VGZ Beter! | magazine kwaliteit & Innovatie | 2014

31,5

Een publicatie van Coรถperatie VGZ 2014

magazine kwaliteit & innovatie

De zorg heeft lef nodig Zorgverbeteraars voor de toekomst

Goede zorg, wat is dat? voor goede zorg zorg je samen

Beter!

Voorwoord

Het is een spannende tijd om in de zorg te werken. De zorg verandert in hoog tempo en wat ons betreft wordt het BETER! In dit blad delen we onze – optimistische – kijk op de zorg van de nabije toekomst: minder vaak in het ziekenhuis of verzorgingshuis en meer in de wijk. Met een andere rol voor de patiënt, zoals in het project Blauwe Zorg. Niet langer kan hij achteroverleunen als een passagier in een vlieg­ tuig en wachten tot zijn bestemming is bereikt.

Op zijn minst heeft hij een actieve rol onderweg.

En degenen die dat kunnen, zullen van hun eigen vliegtuig de piloot zijn. Chronisch zieken bijvoor­ beeld, met veel kennis van hun eigen ziekte, krij­ gen meer regie over hun leven. Met de dokter als adviseur. Want ook die ontkomt niet aan veran­ dering. Niet langer staat hij boven de patiënt en vertelt hem wat het beste is, meer en meer wordt

hij een zorggids en verkeersleider die de patiënt helpt om zelf keuzes te maken. Net zoals de ­casemanager, waarover u verderop meer leest.

Om te voorkomen dat het huidige zorgsysteem op den duur onbetaalbaar wordt, moeten we volgens Ab Klink en Rudi Westendorp niet méér van het oude willen, maar buiten de gebaande paden durven gaan. Zoals de jonge talenten laten zien die ook in BETER! aan het woord komen en met wie Coöperatie VGZ samenwerkt aan bijzondere innovaties.

Mijn eigen toekomstdroom? Mijn missie is vol­ bracht als we gezondheid zien als het vermogen om een zinvol leven te leiden. Daar werken we als Coöperatie VGZ hard aan, samen met de zorg zelf.

Rob A.E. van Damme, MD, MA directeur Kwaliteit & Innovatie Coöperatie VGZ

4

De zorgconsumptie moet ­omlaag door ­ perverse prikkels uit het ­systeem te halen.

Ab Klink (Coöperatie VGZ) en ­Rudi Westendorp (Leids UMC) zoeken naar oplos­singen om de zorg betaalbaar te houden.

8

Wat is goede Zorg? Coöperatie VGZ werkt met zorgaanbieders aan kwaliteit, klantbeleving en betaalbaarheid.

COLOFON VGZ BETER 2014 Redactie: Wendy Bergervoet, Annemiek Bolscher, Ed Coumans, Lonneke Gilessen, Chris van der Hulst, Remco Koenders, Petra Kruijt, Wies Peters, Marjolein de Rijk (hoofdredactie), Dirk van Sambeeck, Weija Steffens, Annette Wiesman Fotografie: Jurjen Poeles, Vincent van den Hoogen, iStockphoto, Shutterstock, Getty Images (Nick David, Hero Images),

9,0

2

Hollandse Hoogte (Sabine Joosten), Corbis (Mario Castello), Bart Nijs Fotografie, Norbert Voskens Illustratie: Roel Seidell Concept en realisatie: gloedcommunicatie, Nijmegen Artdirection en ­vormgeving: gloedcommunicatie, Nijmegen Druk: Graphic Minds

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Jong talent 7 Eline Vrijland geeft patiënten met slaapapneu een gezonde nachtrust. 14 Tom Steffens bedacht de FitGaaf!-kalender om gezonde ­routines bij kinderen te ontwikkelen.

Meer jong talent 19 Douwe Jippes zwangerschapskans eenvoudig berekenen 23 Vincent Schot digitale reisgids voor zorgtraject 32 Michiel Hageman keuzehulp voor patiënt

20

“Onnodige Zorg verlenen?

We moeten ons schamen.”

Guy Schulpen over het project Blauwe zorg waarin specialisten de wijk ingaan.

24

Van goed idee tot zorgvernieuwing.

Je hebt een plan om de zorg beter te maken. Maar hoe krijg je anderen mee?

3

26

Oncologische zorg van de toekomst: patiënt beter af met casemanager. Han van Krieken (Radboudumc) in gesprek met ­Sandra Adamini (CoöperatieVGZ).

En verder 15 Goed nieuws | 16 Creatieve oplossingen voor lang­ durige zorg | 29 Goed nieuws | 30 Een medisch adviseur, wat is dat eigenlijk? | 33 Wedstrijd VoorGoedeZorg | 34 Ziek? Het is maar net hoe je ermee omgaat | 37 Zo verandert de zorg: inspirerende projecten voor de zorg van morgen | 40 Beter in 2020

4

Beter!

Interview

Als de kosten in het huidige tempo blijven stijgen, gaat in 2040 de helft van de rijks­ begroting op aan zorg. € 75 miljard: dat kost onze zorg nu al per jaar. Daarbij komt dat het zorgsysteem dure en perverse prikkels kent. Die leiden maar al te gemakkelijk tot overconsumptie en soms zelfs tot schadelijke zorg. Dat moet anders. Daarover zijn Ab Klink, raad van bestuur Coöperatie VGZ, en Rudi Westendorp, hoogleraar ouderen­ geneeskunde aan het Leids Universitair Medisch Centrum, het roerend eens.

“We moeten lef tonen door meer kwaliteit te leveren en over­ behandeling tegen te gaan.”

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Ab Klink: “Zorgverzekeraars hebben een slechte naam, ze zouden vaak nee verkopen en op winst gericht zijn. Maar dat klopt niet: de meeste ­verzekeraars zijn coöperaties en hebben geen winstoogmerk. Financiële meevallers gaan naar de verzekerden en naar de patiënt. Als repre­ sentant van de patiënt en steeds meer als part­ ner van de zorgaanbieder, mikken we op een combinatie van kwaliteit en kostenbeheersing.”

Rudi Westendorp: “De knop moet om. We moe­ ten de zieke vooropstellen en niet de ziekte. ­Samen met zorgverzekeraar en zorgaanbieder moet de patiënt gaan bepalen wat de beste zorg is. Nu zijn artsen te vaak gefocust op wat er medisch allemaal mogelijk is.”

Klink: “Patiënten hebben soms te hoge ver­ wachtingen van wat de zorg kan bieden. Het is verleidelijk gezondheidszorg te vergelijken met wijn: hoe duurder, hoe beter. Daar komt bij dat artsen worden betaald per prestatie. Dit kun je veranderen, bijvoorbeeld door artsen te con­ tracteren die het gesprek aangaan en aangeven wanneer meer zorg de patiënt niet per se goed zal doen. Grenzen stellen is nodig, maar, dan wel graag op basis van kwaliteit. De zorgver­ lening moet gebaseerd zijn op medische ­inzichten en op een patiënt die voorzien van goede informatie betere keuzes kan maken.”

Westendorp: “Dat ben ik met je eens. Als je zorg niet rantsoeneert, ontstaat er gekte in de zorg en dat leidt uiteindelijk tot premie­ verhoging. We moeten voorkomen dat mensen de zorg niet meer kunnen betalen.”

Juiste zorg bepalen Westendorp: ”Een goed voorbeeld ”Patiënten van het overschatten van de hebben soms ­te ­medische mogelijkheden is hoge ver­­wachtingen ­dementie. We hebben Neder­ land opgevoed met het idee van wat de zorg hen kan dat er nog van alles aan te bieden” Ab Klink, lid van de doen is, wanneer de eerste Raad van Bestuur van Coöperatie tekenen zichtbaar worden.”

VGZ en deeltijdhoogleraar Zorg, Klink: “Ik vind dat de betere arbeid en politieke sturing aan dokter niet per se verwijst de Vrije Universiteit in naar de geheugenpoli, maar ­Amsterdam vooral kijkt of er functieverlies is. Dat verlies opvangen, is wat de meeste mensen willen. Mensen schrikken enorm van het label ‘Alzheimer’. Bovendien ­begint de ziekte van Alzheimer gradueel, met kleine gedragsveranderingen. Je kunt in de

meeste gevallen niet zo stellig zeggen: je lijdt aan dementie en die ziekte kent het volgende verloop.”

Westendorp: “Deze medicalisering heeft boven­ dien zijn weerslag op de gemoedstoestand van mensen. Het is toch dwaas dat er nog nooit ­zoveel mensen zo gezond oud werden als nu, terwijl iedereen vanaf zijn 40e vreest voor wat er gaat gebeuren op z’n 90e.”

Klink: “Of iedereen dat zo beleeft … Feit is dat de meeste mensen best willen accepteren dat ze een keer opbotsen tegen de kwetsbaarheid van hun lichaam. Als arts kun je daarbij aan­ sluiten en in een eerlijk gesprek aangeven: dit moet je misschien niet doen. Een scan op de geheugenpoli is niet bij iedereen zinvol.

Sommige mensen willen weten waar ze aan toe zijn, anderen beseffen dat een diagnose hen niet helpt en foutmarges kent. En bovendien, een diagnose zegt niets over wat iemand nog wél kan. Het welzijn en de kracht van de patiënt moeten centraal staan. De betere arts gaat hier­ van uit en maakt ook de dilemma’s rond medi­ sche interventies bespreekbaar. Bij het bepalen van de juiste zorg moet je ook kijken naar sociale context, leefstijl en persoonlijke omstandig­ heden. Als je een diagnose los ziet van de ­persoon in kwestie, dan ontspoort de zorg.”

Dappere dokters belonen Klink: “Ik pleit daarom voor meer invloed van de huisarts. Vaak is het diens generalisme, ervaring en deskundigheid wat mensen nodig hebben.

Doordat hij de patiënt kent, kan de huisarts de regie nemen. Die zal bovendien terughouden­ der zijn in het verlenen van zorg dan een speci­ alist. Zo voorkom je dat een patiënt onnodige zorg krijgt. Als een huisarts een patiënt goed uitlegt dat hij niet het hele zorgtraject in hoeft, is dat in mijn ogen een goede prestatie. Daar moeten we hem ook voor belonen. Maar het speelt ook in de tweede lijn. Een patiënt met ­repeterende oorontsteking heeft niet altijd een buisje nodig . Maar als de KNO-arts niet een ­recept uitschrijft of behandeling voorschrijft, maakt hij wel minder omzet. Dit staat haaks op het verdienmodel van een ziekenhuis. En dat moet dus anders.”

Westendorp: “Ik vind dat je hiermee de regie te veel bij de arts legt, terwijl de gezondheidszorg van de patiënt moet uitgaan. De kwaliteits­ normen die vandaag de dag in de zorg worden

5

6

Beter!

­ ehanteerd, gaan er te vaak over of de arts de g verrichting goed heeft uitgevoerd. Of de patiënt er beter of gelukkiger van wordt, doet nauwelijks ter zake. Dat vind ik kwalijk. Daarom moeten we heel voorzichtig zijn met de huidige uitkomst­ indicatoren. In plaats daarvan pleit ik ervoor dat de patiënt de regie gaat voeren en bepaalt wat hij aan zorg wil. Natuurlijk pas wanneer hij goed is voorgelicht.”

“DE KNOP MOET OM. WE MOETEN DE ZIEKE PATIËNT VOOROP GAAN STELLEN IN PLAATS VAN DE ZIEKTE” Klink: “De huidige indicatoren zijn eenzijdig, dat ben ik volstrekt met je eens. Die geven immers enkel het directe resultaat van een behandeling weer. Uitkomsten zeggen niets over de vraag of een diagnose of behandeling eigenlijk wel zinvol en nodig was.”

Westendorp: “Als verzekeraar moet je kunnen zeggen wanneer de grenzen worden bereikt en je de zorg gaat rantsoeneren. Nu roept iedereen dat de zorgverzekeraars te veel invloed uitoefe­ nen. Dat is raar, want het zijn tenslotte coöpera­ ties die de belangen van de verzekerden moeten verdedigen.”

Klink: “De rol van zorgverzekeraars is belangrijk.

Maar artsen moeten wat mij betreft het voor­ touw nemen als het gaat om de kwaliteit van zorg. Al eerder brak ik een lans voor de ‘dappere dokters’, artsen die overbehandeling en -diag­ nostiek een halt toeroepen, die met elkaar ­overleggen en terug verwijzen, zelfs als dat tot minder omzet leidt. Dat is nu niet vanzelf­ sprekend. Artsen en instellingen worden ­betaald per behandeling. Juist een verzekeraar kan allianties aangaan met die dappere artsen en ervoor zorgen dat niet de productiegerichte zorginstel­lingen een voorsprong hebben, maar de instellingen die voor kwaliteit en voor zinnige zorg gaan. Aan beide kanten is lef nodig: we moeten een alliantie krijgen van dappere dok­ ters én dappere verzekeraars. Bij een betere ­samenwerking tussen huisarts en specialist enerzijds en de verzekeraars anderzijds komen de keuzevrijheid van de patiënt en de kwaliteit van zorg samen. Zo kan de kwaliteit omhoog, terwijl de kosten dalen. Daardoor kan de zorg voor iedereen toegankelijk blijven.”

“De gezond­ heidszorg moet meer van de patiënt uitgaan” Rudi Westendorp, hoogleraar Ouderengeneeskunde aan het Leids Universitair Medisch Centrum en oprichter-directeur van de Leyden Academy on Vitality and Ageing

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

ELINE VRIJLAND-VAN BEEST HELPT PATIËNTEN MET ­SLAAPAPNEU

Een sensor om van te dromen Al tijdens haar studie wist industrieel ontwerper Eline Vrijland-van Beest dat ze een oplossing wilde bedenken voor positieafhankelijke slaapapneu. Allerlei mogelijke oplossingen passeerden de ­revue, tot kantelende bedden aan toe.

Uiteindelijk vond ze de oplossing voor het slaapprobleem in de Sleep Position Trainer (SPT), een sensor die de slaap­ houding registreert. Als de slaper op zijn

rug ligt – de houding die bij de meeste patiënten met slaapapneu voor pro­ble­ men zorgt – trilt de SPT eventjes.

“Zo traint de sensor de slaper om op de zij te gaan liggen”, zegt Eline. “Daar worden ze niet ­wakker van en de meesten herinneren het zich ’s ochtends niet.”

Eline investeert nu met haar bedrijf NightBalance in de SPT. “De effec­ti­viteit van de SPT is klinisch bewezen. Om ook

voor vergoedingen door zorgverzeke­ raars in aanmerking te komen, zijn we bezig met langlopend en ver­gelijkend klinisch onderzoek met ­grotere groepen mensen.” Een niet-medisch product op de markt brengen zou makkelijker zijn geweest, beaamt ze. “Maar dit geeft meer voldoening. Wat mij drijft, is de wetenschap dat mijn product écht een verschil maakt.”

7

8

Beter!

Zorgkwali meet je zó Goede zorg. Daar kun je boeken over volschrijven.

Wij beperken ons tot zes pagina’s. Kort en krachtig laten we zien hoe Coöperatie VGZ kiest voor goede zorg: op basis van kwaliteit, klantbeleving en betaalbaarheid.

Want dat is waar Coöperatie VGZ voor gaat en staat.

medische kwaliteit

klantbeleving

betaalbaarheid

Een checklist voor goede zorg, kan dat? Coöperatie VGZ denkt van wel. Voor vijftien specifieke aandoeningen hebben wij daarom minimumeisen opgesteld. Aan de hand van deze normen koopt Coöperatie VGZ zorg in.

“In de toekomst willen we alleen nog goede zorg inkopen.”

Wat zijn de normen voor goede zorg?

“Dat zijn normen waaraan de zorg voor een bepaalde aandoening moet voldoen”, vertelt medisch adviseur Jolanda Gehlen van Coöperatie VGZ. “Denk aan het volume – het aantal operaties dat een ziekenhuis uitvoert – en het aantal infecties, complicaties of hersteloperaties na een eerdere operatie.”

Hoe worden ze opgesteld?

Om te bepalen wat goede zorg is, kijken de medisch adviseurs van Coöperatie VGZ naar diverse bronnen. Bij het opstellen van de normen maken zij bijvoorbeeld gebruik van de landelijke minimumnormen zoals die zijn vastgesteld door de beroepsverenigingen van medisch specialisten.

Ook putten zij uit wetenschappe­lij­ ke literatuur en internationale best practices. Deze wetenschappelijke inzichten gebruikt Coöperatie VGZ om harde en zachte minimum­ normen op te stellen voor vijftien medisch specialistische behande­ lingen. Het gaat bijvoorbeeld om knie- en heupvervangingen, staar, bariatrie of bepaalde oncologische ingrepen. De harde normen heb­ ben betrekking op de kwaliteit van de zorg en zijn een voorwaarde voor de contractering van de betreffende behandeling in 2015.

Onder zachte normen vallen bijvoorbeeld de patiëntervaring en de betaalbaarheid. Als een ziekenhuis niet aan deze zachte normen voldoet, kijken we samen hoe we daar verandering in kunnen brengen.

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

teit Wat doet Coöperatie VGZ ver­ volgens met deze informatie?

“We gebruiken deze informatie nu en in de toekomst om goede zorg in te kopen. Bij de inkoop van heup-, knie- en staaroperaties, en tien oncologische aandoeningen voor 2015 hebben we daarin al keuzes gemaakt”, zegt Mohamed Akhenakh, beleidsmedewerker kwaliteit bij Coöperatie VGZ. Omdat deze operaties in vrijwel alle ziekenhuizen worden verricht, zijn hiervan zeer precieze kwali­ teits­indicatoren be­ schikbaar. Ook heeft Coöperatie VGZ nog eigen, aanvullende informatie verzameld over de effecten van deze ingrepen.

“Voldoen ziekenhuizen niet aan onze ‘harde’ normen, dan gaan we in gesprek maar kopen we in principe niet bij hen in”, zegt Akhenakh. “Als er alleen op de zachte normen onvoldoende wordt gescoord, willen we een concreet verbeterplan zien voor­ dat we een contract sluiten. Ook bij andere aandoeningen gaan we ons de komende jaren meer op kwaliteit richten bij de inkoop.”

Waarin onderscheidt Coöperatie VGZ zich van andere zorgverzekeraars?

Coöperatie VGZ heeft als een van de weinige zorgverzekeraars de normen voor het vereiste aantal operaties hoger gesteld dan de beroepsverenigingen van specia­ listen. Waar die laatste bijvoor­ beeld twintig maagkankeropera­ ties per jaar voldoende vinden, hanteert Coöperatie VGZ een minimum van dertig. Uit weten­ schappelijk onderzoek blijkt immers dat hoe meer ervaring een ziekenhuis heeft met een bepaalde ingreep, hoe beter het in die ingreep wordt, vertelt Gehlen.

“Dit komt doordat de chirurg en het personeel zo meer routine ontwikkelen en het ziekenhuis gespecialiseerd raakt in de be­ handeling. Complicaties worden eerder herkend, de patiënt krijgt een betere begeleiding. We zien dat het veld door onze normen in beweging komt: ziekenhuizen gaan bijvoorbeeld samenwerken om zo gezamenlijk de krachten te bundelen en meer ervaring op te doen.”

Wat betekent de keuze voor kwaliteit voor de verzekerden?

Kunnen zij straks niet meer overal terecht voor behande­ lingen?

Spoedeisende zorg blijft altijd dichtbij beschikbaar. Wanneer het gaat om zogeheten planbare zorg, dus de zorg waarvoor patiënten van een arts een ver­ wijzing hebben gekregen, zullen ze soms iets verder moeten reizen.

Meestal is dat echter niet meer dan vijftig kilometer.

“WE GAAN GOEDE ZORG ZICHTBAAR MAKEN VOOR ONZE ­VERZEKERDEN” Al die kwaliteitsinformatie houdt Coöperatie VGZ niet voor zichzelf.

“We gaan goede zorg in kaart brengen en zichtbaar maken in Vergelijk en Kies voor onze verze­ kerden en het zorgveld. Omdat alleen klanten weten wat ze be­ langrijk vinden in een behandeling, kunnen ze dankzij onze informatie beter de zorgaanbieder kiezen die bij hun wensen past.”

Zelf de beste zorg kiezen?

Vergelijk de kwaliteit van zorgaanbie­ders op www.vgz.nl/vergelijk-en-kies.

9

10

Beter!

Project Patiënt aan Tafel

Wat goede zorg is?

Vraag het de patiënt!

Elke patiënt is anders. De een wil goede voorlichting, de ander een s­ nelle diagnose.

Goede zorg is persoonlijk. Daarom bracht Coöperatie VGZ voormalig borstkanker­ patiënten en ziekenhuizen bij elkaar in het proefproject Patiënt aan Tafel. Om te onderzoeken wat er beter kan in de borstkankerzorg. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is enthousiast. Het resultaat: één vast aanspreekpunt voor de patiënt.

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Kanker is een ingrijpende en lang­ durige ziekte. Coöperatie VGZ wil patiënten in deze moeilijke fase zo goed mogelijk helpen. Daarom startte de zorgverzekeraar met een drietal ziekenhuizen een proef­ project om te achterhalen wat er beter kan in de borstkankerzorg.

Het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch werkte er graag aan mee. “Het proefproject kwam voor ons ziekenhuis als geroepen”, vertelt projectcoördinator Borst­ centrum Margo van Schijndel.

“Wij zijn druk bezig om onze zorg transparanter te maken. Dat kan eigenlijk niet zonder te weten wat onze patiënten belangrijk vinden.

Met Patiënt aan Tafel onderzoeken we hoe de patiënt zelf de zorg ­beleeft.”

Vaste casemanager Ervaringen van patiën­ ten worden onder meer gemeten met de Consumer Quality (CQ) Index. Eind 2013 bepaalde het Jeroen Bosch Ziekenhuis aan de hand van de score met welke aandachtspunten het aan de slag ging. Het ziekenhuis stelde een plan op en besprak dat via het ­project Patiënt aan Tafel met ­Coöperatie VGZ en voormalig ­kankerpatiënten. Het eerste aan­ dachtspunt was het ontbreken van een vaste casemanager voor de patiënt. Van Schijndel: “Voorheen hadden we een verpleegkundige voor het diagnostische deel van het traject en een andere professional voor het nabe­ handelingstraject. Nu kiezen we voor één verpleegkundig specialist – een casemanager – die het hele traject begeleidt.” Dit betekende dat gespecialiseerde verpleegkundigen opgeleid wer­ den tot allround casemanagers.

“Zij moeten tenslotte alle vragen van patiënten kunnen beantwoor­ den.”

Behandeling start sneller Ook de wachttijd op een diagnose was te lang volgens de patiënten.

Toch voldeed het Jeroen Bosch Ziekenhuis aan de normen: 95% van de patiënten krijgt binnen ­maximaal vijf dagen een diagnose.

Maar ­patiënten voelden dat anders.

Voor hen is elke dag wachten er een te veel. “We gaan patiënten nu duidelijker voorlichten over de wachttijd”, zegt Van Schijndel.

“En we kijken ook naar de toekomst: vanaf 2015 zetten we de eendags­ diagnose in. Patiënten worden dan ‘s ochtends onderzocht en krijgen nog dezelfde dag hun uitslag en multidisciplinaire behandelplan.”

Laatste verbeterpunt was de door­ looptijd tussen diagnose en start van de behandeling, die de norm van vijf weken soms overschreed.

Het ziekenhuis houdt de doorloop­ tijden sindsdien scherp in de gaten.

Van Schijndel: “Wekelijks bekijken we de doorlooptijden. Die zijn nu goed.”

Contact houden Gwenda Veenendaal praat mee over de verbeterpunten in het ­ziekenhuis. Als voormalig kanker­ patiënt weet ze uit ervaring hoe belangrijk een centraal aanspreek­ punt is. “Je brengt een lange tijd in het ziekenhuis door. Dan is het wel zo prettig als je een vaste contactper­ soon hebt en je je niet bij elk pijntje hoeft af te vragen wie je daarover moet bellen.” Ook een snelle diagnose past in deze tijd, waarin patiënten vaak zelf grasduinen naar informatie. “En mocht de diagnose toch een keer

niet op tijd zijn, blijf dan in contact met je patiënten en houd ze op de hoogte.” Veenendaal is vooral te spreken over de voortdurende ­focus op de patiënt in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. “Ze zijn zeer ­gemotiveerd en gedreven om de patiënt centraal te stellen.

Dat merkte ik bijvoorbeeld aan de manier waarop ze een snellere behandeling voor elkaar hebben gekregen. Patiënt aan Tafel is ­daarbij een goede stok achter de deur.”

“BLIJF IN C ­ ONTACT MET JE PATIËNTEN EN HOUD ZE OP DE HOOGTE”

Ook andere ziekenhuizen Drie ziekenhuizen doen mee aan het proef­project: het Jeroen Bosch Zieken­ huis, het M ­ edisch Centrum Alkmaar en het Beatrix­ziekenhuis in Gorinchem.

Eind 2014 wordt de balans opgemaakt.

Als de resultaten goed zijn, stelt Coöpe­ ratie VGZ deze aanpak voor aan alle zieken­ huizen waarmee ze samenwerkt. “Ook andere ziekenhuizen hebben belangstelling getoond”, vertelt projectleider Mariëtte de Vries van de afdeling Klant en Zorgmarkt van C ­ oöperatie VGZ. En dat is mooi, want de ­zorgverzekeraar vindt patiëntbeleving steeds belangrijker.

“Naast medische kwaliteit en b ­ etaalbaarheid is patiëntbeleving een van de drie criteria waar we naar kijken als we zorg i­nkopen. In de toekomst gaan we daar scherper op selecteren.”

Coöperatie VGZ zet in op een succesvolle samen­werking waarbij de zorgverzekeraar ­samen met patiënten en ziekenhuizen de ­kwa­liteit van de g ­ ezondheidszorg verbeteren.

De Vries: “Patiënt aan Tafel is een mooie invul­ ling van onze visie: voor goede zorg, zorg je ­samen! De deelnemers aan deze pilot hebben een ­voorbeeldfunctie.” Het proefproject sluit perfect aan op de noodzaak om zorg steeds ­beter af te stemmen op de patiënt, vult Van Schijndel aan. “Maatwerk is belangrijk. Achter elk cijfer en elke indicator zit een persoonlijk verhaal.

Dat C ­ oöperatie VGZ op deze manier patiënt, ziekenhuis en verzekeraar aan tafel krijgt, is uniek.”

11

12

Beter!

Liever goede

In Nederland belonen we veel zorg, niet goede zorg. Dat het in de ­toekomst ook anders kan, bewijst een proef project van het ­Parkinson ­Centrum Nijmegen waarbij Coöperatie VGZ direct ­betrokken is. Doel van het project is betere zorg, zowel medisch-­ inhoudelijk gezien als door de patiënt ervaren. Beter én tegen ­lagere ­kosten. Hoe krijg je dat voor elkaar?

Professor Bas Bloem van het ­Parkinson Centrum Nijmegen (Radboudumc) gelooft er heilig in dat ‘betere zorg’ alleen lukt als zorgaanbieders en verzekeraars samenwerken. Met heldere afspra­ ken over kwaliteit en over onder­ linge taakverdeling, op basis van de aanwezige expertise.

Dus nam het Parkinson Centrum Nijmegen het initiatief tot deze ­bijzondere proef met Coöperatie VGZ en CZ. Langer thuisblijven Parkinsonpatiënten willen het liefst langer thuisblijven en meer regie krijgen over hun ziekte. “Een beter leven en betere zorg voor deze ­patiënten, dat is ook mijn droom”, zegt Bloem. Wat is er nodig om deze droom uit te laten komen?

Bloem: “We moeten de zorg niet alleen maar binnen Radboud­umc houden. Dat hoeft ook niet als we ons eigen netwerk en dat van Coöperatie VGZ en CZ inzetten.

Daarom ontwikkelen we nu bij­ voorbeeld nuttige zorgproducten die parkinsonpatiënten helpen zo zelfstandig mogelijk te leven.

Denk aan een hometrainer die we koppelen aan het elektronisch ­patiëntendossier. De behandelend arts en fysiotherapeut kunnen zo de verrichtingen van de patiënt volgen en hem begeleiden als dat nodig is.

Betere zorg ontstaat ook als we de financiële muren tussen de verschillende zorgdisciplines afbreken. Verder gaan we de inrichting van de zorg beter structureren en zorgaanbie­ ders belonen voor kwaliteit.

We hebben afgesproken de kosten zo laag mogelijk te hou­ den, uiteraard met even goede of betere zorg. Daarom willen wij on­ nodige opnames of verrichtingen en dure complicaties, zoals een heupfractuur, voorkomen. Kortom, we gaan stoppen met belonen van opnames of behandelingen, en juist belonen als de patiënt er ­beter op is geworden.”

Hoe beloon je kwaliteit?

Maar hoe beloon je dan kwaliteit?

Volgens Monique Schmidt, con­ sultant zorgvernieuwing bij Coö­ peratie VGZ, is transparantie een voorwaarde om kwaliteit vast te

stellen. “Eerst moeten we achter­ halen welke uitkomsten daadwer­ kelijk behaald zijn, maar ook of het resultaat is wat de patiënt wenste.

De patiënt staat in dit verhaal dus centraal: hoe ervaart hij de behan­ deling en wat wordt er gedaan om zijn kwaliteit van leven zo goed mogelijk te laten zijn? Deze criteria moeten op een eenduidige manier in kaart worden gebracht en ge­ meten. Het gaat er ons niet om hoe de zorgaanbieder en de ­patiënt het gewenste resultaat ­bereiken, als de uitkomst maar ­beter wordt en zoals de patiënt het wil. Dat houdt in dat de patiënt zelf ook meer verantwoordelijk wordt voor zijn eigen zorg en daarin een actievere rol krijgt.”

Landelijke kwaliteitscriteria Er is nog een lange weg te gaan, want het staat nog niet vast hoe de kwaliteit precies beloond wordt.

Maar beide partijen noemen de ­samenwerking nu al succesvol.

Schmidt: “Iedereen is ervan overtuigd dat deze nieuwe aanpak betere zorg en ge­ zondere patiënten

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

zorg dan véél zorg oplevert, tegen lagere kosten.

Wij willen met dit project daarom ook een soort ‘standaard’ creëren: landelijke kwaliteitscriteria waar­ door op termijn meer ziekenhuizen op deze nieuwe manier kunnen gaan werken. Als we het succes van de beloning van kwaliteit aan­ tonen, dan gaan we deze aanpak ook inzetten voor patiënten met andere chronische ziekten, z­ oals diabetes en COPD. We hopen zorg­ aanbieders, patiënten en ­andere verzekeraars te prikkelen om met elkaar de kwaliteit van zorg te ­verbeteren.”

Beter voor de patiënt Bloem vult aan: “Ik vind het al een succes dat we met Coöperatie VGZ en CZ de intentie hebben uitge­ sproken om samen garant te staan voor kwaliteit van zorg. Zo ook dat we nadenken hoe we dit met elkaar kunnen aanpakken. Zelf beleef ik veel plezier aan onze samenwer­ king. Door het delen van onze unieke kennis en expertise bereiken we het beste resultaat. De zorg wordt er transparanter door, waar­ door de patiënt op kwaliteit kan ­rekenen. Dan is mijn doel bereikt.”

Ook Schmidt is overtuigd van de noodzaak tot samenwerking.

“De patiënt, de zorgverlener en de verzekeraar hebben uiteindelijk al­ lemaal hetzelfde belang. Door met elkaar samen te werken, kunnen we onze belangen verwezenlijken.

Wij profiteren van de zorginhou­ delijke kennis van Radboudumc.

Zij hebben voordeel bij onze finan­ ciële expertise en de mogelijk­ heden van het meten van kwaliteit.”

Kortom, een interessant, maar ook ingewikkeld project. “Dat we deze stap hebben gezet, is ontzettend waardevol voor de toekomst van de zorg.”

“WE WILLEN ­ZORG­AANBIEDERS, ­PATIËNTEN EN ­ANDERE ­VERZEKERAARS PRIK­KE­LEN OM MET ­ELKAAR DE KWA­LITEIT VAN ZORG TE ­VER­BETEREN”

13

14

Beter!

TOM STEFFENS STIMULEERT ­GEZONDE GEWOONTES BIJ KINDEREN

Elke dag een sticker plakken Toen hij in zijn studietijd als fitness­instructeur werkte, zag Tom Steffens ­allerlei ongezonde routines bij zijn ­cliënten. En hij merkte dat ze die maar moeilijk kunnen loslaten. “Zulke routines ontstaan vaak al in je jeugd.

Wat als ik een manier kon beden­ ken om gezonde routines al op een vroege leeftijd te ­stimuleren?”

Daarop bedacht hij de FitGaaf!-­ kalender. Kinderen ­mogen op deze bijzondere kalender dagelijks sticker­ tjes plakken als ze iets gezonds doen, bijvoorbeeld fruit eten of bewegen.

Tom haalde hiermee in 2012 de finale van de ­VoorGoedeZorg-wedstrijd van Coöperatie VGZ. Hij won niet, maar: “Het gaf een boost. Ik ben verdergegaan

met de ontwikkeling van de kalender en heb weer contact opgenomen met Coöperatie VGZ. De zorgverzekeraar ­financiert nu de pilot die dit jaar loopt.”

De kalender wordt nu ingezet voor ­inter­venties bij kinderen met over­ gewicht en als preventietool voor ­basis­school­kin­deren. Tom: “De ­eerste reacties zijn goed. De stickers werken als positieve prikkel en de kalender biedt structuur. Maar er zijn ook aan­ dachtspunten. ­Oudere kinderen vinden de kalender bijvoor­beeld wat kinder­ achtig. Voor die doelgroep wil ik een app ontwikkelen. Uiteindelijk wil ik dat FitGaaf! een merk wordt voor allerlei creatieve en multi­mediale concepten, voor een gezonde leefstijl in elke ­leeftijdsgroep.”

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

BUIKPIJN? YOGA!

Er zijn in Nederland honderdduizend kinderen met onverklaarbare, langdurige buikklachten. Wat blijkt nu: met ademhalingsoefeningen en yoga vermin­ deren de klachten met de helft! Yoga past ook nog eens ­perfect bij de aanpak van ‘stepped care’: de minst intensieve behandelmethode eerst. In plaats van te beginnen met darm­ onderzoeken, is yoga een goede eerste stap voor deze patiëntengroep. KinderMDL-arts Judith Deckers-Kocken en het Jeroen Bosch Ziekenhuis hebben dit ont­ dekt na grootschalig onderzoek, met steun van Coöperatie VGZ. Eind dit jaar worden de ­resultaten van het ­onderzoek gepubliceerd. ­Deckers-Kocken hoopt dat ­artsen in de toekomst yoga gaan adviseren aan (jonge) ­patiënten met ­buikklachten.

Palliatieve zorg: durf erover te praten Het is moeilijk om over de dood te praten. Met arm­ bandjes – PalliaLiefjes – wil het Netwerk Palliatieve Zorg (NPZ) mensen stimuleren om het gesprek aan te gaan over palliatieve zorg. Bij de finale van de ­wedstrijd VoorGoedeZorg (zie pagina 33) werden ze uitgedeeld. Wie het PalliaLiefje draagt, geeft aan: “Ik durf erover te praten.” Het NPZ hoopt dat mensen daardoor bewuster gaan nadenken over het thema. De armbandjes zijn te bestellen via www.npz.nu/reserveren

App leert ­kinderen ­(bellen) blazen Martijn Straatman heeft voor zijn vijfjarige zoontje Levi een bijzondere app gemaakt. Levi heeft taaislijm­ ziekte (cystic fybrosis). In het ziekenhuis moet hij ­blazen om zijn longfunctie te meten. En dat blazen is nou juist zo moeilijk. Daarom heeft zijn vader een app gemaakt om het blazen aan te leren. Deze Bubble ­Wizard is een spelletje: hoe harder je blaast, hoe meer punten je krijgt. Bij Levi heeft het resultaat! Met steun van Coöperatie VGZ kan Martijn de app beschikbaar ­maken voor alle smartphonegebruikers. www.bubblewizard.com

GOED NIEUWS

DementieOnline.nl Steeds meer mensen krijgen in hun omgeving te maken met ­dementie. Voor mantelzorgers is er nu www.DementieOnline.nl.

Hier valt van alles te lezen. ­Bijvoorbeeld:

DementieOnline.nl is mede mogelijk gemaakt door ­Coöperatie VGZ. Voor verzekerden van Coöperatie VGZ is de online cursus volledig kosteloos.

1. 2.

3.

4.

5.

informatie over dementie tips om overbelasting te voorkomen een zelftest: hebt u grip op de situatie? ervaringsverhalen van andere mantelzorgers

een online cursus (met coach) over de ­dagelijkse praktijk van het mantelzorgen

15

16

Beter!

Interview

De langdurige zorg is vanaf 2015 ­anders ingericht. De transitie staat ­volop in de schijnwerpers en vaak ­negatief. Onterecht vindt Coöperatie VGZ. De hervorming biedt ­kansen voor betere en goed­ kopere zorg. Daar is iedereen bij ­gebaat. “Als het veld en burgers de ruimte krijgen, ontstaan nieuwe ­mogelijkheden om de zorg effectiever met elkaar te regelen.”

“Het wijknetwerk richt zich nadrukkelijk op wat mensen nog wél kunnen” Marika ­Verbeek, zorginkoper eerstelijnszorg bij ­ Coöperatie VGZ

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

17

Op 1 januari 2015 gaat de AWBZ over naar de Wmo 2015, de Zorgverzekeringswet en de ­beoogde nieuwe Wet langdurige zorg. Daarmee is grootste stelselherziening sinds de invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006 een feit.

Onomstreden is deze transitie niet: de voor­ bereidingstijd is beperkt en de impact voor mensen en organisaties is groot, doordat er ook nog sprake is van forse bezuinigingen. ­Vanuit verschillende partijen is dan ook gepleit voor uitstel. Maar staatssecretaris Martin van Rijn houdt voet bij stuk. Begrijpelijk, vindt Rob Kox, manager Zorgkantoren Noordoost- en Mid­ den-Brabant bij VGZ. “Willen we de langdurige zorg ook voor onze kinderen en kleinkinderen toegankelijk en betaalbaar houden, dan moeten we nu maatregelen nemen. Deze stelselher­ ziening biedt hiervoor een uitgelezen kans.”

Zorg dichtbij Het vertrouwen van Coöperatie VGZ in het nieuwe stelsel is onder meer gestoeld op goede ervaringen met wijknetwerken. In deze netwer­ ken organiseren gemeenten, Coöperatie VGZ, klantorganisaties, zorg- en welzijnsaanbieders samen de zorg en ondersteuning dicht bij de mensen. En dat is precies wat het kabinet met de stelselherziening beoogt. “In het wijknet­ werk zijn buurtbewoners, mantelzorgers en professionele zorg- en hulpverleners samen verantwoordelijk voor de zorg en ondersteuning aan kwetsbare wijkbewoners”, vertelt Marika Verbeek. Zij is als inkoper integrale zorg bij ­Coöperatie VGZ nauw betrokken bij de wijk­ netwerken. “De spil is het wijkteam. Dit multi­ disciplinaire team kijkt samen met de klant ­welke hulp nodig is en hoe die georganiseerd kan worden. Soms is dat zorg, maar vaak ligt de ­oplossing ergens anders. Het wijknetwerk richt zich nadrukkelijk op wat mensen nog wél kunnen. En dan blijkt dat iemand met een beginnende depressie vaak meer baat heeft bij een leuke activiteit dan bij een ggz-behandeling.

Deze werkwijze biedt maatwerk voor mensen die het nodig hebben en levert tegelijkertijd een forse besparing op.”

Sleutelrol wijkverpleegkundige Beter en doelmatiger dus. Toch hebben veel mensen vragen en maken zij zich zorgen over de gevolgen van de veranderingen. Gaan kwets­ bare kinderen tussen wal en schip vallen? Is er

“VGZ speelt in op de maat­ schappelijke trend om zorg met en voor elkaar te organiseren, dichtbij de patiënt” Ronald Ruijters, manager Zorg­ kantoren Nijmegen en Noord- en Midden-­ Limburg

18

Beter!

voor ouderen nog een plek in het verzorgings­ huis als ze niet meer thuis kunnen wonen? ­Ronald Ruijters, manager Zorgkantoren ­Nijmegen en Noord- en Midden-Limburg, kent de zorgen die spelen. ”Wij werken intensief ­samen met de gemeenten en klantorganisaties.

Ik merk dat gemeenten goed voorbereid zijn op hun nieuwe taken. De overdracht van dossiers en taken verloopt zeer zorgvuldig. Zelf ondersteunt Coöperatie VGZ gemeenten bij de transitie door bijvoorbeeld kennissessies te organiseren.”

Veel vragen zijn er ook over de wijkverpleeg­ kundige. Niet vreemd want deze verpleegkun­ dige vervult een sleutelrol in het nieuwe stelsel.

Er zijn vragen als: gaat ze nu vooral zorgen of vooral coördineren, krijgt elke wijk een eigen wijkverpleegkundige, en wie gaat het betalen?

“De wijkverpleegkundige voert nu vooral zorg­ taken uit”, weet zorginkoper Verbeek. “Het is de bedoeling dat de wijkverpleegkundige, in wij­ ken waar dat nodig is en dus zeker niet in alle

“WE KUNNEN DE PIJN­ PUNTEN VAN HET NIEUWE STELSEL SNEL OPPAKKEN” wijken, meer de verbinding gaat leggen tussen verpleging, verzorging én het sociale domein.

Daar signaleert zij moge­lijke hulpvragen en speelt deze zo nodig door naar de betreffende zorgaanbieders. De nieuwe rol van de wijkver­ pleegkundige zal zich in de praktijk nog moeten uitkristalliseren.”

Doordat mensen hun zorgen kenbaar maken, worden de mogelijke pijnpunten van het nieuwe stelsel zichtbaar, zegt Ruijters: “We staan voor een zeer ingrijpende stelselherziening, waarin ongetwijfeld dingen zullen misgaan. Dat is niet te voorkomen. Maar we kunnen met alle partij­ en samen wel zorgen dat dergelijke situaties snel opgelost worden.”

Kox: “Het spreekt ook voor zich dat een transitie van deze omvang tijd nodig heeft. Zorgkantoren bouwen nu met gemeenten aan een regionale structuur, waarin we elkaar snel weten te vinden en waarin we samen met het veld knelpunten meteen uit de wereld kunnen helpen. Het is ­immers ons gezamenlijk belang om de zorg en ondersteuning voor onze klanten goed te ­regelen.”

Met een snelle, alerte reactie zijn veel problemen te voorkomen, meent Ruijters. “Een voorbeeld: Vooruitlopend op de nieuwe wet ontstond commotie over tienduizend ouderen die wach­ ten op een plek in een verzorgings- of verpleeg­ huis, terwijl zij zich niet altijd bewust lijken te zijn van de wachttijden. Dit soort berichten zet ons als Zorgkantoren op scherp. Op verzoek van het ministerie van VWS doen we met zorg­ aanbieders een check naar de behoefte van onze klanten. We leren hiervan dat de com­ municatie naar klanten beter kan. Zo gebruiken we te veel jargon, en daar zijn onze klanten ­onvoldoende mee bekend. Dat gaan we dus voortaan anders doen.”

Particuliere initiatieven De transitie van de langdurige zorg past in ­huidige participatiemaatschappij waarin zorg en ondersteuning steeds vaker met en voor ­elkaar worden georganiseerd. Ruijters: “In de wijknetwerken ondersteunt Coöperatie VGZ kleinschalige projecten waarmee inwoners de regie over hun leven houden. Het initiatief voor deze projecten ligt vaak bij de inwoners zelf, waar nodig denken en helpen de gemeente en Coöperatie VGZ mee. Dat heeft onder meer ­geleid tot ­nieuwe werkplekken voor kwetsbare jongeren in het “We midden- en klein­bedrijf en tot ­hebben nu dé laag­­drempelige dagvoor­ kans om samen zieningen voor o ­ uderen, nieuwe zorgoplos­ gerund door vrijwilligers singen te bedenken” en ondersteund door zorg­ Rob Kox, manager professionals. Ideeën wor­ Z ­ orgkantoren Noordoostden ook aan­gedragen door en Midden-­Brabant zorgaan­bieders. Bijvoorbeeld om ­samen met vrijwilligers een voorziening op te zetten voor ­dementerende mensen.”

Ook particuliere initiatieven bloeien op.

Denk aan de ­opkomst van woongroepen voor senioren. Geen eigen appartement met thuis­ zorg, maar samen met leeftijdsgenoten een huishouden runnen: het spreekt steeds meer senioren aan. Kox: “Een bezuiniging op de lang­ durige zorg van deze omvang vraagt om een andere aanpak en zorgt ook voor creatieve ­oplossingen. Als er van bovenaf weinig wordt opgelegd, blijken er volop mogelijkheden om met en voor elkaar zorg en ondersteuning te ­regelen.”

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

DOUWE JIPPES STAAT AAN DE WIEG VAN ZWANGERSCHAPSKANS.NL

‘Zorg moet zinnig zijn’ Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat stellen (te) snel kiezen voor een ivfbehandeling bij een onvervulde kinder­ wens. “Een van mijn missies is zinnige zorgverlening”, zegt Douwe Jippes.

Hij is digital health strategist bij ­softwareontwikkelaar Virtual Affairs.

Samen met onder andere Coöperatie VGZ staat hij aan de wieg van Zwanger­ schapskans.nl. “Met deze site berekenen de gynaecoloog en zijn patiënt de kans op een zwangerschap binnen een jaar zonder medisch ingrijpen”, zegt Douwe.

“Bij een kans van meer dan 33% is het advies om het nog zes maanden te pro­

beren. Lukt het niet, dan staat ivf alsnog open.” Revo­lutionair is dat de patiënt ­inzicht krijgt in het keuzeproces dat ­samen met de ­gynaecoloog wordt ­doorlopen. “Eigenlijk is het gek dat dit revolutionair is”, zegt Douwe. “Het is zo simpel dat ik soms denk: waarom is dit niet de standaard? De digitale wereld biedt ontzettend veel mogelijkheden voor interactie met de ­patiënt. Dat is dus mijn tweede missie: artsen en patiënten dichter bij elkaar brengen door middel van technologie. Zwangerschapskans.nl is daar een prachtig voorbeeld van, maar ik ben nog lang niet klaar!”

19

20

Beter!

“Blauwe zorg moet net zo gewoon worden als groene stroom” Guy Schulpen, medisch directeur van Zorg in Ontwik­ keling (ZIO) en initiatiefnemer van het project Blauwe Zorg

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Interview

Van het milieuprobleem is bijna ­iedereen doordrongen: zo kan het niet ­doorgaan. Ook de zorg vraagt om zo’n ­verandering in mindset. Het moet ­efficiënter, goedkoper, toekomst­ bestendig. Maar hoe bereik je dat? Guy Schulpen, ­initiatiefnemer van het project Blauwe Zorg heeft daarover uitgesproken ideeën. Hij reageert op vier stellingen over de toekomst van de zorg. “Het liefst zou ik op duurzame zorg een keurmerk plakken.”

Stelling 1: De zorg moet efficiënter worden ingericht “Eens! De zorgkosten rijzen de pan uit en de ­impact hiervan is groot. Op onze economie en op de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden.

Vooralsnog betaalt de patiënt letterlijk de prijs voor inefficiënte zorg en ons gedateerde zorg­ systeem. De verzekeringspremies en het eigen risico stijgen, terwijl de vergoedingen worden beperkt. Met alle gezondheidsrisico’s van dien.

Mensen bezuinigen bijvoorbeeld op tandarts­ bezoek. Als we nu niets veranderen, wordt de

zorg in de toekomst onbetaalbaar en minder toegankelijk. Dat baart me zorgen. Voorspellin­ gen geven aan dat in 2040 50% per modaal ­inkomen wordt uitgegeven aan zorg – áls we op dezelfde voet doorgaan. Een onmogelijk toekomstscenario. Willen we minder uitgeven en dezelfde kwaliteit van zorg houden, dan moeten we efficiënter met de zorg omgaan en oplossingen voor de lange termijn zoeken.

Ik wil zorgverzekeraars, zorgaanbieders en ­patiënten prikkelen om anders naar het huidige systeem te kijken. Nu wordt er zorg verleend die niet altijd nodig is en zorg die niet zo duur had hoeven zijn. Eigenlijk moeten we ons met z’n allen schamen. We zetten de toegankelijk­ heid van ons zorgbestel op het spel.”

Stelling 2: Patiënten kunnen er niks aan doen dat zorg onbetaalbaar is geworden “Onzin. Ook patiënten begrijpen dat zorg wat kost. Ze hebben een eigen verantwoordelijkheid om goed om te gaan met de schaarste aan middelen binnen de zorg. Dat betekent bijvoor­ beeld bewust keuzes maken en afwegen of zorg echt nodig is. Zorgaanbieders kunnen op hun beurt de patiënt helpen om gezond te leven en zorg te voorkomen. Is het echt nodig om een specialist te bezoeken, elke maand op controle te gaan, of een operatie te onder­ gaan? Die vragen moeten we ons meer stellen.

Nu zijn het te veel vanzelfsprekendheden.

Bijna niemand weet dat een bezoek aan de huisarts ongeveer € 9 kost en een bezoek aan een specialist € 200. Ik wil dat patiënten ook

21

22

Beter!

zelf nadenken over de vraag of en in welke mate zij zorg nodig hebben. Die bewustwording moet leiden tot duurzame gedragsverandering.

Maar ook de zorgaanbieders moeten zich ver­ antwoordelijk voelen voor de kosten en voor het gedrag van de patiënt. We moeten het ­collectieve belang boven het eigen belang gaan plaatsen. Dat is een andere mindset.”

“IK WIL DAT PATIËNTEN OOK ZELF NADENKEN OVER DE VRAAG WELKE ZORG ZIJ ECHT NODIG HEBBEN”

Zoektocht naar ideale zorg In het project Blauwe Zorg werken zorgverze­ keraar VGZ, huisartsen en specialisten van het aZM in de regio ­Maastricht samen om de zorg efficiënter in te richten en goedkoper te maken. Het ministerie van VWS heeft Blauwe Zorg in de regio ­Maastricht, aangewezen als proeftuin. Landelijk wordt met diverse proef­ tuinprojecten gezocht naar een verbetering van zorg. Zoals verbeterde kwaliteit van behande­ lingen, de noodzaak van behandelen en betere preventie. Blijken de proeftuinen een succes, dan zullen ze landelijk worden uitgerold. Naast Blauwe Zorg zijn twee andere projecten van ­Coöperatie VGZ uit­ gekozen als proeftuin: ­Samen Sterker in Zorg in Alkmaar en Slimmer met Zorg in Eindhoven.

Stelling 3: De oplossing is duurzame ­zorgverlening “Ja! Het grootschalige experiment Blauwe Zorg in de regio Maastricht en Heuvelland is daar een mooi voorbeeld van. Duurzaamheid voert er ­absoluut de boventoon. In diverse innovatieve projecten werken we met nieuwe manieren van zorgverlening en bekostiging. In het project ­anderhalvelijnszorg bijvoorbeeld, hebben we een stadspoli ingericht. Hier houden specialis­ ten spreekuur in de wijk. Zij helpen huisartsen bij het beoordelen van klachten van patiënten.

En dat werkt. Bijna driekwart van de patiënten die bij de specialist op consult komt, wordt niet verder doorverwezen. Met Coöperatie VGZ bekijken we hoe we deze werkwijze voor een realistische prijs kunnen aanbieden. Dit nieuwe tarief zal lager liggen dan het ziekenhuistarief.

Daardoor is een besparing mogelijk en krijgen patiënten wél die hoge kwaliteit van zorg.

Ook hebben we een pilot die voor de huisarts inzichtelijk maakt welke kosten verbonden zijn

aan medicatie. Op basis van die informatie kan hij kijken naar goedkopere alternatieven, de ­patiënt van tevoren informeren over de ­kosten en hem – indien mogelijk – de keuze ­laten ­maken. Daarom ben ik ook voorstander van ­duidelijke offertes voorafgaand aan een operatie, een bloedonderzoek, röntgenfoto of echo. Zo kan een patiënt zelf beslissen: heb ik deze zorg écht nodig of is er een (goedkoper) alternatief. Het liefst zou ik op goede, duurzame zorgverlening een keurmerk plakken. De term Blauwe Zorg moet net zo ingebed raken als groene stroom. Net als bij het milieu moeten we doordrongen raken van het probleem en de gevolgen van het huidige zorgstelsel. En daar zelf verantwoordelijkheid voor nemen. Groene stroom maakt duurzaamheid concreet. Dat wil­ len we ook met Blauwe Zorg. Voor het milieu doen we allerlei dingen om de aarde bewoon­ baar te houden voor onszelf en onze kinderen.

Dat doen we niet door minder auto’s te laten ­rijden, maar door auto’s zuiniger te laten zijn.

Die gedachte willen we ook in de zorg: hoe houden we de zorg voor iedereen toegankelijk, niet alleen nu maar ook in de toekomst? En dan niet door minder zorg te leveren, maar door met name de zorg op een andere manier in te richten.”

Stelling 4: De schotten tussen de diverse zorgaanbieders moeten verdwijnen “Eens. Van oudsher zat iedere zorgaanbieder, maar ook patiënt en verzekeraar, op zijn eigen eilandje. Iedereen had en heeft zijn eigen ­belangen. Toch is het voor de efficiency en ­kostenbesparing van de gezondheidszorg ­essentieel dat de schotten verdwijnen. En dat we kiezen voor intensieve samenwerking, ook met gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen en GGD. We weten vaak niet wat de ander in het zorgproces doet en doen daardoor veel dubbel werk. Door samen te werken en die ­gezamenlijke verantwoordelijkheid te pakken, kunnen we de totale zorgkosten verminderen, is mijn overtuiging. Daarom werken we bij Blauwe Zorg ook intensief samen met Coöperatie VGZ. Samen bereiken we meer, ook al zijn de belan­ gen en rollen verschillend. Het succes hangt wat mij betreft vooral af van ‘spiegelinformatie’.

Samenwerkende partijen moeten elkaar ver­ trouwen en open en eerlijk gegevens met elkaar durven te delen. Dan leer je van elkaar. We moe­ ten samen de verantwoordelijkheid nemen om het tij te keren en elkaar daarop ook aanspreken.

Alleen dan blijft de gezondheidszorg voor vol­ gende generaties betaalbaar en beschikbaar.”

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

DANKZIJ VINCENT SCHOT DE JUISTE MEDISCHE INFO OP HET JUISTE MOMENT

MediMapp doseert informatieberg Het jonge bedrijf Soulve verovert de ­wereld momenteel met MediMapp, een digitale ‘reisgids’ voor het zorgtraject.

Mede-oprichter Vincent Schot is opge­ groeid met technologie en begon als ­puber al met programmeren. Hij wilde zijn kennis inzetten om de zorg te ver­ beteren. En dat lukt hem. “Patiënten ­krijgen vaak stapels brochures mee over hun ziekte en behandeling. Dat is te veel in één keer. Daarom hebben we

­ ediMapp ontwikkeld. Zodra de arts M deze app voorschrijft, kan de patiënt erop inloggen met zijn DigiD. Vanaf dat moment krijgt hij bij iedere stap in zijn zorgtraject, gekoppeld aan het elektro­ nisch patiëntendossier, alle ­relevante ­informatie in de app.”

MediMapp is ontstaan in het UMC Utrecht. Daar gebruiken darmkanker­ patiënten de app. Vincent vertelde ­hierover aan Jacqueline Batenburg

van Coöperatie VGZ. “Mede dankzij haar bieden we de app vanaf maart 2015 aan op de afdeling gynaecologische ­oncologie van Radboudumc. Daar gaan we ook onderzoek doen naar het effect.

Het balletje is flink aan het rollen. ­MediMapp is in principe geschikt voor alle langdurige zorg­trajecten, dat maakt het zo waardevol.” > www.medimapp.nl

23

24

Beter!

Huisarts, eerste hulp, manueel therapeut. Allemaal maken we weleens gebruik van de zorg.

Dus kunt u ook iets tegenkomen dat volgens u echt slimmer kan. Misschien iets kleins, een probleem waar iedereen aan voorbijgaat. Of iets groots waarvan iedereen denkt: zo gaat dat nu eenmaal. Jij denkt ‘dat kan anders’. En je ziet het voor je! Maar hoe realiseer je het?

Van goed idee tot 2 Praat er over 1 Maak je idee helder

Maak in een paar woorden aan jezelf ­duidelijk welk probleem jouw idee oplost.

...thuis aan de keukentafel, in de kantine met ­collega’s, met patienten onder het werk, met het management in de lift of in het cafe met vrienden.

3 Benoem de urgentie

Beschrijf de belangrijkste reden waarom juist jouw idee levensvatbaar is.

7 Maak het schaalbaar

8 Leg je plan voor aan vgz

9 Doe het samen!

Bedenk hoe zo veel mogelijk mensen van jouw idee profijt hebben. Hoe kan jouw idee ook op andere plaatsen van de grond komen?

Breng je project in via www.vgz.nl zorgvernieuwing. Cooperatie VGZ beoordeelt jouw idee met een team van verschil ende ­professionals. Zij laten je weten of jouw idee kansrijk is en wat er nog aan ontbreekt.

Ontwikkel het project samen met patienten en hun naasten, zorgprofessionals en verzekeraars.

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Heb jij een goed idee om de zorg beter te maken? cöoperatie VGZ helpt je graag verder. Op www.vgz.nl/zorgvernieuwing zie je wat er nodig is om jouw idee te verwezenlijken.

zorgvernieuwing in 12 stappen

6 Onderbouw je idee

4 Check: zijn anderen er blij mee?

Jij lost een probleem op. Zijn de mensen waarvoor je het doet daar wel blij mee?

5 Onderzoek de weerstand

Luister naar de bezwaren en probeer alle ­belanghebbenden mee te krijgen.

10 Gebruik je netwerk

11 Vertel het verder

Betrek relevante sleutelfiguren. Geef ze een rol.

Zet ze in. Vraag om hulp. Probeer anderen aan jouw project te binden. Doe niet alles zelf: ­niemand is overal goed in.

Maak reclame. Communiceer via alle denkbare ­media. En hou daar nooit mee op.

Toon met harde cijfers en indicatoren aan dat jouw idee de kwaliteit van de zorg verhoogt.

Bestaat er al zoiets? Is het wetenschappelijk ­onderbouwd? Wat kost het en wat het levert het financieel op?

12 Wees niet bang voor beren op de weg

Er zijn altijd duizend redenen om iets niet te doen en vaak maar een reden om het wel te doen. Blijf geloven in je plan en ga ervoor!.

25

26

Beter!

Interview

Het aantal patiënten in Nederland met kanker stijgt fors. Van 576.000 in 2010 naar ruim 900.000 in 2020. Goed georga­ niseerde oncologische zorg van topkwaliteit wordt daarmee belangrijker dan ooit. Maar hoe die zorg er precies uit moet zien, dat verschilt van patiënt tot patiënt. ­Coöperatie VGZ wil dat patiënten meer regie krijgen over hun behandeling. Een casemanager kan daarvoor zorgen.

Kankerzorg is complex. Als patiënt heb je te maken met verschillende medisch specialisten, verpleegkundigen en andere zorgverleners.

In korte tijd moet je moeilijke knopen door­ hakken die van grote invloed zijn op jouw leven en dat van je naasten. Maar de rust en de kennis om die beslissingen weloverwogen te nemen, ­ontbreken vaak. Vooral in die eerste onzekere dagen na de diagnose.

“Het is belangrijk dat patiënten zelf de regie over hun behandeling kunnen houden”, zegt Sandra Adamini, beleidscoördinator oncologi­ sche en palliatieve zorg bij Coöperatie VGZ. “Mensen met kanker moeten zo snel mogelijk weten waar ze aan toe zijn, zodat ze mee kun­ nen denken, mee kunnen beslissen. Daarvoor hebben ze inzicht nodig in behandelopties, complicaties en bijwerkingen. Maar ook goede begeleiding, ondersteuning en coaching zijn onmisbaar.”

Samenwerking tussen zorgaanbieders De complexiteit van oncologische zorg levert niet alleen problemen op voor patiënten. Het vraagt ook veel van zorgaanbieders. Om alle beslissingen, behandelingen en ingrepen op ­elkaar af te stemmen, is goede samenwerking

nodig. Hier ontbreekt het vaak nog aan. ­Daarom zet Coöperatie VGZ in op betere ­samenwerking tussen zorgaanbieders. ­Casemanagers kunnen daarvoor zorgen.

Een casemanager is geen nieuw fenomeen.

Voor bijvoorbeeld dementie of diabetes bestaat deze functie al langer en ook in de oncologie wordt er al mee gewerkt. Han van Krieken, voorzitter van het Centrum voor Oncologie van het Radboudumc is er goed bekend mee.

“Wat een casemanager precies doet, verschilt nu nog van ziekenhuis tot ziekenhuis. In het Radboudumc is het een gespecialiseerde ­oncologisch verpleegkundige, maar er zijn ook ziekenhuizen waar de casemanager een gastheer of gastvrouw is voor de patiënt.”

In opdracht van de patiënt “Casemanagers werken nu nog in opdracht van de zorgaanbieder. In hun rol ligt de ”Het is nadruk op zorgcoördinatie”, vult belangrijk dat Adamini aan. “Coöperatie VGZ wil dat casemanagers in opdracht patiënten zelf de van de patiënt handelen en een regie over hun behan­ bredere rol krijgen. Nu begelei­ deling houden“ Sandra den ze de patiënt door het vaak Adamini, beleidscoördinator lange behandelingstraject. oncologische en palliatieve Lees verder op pagina 28

zorg, Coöperatie VGZ

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

De casemanager: wat betekent hij voor de patiënt?

Jos in 2010 Het eten valt steeds verkeerd, denkt hij. Wat is er toch met me aan de hand? Dat wordt duidelijk als hij naar de huisarts gaat. Die stuurt hem direct door en de specialist komt met het ‘von­ nis’: darmkanker. Direct komt hij in een stroomversnelling terecht: eerst bestraling, dan een operatie, chemotherapie en ten slotte een stoma. Het lijkt of het hem alle­ maal overkomt. Als de behande­ ling voorbij is, is het leven onher­ stelbaar veranderd. Elke dag is hij moe, hij schaamt zich voor zijn stoma en het contact met zijn vrouw is slecht. Ook weet hij niet hoe hij zijn werk weer op moet pakken.

Jos in 2020 Het eten valt steeds verkeerd, denkt hij. Wat is er toch met me aan de hand? Dat wordt duidelijk als hij naar de huisarts gaat. Die stuurt hem direct door en de specialist komt met het ‘vonnis’: darmkanker. Direct komt hij in een stroomversnelling terecht: Jos kiest in nauw overleg met zijn spe­ cialist, casemanager en zijn vrouw voor bestraling, een operatie, che­ motherapie en een stoma. Hij kan de gevolgen van deze behandeling uitgebreid bespreken en, samen met zijn vrouw, zijn ­eigen keuze maken. De casemanager heeft oog voor de druk die Jos’ ziekte legt op zijn gezin en verwijst door naar een ondersteunende partij.

Ook helpt ze hem om te gaan met instanties als hij zijn werk weer wil oppakken.

27

28

Beter!

Maar ze krijgen wat ons betreft ook een coachen­de en faciliterende rol. Ze helpen de patiënt bij het maken van de juiste keuzes en zouden ook begeleiding moeten bieden op ­bijvoorbeeld ­sociaal, psychologisch en spiri­ tueel vlak. Na de diagnose komen patiënten met kanker soms in een existentiële crisis vol angst, wanhoop, onrust en slaapproblemen.

De casemanager kan die problemen samen met de patiënt ­aanpakken.”

Coöperatie VGZ zet in op b ­ etere ­oncologische zorg Verbetering van oncologische zorg is voor ­Coöperatie VGZ een speerpunt. Omdat kanker zich ontwikkelt tot een chronische ziekte, zetten we ons in voor verschuiving van medicalisering naar kwaliteit van leven. Om dat mogelijk te ­maken, stimuleert de zorgver­zekeraar nauwere samenwerking tussen de eerste, tweede en derde lijn. Ook is zij met zorgaanbieders in gesprek over transmurale z­ orgpaden en netwerken. Case­managers en ­andere middelen om patiënten de regie over hun behandeling te geven (bijvoorbeeld keuze­hulpen) spelen daarin een belangrijke rol. C ­ oöperatie VGZ heeft kwaliteitsnormen opgesteld voor ­oncologische zorg. Deze worden besproken tijdens de inkoop­ gesprekken met ziekenhuizen. Meer over kwaliteitsnormen leest u op pagina 8 en 9 van dit magazine.

Kanker als chronische ziekte Casemanagers krijgen, als het aan Coöperatie VGZ ligt, een belangrijke rol in de oncologische zorg van de toekomst. Want die zorg verandert zeer. De medische behandeling wordt steeds beter en meer mensen die de diagnose krijgen, overleven en herstellen. Kanker wordt een chro­ nische ziekte. Van Krieken: “Een groter deel van oncologische zorg speelt zich straks buiten de muren van het ziekenhuis af. De oncologische keten begint en eindigt in de toekomst meer ”Een dan ooit tevoren bij de huisarts.” Daarom is casemanager goede samenwerking tussen eerste- en tweedelijnszorg noodzakelijk. De case­ fungeert als spin in manager kan daarin een rol van betekenis het web“ Han van spelen. Van Krieken: “Een casemanager ­Krieken, voorzitter die fungeert als spin in het web kan die Centrum voor Oncologie, afstemming uitstekend faciliteren.”

Radboudumc ­Adamini valt hem bij: “De oncologische zorg én patiënten die daarmee te maken ­krijgen, zijn gebaat bij casemanagers die het ­totale zorgtraject overzien en dus ook buiten de vier muren van het ziekenhuis kijken. Daarom is Coöperatie VGZ in gesprek met Nederlandse ziekenhuizen om ze hiervan te overtuigen.

Lukt ons dat, dan zorgen we er samen voor dat mensen met kanker weloverwogen keuzes kunnen maken en de behandeling krijgen die bij hen past.”

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Lief dagboek,

GELUK ZIT IN KLEINE DINGEN Een succes in Groot-Brittannië en nu ook in de maak voor Nederland: Do Happiness. Coöperatie VGZ onder­ zoekt samen met dochterbedrijf Medicinfo de mogelijk­ heden van dit programma. Zes weken lang krijgt de ­gebruiker per mail of sms opdrachtjes om in zijn leven kleine dingen te veranderen zodat hij gelukkiger wordt. Do Happiness is een leuke manier om geluk ­boven aan een to-do-lijst te zetten! www.dsd.me/dohappiness

GOED NIEUWS

Mindful met smartphone Beter omgaan met stress? Zelfbewus­ ter worden? Meer in het hier en nu ­leven? Een mooi streven, maar niet makkelijk. De Mindfulness-coach van Coöperatie VGZ helpt hierbij.

Deze gratis app bevat oefeningen om te ­leren ontspannen en mediteren.

Enthousiast geworden? Zoek in de App Store of Google Play naar ‘VGZ mindfulness’ en download vandaag nog deze gratis app.

29

Tijdens een ­afspraak bespre­ ken zorgverlener en patiënt de ­eerste twintig ­minuten ­altijd ­hetzelfde: wat heeft de patiënt gedaan en hoe voelt hij zich? Zou het niet handig zijn als de ­behandelaar dat al wist? Dat kan met de app DayBook. Martijn Volkers bedacht deze app toen hij onder behandeling was voor stressklach­ ten. Hij hield op zijn iPad bij wat hij deed en hoe hij zich daarbij voelde. Deze informatie deelde hij met zijn behandelaar. Het werkte voor beide par­ tijen goed en al snel ging het beter met Volkers.

Hij verbeterde de app met financiële steun van onder andere Coöperatie VGZ. Nu kan iedereen met DayBook in een paar minuten per dag bijhou­ den hoe het gaat. Welke informatie wel en niet naar de behandelaar gaat, bepaalt de gebruiker zelf. www.daybook.nl

“KORTE EN WAT LANGERE ­OEFENINGEN, EN JE KUNT JE VOORUITGANG ZIEN. ­ERG FIJN!” “IK CONCENTREER ME NU VEEL ­BETER EN SLAAP TIEN KEER ­LEKKERDER” “FIJNE APP OM KENNIS TE MAKEN “DE BESTE GRATIS MET MINDFULNESS EN MEDITATIE” MINDFULNESS-APP” “FIJN, HELDER,­ ­MOTIVEREND, LEUK”

Een greep uit de gebruikersreacties:

30

Beter!

Werken er artsen bij Coöperatie VGZ? Ja, en met een reden!

Bij Coöperatie VGZ werken zorginkopers en medisch adviseurs zij aan zij.

De adviseurs zijn onmisbaar in het contact met zorgaanbieders. Omdat ze vaak zelf arts zijn, kennen ze de zorg én het belang van patiënten. Het team Medisch Advies van Coöperatie VGZ wil zich meer laten zien en horen. Medisch adviseur Hans Kuijpens van Coöperatie VGZ ging op ­bezoek bij Harm Haak, internist bij Máxima Medisch Centrum in Veldhoven en ­bijzonder hoogleraar Interne Geneeskunde.

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Haak: “Medisch adviseur, wat houdt dat in?”

Kuijpens: “Een medisch adviseur adviseert en ondersteunt verschillende afdelingen binnen Coöperatie VGZ over medisch inhoudelijke vraagstukken. Medisch adviseurs helpen onder andere bij de inkoop van zorg. Ze zorgen ervoor dat een verzekerde zorg krijgt met de beste verhouding tussen kwaliteit en prijs. Met het belang van verzekerden helder voorop, ­maken zij met artsen en bestuurders van instellingen goede afspraken over de kwaliteit van de te ­leveren zorg. Zo komt Coöperatie VGZ tot goede kwaliteitsnormen en daar zijn wij als team ook trots op. Daarnaast beoordelen de adviseurs aanvragen van cliënten voor ­behandelingen ­zoals plastische chirurgie of ­bijzonderheden die niet in de basisverzekering zitten. Denk bijvoor­ beeld aan verwijzingen naar het buitenland.

De adviseurs gaan niet over specifieke ver­ goedingen of de inhoud van ­contracten.”

Haak: “Weten zorgaanbieders jullie te ­vinden?”

Kuijpens: “Dat wisselt. Een groot deel van de medisch specialisten en zorgaanbieders in de eerste lijn maar ook veel klanten weten niet dat we bestaan en wat we doen. Als ze ­horen dat er artsen bij Coöperatie VGZ werken, zijn ze verbaasd. Die onzichtbaarheid willen we ­veranderen.”

Haak: “Hoe willen jullie zichtbaarder worden en daarmee beter bereikbaar?”

Kuijpens: “Steeds vaker bezoeken we zorgaan­ bieders, zoals ziekenhuizen of huisartsenprak­ tijken. Met het veld praten we over de eisen waar zorg aan moet voldoen en ontwikkelen we ­kwaliteitsnormen. We participeren in samen­ werkingsverbanden, bijvoorbeeld bij het opstel­ len van richtlijnen voor behandeling. Zelf heb ik meegewerkt aan de richtlijnen voor de behan­ deling van schildklierkanker. Zo worden de ­medisch adviseur en zijn expertise zichtbaar. ” Haak: “Dat zijn goede intenties. Maar levert het ook wat op als je spreekt met raden van ­bestuur of vertegenwoordigers van de staf?

Die managen de organisatie vanachter hun ­bureau en weten alles van macrogetallen, ­kosten en opbrengsten. Hebben zij wel genoeg zicht op de werkvloer?”

Kuijpens: “Het klopt dat we tot nu vaak praten met personen die relatief ver van de spreek­ kamer afstaan. Toch is de kwaliteit in de dage­ lijkse praktijk van de zorgprofessional altijd een bespreekpunt. Verder weten we ook wat er speelt door trends en ontwikkelingen in

31

de gaten te houden en daarop in te spelen. ­Helaas zijn gegevens van ziekenhuizen niet ­altijd actueel. Het duurt vaak lang voordat alle cijfers en gegevens in de systemen verwerkt zijn. Dan krijgen we van een ziekenhuis een ­presentatie op basis van cijfers uit 2012, terwijl het al 2014 is. Dan ­lopen we achter de feiten aan. Gelukkig zien we dat inkoop op kwaliteit het afgelopen jaar veel heeft opgeleverd. En dat ziekenhuizen onderling goede afspraken maken over wie welke zorg verleent.”

Haak: “Op basis van aannames of oude cijfers kun je moeilijk goed beleid maken of mee­ denken met de specialist in het ziekenhuis.

Dat is jammer, want specialisten kunnen de kennis van medisch adviseurs goed gebruiken.

Neem nu de concentratie van zorg: sommige zorg verdwijnt mogelijk uit ons zieken­huis en er komt nieuwe zorg bij. Maar welke zorg precies weten we nu nog niet. Soms gaat een ontwik­ keling wel door en soms ook weer niet. Dat is vooral een politiek en finan­cieel spel. Concen­ tratie van zorg levert voor de zorginstellingen kansen op voor de toekomst, maar leidt bij ­individuele specialisten tot veel onzekerheid.

Dat merk ik zelf ook. Zo kan de zorg op het ­gebied van de bijnier­tumoren toegewezen ­worden aan een ander centrum. Misschien heeft dat centrum wel specialisten met minder expertise en is het niet volgens de richtlijnen ­ingericht. Wij raken dan onze expertrol kwijt, en de patiënt de beste zorg. Hoe ga je hiermee om?

Het is fijn als ­medisch adviseurs ons kunnen helpen met het zetten van verstandige stappen.”

Kuijpens: “Het is onze taak als ­medisch advi­ seurs om dit soort signalen op te pikken en ­beleid te coördineren, motiveren én verdedigen.

Soms alleen, maar vaker nog met collega-zorg­ verzekeraars samen. Samen ontmoeten we de specialisten en voeren we gesprekken over waar je als instelling voor staat en de inhoud van de zorg. Dat zijn boeiende gesprekken.”

Haak: “Hoe zien jullie de toekomst? Nu de zorgverzekeraars de regie hebben, is er vooral een focus op beheersing van kosten met be­ houd van kwaliteit. Ik hoop echter dat er ook snel ruimte komt om te investeren in kwaliteit.“ Kuijpens: “Er was een focus op de beheersing van kosten met behoud van kwaliteit. Ons hui­ dige uitgangpunt is dat goede kwaliteit leidt tot minder kosten. We zullen naar zorggebieden op zoek moeten gaan waar investeringen voor­ delen voor de patiënt opleveren. Ook daar gaan onze adviseurs mee aan de slag!”

Wat doet ­Medisch Advies?

En wat niet?

Wel: • Kwaliteitsbeleid ­ontwikkelen • Inkoopbeleid vormgeven • Inkopers bijpraten over kwaliteit • Controleren van ­contractafspraken met zorginstellingen • Verbeterafspraken maken met zorginstellingen • Meewerken aan ­richtlijnen voor ­behandelingen • Bijzondere aanvragen ­beoordelen Niet: • Vragen beantwoorden over specifieke ­ver­goedingen of de ­inhoud van contracten

32

Beter!

MICHIEL HAGEMAN’S PATIËNT+ HELPT BIJ HET ­AFWEGEN VAN ­BEHANDELOPTIES

‘Patiënten moeten weten dat er iets te kiezen valt’ Orthopeed in opleiding Michiel ­ ageman is naast arts en weten­ H schapper ook ­sociaal ondernemer.

Met twee bevriende promovendi begon hij stichting ­PATIËNT+. “We zijn jonge artsen met een droom: een positieve ­ bijdrage leveren aan de zorg door de patiënt centraal te stellen.”

Hun eerste stap is een keuze­ hulp. Via www.keuzehulp.info kan een patiënt na de diagnose rustig thuis alle informatie lezen en de vooren nadelen van zijn behandel­opties ­afwegen. ­Vervolgens bepalen patiënt en specialist samen wat ze gaan doen.

“Dat is heel waardevol, want vaak horen

we van ­patiënten dat ze niet eens wisten dat er iets te kiezen viel.”

De pilot in verschillende ziekenhuizen in Amsterdam en omstreken heeft goede resultaten opgeleverd. Samen met ­Coöperatie VGZ gaat Michiel de keuze­ hulp inzetten in de proeftuin Blauwe Zorg (zie ook pagina 21), om de kosten­ effectiviteit te meten. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat keuzehulpen l­eiden tot 10 à 20% kostenreductie omdat ­patiënten vaker de minder invasieve ­behandeling kiezen. “Het zou interes­ sant zijn om dit ook in Nederland aan te tonen.”

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

33

Wedstrijd VoorGoedeZorg opnieuw groot succes

‘Pal voor u’ beste idee voor palliatieve zorg Jaarlijks organiseert Coöperatie VGZ de w ­ edstrijd VoorGoedeZorg: een zoektocht naar de beste ideeën om zorg goed, toegankelijk en betaalbaar te houden.

Het beste idee van 2014? Een app die huisartsen ondersteunt met palliatieve zorg.

Het thema van de wedstrijd was dit jaar palliatieve zorg. Zorg voor mensen die niet meer beter wor­ den. Van de palliatieve patiënten wil 86% graag thuis sterven, bij slechts 28% gebeurt dit ook echt.

“Een belangrijk onderwerp, dat wij meer op de kaart willen zetten”, stelt projectleider Marjolein de Rijk van Coöperatie VGZ. “Dat doen we

3

jaar geleden werd de ­wedstrijd ­VoorGoedeZorg in het ­leven geroepen door de afdeling Zorgvernieuwing van Coöperatie VGZ. De wedstrijd is gebaseerd op het televisieprogramma Dragons’ Den van Jort ­Kelder.

513

telefoontjes en 837 mailtjes werden ­afgehandeld tijdens de competitieperiode.

71

inzendingen van zeer hoge kwaliteit kwamen dit jaar binnen, 15 ideeën gingen door naar de halve finale en 5 finalisten streden op 22 mei 2014 om de 1e plek.

5

juryleden (Ab Klink, Wilna Wind, Frank Elion, Chantal Holtkamp en Kris Vissers) ­kozen op basis van 5 beoordelingscriteria voor de huisartsenapp van Marije Brüll van Netwerk ­Palliatieve Zorg Zuidoost Brabant.

3.500

door het in ons beleid op te nemen, maar ook door mensen bewuster te maken van die laatste levensfase.

Hoe mooi zou het zijn als we met z’n allen kunnen bijdragen aan het verhogen van de kwaliteit van leven in die periode en het sterf­ bed zo comfortabel mogelijk ­kunnen maken?”

Het Netwerk Palliatieve Zorg Zuid­ oost Brabant won deze bijzondere wedstrijd. Zij bedachten een ­concept voor de ‘Regionale app palliatieve zorg voor huisartsen’.

Waarom? Huisartsen hebben soms weinig ervaring met palliatieve zorg in de thuissituatie. De app geeft ze directe ondersteuning bij het ver­ lenen ervan en praktische regionale informatie, zoals handige telefoon­ nummers en tips. Coöperatie VGZ helpt het netwerk nu met de ontwik­ keling, uitvoering en het uiteindelijk in de markt zetten van de app.

Wat is uw idee voor de zorg?

In 2015 organiseert Coöperatie VGZ ­opnieuw de wedstrijd VoorGoedeZorg.

Het thema is dan ouderenparticipatie.

Meer informatie over de wedstrijd vindt u op www.vgz.nl/voorgoedezorg.

ruim

publieksstemmen werden uitgebracht.

Deze stemmen ­telden voor 20% mee tijdens het juryberaad.

34

Beter!

Interview

Niet meer van deze tijd. Te statisch.

Zo omschrijft onderzoekster Machteld Huber de gangbare definitie van ­gezondheid.

Zij pleit voor een ­vernieuwende kijk, ­genaamd ­positieve gezondheid. “Als je nu met een welzijnsvraag naar de huisarts gaat, is er een grote kans dat de vraag een medische wending krijgt. Dan ga je naar huis met een doosje pillen, terwijl de oorzaak ergens ­anders ligt. Dat wil toch niemand?”

“Uiteinde­ lijk gaat het om het leiden van een zinvol leven” Machteld Huber, senior onderzoekster voedselkwaliteit & gezondheid bij het Louis Bolk Instituut

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Waarom is een nieuwe definitie nodig?

“De huidige definitie van gezondheid van de World Health Organisation stelt dat gezondheid een situatie van compleet welbevinden is, op alle niveaus. Dat is veel te statisch. Eigenlijk zelfs onhaalbaar. Want bijna niemand is compleet gezond. Zo’n definitie stimuleert uitein­delijk medicalisering en richt zich niet op het leiden van een zinvol leven. De nieuwe omschrijving van gezondheid richt zich op het v ­ ermogen van mensen zich aan te passen aan fysieke, emotio­ nele en sociale uitdagingen van het leven. Dat concept noemen we positieve gezondheid.”

Wat houdt positieve gezondheid dan ­precies in?

“Het is een overkoepelend begrip. In mijn ­onderzoek heb ik zorgaanbieders, patiënten en beleidsmakers gevraagd wat zij onder gezond­ heid verstaan. In totaal kwamen ze met liefst 556 indicatoren. Zó divers is gezondheid dus.

Die indicatoren hebben we geordend in zes ­dimensies: lichaamsfuncties, mentale functies en beleving, spirituele en existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. De dimen­ sies geven aan dat iemand naast een ziekte nog een enorm gezondheidspotentieel heeft. Dat is het positieve aspect.”

Eigenlijk gelden die dimensies niet zozeer voor gezondheid, maar voor het hele leven.

“Dat klopt. Maar gezondheid gáát ook over het hele leven.”

Vanwaar jouw persoonlijke drang om de definitie van gezondheid te veranderen?

“Ik heb vroeger als huisarts gewerkt. Toen ik zelf in korte tijd viermaal flink ziek werd, ­ontdekte ik als patiënt dat er veel meer meespeelt dan wat ik geleerd had. Door naar mijn gevoel en mijn lijf te luisteren, kon ik veel beter bepalen wat ik moest doen om mijzelf beter te gaan voelen. Als ik angsten en zorgen had, verslech­ terde mijn toestand. Terwijl dingen die mij blij maakten een positief effect hadden. Ik ontdekte bij mezelf een intrinsieke flexibiliteit en veer­ kracht om te herstellen. Toen ik vervolgens met drugsverslaafden en mensen met oorlogs­ trauma’s ging werken, besefte ik dat iedereen dat heeft.”

35

36

Beter!

Wat vindt ­Coöperatie VGZ? Maar zijn mensen bij jouw concept dan nog wel ziek?

“Positieve gezondheid doet niets af aan een medische diagnose. Wel stelt het centraal hoe mensen daarmee omgaan. Heeft iemand een versleten heup? Dan is dat slechts een stukje van iemands situatie. Misschien kan deze ­patiënt niet meer sporten, maar daaromheen is nog zo veel meer. Weet hij dat ook te benutten?

Het vermogen om je aan te passen en eigen ­regie te voeren, dat is waar het om gaat.”

Dat zal verzekeraars als muziek in de oren klinken. Zij zetten daar immers ook hoog op in.

“Ja, meer eigen regie kan de kwaliteit van leven aanzienlijk vergroten en de medische consump­ tie verminderen. Maar zelfmanagement is niet hetzelfde als zoek-het-zelf-maar-uit-manage­ ment. Het helemaal zelf uitzoeken lukt ook niet in onze paternalistische zorgcultuur. Overleg blijft nodig. Bijvoorbeeld in de vorm van ‘shared decision making’, waarbij zorgverlener en ­patiënt samen bepalen hoe een behandeling eruit gaat zien.”

“EIGEN REGIE KAN DE ­KWALITEIT VAN LEVEN VERGROTEN” Wat gaan mensen ervan merken als ­zorgaanbieders het concept van positieve gezondheid overnemen?

“Er zijn in de zorg op dit moment al grote ­veranderingen in die richting gaande. Met als ­essentie dat de scheidslijn tussen zorg en ­welzijn gaat vervagen. Dat is ook niet vreemd, want gezondheidsvragen zijn vaak welzijns­ vragen. Als je nu met een welzijnsvraag naar de huisarts gaat, is er een grote kans dat de vraag een ­medische wending krijgt. Dan ga je naar huis met een doosje pillen, terwijl de oorzaak ergens anders ligt. Dat is onwenselijk.

Daarom moeten we de loketten anders inrich­ ten. Moet de aandacht veel meer naar de ­nulde- en eerstelijnszorg. Waar zorgaanbieders beter luisteren naar de vraag achter de vraag en goed adviseren.”

Gemakkelijker gezegd dan gedaan.

“Ja, de meeste artsen zijn nou eenmaal bio­ medisch opgeleid. Zij kunnen een grote slag maken. Allereerst is het nodig je gelijkwaardig op te stellen aan je patiënt of cliënt. Ook pleit ik voor ‘motivational interviewing’, een gespreks­ techniek waarmee je iemand in contact brengt met waar het nou echt om draait in het leven.

Aandacht schenken aan zingeving helpt enorm voor iemands herstelkracht en motivatie.”

Wat is je ideaal?

“Het is heel ingewikkeld om een verschuiving teweeg te brengen. Dat komt enerzijds doordat sociale zaken, gezondheid en huisvesting in onze maatschappij nog allemaal aparte hokjes zijn. Kijk bijvoorbeeld maar naar hoe de over­ heid is georganiseerd. Mijn ideaal is om al die hokjes te verbinden en vanuit een samenhang te laten opereren. Natuurlijk zonder dat het een complete chaos wordt. Daarom gaan we een organisatie opzetten die deskundigheid op al deze gebieden bundelt en kennis beschikbaar maakt.”

Ook nu budgetten onder druk staan en de zorg moet bezuinigen?

“Juist crisistijd is bij uitstek een periode die ook kansen biedt. Immers, we moeten het geld ge­ bruiken voor doelstellingen waar Nederland wat aan heeft. Waarom dan niet mensen laten zien wat er écht toe doet? Hoe ze hun eigen leven zo kunnen inrichten dat ze deze moeilijke tijd goed doorkomen, én gezond en gelukkig zijn?

Dat is waar het om draait, dat is waar ik aan wil bijdragen.”

Coöperatie VGZ omarmt de brede visie van posi­ tieve gezondheid. Net als ­Huber gelooft ook ­Coöperatie VGZ in de ­eigen kracht van mensen, en in een sterke verbin­ ding met de ‘nulde lijn’.

Daar komen veel vragen bij kijken. Bijvoorbeeld waar zorg dan ­begint en waar zorg eindigt.

En wat je daar als zorg­ verzekeraar aan kunt doen. Coöperatie VGZ onderzoekt deze vragen daarom nu. En daar is geen eenduidig antwoord op, weten we al. Omdat een andere ­focus op ­gezondheid een grote omwenteling betekent, zoekt Coöperatie VGZ de samenwerking met het Rijk, ­lokale overheden en de medisch specia­ listische wereld.

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Optimaal bijdragen aan positieve ­gezondheid. Mensen helpen om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven.

Zorgen dat de patiënt de regie houdt.

Dat is wat Coöperatie VGZ wil bereiken in de zorg. En daar werken we hard aan met gemeentes, met zorgaanbieders en met patiënten. Omdat gezondheid zoveel meer is dan niet ziek zijn.* Omdat we geloven in de kracht van mensen. En omdat we ­vinden dat het beter kan en moet.

Op de volgende pagina's een greep uit de projecten waar we trots op zijn. >

Zo verandert de zorg Voor meer projecten van Coöperatie VGZ: kijk op www.cooperatievgz.nl

* zie ook pagina 34-36

37

38

Beter!

Zorg dichtbij “Samen op weg naar duurzame zorg op de menselijke maat van de wijk. Daar doen we het voor!” Monique Schmidt: consultant zorgvernieuwing Coöperatie VGZ

Zelf­management & e-health “Met e-consult kan de patiënt zelf afspraken boeken en ­verzetten” Matthijs van der Bijl: consultant zorgvernieuwing Coöperatie VGZ

Doel

Doel

De zorg dichtbij bewoners in de wijk organiseren.

Mensen helpen naar eigen vermogen mee te beslissen over hun gezondheid(szorg). Zelfmanagement betekent dat mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van hun leven in leefstijl, gedrag en zorgconsumptie.

Centraal staat • de juiste zorg op het juiste moment op de juiste plek • de verbinding tussen zorg en welzijn • de behoefte van de burger staat voorop

Voorbeeldprojecten • Op Texel maken we de zorg duurzamer, in samenwerking met de lokale zorgcoöperatie.

• In Maastricht werken we aan de gedragsverandering die nodig is om de zorg beter te organiseren. Zoals eigen ­regie en zelfmanagement. Dit doen we samen met Santé, een alliantie waarin partijen zijn verenigd die met zorg en welzijn te maken hebben.

• Met 27 gemeentes zijn en worden convenanten ­afgesloten. In Nijmegen is Coöperatie VGZ al toe aan een tweede convenant: The Next Step. Voor drie onder­ werpen – ouderen, monitoring en preventie – worden zorg en welzijn georganiseerd in lijn met de definitie van Machteld Huber (zie pagina 34-36).

Centraal staat Mensen bepalen zelf hun doelen en werken aan hun gezond­ heid met ondersteuning van zorgverlener, ICT, hulpmiddelen en omgeving. De mate en vorm van ondersteuning zijn aan­ gepast aan de draaglast en -kracht van de zorgbehoevende.

Voorbeeldproject Mijngezondheidsplatform: een digitaal platform waarop de praktijkondersteuner van de huisarts en de patiënt afspraken maken en doelen en acties vastleggen. De patiënt kan hier een dagboek bijhouden over zijn activiteiten die van belang zijn voor de zorg die hij krijgt. De praktijkondersteuner, maar bijvoorbeeld ook de huisarts, kan dit inzien. Bij vragen kan de patiënt gebruikmaken van e-consult. En afspraken voor het spreekuur van de praktijkondersteuner kan hij zelf ­boeken en eventueel verzetten via e-afspraak.

l

Einddoe

elzijn is Zorg en w burger e d dicht bij eerd. georganis

Eindd

o

el Over d rie jaa r is zorg o p maa t voor ­iedere en die het wil besch ikbaar .

MAGAZINE KWALITEIT & INNOVATIE

Zelfstandig ouder worden

Passende specialistische zorg

“Zelfstandig oud worden is mogelijk door slimme ­oplossingen voor alledaagse problemen” Jorn Leistra: consultant

“We willen specialistische zorg meer passend maken voor patiënten in plaats van onze patiënten laten passen in de zorg” Tanya Levy: consultant

­zorgvernieuwing Coöperatie VGZ

39

­zorgvernieuwing Coöperatie VGZ

Doel

Doel

De zorg rondom de oudere verzekerde organiseren. ­Uitgangspunten zijn: • positieve gezondheid: wat kan de verzekerde wél doen, waaraan kan hij zelf bijdragen en hoe kan de zorg hem daarin ondersteunen; • door informatie, bewustwording en slimme oplossingen kunnen mensen zelfstandig oud worden.

Ziek zijn is erg vervelend. De impact op je leven is groot. ­Zeker wanneer het een ziekenhuistraject betreft. Dit pro­ gramma is gericht op ‘de beste specialistische zorg op het juiste moment en op de juiste plaats. Als patiënt heb je ­zelf de regie, waardoor je de impact van een ziekte op je leven kunt beperken. Bij de keuze voor behandelingen kijkt de arts niet alleen naar medische conditie, maar ook naar de gewenste kwaliteit van leven.

Centraal staat • Samen met ouderen, gemeenten, zorg- en welzijn­ aanbieders en particuliere regionale initiatieven brengen we in kaart welke slimme projecten er al zijn en hoe we ze kunnen combineren.

• We werken met een zogenaamde ‘patient journey’; een verhaal dat de fases beschrijft die oudere patiënten door­ lopen en de kwesties die ze daarbij tegenkomen. Op basis daarvan bepalen we welke problemen op deze ‘reis’ we kunnen oplossen. Het reisverslag visualiseert het dagelijks leven van de oudere en de aangrijpingspunten met de zorg.

Voorbeeldprojecten Domotica-project: duurzaam toegankelijk maken van domo­ tica, ­oftewel technische hulpmiddelen in huis, zoals video­ communicatie. Hiermee kunnen ouderen langer zelfstandig functioneren. We bekijken met verschillende partijen (ge­ meente, ICT-leverancier, zorgaanbieder, woningcorporatie) hoe we een huis met domotica zo kunnen vormgeven dat het standhoudt, ook als de financiële middelen stoppen.

Einddoel

op Ouderen worden oud. ier an een prettige m ning teu rs Ze krijgen onde en ss pa te om zich aan ­ ig nd aan de omsta n. hede

Centraal staat • • • • • •

gezamenlijke besluitvorming door patiënt en arts; duidelijkheid over behandelopties en de voor- en nadelen; de patiënt als partner; niet de patiënt, maar de mens; voorkomen over- en onderbehandeling; optimale afstemming tussen de verschillende zorgaanbieders en fases van de ziekte.

Voorbeeldproject In samenwerking met Radboudumc loopt het project ­MediMapp (zie ook pagina 23). Deze digitale ­informatie­bron biedt kankerpatiënten specifieke, relevante en ­actuele informatie over hun ziekte Eindd en zorg­traject. De app geeft antwoorden op oel Afgeste mde z vragen als: wanneer is mijn volgende onder­ org, op het juiste mome zoek? En: welke bijwerkingen kunnen er zijn? nt draagt bij aan Ook meten we met behulp van de app hoe ­kwalite it van patiënten de zorg en hun kwaliteit van leven leven. ervaren.

De zorg is in beweging. Op tal van plekken werken zorgaanbieders, zorgprofessionals, verzekeraars, ­wetenschappers, overheden, patiënten, studenten en ondernemers hard aan vernieuwing. Hoe kijken zij naar de zorg van de toekomst?

“Mensen nemen zelf de verantwoordelijk­ heid voor de kwaliteit van hun leven in ­leefstijl, ­gedrag en zorgconsumptie.”

MATTHIJS VAN DE BIJL

“Zelfstandig oud worden is ­mogelijk door slimme oplossingen voor ­alledaagse uitdagingen.” JORN LEISTRA

“Gezondheid is het vermogen een zinvol leven te leiden.”

ROB VAN DAMME

“Kankerpatiënten krijgen ­uitslagen van onderzoeken nog dezelfde dag. Daarnaast wordt er direct een multi­ disciplinair plan opgesteld.”

MARGO VAN SCHIJNDEL

“Patiënten zijn zich bewust van welke zorg zij nodig hebben, van wat er écht noodzakelijk is. Zo voorkomen we ­overbodige zorg.” GUY SCHULPEN

“Niet véél zorg, maar juist goede zorg wordt beloond.” BAS BLOEM “In de toekomst zal de oncologische zorg zich steeds meer buiten de muren van het zieken­ huis gaan afspelen, omdat kanker een chronische ziekte wordt.” HAN VAN KRIEKEN

“Zorgaanbieders luisteren naar de vraag achter de vraag. Zo kunnen ze beter adviseren.” MACHTELD HUBER

“Er is meer aandacht voor palliatieve zorg. Mensen zijn zich meer bewust van het ­belang van de laatste l­evensfase.” MARJOLEIN DE RIJK “Interactie met ­patiënten is een vanzelfsprekend­ heid, mede door de ­mogelijkheden van de digitale wereld.”

DOUWE JIPPES