta ta’ Ġanninu Cremona John Cremona

7 KRONAKA

5 sena ilu, Ġanninu Cremona, il-poeta tal-Assunta, ippubblika l-ewwel poeżija tiegħu f’ġieħ Santa Marija – Lil Marija Assunta • Tifħir Il-poeżija ġiet stampata fuq karta volanti u mqassma filfesta ta’ dik is-sena. Ġanninu stess jikteb fl-introduzzjoni talktieb Warda Sbejħa tarRebbiegħa, li kien għadu tifel tal-iskola meta kiteb l-ewwel versi f’ġieħ l-Assunta iżda fis-sena 1946, imħeġġeġ minn Mons Tarċisju Gatt u bil-għajnuna finanzjarja ta’ zijuh Gejtu Borg, irnexxielu jippubblika l-ewwel poeżija tiegħu għall-festa ta’ Santa Marija. Huwa baqa’ jikteb poeżiji lil Santa Marija kull sena sa mewtu.

34

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Grazzi li salvajthom!

Matthew Sultana

Fl-anniversarju tal-għoti tal-vara ta’ Santa Marija mis-Soċjetà Leone lill-Katidral ta’ Għawdex, 1956-2020, qalb il-pandemija tal-Coronovirus.

Kemm qalulek “Grazzi, grazzi!”

Kemm qegħdulek ward, xemgħat, Kemm ħasluk bil-bews imxarrab, U għasrulek dawk demgħat?

Jekk mill-għawġ ħasbu li ħelsu Jew għaddew l-eżamijiet Jekk ma nafx x’kull tip ta’ grazzja Qalgħu, ħasbu, mis-smewwiet.

Jekk ix-xita niżlet f’waqtha Jew il-festi b’wiċċ il-ġid; Jekk Marí telgħulha n-numri Jew Paċikk m’għadux marid…

Imma qatt ġie ħadd quddiemek Jistaqsik inti qattx rajthom?

Qatt xi ħadd tbaxxa quddiemek Jgħidlek “Grazzi, li salvajthom”???

Bil-kuruna ġew dawn b’kollox Imma ma kinux irjali Qed nitqażżu, qegħdin nibżgħu Minn xi marda kardinali.

Il-kuruna l’għandhom fuqhom Agħ’r minn dik li libbsu ’l Ibnek; Dak tħassruh, b’xi mod, ftit nisa U ħallewh mument fi ħdanek.

Imma dawn, mhux talli x-xorti Hekk dirsithom bil-kuruna...

Talli aħna, kieku nistgħu, Naħarquhom għax ġiddmuna!

O x’raġun, ja Omm għażiża Għandek biex idejk tiftaħhom; Ma ntikx tort ’k tarma toffendi Lil salt oqbra kif tarahom.

Il-kuruni ta’ dawk ħutna, Għalik faċli biex tfejqilhom.

L-imħuħ l-oħra ostinati Ma nafx tafx inti tiftħilhom.

Lil dawk illi xejn ma jaħtu Naf li f’qalbek int ġa rajthom.

Imm’għalissa ngħidlek “Grazzi, talli bina int salvajthom.”

28.07.2020 • •

Meta ħarġet Santa Marija min-niċċa għall-festa, u meta Malta saret taf li l-immigranti li daħlu lbieraħ għandhom il-marda tal-COVID-19.

Poeżija ppubblikata fil-ktieb il-ġdid: Dak li ż-Żmien Isajjar (2021)

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

35

Nifirħu lil... ĠIEĦ IL-PARROĊĊA TAL-KATIDRAL 2020 Dun Franġisk Saliba

KRONAKA

Ordnat saċerdot nhar it-2 ta’ April 1960, wettaq snin twal ta’ ħidma pastorali gewwa l-Istati Uniti tal-Amerika. Meta reġa’ ġie lura fid-Djoċesi qeda lill-parroċċa tal-Katidral bħala konfessur regolari kif ukoll bħala kappillan tal-kor fis-servizzi Kapitulari ġewwa l-Katidral.

Hu meqjus bħala benefattur distint tal-Katidral u tal-mużew tiegħu, fosthom irregala l-bieba tal-fidda tat-tabernaklu tal-kappella tas-Ssmu Sagrament kif ukoll sett ċiborji tal-fidda għattqarbin imqaddes. Fl-okkażjoni tal-Ġublew tad-Djamant ta’ Dun Franġisk Saliba, il-parroċċa xtaqet turi l-apprezzament tagħha għall-ħidma mwettqa minnu u l-għajnuna pastorali u materjali li dejjem sabet fih.

George Azzopardi Imwieled fil-parroċċa ta’ Santa Margerita (ta’ Sannat) u Kuratur ma’ Heritage Malta. Għandu ħafna għal qalbu l-Katidral u l-istorja tiegħu. Huwa wieħed mill-awturi tal-ktieb monumentali tal-Istorja tal-Katidral, benefattur tal-Mużew tal-Katidral kif ukoll responsabbli mill-katalogar tal-fuħħar li nsibu esebit fil-Mużew, flimkien mal-katalogar tal-midalji li nsibu esebiti filMużew tal-Katidral. Hu jiffrekwenta ta’ kuljum il-quddiesa konventwali tal-Kapitlu talKatidral li matulha normalment iservi bħala lettur fil-Liturġija tal-Kelma.

MaryRose Grech Membru distint tal-parroċċa li tiffrekwenta ta’ kuljum l-Ewkaristija fil-Katidral. Għal snin twal ilha taħdem fis-sezzjoni tal-Maternità fl-Isptar Ġenerali ta’ Għawdex, liema xogħol twettqu b’dedikazzjoni vokazzjonali. Hija ta’ għajnuna kbira għal kulħadd partikularment għas-saċerdoti. Tgħin ukoll fiż-żamma xierqa tal-kappella tal-Isptar.

Joseph Saliba Ta’ kuljum jiffrekwenta l-Katidral għall-ewwel quddiesa. Joffri għajnuna ta’ kuljum filmixegħla, u d-daqq tal-qniepen kif ukoll f’dak li jkun meħtieġ fit-tħejjija tal-ewwel quddiesa.

Dan jagħmlu bi mħabba lejn Alla u Santa Marija u b’servizz għal dawk li jiffrekwentaw ilKatidral ta’ kull filgħodu.

• Mons. Joe Vella Gauci, eks arċipriet tal-Katidral, li nhar il-Ħadd, 13 ta’ Diċembru 2020, ġie mogħti l-midalja ‘Ġieħ ir-Repubblika’ mill-President ta’ Malta Dr. George Vella.

36

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

• Mons. Maximillian Grech li għadu kif ġie maħtur Cappellano di Suo Santità bit-titlu ta’ Monsinjur mill-Papa Franġisku. Beda jaqdi dmiru filBelt tal-Vatikan.

• Mons. Ġużeppi Cauchi f’għeluq il-50 anniversarju mill-Ordinazzjoni Saċerdotali tiegħu.

KRONAKA

• Mons. Anton Mizzi li għadu kif ġie maħtur bħala Monsinjur Koadjutur tal-Kapitlu Katidrali. Mons. Mizzi ħa l-pussess nhar il-Ħadd, 4 ta’ Lulju 2021.

Nuru s-sogħba fil-mewt ta’ Suor Concetta Grech OP

Mons. Rużar Ġ. Borg Jekk ma terġgħux issiru bħat-tfal iż-żgħar ma tistgħux tidħlu fisSaltna tas-Smewwiet. Hekk qal Sidna Ġesù Kristu. U hekk għexet Sor Concetta din il-verità! Ferrieħa, ċajtiera, u fl-istess ħin ruħ interjuri li tedifikana bid-delikatezza tal-kuxjenza delikata tagħha.

Miġbura fit-talb, omm l-aktar ħanina mal-morda li kienet taqdi, bit-tbissima ddur ma’ dawk il-morda li fihom kienet taqdi lil Ġesù.

L-ideal Dumnikan kienet tgħixu profondament, iżda b’mod l-aktar sempliċi u attraenti. Dejjem lesta biex tinsa lilha nnifisha biex tferraħ u taqdi lill-oħrajn.

Il-Mulej urieha kemm iħobbha u kemm riedha perfetta u kemm aċċetta l-missjoni tagħha meta għaddieha mill-mehrież tat-tbatija.

Il-marda twila li teqred u tikkonsma rqiq irqiq, iżda Concetta aċċettat. Hi li kienet tant tħobb lill-Għarus divin tagħha, ħabbitu dejjem u fuq kollox speċjalment fit-tbatija. Mietet kif għexet; mitluqa f’idejn il-Missier: ’il bogħod minn pajjiżha iżda mdawwra mit-tenerezza ta’ ħutha r-reliġjużi.

U għadha ħajja, mhux biss fil-glorja iżda fl-eżempju ta’ ħajja mogħtija għal Alla, ta’ ħajja ddedikata għallmorda li tant ħabbet fil-memorja ta’ kull min kellu x-xorti li jgħix magħha. Ħajja minn hemm fuq, qed titlob għal dawk li ħabbet u qdiet meta kienet magħna.

Jalla lkoll kemm aħna nkunu denji li meta tasal tagħna nissieħbu magħha biex “infaħħru u nbierku” kif għamlet hi f’ħajjitha. Ammen.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

37

KRONAKA

Charlie Attard: Ħajtu u Ħidmietu 22.08.1968 – 18.03.2021

Dorothy Attard • Bintu

M

in kien missieri? Ħafna jafu min hu Charlie tal-Balak. U kull min jafu, jaf ukoll x’tip ta’ persuna kien. Missieri kien raġel ta’ prinċipju, raġel sempliċi u ġenwin, b’qalb tad-deheb, imma fuq kollox raġel tal-familja. Lil ommi, lil ħija, u lili kien iżommna fuq wiċċ l-idejn, u fejn tidħol ilfamilja kien jagħmel minn kollox biex jara li ma kien jonqosna xejn. Raġel ħabrieki għax-xogħol u kapaċi għal kollox. Minn raġel wieħed kont tieħu mitt sengħa.

Dejjem medd idejh u qatt ma qal le. Qatt ma qal: Illum le għax għajjien jew Le, għax għandi x’nagħmel. Kull min mar ħdejh b’xi biċċa xogħol dejjem qallu iva nagħmluha u qatt ma qata’ qalbu minn xejn. Fl-aħħar mill-aħħar missieri kien persuna bħall-oħrajn, però ma kienx jaħdem għaċ-ċapċip jew għal għajn in-nies. Kien jgħidilna: Ix-xogħol għamlu u nsieh, mhux toqgħod

38

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

tistenna l-prosit jew li titħallas lura, u għal għajn in-nies tagħmlu xejn fost ħafna aktar pariri siewja li kien jagħtina.

Kien dilettant kbir tal-festi u ħadem f’ħafna knejjes. Jekk nibda nsemmi ma niqafx, saħansitra fil-Kon-Katidral ta’ San Ġwann, il-Belt Valletta, kien beda biċċa xogħol iżda sfortunatament ma laħaqx temmha. F’Għawdex dar il-biċċa l-kbira talknejjes, fosthom Ta’ Sannat, ix-Xagħra, l-Għarb, iż-Żebbuġ, Ta’ Savina, l-Għasri, u Ta’ Ġieżu, Għajnsielem. Il-festi kollha kien iħobbhom, iżda ż-żmien preferut tiegħu kien il-Ġimgħa l-Kbira.

Fratell jew reffiegħ dejjem kont issibu.

L-iktar żewġ parroċċi li tant ħadem bil-qalb fihom – mhux għax fl-oħrajn le – kienu taxXewkija u tal-Katidral. F’dawn ħadem bla qies u kulma kien hemm bżonn kien jagħmlu. Għal San Ġwann Battista u għal Santa Marija kollox kien jerħi minn idejh. Kull meta kienu jċemplulu Mons. Ġorġ Mercieca jew l-Arċipriet Joseph Sultana, kien jerħi kollox minn idejh u jgħidilhom: Ħames minuti, kemm niekol gidma ħobż u niġi.

Fix-Xewkija, raħal twelidu, kienet l-hena tiegħu jixxabbat mar-Rotunda biex iżejjen ittempju tant għażiż għalina x-Xewkin, speċjalment għall-festa. Kont inkun kemm kburija kif ukoll kemxejn beżgħana meta narah f’dak il-għoli! Kont

ħafna ħsieb u ħin għall-armar, fejn kienu jagħmlu ħinijiet twal għaddejjin. Ma ninsa qatt meta tellgħani ħdejn il-koppla u narah jirraġuna ma’ Pierre Buġeja kif se jkompli x-xogħol.

Iżda ħaġa li nibqa’ niftakar żgur hi r-reazzjoni tiegħu xħin semmieh fir-ringrazzjamenti. Umiltà!

Tbissem imma ma tkabbarx! U dak hu s-sens ta’ umiltà imma fl-istess ħin kburi u sodisfatt, partikularment meta ħadna r-ritratt taħt il-koppla.

Mumenti indimentikabbli! L-umiltà mhix don faċli, iżda missieri dejjem urieha u qatt ma kabbar lilu nnifsu. Dejjem ġab lil ħaddieħor qablu.

Vera li llum m’għadux magħna fiżikament, iżda r-rispett li kien juri missieri rajnieh minn bosta. Konna nafu x’kellna, imma b’dawn il-ġesti kkonfermajna kemm kien maħbub u rrispettat. Ħabbna u ħabbejnieh, ħabb u ħabbewh. Apprezzajna wkoll meta f’għeluq ix-xahar saret quddiesa għal ruħu fil-Katidral. Il-preżenza tan-nies li mliet kull rokna tal-knisja turi biżżejjed l-istima u l-imħabba li n-nies kellhom għalih!

Daddy, nixtieq ngħidlek grazzi, f’isem dawk il-persuni li ltqajt, għenthom u ħdimt magħhom.

Kburija li stajt insejjaħlek Daddy. Grazzi talesperjenzi li qattajna kollha bħala familja.

Kburija li jien it-tifla ta’ Charlie tal-Balak!

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

39

KRONAKA

nammira kemm ma kienx beżgħan u kemm kien jagħmel kollox bil-galbu. Xogħol bħal dak jirrikjedi attenzjoni liema bħalha! Ma nistax ma nsemmix kemm kien ikun kburi taħt il-lasta tal-Battista nhar ilfesta tiegħu, jew liebes ta’ fratell. Kien ikun għajjien wara l-purċissjoni, iżda qatt ma gerger. Zijuhi, li ftit snin ilu kien ġie mill-Awstralja, qalli li waqt li hu u dieħel, saqsieh kienx għajjien, missieri wieġbu, Iva għajjien, imma illum nerfgħu jien u forsi xi darba jerfagħni hu. Dik il-fidi! Ninsab ċertissima li l-Prekursur u l-Assunta laqgħuh b’idejhom miftuħa, mal-anġli u l-qaddisin li tant kien jaħdem għalihom.

Għax Ġesù stess jgħidilna: Fejn inkun jien, hemm ukoll ikun il-qaddej tiegħi. Min jaqdi lili, il-Missier jagħtih ġieħ (Ġw 12, 26b). Min jaqdi lill-Mulej bissempliċità ta’ ħajtu qiegħed fejn Ġesù.

Fil-Katidral baqa’ jaħdem sal-aħħar. Beda bħala sagristan fl-2007 sal-2009 u kompla bħala handyman sal-aħħar nifs ta’ ħajtu. Id-damask li kien jintrama bosta drabi kien joqgħod attent li jiġi perfett kemm jista’. Kull meta kienu jċemplulu biex jippruvaw iddamask il-ġdid kien imur. Jgħin f’kull festa, kemm fil-festa tal-Assunta, fil-Ġimgħa l-Kbira li tant kien iħobb, u f’kull avveniment ieħor. Wara ġurnata xogħol kien imur jarma, fejn ġieli dam sa tard billejl, u l-għada xorta qam kmieni.

Però, l-akbar biċċa xogħol li tant kien kburi biha fil-Katidral kienet, bla dubju ta’ xejn, ir-restawr talpittura tal-koppla trompe l‘oeil. Ħadem b’moħħu u flimkien ma’ grupp mill-Għarb, ħadmu biex niżżlu u tellgħu din il-pittura. Biċċa xogħol delikata li ħadet

Il-Ħajja Pastorali fil-Parroċċa tal-Katidral f’sena oħra ta’ Pandemija George Mercieca

KRONAKA

G

ħaddiet sena oħra u reġgħet magħna l-festa ta’ Santa Marija. Il-festa hija okkażjoni biex inħarsu ftit lura lejn ilħidma pastorali li wettaqna bħala parroċċa, waqt li nkomplu nħarsu lejn il-ġejjieni. Għaddejna sena oħra mżewqa mill-pandemija, sena li matulha rajna ftit minn kollox, sena li ppermettiet li jsiru ċerti ċelebrazzjonijiet liturġiċi fil-knisja, imma wkoll kienet sena li ċaħditna milli niċċelebraw okkażjonijiet tassew għeżież għall-komunità tagħna u għall-Knisja lokali.

Wara l-festa tal-2020 bdejna nħarsu lejn is-sena pastorali l-ġdida b’ċertu ottimiżmu imma fl-istess ħin b’element ta’ biża’ peress li konna għadna fleqqel tal-pandemija. Allura l-attivitajiet u l-ħidma pastorali, ħafna minnhom, kellhom isiru kemm bil-miżuri neċessarji imponuti mill-awtoritajiet tas-Saħħa, kif ukoll kellna mmorru għall-użu tatteknoloġija virtwali, partikularment fejn jidħol ittagħlim tal-katekiżmu u laqgħat tal-parroċċa.

Il-Quddiesa tal-Familja u t-Tfal kull nhar ta’ Ħadd Fl-aħħar Ħadd ta’ Settembru erġajna tajna bidu għallquddiesa tat-tfal u l-familja fl-10:00am. Fl-ewwel quddiesa ġew imbierka s-‘satchels’ tal-iskola filbidu ta’ sena skolastika ġdida. Għaldaqstant, erġajna qbadna r-ritmu ta’ din il-quddiesa b’animazzjoni speċjali għat-tfal preżenti kull nhar ta’ Ħadd.

Komplejna l-proġett tal-Katekiżmu Sagramentali fuq bażi parrokkjali, inizjattiva li issa daħlet firraba’ sena tagħha.

Ma kienx faċli li nwettqu din il-ħidma imma frott l-entużjażmu u d-dedikazzjoni tal-katekisti seħħilna nżommu dawn il-laqgħat ta’ kull ġimgħa, inklużi drabi fejn dawn il-laqgħat kellhom isiru

40

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

onlajn. Il-katekisti wettqu ħidma immpekkabbli għaliex addattaw ruħhom għal dawn il-mezzi soċjali biex stajna nkomplu għaddejjin bil-programm talkatekiżmu. Din is-sena nżammu l-klassijiet kollha b’eċċezzjoni għas-sitt sena li ser tidħol fis-seħħ missena pastorali li ġejja. Fil-każ tal-klassijiet tal-year 1 u year 2 il-katekisti ħejjew materjal relatat ma’ kull lezzjoni u dan ġie mgħoddi lill-ġenituri sabiex ta’ kull ġimgħa jsibu ħin flimkien ma’ wliedhom biex jagħmlu dawn il-lezzjonijiet flimkien.

Festa Sant’Ursola Din is-sena l-festa ta’ Sant’Ursola nżammet bejn itTlieta, 20 u l-Ħadd, 25 ta’ Ottubru, b’talb speċjali lill-patruna t’Għawdex f’dan iż-żmien tal-pandemija.

Fil-jiem tat-Tlieta, l-Erbgħa u l-Ġimgħa, iċċelebrajna tliet ijiem ta’ Tridu fejn fis-6:30pm saret quddiesa blomelija fuq il-qaddisa. Ir-riflessjonijiet tat-Tridu saru mill-Kan. Dun Noel Saliba. Il-Ħamis, 22 fakkarna lill-Papa Ġwanni Pawlu II fil-festa liturġika tiegħu, fejn Mons Isqof Anton Teuma mexxa Pontifikal f’għeluq il-100 sena minn twelidu.

Imbagħad is-Sibt, 24, lejlet il-festa, Patri Marcello Ghirlando mexxa mument ta’ adorazzjoni b’talb ta’ fejqan u animata minn Mario Caruana. Imbagħad wara saret il-quddiesa ta’ lejlet il-festa minn Patri Ghirlando fejn matulha sar talb lil Alla għall-ħelsien mill-pandemija bl-interċessjoni ta’ Sant’ Ursola. IlĦadd, jum il-festa patronali, filgħodu Mons. Isqof ippresieda Pontifikal mal-Kapitlu. Fi tmiemu ingħatat qima r-relikwija insinji tal-qaddisa u sar il-kant talantifona. Imbagħad fil-5:15pm sar il-kant tat-tieni għasar tal-festa mill-Kapitlu. Kienet ġimgħa ta’ talb imma fuq kollox ta’ tagħlim fuq il-virtujiet ta’ din il-qaddisa verġni u martri, patruna ta’ Beltna u ta’ Għawdex. Fl-okkazjoni ta’ Jum Ghawdex inghatat

ukoll xbieha-kopja tal-inkwatru ta’ Sant’Ursola meqjum fil-Katidral lir-Reġjun t’Għawdex biex jinżamm fl-uffiċini tagħhom.

Calleja, waqt li l-prietka f’jum il-festa tal-Familja Mqaddsa saret minn Gabriel Cordina.

Nhar id-29 ta’ Novembru tajna bidu għal sena liturġika ġdida, bl-ewwel żmien qaddis tal-Avvent, żmien li fih il-Knisja tippreparana għat-tieni miġja ta’ Kristu u għall-festa tal-Milied. Tul iż-żmien talavvent, kull nhar ta’ Ħadd, fil-quddiesa tal-10:00am kienet issir animazzjoni partikulari għat-tfal bħala għajnuna biex iħejju ruħhom għall-Milied.

Fl-aħħar jum tas-sena 2020 saret ġurnata ta’ adorazzjoni ewkaristika fi tmiem ta’ sena oħra li ntemmet b’Pontifikal minn Mons Isqof filgħaxija. Flewwel jum tas-sena l-ġdida kellna fostna lill-Emm.T il-Kardinal Mario Grech, fejn ippresieda l-Pontifikal tal-ewwel tas-sena flimkien mal-Kapitlu.

Il-festi tal-Milied ġew fi tmiemhom bl-Epifanija tal-Mulej li ġiet iċċelebrata fit-3 ta’ Jannar.

Attivitajiet pastorali sar-Randan

Bejn il-15 u t-23 ta’ Diċembru ċċelebrajna n-novena tal-Milied fil-quddiesa tas-6:30pm. Din is-sena n-novena tmexxiet mill-Arċipriet, minn Dun Daniel Sultana u minn Dun Mario Mercieca.

Għalkemm kienet ridotta ħdejn il-mod kif tiġi ċċelebrata bħas-soltu, kienet mument tassew sabiħ u għażiż għat-tfal bil-familji tagħhom. L-attendenza kienet waħda li tinkuraġġik minn jum għal ieħor. Flaħħar jum tan-novena sar mument ta’ talb bit-tema “Fisqietu u medditu f’maxtura” għaż-żgħażagħ u l-adolexxenti tal-parroċċa minn Dun Daniel Sultana.

Il-Milied ta’ din is-sena kien tassew partikulari.

Bil-ħarsien u l-ġid tas-saħħa ta’ kulħadd f’moħħna ġie deċiż li lejlet il-Milied isiru żewġ ċelebrazzjonijiet tal-lejl għażiż, waħda fid-9:00pm immexxija millArċipriet, liema quddiesa kienet miftuħa għattfal tal-katekiżmu bil-familji tagħhom u oħra fil11:30pm, il-quddiesa tal-lejl tal-Milied mill-Isqof u bis-sehem ta’ orkestra u l-‘Cappella Sanctae Mariae Assumptae’ taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Debrincat. Il-prietka tat-tifel saret mill-abbati Luca

Wara l-waqfa tal-Milied kompliet il-ħidma u l-attività pastorali sakemm beda r-Randan. Ta’ kuljum fil-Katidral kienu jiltaqgħu l-għaqdiet li għandna fil-parroċċa, fosthom il-gruppi tal-Lectio Divina, il-Komunità Ewkaristika, l-abbatini, l-adolexxenti, l-għarajjes u l-familji. Il-parroċċa tagħmel minn kollox biex iżżomm dawn l-appuntamenti darba filġimgħa jew kultant żmien għal skop ta’ talb u anki attivitajiet.

Ir-Randan u l-Għid Nhar is-17 ta’ Frar tajna bidu għaż-żmien qawwi tar-Randan, żmien li jwassalna għall-Għid il-Kbir.

Il-motto magħżul għar-Randan ta’ din is-sena kien meħud mit-tieni Ittra lill-Korintin: “Ħallu lil Alla jħabbibkom miegħu.” Fis-6:00pm saret il-via sagra u fis-6:30pm Mons. Isqof mexxa l-Pontifikal ta’ Ras ir-Randan bit-tqegħid tal-irmied. Kien hemm attendenza tassew sabiħa li kienet turi r-rieda tagħna għal dan iż-żmien qaddis tas-sena.

Tul ir-Randan saru l-eżerċizzi għal Kulħadd u għall-Koppji Miżżewġin minn Patri Marcello Ghirlando. Kellna tama kbira li ser infakkru l-misteru tal-fidwa tagħna bl-aħjar mod possibbli iżda dan kollu safa fix-xejn meta l-knejjes reġgħu

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

41

KRONAKA

Avvent u Milied

KRONAKA

għalqu l-bibien tagħhom nhar il-11 ta’ Marzu. Għattieni darba l-eżerċizzi bdew mal-kongregazzjoni għal tliet ijiem, iżda l-aħħar jumejn saru b’mod virtwali. Kienet weġgħa ta’ qalb li għat-tieni darba ma stajniex niċċelebraw u nfakkru l-misteru talfidwa tagħna bil-parteċipazzjoni fiżika tagħna filknisja. Il-knejjes bdew jinfetħu għat-talb privat għal ċertu ħin, imbagħad jingħalqu waqt il-ħin talquddies. Fil-jum għażiż tad-duluri saret velja ta’ talb bil-bibien magħluqa.

Nhar il-Ħadd, 28 ta’ Marzu, ftaħna l-Ġimgħa Mqaddsa b’differenza.

Iċċ el e b r a z z jo n ijie t prinċipali tat-Tridu tal-Għid kollha ġew trasmessi fuq il-live streaming tal-parroċċa, bħal dejjem, u fuq l-istazzjon Xejk TV. Filgħodu Mons.

Isqof fetaħ ilĠimgħa Mqaddsa b’Pontifikal bilbibien magħluqa. Imbagħad iċ-ċelebrazzjonijiet komplew bejn il-Ħamis u l-Ħadd, bit-Tridu talGħid li jinkludi Ħamis ix-Xirka, il-Ġimgħa l-Kbira, Sibt il-Għid u l-Għid il-Kbir. Għat-tieni sena konsekuttiva l-quddiesa tat-tberik taż-żjut nhar Ħamis ix-Xirka filgħodu saret aktar tard fix-xahar ta’ Mejju minħabba r-restrizzjonijiet. Anki t-tberik tal-familji reġa’ ma sarx fejn tkun okkażjoni fejn l-arċipriet jiltaqa’ mal-familji kollha tal-parroċċa.

Fl-assenza tat-tberik il-parroċċa pprovdiet fliexken żgħar bl-ilma mbierek biex il-familji tagħna jagħmlu r-rit tat-tberik f’darhom stess.

knisja, iżda raddejna ħajr lil Alla li permezz ta’ ommu Marija sawwab tant grazzji fuq il-parroċċa u Għawdex tagħna permezz tal-Assunta. Filgħaxija l-Arċipriet mexxa Konċelebrazzjoni solenni bissehem tal-kleru parrokkjali u d-diriġenti tal-Kumitat tas-Soċjetà Leone u l-għaqdiet tagħha kollha. IlKatidral kien ippakkjat bin-nies waqt li ħarisna s-saħħa ta’ kulħadd bid-distanza soċjali.

Mal-jum tad-29 ta’ April hemm marbuta l-erbgħat ta’ Santa Marija. Din is-sena l-ewwel erbgħa ħabtet nhar il-5 ta’ Mejju. Il-parroċċa ħasbet li tistieden ilparruċċani minn toroq differenti kull nhar ta’ Erbgħa għall-quddiesa tas-6:30pm li saret minn predikaturi differenti. Wara nżamm mument ta’ adorazzjoni fisskiet u l-aħħar quddiesa fit-8:30pm.

Il-Kwaranturi Il-kwaranturi filKatidral u f’Beltna nżammu bejn is-6 u d-9 ta’ Mejju, fis-sitt Ħadd talGħid. It-tliet ijiem tal-kwaranturi saru mill-Kan Dun Reuben Micallef, waqt li l-Ħadd l-Arċipriet mexxa konċelebrazzjoni solenni li għalqet bil-purċissjoni Ewkaristika filknisja, il-kant tat-Te Deum u l-Barka Ewkaristika.

Ċelebrazzjonijiet tas-Sagramenti Din is-sena s-Sagrament tal-Konfirmazzjoni lil 21 adolexxent u l-Ewwel Tqarbina lil 19-il tifel u tifla mill-parroċċa tagħna ġew amministrati nhar is-

Il-65 Anniversarju mill-ġrajja storika tad-29 ta’ April 1956 u l-Erbgħat Dan il-jum għażiż fl-istorja tal-parroċċa tagħna jimmarka ġrajja li ma tista’ tintesa qatt, meta s-Soċjetà Leone rregalat il-ġawhra tagħha lillKatidral ta’ Għawdex biex ta’ kull sena tibda toħroġ il-purċissjoni bil-vara fil-15 ta’ Awwissu. Għat-tieni sena wkoll il-vara tal-Assunta baqgħet fin-niċċa għal din l-okkażjoni biex nirbħu aktar spazju fil-

42

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Kors ta’ Formazzjoni Biblika Fl-aħħar ġimgħa ta’ Ġunju l-parroċċa organizzat l-ewwel ġimgħa ta’ formazzjoni biblika, permezz ta’ kors bibliku fuq l-vanġelu skont San Mark.

Dan tmexxa millArċipriet.

Dan il-kors sar wara suġġeriment f’waħda mil-laqgħat tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali, li din is-sena wkoll ra t-tiġdid tiegħu f’dawk li huma membri u karigi. L-għan ta’ dan il-kors hu li jkompli jgħinna nistħarrġu s-sbuħija tal-figura ta’ Kristu f’dan ilvanġelu partikulari. Kien hemm interess kbir fost dawk li ħadu sehem u din l-inizjattiva ser terġa’ tittella’ minn żmien għal żmien.

Tiġdid tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali Matul din is-sena pastorali sar ukoll tiġdid tal-membri tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali li perjodikament jiltaqa’ biex jirrifletti fuq il-mixja pastorali li twettaq il-komunità tagħna. Ngħidu grazzi lil dawk li servew fl-istess kunsill pastorali għal bosta snin kif ukoll nagħtu merħba u nilqgħu uċuh ġodda f’dan il-kunsill. Grazzi speċjali lil Stefan Grech li serva ta’ segretarju għal dawn l-aħħar 11-il sena waqt li

Il-Food Bank tal-Parroċċa Huwa ta’ sodisfazzjon kbir li l-food bank tal-parroċċa qed ikun ta’ għajnuna għal bosta familji kemm millparroċċa tagħna u anki minn madwar id-Djoċesi kollha. Huwa stmat li din is-sena l-parroċċa qasmet fuq 120 hamper. Dan juri biċ-ċar kemm il-parroċċa tagħna għandha għal qalbha l-karità nisranija u dejjem tfittex li tkun ta’ spalla u ta’ għajnuna ma’ min hu fil-bżonn. Is-sabiħ ta’ din il-karità li ġejja mill-food bank hi li ġejja direttament mill-familji tagħna. B’hekk il-parroċċa qiegħda tiftaħ aktar idejha biex tilqa’ u tgħin lil dawk li jeħtieġu kull tip ta’ għajnuna.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

43

KRONAKA

Sibt, 29 u l-Ħadd, 30 ta’ Mejju rispettivament. Issagrament tal-Griżma tal-Isqof tmexxa mill-Isqof Anton Teuma waqt li l-Arċipriet amministra l-ewwel tqarbina.

nawguraw ħidma fejjieda lil Nancy Grech li bdiet l-uffiċċju ta’ segretarja għall-istess kunsill.

Il-membri preżenti huma: l-Arċipriet Joseph Sultana, il-Vigarju Parrokkjali Dun Daniel Sultana, Nancy Grech (Segretarja), George Mercieca (Uffiċjal għar-Relazzjonijiet Pubbliċi u Midja Soċjali tal-Parroċċa), Betty Bugeja (Organizzazzjoni talBullettini), Matthew Sultana (Aurora Youth Choir), Giovann Cassar (Komunità Ewkaristika), Maria u Rosalie Scicluna (Djakonija u Mużew tal-Bniet), Stefan Grech (Leġjun ta’ Marija), Karl Mercieca Pavia u Marion Saliba (Katekisti tal-Katekiżmu), Anna Refalo (Ministri tal-Ewkaristija), Tanya Debrincat (Grupp Adolexxenti), Joe Grech (Gruppi Għarajjes), Paul Grech (Soċjetà Filarmonika ‘Leone’), Monica Mifsud (Ġenituri tat-Tfal tal-Katekiżmu), Thomas D’Anastasi (Radju Katidral), Charlene Vella (Purċissjoni Ġimgħa l-Kbira), Saviour Grech (Ulied il-Belt il-Qadima), George u Grace Debono (Grupp tal-Anzjani), Joseph Camilleri (Kor Parrokkjali), Pauline Bezzina (Azzjoni Kattolika).

KRONAKA

ĊELEBRAZZJONI TAS-SAGRAMENTI

L-Ewwel Tqarbina • 8 ta’ Awwissu 2020

Griżma tal-Isqof • 7 ta’ Awwissu 2020

44

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

KRONAKA

TA’ WLIEDNA - 2020/2021

L-Ewwel Tqarbina • 30 ta’ Mejju 2021

Griżma tal-Isqof • 29 ta’ Mejju 2021 56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

45

Kronaka tal-Parroċċa

1 ta’ Lulju 2020 – 30 ta’ Ġunju 2021 isem

Carlos Zammit Emma Spiteri Kara Farrugia Grech Matt Zammit Amelya Farrugia Cherise Farrugia Elena Grech Aurora Marie Cordina Ella Galea Paul Abela Eli Cordina Kyle Caruana Sam Sultana Meegan Farrugia Cataleya Camilleri Amelie Gauci Melson Cardona Ava Joy Bebbington Pauleil Cremona Ġanni Camilleri

ġenituri

Noel u Marita Zammit Cassar Jesmar u Maria née Abela Kevin u Marise Grech George u Angele née Farrugia Manuel u Nicole née Sultana Manuel u Nicole née Sultana Dr. Jean Paul u Sarah née Grima Michael John u Marcella née Tabone Mark u Sarah Galea Jean Paul u Michelle née Portelli Roderick u Chantel Grima Sean Paul u Natasha née Zammit Philip u Roberta née Portelli Florian u Marlene Farrugia Georgiana Camilleri Mark u Maria Haber Gauci Chris Paul u Sarah née Saliba Neil u Dorianne Sciberras Marvin u Anabelle Gatt Mark u Sarah Camilleri Dimech

46

IL-ĠIMGĦA, 30 TA’ MEJJU 2021 Azzopardi Lucas, Borg Scicluna Paul, Curmi Elena, Cordina Gerard, Farrugia Zoey, Gatt Thomas John, Gauci Camilleri Thadiann, Hamilton Howie Marlon, Legros Juan, Magro Marta, Micallef Gabriel, Refalo Zak, Saliba Kristina, Schembri Andrea, Spiteri John Joseph, Vella Anselm, Vella Mirey, Vella Vanessa, Vella Zac.

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Tqarbina

Magħmudijiet

11-07-2020 19-07-2020 20-08-2020 30-08-2020 06-09-2020 06-09-2020 20-09-2020 08-12-2020 23-12-2020 17-01-2021 11-03-2021 23-05-2021 05-06-2021 06-06-2021 07-06-2021 10-06-2021 13-06-2021 17-06-2021 19-06-2021 20-06-2021

IS-SIBT, 29 TA’ LULJU 2021 Azzopardi Maria Jane, Bouvier Jacques, Bugeja Ester, Buttigieg Hayley, Camilleri Katya, Camilleri Za sk, Cardona Maria, Caruana Cristina, Debrincat Chiara, Farrugia Rianne, Farrugia Miguel, Grech Mirielle, Mifsud Glenn, Pace Melvin, Saliba Giovanni, Saliba Jean, Saliba Maya, Scerri Cicely, Sciberras Maria, Tabone Hannah, Zammit Elsie.

Griżma

KRONAKA

data

George Mercieca

Imwiet

data

v01-07-2020 30-07-2020 26-08-2020 06-10-2020 07-10-2020 17-10-2020 30-11-2020 11-12-2020 23-12-2020 26-12-2020 02-01-2021 03-01-2021 22-01-2021 05-02-2021 19-02-2021 23-02-2021 03-03-2021 04-03-2021 04-03-2021 14-03-2021 17-03-2021 18-03-2021 20-03-2021 25-03-2021 31-03-2021 08-04-2021 03-05-2021 25-05-2021 28-05-2021 30-05-2021 05-06-2021 08-06-2021 09-06-2021

isem u parroċċa tal-għarajjes Daniel Cardona (Il-Fontana) Daniel Attard (Iż-Żebbuġ) Carmel Mercieca (San Ġorġ) Christopher Farrugia (Ħ’Attard) Carl Caruana (Il-Mellieħa) Joseph Agius (Il-Katidral) Ernest Ciantar (Ħaż Żebbuġ) Mario Vella Cordina (Il-Katidral) Karl Mercieca Pavia (Il-Katidral) Daniel Grixti Soler (San Ġiljan) Clayton Axisa (Is-Siġġiewi) Reuben Scicluna (Il-Katidral) Jean Pierre Saliba (In-Nadur) Noel Vella (Il-Katidral) Steve Scicluna (Il-Katidral) David Attard (San Ġorġ) Christopher Gatt (Il-Katidral)

Denise Schembri (Il-Fontana) Nicolette Borg (Il-Katidral) Dorianne Borg (Ix-Xewkija) Daniela Cardona (Mtarfa) Cynthia Attard (Ix-Xagħra) Alison Bartolo (Il-Qala) Natalie Bonello (Ix-Xagħra) Jeanine Abela (Ix-Xagħra) Christine Calleja (Il-Katidral) Anthia Ann Zammit (Il-Katidral) Leanne Galea (Il-Katidral) Simone Atzori (Ta’ Kerċem) Julia Vella (Il-Katidral) Maria Zammit (Il-Katidral) Angele Xuereb (Ix-Xewkija) Anna Marie Tabone (Il-Katidral) Charlene Grima (Il-Katidral)

isem Antonio Caruana John Vella Joseph Cauchi Tereża Piscopo Rosanna Agius Onor. Frederick Azzopardi Rina Grech Rita Vella Anthony Zammit Carmelo Haber Colin Apap Maria Tabone Joseph Mercieca Joseph Gatt Francis Cilia Carmela Zammit Vitorina Vella Pauline Stellini Maria Grech Joseph Cardona Jeremy Fenech Sr. Paola Brincat Francis Xerri Sr. Concetta Grech Salvina Zammit Marija Attard Perit Joe Dimech Carmelo Saliba Salvina Agius Antonia Cini John Scerri Enrico Zammit Pauline Cachia

KRONAKA

Żwiġijiet

data 01-08-2020 21-08-2020 07-09-2020 21-09-2020 26-09-2020 26-09-2020 08-12-2020 19-12-2020 10-04-2021 11-04-2021 05-06-2021 06-06-2021 07-06-2021 11-06-2021 12-06-2021 18-06-2021 25-06-2021

età

85 92 81 85 87 71 75 86 76 86 82 93 87 80 92 79 92 49 78 76 20 87 71 68 77 87 90 71 68 83 80 88 96

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

47

Djarju tal-Parroċċa tal-Katidral 1 ta’ Lulju 2018 – 30 ta’ Ġunju 2019

George Mercieca

KRONAKA

Lulju 2020

01 Id-Disa’ Erbgħa. Saret quddiesa minn Dun Daniel Sultana bis-suġġett Kull nisel isejjaħli hienja. Wara nżamm mument ta’ adorazzjoni bit-talba tar-rużarju u l-barka ewkaristika. Fit-8:30pm l-aħħar quddiesa.

02 Saret laqgħa għat-tfal li sejrin jirċievu l-Ewwel Tqarbina minn Dun Daniel Sultana.

03 Saret laqgħa għall-adolexxenti li sejrin jirċievu l-Griżma tal-Isqof minn Dun Daniel Sultana.

05 Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

08 L-Għaxar Erbgħa. Saret quddiesa minn Mons.

Arċipriet Joseph Sultana, bis-suġġett ʺSinjal li jmeruh u sejf jinfed qalbha.ʺ Wara nżamm mument ta’ adorazzjoni bit-talba tar-rużarju u l-barka ewkaristika. Fit-8:30pm saret l-aħħar quddiesa.

Illum ukoll tħabbar li l-Ingress Solenni ta’ Mons.

Anton Teuma bħala Isqof ġdid għal Għawdex ser jinżamm nhar il-Ħadd, 13 ta’ Settembru 2020 fil5:30pm.

10 Saret laqgħa għat-tfal li sejrin jirċievu l-Ewwel Tqarbina mill-Arċipriet.

11 Saret laqgħa għat-tfal li sejrin jirċievu l-Griżma talIsqof minn Dun Daniel Sultana.

12 Fil-4:45pm sar il-kant tat-tieni għasar mill-Kapitlu fejn matulu Mons. Carmelo Curmi ingħata l-pussess bħala Monsinjur effettiv tal-Kapitlu Katidrali. Ilfunzjoni ntemmet bit-Te Deum u l-Barka Ewkaristika.

48

15 Il-Ħdax-il Erbgħa. Saret quddiesa minn Dun Daniel Sultana. Wara nżamm mument ta’ adorazzjoni bittalba tar-rużarju u l-barka ewkaristika. Fit-8:30pm saret l-aħħar quddiesa.

16 Saret laqgħa għat-tfal tal-ewwel tqarbina millArċipriet.

17 Saret laqgħa għall-adolexxenti tal-Griżma tal-Isqof minn Dun Daniel Sultana.

22 It-Tnax-il Erbgħa. Quddiesa mill-Arċipriet. Wara nżamm mument ta’ adorazzjoni bit-talba tar-rużarju u l-barka ewkaristika. Fit-8:30pm saret l-aħħar quddiesa.

23 Mal-bullettin tal-parroċċa tqassmu l-envelopes għall-ġbir b’risq il-festi interni ta’ Santa Marija.

28 L-istatwa ta’ Santa Marija nħarġet min-niċċa għall-jiem tal-kwindiċina u tal-festa. Din is-sena, minħabba d-direttivi maħruġa mill-Isqfijiet Maltin, il-ħruġ min-niċċa ma setax isir bħas-soltu.

29 It-Tlettax-il Erbgħa. Quddiesa minn Dun Daniel Sultana. Wara sar mument ta’ adorazzjoni bit-talba tar-rużarju u barka ewkaristika. Fit-8:30pm saret l-aħħar quddiesa.

30 Mal-bullettin tal-parroċċa tqassam il-programm talfesta titulari 2020 li jkopri mill-31 ta’ Lulju sal-15 ta’ Awwissu. Filgħaxija ndaqqet mota solenni li ħabbret il-bidu tal-Kwindiċina ta’ Santa Marija.

31 Ftuħ tal-Kwindiċina. Jum il-Parroċċa u s-Soċjetà Leone. Kull filgħodu, mill-31 ta’ Lulju sa lejlet ilfesta saret quddiesa kantata mill-kapitlu fis-7:30pm.

Fis-7:00pm infetħet il-kwindiċina parrokkjali b’Konċelebrazzjoni Solenni ppreseduta millArċidjaknu Mons. Tarcisio Camilleri bl-omelija mill-Arċipriet Joseph Sultana flimkien malKapitlu u l-Presbiterju Parrokkjali. Animat l-kant il-Cappella Sanctae Mariae Assumptae. Saru xi preżentazzjonijiet mis-Soċjetà Leone, u fi tmiem il-quddiesa saret purċissjoni bil-bust-relikwija ta’ Sant’Ursola madwar il-knisja, tkantat il-litanija tal-qaddisin u tqiegħdet fin-niċċa ġdida tagħha fuq l-artal iddedikat lilha.

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

It-II Jum tal-Kwindiċina – Jum is-Solidarjetà u l-Karità. Fis-7:00pm quddiesa bl-omelija mill-Kan. Dun Michael Galea, assistent direttur ta’ Dar ‘Arka’.

Minħabba l-imxija tal-covid-19 ir-residenti ta’ Dar Arka ma setgħux ikunu preżenti għal din il-quddiesa.

Saret ġabra ta’ karità ma’ din id-dar.

Illum ħarġet l-aħbar li l-Kurja tal-Arċisqof ħasret il-Pellegrinaġġi kollha għal din is-sena minħabba l-imxija tal-covid-19. Dan wara li fil-pajjiż ħarġu struzzjonijiet ġodda ġurnata qabel. Dan kien ifisser li l-purċissjoni-pellegrinaġġ nhar Santa Marija ġie kkanċellat.

It-III Jum tal-Kwindiċina – Jum il-Benefatturi Ħajjin u Mejtin. Fis-7:15pm quddiesa bl-omelija millArċipriet bis-sehem tal-familjari ta’ dawk li mietu f’din l-aħħar sena, partikularment dawk li mietu fi żmien il-pandemija, u li ma sarx funeral għalihom.

Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

03 Ir-IV Jum tal-Kwindiċina – Jum il-Tfal. Quddiesa bl-omelija għat-tfal tal-parroċċa minn Dun Daniel Grech. Wara ntwera film għaliha fi Pjazza Katidral.

04 Il-V Jum tal-Kwindiċina – Jum il-Ħajja. Quddiesa bl-omelija minn Dun Reuben Micallef fejn matulha ġew ippreżentati t-trabi li twieldu fl-aħħar sena lil Santa Marija.

05 Is-VI Jum tal-Kwindiċina – Jum iż-Żgħażagħ u l-Vokazzjonijiet u l-14-il Erbgħa. Quddiesa blomelija minn Mons. Arċidjaknu Tarcisio Camilleri u saċerdoti oħra li ċċelebraw anniversarju millOrdinazzjoni saċerdotali tagħhom. Fid-9:00pm “Ready to Change” - ċelebrazzjoni ta’ talb u katekeżi għaż-żgħażagħ u l-adolexxenti madwar Santa Marija. Tmexxiet mill-Vigarju Parrokkjali Dun Daniel Sultana.

06 Is-VII Jum tal-Kwindiċina – Jum is-Sagrament tarRikonċiljazzjoni. Ċelebrazzjoni penitenzjali bis-

sagrament tal-qrar u t-tqarbin, immexxija minn Patri Marcello Ghirlando.

07 It-VIII Jum tal-Kwindiċina – Jum is-Sagrament talKonfirmazzjoni. Fis-7:00pm l-Isqof Mario Grech amministra s-Sagrament tal-Griżma tal-Isqof lilladolexxenti tal-parroċċa. Anima l-kant l-Aurora Youth Choir.

08 Id-IX Jum tal-Kwindiċina – Jum l-Ewwel Tqarbina.

Fis-7:00pm l-Arċipriet Mons. Joseph Sultana amministra s-sagrament tal-Ewwel Tqarbina lit-tfal tal-parroċċa. Anima l-kant l-Aurora Youth Choir.

09 L-X Jum tal-Kwindiċina – Jum il-Familja. Quddiesa tal-kwindiċina mill-Arċipriet. Kienu mistiedna l-koppji li għalqu 25, 40 u 50 sena miżżewġin.

10 Il-XI-il Jum tal-Kwindiċina – Jum l-Għaqdiet Reliġjużi. Quddiesa tal-kwindiċina minn Dun Massimo Buttigieg u kienu mistiedna l-għaqdiet reliġjużi tal-parroċċa. Il-velja ta’ talb tħassret minħabba s-sitwazzjoni mwiegħra li qed ngħixu fiha.

11-13 L-I Jum tat-Tridu u t-XII-il Jum tal-Kwindiċina.

Tul it-tliet ijiem tat-tridu saret quddiesa fis-6:30pm.

Imbagħad fis-7:00pm sar il-kant solenni tal-għasar mill-Kapitlu Katidrali, l-omelija tat-tridu millVigarju Parrokkjali Dun Daniel Sultana, kurunella, il-kant tal-innu O Prima Virgo, l-antifona u l-barka ewkaristika.

Fil-jiem tat-Tridu sar il-kant tal-Għasar mill-Kapitlu Katidrali flimkien mal-assemblea liturġika u wara l-kurunella ta’ Santa Marija. Il-kant kien animat mis-sezzjoni maskili tal-Cappella Sanctae Mariae Assumptae taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Carmel P. Grech, direttur tal-kor.

14 Vġili ta’ Santa Marija

Fis-7:30am il-Kapitlu Katidrali ħa sehem fil-quddiesa konċelebrata tat-Te Deum fi tmiem il-Kwindiċina.

Fil-11:00am indaqqet mota solenni bil-qniepen ilqodma biex jitfakkar il-Konvoj ta’ Santa Marija.

Il-quddiesa tat-tfal ma saritx. Sar party għalihom u riċeviment tal-festa għall-mistiedna distinti.

Fis-5:45pm telqet il-purċissjoni tat-Translazzjoni mill-Kappella tas-Santissmu Sagrament lejn ilpresbiterju bil-kant tal-Antifona. Ċelebrazzjoni talEwwel Għasar Pontifikali tas-Solennità u l-funzjoni Ewkaristika. Ħadet sehem il-Cappella Sanctae Mariae Assumptae u orkestrina taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Debrincat, maestro di cappella.

• Fis-6:30pm is-saċerdot novell Dun Mario Mercieca wasal il-Katidral fejn baqa’ sejjer fil-kappella tasSagrament waqt il-kant tal-innu ‘Tu es Sacerdos.’

Wara bdiet l-ewwel quddiesa solenni tiegħu bl-

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

49

KRONAKA

Awwissu 2020

•

KRONAKA

omelija mill-Arċipriet Mons. Joseph Sultana. Wara sar il-kant tal-antifona u ngħatat il-barka ewkaristika.

Il-Katidral dam miftuħ sal-10:00pm.

15 Il-Għid tal-Assunta – Jum Santa Marija • Il-quddies kien kull siegħa u beda fil-5:00am sa nofsinhar. Din is-sena, minħabba l-imxija talCovid-19, ġie deċiż li l-quddies kollu ta’ jum il-festa jiġi ċċelebrat fi Pjazza Katidral. Il-Pjazza nbidlet f’oasi ta’ ġabra u talb. Fil-4:50am l-istatwa ta’ Santa Marija nħarġet fil-bieb tal-Katidral. Kien hemm isservizz tal-qrar matul il-quddies kollu. Fid-9:00am bdiet il-Konċelebrazzjoni Pontifikali mmexxija millIsqof Mario Grech flimkien mal-Kapitlu Katidrali.

Attendew il-Ministru għal Għawdex l-Onor. Clint Camilleri flimkien ma’ mistiedna distinti oħrajn.

Fit-tmiem ingħata Ġieħ il-Parroċċa lil Dun Franġisk Saliba, George Azzopardi, Joseph Saliba u Mary Rose Grech. Il-ġbir fil-quddies nhar Santa Marija mar b’risq il-missjoni ta’ Dun Anton Grech filGwatemala.

Fit-tmiem, Mons Isqof ta l-Barka Appostolika bir-rebħ tal-Indulġenza Plenarja. Ġiet esegwita l-quddiesa Missa San Giovanni Battista bis-sehem tal-kor parrokkjali u orkestrina taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Debrincat. Wara l-quddiesa ta’ 12:00pm l-istatwa reġgħet iddaħħlet fil-knisja.

17

20 21

23

25

27

50

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Filgħaxija, sar il-Kant Solenni tat-Tieni Għasar immexxi mill-Isqof Mario Grech u l-Kapitlu filKatidral.

• Fis-6:45pm bdiet ċelebrazzjoni ta’ talb f’riġlejn Santa Marija. L-istatwa ħarġet fil-bieb tal-Katidral fejn ġiet milqugħa bl-innu Warda Sbeħja tarRebbiegħa ta’ Mro. Colin Attard. Wara s-salut l-Banda Leone esegwit l-innu immortali Per la festa di Maria Assunta in Cielo (1913) ta’ Orlando Crescimanno, lirika tal-Professur Ramiro Barbaro di San Giorgio. Wara l-kaxxa infernali beda r-rużarju meditat minn Mons. Isqof Mario Grech u l-Kapitlu tal-Katidral. Ingħatat il-barka ewkaristika, waqt li ċ-ċelebrazzjoni ntemmet bl-innu marċ.

• Fit-8:30pm l-E.T. Mons. Anton Teuma, isqof maħtur għal Għawdex, ippresieda l-aħħar quddiesa filPjazza fejn wara l-istatwa reġgħet iddaħħlet lura filKatidral. Wara kien hemm spettaklu ta’ nar tal-ajru mill-għolja ta’ Gelmus mill-Vampa Organisations. Ġie mħabbar li minħabba l-pandemija tal-Covid-19 id-data tal-Konsagrazzjoni Episkopali ta’ Mons.

Anton Teuma bħala Isqof ġdid għal Għawdex ġiet immexxija għall-Ġimgħa, 21 ta’ Awwissu 2020, flok il-Ħadd, 13 ta’ Settembru. L-Ingress Solenni se jsir fil-Katidral fis-16 ta’ Settembru.

Filgħaxija ndaqqet mota solenni fl-okkażjoni talKonsagrazzjoni Episkopali ta’ Mons. Anton Teuma.

Jum il-Konsagrazzjoni Episkopali.

F’Ċelebrazzjoni Djoċesana fil-5:30pm Mons.

Anton Teuma ġie kkonsagrat bħala d-Disa’ Isqof tad-Djoċesi ta’ Għawdex fil-Knisja Rotunda taxXewkija. Minħabba ċ-ċirkustanzi tal-pandemija, din iċ-ċelebrazzjoni ma setgħetx issir fil-Katidral. F’din il-funzjoni ħadu sehem Mons. Isqof Mario Grech, isqof konsagrant, flimkien mal-Arċisqof ta’ Malta Mons. Charles J. Scicluna u n-Nunzju Apostoliku Mons. Alessandro d’Errico. Din iċ-ċelebrazzjoni kienet imxandra b’mod dirett fuq l-istazzjon TVM2.

Fil-ħarġa tal-bullettin l-Arċipriet bagħat jirringrazzja lil dawk kollha li kienu involuti fil-festa speċjali li għamilna ad unur Santa Marija, minkejja l-limitazzjonijiet u r-restrizzjonijiet li ġabet magħha l-pandemija.

Irnexxielna nagħmlu festa tassew spiritwali.

Saret ikla bejn il-Kapitlu tal-Katidral u l-Isqof il-ġdid Mons. Anton Teuma u l-Isqof emeritu Mons. Mario Grech f’Dar Manresa.

Filgħaxija saret laqgħa għall-katekisti kollha talparroċċa b’rabta mas-sena pastorali l-ġdida, fid-dawl tal-iżviluppi tal-pandemija.

Illum fil-parroċċa tax-Xewkija Mons. Mario Grech mexxa Konċelebrazzjoni ta’ Radd il-Ħajr fi tmiem l-episkopat tiegħu.

Settembru 2020

06 Għeluq l-400 sena minn meta Sant’Ursola ġiet maħtura Patruna ta’ Għawdex. Waqt il-quddies tas-Sibt filgħaxija u matul il-Ħadd intqalet it-talba lil Sant’Ursola għall-ħarsien tagħha fuq pajjiżna f’dan iż-żmien ta’ pandemija.

Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

08 Festa tat-Twelid ta’ Marija. Festa Nazzjonali. Ilquddies fil-Katidral ġie ċċelebrat bħal fil-ġranet ta’ matul il-ġimgħa.

16 Jum l-Ingress Solenni ta’ Mons.

Isqof Anton Teuma u l-156 anniversarju mit-twaqqif tad-Djoċesi ta’ Għawdex u minn meta l-Papa Piju IX għolla l-Knisja Matriċi ta’ Santa Marija għaddinjità ta’ Katidral.

Fis-6:15pm l-E.T. Mons. Isqof Anton

Teuma ġie milqugħ fil-bieb tal-Katidral mir-Rev.mu Kapitlu Katidrali fejn baqa’ sejjer fil-kappella tasSagrament għal mument ta’ talb. Wara li ttieħed ritratt tal-okkażjoni ma’ Mons. Isqof ippresieda l-Pontifikal għall-ewwel darba minn fuq it-tron episkopali. Fi tmiem iċ-ċelebrazzjoni tkanta t-Te Deum bħala radd il-ħajr lil Alla fl-anniversarju tat-twaqqif tad-Djoċesi u wara l-Isqof mar ħdejn Santa Marija għal mument ta’ talb. Anima l-kant il-‘Cappella Sanctae Mariae Assumptae’ taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Carmel P. Grech.

19 Fl-okkażjoni tal-festa ta’ Marija Bambina fil-knisja ta’ Savina, l-Arċipriet mexxa l-quddiesa ta’ lejlet ilfesta.

27 Fil-quddies tal-10:30am u tal-11:30am sar it-tberik tat-tfal u tal-basktijiet tagħhom fil-bidu ta’ sena skolastika ġdida.

Ottubru 2020

01 Illum kienet ġurnata tassew speċjali għallkomunità parrokkjali kollha għaliex fl-aħħar, wara sbatax-il sena u jumejn inħareġ ilpermess għall-parkeġġ tal-Katidral wara li ġiet ippreżentata t-tielet applikazzjoni. Grazzi Mulej u Santa Marija u kulmin kien involut.

Reġgħet bdiet l-adorazzjoni ewkaristika b’talb għallVokazzjonijiet wara l-quddiesa tas-6:30pm.

02 L-ewwel Ġimgħa tax-xahar. Saret quddiesa oħra fit-8:00pm għall-benefiċċju ta’ dawk li ma jistgħux jattendu tas-6:30pm.

L-Arċipriet mexxa quddiesa fil-knisja ta’ San Franġisk fit-tielet jum tat-tridu ta’ San Franġisk.

04 Il-ġbir waqt il-quddies tas-Sibt u l-Ħadd kien b’risq l-Obolo ta’ San Pietru.

06 Bdew il-laqgħat għall-adolexxenti tal-forms 5 u 6 minn Dun Daniel Sultana.

Reġa’ beda jiltaqa’ l-grupp tal-Lectio Divina filparroċċa. Bħala prekawzjoni għall-Covid-19 bdew isiru fil-knisja u tmexxew mill-Arċipriet.

07 Festa Parrokkjali tal-Madonna tar-Rużarju. Fis6:00pm saret it-talba tar-rużarju u barka ewkaristika.

Fis-6:30pm Dun Maximillian Grech mexxa quddiesa bl-omelija fuq ir-rużarju.

Bdew il-laqgħat għall-adolexxenti tal-forms 3 u 4 minn Dun Daniel Sultana.

08 Bdew il-laqgħat għall-adolexxenti tal-form 2 minn Dun Daniel Sultana.

09 Il-parroċċa reġgħet bdiet toffri t-tagħlim tal-kitarri għat-tfal tal-parroċċa.

10 Lejlet id-Dedikazzjoni tal-Katidral – tkanta l-I għasar solenni mill-Kapitlu fis-6:00pm immexxi minn Mons. Isqof Anton Teuma.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

51

KRONAKA

30 Fil-bullettin l-Arċipriet ħabbar li qed isir xogħol ta’ katalogar fuq l-Arkivju Mużikali tal-Katidral minn Mro. Dr. Joseph Grech, bin il-parroċċa tagħna, b’kollaborazzjoni mal-Ministeru għal Għawdex. Ġie mħabbar ukoll li fil-jiem li ġejjin se tasal l-ewwel linfa minn tal-korsija li għadha kemm ġiet irrestawrata, u li se tqum l-ispiża ta’ €4,000. Ħabbar ukoll kemm inġabru flus għall-karità fil-jiem tal-kwindiċina u tal-festa, flimkien ma’ oġġetti tal-ikel għall-familji u persuni fil-bżonn. Dan kollu bil-ġenerożità talfamilji tagħna.

KRONAKA

11 It-304 anniversarju mid-Dedikazzjoni talKatidral. Il-Katidral kien ikkonsagrat millIsqof Ġakbu Cañaves nhar il-11 ta’ Ottubru 1716.

Fit-8:00am Mons Isqof Anton Teuma mexxa Konċelebrazzjoni Pontifikali flimkien mal-Kapitlu.

Fil-5:15pm sar il-kant tat-tieni għasar.

19 Infetaħ il-booking għall-quddies għas-sena 2021 fluffiċċju parrokkjali.

20 Beda t-Tridu f’ġieħ Sant’Ursola. Fis-6:00pm rużarju, kurunella u barka. Fis-6:30pm il-Kan. Dun Noel Saliba mexxa quddiesa kantata bl-omelija. Hekk ġara fil-21 u fit-23 t’Ottubru.

21 Festa Liturġika ta’ Sant’Ursula, Patruna ta’ Għawdex u Kontitular tal-Knisja Katidrali. Din is-sena għalqet 400 sena bħala Patruna ta’ Għawdex.

22 Mons. Isqof Anton Teuma ppresieda Pontifikal f’għeluq il-100 sena mit-twelid tal-Papa Ġwanni Pawlu II. Dan il-pontifikal kien imxandar fuq Xejk TV u ttella’ mill-JP2 Foundation f’kollaborazzjoni mal-Katidral.

24 Lejlet il-festa parrokkjali. Fis-6:00pm saret adorazzjoni b’talb ta’ fejqan minn Patri Marcello Ghirlando, u fis-6:30pm mexxa l-quddiesa ta’ lejlet il-festa b’talb ta’ ħelsien mill-pandemija. Anima ċ-ċelebrazzjoni Mario Caruana.

25 Festa Parrokkjali ta’ Sant’Ursola. Fit-8:00am saret Konċelebrazzjoni Pontifikali mmexxija mill-Isqof Anton Teuma u l-Kapitlu Katidrali. Fil-5:15pm sar ilkant tat-tieni għasar mill-Kapitlu.

28 Tfakkar Jum Gћawdex. Fis-6:00pm inżammet Konċelebrazzjoni mmexxija mill-Isqof ta’ Għawdex fl-okkażjoni ta’ Jum Għawdex. Anima l-kant il-kor parrokkjali.

Novembru 2020

01 Solennità tal-Qaddisin Kollha. Fit-8:00am Mons.

Isqof Anton Teuma mexxa Konċelebrazzjoni Pontifikali fil-festa tal-Qaddisin kollha bis-

52

sehem tat-tfal tad-duttrina. Tfakkar ukoll is700anniversarju mid-Domma tal-Assunta mill-Papa Piju XII. Filgħaxija ġiet organizzata l-‘Mixegħla tal-Qaddisin’ fil-pjazza tal-Katidral imtellgħa midDirettorat għall-Wirt Kulturali fi ħdan il-Ministeru għal Għawdex, f’kollaborazzjoni mad-Djoċesi u l-parroċċi ta’ Għawdex. Id-disinn sar minn Joseph Bonnici u ħadu ħsiebha ż-żgħażagħ tal-‘Aurora Youth Movement.’

Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

02 L-Għid tal-Imwiet. Il-quddies fil-Katidral ġie ċċelebrat kull nofs siegħa, mis-6:00 sas-7:30am. Fis6:30pm Mons. Arċipriet mexxa Konċelebrazzjoni Solenni mal-Kapitlu b’suffraġju ta’ ħutna mejtin li mietu matul din is-sena tal-pandemija.

04 Ħabat ir-raba’ anniversarju mill-ħatra ta’ Mons.

Joseph Sultana bħala Arċipriet tal-Katidral.

Nifirħulu u nawgurawlu.

06 L-ewwel Ġimgħa tax-Xahar. Inżammet quddiesa oħra fit-8:00pm.

08 Fil-Quddiesa Konventwali ġie jqaddes l-Eminenza

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

15 20

21 22 29

l-miżuri kollha meħtieġa biex inħarsu s-saħħa ta’ kulħadd, u kien hemm attendenza tajba ħafna. Innovena ta’ din is-sena tmexxiet minn Dun Daniel Sultana, l-Arċipriet u Dun Mario Mercieca.

20 Fl-aħħar Ħadd ta’ qabel il-Milied fil-Katidral kien hemm konfessuri barranin biex jamministraw isSagrament tal-Qrar tul il-ġurnata kollha.

23 Saret velja tal-Milied b’talb, riflessjoni u kant bittema “Fisqietu u medditu f’maxtura”għaż-żgħażagħ u l-adolexxenti tal-parroċċa fit-8:00pm minn Dun Daniel Sultana.

KRONAKA

14

tiegħu l-Kardinal elett Mons. Mario Grech flimkien mal-Kapitlu.

Mons. Isqof mexxa Konċelebrazzjoni b’sufraġju tas-saċerdoti mejtin imseħbin fis-Sodalità ta’ San Filippu Neri u f’għeluq l-10 anniversarju mill-mewt ta’ Mons. Isqof Nikol Ġ. Cauchi.

Il-ġbir fil-quddies ta’ dan il-Ħadd marru b’risq ilkarità.

Inżammet ċelebrazzjoni parrokkjali tal-Kelma ta’ Alla, kant u tifħir immexxija mill-Arċipriet flokkażjoni tal-festa ta’ Kristu Sultan. Din is-sena ċ-ċelebrazzjoni djoċesana ma saritx u saret din iċċelebrazzjoni fil-Katidral.

Fis-6:00pm saret it-talba tal-I għasar ta’ Kristu Re mill-Kapitlu.

Kristu Sultan. Fit-8:00am saret Konċelebrazzjoni Konventwali mill-Kapitlu tal-Katidral.

Beda l-Avvent u Sena Liturġika ġdida. Fil-quddies tal-10:00am u tal-11:30am sar it-tberik taż-żrieragħ tal-ġulbiena li t-tfal ġabu magħhom sabiex tintuża għall-festi tal-Milied. Ġiet imnedija Karità fi żmien il-Milied permezz ta’ siġra fil-knisja fejn magħha kien hemm imwaħħlin tags li fuqhom kellhom miktub l-oġġett tal-ikel jew oġġetti oħra għal min hu inqas ixxurtjat. Din ilkampanja baqgħet sejra sa lejlet il-Milied.

Diċembru 2020

04 L-ewwel Ġimgħa tax-Xahar. Inżammet quddiesa oħra fit-8:00pm.

05 L-Arċipriet ippresieda l-quddiesa tat-tieni jum tattridu tal-Immakulata Kunċizzjoni fil-knisja ta’ San Franġisk.

06 Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

08 Solennità tat-Tnissil bla tebgħa ta’ Marija. Il-quddies fil-Katidral inżamm bħal fil-ġranet ta’ matul ilġimgħa b’żieda ta’ quddiesa oħra fl-10:00am.

Fit-8:00am Mons. Isqof Anton Teuma mexxa Konċelebrazzjoni mal-Kapitlu.

11 Ħarġet il-51 edizzjoni tal-kalendarju tal-parroċċa bil-kulur. Dan hu l-uniku kalendarju maħruġ minn parroċċa li matul dawn is-snin kollha ma qata’ qatt. Ħareġ ukoll il-programm taċ-ċelebrazzjonijiet talMilied ta’ din is-sena.

15 Bidu tan-Novena tal-Milied għat-tfal u l-kbar.

Fis-6:00pm ingħad ir-rużarju, kurunella lil Ġesù Bambin u Barka bil-kant tal-Alma Redemptoris – innu liturġiku medjevali lill-Madonna għal żmien il-Milied. Fis-6:30pm bdiet il-quddiesa tan-novena bis-sehem tat-tfal u l-ġenituri tagħhom. Ittieħdu

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

53

KRONAKA

24 Lejlet il-Milied. Filgħodu l-quddies sar bħas-soltu.

Filgħaxija sar l-Għasar Pontifikali tal-Milied fis6:00pm.

Fid-8:45pm saret il-prietka tat-tifel li din is-sena għamilha l-abbati Luca Calleja. Wara ndaqqet isSinfonia Pastorale fuq l-orgni u fid-9:00pm ġiet iċċelebrata quddiesa mill-Arċipriet fil-lejl tal-Milied flimkien ma’ rappreżentanza tal-Kapitlu, li għaliha kienu mistiedna l-familji tat-tfal tal-katekiżmu.

Din saret fid-dawl tar-restrizzjonijiet minħabba l-pandemija.

Imbagħad fil-11:15pm reġgħet saret il-prietka tattifel segwita mis-‘Sinfonia Pastorale’ mill-Cappella Sanctae Mariae Assumptae. Fil-11:30am l-Isqof Anton Teuma ppresieda l-Pontifikal tal-lejl tal-Milied flimkien ma’ rappreżentanza tal-Kapitlu. Anima l-liturġija l-Cappella Sanctæ Mariæ Assumptæ taħt id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Debrincat, Maestro di Cappella.

25 Jum il-Milied. Fis-6:00pm Mons Isqof mexxa Konċelebrazzjoni Pontifikali solenni mal-Kapitlu.

27 Il-Familja Mqaddsa. Fil-quddiesa tal-10:00am saret il-prietka tat-tifel minn Gabriel Cordina.

31 L-aħħar jum tas-sena. Saret ġurnata adorazzjoni b’radd il-ħajr għas-sena 2020 fil-kappella tasSagrament. Filgħaxija fis-6:15pm ingħatat ilbarka, indaqqet is-Sinfonia Pastorale u bdiet ilkonċelebrazzjoni Pontifikali ta’ Radd il-Ħajr minn Mons. Isqof Anton Teuma flimkien mal-Kapitlu. Fi tmiemha tkanta t-Te Deum fi tmiem is-sena.

Jannar 2021

01 L-Ewwel Jum tas-Sena. Għall-ewwel darba ġie fostna l-Em. T. il-Kardinal Mario Grech minn wara l-konċistorju. Fis-5:45pm ġie milqugħ mill-Kapitlu fil-bieb tal-Katidral, għamel vista lis-Sagrament filkappella tiegħu u fis-6:00pm mexxa konċelebrazzjoni Solenni fil-festa ta’ Marija Omm Alla u fil-bidu ta’ sena ġdida. Fi tmiem iċ-ċelebrazzjoni tkanta l-Veni Creator fil-bidu ta’ sena ġdida.

02 Sar il-kant tal-I Għasar tal-Epifanija fis-6:00pm.

03 Jum l-Epifanija. Fit-8:00am Mons. Isqof Anton Teuma ppresieda Konċelebrazzjoni fimkien malKapitlu. Fl-10:00am l-Arċipriet mexxa quddiesa bis-sehem tal-abbatini li din is-sena kellhom jitilgħu l-Vatikan biex jaqdu s-servizz tagħhom iżda minħabba l-pandemija ma setgħux. Wara ingħatatilhom tifkira tal-okkażjoni. F’kull quddiesa saret it-tħabbira tal-festi prinċipali fil-Kalendarju tal-Knisja għas-sena 2021.

04 Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

54

11 Wara l-waqfa tal-Milied tkomplew l-attivitajiet pastorali fil-parroċċa tagħna matul il-ġimgħa.

15 Illum ħabat għeluq ir-4 anniversarju mill-pussess ta’ Mons. Arċipriet Joseph Sultana.

19 Saret l-ewwel ċelebrazzjoni f’ġieħ San Ġużepp f’din is-Sena Ġużeppina. Fis-6:00pm ingħad ir-rużarju u l-litanija lil San Ġużepp. Fis-6:30pm quddiesa votiva f’ġieħu mmexxija mill-Arċipriet.

21 Saret stedina lil-letturi kollha tal-parroċċa għalLectio Divina speċjali fl-okkażjoni tal-Jum talKelma ta’ Alla. Tmexxiet mill-Arċipriet.

23 Saret Akkademja Mużikali bit-tema ‘B’Qalb ta’ Missier’ mill-Għaqda Mużikali San Ġużepp ta’ Ħal Għaxaq fl-okkażjoni tal-inawgurazzjoni tarrestawr li sar fuq il-vara ta’ San Ġużepp meqjuma fil-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq.

24 Fil-parroċċa tagħna nżamm Jum l-Art Imqaddsa. Ilġbir li sar fil-quddies mar għal din l-art fejn għex Ġesù. Is-somma sabiħa laħqet iċ-ċifra ta’ €1,096.65.

Fl-10:00am saret Konċelebrazzjoni solenni millKapitlu flimkien mal-Kleru tal-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq fejn infetħet is-Sena Ġużeppina fil-Katidral.

Fi tmiem iċ-ċelebrazzjoni l-Arċipriet Mons. Joseph Sultana ppreżenta kopja tal-inkwatru ta’ San Ġużepp meqjum fil-Katidral lill-kappillan tal-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq u lill-Għaqda Mużikali San Ġużepp bħala tifkira dejjiema ta’ din l-okkażjoni.

Fil-quddiesa tal-11:30am l-adolexxenti tal-Griżma tal-Isqof ġew mogħtija kopja tat-Testment il-Ġdid mill-Arċipriet fl-okkażjoni ta’ Ħadd il-Kelma ta’ Alla.

26 L-Arċipriet mexxa quddiesa ta’ radd il-ħajr fil-knisja tal-Kapuċċini fl-okkażjoni tad-69 anniversarju millinkurunazzjoni tal-inkwatru titulari tal-Madonna tal-Grazzja.

30 Lejlet il-festa liturġika ta’ San Ġwann Bosco l-Arċipriet mexxa l-quddiesa fil-kappella talOratorju. Anima l-kant l-Aurora Youth Choir.

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Frar 2021

02 Festa tal-Preżentazzjoni tal-Mulej. Fis-6:30pm Mons. Isqof mexxa konċelebrazzjoni Pontifikali mal-Kapitlu Katidrali.

07 Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

10 San Pawl. Btala Pubblika. Il-quddies ġie ċċelebrat fil-ħinijiet bħal tal-Ħadd, u fit-8:00am saret Konċelebrazzjoni mill-Kapitlu.

11 Fl-okkażjoni tad-dehra tal-Madonna ta’ Lourdes saret it-talba tar-rużarju aux flambaux, quddiesa votiva f’ġieħ il-Madonna fis-6:30pm u wara nżamm mument ta’ adorazzjoni b’talb għall-vokazzjonijiet.

17 Bidu tar-Randan - L-Erbgħa tar-Rmied. Fis6:00pm saret meditazzjoni fuq il-Via Sagra millArċipriet u ngħatat il-barka ewkaristika. Fis-6:30pm Mons. Isqof mexxa Pontifikal mal-Kapitlu li matulha sar ir-rit tat-tberik u tqegħid tal-irmied bħala sinjal ta’ indiema u rieda tajba. Wara tqassmu l-karusi talkarita lit-tfal b’risq id-Dar tal-Providenza. Il-motto magħżul għar-randan ta’ din is-sena kien meħud mittieni Ittra lill-Korintin: “Ħallu lil Alla jħabbibkom miegħu.” Anima l-kant il-Cappella Sanctae Mariae Assumptae.

Matul ir-randan saru diversi inizjattivi pastorali u ta’ talb, fosthom ta’ kull filgħodu talba tal-via sagra fis6:15am u filgħaxija rużarju fis-6:00pm u fis-6:15pm via sagra bil-barka ewkaristika; nhar ta’ Ħamis saret il-Lectio Divina mill-Arċipriet fis-7:00pm; nhar ta’ Ġimgħa meditazzjoni fuq il-via sagra u nhar ta’ Ħadd tkompliet il-quddiesa għat-tfal u l-familji tagħhom.

18 Saret l-ewwel lectio divina tar-Randan millArċipriet.

19 Saret it-tieni ċelebrazzjoni f’ġieħ San Ġużepp. Fis-

6:00pm ingħad ir-rużarju u l-kurunella bil-barka ewkaristika. Fis-6:30pm saret quddiesa votiva.

25 Inżammet it-tieni lectio divina tar-Randan millArċipriet.

Marzu 2021

04 Inżammet it-tielet lectio divina tar-Randan millArċipriet.

05 L-ewwel Ġimgħa tax-xahar. Fit-8:00pm inżammet quddiesa oħra.

07 Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

08 Matul din il-ġimgħa nżammu l-Eżerċizzi tar-Randan għal kulħadd fil-5:15pm u għall-familji fis-7:30pm.

Tmexxew minn Patri Marcello Ghirlando. L-eżerċizzi tat-tfal ġew ikkanċellati minħabba l-pandemija.

L-eżerċizzi baqgħu jsiru bil-parteċipazzjoni talmiġemgħa sat-tielet jum tagħhom, sakemm reġgħu għalqu l-knejjes.

11 Għat-tieni darba l-knejjes reġgħu għalqu l-bibien tagħhom minħabba żieda allarmanti fil-każijiet tal-pandemija. Għaldaqstant, il-parroċċa kompliet tkun qrib il-parruċċani permezz tal-‘live streaming’ tal-parroċċa u ta’ Radju Katidral, li ħadet ħsieb jixxandru l-attivitajiet u ċ-ċelebrazzjonijiet kollha marbutin mal-Ġimgħa Mqaddsa.

Tul dan il-perjodu mill-Katidral bdew jixxandru l-quddiesa tas-7:30am, imbagħad filgħaxija t-talba tar-rużarju, il-via sagra u l-quddiesa fis-6:30pm.

19 San Ġużepp. Matul dan il-jum saret quddiesa fis7:30am u oħra fis-6:30pm fejn tlabna l-ħarsien ta’ dan il-qaddis biex jeħlisna mill-pandemija. Ix-xbieha ta’ San Ġużepp kienet barra għall-qima tal-pubbliku.

26 Tifkira Devozzjonali tad-Duluri tal-Verġni Marija.

Il-Katidral kien miftuħ għat-talb privat mit-8:00am sal-10:00am u mill-5:00pm sas-6:00pm. Fis-6:30pm saret quddiesa bi ħsieb qasir fuq id-Duluri talMadonna u fis-7:00pm saret Via Matris meditata mmexxija mill-Arċipriet.

28 Ħadd il-Palm. Fl-10:00am Mons. Isqof mexxa Pontifikal bil-magħluq fil-Katidral fil-ftuħ talĠimgħa Mqaddsa. Anima l-kant Antonella Portelli u Matthew Sultana.

April 2021

01 Ħamis ix-Xirka. Għat-tieni sena l-funzjoni tattberik taż-żjut imqaddsa ma saritx f’dan il-jum.

Fis-7:00pm Mons. Isqof mexxa Pontifikal ‘In Coena Domini’ bil-magħluq. Fit-tmiem saret purċissjoni bl-Ewkaristija lejn artal armat fit-tarf tal-presbiterju għall-qima tal-fidili. Wara l-quddiesa l-Katidral kien miftuħ għat-talb privat u fis-skiet sal-11:00pm.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

55

KRONAKA

31 L-Arċipriet kien mistieden mill-Għaqda Mużikali ‘San Ġużepp’ ta’ Ħal Għaxaq għall-quddiesa fi tmiem iċ-ċelebrazzjonijiet li saru fl-okkażjoni tarrestawr tal-vara tal-qaddis. Fi tmiem il-quddiesa l-Arċipriet ġie mogħti tifkira tal-okkażjoni.

Pastorali Parrokkjali b’membri ġodda fi ħdanu, li jappartjenu l-għaqdiet kollha li għandna fil-parroċċa.

L-Arċipriet irringrazzja lil dawk kollha li ilhom għal ħafna snin jikkontribwixxu f’dan il-kunsill u laqa’ fi ħdanu membri ġodda.

27 Bejn is-27 u t-30 ta’ April inżamm it-Tridu f’ġieħ San Ġużepp f’din is-Sena Ġużeppina. Fis-6:00pm ingħad ir-rużarju, talb u litanija lil San Ġużepp. Fis6:30pm quddiesa bl-omelija tat-Tridu mill-Kan. Dun Franklin Vella.

29 Il-65 Anniversarju mill-għoti tal-istatwa ta’ Santa Marija lill-Katidral mis-Soċjetà Filarmonika Leone. Fis-6:30pm saret Konċelebrazzjoni Solenni mill-Arċipriet Joseph Sultana mal-Presbiterju Parrokkjali. Ħadu sehem il-Kumitat u d-Diriġenti tasSoċjetà Leone. Anima l-kant l-‘Aurora Youth Choir.’

Fit-8:00pm saret velja ta’ talb lejlet l-Ordinazzjoni Presbiterali ta’ żewġ saċerdoti ġodda.

KRONAKA

02 Il-Ġimgħa l-Kbira. Filgħodu sar it-talb fis-skiet quddiem l-Ewkaristija sa nofsinhar. Fit-3:30pm Mons. Isqof mexxa l-liturġija tal-Passjoni tal-Mulej.

Filgħaxija saret Via Sagra Djoċesana mmexxija minn Mons. Isqof Anton Teuma.

03 Sibt il-Għid. Mons. Isqof mexxa ċ-ċelebrazzjoni talVġili kbira tal-Għid bilbibien magħluqa.

04 L-Għid il-Kbir. Fl-10:00am l-Arċipriet mexxa quddiesa għat-tfal u l-familji tagħhom.

Fis-6:00pm saret Konċelebrazzjoni mmexxija minn Mons.

Arċidjaknu Tarcisio Camilleri.

Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

09 Mal-ħarġa tal-bullettin intbagħtu flixkien żgħar blilma mbierek lill-familji kollha tal-parroċċa biex isir it-tberik mill-membri tal-familja stess. Dan qed isir fl-assenza tat-tberik mis-saċerdoti. Tqassam ukoll envelope għal offerta b’risq il-parroċċa għal dawn iljiem.

18 Reġgħu nfetħu mill-ġdid il-knejjes għall-quddies.

Fil-Katidral il-quddies tal-Ħadd sar b’dan il-mod: 6:30am, 8:00am Konventwali, 10:00am, 11:30am, 6:00pm u 7:15pm. Matul il-ġimgħa fis-6:30am, 7:30am Konventwali u oħra fis-6:30pm. Fis-6:00pm saret quddiesa għal ruħ Charlie Attard, eks sagristan tal-Katidral f’għeluq l-ewwel xahar mill-mewta traġika tiegħu.

19 Saret ċelebrazzjoni oħra Ġużeppina. Fis-6:00pm rużarju u litanija lil San Ġużepp. Fis-6:30pm quddiesa fuq San Ġużepp bit-tema ‘Ġużeppi: Missier li jilqa’.’

23 Fuq xewqa tal-Arċipriet beda jiġġedded il-Kunsill

56

30 Serata Mużikali u Storika fejn matulha ġiet inawgurata l-pittura tal-koppletta tar-Relikwiji, li saret mill-Kav. Pawlu Camilleri Cauchi, liema pittura għalqet il-proġett tal-pitturi tal-koppletti kollha, flimkien mar-restawr tal-imsemmija kappella, saret

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

ukoll il-preżentazzjoni tal-Katalogu tal-Arkivju Mużikali tal-Katidral minn Dr. Joseph Grech u l-kxif ta’ lapida li tfakkar lil Agius De Soldanis bħala kanonku tal-Matriċi. Ħadu sehem is-solisti Noel Galea (baritonu), Annabelle Haber (sopran), Alan Sciberras (tenur) flimkien ma’ pjanista. Sar ukoll diskorsi minn Mons. Joseph Bezzina fuq il-kunċett storiku tal-pittura, mill-Arċipriet u mill-Arċidjaknu segwit mit-tberik tal-kappella.

kantata tas-6:30pm saret laqgħa ta’ talb immexxija minn Dun Daniel Sultana għall-adolexxenti u ż-żgħażagħ tal-parroċċa.

08 It-Tielet Jum tal-Kwaranturi. Jum iddedikat b’talb għall-ħelsien mill-pandemija. Wara l-quddiesa tas-6:30pm li kienet animata mill-Aurora Youth Choir ingħata bidu għal-lejl adorazzjoni li ntemm b’quddiesa f’12:00am.

Mejju 2021

KRONAKA

01 Festa ta’ San Ġużepp Ħaddiem. Fis-6:00pm rużarju, talb u litanija ta’ San Ġużepp. Fis-6:30pm saret Konċelebrazzjoni Solenni mill-Arċipriet blomelija minn Patri Marcello Ghirlando, fejn matulha sar talb għall-ħaddiema kollha partikularment għallħarsien tagħhom minn kull periklu.

02 Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

05 L-Ewwel Erbgħa ta’ Santa Marija. Fis-6:00pm ingħad ir-rużarju, u fis-6:30pm l-Arċipriet mexxa konċelebrazzjoni solenni fil-bidu tal-Erbgħat bissuġġett Marija, il-mara l-ġdida. Wara nżammet adorazzjoni ewkaristika fis-skiet u fit-8:30pm l-aħħar quddiesa tal-jum.

06 Bidu tal-Kwaranturi Solenni fil-Katidral.

L-Ewwel Jum tal-Kwaranturi. Jum iddedikat għat-talb għall-vokazzjonijiet. Il-konċelebrant tattliet ijiem tal-kwaranturi kien il-Kan. Dun Reuben Micallef. Fit-3:00pm saret siegħa adorazzjoni tal-Ħniena Divina. Fil-5:00pm saret siegħa adorazzjoni għat-tfal tal-parroċċa fi tmiem is-sena kateketika. Fis-6:00pm rużarju u barka. Fis-6:30pm Konċelebrazzjoni. Wara saret siegħa adorazzjoni b’talb għall-vokazzjonijiet bis-sehem tas-seminaristi tad-Djoċesi.

07 It-Tieni Jum tal-Kwaranturi. Jum iddedikat għall-adolexxenti u ż-żgħażagħ. Wara l-quddiesa

09 Għeluq tal-Kwaranturi. Fis-6:00pm l-Arċipriet mexxa Konċelebrazzjoni bis-sehem tal-Kapitlu.

Wara saret purċissjoni żgħira bl-Ewkaristija madwar il-knisja, kant tat-Te Deum u barka ewkaristika.

Tħabbar li l-ġabra mill-envelopes għall-Għid laħqet is-somma sabiħa ta’ €7,005.

12 It-Tieni Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet mill-Kappillan Dun Charles Sultana bis-suġġett Marija, qaddejja tal-Mulej.

13 Bidu tan-Novena lill-Ispirtu s-Santu. Bi tħejjija għallfesta ta’ Għid il-Ħamsin, kull filgħaxija fis-6:00pm sar talb u invokazzjonijiet lill-Ispirtu s-Santu.

15 Saret laqgħa mal-ġenituri tat-tfal li ser jirċievu l-Ewwel Tqarbina. Filgħaxija sar il-kant tal-ewwel għasar ta’ Lapsi mill-Kapitlu.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

57

16 Lapsi. Fit-8:00am sar Pontifikal minn Mons. Isqof flimkien mal-Kapitlu u filgħaxija l-kant tat-tieni għasar.

Mal-ħarġa tal-Bullettin ta’ dan il-Ħadd ingħata rendikont dettaljat b’rabta max-xogħol li sar fuq ilkappella tar-Relikwiji fil-Katidral u mal-Kwaranturi.

17 Mons. Isqof Anton Teuma ltaqa’ mal-ġenituri u l-adolexxenti li ser jirċievu s-Sagrament talKonfirmazzjoni fil-Katidral.

19 It-Tielet Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet mill-Kappillan ta’ San Lawrenz Dun Charles Sultana, bis-suġġett Marija, Omm il-ħniena.

20 Minħabba r-restrizzjonijiet imposti mill-awtoritajiet tas-saħħa fi żmien il-Ġimgħa Mqaddsa, illum saret il-Konċelebrazzjoni Pontifikali li matulha sar ittberik taż-żjut u t-tiġdid tal-wegħdiet saċerdotali.

Illum ħabat għeluq il-31 sena mill-miġja tal-Papa Ġwanni Pawlu II fil-Katidral.

29 Filgħaxija sar il-kant tal-ewwel għasar tat-Trinità Qaddisa mill-Kapitlu.

Fis-6:30pm Mons. Isqof amministra s-sagrament tal-Konfirmazzjoni lil 21 adolexxent/a millparroċċa tagħna. L-animazzjoni tal-kant saret minn Matthew Sultana u Antonella Portelli.

30 It-Trinità Qaddisa.

Filgħodu nżammet Konċelebrazzjoni Konventwali.

Fl-10:30am inżammet il-funzjoni tal-Ewwel Tqarbina millArċipriet lil 19-il tifel u tifla mill-parroċċa tagħna.

Il-quddiesa kienet immexxija mill-‘Aurora Youth Choir’. Filgħaxija sar il-kant tat-tieni għasar millKapitlu.

31 Ġew fi tmiemhom il-laqgħat tal-katekiżmu għal din is-sena pastorali.

KRONAKA

Ġunju 2021

22 Filgħaxija sar il-kant tal-ewwel għasar ta’ Għid ilĦamsin. Filgħaxija l-parroċċa ħadet sehem fil-Velja Djoċesana t’Għid il-Ħamsin li saret fuq iz-zuntier tas-Santwarju ta’ Pinu u tmexxiet minn Mons. Isqof li matulha ħabbar il-Pjan Pastorali Djoċesan għassena 2021-22.

23 Għid il-Ħamsin. Filgħodu sar il-Pontifikal u filgħaxija l-kant tat-tieni għasar mill-Kapitlu.

26 Ir-Raba’ Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet millKappillan Dun Charles Sultana bis-suġġett Marija, għajn ta’ dawl u ħajja.

58

01 Ħarġet l-aħbar li Dun Maximillian Grech ġie maħtur mill-Papa Franġisku Cappellano di Suo Santità bit-titlu ta’ monsinjur. Nifirħulu u nawgurawlu aktar ħidma fin-Nunzjatura ġewwa s-Senegal. Din in-nomina ħarġet permezz ta’ digriet maħruġ mill-Papa fl-1 ta’ Mejju li għadda.

02 Il-Ħames Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet minn Dun Noel Debono bis-suġġett Marija, Omm irRikonċiljazzjoni.

04 L-Ewwel Ġimgħa tax-Xahar. Ġiet iċċelebrata quddiesa oħra fit-8:00pm.

05 Filgħaxija sar il-kant tal-ewwel għasar ta’ Korpus mill-Kapitlu. Il-ġbir tal-quddies f’dan il-Ħadd kien b’risq ‘Dar Arka’ mad-Djoċesi kollha.

06 Korpus. Fit-8:00am saret Konċelebrazzjoni Solenni mill-Kapitlu u tmexxiet mill-Arċidjaknu Mons.

Tarcisio Camilleri. Fi tmiem sar mument qasir ta’ talb fis-skiet u barka ewkaristika. Fi tmiem ta’ kull quddiesa nżamm mument qasir fis-skiet ta’ adorazzjoni u ngħatat il-barka. Filgħaxija sar il-kant tat-tieni għasar mill-Kapitlu.

Il-ġbir fil-quddies kien b’risq il-manutenzjoni talKatidral.

09 Is-Sitt Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet minn Dun Noel Debono bis-suġġett Marija, Tempju tal-Mulej.

11 Il-Qalb ta’ Ġesù. Filgħodu saret konċelebrazzjoni mill-Kapitlu.

16 Is-Seba’ Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet minn Dun Noel Debono bis-suġġett Marija, Dixxiplu tal-Mulej.

18 Ordinazzjoni Djakonali. Is-Seminarista Gabriel Vella mill-parroċċa tal-Qala ġie ordnat djaknu minn idejn Mons. Isqof Anton Teuma.

19 Saret is-sitt ċelebrazzjoni Ġużeppina f’ġieħ San

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Kapitlu.

28 Il-parroċċa organizzat kors ta’ formazzjoni biblika mill-Arċipriet, u nżamm fis-sala tal-parroċċa.

Filgħaxija sar il-kant tal-ewwel għasar ta’ San Pietru u San Pawl mill-Kapitlu.

29 San Pietru u San Pawl. Fis-7:00am saret Konċelebrazzjoni Konventwali mill-Kapitlu.

30 Id-Disa’ Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet minn Patri Etienne Gilson OFM bis-suġġett Marija, Bidu talFerħ Tagħna.

KRONAKA

Ġużepp. Fis-6:00pm ingħad ir-rużarju u litanija ta’ San Ġużepp u fis-6:30pm quddiem bl-omelija bissuġġett Ġużeppi, Missier Ħaddiem minn Dun Daniel Sultana.

23 It-Tmien Erbgħa. Il-quddiesa tmexxiet minn Patri Etienne Gilson OFM bis-suġġett Marija, Tron talGħerf. Filgħaxija sar il-kant tal-I għasar tat-Twelid tal-Battista mill-Kapitlu.

24 Festa tat-twelid ta’ San Ġwann Battista. Fis-7:00am saret Konċelebrazzjoni Konventwali mill-Kapitlu.

Filgħaxija sar il-kant tat-tieni għasar tal-festa mill-

Nuru s-sogħba tagħna għat-telfa ta’ Mons. Salv Debrincat, Dekan tal-Kapitlu Katidralu u Kanċellier tal-Kurja Veskovili li għadda għall-ħajja ta’ dejjem nhar il-11 ta’ Ġunju 2021 Agħtih o Mulej il-mistrieħ ta’ dejjem.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

59

KRONAKA

EKU MILL-FESTA B’DIFFERENZA 2020

60

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Santa Marija 65 Sena ssebbaħ il-Katidral

Anna Maria Farrugia Iftħilna l-bibien, daħħalna fis-sliem, Waqqgħalna s-swar, li dawwruna bl-imrar.

Kebbsilna n-nar, biex niġu d-dar, Mix-xibka oħroġna, li qiegħda toħnoqna.

Il-mewġ ofroqilna, biex ngħaddu għall-Ġenna Bil-mant tiegħek għatti, lil min qed ibati.

Iftħilna t-triq, sa ħdejn il-Ħa sllieq, Warrbilna l-blat, ħudna ħdejn mergħat.

Tajrilna kull traba, Madonna bla tebgħa.

Neħħilna s-sħaba, għax w’rajha ninħeba..

Għinna għall-quċċata, għal ħdejh mimli b’setgħa.

Muntanji nixxabbtu, sakemm ħdejk nitilgħu, Neħħilna d-dlam, begħdilna s-saram...

Narawk fl-orizzont, ta’ wens dejjem kont…

Int għadek u tibqa’, għalina l-kuraġġ U nħarsu fis lejk , bħal tax-xemx int ir-raġġ.

Sax-xefaq wassalna, rawmilna l-kalma, Fittixna w oħrogna, minn dad-djuq ta’ rkejjen.

U hekk ingawduk, ħdejn ibnek Ġesù, Għal dejjem ta’ dejjem, Narawkom fil-glorja, mimlija b’vittorja, Mal-anġli bit-tarka, fuq l-għadu tagħna.

Itfgħalna kull barka...

Madonna.....

F’kull biża’ kun magħna!

29.4.2021

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

61

DEDIKA LIL ĦUTNA LI RAQDU FI KRISTU Dejjem f’qalbna u f’talbna

B’tifkira għażiża ta’ Benna Grech li mietet nhar it-3 ta’ Settembru 2019 minn oħtha Maria Xuereb u l-familja.

B’tifkira għażiża ta’ Ċensu Grech li miet nhar it-22 ta’ Ġunju 2019, minn martu Antonietta u bintu Anna Grech.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Gloria Grech li mietet nhar l-10 ta’ Jannar 1997, minn ommha Antonietta u ohtha Anna Grech.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Theuma li mietet nhar l-14 t’Awwissu 2018, minn oħtha Mariosa u Saviour Grech.

B’tifkira għażiża ta’ Anġlu Sultana li miet nhar it-30 t’Awwissu 2017, minn bintu Rita Sultana.

62

B’tifkira għażiża ta’ Fortunata Sultana li mietet nhar l-1 ta’ Settembru 2016, minn bintha Rita Sultana.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Theuma li mietet nhar l-14 t’Awwissu 2018, minn ħutha Mariosa Grech u Dr Eddie Rapa u l-familja tagħhom.

B’tifkira għażiża ta’ Mary Tabone li mietet nhar it-30 ta’ Mejju 2017, minn oħtha Annunzjata Tabone.

B’tifkira għażiża ta’ Emanuel Saliba li miet nhar is-26 ta’ Awwissu 2011, minn martu Rose u wliedu Fr Anthony M Saliba u Carol, flimkien ma’ żewġha Dr Michael Caruana.

B’tifkira għażiża ta’ Carmelo u Dola Apap li mietu nhar l-4 ta’ April 1985 u nhar s-6 ta’ Settembru 2003, u Mario Portelli li miet nhar il-15 ta’ Jannar 2008, u ta’ Colin Apap li miet nhar it-2 ta’ Jannar 2021 minn Carmel u Frances Portelli u l-familja.

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

B’tifkira għażiża ta’ Saviour Vella li miet nhar is-17 ta’ Ġunju 2009, minn martu Sylvia Vella flimkien ma’ uliedha.

B’tifkira għażiża ta’ Anthony Grech li miet nhar is-7 ta’ Awwissu 2014, minn martu Angela Grech Magro u wliedha.

B’tifkira għażiża ta’ Joseph Magro li miet nhar is-16 ta’ Settembru 1967 minn bintu Angela Grech Magro.

B’tifkira għażiża ta’ Rita Magro li mietet nhar it-22 ta’ Novembru 2010 minn bintha Angela Grech Magro.

B’tifkira għażiża ta’ Emanuel Mercieca li miet nhar il-11 ta’ Ġunju 2016 mill-familja Mercieca.

B’tifkira għażiża ta’ Pawlu Sultana li miet nhar it-23 ta’ Lulju 2012 minn martu Francesca Saverja Sultana u wliedha.

B’tifkira għażiża ta’ Marcella Tabone li mietet nhar il-5 ta’ Settembru 1993 minn ħutha Mons.

George, Luigia u Sr Doris Tabone.

B’tifkira għażiża ta’ Sr Marcellina Tabone li ġiet maqtula fil-Pakistan nhar it-28 ta’ Ġunju 1997, minn ħutha Mons. George, Luigia u Sr Doris Tabone.

B’tifkira għażiża ta’ Sr Miriam Tabone OSC li mietet nhar it-18 ta’ Ottubru 2016 minn ħutha Mons.

George, Luigia u Sr Doris Tabone.

B’tifkira għażiża tal-Familja Tabone minn Mons. George, Luigia u Sr Doris Tabone.

B’tifkira għażiża ta’ Emanuel Tabone li miet nhar it-3 ta’ Ġunju 2021 minn oħtu Annunzjata Tabone.

B’tifkira għażiża ta’ Antonia Cini li mietet nhar id-29 ta’ Mejju 2021, minn Carmelo Cini u wliedu.

56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

63

B’tifkira għażiża ta’ Ursola Micallef li mietet nhar it-23 ta’ Novembru 2016, minn bintha Marie-Josette u żewġha Natalino u n-neputijiet Andrè u Laura, qraba u ħbieb.

B’tifkira għażiża ta’ Vincent Rapa li miet nhar l-24 ta’ Novembru 2019 millġenituri Sammy u Mariliana Rapa.

B’tifkira għażiża ta’ Rosanna Agius li mietet nhar is-7 ta’ Ottubru 2020, minn binha Raymond Agius.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Attard li mietet nhat it-3 ta’ Frar 1998, Duncan Camilleri li miet nhar il-5 ta’ Frar 2002, Maria Hili li mietet nhar is-7 ta’ Lulju 1980, Giorgia Agius li mietet nhar is-7 ta’ Settembru 2002 u ta’ Adrian Agius li miet nhar it-28 ta’ Jannar 2000, minn Maria u Ġuża Callus.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Dolores Scicluna li mietet nhar it-28 ta’ Awwissu 2020, minn żewġha Joe Scicluna u wliedu.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Stella Abela li mietet nhar id-19 ta’ Lulju 2007, Giorgia Abela li mietet nhar l-4 ta’ Frar 2013, Maria Abela li mietet nhar is-6 ta’ Ġunju 2013 u Anton Farrugia li miet nhar id-19 ta’ Mejju 2015 minn Ursola Farrugia.

B’tifkira għażiża ta’ Joseph Micallef li miet nhar id-29 ta’ Ġunju 2009, minn bintu Marie-Josette u żewġha Natalino u n-neputijiet Andrè u Laura, qraba u ħbieb.

64

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

B’tifkira għażiża ta’ Ġużeppa Caruana li mietet nhar is-16 ta’ Marzu 2010, minn binha Dr. Michael Caruana u l-familja.

B’tifkira għażiża ta’ Toni Farrugia li miet nhar it-8 ta’ Settembru 2016, minn martu Hilda u wliedu Joseph u Katie Ann u żewġha Tony Sammut.

B’tifkira għażiża ta’ Joseph Caruana li miet nhar l-1 ta’ Frar 2020, minn ibnu Dr. Michael Caruana u l-familja.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Tabone li mietet nhar it-3 ta’ Jannar 2021, minn ħuha Ġużeppi Tabone u l-familja.

B’tifkira għażiża ta’ Ċensa Xerri li mietet nhar l-1 ta’ Novembru 1984 u Ġużepp Xerri li miet nhar it-23 ta’ Jannar 2000, mingħand binthom Maria Mercieca u l-familja.

B’tifkira għażiża ta’ Maria Grech li mietet nhar l-4 ta’ Marzu 2021, minn żewġha Vincent Grech flimkien ma’ wliedu..

B’tifkira għażiża ta’ Jane Azzopardi li mietet nhar l-24 ta’ Diċembru 2019, minn żewġha Ċikku Azzopardi flimkien ma’ uliedu.

B’tifkira għażiża ta’ Joseph u Maria Cassar, minn binhom Frank Cassar.

Segwi l-festi kollha ta’ Santa Marija fuq

Radju Katidral 90.90 FM St Leħen il-Katidral f’darek

Wieħed u għoxrin sena ta’ servizz 56 (Awwissu 2021) – Il-Għid tal-Assunta

65

Werrej •

Editorjal – Wara Sbatax-il Sena u Jumejn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

•

Messaġġ mill-Arċipriet – Il-Festa għal din is-Sena! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

•

Programm tal-Festi Solenni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

•

Joseph Bezzina – L-Ingress tal-ET Mons. Anton Teuma fil-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

•

Joseph Bezzina – Nifirħu lill-Eminenza Tiegħu l-Kardinal Mario Grech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1

•

Joseph Bezzina – Il-Prinċep Philip - Duka ta’ Edinburgh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 3

•

Joseph Bezzina – Anniversarji tal-Katidral tas-Sena 2021 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

•

Joseph Bezzina – Il-Mużew tal-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

•

Joseph Bezzina – Id-devozzjoni lejn San Ġużepp fil-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

•

George Mercieca – Is-Sena Ġużeppina fil-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

•

Joseph Bezzina – Il-Koppletta fil-Kappella tar-Relikwiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

•

Jeremy Scicluna u Matthew Grech – Il-Baldakkin Jagħlaq 50 Sena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3

•

Toni Farrugia – Ir-Razza tal-Maestro Dirjanu Lanzon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

•

Mro Dr Joseph Grech – L-Arkivju Mużikali tal-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

•

Twanny Mifsud – Aċċidenti u Disgrazzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

•

L-Adolexxenti f’Riġlejn Ġesù Ewkaristija fil-Jiem tal-Kwaranturi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

•

George Mercieca – Xogħol ta’ Manutenzjoni u Proġetti fil-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

•

John Cremona – Għeluq il-75 Sena mill-Ewwel Poeżija f’ġieħ l-Assunta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

•

Matthew Sultana – Grazzi li Salvajthom! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

•

Joseph Bezzina – Nifirħu lil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

•

Mons. Rużar Ġ. Borg – Nuru Sogħba fil-Mewt ta’ Sor Concetta Grech OP . . . . . . . . . . . . . . . . 37

•

Dorothy Attard – Charlie Attard: Ħajtu u Ħidmietu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

•

George Mercieca – Il-Ħajja Pastorali fil-Parroċċa tal-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

•

George Mercieca – Kronaka tal-Parroċċa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

•

George Mercieca – Djarju tal-Parroċċa tal-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

•

Eku mill-Festa b’Differenza 2020 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

•

Anna Maria Farrugia – Santa Marija - 65 Sena ssebbaħ il-Katidral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

•

Dedika lil ħutna li raqdu fi Kristu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2

66

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)

Joseph Caruana Co. Ltd Celebrating our 100th Anniversary with the launch of our new outlet

Annex

All you need for your home!

Best prices guaranteed!

Open all day from 08:00 to 19:00.

Caruana Buildings Triq l-Imġarr Victoria - Gozo Tel: 2156-0019 • 7955-7464 email: joscar@onvol.net 67

Il-Għid tal-Assunta – 52 (Awwissu 2017)

Caruana Stores Triq Ħandaq Ħal Qormi - Malta Tel: 2148-8824 • 9949-0806 Fax: 2144-1446

GĦAŻEL BEJN jew MAGĦMUL MINN TADAM FRISK

KUNSERVA ĦELWA B’TADAM IMQADDED

‘Il-Kunserva’ ilha ssir minn Magro Brothers sa mill-1934. Hija magħmula minn tadam Malti frisk fix-xhur sħan tas-sajf.

‘Il-Ħelwa’ hija tip ta’ Kunserva magħmula minn tadam imqadded bix-xemx u ftit melħ u zokkor għal togħma ħelwa u bnina.

‘Il-Kunserva’ u ‘Il-Ħelwa’ jintużaw kemm fuq il-ħobż Malti frisk bil-qoxra tqarmeċ, fit-tisjir ta’ kuljum jew inkella bħala ‘dip’.

68

Il-Għid tal-Assunta – 56 (Awwissu 2021)