Η διαπολιτισμική συνάντηση ως εμπειρία ζωής. Στοχασμοί και αναστοχασμοί με βάση την ανάγνωση του πεζογραφήματος «Η μοναξιά των συνόρων» της Γλυκερίας Γκρέκου.
Πρόγραμμα πολιτιστικών θεμάτων (λέσχη ανάγνωσης) Εκπονήθηκε από τους μαθητές του Β4 τμήματος του 21ου Γυμνασίου Αθηνών κατά το διδακτικό έτος 20202021
Συμμετέχοντες μαθητές: Κόστα Βερόνικα Μπαϊράμι Σιλβάνα Πάτσιο Μαρία Χύσα Κλεμέντα Γκολάμι Αλί Γκολάμι Ραχμάτ Δημόπουλος Χαράλαμπος Ζαρογιάννης Ιωάννης Καραγιαννάκης Γεώργιος Κρέτσου Αλέξης Λικάι Αριάν Μαάζ Τοντόρ Μεζβρισβίλι Λουκάς Μπαϊράμι Όλσι Μπαράι Στέφανο Ντεμιράι Γκεντιάν Ντούκα Άντζελο Ντριτσάι Μιχάλης Ολάρου Άγγελος
Η πορεία του προγράμματος
Επιλογή αποσπασμάτων που θα διαβαστούν στη λέσχη ανάγνωσης Ομαδική ανάγνωση Χωρισμός μαθητών σε ομάδες - Ορισμός ερευνητικών ερωτημάτων Συγκέντρωση υλικού για τη διαχείριση των ερευνητικών ερωτημάτων Επεξεργασία κειμένων συνεξέτασης
Επεξεργασία υλικού και κειμένων συνεξέτασης (συζητήσεις, επίλυση αποριών) Εκπόνηση εργασιών - δραστηριοτήτων Απολογισμός - συζήτηση πάνω στο «αποτύπωμα» της έρευνας συμπεράσματα (μετά την επάνοδο των μαθητών στη διά ζώσης διδασκαλία) Παρουσίαση στην ολομέλεια
Κύριο ερευνητικό ερώτημα: Ποιος είναι πρόσφυγας, ποιος μετανάστης; (το ερώτημα διεκπεραιώθηκε κατά κύριο λόγο από την Ομάδα Α)
Η απάντηση της πολιτικής ποίησης: Μπέρτολντ Μπεχτ, Για τον όρο «μετανάστες» Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ' όνομα που μας δίναν: «Μετανάστες». Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο, δε φύγαμε γιατί το θέλαμε, λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν. Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε. Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα 'ναι, μα εξορία. Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά στα σύνορα, προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ' ερωτήσεις κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα ν' απαρνιόμαστε, χωρίς να συχωράμε τίποτ' απ' όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ' εδώ τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ' τα στρατόπεδά τους. Εμείς οι ίδιοι μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας, περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα, μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει. Όμως κανένας μας δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη δεν ειπώθηκε ακόμα. Μπρεχτ, Ποιήματα, μτφρ. Μάριος Πλωρίτης, Θεμέλιο
Η απάντηση του διεθνούς δικαίου: Ως μετανάστευση ορίζεται η μόνιμη ή προσωρινή μεταβολή του τόπου εγκατάστασης ενός ατόμου, μιας ομάδας ή ενός κοινωνικού συνόλου. Η μετανάστευση αφορά μετακίνηση τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ κρατών. Τα κύρια αίτια της μετανάστευσης είναι: α. η αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και οικονομικής ευημερίας, β. η οικογενειακή επανένωση, γ. η φυγή από συνθήκες που απειλούν τη ζωή και την ασφάλεια του ατόμου ή της ομάδας που μετακινείται, κυρίως από εμπόλεμες περιοχές και αυταρχικά καθεστώτα, που παραβιάζουν βασικά δικαιώματα και την ελευθερία των ατόμων, δ. η μετακίνηση για λόγους εκπαίδευσης και εξειδίκευσης, (-ειδικά η μετανάστευση υψηλής εξειδίκευσης εργαζόμενων αφορά άτομα που μετακινούνται στο πλαίσιο της λειτουργίας πολυεθνικών εταιρειών, διεθνών οργανισμών και διεθνών Μ.Κ.Ο.), ε. η μετακίνηση εξαιτίας εκτεταμένων περιβαλλοντικών καταστροφών, όπως η απερήμωση καλλιεργήσιμων εδαφών, η ανομβρία, η βιομηχανική ρύπανση των υδάτινων πόρων κ.ά. (πηγή:http://www.opengov.gr/immigration/?p=799, Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου)
Πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που βρίσκονται εκτός της χώρας προέλευσής τους εξαιτίας φόβου δίωξης, σύρραξης, βίας ή άλλων καταστάσεων που έχουν διαταράξει σοβαρά τη δημόσια τάξη, και οι οποίοι, ως αποτέλεσμα των καταστάσεων αυτών, χρειάζονται «διεθνή προστασία». Η κατάστασή τους είναι συχνά τόσο επικίνδυνη και αφόρητη, ώστε διασχίζουν εθνικά σύνορα για ν’ αναζητήσουν ασφάλεια σε γειτονικές χώρες κι έτσι αναγνωρίζονται διεθνώς ως «πρόσφυγες» με πρόσβαση σε βοήθεια από κράτη, την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και άλλες σχετικές οργανώσεις. Αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες επειδή ακριβώς είναι πολύ επικίνδυνο γι’ αυτούς να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και, επομένως, χρειάζονται άσυλο σε κάποια άλλη χώρα. Πρόκειται για ανθρώπους για τους οποίους η άρνηση ασύλου θα έχει ενδεχομένως θανάσιμες συνέπειες. Το ειδικό νομικό καθεστώς προστασίας των δικαιωμάτων των προσφύγων αναφέρεται ως «διεθνής προστασία». (Πηγή: https://www.unhcr.org/cy/wp-content/uploads/sites/41/2018/02/UNHCR_Refugee_or_Migrant_GR.pdf, Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
Διεθνής προστασία Σύμβαση της Γενεύης: το πρώτο βασικό νομοθετικό κείμενο για το Καθεστώς των Προσφύγων ήταν η Σύμβαση της Γενεύης της 28ης Ιουλίου 1951, σύμβαση του διεθνούς δικαίου στην οποία έχουν προσχωρήσει όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σύμβαση κυρώθηκε από την Ελλάδα το 1959. Τη Σύμβαση συμπληρώνει το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης της 31ης Ιανουαρίου 1967, με το οποίο θεσπίζεται για πρώτη φορά η αρχή της μη επαναπροώθησης. Σύμφωνα με την αρχή της μη-επαναπροώθησης (non-refoulement), ο πρόσφυγας δεν πρέπει να επιστρέφεται σε χώρα όπου απειλείται η ζωή ή η ελευθερία του. Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες λειτουργεί ως «θεματοφύλακας» της Σύμβασης του 1951 και του Πρωτοκόλλου του 1967. Το τελευταίο αφαίρεσε τους γεωγραφικούς και χρονικούς περιορισμούς που έθετε η Σύμβαση, σύμφωνα με τους οποίους μόνο άτομα που εμπλέκονταν στα γεγονότα που συνέβησαν στην Ευρώπη πριν την 1η Ιανουαρίου του 1951 μπορούσαν να υποβάλλουν αίτηση ασύλου. Πηγή: https://www.unhcr.org/gr/12771-prosfygas_i_metanastis.html
Σημαντικά νομικά κείμενα ως προς τη ρύθμιση του τρόπου χορήγησης ασύλου στους αιτούντες πρόσφυγες υπήρξαν τα εξής: α) η Σύμβαση του Δουβλίνου Ι (15/06/1990) β) ο Κανονισμός 343/2003, γνωστός ως Δουβλίνο ΙΙ γ) το Δουβλίνο ΙΙΙ (604/2013) Επίσης, για την εξέλιξη της κοινής μεταναστευτικής πολιτικής και της πολιτικής ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν α) η Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) β) η Συνθήκη του Άμστερνταμ: τέθηκε σε ισχύ το 1999, και με αυτή αποφασίστηκε για πρώτη φορά η εναρμόνιση των πολιτικών των κρατών-μελών στους τομείς του ασύλου, της μετανάστευσης, των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα και της δικαστικής συνεργασίας στον αστικό τομέα.
γ) ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.: Το 2000 υιοθετήθηκε ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., ο οποίος, παρότι δεν είναι δεσμευτικός, καταγράφει τα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών αλλά και των νόμιμων μεταναστών. Ιδιαίτερα σημαντικά τα άρθρα του αφορούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια (άρθρο 1), την απαγόρευση των βασανιστηρίων (άρθρο 4), το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια (άρθρο 6), το δικαίωμα ασύλου (άρθρο 18), την απαγόρευση διακρίσεων (άρθρο 21) και το σεβασμό της πολιτιστικής, θρησκευτικής και γλωσσικής πολυμορφίας (άρθρο 22). δ) η Συνθήκη της Λισαβόνας (2009). Ειδικά το άρθρο 79 αναφέρεται στη δημιουργία κοινής μεταναστευτικής πολιτικής, με την οποία θα προάγεται και θα διασφαλίζεται η αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, η δίκαιη μεταχείριση των υπηκόων τρίτων κρατών, η πρόληψη της παράνομης μετανάστευσης και η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Πηγή: Μαρία Αγγελοπούλου, Μεταναστευτική πολιτική και πολιτική ασύλου στην Ε.Ε. στο «Εκπαιδευτικό Υλικό» του Ερευνητικού Κέντρου Οικονομικής Πολιτικής, Διακυβέρνησης και Ανάπτυξης (https://ekopda.pspa.uoa.gr/ekpaideytiko_yliko/)
Ποιος είναι τελικά ο πρόσφυγας;
Για τη διαδικασία προσδιορισμού του καθεστώτος του πρόσφυγα, ακολουθείται το ΚΟΙΝΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΣΥΛΟΥ (ΚΕΣΑ) που προβλέπει: την υποβολή αίτησης χορήγησης ασύλου από τον ενδιαφερόμενο, τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων του κάθε αιτούντος, που αποστέλλονται στη βάση δεδομένων Εurodac, τον προσδιορισμό της χώρας που θα διενεργήσει την εξέταση της αίτησης ασύλου, τη συνέντευξη με τον αιτούντα άσυλο και τη διερεύνηση της κατάστασης στη χώρα προέλευσής του (-τη συνέντευξη παίρνει ειδικός λειτουργός, καταρτισμένος στη νομοθεσία της ΕΕ).Η κύρια ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί είναι : «Εάν αυτό το άτομο επιστρέψει στη χώρα του, πόσο πιθανό είναι να υποστεί βλάβη;». Στους αιτούντες άσυλο δίνονται τα ελάχιστα υλικά μέσα υποδοχής (τροφή και στέγη). Αν η αίτηση εγκριθεί και χορηγηθεί στον αιτούντα το καθεστώς του πρόσφυγα, του παρέχονται δικαιώματα όπως άδεια παραμονής, πρόσβαση στην αγορά εργασίας και υγειονομική περίθαλψη. Πηγή: 1. https://www.kathimerini.gr/society/857102/poios-einai-telika-o-prosfygas/ 2. https://twitter.com/EEAthina/status/717689054427541504/photo/1
Πηγή: https://twitter.com/EEAthina/status/717689054427541504/photo/1
Μετανάστες και πρόσφυγες στον κόσμο Κείμενα συνεξέτασης Ομάδας Α: 1. Deeply Talks: Refugee Children and Resilience (Πηγή: https://deeply.thenewhumanitarian.org/refugees ) 2.https://www.facebook.com/photo.php? fbid=10213132091091963&set=a.1326639821132&type=3 (ανάρτηση του φωτορεπόρτερ Άγγελου Μπαράι για την Παγκόσμια Ημέρα μεταναστών, 18 Δεκεμβρίου 2019) 3.https://www.unicef.org/greece/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE %B5%CF%82 4. http://www.taxidifygis.org.cy/ (διαδικτυακό παιχνίδι) 5. Marie Doutrepont, Μόρια. Μετέωροι στο πουθενά της Ευρώπης, εκδ. Ποταμός, 2020.
Μεσάνυχτα ο δουλέμπορος μας έβαλε σε μια μικρή βάρκα για να ταξιδέψουμε στην Ελλάδα. Γνωρίζαμε πια πως αυτό που κάναμε ήταν πολύ επικίνδυνο. Κανένας μας δεν ήξερε να κολυμπά. Οι άνδρες κωπηλατούσαν έχοντας προορισμό τα φώτα απέναντι. Έβλεπα τα μαύρα νερά του πελάγου και σκιαζόμουν! […] Χάραζε, θυμάμαι, όταν είδαμε μπροστά μας ένα χωριό. Ο πρώτος σταθμός στην Ευρώπη! Μάλλον ήταν κάτι καθημερινό αυτό που συνέβαινε εκεί. Κάποιοι αστυνόμοι μας πήγαν σε ένα κέντρο για τους πρόσφυγες. Πουλιά σε φυλακή. Κι έξω από τα κάγκελα ένας πανέμορφος, δυνατός, ήλιος, ένα φως αλλιώτικο από αυτό που είχα ζήσει ως τότε. Εκεί, στο στρατόπεδο της Παγανής, συναντήσαμε κι άλλους συμπατριώτες. Πήραμε λίγο κουράγιο. Δεν ήμαστε μόνοι. Ήμαστε και τυχεροί, μας είπαν. Πριν από λίγες μέρες κάποιοι πρόσφυγες πνίγηκαν στα νερά του Αιγαίου. «Τους έπνιξαν για να σωθούν οι δουλέμποροι», είπε μες στα αναφιλητά ένας Πακιστανός που είχε ζήσει όλη τη τραγωδία. (Γλ. (Γλ. Γκρέκου, Γκρέκου, Η Η μοναξιά μοναξιά των των συνόρων, συνόρων, Αθήνα, Αθήνα, εκδ. εκδ. Ψυχογιός, Ψυχογιός, 2018 201844 σελ. σελ. .. 99) 99)
Δραστηριότητες ομάδας Α Ι. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αφηγούνται
Είμαι από την Μολδαβία. Ζω τώρα στην Αυστρία. Είμαι μετανάστης. Θα σας γράψω πώς έφτασα εδώ, πώς πέρασα και πολλά άλλα. Στην Μολδαβία γινόταν πόλεμος με την Ρωσία, δεν είχαμε φαγητό δεν είχαμε λεφτά, δεν βρίσκαμε δουλειά, για να αποκτήσουμε λεφτά. Ένιωθα τόσο αποκλεισμένος από τον έξω κόσμο που δεν ήξερα τι γίνεται. Έπρεπε να φύγουμε, αλλιώς ή θα πεθάναμε από την έλλειψη φαγητού ή θα μας σκότωναν οι Ρώσοι. Φύγαμε, πήραμε ένα λεωφορείο και φύγαμε με άλλους δέκα. Δεν είχα δύναμη ούτε να μιλήσω. Μέσα στο λεωφορείο ένας καλός κύριος μας έδωσε φαΐ και νερό. Φάγαμε και άρχισα να παίρνω σιγά σιγά δυνάμεις. Δεν θέλαμε να φύγουμε, άλλα έπρεπε. Όμως δεν θα κάτσουμε πολύ εδώ. Ήρθαμε να κάνουμε λίγα λεφτά και σε λίγο καιρό θα ξαναπάμε πίσω. Βρήκαμε σπίτι, βρήκαμε δουλειά και ελπίζω να είναι όλα καλά. (Κείμενο του μαθητή Ολάρου Άγγελου)
Είναι νύχτα και το μόνο που ακούγεται είναι κάποια λιγοστά τζιτζίκια. Δεν θυμάμαι τίποτα παραπάνω από έναν πόλεμο. Είμαι σε μέρος σκοτεινό και δεν βλέπω πολύ καλά. Ο χώρος είναι σχετικά μικρός με οροφή, σαν στάβλος. Βγαίνω λίγο έξω. Εκτός από τον καθαρό αέρα που αναπνέω βρήκα και ξύλα για να ανάψω μια φωτιά για να ζεσταθώ. Ύστερα πήρα ένα χοντρό ξύλο και του έβαλα φωτιά για να βλέπω, και αυτό που αντίκρισα με σόκαρε... Η οικογένειά μου ήταν εκεί μέσα ξαπλωμένη, ο ένας δίπλα στον άλλον! Απευθείας προσπάθησα να τους ξυπνήσω. Κατάφερα να ξυπνήσω μόνο την μαμά και την αδερφή μου. Ο μπαμπάς μου φαίνεται να πάλευε στον πόλεμο και να μην κατάφερε να ξυπνήσει από τις κακουχίες, την πείνα, μπορεί ακόμα και τις αρρώστιες. Ο μπαμπάς μου ήταν σοφάς άνθρωπος. Ήταν πάντα σιωπηλή δύναμη και δεν ανησυχούσε για τίποτα. Με την μαμά και την αδερφή μου ζωντανές ήμουν υπερχαρούμενος. Σηκωθήκαμε όλοι και αρχίσαμε την εξερεύνηση της περιοχής. Εγώ πήγα για κυνήγι, ενώ η μαμά με την αδερφή μου για συλλογή προμηθειών (ξύλα, σχοινιά και γενικά ό,τι μπορούσαμε να βρούμε, γιατί τα πάντα ήταν σημαντικά σε εκείνη την φάση).
Μετά από μια ώρα γυρίσαμε στο μέρος συνάντησης (φωτιά) με ό,τι είχε μαζέψει ο καθένας. Κουραστήκαμε και πέσαμε να κοιμηθούμε. Ξύπνησα από έναν εφιάλτη που έδειχνε πως κάτι κακό θα συμβεί πολύ σύντομα, αλλά ξανακοιμήθηκα θεωρώντας πως είναι ένας συνηθισμένος εφιάλτης. Μετά από λίγο πεταχτήκαμε από την θέση μας από έναν πολύ δυνατό ήχο. Αποδείχθηκε ότι ήταν ένας πυροβολισμός ενός τανκ. Αρχίσαμε να τρέχουμε προς μια κατεύθυνση όλοι μαζί, αλλά δεν ξέραμε ακριβώς τι γινόταν. Απλώς καταλαβαίναμε πως απομακρυνόμασταν από το τανκ, γιατί ο ήχος χαμήλωνε. Τρέχαμε για τουλάχιστον 10 λεπτά και σταματήσαμε όταν ο ήχος σταμάτησε εντελώς. Λίγο μετά συναντήσαμε ένα καταφύγιο στην κορυφή ενός βουνού. Είχε λίγο κόσμο εκεί, γιατί ήταν απομονωμένη περιοχή. Οι άνθρωποι ήταν ετοιμοθάνατοι, φαίνεται πως ήταν πολύ καιρό εκεί. Το καλό είναι πως εδώ έχουμε πηγές να τρεφόμαστε. Η μαμά μου νιώθει ασφάλεια, το ίδιο και εμείς. Θα πρέπει να συνεχίσουμε την ζωή μας. Δεν θα ξεχάσω τον μπαμπά μου, και ειδικότερα την μαγική φράση που χάρη σε αυτήν κατάφερα να φτάσω μέχρι εδώ: « Για όλα, παιδί μου, υπάρχει λύση...» (Κείμενο μαθητή Ντριτσάι Μιχάλη)
Είμαι ο Αλί και κατάγομαι από τη Συρία. Είμαι 12 χρονών, αλλά στην Ελλάδα ήρθα σε ηλικία 9 χρονών μαζί με τους γονείς μου και τη μικρότερή μου αδερφή. Φύγαμε από την Συρία πριν 3 χρόνια γιατί γινόταν πόλεμος και πέθανε ο παππούς μου από μια βόμβα. Ήρθαμε στην Ελλάδα με μια φουσκωτή βάρκα μαζί με άλλες οικογένειες με προορισμό ένα νησί της Ελλάδος που ονομάζεται Λέσβος. Κατά τη διαδρομή βούλιαξε η βάρκα και αρκετοί που δεν ήξεραν κολύμπι πνίγηκαν, αλλά ευτυχώς περάσανε μερικοί ψαράδες και μας μεταφέρανε στη Λέσβο. Έπειτα μας μεταφέρανε σε καταυλισμούς προσφύγων, αλλά ζούσαμε σε άθλια κατάσταση. Εκεί πέρα υπήρχαν φιλανθρωπικοί οργανισμοί, όπως η Unicef, που στηρίζουν όλους τους πρόσφυγες. Εκεί μιλούσαμε και με άλλους πρόσφυγες, που μας λέγανε τη δικιά τους εμπειρία για την διαδρομή τους προς την Ελλάδα. Έπειτα μας μεταφέρανε στην Αθήνα και από τότε συνεχίζω να πηγαίνω σε ελληνικό σχολείο μαζί με την αδερφή μου. Στην αρχή δεν καταλάβαινα τι μου λέγανε, και μου πήρε ένα χρονικό διάστημα να μιλήσω Ελληνικά. Εκεί πέρα γνώρισα ένα παιδί που τον έλεγαν Χρήστο και με βοηθούσε κάθε φορά που είχα κάποια απορία. Έκανα και επιπλέον μαθήματα για να μάθω Ελληνικά και τώρα μιλάω άπταιστα τα Ελληνικά. Τώρα που σκέφτομαι αυτά τα βάσανα που βίωσα νιώθω σαν να είμαι σε ένα όνειρο. Γιατί, πριν να έρθω στην Ελλάδα, ένιωθα πως δε θα τα κατάφερνα πότε, όμως με μεγάλη προσπάθεια μπορείς να τα καταφέρεις. (Κείμενο του μαθητή Μπαϊράμι Όλσι).
ΙΙ. Συνέντευξη με έναν μετανάστη (οι ερωτήσεις υπαγορεύθηκαν από μαθητή της ομάδας Α και απαντήθηκαν γραπτά από μετανάστη συγγενή του μαθητή)
(Οι ερωτήσεις και απαντήσεις
καταγράφηκαν από μαθητή της ομάδας Α. Υπέβαλε τα ερωτήματα σε συγγενικό του πρόσωπο)
Ομάδα Β: Ιστορική διερεύνηση Κύριο ερευνητικό ερώτημα: Πώς βίωσαν οι Έλληνες την εμπειρία της μετανάστευσης και της προσφυγιάς; Ι. Τα «τρία κύματα» της μετανάστευσης των Ελλήνων Ένα εκατομμύριο επτακόσιες εξήντα τέσσερις χιλιάδες άτομα είναι ο απολογισμός της μετανάστευσης των Ελλήνων στον 20ό και 21ο αιώνα. Ιστορικά και παραδοσιακά, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με πλούσια εμπειρία αποδημίας. […]. Μάλιστα ο αριθμός των μονίμως εξερχόμενων Ελλήνων ηλικίας 15-64 ετών, από το 2008 μέχρι σήμερα, ξεπερνά τις 427.000. Στο διάστημα των τελευταίων 100 ετών, η χώρα έχει γνωρίσει άλλες δύο ίδιες φάσεις και από τη συγκριτική μελέτη τους προκύπτουν τρία βασικά χαρακτηριστικά. Και οι τρεις α) έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια, περίπου δέκα χρόνια, β) αυξημένη ένταση ως προς την ένταση της ροής και γ) καθυστέρηση έναρξης του φαινομένου σε σχέση με τον χρόνο καταγραφής του υψηλού ποσοστού ανεργίας. Οι περίοδοι μαζικής μετανάστευσης Ελλήνων είναι από το 1903 έως το 1917, 1960-1972 και 2010-σήμερα και σχετίζονται και στις τρεις φάσεις με οικονομικά κίνητρα με εξαίρεση μέρος του δεύτερου κύματος, τα έτη 19691971, που οφείλεται σε πολιτικούς λόγους (δικτατορία).
Κατά το πρώτο επεισόδιο φυγής, κύριος προορισμός ήταν οι «υπερωκεάνιες χώρες» (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Βραζιλία και ΝΑ Αφρική). Επτά στους δέκα ήταν ηλικίας 15-44 χρόνων, λιγότεροι από 2 στους 10 ήταν γυναίκες και στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν ανειδίκευτοι εργάτες και αγρότες, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που απασχολήθηκαν στις χώρες υποδοχής συνήθως ως υπηρέτες και εργάτες. Το δεύτερο επεισόδιο μετανάστευσης αφορούσε κυρίως νέους ηλικίας 20-34 χρόνων (7 στους 10), 5 στους 10 δήλωναν χειρώνακτες, ενώ 4 στους 10 ήταν ανεπάγγελτοι. Έξι στους 10 κατευθύνθηκαν στη Γερμανία και στο Βέλγιο και απασχολήθηκαν ως βιομηχανικοί εργάτες. Αντίθετα, η τωρινή φυγή αφορά νέους μορφωμένους με επαγγελματική εμπειρία, που κατευθύνονται κυρίως στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Ελλάδα κατέχει την τέταρτη θέση στην Ε.Ε. στη μαζικότητα της μεταναστευτικής εκροής και στην αναλογία της στο εργατικό δυναμικό της χώρας, μετά την Κύπρο, την Ιρλανδία και τη Λιθουανία, και την τρίτη θέση μετά την Κύπρο και την Ισπανία όσον αφορά το ποσοστό των νέων σε ηλικία εξερχόμενων μεταναστών. Συγκεκριμένα, οι εξερχόμενοι Έλληνες, μόνο κατά το 2013, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 2% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας, ενώ η αναλογία των νέων τής πλέον παραγωγικής ηλικίας, 25-39 ετών, ξεπερνά το 50% στο σύνολο των εξερχομένων. Πηγή: Στράτος Καρακασίδης, «Το τρίτο μεταναστευτικό κύμα των Ελλήνων», εφημ. Καθημερινή, 2.7.2016).
ΙΙ. Οι Έλληνες ως πρόσφυγες Οι πιο μαζικές προσφυγικές ροές Ελλήνων στην Ελλάδα 1. Οι πρώτοι Έλληνες πρόσφυγες καταφθάνουν από τα μικρασιατικά παράλια στις περιοχές που ελευθερώνονται από τον Τούρκους με το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821. Άλλοι πρόσφυγες προέρχονται από περιοχές στις οποίες τα επαναστατικά κινήματα καταπνίγηκαν, όπως στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, άλλοι πάλι από τόπους που δεν συνέβη ξεσηκωμός αλλά υπήρχε έντονο ελληνικό στοιχείο, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Κύπρος, και οι κάτοικοι φοβήθηκαν κλιμάκωση των σφαγών. Υπάρχουν και οι εσωτερικοί πρόσφυγες, ιδίως μετά την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Το Ναύπλιο ως πρωτεύουσα των επαναστατών συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό προσφύγων, πολλοί από τους οποίους ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Ένα άλλο «hot spot» της εποχής ήταν η Αίγινα, όπου η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων ήταν πρόσφυγες. 2. Περίπου 10.000 Έλληνες που ζούσαν στη Ν. Βουλγαρία (Αν. Ρωμυλία) και τη Ρουμανία έρχονται στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα (1906, 1907) μετά από διπλωματικές προστριβές της Ελλάδας, ειδικά με τη Βουλγαρία.
3. Περί τις 10.000 πρόσφυγες θα έρθουν κι από τη Βόρειο Ήπειρο μετά το 1914, με τη δημιουργία του αλβανικού κράτους, ενώ άλλοι τόσοι περίπου εγκαταλείπουν τα Δωδεκάνησα μετά το 1912, όταν τα προσαρτούν οι Ιταλοί. Το 1914 έχουμε μεγάλη οικιστική αστάθεια στη Θράκη, Δυτική και Ανατολική, και τη Δυτική Μικρασία. Κάπου 200.000 πρόσφυγες έρχονται στην Ελλάδα και άλλοι μετακινούνται μόνοι τους ή να μετατοπίζονται βιαίως σε άλλες περιοχές. Αυτός είναι και ο μεγαλύτερος διωγμός πριν το '22. 4. Το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα, περίπου 1.200.000 άτομα, προέκυψε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον αιματηρό διωγμό των Ελλήνων της Μ. Ασίας από τους Τούρκους. Οι πρόσφυγες έφτασαν στην Ελλάδα σε κατάσταση τραγική. Οι περισσότεροι είχαν εγκαταλείψει βιαστικά τα σπίτια τους φέρνοντας μαζί τους ελάχιστα από τα κινητά αγαθά τους. Η πρώτη επαφή ενός μεγάλου μέρους προσφύγων με τη μητέρα-πατρίδα ήταν ο στρατωνισμός τους κάτω από άθλιες συνθήκες στα λοιμοκαθαρτήρια στο Κερατσίνι και στο Καράμπουρνου της Θεσσαλονίκης. Οι αρρώστιες και ο ψυχικός τραυματισμός κατέβαλαν τους ταλαιπωρημένους, υποσιτισμένους και υποτυπωδώς στεγασμένους πρόσφυγες. Η θνησιμότητα μεταξύ των προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους μήνες, ήταν πολύ αυξημένη. Σύμφωνα με στοιχεία της Κοινωνίας Των Εθνών, το 20% πέθαναν μέσα σε ένα χρόνο από την άφιξή τους στην Ελλάδα.
Το 1916 αναγνωρίζεται στην Ελλάδα για πρώτη φορά πανευρωπαϊκά η ιδιότητα του πρόσφυγα, με τον καθορισμό διαδικασίας πιστοποίησής της και τη χορήγηση ειδικού βιβλιαρίου. Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων, που ιδρύθηκε το 1922 και λειτούργησε μέχρι το 1925, θα φτιάξει 8.000 οικήματα στην Αθήνα, 40 περίπου τ.μ., όπου συχνά στοιβάζονταν δυο και τρεις οικογένειες. Τελικά δημιουργείται το '24 ένας αυτόνομος οργανισμός αποκατάστασης προσφύγων. 4. Τη δεκαετία του '90 επαναπατρίστηκαν οι Έλληνες της Ν. Αλβανίας, οι Βορειοηπειρώτες, και οι Έλληνες της πρώην ΕΣΣΔ -γνωστοί και ως «Ελληνοπόντιοι». Η πολιτεία χαρακτήρισε τους ομογενείς από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που προσφεύγουν στην Ελλάδα μετά το 1980 ως «παλιννοστούντες». Οι ομογενείς που διέμεναν στην πρώην ΕΣΣΔ, στην πλειονότητα τους Πόντιοι, είχαν μετακινηθεί από τον Πόντο στα εδάφη της τσαρικής Ρωσίας σε διάφορες ιστορικές περιόδους, κυρίως όμως μετά τις τεράστιες ανακατατάξεις που συνέβησαν κατά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πηγές: 1. https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/ellada-kai-prosfygia-mia-steni-epoikodomitiki-oso-kai-dyskoli-shesi-poy-krataei 2. Βασιλική Λαμπρίδου, Ο βιωματικός κόσμος παλιννοστούντων Ποντίων μέσα από ιστορίες της ζωής τους. Ερμηνεύοντας βιογραφικές αφηγήσεις στο πεδίο της Συμβουλευτικής (διπλωματική εργασία στο Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής της Σχολής Επιστημών του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας),Βόλος 2012 3.
Ομάδα Β - Κείμενα συνεξέτασης: 1. https://www.youtube.com/watch?v=GZIBhfhEs8k («Για τη γενιά του 1999: ο 20ος αιώνας τόσο κοντά μα τόσο μακριά») 2. Δημ. Χατζή, «Ο Κάσπαρ Χάουζερ στην έρημη χώρα», (Απόσπασμα από το Διπλό Βιβλίο, 1976) 3. Δημ. Χατζή, «Η τελευταία αρκούδα της Πίνδου», (Απόσπασμα από το Διπλό Βιβλίο, 1976) 4. Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς («Θέλω να πα στην ξενιτιά», «Ξενιτεμένο μου πουλί»), από το Σχολικό βιβλίο Κειμένων Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας της Β’ Γυμνασίου 5. http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/imag es/site_content/voulhFoundation/file/Ekpaideytika%20New/racism/2_7racism.p df (διάλογος Μικρασιάτη πρόσφυγα με την εγγονή του)
[…] Για πότε παιδιά καλομεγαλωμένα ξέχασαν τα σχολεία και τα ακριβά τους ρούχα, τις γιορτές και τα σπίτια με τα μεγάλα περιβόλια και βγήκαν στους δρόμους κάνοντας τους χαμάληδες, τους μικροπωλητές, τις πλύστρες, και, αν ήταν τυχερές, τις οικιακές βοηθούς. «Φυστίκια! Πάρτε, κύριε, ξεροψημένα φυστίκια!» Απλώνω το χέρι για να πάρω το χάρτινο χωνί, το άλλο ψάχνει για κέρματα, και τότε μένω άφωνος, τα χέρια μου κόκαλο! Ο Μιχαηλίδης, ο παλιός συμμαθητής μου, ο γιος του καλύτερου εμπόρου υφασμάτων της Τραπεζούντας, πουλάει φιστίκια στο λιμάνι. Ένα λεπτό μετά έκλαιγε με το πρόσωπό του μέσα στις παλάμες του. «Τους έχασα όλους! Όλους!» […[ Οι μέρες περνούσαν βασανιστικά για τους πρόσφυγες, γεμάτες πόνο για εκείνα που έχασαν μα και νοσταλγία για τη χαμένη πατρίδα. Εγκαταστάθηκαν σε τρώγλες, σε σπίτια από λαμαρίνες, σκορπίστηκαν σε ολόκληρη τη χώρα. Έβαψαν με ασβέστη τα χαμηλά σπίτια και τους, φύτεψαν γεράνια και βασιλικούς όπου έβρισκαν λίγο χώμα. Ρίχτηκαν στον αγώνα της βιοπάλης, άρχισαν δειλά δειλά να χαμογελούν. 4 (Γλ. (Γλ. Γκρέκου, Γκρέκου, Η Η μοναξιά μοναξιά των των συνόρων, συνόρων, Αθήνα, Αθήνα, εκδ. εκδ. Ψυχογιός, Ψυχογιός, 2018 20184 σελ. σελ. .. 106, 106, 107) 107)
Δραστηριότητες ομάδας Β : Η Τραπεζούντα- Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας - Η γενοκτονία
Η Τραπεζούντα βρίσκεται στις νοτιοανατολικές ακτές του Ευξείνου Πόντου, στους βόρειους πρόποδες των Ποντιακών Άλπεων. Υπήρξε το τελευταίο καταφύγιο του Ελληνισμού της Μ. Ασίας. Ιδρύθηκε το 756 π.Χ. από Ίωνες αποίκους. Έζησε δόξες, καταστροφές, τιμές και θυσίες, αλλά έμεινε και στάθηκε ελληνική επί 2678 χρόνια μέχρι το 1922, όταν και αναγκάστηκε ο Ελληνισμός της να καταφύγει στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός της Τραπεζούντας άρχισε να μειώνεται δραματικά στις αρχές του 20ου αιώνα. Από το 1915 μέχρι και την Άνοιξη του 1919 -οπότε και έφτασαν στο αποκορύφωμά τους - οι διωγμοί των Τούρκων εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού του Πόντου πήραν τη μορφή γενοκτονίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν 1250 Έλληνες σπουδαστές στην Τραπεζούντα. (Πηγή: https://www.pontiaka.gr/trapezounta-w-5427.html)
Το Ελληνικό Φροντιστήριο της Τραπεζούντας ή «Φάρος της Ανατολής» υπήρξε ο σημαντικότερος εκπαιδευτικός οργανισμός της Τραπεζούντας. Ιδρύθηκε το 1682 από τον Σεβαστό Κυμινήτη και κατά τη λειτουργία του συνέβαλε στην ανάδυση των διανοούμενων του Πόντου. Στόχος του ήταν εξαρχής η διαμόρφωση ελληνικής και χριστιανικής συνείδησης. Από το 1817 έως το 1922 έγιναν συστηματικά προσπάθειες αναβάθμισης του Φροντιστηρίου, με αποτέλεσμα την αναγνώρισή του ως πλήρες γυμνάσιο, ισότιμο των Γυμνασίων του ελληνικού κράτους. Τα μαθήματα που διδάσκονταν ήταν ίδια με αυτά των γυμνασίων της Ελλάδας (Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία και Γυμναστική). Επίσης, ως ξένες γλώσσες διδάσκονταν τα Γαλλικά, τα Τούρκικα και τα Ρωσικά.
Η πρώτη του στέγη, κατά την ίδρυσή του, ήταν σε μετόχι της μονής της Παναγίας Σουμελά. Το τελευταίο μεγαλοπρεπές κτίριο του Φροντιστηρίου, το οποίο θεμελιώθηκε το 1898 και αποπερατώθηκε το 1902, βρισκόταν στα βράχια της παραλίας της Τραπεζούντας. Ήταν τριώροφο σε σχήμα Π, είχε 36 αίθουσες , κεντρική θέρμανση, και στην πλευρά που έβλεπε στη θάλασσα υπήρχαν 2 επιπλέον όροφοι όπου στεγάζονταν το ανοικτό και κλειστό γυμναστήριο. Στο ισόγειο υπήρχαν οι αίθουσες ωδικής της Φιλαρμονικής Τραπεζούντας, η τραπεζαρία των μαθητών, το ιματιοφυλάκιο και στεγάζονταν σύλλογοι που με κάποιο τρόπο σχετίζονταν με το Φροντιστήριο. Στον α’ όροφο στεγάζονταν οι τάξεις του Δημοτικού και τμήμα του Σχολαρχείου, ενώ στο β’ όροφο οι υπόλοιπες τάξεις του σχολαρχείου, το Γυμνάσιο και το Αναγνωστήριο. Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας λειτούργησε μέχρι το 1922, αντιμετωπίζοντας κοινωνικές και πολιτικές δυσκολίες, ενώ το 1923 δόθηκε το οριστικό τέλος του με τη Συνθήκη της Λωζάννης. (Πηγή: http://www.ehw.gr/asiaminor/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=6622)
Ομάδα Γ: Κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήματα που συνδέονται με τη μετανάστευση και την προσφυγιά – η περίπτωση των μουσουλμάνων γυναικών Κείμενα συνεξέτασης :
1. η αραβική ταινία «Το απαγορευμένο ποδήλατο» (Wadjida), 2013 2. ιστορίες γυναικών στο βιβλίο της Marie Doutrepont, Μόρια. Μετέωροι στο πουθενά της Ευρώπης, εκδ. Ποταμός, 2020.
Στο χωριό μου η βρύση ήταν μακριά από το σπίτι. Κάθε πρωί, την ώρα που έβγαινε ο ήλιος, οι γυναίκες και τα κορίτσια της γειτονιάς φορτωνόμαστε κάτι μεγάλους κουβάδες ή λαγήνια, περπατούσαμε περίπου μισή ώρα ως το κοντινό πηγάδι, περιμέναμε στη σειρά, τα γεμίζαμε και άντε πάλι πίσω. Στην επιστροφή, αν ήμασταν τυχερές και περνούσε κάποιο φορτηγό, ανεβαίναμε στην καρότσα παρέα με αρνιά και κατσίκες. ‘Επρεπε να διαλέξεις: ποδαρόδρομο φορτωμάνη με κουβάδες ή παρέα με τα ζώα, που μύριζαν άσχημα κι ένα σύννεφο σκόνη πάνω σου. (Γλ. Γκρέκου, Η μοναξιά των συνόρων, Αθήνα, εκδ. Ψυχογιός, 20184 σελ. . 32, 33)
Ερευνητικά ερωτήματα Ομάδας Γ Ποιοι οι περιορισμοί στη ζωή μιας γυναίκας που προέρχεται από μουσουλμανικό θρησκευτικό περιβάλλον; Ποια τα χαρακτηριστικά της ζωής των γυναικών μουσουλμανικού θρησκεύματος στην Ελλάδα;
Μεταξύ των κρατών από τα οποία προέρχονται οι μουσουλμάνοι μετανάστες που ζουν σήμερα στην Ελλάδα είναι η Αίγυπτος, η Αλγερία, το Αφγανιστάν, το Σουδάν, η Τουρκία, η Παλαιστίνη, το Ιράκ, το Ιράν, η Συρία, η Ινδία, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, το Μαρόκο, ο Λίβανος, η Λιβύη, η Ιορδανία, η Γκάνα, η Νιγηρία, η Σιέρα Λεόνε, η Ουγκάντα κ.ά. Οι περισσότεροι μουσουλμάνοι της Αθήνας ανήκουν στο σουνιτικό Ισλάμ. Παρόλο που η κουλτούρα των μουσουλμανικών χωρών είναι διαφορετική, όπως η τουρκική ή η αραβική, η θρησκεία θεωρείται ως το κύριο συνδετικό τους. Πολλές φορές μάλιστα η θρησκεία απομονώνεται και εκλαμβάνεται από μόνη της ως συγκεκριμένη κουλτούρα. Έτσι θεμελιώνεται η ταυτότητα μιας ομάδας, με αποτέλεσμα να διαφοροποιούνται οι «Μουσουλμάνοι» από τους «άλλους». (Πηγή: http://ikee.lib.auth.gr/record/113760/files/%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%BF%CF %85%CE%BB%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%B9%2025-6-09.pdf – ο σύνδεσμος αντιστοιχεί στη διπλωματική εργασία με τίτλο «Μουσουλμάνοι/ες μετανάστες/τριες στην Αθήνα: Ισλαμοφοβία - Κοινωνικός Αποκλεισμός – Ένταξη» που εκπονήθηκε στο Α.Π.Θ.)
Η ζωή της γυναίκας στο Ισλάμ έχει συνδεθεί με μια σειρά αντιλήψεων και πρακτικών, που κυρίως προβλήθηκαν από τους μελετητές της Δύσης. Οι σημαντικότερες από αυτές είναι: 1. ο διαχωρισμός των φύλων και η υπαγωγή της γυναίκας στο θέλημα του άνδρα 2. η πολυγαμία για τον άνδρα 2. η πρακτική της “αποπομπής” (: το δικαίωμα του άνδρα να χωρίσει τη γυναίκα του λέγοντας τρεις φορές τη φράση «σε χωρίζω») 3. η περιφρόνηση στο γυναικείο σώμα μέσω του «εγκλεισμού» στη μαντίλα Το Κοράνι επιτρέπει στους άνδρες να τιμωρούν τις γυναίκες σε περιπτώσεις που δεν εφαρμόζουν τα καθήκοντά τους, αλλά και για λόγους βελτίωσης του χαρακτήρα. Η αυταρχική διακυβέρνηση πολλών μουσουλμανικών χωρών, που στηρίζεται σε νόμους του κράτους, φετβάδες (:ερμηνείες του θρησκευτικού νόμου από ουλεμάδες ή μουλάδες), θρησκευτική αστυνομία, δημόσιες τιμωρίες, διαπόμπευση, εκτελέσεις κ.λπ., κάνει πολύ δύσκολη τη θέση των γυναικών. Πηγές: https://chronos.fairead.net/tsibiridou-erdogan-magisses https://static.eudoxus.gr/books/82/chapter-11682.pdf https://www.pemptousia.gr/2018/03/i-gineka-sto-islam/
Οι μουσουλμάνοι μετανάστες που στοχοποιούνται στην Ελλάδα προέρχονται από χώρες της Ασίας (ιδίως Ιράν, Ιράκ, Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Αφγανιστάν) και της Αφρικής (ιδίως Σομαλία, Σουδάν και Νιγηρία). Το φαινόμενο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως «Ισλαμοφοβία», κυρίως λόγω πραγματικών ή υποτιθέμενων «ιδιαιτεροτήτων» ως προς τις συνήθειες και τους πολιτισμικούς κώδικες αξιών και συμπεριφοράς που ξενίζουν και αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη δυσπιστία και καχυποψία. Οι μετανάστες που προέρχονται από τον μουσουλμανικό κόσμο έχουν συνδεθεί με την απειλή μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών, την υπονόμευση της εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας, το σοβαρό έγκλημα και την τρομοκρατία. Η είσοδος (2012) της Χρυσής Αυγής στην ελληνική βουλή ενίσχυσε αυτή την εικόνα. Αναφορικά με τις δυσκολίες που έχουν συναντήσει όλα αυτά τα χρόνια της παραμονής τους στην Ελλάδα αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, η έρευνα με μουσουλμάνες που ζουν ως μετανάστριες στη χώρα μας έχει δείξει πως τις απασχολούν ζητήματα όπως η οικονομική κρίση και η συνακόλουθη δυσκολία στο να ανταποκριθούν στις καθημερινές ανάγκες επιβίωσης, η γλώσσα, η ανανέωση των αδειών παραμονής τους, η εργασιακή ανασφάλεια, και σε κάποιες περιπτώσεις η δυσκολία εύρεσης εργασίας για τις ίδιες αλλά και για τους συζύγους τους και τέλος το κλίμα φόβου που επικρατεί λόγω και της παρουσίας ακροδεξιών αντιλήψεων στην ελληνική κοινωνία.
Πηγή: https://amitos.library.uop.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/3090/%ce%b4%ce%b9 %cf%80%ce%bb%cf%89%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae%20FINAL.pdf?sequence Allowed=y (Διαπολιτισμική και διαθρησκειακή εμπειρία μουσουλμάνων μεταναστριών στην Αθήνα ,
Ομάδα Δ: Η παρουσία των ξένων ανάμεσά μας Κείμενα συνεξέτασης:
1. https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2020/01/apopseis_metanastwn_V200120.pd
2.https://www.facebook.com/photo.php? fbid=10213132091091963&set=a.1326639821132&type=3 (ανάρτηση του φωτορεπόρτερ Άγγελου Μπαράι για την Παγκόσμια Ημέρα μεταναστών, 18 Δεκεμβρίου 2019) 3.https://www.unicef.org/greece/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE %B5%CF%82
Σήμερα η γειτονιά μου δεν είναι γειτονιά μου. Είπαμε, ποτέ στη γειτονιά δεν κατοικούσαν άγγελοι. Αλλά ήταν γειτονιά. Τώρα είναι η Βαβέλ της πόλης. Τώρα συγκρούονται διάφορες φυλές μεταξύ τους. Πολύχρωμες στα πρόσωπα και στα ρούχα […] Στη σύγχρονη Βαβέλ της Αθήνας, οι πρώην κάτοικοι της περιοχής – διπλωμάτες, γιατροί, δικαστές, αλλά και απλοί καθημερινοί άνθρωποι, που περπατούσαν στους δρόμους και στα στενά αμέριμνοι, - αποτελούν ένα όμορφο παρελθόν πια. Εκεί τις νύχτες επικρατούν συνθήκες πολέμου. Αγανακτισμένοι ντόπιοι, μεγάλοι μα και ανήλικοι, Έλληνες, Αλβανοί, Ασιάτες, Αφρικανοί και Ρώσοι, προσπαθούν να εκτοπίσουν ο ένας τον άλλο….
(Γλ. Γκρέκου, Η μοναξιά των συνόρων, Αθήνα, εκδ. Ψυχογιός, 20184 σελ. 37, 42)
Ερευνητικά ερωτήματα Ομάδας Δ: Σε ποιες γειτονιές της Αθήνας εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες που προήλθαν από μικρασιατικά εδάφη; Σε ποιες περιοχές της Αθήνας ζουν μετανάστες και πρόσφυγες; Το 1920-28 ο πληθυσμός σχεδόν διπλασιάστηκε ξαφνικά στο λεκανοπέδιο της Αθήνας: από 453.042 έφτασε στους 802.000. Ειδικά τους πρώτους μήνες μετά την άφιξή τους από τη Μ. Ασία οι πρόσφυγες εγκαθίστανται όπου βρουν, καταλαμβάνοντας όχι μόνο γη αλλά και βαγόνια σιδηροδρόμων, αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες. Για παράδειγμα, ο χώρος πίσω από το γήπεδο του Παναθηναϊκού, γνωστός ως "Συνοικισμός Κουντουριώτη", καταλήφθηκε από πρόσφυγες οι οποίοι στεγάστηκαν σε άθλιες συνθήκες, φτιάχνοντας μόνοι τους πρόχειρες παράγκες από ξύλα και λαμαρίνες. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων αναλαμβάνει από το 1923 την οικιστική αποκατάσταση των προσφύγων.
Στη Νέα Ιωνία, την Καισαριανή και το Βύρωνα, που απείχαν τουλάχιστον 4 χλμ από το κέντρο της Αθήνας, χτίστηκαν 3864, 1998 και 1764 κατοικίες, αντίστοιχα, ενώ 5584 κατοικίες προστέθηκαν στη Νέα Κοκκινιά (Νίκαια), κοντά στον Πειραιά. Μόνιμες προσφυγικές κατοικίες χτίστηκαν επίσης αμέσως και στο Παγκράτι και την Καλλιθέα. Σε άλλες περιοχές ανέκυψαν άλλες ρυθμίσεις, ιδιαίτερα όπου έδρασαν οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί, όπως στη Νέα Σμύρνη, όπου εφαρμόστηκε πλήρως η αυτοστέγαση μετά από παροχή γης και υποδομής. Χαρακτηριστική είναι η κατασκευή προσφυγικών πολυκατοικιών στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Πρόκειται για ένα συγκρότημα 8 πολυκατοικιών και 228 διαμερισμάτων, εμβαδού περίπου 45 τ.μ. , που χτίζονται μεταξύ 1933-1935. Περιοχή εγκατάστασης προσφύγων υπήρξε επιπλέον η Νέα Φιλαδέλφεια. Πηγές: https://www.athenssocialatlas.gr/άρθρο/φτωχογειτονιές-της-ελπίδας
https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/i-istoria-ton-prosfygikon-synoikismon-tis-athinas
Σε ό,τι αφορά την εγκατάσταση των σημερινών μεταναστών και προσφύγων επισημαίνουμε ότι ζουν σε γειτονιές με χαμηλά ενοίκια, σε περιοχές που σταδιακά εγκαταλείφθηκαν από τους Έλληνες κατοίκους τους. Η περιοχή που απλώνεται δυτικά της Ομόνοιας και περιλαμβάνει τις πλατείες Ομονοίας, Αγίου Κωνσταντίνου, Καραϊσκάκη, Κουμουνδούρου, Βάθη και Αγίου Παύλου συγκέντρωσε μεγάλους αριθμούς ξένων. Σταδιακά άρχισαν να διαμορφώνονται "παροικίες", νησίδες και γειτονιές με πληθυσμό συγκεκριμένης προέλευσης, π.χ. η πακιστανική κοινότητα στον Άγιο Ιωάννη τον Ρέντη και τη Νέα Ιωνία, η πολωνική γειτονιά μεταξύ Αχαρνών και σταθμού Λαρίσης, οι κοινότητες των Αφρικανών στην Κυψέλη κ.ά. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις μεταναστών από την Εγγύς ανατολή (Αίγυπτος, Τουρκία, Ιράκ, Ιράν, Λίβανος, Συρία) σημειώνονται στην περιοχή του Αγ. Παύλου, στα προσφυγικά του Νέου Κόσμου, σε όλη την περιοχή δυτικά της Ομόνοιας. Οι μετανάστες από τις ασιατικές χώρες (Ινδία, Μπαγκλαντές, Φιλιππίνες, Κίνα) συγκεντρώνονται κάτω από την Ομόνοια, στην περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Αθηνάς, Πειραιώς, Ευριπίδου μέχρι την πλατεία Κουμουνδούρου και στην περιοχή των Αμπελόκηπων. Πηγή: "Μετανάστευση και αστικοί μετασχηματισμοί", ερευνητική εργασία του Θ. Σβορώνου (Πανεπιστήμιο Πατρών, 2013) στο https://issuu.com/mistrio/docs/95.14.02
Δεν υπάρχει πιο γλυκό συναίσθημα για έναν πρόσφυγα: να μην τον φοβούνται! Η αγάπη, το ενδιαφέρον προς τον πλησίον δε βάζει σύνορα. Και δε θα βάλεις ούτε εσύ. Η γλώσσα είναι μια πατρίδα που την κουβαλάς μαζί σου .
Να και το σανδαλάκι για το γυρισμό/μήλο μου μυρωμένο, μήλο μου μικρό