2.8 Ik weet niet wie ik ben. Hoe kan ik weten wie ik echt ben? Niemand van ons weet wie hij echt, diep, werkelijk, authentiek … is. Je weet alleen hoe je als gevolg van de talloze aangeleerde overtuigingen en patronen van denken en handelen tot dusver geweest bent. Je ouders en je opvoeding hebben een prototype van je gemaakt. Dat is ‘Ikzelf, versie 1.0’. Die versie 1.0 kun je leren kennen zoals je elk mens leert kennen: door te luisteren naar wat je zegt en (vooral) door te kijken naar wat je doet. De belangrijkste vraag is dan niet hoe dat zo gekomen is, maar wel: wil je zo verder doorgaan? Ben je van plan zo te blijven of wil je voortaan een andere versie van jezelf neerzetten? Een turbo-versie? Een versie 2.0 of 3.0? Al die versies ben je nochtans heel echt. Je bent namelijk altijd echt. Zelfs als je redenen zou hebben om je ‘onecht’ voor te doen, zou dat ‘echt’ zijn wat je op dat ogenblik wil zijn! De vraag is dus niet zozeer wie je echt bent, maar wel wie je wil zijn! De vraag is wat de waarden en overtuigingen zijn waar je wil voor staan. Je moet immers niets. Een volwassene moet niets, ongeacht wat anderen ook denken of verwachten. Moeten en mogen zijn woorden uit de kinderwereld en de kindertaal. Een kind wordt verplicht om dingen te doen en heeft daarbij geen keuze. Maar een volwassene moet niets en heeft altijd keuze. Er zijn allicht keuzes die men niet wenst te maken, maar dat neemt niet weg dat het keuzes zijn. Die vrijheid is de basis van creativiteit. Een volwassene handelt niet omdat hij iets moet of mag, maar omdat hij kiest en bepaalde beslissingen neemt op grond van waarden en redelijkheid. Een volwassene leeft (in principe) waardegericht. Alleen kinderen (en sommige volwassenen) die de redelijkheid van bepaalde beslissingen nog niet kunnen inzien, moeten in hun eigen belang verplicht worden tot bepaalde keuzen. Kinderen mogen bijv. niet alleen maar dingen eten die zij lekker vinden, zij moeten ook dingen eten die goed en voedzaam zijn, ook al begrijpen ze dat nog niet. Een volwassene eet bepaalde voedingsmiddelen omdat hij weet dat die gezond zijn. Een volwassene rijdt rechts en betaalt belastingen omdat hij de redelijkheid van het verkeersreglement en van het betalen van belastingen inziet en begrijpt dat dit in ieders voordeel is, niet omdat hij verplicht moet worden… De vraag is dan ook niet zozeer te vinden wie je bent, maar te worden wie je wil zijn. Een mens is niet het product van omstandigheden maar van keuzes en beslissingen. Elke dag is er de keuze om in een opgewekte stemming of in een sombere stemming te zijn. Telkens er iets gebeurt, is er de keuze om slachtoffer te zijn of om van het gebeuren iets te leren. Elk mens die over zichzelf nadenkt, vindt in zichzelf een haast onoverzichtelijk landschap van verlangens, angsten, waarden, belangen, betrokkenheden, deugden en kwaliteiten. Het kan moeilijk zijn daarin de weg niet te verliezen en het is verleidelijk te gaan denken dat dat komt omdat men niet weet wie men is. De mens is gewoon dat geheel van mogelijkheden, ook al zijn die onmogelijk allemaal tegelijk te realiseren en zal de mens dus een keuze moeten maken aan welke waarden en aan welke verlangens hij de voorrang zal geven. Tussen alle mogelijke verlangens die de mens in zichzelf aantreft, moet hij een keuze maken en zich met één of enkele van die verlangens identificeren, ze tot de zijne maken, ze ter harte nemen. Dat is een positieve vrijheid. Die opdracht is nooit netjes afgewerkt. Het leven is altijd slordig. Het leven werkt niet met nette, bureaucratische oplossingen. Men leert al doende. De mens vaart op een schip dat hij altijd weer moet verbouwen, maar waar hij tegelijk ook altijd moet mee varen. De vraag is niet zozeer wie je bent, maar wel wie je wil zijn.
Hoger werd de mens omschreven als een vluchtig patroon dat doorstroomd wordt door maatschappelijke, culturele en technologische krachtenvelden. Die zijn als de zwaartekracht: je kan er niet aan ontsnappen. Meer nog: je hebt ze nodig. Het is juist dankzij de zwaartekracht dat de mens zich kan verplaatsen en zelfs kan vliegen. Het is dan ook tegen de achtergrond van die krachtenvelden dat de 50