Zuid van Binnenuit

Familie Berkhout, Schobbelandstraat, 1946 / Familiealbum Berkhout 2

3

OP ZOEK NAAR HET KARAKTER VAN ZUID Pioniers waren het, de eerste bewoners van Rotterdam-Zuid. Ze betrokken de eerste woningen die er in de nieuwe straten waren neergezet. Dat waren vooral goedkope woningen, slecht van kwaliteit en in razend tempo gebouwd door snelle zakenlieden, die er eigenlijk alleen maar op uit waren vlug geld te verdienen. Overheidsbemoeienis met de volkshuisvesting zou nog jaren op zich laten wachten. Regels waaraan een goede woning moest voldoen waren er niet of nauwelijks.

Toch moesten ze er komen, die woningen, want Rotterdam barstte met zijn onstuimig groeiende inwonertal bijna uit zijn voegen, tegen het einde van de negentiende eeuw.

De nieuwe woningen waren bedoeld om een schare van nieuwe arbeiders onderdak te bieden die allemaal één doel voor ogen hadden: de handen uit de mouwen steken en deelnemen aan het werk dat in de vers gegraven havenbekkens was te doen. Daar kwamen ze op af: het laden en lossen van schepen, het sjouwen en sjorren, het kruien en kruipen en al wat er verder aan werkzaamheden nodig was, wanneer een schip afmeerde langs een van de kades. Of het werk op de scheepswerven, om nieuwe, grote en nog grotere schepen te vervaardigen. En dan was er nog alle bijkomende industrie die de scheepvaart in zijn kielzog met zich meebracht.

de zee. Hoe de stoomvaart zijn opwachting maakte en de hele maritieme wereld in een stroomversnelling deed belanden.

Maar wat waren die nieuwe arbeidskrachten voor mensen? Wat bewoog hen in vredesnaam naar Rotterdam te trekken, naar RotterdamZuid in het bijzonder, en juist daar een bestaan op te bouwen? En bovendien: hebben hun karaktertrekken toen al het wezen van een heel stadsdeel bepaald?

ROOSKLEURIGE TOEKOMST

Van heinde en verre kwamen nieuwe arbeidskrachten naar Rotterdam toegestroomd. Het

Zoals gezegd: het waren in elk geval pioniers.

Havenarbeid was mannenwerk, dus kwamen er vooral krachtige kerels, in de bloei van hun leven, die al of niet met hun hele gezin de tocht naar de

heroïsche verhaal van hun komst is al vele malen verteld. Hoe de haven in korte tijd steeds verder uitdijde toen de Nieuwe Waterweg eindelijk naar behoren functioneerde en Rotterdam een onbekommerde verbinding verschafte met

opbloeiende havenstad ondernamen. Ze waren afkomstig uit de gemeenten rondom Rotterdam, maar velen kwamen van verder weg. De landbouw verkeerde in de tweede helft van de negentiende eeuw in een diepe crisis. Vooral de akkerbouw

Eerste communiefeest van Jan Hoeven (in matrozenpakje links), Rollostraat, 1951 / Famileliealbum Hoeven 6

7

Muziektent Vreewijk, Lede, 1924 / Familiealbum Snijder

20

Dagje uit naar de bollenvelden, 1925 / Familiealbum Snijder

21

Jaarlijkse Paardenmarkt IJsselmonde, Benedenstraat, 1935 Collectie Gemeentearchief Rotterdam

28

29

Groene Hilledijk, 1934 / Collectie Gemeentearchief Rotterdam

40

Tolhuislaan, 1934 / Familiealbum Groen

41

Prins Hendrikkade, 1931 Collectie Gemeentearchief Rotterdam

52

Vliegveld Waalhaven, 1927 / Fotoalbum Familie Snijder

53

Catharina Beljaars-Van Lieshout en haar moeder bij de Maranathakerk, Hillevliet, 1938 / Familiealbum Beljaars-Van Lieshout

56

Op het balkon van Strevelsweg 211, 1942 / Familiealbum Van Noppen

57

Passagiersschip Baloeran in gebruik als logement voor het Duitse leger, Waalhaven, 1941 / Collectie War Photo Holland

62

Mobiel luchtafweergeschut, Dordtsestraatweg/hoek Strevelsweg, 14 mei 1940 / Collectie Groeneveld

63

‘WISTEN WIJ VEEL WAT OORLOG WAS’ Toen in mei 1940 de oorlog uitbrak, zat Ger Sterk net een paar maanden op de lagere school aan de Noordpolderstraat. ‘Ik hoefde meteen niet meer naar school, omdat de Duitsers erin waren getrokken,’ zegt hij.

Bas Sterk als gemobiliseerd soldaat met Ger op de slee, Hillevliet, 1940

De aanloop naar de oorlog was niet ongemerkt aan het gezin voorbij gegaan. Ger Sterk: ‘Mijn vader was in 1939 opgeroepen vanwege de mobilisatie.

Hij was toen 34 jaar. Hij zat in Maassluis, daarna aan het Bospolderplein in Rotterdam en vervolgens werd hij ingekwartierd in de Da Costaschool aan de Martinus Steijnstraat. Ik weet dat hij daar

hoek met de Johannes Brandstraat. Hij stond bij een enorme mitrailleur. Geschoten werd er op dat moment niet. Wel zag je mensen hollend de straat oversteken. Mijn vader was kwaad dat we waren gekomen. Het was ook levensgevaarlijk natuurlijk.’

heeft gezeten, want mijn moeder en ik hebben hem opgezocht.’ Dat het oorlog was hoorde hij van zijn vader. ‘Mijn vader is het in volle uitrusting komen vertellen, thuis in de Wapenstraat. We stonden op straat. Er kwamen vliegtuigen over. Op een drafje is hij weer teruggegaan. Kun je nagaan hoe de discipline in ons leger was!’

Ger Sterk niet. ‘Hij vertelde daar nooit veel over.

Ze hebben de Duitsers tegengehouden tot de munitie op was en ze zich moesten overgeven.

We hebben gezien dat ze werden afgevoerd.

Mijn moeder ging echt overal op af. Ze was een pittige en doortastende vrouw. Ze kwam er later achter dat mijn vader in Barendrecht moest zijn, in de groenteveiling aan de Gebroken Meeldijk.

Ook daar zijn we heen gegaan. Daar zat hij, op een kratje. De sfeer was ontspannen. De Duitse soldaten waren aardig.’

Die eerste oorlogsdag staat hem in het geheugen gegrift. Hij was 6 jaar. ‘Het was een raar gedoe op straat,’ herinnert hij zich. ‘Wisten wij veel wat oorlog was? In de loop van de ochtend had de één dit gehoord, de ander dat. Mensen waren naar

Tijdens de oorlogsjaren moest Ger Sterk nog

hun werk gegaan, maar velen kwamen weer terug, omdat ze niet verder konden en waren teruggestuurd. Later die dag nam mijn moeder me mee om mijn vader op te zoeken. We zagen hem al op de Putselaan, waar hij in een schuttersput zat, op de

70

Wat zijn vader die eerste oorlogsdagen deed weet

enkele keren zijn vader missen. ‘Hij was rechtlijnig en wilde niet voor de Duitsers werken. Hij werkte bij de Verenigde Zuivelbereiders aan de Persoonsdam. Twee keer heeft hij daar ondergedoken gezeten en was hij van de aardbodem verdwenen.

71

Boven: Tieny Berkhout en zoontje Richard, Oranjeboomstraat, 1966 / Familiealbum Berkhout Links: Herman, Peter en Fred Vogel voor de hoogtezon, Brekelsveld, 1960 / Familiealbum Vogel

148

149

Intocht Feyenoord na het winnen van de Europacup, Groene Hilledijk, 1970 / Familiealbum De Zeeuw

162

Willem van der Pot (wijzend) bij de heropening van het cafĂŠ Goof Meijer, Slinge, 1978 / Familiealbum Van der Pot

163