Yasayan Kutuphane Duzenleyici Rehberi

Kitabı kapağına göre yargılama! / Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi

Kitabı kapağına göre yargılama!

Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi

Yaşayan Kütüphane İstanbul Deneyimi

Kitabı kapağına göre yargılama!

Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi

Ronni Abergel Antje Rothemund Gavan Titley Péter Wootsch

Gençlik ve Spor Müdürlüğü “Gençlik sosyal uyum ve insan haklarını teşvik ediyor” Programı Avrupa Konseyi Yayınları

Burada ifade edilen görüşler yazarların sorumluluğundadır ve Avrupa Konseyi’nin görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.

Bütün hakları saklıdır. Bu yayının herhangi bir kısmı, Avrupa Konseyi’nin (İletişim ve Araştırma Genel Müdürlüğü, Yayınlar Divizyonu) yazılı izni olmadan herhangi bir biçimde, elektronik (CD-ROM, internet, vb.) veya mekanik olarak, fotokopi, kayıt veya herhangi bir bilgi depolama veya saklama sistemiyle çoğaltılamaz veya nakledilemez.

Bu yayınla veya çoğaltılmasıyla ilgili tüm yazışmalar aşağıdaki adresle yapılmalıdır.

Türkçe Metin İçin:

İngilizce Metin İçin:

Toplum Gönüllüleri Vakfı Burhaniye Mahallesi Atilla Sokak No:16 Altunizade/İstanbul 34676 Türkiye Telefon: +90 216 321 89 88 Faks: +90 216 422 64 19 E-Posta: info@tog.org.tr

Council of Europe - Directorate of Youth and Sport European Youth Centre Budapest Zivatar utca 1-3 1025 Budapest Hungary Telefon: + 36 1 438 1030 Faks: + 36 1 212 4076 E-posta: eycb.secretariat@coe.int

Türkçe baskı, Toplum Gönüllüleri Vakfı ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi işbirliği sonucu gerçekleştirilmiştir.

Kapak tasarımı ve mizanpaj: Merán studios Uygulama: B Planı İletişim Hizmetleri Fotoğraflar: © Dizin ve referanslar sayfa 64 Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi Çevirmen: Yiğit Aksakoğlu Yaşayan Kütüphane İstanbul Deneyimi Yazarlar: Erhan Okşak, Gülesin Nemutlu Editör: Ayşe Beyazova Yayına Hazırlayanlar: Erhan Okşak, Gülesin Nemutlu, Özlem Ezgin © 2008 Türkçe Baskı için: Toplum Gönüllüleri Vakfı Yayınları İstanbul, Türkiye Başlık: Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi ISBN: 978-9944-0458-0-3 1.Baskı İstanbul, Ekim 2008 Baskı ve Cilt: Set Pozitif Matbaa ve Promosyon Hizmetleri © 2005 İngilizce Orijinal Baskı için: Europarat Başlık: “Don’t judge a book by its cover! The Living Library Organiser’s Guide” ISBN: 92-871-5766-99 Spunk Foundation International’a, bu baskının finansal giderlerini karşıladığı için teşekkür ederiz.

İnsan hakları sadece yasal süreçlerle uygulamaya geçemez. Bu yüzden Avrupa Konseyi, insan haklarını dünya çapında teşvik ederken, adaletsizlik, baskı ve ayrımcılığı önlemeye gayret eden sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumlarına ilham vermeye çalışmaktadır.

Terry Davis, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri

İçindekiler Teşekkürler

7

Giriş

9

Yaşayan Kütüphane'nin kısa tarihi

13

Bir Yaşayan Kütüphane düzenlemek – geçmiş deneyimler

15

Bir Yaşayan Kütüphane düzenlemek ve yürütmek

23

Adım adım düzenleme

29

Kitaplar

31

Kütüphaneciler

49

Bir Yaşayan Kütüphane'ye ev sahipliği yapmak

52

Yaşayan Kütüphane’yi tanıtmak

53

Bir Yaşayan Kütüphane değerlendirmesi

57

Ekler

64

Teşekkürler Bundan önceki ve gelecekteki Yaşayan Kütüphanelere verilen manevi, mali, teknik ve kurumsal destek için minnettarız: Sivil Sziget takımı, Kopenhag Grey İletişim, Avrupa Konseyi’nde Gençlik için Ortak Konsey, İskandinavya Bakanlar Konseyi Gençlik Komitesi, Pesti Est, Roskilde Festivali, Roskilde Vakfı, Budapeşte Szabó Ervin Kütüphanesi, Sziget Ofisi yetkilileri, SZIGET teknik ekibi.

Yaşayan Kütüphanelere ve/veya bu yayına ilham ve destekleri için özel teşekkürler: Dany Abergel, Dianna Alexandersen, Trygve Augestad, Sune Bang, Erzsébet Bánki, Barbara Bártfai, Claudia Belchior, Diego Belford de Henriques, Mercedes Berencz, Ågot Berger, Rok Bermez, JeanPhilippe Bozouls, Goran Buldioski, Manuel Comeron, Katalin Csörsz, Péter Csörsz, Réka Daróczy, Tamás Dujmov, Christoffer Saabye Erichsen, Mugur Floreal, Károly Gerendai, Olivier Goens, Gondalaci Laszlo (Golyo - Budapest Massive), Gordan (ZGB), Darek Grzemny, John Hjorth & Jonna Uldahl, Veronika Horváth, Viktor Kókai, Françoise Lauritzen, Judit Lehotay, Phillip Lipski, Steffi Mayer, Melinda Mészáros, Asma Mouna, Irén Nagy, Sanja Novak, Erika Pozsár, Tobias Rosenberg, Katrin Schindler, Michael Sinisshaw, Leif Skov, Éva Szabó, Balázs Vizi, Gábor Vörös, Margot Wieser ve Rasmus Wind-Hansen (anısına). … ve Yaşayan Kütüphaneleri canlı tutan ve tutmaya devam eden bütün Kitaplara, okuyuculara, kütüphanecilere, düzenleyenlere ve sivil toplum kuruluşlarına.

Bu yayındaki hatalar ve ihmal edilenler için özür diler, kitapta yayınlanması için bize ulaştırılan bütün malzemeyi dahil edemediğimiz için de üzgün olduğumuzu belirtmek isteriz.

Giriş “Bir kere bu gerçekten yeni bir fikir!” 2000 yılında Danimarka’daki Roskilde Festivali’nde Yaşayan Kütüphane düzenlendiğini öğrendiğimde verdiğim ani tepki buydu. “Her şey olabildiğince basit olmalı, ama biraz daha basit değil” demiş Albert Einstein. Yaşayan Kütüphane böyle basit bir fikir: Kendi önyargınla tanış! Ondan bahsetmek yerine, onunla sadece tanış.

Yaşayan Kütüphane aynı normal bir kütüphane gibi işliyor – okuyucular geliyorlar ve sınırlı bir zaman için bir “kitabı” ödünç alıyorlar.

Okuduktan sonra Kitabı kütüphaneye iade ediyorlar ve – eğer isterlerse – başka bir Kitap ödünç alabiliyorlar. Sadece bir farkla: Yaşayan Kütüphane’deki Kitaplar insanlar, ve Kitaplarla okuyucular kişisel bir diyaloğa girebiliyorlar. Yaşayan Kütüphane’deki Kitaplar, sıkça önyargılar ve kalıplaşmış yargılarla karşı karşıya kalan, çoğu kez ayrımcılık veya sosyal dışlanma mağduru olan grupları temsil ediyorlar. Kendi önyargısı ve kalıplarıyla konuşmaya hazır ve bir saat kadar zamanını bu deneyime harcamak isteyen herhangi biri Kütüphanenin “okuyucusu” olabilir. Yaşayan Kütüphane’de Kitaplar sadece konuşmaz, aynı zamanda okuyucuların sorularını cevaplayabilir, hatta Kitaplar kendileri de sorular sorarak öğrenebilirler.

Sivil toplumda, yetişkin eğitiminde veya gençlik çalışmaları alanında kültürlerarası diyalog, insan hakları ve çoğulcu demokrasinin teşvikine yönelik programlarda çalışmaya aşina olanlar, gerçekten “yeni” ve yaratıcı, çok kişinin dikkatini çeken ve fark yaratan etkinlikler yaratmanın zorluğuyla sıklıkla karşı karşıya kalırlar. Bu kısa rehberde tanıtılan yenilikçi Yaşayan Kütüphane yöntemi, normalde birbirleriyle konuşma fırsatı olmayan kişiler arasında yapıcı bir kişilerarası diyalog yaratmayı amaçlıyor. Yaşayan Kütüphane, özellikle geniş katılımlı, ve yüzlerce hatta binlerce kişinin bir araya geldiği festival ve benzeri yerler için uygundur. Çok çeşitli etkileşimli yöntemler yaratıcı ve yetkin kişilerce tekrar tekrar üretilir, sürekli deneyimlenir, basılır, uyarlanır, düzeltilir, geliştirilir ve gözden geçirilir. Avrupa çapında çeşitli eğitim, kurs, seminer, konferans, değişim programları ve topluluk temelli projeler, insanları bir araya getirmek, anlamaya teşvik etmek ve onların insan toplulukları içindeki yaşamlarıyla baş etmelerine yardım etmek için düzenlenir.

Bütün bu çabalarda en önemli sorun, olabildiğince geniş bir kitleye ulaşmaktır. Avrupa’da bu konuyla ilgili yürütülen faaliyetler sayıca çok olmalarına rağmen, ister genç ister yaşlı olsun, barışçıl bir toplumda yaşamayı ve ona katkıda bulunmayı öğrenmek ve kendileri için ötekilerle korkusuz ve açık bir iletişim kurma yolu geliştirmek isteyenlerin taleplerini tatmin edemiyor. Bu ötekiler yanınızdaki evde yaşıyor olabilir veya onlarla sokakta, süpermarkette, okulda veya iş yerinizde karşılaşabilirsiniz. Yaşayan Kütüphane, formel olmayan eğitim programlarına erişimi az veya katılmaya zamanı olmayanlara yönelik bir kültürlerarası öğrenme ve kişisel gelişim fırsatıdır.

“Bir yabancı henüz tanışmadığın bir arkadaşındır”. Bu eski ırkçılık karşıtı hareket sloganı basit olduğu kadar da karmaşıktır. Basittir, çünkü iletişimin sade gerekliliğine işaret eder: potansiyel olarak arkadaş olabileceğin yabancılarla konuşmak ve tanışmak; aynı zamanda karmaşıktır, bakış açısına göre, gerçekten ‘garip’ insanlarla tanışıp konuşmak aslında o kadar da kolay değildir. Sosyolojik olarak “yabancı” kavramı sadece mesafeyle değil – yani birisi ne kadar uzaktaysa o kadar da yabancıdır– yakınlıkla da tanımlanabilir: Yakınlık; yakınımızda yaşayan ve hareket eden kişilerle aramızda hissettiğimiz mesafedir. Sosyal ayrımlar, sosyal, siyasi ve kültürel farklılıklar kadar, yaş, yaşam biçimi ve hayattaki fırsatlarla da belirlenir. Finlandiya’dan 16 yaşında bir lise öğrencisi, İspanya’dan veya Türkiye’den başka bir 16 yaşında lise öğrencisiyle iletişim kurmayı ve birbirlerini anlamayı, kendi şehrinden, yanındaki evde yaşayan 58 yaşında işsiz bir metal işçisiyle iletişim kurup, anlamaktan daha kolay bulabilir. “Bilgi toplumu”ndaki artan karmaşık ve akışkan sosyal ilişkiler, kişilerarası iletişimin hiç olmadığı kadar artarak parçalanmasına neden olabilir; insanlar, işyerlerinde, boş zamanları veya aileleri ile geçirdikleri zamanlarda, günlük işleri ve ortak projeleri olanlarla etkileşime giriyorlar. “Bilinmeyenle” kişilerarası karşılaşma için az bir zaman ve fırsat kalıyor.

Diğerleriyle ilgili görüntüler ve bilgi parçaları ile çevrilmiş olan insanlar, kendi hayal güçleri ve varsayımları veya önyargı ve kalıplaşmış yargılarıyla kalıyorlar, ki bu ikisi sıkça beraber ortaya çıkıyor.

Yaşayan Kütüphane insanlara, sınırlı bir zaman içerisinde başka hiçbir taahhütte bulunmalarını gerektirmeksizin yapılandırılmış, korunaklı ve yine de oldukça özgür bir alanda, bir “yabancıyla” özel ve kişisel olarak konuşma fırsatı tanıyor. Belki de bu çerçeve, düzenlendiği her yerde bu kadar popüler olmasının sebeplerinden biridir; okuyucular, Ötekini tanımakla ilgili riski öngörebiliyorlar.

Yaşayan Kütüphane, 2003 yılında, Avrupa Konseyi’nin “Gençlik insan hakları ve sosyal uyumu teşvik ediyor”1 programının bir parçası oldu. Bu programın felsefesi, insan haklarının sadece yasal metinlerle savunulamayacağını öne sürer. İnsan hakları herkes tarafından korunmalı ve geliştirilmelidir. Yurttaşların kişisel iyiliği için, onları kendilerinin ve Ötekilerin insan hakları konusunda düşünmeye cesaretlendirmek amacıyla insan haklarının önemi konusunda daha geniş kamuoyunda farkındalık yaratmak gerekir.

Avrupa Konseyi, Gençlik ve Spor Müdürlüğü’nün, formel olmayan ve kültürlerarası eğitim konularında, insan hakları, çoğulcu demokrasi ve 1Daha geniş bilgi için: www.coe.int/hre ve www.coe.int/youth

10

kültürel çeşitlilik ilkelerine dayanan benzersiz ve önemli bir deneyimi vardır. 30 yıldan fazla zamandır, Avrupa Konseyi programları, gençlik sektöründe gönüllü ve profesyonel gençlik çalışması yapan, binlerce gence ve gençlerle çalışan insana ulaştı. Bu işte asıl ortaklar gençlik dernekleri, sivil toplum kuruluşları ve devlet kurumlarıdır.

Avrupa Gençlik Kampanyası “Herkes Farklı – Herkes Eşit veya Avrupa Gençlik Haftaları" gibi geniş katılımlı etkinlikler, ortaklık ağını genişletti ve Avrupa Konseyi’nin çalışmalarını daha geniş bir kitleye tanıttı. Bunun gibi büyük ölçekli işler uzun dönemli sorumluluk ve sağlam finansman gerektirir; ancak bu koşullar altında etkisi değerli olur ve devamındaki önemli programlar sürdürülebilir (ve sürdürülmelidir).

Yaşayan Kütüphane’nin büyük ihtirasları yoktur; o aslında kısa zamanda ve görece küçük bir yatırımla çok sayıda bireyin Avrupa Konseyi’nin gençlik sektöründen ve geniş ortaklar ağının bütünleşik deneyiminden yararlanabildiği “büyük bir etkinlik içindeki küçük bir etkinliktir”. Yaşayan Kütüphane’nin okuyucuları – yani genel kamuoyu – daha fazla sorumluluk almak durumunda değildir. Fakat, bir çok Kütüphane düzenleyicisinin güven tazeleyici deneyimine göre; ziyaretlerin olumlu ve enerji veren etkisiyle, bir çok okuyucu sivil toplum hareketleriyle ilgilenmeye başlamaktadır.

Bu yayınla, Avrupa Konseyi gençlik sektörü, 2000 yılından beri çeşitli üye ülkelerde başarılı bir şekilde uygulanan ve geliştirilen Yaşayan Kütüphane yöntemini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

Düzenleyiciler için Rehber, Yaşayan Kütüphane’nin daha önceki ev sahipleri, düzenleyicileri, kütüphanecileri, Kitapları ve okuyucularının bütünleşik deneyimini özetliyor. Amacı talepkar ve ödüllendirici bir iş olan Yaşayan Kütüphane'yi düzenlemek isteyenleri cesaretlendirmek, onlara destek vermek ve tavsiyelerde bulunmaktr. Bir “yemek tarifi kitabı” olmayı amaçlamaz. “Malzemeler” etkinlikten etkinliğe değişeceği ve gelecekteki düzenleyiciler kendi sosyal ve fiziksel çevrelerine göre yöntemi uyarlayacakları için olamaz da. Aynı zamanda, uyarlamanın da belli sınırları var: sağlam binalar kurmak için iyi araçlar gereklidir, ve eğer tembelce veya kötü niyetle kullanılırsa, bu araçlar yıkmaya da yarayabilir. Yazarların dileği, yaptıkları çalışmanın sorumluluk sahibi eller tarafından sorumluluk gerektiren nedenler için ilerletilmesidir: Yaşayan Kütüphane, olağanüstü manşetler arayan bir halkla ilişkiler uygulaması değildir; bir iş bulma kurumu veya meşhur kişileri sergileme yeri olmadığı gibi, az bulunan ve egzotik türlerin olduğu bir hayvanat bahçesi veya teşhir alanı da değildir.

Yaşayan Kütüphane, barış içinde beraber yaşam alanlarını geliştiren ve insan onuruna yönelik karşılıklı ve itinalı olarak saygı göstermelerini sağlamak amacıyla insanları birbirlerine yaklaştıran bir araçtır. Bu, okuyucular, Kitaplar ve düzenleyicilerin hepsi için geçerlidir.

Eurokrat-Kitap

12

Yaşayan Kütüphane’nin Kısa Tarihi Yaşayan Kütüphane (Menneske Biblioteket = İnsan Kütüphanesi) fikri ilk olarak Danimarkalı gençlik STK’sı “Şiddeti Durdur2” (Foreningen Stop Volden) tarafından, her yıl düzenlenen ve Danimarka’nın en büyük müzik etkinliği olan, Roskilde Festivali 2000’de yürüttüğü faaliyetlerin bir parçası olarak geliştirildi. Kopenhag merkezli “Şiddeti Durdur”, gençleri, gençler arasında şiddetin önlenmesi konusunda eğiterek etkinleştirmeyi hedefleyen, akranlar tarafından yönetilen bir gençlik girişimiydi. STK’nın proje yöneticileri ilk kütüphaneyi Festival’le yakın işbirliği ve Roskilde Vakfı’nın mali katkılarıyla düzenlediler. Etkinliğin, düzenleyicileri ve festivalin ev sahiplerinin beklentilerinin ötesinde bir potansiyeli olduğu açıktı.

Giriş kısmında da belirtildiği gibi, Roskilde Festivali’ndeki olumlu deneyim, Avrupa Konseyi'nin Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi BAGM (European Youth Center Budapest - EYCB) Müdürü’nün dikkatini çekti.

BAGM aracılığıyla, Danimarka’lı düzenleyiciler, Sziget Festivali’ni Macaristan’daki önemli bir müzik festivali - düzenleyenlerle bağlantıya geçerek, orada ilk defa 2001’de Yaşayan Kütüphane düzenlemeye karar verdiler. 2003’den beri, BAGM tarafından, Sziget Festivali’nde Avrupa Konseyi masasının bir parçası olarak Yaşayan Kütüphane düzenleniyor.

Her kütüphane yedi gün açık kalıyor. Şimdiye kadar, Sziget Festivali dört Yaşayan Kütüphane’ye ev sahipliği yaptı ve etkinlik, festivalin “Sivil Ada” alanının ziyaretçileri için önemli bir çekim yarattı. Sivil Ada alanı ise STK’ların ve birçok başka kurumun ve örgütün kendi çalışmalarını sergiledikleri ve dışarıya açık faaliyetler yürüttükleri bir alan.

Sziget Festivali’nde Avrupa Konseyi tarafından düzenlenen kütüphaneler, etkinliğin sınırları aşabileceğini ve farklı toplumlara uyarlanabileceğini gösterdi. Uluslararası ve kültürlerarası yapısı dolayısıyla, çevirmen olarak da işe yarayan “kitapların” “sözlükler” olması gibi, yeni özelliklerin sürekli ortaya çıkmasına sebep oldu.

Bu yenilikçi durum festivalin yapıldığı yerdeki dili konuşamayan katılımcılar ve Kitaplar için de etkinliğe geniş uluslararası katılım sağladı. Avrupa Konseyi’nin insan hakları eğitimiyle ilgili gençlik programı kapsamında düzenlenen Yaşayan Kütüphaneler en geniş katılımı, basında görünürlüğü ve etkinliğin yöntemi ve etkisiyle ilgili en kapsamlı belgelemeyi sağladı.

Son birkaç yılda, başka örgütler Yaşayan Kütüphane’nin kapsamı ve önerdiği olanakların farkına varmaya başladılar. 2002 yılı sonbaharında, Norveç Oslo’da düzenlenen Kuzey Ülkeleri Bakanlar Konseyi Gençlik Komitesi’nin “Kuzey Ülkelerinde Gençlik” adlı ana 2 Şiddeti Durdur, 1993 yılında, Kopenhag’da beş genç tarafından, akran temelli şiddet önleyici bir inisiyatif olarak, bir arkadaşlarının vahşice bıçaklanması üzerine kuruldu. Üç yıl içinde hareket, 12 ile 18 yaş arasında 7000 kişiye ulaştı. Hareket 2001 yılında bir STK olarak faaliyetlerine son verdi.

13

etkinliğinde bir Yaşayan Kütüphane kuruldu. Gerçek bir kütüphanede, ücretsiz, halka ve çeşitli Kuzey ülkelerinden toplantıya katılan 450 gence açık olarak düzenlendi. 2004 yazında, şiddet kurbanları ile çalışan Portekizli örgüt APAV, Lizbon’daki Rock In Rio Festivali’nde “Daha iyi bir Dünya Çadırı”nda bir günlük bir Yaşayan Kütüphane düzenledi. Etkinlik çok mütevazı bir bütçeyle, sınırlı çalışma saatlerine rağmen çok ilginç sonuçlar verdi: Lizbon Kütüphanesi gösterdi ki, etkinlik sadece farklı ülkelere değil, aynı zamanda farklı düzeyde talepler ve mali kapasitelere de uyarlanabilir. Örneğin, Roskilde’deki ilk kütüphanede kitap sayısı 75, Sziget Festivali’nde 50’ye yakınken, Lizbon Kütüphanesi’nde sadece 20 kitap vardı.

Yaşayan Kütüphane’nin Macaristan’daki deneyimi, ne kadar geliştirilerek düzenlenebileceğini, Kuzey Ülkeleri’ndeki deneyimi var olan farklı boyutlarını ve Portekiz’deki deneyimi de uyarlanabilirliğini gösterdi. Yaşayan Kütüphane büyük ihtimalle dünyada her ülkede başarılı bir şekilde uygulanabilir ve bu doğrultuda da gelişmeye devam ediyor. Aşağıdaki tablolar Yaşayan Kütüphane’nin, bilebildiğimiz, geçmiş ve gelecekteki seyahatlerini gösteriyor. Daha birçokları olacak.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE: ETKİNLİKLER TAKVİMİ 2000 Roskilde Festivali, Roskilde, Danimarka 2001 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2002 Kuzey Ülkeleri Birliği Bakanlar Konseyi, "Gençlik Zirvesi 2002", Oslo, Norveç 2002 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2002 Alværn Gençlik Okulu, Nesodden, Norveç 2003 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2003 Stavanger Kütüphane Festivali, Stavanger, Norveç 2004 Budapeşte Szabó Ervin Kütüphanesi 100. Yıldönümü, Macaristan 2004 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2004 Rock In Rio Lizbon, Lizbon, Portekiz 2004 Northbridge Festival, Kopenag, Danimarka 2004 Grùerlykka Cemiyet Okulu, Oslo, Norveç

(Tam listeyi sayfa 71'de görebilirsiniz.)

14

Bir Yaşayan Kütüphane Düzenlemek – geçmiş deneyimler CHRISTOFFER ERICHSEN “ŞİDDETİ DURDUR” HAREKETİNDE TAM ZAMANLI OLARAK ÇALIŞIYORDU VE ROSKILDE FESTIVALİ’NDEKİ İLK YAŞAYAN KÜTÜPHANE’Yİ DÜZENLEYEN DÖRT PROJE KOORDİNATÖRÜNDEN BİRİYDİ: Roskilde Festivali 1970’lerin ilk yıllarında başladı ve hızla Avrupa’nın en iyi müzik festivalleri arasında ün kazandı. Temmuz ayının başlarında, 150’den fazla sanatçının katılımı ve beş sahneyle, dört gün süren bir festivaldir. Festival kârını Roskilde Vakfı aracılığıyla STK’lara bağışlayan kâr amacı gütmeyen kayıtlı bir kuruluştur. “Şiddeti Durdur”, Roskilde Festivali’ne katılarak, gençlik, şiddet, ırkçılık ve ırkçılığın sebepleri konularındaki tartışmada bir adım daha derine inmeye ve farklı kültürel, etnik, dini veya mesleki gruplardan kişiler arasında oluşan, şiddet içeren çatışmalara yol açan koşulların sebeplerini açığa çıkarmaya çalıştı. “Dinleyici/okuyucuların” kendi önyargı ve yargı kalıpları üzerine odaklanarak düşünebilmelerini sağlayan ve kişinin kendi en kötü önyargılarıyla barışçıl, olumlu ve eğlenceli bir karşılaşma yaşayabileceği bir faaliyet yaratmak istedik.

Herkesin bir çeşit önyargısı ve kalıp yargısı olduğunu kabul ederek işe yaklaştık. Başka bir gruptan kişiler için önyargılı olmak, eğer o gruba uzaksanız, kolaydır. Fakat birisiyle doğrudan kişisel iletişim kuruyorsanız, yargı kalıplarını korumak zordur. Sıklıkla şöyle şeyler duyduk, “Göçmenlerden nefret ediyorum, ama okuldan Muhammet iyi çocuktur, çünkü onu tanıyorum”.

Bu yüzden Yaşayan Kütüphane’de temel fikir, bir kütüphane gibi düzenlenmiş fiziksel bir alanda bir çok insanın Kitap gibi davranmasını sağlamaktı. Benim işim, etkinliği hazırlamak ve gündelik işleyişe dair işleri takip etmek, aynı zamanda etkinliğe mali destek veren Festival’le de beraber çalışmaktı. En önemli zorluk, festivalin ilgili bölümleriyle etkinliği gerçekleştirmek için anlaştığımız ihtiyaçlarımızı karşılamak üzere iletişime geçmek ve festivalin idari sistemiyle bizim gönüllü çalışanlarımız arasındaki koordinasyonu sağlamaktı. Festival alanı içerisinde kütüphaneyi kurmak için bir alan ayrılmıştı. Oraya ilk gittiğimizde çimlerden başka bir şey yoktu.

Kütüphaneyi yürütmek, tam bir insan bulma süreci gerektiriyordu: gönüllüler, Kitaplar, kütüphaneciler, dekoratörler ve çalışanlar.

Kitapları ararken, yaygın yargı kalıplarının ve önyargıların listelendiği ve tartışıldığı bir beyin fırtınası oturumu düzenledik. Bu, kitapları bulmamız için bir başlangıç noktası oluşturdu. Etkinliğin sınırları ve etiğe dair uzun bir tartışmadan sonra; dazlakları, Nazileri, köktendincileri veya başka grupları aşağılayıcı yaklaşımları olan gizli (esoteric) dinlere mensup kişileri çağırmamaya karar verdik. Uygulama tartışma veya çatışma yaratmak için değil, köprü oluşturmak için bir platformdur.

15

Yaklaşık 50 farklı kitap çeşidi belirledikten sonra, kendi çevremizdeki, tanıdığımız kitaplarla görüştük. Kütüphane’ye Kitap sağlayabilecek başka örgütler, kamu kurumları ve işyerlerini aradık.

Kitaplar için, kurumun ve Kitapların tam olarak nasıl bir işe giriştiklerini ve onlardan neyin beklendiğini açıkça anlatan bir bilgiyi de içeren genel bir talebi ortaklarımıza gönderdik.

Yaşayan Kütüphane’nin Kütüphanecileri gerçek kütüphaneciler gibi çalıştılar: ödünç almaları kolaylaştırma, kütüphane okuyucu kartlarını doldurma, kitapların uygunluğunu kontrol etme, rezervasyonları işleme, ve Kütüphane’de Kitap olmayı kabul edenlerle mülakatlar yapma. İki grafiti sanatçısı kütüphane standını, Kitapların günlük yaşamda kendilerini diğerleri ile anlaşmazlık içerisinde bulabilecekleri durumları anlatan resimlerle dekore ettiler. Gönüllülerimizden bir çalışma ekibi kurduk. Bu ekip festivalden önce etkinliği kurdu, bittiğinde de her şeyi temizledi. Bir grup gönüllüden de, gece standa ve kamp alanına bakmaları için bir ekip kurduk. Kamp önemli bir alandı: Festival yedi gün sürdü ve insanların kalacak bir yere ihtiyaçları vardı; bu aynı zamanda iletişime ve çalışanlarla Kitaplar arasında bir beraberlik duygusu yaratılmasına da yardım etti.

Kütüphane, Dünya Sahnesi çadırına yakın bir alandaydı ve etrafını telle çevirerek, Kütüphane çalışma saatleri dışında kapalı tutabileceğimiz bir kapı da yaptık. Kitaplarımızın kullanabilmesi için masa ve sandalyeler koyduk, iki veya dört kişilik kütüphanecileri alabilecek bir masa kurduk. Etkinliği duyurmak için çok çalıştık: Festivalin yayınladığı programda bize ayrılan kısımda dinleyicilere kavramı anlattık, ve festival radyosu ve web sitesini kullandık; medyayla ilgilenmesi için bir proje koordinatörü görevlendirdik, ve festivalin basın merkezi aracılığıyla, akredite olmuş medya için Yaşayan Kütüphane’yle ilgili bir basın bildirisi yayınladık.

Yaşları 16 ile 21 arasında değişen, farklı etnik gruplardan on altı gençten oluşan bir Festival Sokak Tanıtımı Ekibi kurduk. Yaşayan Kütüphane’de çalışmaları karşılığı yemek, içecek ve festival ve kamp alanına giriş sağladık. Bu biraz da bir denemeydi: Bu gençler “risk altındaki gençler” olarak tanımlanıyor ve “Şiddeti Durdur’un” hedef grubunu oluşturuyorlardı. Onların boş zamanlarının bir kısmını geçirdikleri kurumlardaki sosyal hizmet görevlilerinden, kaçınmamız ve dikkat etmemiz gereken konularla ilgili öneriler aldık. Sokak ekibine işi ilk anlattığımızda çok hevesli görünmediler.

Fakat, ilk günün sonlarına doğru, sokak ekibini, dönüşte bazılarının üzerlerinde tişörtleri olmadan gördük. Bu koyu renk saçlı ve kalabalık oğlan grubu tam da diğer gençler tarafından kalıplaştırılan

16

ve uzak durulan bir gruptu. Fakat havada gülüşler ve genç kızların tişörtleri için onlara nasıl yalvardıklarının anlatıldığı hikayeler vardı. İnsanlarla tanışarak kaç saattir yürüdüklerinin farkında değillerdi: Kütüphaneyi tanıtma deneyimi etkinlik için şimdiden umut vericiydi.

Uygulamayla ilgili olanlar dışında, sokak ekibine en sık sorulan sorulardan bazıları “bu kimin fikri?” ve “gerçek bir polisi veya homoseksüeli bir saatliğine ödünç alabileceğin doğru mu?” sorularıydı. Festival resmi olarak başladığında 70.000 kişi bir çok farklı etkinlikle karşılaşmak üzere içeri aktı. Buna rağmen, bizler Kütüphane’de işler ilerlemeye başlayana kadar büyük bir kalabalık beklememeye kendimizi hazırladık. Kitaplar bu zamanı birbirlerini tanımak ve neler beklediklerini tartışmak için kullandılar. İlk okuyucu geldiğinde festivalin ikinci saatiydi; buna rağmen okuyucular gelmeye başlayınca koşuşturma dört gün durmadı ve en popüler kitaplar sürekli dışarıdaydı. Tabii ki ziyaretçilerin bir kısmı fikre çok şüpheli yaklaştılar, bazıları ise öylesine heyecanlıydılar ki bir günlüğüne gönüllü olarak kitap olmayı önerdiler. Genelde okuyucuların ve dinleyicilerin geniş çoğunluğu fikri ilginç ve cesurca buldular. Kitaplar hem samimi, hem de çok ciddi olmayan okuyucular bulunduğunu söylediler. Ama genel olarak, hepsi okunmuş olmaktan hoşlanmış görünüyorlardı.

Eğer gençlere hoşgörülü ve açık fikirli olma mesajıyla ulaşmak istiyorsanız, bu etkinliği size tavsiye ederim. Fakat düzenleyenlerin bunun ciddi bir sorumluluk ve de zaman alan bir etkinlik olduğunun farkında olmaları gerekir. Tabii ki, bu aynı zamanda etkinliğin ne kadar büyük olacağına ve süresine de bağlıdır. Fakat bu etkinliği düzenlemek üzere festivale gelen bir STK olarak, festival ekibi ve yönetimiyle öncesinde olabildiğince çok hazırlık yapmanın önemli olduğunu da hatırlamak gerek.

TRYGVE AUGESTAD, NORVEÇ, NESODDEN’DEKİ ALVÆRN UNGDOMSSKOLE’DE (ALVÆRN HALK GENÇLİK OKULU) DÜZENLENEN YAŞAYAN KÜTÜPHANE’NİN YEREL KOORDİNATÖRÜ. ETKİNLİK EKİM 2003’DE NORSK FOLKEHJELPP (NORVEÇ HALK YARDIMI) TARAFINDAN DÜZENLENDİ.

Kütüphane, Alværn Halk Gençlik Okulu’ndaki, “Uluslararası Hafta” ile bağlantılı olarak 84 öğrenci için düzenlendi. “Norveç Halk Yardımı”, Danimarka’lı “Şiddeti Durdur” ile beraber, Yaşayan Kütüphane yaklaşımını eğitsel bir yöntem olarak bir okulda denemek istedi. Konuya ilgi gösteren ve etkinliği normal ders saatlerinde düzenlemek isteyen üç öğretmenle bağlantıya geçtik. Etkinlik için bize üç saat ayrılmıştı. Bu sürede amacımız öğrencilere az veya hiç bağlantıları olmayan kişiler ve gruplarla ilgili yeni bilgiler vermek ve yargı kalıpları ve önyargılar konusuna dikkatlerini çekmekti.

Okuldan gelen üç öğretmen ve Norveç “Halk Yardımı’ndan” iki kişiyle bir çalışma grubu oluşturuldu. Çalışma grubu, yaklaşımı uyarlamaya ve hangi yargı kalıpları ve önyargıların öğrencilere sunulmasının daha uygun olacağını tartıştı. Hazırladıkları liste aynı zamanda yereldeki topluluğun çeşitliliğini de görünür kılmayı amaçlıyordu. Kitap listemiz şöyle oldu: Bir Afrikalı, İtfaiyeci, Film Yapımcısı, Futbol Taraftarı, Beslenme Bozukluğu olan biri, Eşcinsel, Yaşlı, Sokak Çeteleri Uzmanı, Sığınmacı, Görme Engelli, Siyasetçi, Profesyonel Atlet (Basketbol Oyuncusu), Erkek Dansçı, Hristiyan Genç, Kurtuluş Ordusu Üyesi*, Yazar, Zihinsel Engelli, Lezbiyen, Vejetaryen ve Sırp Mülteci.

Kitaplar genelde çeşitli STK ve derneklerle bağlantıya geçilerek bulundu; bazı Kitaplar çeşitli yerel topluluklardan gelirken, bazıları Oslo’dan geldi. Yargı kalıpları ve önyargıların tanımları Kitaplarla beraber yazıldı ve okula etkinlikten bir gün önce teslim edildi.

Daha sonra öğretmenler Kitapları öğrencilere tanıttı ve isteklerinin bir listesi karşılığında Kitapları dağıttı. Ödünç verme işi için bazı * Hristiyan bir STK [Ç.N.]

18

kurallar geliştirdik, ve Kitap başına en fazla 5 okuyucu ve okuyucu başına 3 Kitaba izin verdik. 350 öğrencinin 84’ü okuyucu olarak çağırıldı. Diğer öğrencilerin ilgisi de çok fazlaydı ama zaman ve sınırlı sayıda Kitabımızın olması bu sınırları uygulamamızı gerektiriyordu.

Heyecanlı öğrenciler okulun medya merkezine geldiklerinde Kitaplar önceden rezerve edilmiş ve ödünç alma listeleri hazırlanmıştı. Her Kitap 45 dakikalığına ödünç alınabiliyordu ve sorular Kitaplara anında akmaya başlamıştı. Kitaplara sorulan en sık sorular: “Ne zaman kör oldun?” “Bunun hangi renk olduğunu biliyor musun?” (Görme Engelli); “Ölmekten korkuyor musun?” “İnternetin ne olduğunu biliyor musun?” (Yaşlı); “Futbol maçlarında niye kavga, dövüş oluyor?” “Futbol bu kadar önemli mi?” (Futbol Taraftarı); “Yemeği sevmiyor musun?” “Neden daha çok yiyemiyorsun?” (Beslenme Bozukluğu); “Heteroseksüeller için ne hissediyorsun?” “Eşcinsel olduğunu açıklamak senin için nasıldı?” (Eşcinsel).

Kitaplar ellerinden geldiğince cevaplamaya çalışırken öğrenciler not tuttular. Norveç “Halk Yardımı”, ödünç verme, Kitaplardan ve okuyuculardan gelen geri bildirimleri kaydetmek üzere kütüphaneciler sağladı.

Bu bazı şeylerin farkına varılmasını da içeriyordu. Pakistanlı eski milli maraton şampiyonu ve asker kaçağı Norveç’te bir “yabancı” olarak deneyimlerini paylaşmaya başlayınca, sığınmacıların tembel, suça eğilimli ve Norveç toplumuyla bütünleşmedikleri gibi önyargılar ciddi anlamda zorlandı. Zihinsel engellilerin genel olarak hasta, vahşi ve tehlikeli erkekler olduğu önyargısı, deneyimlerini paylaşmakta çok dürüst ve net olan, hayatında önemli sıkıntılar çekmiş genç bir kadın tarafından zorlandı. Öğrenciler hep merak ettikleri ama asla sormaya cesaret edemedikleri soruları sorma fırsatını bulurken, Kitaplar bu sorular için hazırlıklı ve cevap vermeye istekliydiler. Öğrenciler “okumanın” zorlayıcı, eğlenceli ve heyecan verici olduğunu söylediler. Bazı Kitaplar yorgun ve bitkin olduklarını söyleseler de kimilerinin söylediği gibi: “Güzel bir yorgunluk hissiydi”. Öğrenciler, öğretmenler ve veliler için yapılan bir değerlendirme toplantısı akşamında, bir grup öğrenci, Kitapları anlatan, görüşmelerden resimler içeren ve Kitaplar ve okuyucularla yaptıkları röportajlarını anlattıkları bir sunum yaptılar. Bazı öğrenciler, gelecekte düzenleyeceğimiz Yaşayan Kütüphanelere eklemeyi düşündüğümüz güzel bir özellik olan, “kitap eleştirisi” yazmışlar.

PÉTER WOOTSCH, BUDAPEŞTE, MACARİSTAN’DAKİ SZİGET FESTİVALİ’Nde YAŞAYAN KÜTÜPHANE’NİN İLK kez DÜZENLENMESİNDEN İTİBAREN, FESTİVALİN DÜZENLEYİCİLERİNDEN BİRİ OLARAK KÜTÜPHANEYLE İLGİLENDİ. (ADALILARLA BİR HAFTAYI ANLATIYOR.) Bir hafta süren Sziget Festivali 1993’ten beri her yaz, Tuna Nehri üzerindeki bir adada düzenleniyor. Festival, ismini de buradan alıyor (‘sziget’ Macarca’da ‘ada’ anlamına geliyor). Bir öğrenci girişimi olarak 40.000 ziyaretçi ve iki sahneyle başlayan etkinlik, Avrupa’nın en büyük açık hava festivallerinden biri oldu ve 2004’te 350.000 kişiyi ağırladı. Çok kültürlü Sziget Festivali müzikal ve kültürel etkinliklerin bir karışımı, çok çeşitli gruplardan gençlerin karşılaşmasını sağlayan bir atmosfer oluşturuyor. Festival bir etkinlikler kaleydoskopu ve festivaldeki genç ziyaretçiler –yani adalılar- sürekli olarak farklı alanları ve festival etkinliklerini keşfetmek ve eğlenmek için hareket halindeler. Bu alanlardan bir tanesi olan Sivil Ada, 2001’de yeni bir program unsuru olarak eklendi. Burada 130 sivil toplum ve kamu örgütü, Adalılara, içeriğe yönelik, yenilikçi ve renkli etkinlikler sunuyorlar. Bağımsız Sivil Radyo ve BBC Macaristan, bütün hafta boyunca Sivil Ada’da olanları adanın dışındaki dünyaya yayınlıyorlar. Sivil Ada bir bütün olarak sivil topluma daha geniş kitlelere ulaşma fırsatı veriyor. Yaşayan Kütüphane bu ortamda yerini aldı.

20

2001 yılının sıcak bir bahar gününde, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi’nde, Roskilde 2000 Festivali Yaşayan Kütüphane düzenleyicisinin, beni Kütüphane’nin Sivil Ada programları için değeri konusunda ikna etmesi çok zor olmadı. Fakat Festival iki buçuk ay sonraydı, ve projeyi hızla hazırlamak kolay değildi. Her şeyden önce Yaşayan Kütüphane’nin nasıl çalıştığını açıkça anlamamız gerekiyordu; tamam, önyargılar ve yargı kalıplarına karşıydı, ama pratikte nasıl uygulanıyordu? Doğru kitaplar nasıl bulunuyordu? Yanlış anlaşılma riski olmadan böyle bir fikir nasıl anlatılıyordu? 2001’de Yaşayan Kütüphane’nin sonuçları mükemmelden uzak olmuştu. Kitapları, alandaki sivil örgütlerden bulduk.

Bunun yeterince ilginç olacağını düşünmüştük, ama yanıldık. Kitapların çoğu kavramı anlamadılar ve bu fırsatı kendi olağan işlerinin reklamını yapmak üzere kullandılar. Kitap isimleri kötü belirlenmişti: Endonezya’da unutulmaz iki hafta ya da Romanya’da Macar Olmak isimli bir kitapla ne yapmayı bekleyebilirsiniz? Görüştüğümüz bazı derneklerin okuyucular tarafından reddedilme korkusuyla katılmadıklarını da gördük.

Mesela gey ve lezbiyen örgütleri o sıralarda devam eden olumsuz bir medya kampanyası sebebiyle endişeliydiler. Festival başlamadan önce güvenli bir atmosfer yaratmaya zamanımız olmadı. Sonuçta 12 kitabımız vardı ve Yaşayan Kütüphane hafta boyunca dört gün açık kaldı. Bütün eksikliklerine rağmen,130’dan fazla okuyucumuz oldu ve insanlar bu fikirle ilgilenmeye ve onu anlamaya başladılar.

2002 yılı için plan yaparken, geçmişteki bariz hatalarımızı tekrar etmemeye çalıştık; hazırlanmaya erken başladık, kütüphanecileri bilgilendirdik ve onları planlamaya dahil ettik. “Sadece oku, yargılama” diye bir slogan geliştirdik, ki şimdi bakınca biraz fazla pedagojik görünüyor. Yaşayan Kütüphane yedi gün açıktı. Kitapları seçerken ve onları bilgilendirirken yine de hatalar yaptık. Ortaklarımızdan

21

gelen önerileri kabul ettik, ama sonuçlarıyla iyi baş edemedik. Örneğin BMMYK*’den bir mülteci olan Kitap Kossuth, iyiydi; Kadınlar da insandır da iyiydi, fakat Bridget Jones kitap sorunluydu. 72 kişi Kitap olmak istedi ama biz kütüphaneyi 32 Kitapla yürüttük ve 300’den fazla okuyucumuz oldu. Yeni tişört çok popüler oldu. “Dört Kitap okuyana ücretsiz bir tişört” kampanyamızla ödünç verme sayımız çok arttı. Bu Yaşayan Kütüphane’nin basın tarafından ilk fark edilişiydi. Etkinlikle ilgili bir haber Sivil Radyo’da yayınlandı.

Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2003 yılında Sivil Ada’ya bir tanıtım masasıyla katılmaya karar verdi. Bu, Yaşayan Kütüphane’yi cilalamak ve tekrar yapılandırmak için harika bir fırsat yarattı. Sivil Ada düzenleyicileriyle BAGM’nin insan hakları eğitimi programının ortak projesi haline geldi. Sonuç; eğitsel yaklaşımın, düzenlemenin ve yöntemin tekrar şekillendirilmesi oldu.

Yeni bir slogan geliştirildi: “Kitabı kapağına göre yargılamayın”. Uluslararası ziyaretçileri de çekebilmek için Sözlükler ve bir çok yabancı dil bilen Kitap bulundu. Yaşayan Kütüphane çadırı BAGM’nin çadırının yanına kuruldu.

Bu, Yaşayan Kütüphane’yi Avrupa gençlik çalışmalarıyla ilişkilendirme fırsatı da verdi. Uygulanan değişiklikler ve BAGM’nin Yaşayan Kütüphane’yi açıkça sahiplenmesiyle, Sivil Ada’nın en popüler çadırı oldu. Birçok önemli kişi (VIP) Yaşayan Kütüphane’yi ziyaret etti – bakanlar ve müsteşarlar bile bilgi almaya geldiler. Kitaplarla beraber fotoğraf çektirmek de oldukça popüler oldu. VIP’lerin ziyareti Yaşayan Kütüphane’ye medyayı çekti, televizyon, radyo ve yazılı basında duyuruldu.

Yaşayan Kütüphane’nin popülerliği birkaç kurum ve derneğin bu fikri kendi ortamlarında tekrarlama taleplerini getirdi. Bu bir sonraki zorluktu: Yaşayan Kütüphane ilk bakışta kolay bir proje gibi görünse de, düzenleyiciler için olan zorlukları ve aynı zamanda yeni bir çevreye uyarlamakla ilgili zorlukları biliyorduk. 2003 ve 2004’te birkaç inisiyatif Yaşayan Kütüphane’yi okullarda, gerçek kütüphanelerde ve öğrenci etkinliklerinin bir parçası olarak başka yerlerde kurdular. Bu uyarlamalarda iyi ve kötü deneyimlerimiz oldu. Düzenleyiciler, yapmak istediklerinde net ve onlarla paylaştığımız deneyimlere açık olduklarında uygulamadaki sorunları sınırlayabildiler ve kalite standartlarını koruyabildiler. Ancak, motivasyonları kesin olmadığında veya sadece düzenleyicilerin kendilerini tanıtması amacıyla yapıldığında, uyarlanmış Kütüphaneler amacına ulaşamadı.

Bir festival düzenleyicisi bakış açısıyla ve dört yıl boyunca Yaşayan Kütüphane düzenlemiş olmanın sağladığı deneyimlere dayanarak, benzer etkinliklerde Yaşayan Kütüphane düzenlenmesi fikrini kesinlikle tavsiye ederim. Ancak, Yaşayan Kütüphane’nin en iyi kurulabildiği yerlerin korunaklı ve güvenli ortamlar olduğu kanısındayım. Siyasi propagandaya, benmerkezci halkla ilişkiler yaklaşımlarına veya ticari amaçlara alet edilmemeli. * Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği

22

Bir Yaşayan Kütüphane Düzenlemek ve Yürütmek Yaşayan Kütüphane düzenlemek ve yürütmek isteyen her dernek, örgüt, kurum veya inisiyatif, öncelikle bunu yapmaktaki niyetinin ve gerçekleştirebilme olasılığının ne olduğu üzerine düşünmeli ve Yaşayan Kütüphane’ye ve kurumun olağan çalışmaları içindeki yerine ilişkin net hedefler belirlemelidir.

HEDEFLERİ BELİRLEMEK Yaşayan Kütüphane, insan haklarına ve insan onuruna saygıyı teşvik eden bir araçtır ve kişilere ve gruplara karşı ayrımcılığa yol açan önyargılarla ilgili farkındalık yaratmayı ve yapıcı diyaloglara olanak sağlamayı amaçlar.

Bu etkinliği yürütürken, Yaşayan Kütüphane’nin temel amacı açıktır, ancak gerçekçi ve ulaşılabilir yerel sonuçlar elde etmek için ayrıntılı hedeflerin tanımlanması gerektiğinin farkında olunmalıdır.

Kendi şartlarınızda aşağıdakilerle ilişkili hedefler geliştirmek isteyebilirsiniz: > gençlerin kalıplaşmış yargılarının, önyargılarının ve bunların olumsuz sonuçlarının farkında olmaları > gençlik çalışmaları ve insan hakları konularının görünürlüğü > ul̈ kenizde süren veya yakın zamanda ortaya çıkan olaylara tepki (nefret suçlarında artış veya insan hakları ihlalleri gibi) > ortaklar ağı başlatmak veya genişletmek > sivil toplumdaki farklı ortaklar arasında diyalog yaratmak.

YERİ SEÇMEK Yaşayan Kütüphane düzenleyicilerinin deneyimi gösteriyor ki, etkinliğe uygun bir platform sağlamak için doğru yeri seçmek çok önemli.

Müzik festivali veya benzeri geniş katılımlı bir etkinlikte Yaşayan Kütüphane kurmak, çok sayıda ve çeşitli insana ulaşmanızı sağlarken görünürlüğünüzü de artırır. Fakat bu durum, aynı zamanda, okuyucu sayısını tahmin etmeyi veya onların deneyimlerini takip etmeyi de zorlaştıracaktır. Geniş bir kitle aynı zamanda, genelde kim olduğunu bilmediğiniz bir kitle olarak kalacaktır. Diğer taraftan, Yaşayan Kütüphane’yi, örneğin bir okulda veya konferansta, tek etkinlik olarak düzenlemek, özel bir (genç) grubu hedef alabilir. Okuyucuların sayısını tahmin etmek daha kolay olacaktır. Etkinlikten sonra okuyucular arasında değerlendirme ve tartışmalar düzenlenebilir. Dolayısıyla Yaşayan Kütüphane’nin etkisini görmek daha kolay olacaktır.

Düzenleyiciler, ister birkaç gün süren, daha geniş bir etkinliğin parçası olarak veya birkaç saatlik tek bir etkinlik olarak uygulasınlar, bir Yaşayan Kütüphane’yi planlamanın ve hazırlamanın benzer düzeyde çaba gerektireceğinin farkında olmalıdırlar. Harcanacak zaman, malzeme ihtiyacı, mali kaynaklardaki ve insan kaynaklarındaki fark ancak uygulama aşamasında ortaya çıkacaktır.

Bir festival veya başka geniş katılımlı bir etkinliğin parçası olarak Yaşayan Kütüphane Kütüphane genelde, birçok insanın birkaç günlüğüne bir araya geldiği bir müzik festivali gibi daha geniş bir bağlamda düzenlenir. Festival ortamı kütüphane için birçok avantaj sağlar. Büyük yaz festivalleri genelde kalabalık olur ve bu tür deneyimlere yatkın olan çoğunlukla da genç kişiler katılır. Genelde festival alanları, okuyucular ve kitaplar için ödünç alma süresinin tadını çıkarabilme fırsatı veren parklar veya doğal alanlardır. Festivallere gelen ve sivil toplum hareketlerine katılmayan gençlerin çoğu olasılıkla başka türlü tek başlarına bir “insan hakları etkinliğine” katılmazlar.

Festival katılımcısının bir başka avantajı da genel ortamın rahat ve oldukça hoşgörülü olmasıdır. Bu, festivaldekilerin başka yerdeki kişilere göre daha az önyargıları olacak demek değildir, ama festival, Kütüphane’nin işini tamamlayıcı bir ortam yaratır.

Fakat bu durumda da etkinliğin sadece festival biletini alabilenlere özel olduğunu hatırlamak da gerekir. Festivallerin ve diğer açık hava etkinliklerinin bir başka zayıf noktası ise değişen hava koşullarının dikkate alınmasının gerekmesidir!

Kütüphaneyi düzenleyenler normalde bir etkinlik önerisiyle festivalle bağlantıya geçerler. Bir çok festival her zaman ilginç etkinlikler arar, bu da sizin avantajınızdır. Eğer festivali düzenleyenlerin ilgisi ve desteği açık değilse, o zaman bir Yaşayan Kütüphane düzenlemekten vazgeçmeniz önerilir. Ev sahibinin etkinliği destekleme motivasyonu net olmalı ve tercihen yazılı bir anlaşmaya dayanmalıdır.

Büyük festivallerin genelde katı bir altyapısı vardır ve genelde ticari etkinliklerdir, girişte ziyaretçilerden giriş ücreti alırlar. Aynı zamanda alan kısıtlıdır ve birçok farklı talep ev sahipleri tarafından karşılanmalıdır. Festival Düzenleyicileriyle görüşürken örneğin aşağıdakilerin sağlanması ile ilgili olarak onların onayını almak önemlidir: > Kitaplar ve çalışanlar için ücretsiz festival girişi/bileti > Festivalin açılışından önce malzemeleri getirme olanağı > Engelli Kitaplar için özel giriş (arabayla girmek gibi) > Kütüphanenin kurulabileceği merkezî ama görece sessiz ve yeterince geniş bir alan > Çadır, sandalyeler, masalar ve elektriğe erişim > Promosyon materyallerine dahil edilme (festival programı, hoparlör duyuruları) > Gerekirse kamp alanına erişim > Tuvalet ve duş imkanlarına erişim > Yemek ve içecek biletleri/fişleri (mümkün olduğunda) > Tişörtler ve diğer materyallerin üretimi için mümkünse mali destek Bunun karşılığında, Yaşayan Kütüphane düzenleyicileri, ihtiyaç duydukları alana ve istedikleri desteğe ilişkin taleplerini açık ve net olarak anlatmalı ve ev sahiplerine sponsor ya da destekleyici olarak tüm basılı malzemelerde yer vereceklerine ilişkin söz vermelidir. (Örneğin broşürlerde teşekkür bölümüne festivalin isminin eklenmesi ve bütün kütüphane malzemelerine festival logosunun basılması gibi)

25

Kendi başına bir etkinlik olarak Yaşayan Kütüphane Bazı Yaşayan Kütüphaneler festival dışında, kendi başına etkinlikler olarak okullarda veya (gerçek) halk kütüphanelerinde düzenlendi.

Bu, ziyaretçilerin sadece Yaşayan Kütüphane'yi ziyarete geldikleri anlamına gelir. Kendi başına Yaşayan Kütüphaneler bugüne kadar tam veya yarım günlük etkinlikler olarak, sınırlı sayıda seçilmiş kitapla düzenlendi. Bu düzenleme, basitliği ve sınırlı süresi dolayısıyla bazı avantajları olsa da, etkinliğin duyurulmasıyla ilgili ve düzenleyenlerin kontrolü dışındaki faktörlere karşı daha zayıf DAHA ÖNCEKİ BİR OKUL KÜTÜPHANESİNDEN ÖNEMLİ olur. Deneyimler gösteDENEYİMLER: riyor ki, örneğin okulda öğrenciler veya halk 45 dakikalık ödünç alma süresi uygundu, fakat eğer konuşma kütüphanesi okuyucuları dağılırsa kısaltma veya kesme imkanının olması önemliydi. gibi özel bir hedef grup için Kütüphane 3-4 kişilik gruplarla, her Kitabı okuyan 13-16 yaş arası düzenleniyorsa, etkinlikleöğrencilerde daha iyi çalıştı. Bir ön talep sistemi iyi işledi, fakat rin bu şekilde düzenlenmesi bazı kitapların yedek kopyalarının olması önemliydi, çünkü 20 olumlu sonuçlar veriyor. kitaptan 3’ü etkinliğe gelmediler. Öğrenciler ya da okuyucular, özellikle de gençlerse, daha önceden düşünmüş oldukları pek çok şeyi sorabilecekleri gerçeğine hazırlıklı olmalılar.

KURULUMLA İLGİLİ GENEL DÜŞÜNCELER Potansiyel okuyucuların sayısı Hazırlık dönemi sırasında, kesin hesaplar yapmak mümkün olmayacaktır.

Bir festival alanında okuyucuların sayısı bir günden diğerine, devam eden diğer etkinliklere de bağlı olarak çok değişebilir. Bir fikir vermesi için, eğer bir festival gününde Yaşayan Kütüphane’nin önünden 5000 kişi geçiyorsa, 500’ü duracak ve hızla bir bakacaktır, 200’ü katalogu inceleyebilir ve 50’si okuyucu olup, bir Kitap ödünç alabilir. Kendi başına bir etkinlik olarak düzenlendiğinde, Yaşayan Kütüphane’ye gelen hemen herkesin sonunda okuyucu olacağı kabul edilebilir.

Yaşayan Kütüphane’nin süresi ve açık olduğu saatler Bir festivalde düzenlenen Yaşayan Kütüphane için, Kütüphane’yi her gün açmak tavsiye edilir. Festival ziyaretçilerinin alandaki çeşitli faaliyetler içinde kendilerini yönlendirebilmeleri için biraz zamana ihtiyaçları vardır, ve dolayısıyla ilk gün yavaş başlayabilir. Bir festivalde, Yaşayan Kütüphane için en iyi halkla ilişkiler aracı etkinliğin ağızdan ağıza yayılmasıdır. Böylece okuyu-cuların sayısı büyük ihtimalle her gün artacaktır. Hafta sonları ve başka önemli bir etkinÇALIŞMA SAATLERİ: lik olmadığı zamanlar Yaşayan Kütüphane her gün 12:00’den 20:00’ya kadar açıktır; Kütüphane’nin en kalabalık son kitap saat 19:00’da ödünç alınabilir. zamanları olacaktır. Genel

SZIGET 2004 Yaşayan Kütüphane el ilanından olarak festival ziyaretçileri geç kalktıkları için Kütüphane gün ortasından önce açılmamalı ve aydınlık saatlerde açık tutulmalıdır. Çalışma saatlerinde, bir Kitabın ödünç alınabileceği en geç saat yazılmalıdır (çünkü kütüphane çalışanları kitabın iadesini bir saat beklemek zorundalar). Çalışma saatleri Kitaplara ve kütüphanecilere göre ayarlanmalı, ara verme ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır.

Fiziksel alan için gerekenler Resmi görünmeyen, görsel olarak çekici, davetkâr ve rahat bir ortam diyaloğu teşvik eder ve Kitaplarla okuyucular kendilerini rahat hissederler. Nasıl kurulduğuna bakılmaksızın, fiziksel alanla ilgili bazı genel ihtiyaçlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: > Kitapların oturduğu Kütüphanenin iç alanı görünür olmalıdır, diğer yandan da yarı açık olmalıdır ki insan akışı kontrol edilebilsin.

Kütüphane alanı, bütün Kitaplar ve kütüphaneciler için oturacak yer ve masa sağlayacak kadar geniş olmalıdır.

27

> Kütüphaneciler okuyucuların ilk karşılaştıkları kişilerdir. Girişte, bir ön masada çalışırlar, ve bu alanın birkaç okuyucunun oturup rahat- ça kataloğu okuyarak hangi kitabı okuyacaklarına karar verebile- cekleri kadar geniş olması gerekir. > Fiziki kurulumun potansiyel okuyuculara Kütüphaneye girip hemen Kitaplarla konuşmalarının istenmediğini belli etmesi gerekir. > Alan hava koşullarını ve genel olarak çevrenin taleplerini göz önünde bulundurmalıdır. > Meşrubat, atıştıracak ve okuyacak bir şeyler çalışma saatleri içinde Kitaplar için hazır bulundurulmalıdır.

Adım Adım Düzenleme Yaşayan Kütüphane detaylı örgütlenme ve iyi bir iş dağılımı gerektiren bir projedir. İş yükünü etkileyen önemli konular aşağıdakileri içerir: > kütüphanenin boyutu ve ilgili kitapların sayısı > etkinliğin süresi ve çalışma saatleri > festival organizatörlerinin desteğinin düzeyi ve içeriği > promosyon ve promosyon malzemelerinin bütçesi Asıl düzenleyici üç koordinatörden oluşan bir çekirdek grup oluşturmalıdır. Her koordinatöre yerine getireceği temel bir sorumluluk verilebilir. Aşağıda üç çalışma alanına bölünmüş bir öneri bulabilirsiniz.

KÜTÜPHANENİN FİZİKSEL KURULUMU VE FESTİVAL DÜZENLEYİCİLERİYLE BAĞLANTI Kurulum işinde çalışacak gönüllülerinin bulunması Alanda kütüphanenin kurulması Gerekli hizmetler ve ekipmanların hazırlanması Çalışanlar için kamp hizmetlerinin düzenlenmesi Kütüphanenin kaldırılması ve alanın ilk haline getirilmesi Alanı çalışma saatleri dışında gözlemek (eğer gerekiyorsa) GÜNLÜK İŞLER VE KÜTÜPHANENİN İÇERİĞİNİ HAZIRLAMA Eserlerin listesini düzenleme Kütüphaneciler ve Kitapları bulma, bilgilendirme ve takip etme Etkinliğin günlük programını düzenleme ve planlama Kitap lojistiğini yönetme (zaman çizelgesi, aralar, özel ihtiyaçlar, ...)

Karşılama, yeme-içme ve yemek fişlerini düzenleme MATERYALLER, PROMOSYON, KAYNAK GELİŞTİRME VE DEĞERLENDİRME Kütüphane kartlarının hazırlanmasının yönetimi, tişörtler, el ilanları ve posterler Etkinlik için kaynak geliştirme Promosyon stratejisini planlama ve sokak takımlarının bulunması Kitaplar, okuyucular ve kütüphanecilerle değerlendirme Etkinliğin belgelenmesi Finansman için genel sorumluluk

29

Kronolojik bir yaklaşım aşağıdaki adımları kapsar; proje ekibi bunları proje zaman çizelgesinde haritalamalıdır.

LOJİSTİK VE EĞİTSEL PLANLAMA Amaçlarınızı tanımlayın ve alandaki yerinizi belirleyin Olası ortaklarınızı belirleyin Teklifi geliştirin ve festival düzenleyicileriyle anlaşın Ortaklarla görüşün ve bir kaynak geliştirme stratejisi belirleyin Bir eser listesi yaratın ve Kitapları bulmaya başlayın Etkinlik için gerekli fiziki kurulumu planlayın ve tasarlayın Hedeflenen medyaya göre önceden yapacağınız tanıtım faaliyetleri için medyayla bağlantıya geçin Tanıtım materyalleri hazırlayın Bütün çalışanlar, koordinatörler, proje ekibi, sokak tanıtım ekibi ve festival düzenleyicileri için koordinasyon toplantısı düzenleyin Kitaplar, Sözlükler, refakatçiler ve kütüphaneciler için etkinlik öncesi bilgilendirme toplantısı düzenleyin Bir belgeleme stratejisi planlayın ALAN LOJİSTİĞİ Alanı kurmak için gereken malzemenin taşınması Alanın kurulması Etkinliği tanıtmak ve yürütmek için gereken malzemenin taşınması Alanın hazırlanması Sokak tanıtım ekibinin çalışmaya başlaması (eğer varsa kamp alanında) Açılıştan bir gün önce basın açıklamasının yayınlanması Etkinliğin açılışının yapılması Sokak tanıtımının Kütüphanenin etrafında devam etmesi Günlük değerlendirme toplantılarının düzenlenmesi Halkla ilişkiler işinin sürdürülmesi Belgelemenin sürmesi Etkinliğin kapatılması Alanın baştaki hale veya festival düzenleyicileriyle anlaşıldığı hale geri getirilmesi Genç bir Macar bana Almanların her zaman yemekten sonra ellerini ekmeğe silip silmediklerini sordu. Böyle sorulara hazır değildik, ve dürüst olmak gerekirse biraz zorlayıcıydılar, ama aynı zamanda olumlu anlamda da zorlandık. Almanların yurtdışında nasıl göründüğünü görmek ilginçti ve umuyoruz ki biz de bazı önyargılarımızın üstesinden gelebildik. Gerçekten kim olduğumuzu ve duruşumuzu düşünmeye de teşvik edildik.

ALMAN KİTAP

30

Kitaplar Aynen gerçek bir kütüphanedeki gibi Kitaplar, Yaşayan Kütüphane’nin en önemli kaynaklarıdır. İyi eserlerden oluşan bir koleksiyonu bir araya getirmek ve Kitaplara iyi bakmak önemlidir. Kataloğun derlenmesi ve Kitapların bulunması Yaşayan Kütüphane hazırlıklarının en zor ve hassas bir o kadar da önemli parçasıdır. Kataloğun boyutu ve içeriği kuruluma göre değişir. Düzenleyiciler kataloğa son halini vermeden önce üzerinde düşünmek ve tartışmak için yeterli zaman ayırmalıdır.

GENEL İLKELER > Kitap isimleri önyargı ve yargı kalıplarına maruz kalan ve sıkça dışlanan bir grupla ilişkilendirilmelidir. Bunu kendi durumlarına göre yorumlamak düzenleyicilerin sorumluluğundadır. > Katalog, okuyuculara gerçek bir seçim şansı verecek kadar geniş olmalıdır, ama aynı zamanda düzenleyicilerin mevcut alanı ve Kitapları bulma, bilgilendirme ve ağırlama için gerekli kaynak gibi konularda kapasitesini de aşmamalıdır. Deneyimler, ilginç olabilmesi için en az yirmi, yönetilebilir kalması için de en çok elli kitap olması gerektiğini söylüyor. > Katalogda kitap isimlerinin ardından onlarla ilgili sıkça rastlanan bazı yargı kalıpları ve önyargılarla ilgili açıklamalar bulunmalıdır.

Kitap isimleri için son kararı vermeden önce bunları toplayıp tartışmak yardımcı olur.

KİTAP BAŞLIKLARI Aşağıdaki liste, daha önceki Yaşayan Kütüphane’lerde kullanılmış bazı başarılı kitap başlıklarını içeriyor. Liste geniş ve bağlayıcı değil; sadece Yaşayan Kütüphane’nin kurulacağı yere göre son listesini hazırlayan düzenleyicilere ilham vermeyi amaçlıyor.

Bilet Kontrolörü, Bürokrat, Cinsel Danışman, Çevreci, Devlet Memuru, Emekli (yaşlı), Engelli, (Eski) Evsiz, Eski Futbol Holiganı, Eski Hükümlü, (Eski) Müsteşar, Eski Neo-Nazi, (Eski) Okuma Yazma Bilmeyen, (Eski) Politikacı, Eski Uyuşturucu Bağımlısı, Eşcinsel, Feminist, Futbol Taraftarı, Haham, Hayvan Hakları Aktivisti, Hıristiyan, Hip-Hopçu, İşsiz, Kaykaycı, Lezbiyen, Mülteci, Müslüman, Öğretmen, Polis Memuru, Rahip, Roman, Sarışın Kadın, Sığınmacı, Sosyal Hizmetli, Şoför Eğitmeni, Televizyon Gazetecisi, Vejetaryen, Yahudi, Zenci.

31

KATALOĞU DERLEMEK

Yaşayan Kütüphane için katalog derlemek üç temel işten oluşur: > Koleksiyonun kriterleri ve bileşimine karar vermek > Kitap başlıklarına en sık rastlanan önyargıları vermek > Okuyuculara sunulacak olan asıl kataloğu üretmek Koleksiyon için kriterler: Koleksiyonu bir araya getirmek için en iyi yöntem düzenleyicilerle, çağırmak isteyebilecekleri misafirler arasında gerçekleşecek bir beyin fırtınası oturumudur. Beyin fırtınası için, bir tahtaya gençlerin odaklanabileceği yargı kalıpları ve önyargılarla karşılaşan insanları listeBir kıza Yaşayan Kütüphane’de ‘sarışını’ temsil etmek ister mi leyin. Bu noktada, önediye sorulduğunda, bunun bir övgü mü hakaret mi olduğunu riler hakkında yorum düşünmesi gerekir. Sziget’te Sarışının en gözde Kitaplardan biri yapmayın ve sadece olmasını ilginç buluyorum. Tabii ki bu benim kişiliğim ile ilgili kağıda uzun bir liste değildi, ama modern toplumun kavram olarak ‘sarışınla’ nasıl yapmaya çalışın. Tabii ki ilişkilendiğiyle ilgiliydi. İlk bakışta bu Kitabı ilginç buluyorlar, toplanan önyargılar evrenama sonra sarışın ve kadın olmanın birini diğerlerinden farklı sel olmayacaktır ancak o yapmadığını görünce çok bir şey yapamıyorlar. O da bir kadın, ortama özgü kültürel ve insanların %50’si gibi ve onun saçının rengi herhangi bir fark sosyal bağlamda gelişen yaratmıyor. Bir adam beni açıkça sarışın bir bomba olarak gördüğü önyargılar olacaktır. Başka için ödünç aldı. Umutlarının dağıldığını fark edince, yaklaşık bir ortam için hazırlanmış 20 dakika sonra beni Yaşayan Kütüphane'ye geri götürdü, ama olan katalogları herhandurumu iyi idare etti. gi bir adaptasyon veya SARIŞIN KİTAP revizyona tabi tutmadan kullanmak önerilmez. Bu listeye dayanarak (nihai kataloğunuzdan çok daha uzun bile olabilir) grupta konsensüse ulaşmayan önerileri eleyip, bir “en beğenilen” önyargılar listesi oluşturmaya çalışın. Bu sizi, etkinliğinizin büyüklüğüne ve eldeki imkanlara göre ideal olarak 20 ile 50 kitap arasında değişen kısa bir listeye ulaştırır.

Kitap başlıklarının listesini tamamlarken aşağıdakileri göz önünde bulundurun:

Bütün kalıp yargılar, her zaman olmasa da çoğunlukla bazı ortak soruların sorulmasını getiriyor. Bu durum potansiyel bir problem oluşturuyor, çünkü aynı sorulara tekrar ve tekrar ilginç olacak şekilde cevap vermek, özellikle de her seferinde aynısını tekrar etmek istemiyorsan, gerçekten zor. Gelecek Kitaplara tavsiye olarak, hayatın diğer alanlarında olmasa da burada işe yarayan, klasik bir kalıp kullanacağım: ‘kendiniz olun’, çünkü bütün mesele oynamak veya -mış gibi yapmak değil, insanların gözlerini gerçeklere açmakla ilgili.

ESKİ NEO-NAZİ KİTAP

>K itap başlıkları kısa ve kolay anlaşılabilir olmalı. Önyargılar, ve dolayısıyla da kitap başlıkları, çok karmaşık değildir. (Örneğin Zenci bir önyargı kategorisi olarak açık ve net. Bu kıtada doğmamış olması muhtemel ve farklı bir deri rengi var bir önyargı başlığı olamaz.) > Geniş bir okuyucu çeşitliliği sağlamak için katalogda da geniş bir Kitap çeşitliliği olmalıdır. Özelleşmiş bir Yaşayan Kütüphane, sınırlı sayıda insanı çekecek ve çok dar görünerek çekiciliğini kaybedecektir. Bu çeşitlilik, hayatın farklı alanlarından Kitaplar bulunması ve Kütüphane’nin sadece örneğin etnik azınlıklar veya dışlanmış kadınlardan oluşmaması anlamına gelir. > Ayrımcılık gören gruplar için sınırlı bir yorum, örneğin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi, yasal olarak varolan ayrımcılık karşıtı standartlar olabilir. Bu durumda, kitaplar örneğin geyler veya lezbiyenler, Müslüman ve Roman gibi, dini, cinsel veya etnik azınlıkları temsil edebilir. > Kişilerin dış görünüşü (örn. Sarışın), mesleği (örn. Polis Memuru) veya tüketim alışkanlıkları (örn. Vejetaryen) gibi daha yaygın ve yerel olarak kullanılan tanımlara uygun geniş yorumlar da kullanılabilir. > Katalogda, öğretmen veya sosyal hizmet görevlisi gibi, gençler tarafından kalıplaştırılan mesleklerin de temsilcileri olabilir. > Yaşayan Kütüphane gençlerin alt kültür ve alışkanlıklarıyla ilgili bir şeyler öğrenme olanağını, Kaykaycı, Grafiti Sanatçısı vb. gibi kitaplar ekleyerek de sağlayabilir. > Yabancı milletleri temsil eden Kitaplara (Alman, Romen, İsveçli gibi) çok rağbet olmadığı ve genelde rafta kaldığı önceki kütüphanelerde karşılaştığımız ilginç bir sürprizdir. Milletlerin heterojenliği ile ilgili olan farkındalık, kültürler ve sosyal gruplar arasındaki heterojenlikle ilgili olandan daha yüksek görünüyor.

Bu gruplar günlük sosyal çatışmaların da daha az içindedir. > Kataloğun içeriğiyle ilgili bir fikir birliği sağlamak için, önerilen Kitaplar tarafından yaşanan önyargılar üzerinde tartışmak ve anlaşmak, faydalı olacaktır. Bu sayede çeşitli ve kesin bir katalog ortaya çıkabilir. > Yaşayan Kütüphane’nin eğitsel boyutunu da göz önünde bulundurarak, katalogda Uyuşturucu bağımlısı, Futbol holiganı gibi sağlıksız ve tehlikeli davranışlara teşvik eden, Neo-Naziler gibi

33

ahlaken ve siyasi olarak şüpheli olan platformların, veya dini mezhepler ve satış temsilcileri gibi kendi çıkarları ve görevlerini tanıtan kitapların olması tavsiye edilmez. > Bununla beraber, örneğin Eski uyuşturucu bağımlısı gibi, bir bağımlılığı yenmiş veya olumsuz ve yıkıcı davranışını başarılı bir şekilde değiştirmiş Kitapların olması tavsiye edilir. Bu gibi durumlarda kişisel olarak tanınan veya güvenilir kişilerin önerdikleri kitapları bulmanız önerilir. Bu gibi durumlarda daha sıkça okuyucuların kendileri için Kitaplardan yardım veya tavsiye istediklerine de rastlanır.

Kitap başlıklarına yakıştırılan yargı kalıplarını ve önyargıları belirlemek Kitap başlıkları listesine göre, bu başlıkla ilgili Yaşayan Kütüphane’de Kitap olmam istendiğinde korktum ve olarak en sık yakıştırılan endişelendim çünkü bu ilk kez olacaktı ve benim İngilizce bilönyargı ve yargı kalıplarını gim insanlara bir şeyler anlatacak kadar iyi değildi ve insanların derleyin. Her bir kitap bana ne tür sorular sorabileceklerini bilmiyordum. Yaşayan başlığının altına yargı Kütüphane’de Kitap olmayı kabul ettim çünkü bu insanlara kendi kalıpları ve önyargıları lisülkem hakkında bir şeyler anlatabilmek için iyi bir fırsattı. Etkinlik teleyin ve bir fikir birliğine sırasında ülkemi tanıyan bir çok insanla tanıştım. Sadece sel ulaşmadıklarınızı eleyin. ve savaşı değil, Etiyopya’nın uzun ve eski tarihini ve onun çok Oluşturduğunuz liste, milletli ve çok kültürlü tarihini de biliyorlardı. En kötü an, benim Kitapları bulduğunuzda Etiyopya’dan olduğumu bilen birisinin bana ülkemde yiyecek ve son düzeltmeleri yapmaları su olup olmadığını sorduğu zamandı. Benim için garipti. için temel oluşturacaktır.

AFRİKALI KİTAP Kitapların önyargıları kabul etmesi önemlidir: genelde Kitaplar, bilgilendirme toplantıları sırasında, düzenleyicilerin önerdiği listede önemli değişiklik ve eklemeler yaparlar.

Listeyi oluştururken aşağıdakileri göz önünde bulundurun: > Okuyucular genelde her sayfaya kısa bir sürede bakarlar. Bu yüzden kullanılan dilin çok karışık olmaması gerekir. > Kolay sıfatlar kaba önyargıları belirlemek için en iyi yoldur (‘kirli, kaba, tembel’...) ama bazı yarım cümlelere de ihtiyaç duyabilirsiniz (örn. ‘gerçek bir iş için yeterince iyi değil’ cümlesi 'iş göremezden' daha kolay anlaşılır). > Argo yardımcı olabilir, ama kötü ve kaba bir dil kullanmaktan kaçının. > Kitapları anlatırken yeterince anlamlı olabilmesi için, en az dört madde/ifade kullanın; kısa olması için listeyi Kitap başına yedi maddeyle sınırlayın. > Çok uluslararası bir kitle veya okuyucular bekliyorsanız, ilginç ve çeşitli bir koleksiyon oluşturmak için uluslararası bir grupla beyin fırtınası yapmak yararlı olacaktır.

Kataloğun üretilmesi Yaşayan Kütüphane’nin basılı kataloğu okuyucular için kitapların asıl tanıtımını sağlar ve genelde seçimlerinin temel dayanağını oluşturur.

Dolayısıyla görsel olarak çekici olmalı, kolay okunmalı ve içindekileri karıştırmak için davetkâr olmalıdır. Katalog için bazı pratik ipuçları şöyle sıralanabilir: > Büyük bir etkinlikte birçok insan, okuyucu olmasalar da kataloğa bakacaktır. Toza, kire, yağmura dayanabilecek ve kalabalık bir günden sonra temizlenebilecek materyaller kullanın. > Koleksiyon etkinlik sırasında Kitapların uygunluğuna göre değişir.

Değişiklik ve eklemelere kolaylıkla izin veren klasörler, katalog için iyi bir kapak olur. > Her bir kitap için bir A4 kağıdı kullanın. Bu sayfaları plastik dosyalarla veya PVC kaplatarak koruyun. > Kitap isimleri bir bakışta tanınacak kadar büyük ve kalın olmalıdır. > Katalogdan birkaç kopya hazırlayın (bir festival için 3-4 tane). Bazı yoğun zamanlar olacaktır ve insanlar diğerleri kataloğa bakarken Yaşayan Kütüphane’ye gelecektir. Bazı okuyucular kataloğa uzun süre bakarlar ve yeterince katalog bulunmazsa diğer potansiyel okuyucuların ödünç alması engellenebilir. > Uluslararası katılım olan etkinliklerde çok dilli kataloglar hazırlayın. > Eğer çok dil bilen Kitaplarınız varsa, A4 kağıdına konuştukları dilleri de ekleyin. > Eğer çevirmen kullanıyorsanız, her kitap sayfası için mevcut dilleri ekleyebilirsiniz. İnsanların bize karşı birçok önyargısı olduğunu herkes biliyor, ki ben de bu yüzden katılmayı kabul ederken biraz endişeliydim.

Bir tarafta, birçoğu benim çingene kökenime takılıp, benimle sadece alay edip utandırmak için gelebilirdi. Ama bunun tam tersi oldu: beni ödünç alanlar, istisnasız hepsi, naziktiler ve kültürümüze, alışkanlıklarımıza ve benim hayatıma gerçekten ilgi gösterdiler. Kısacası hiç önyargıyla karşılaşmadım. Çingenelerden hoşlanmayanlar, benimle konuştuktan sonra hoşlanmaya başlamadılar, ama bir ‘olumlu’ örnek görmüş olabilirler ve genelde insanların Romanlar için düşündüklerinden farklı düşünmüş olabilirler. İlginç gelen başka bir durum da beni, neredeyse benim yaşımda ama Macaristan’da küçük bir köyde yaşayan başka bir Roman kızın ödünç alması oldu. Budapeşte’de yaşayan bir genç çingeneyle, köyde yaşayan bir genç çingenenin hayatlarındaki farklardan bahsettik.

ROMAN KIZI KİTAP

36

KİTAPLARI SEÇMEK Bir Kitabın işi çaba gerektirir ve yorucudur, ama aynı Kitap olarak ilk günümde atmosferin ne kadar ‘kütüphane benzamanda da eğlencelidir. zeri’ olduğuna şaşırmıştım. Bir okuyucu adayı alana geldiğinde, Kitap başlıklarını temkütüphaneden kitap ödünç almak isteyen bir kişi gibi davranıldı. sil edecek kişilerin seçiBir Polis Kitap olarak, siyasi sistemden bıkmış, anlaşılmayan ve mi şüphesiz Yaşayan toplumlarında iz bırakmak isteyen gençlerle karşılaştım. Bana Kütüphane hazırlığının en öyle geliyor ki amaçları yasadışı işlere girişmek değil, ama polis önemli kısmıdır. Düzenlekişisel olan alanlarına girince çok kızıyorlar. Ancak onların yiciler bütün etkinlik için bu çatışmalara ilişkin kişisel deneyimlerinden bahsettiğimizde katı bir çerçeve çizerken, üniformanın ardındaki güvensiz kişiye dair bir izlenim edindiler Kitaplarla okuyucular ve böylece inanıyorum ki Polis memurlarının da insan olduklarını arasındaki görüşmeler o fark etmelerine yardımcı oldum. Kütüphaneye tam zamanında geri anda ve ikisinin arasında bırakıldım ve aktivistler ayrıldığında içimde sıcak bir duygu vardı. kalacak şekilde gelişecektir.

POLİS MEMURU KİTAP Dü z enleyicilerin, bu tar-tışmalarda nelerin ortaya çıktığıyla ilgili kesin bir fikirleri olmayacaktır, ama Yaşayan Kütüphane’nin amaçlarına sadık kalacakları konusunda Kitaplara güvenmek zorundadırlar.

Bazı kılavuz ilkeler > Kitapların seçimi için en iyi ortaklar, günlük hayatlarında sterotip ve ön yargılarla mücadele amaçlı somut olarak çalışan uzman organizasyon, dernek ve STK’ların üyeleridir. Bu tip derneklerin gönüllü ve çalışanları kendilerine okurları tarafından sorulan sorulara cevap vermeye ve onlara bilgi temin etmeye alışıklardır. Aynı zamanda gerekli olduğunda kendi guruplarının diğer elemanlarına öneri ve destek almak için başvurabileceklerdir. > Kitaplar inanılır olmalıdır: Her başlık, konu hakkında anlamlı kişisel deneyimi olan bir ya da birden çok kişi tarafından temsil edilmelidir. > Kitaplar dengeli bir kişiliğe sahip olup çeşitli okuyucuların farklılıkları ile karşılaşmaya hazır ve yetkin olmalıdırlar. Kitapların, temsil ettikleri konular hakkında üzerine düşünülmüş ve olgun fikirleri olmadır; ancak misyoner bir yaklaşımdan uzak durmalıdırlar. > Konuşkan ve dışa dönük insanları kitap olarak seçmek yeterli değildir hatta ciddi bir değişimin önünde engel yaratabilir. Aslen kendilerini pazarlamak isteyen kişiliklerden kaçınılmalıdır. > Kitaplar güvenilir olmalıdır ve organizatörler tarafından önerilen/koyulan çalışma saatlerine uyabilecek/kendilerini adayabilecek durumda olmalıdırlar. > Yaşayan Kütüpane’nin süresine bağlı olarak bir kitabı birden çok kişinin dönüşümlü olarak temsil etmesi önerilir. Kişi başına günde maksimum 4-5 okuyucu önerilir. > Okuyucuların talebini karşılamak ve popüler kitapların yorulmasının önüne geçmek için potansiyel en iyi satan kitapların aynı anda müsait birkaç tane kopyasını bulundurmaya özen gösterin. > Eğer Yaşayan Kütüphane uluslararası bir topluluk için kuruluyorsa kitapların farklı dilleri konuşabilmesi önemlidir. Diğer dil seçenekleri katalogda belirtilmelidir. > Bir ek veya alternatif olarak Yaşayan Kütüphane, okuyucu ve kitap arasında tercüman olabilecek ‘Sözlükler’ bulundurabilir. Sözlüklerin profili diğer kitaplarınkine benzemelidir yani sözlük olarak yetkin ve rollerinin farkında olmalı ayrıca kişisel gündemleri olmamalıdır.

Yabancı dil konusunda ehil olmak bir sözlük olmak için yeterli değildir.

Uluslararası STK veya benzeri ortakların aktif üyeleri arasından mütercimlik deneyimi olan kişiler veya mütercim tercümanlık okulundan öğrenciler bulmaya çalışın. > Sözlük seçeneği yerel dili konuşamayan kitapların kütüphaneye dahil olmalarına olanak sağlar ki bu da katalog için büyük bir katkıdır.

Kitap alımlarının zamanlamasını planlayın. Kitaplar belli bir zamanı > ayırmak için söz verecekler ve bu nedenle yeterli bir zaman önceden bilgilendirilmeleri gerekecek. Projenin gerçekleşmesinden en az iki ay önce “alış listesi”nin hazır olması gerekir ki kitaplarla iletişime geçmeye başlayabilin.

39

KİTAPLAR İÇİN HAZIRLIK VE BİLGİLENDİRME TOPLANTISI Yaşayan Kütüphane başlamadan birkaç gün önce bütün kitaplar için bir bilgilendirme toplantısı düzenlenmesi önerilir. Bir yandan Kitaplar temel bilgileri önceden alırken, toplantı, doğrudan soruları cevaplamaya, endişeleri gidermeye ve Yaşayan Kütüphane'yi, düzenleyicilerin dernek ya da kuruluşlarının bağlamına yerleştirmeye yarar.

Bilgilendirme toplantısı tartışmayı ve konsantrasyonu kolaylaştırmak için sessiz bir yerde yapılmalı ve burası Yaşayan Kütüphane için seçilen yer olmamalıdır. Eğer bu, düzenleyicilerin ilk Yaşayan Kütüphane deneyimi değilse, önceki etkinliklerden değerlendirmelerin bir özetini sağlamak ve ‘deneyimli Kitapları’ izlenimlerini paylaşmak üzere çağırmak yararlı olacaktır. İnsanları akşamüstü, yaklaşık iki saat sürecek bir toplantı için çağırmaya çalışın, böylece iş veya okullarıyla çakışmaz. Oturma düzenini herkesin birbirini görebileceği şekilde, çember veya kare şeklinde düzenleyin. Yandaki kutu bir bilgilendirme toplantısı için gündem örneği olarak kullanılabilir.

KİTAPLARI BİLGİLENDİRME TOPLANTISI İÇİN ÖRNEK GÜNDEM

BİLGİLENDİRME TOPLANTISI

atılımcıları karşılama ve hoş geldiniz. >K

zenleyicilerin tanıtımı (görevli olanlar ve dernek veya > Dü kurumları), kütüphanecilerin ve Kitapların tanıtımı (isim, kitap adı, eğer varsa kurum adı).

onunun üzerinden geçilmesi, Yaşayan Kütüphane’nin >K amaçları ve yöntemi:

>N eden

düzenleniyor?

>N eyi

>U ygulamada

> İ nsanlar

>K itaplardan

başarmayı amaçlıyoruz? neye benziyor?

ne bekliyorlar? gelecek sorular

Kitabın rolü

>K itapların

görev tanımı

> Katalog

>O kuyucular

>Ç alışma

>K itapların

için kuralların anlatılması

saatleri rolleri ile ilgili soruları

Yaşayan Kütüphane’nin altyapısı ve işleyişiyle ilgili açıklamalar:

> İ lgili

bütün belgelerin sağlanması (okuyucular için kurallar, Kitapların görevleri, tanıtım materyalleri)

>H er

>Ç alışma

>E ğer

Kitap için katalogda kendisiyle ilgili sayfayı kontrol edip gözden geçirip, son haline getirme olanağı. saatleri ve Kitapların devamlılığı konusunda anlaşma. yardımcı olacaksa Kitaplar bir anlaşma imzalayabilirler.

Kitaplar, kütüphaneciler ve düzenleyiciler arasındaki tartışmalar için boş zaman.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE'DE KİTAP OLMAK – BAZI YARARLI İPUÇLARI > Bir Kitap olarak rolünüze hazırlanın. Bu bir oyun değil: Temsil ettiğiniz kitapla ilgili ikna olmuş olmanız gerekir. > İstatistikler veya araştırma bilgileri gibi, bazı gerçekçi savlar ve bilgiler hazırlamak bazı okuyucuların karşınıza çıkaracağı bilgile- rin doğruluğunu değerlendirmek açısından yardımcı olabilir. > Siz bir Kitap olarak ödünç alındığınızda, okuyucunuzla beraber ikiniz için de uygun olan bir yere gitmeye karar verin. > Saatinize ara sıra bakın: beraber sınırlı zamanınız var. Eğer okuyucu sizinle daha uzun zaman geçirmek isterse, ve siz de bunu istiyorsanız, ödünç alma işlemini uzatmak için kütüphanecilere gitmelisiniz. > Kendiniz olun, dürüst konuşmaya ve dikkatlice dinlemeye açık olun. > Başka bir rolü oynamayın veya kendiniz için özellikler türetmeyin; okuyucu bunu anlar, siz de güvenilirliğinizi kaybedersiniz. > Üzerine düşündüğünüz kişisel deneyiminizi paylaşmaya hazır olun.

Eğer sorular çok özelleşirse, cevaplamak istemediğinizi söyleyebilirsiniz. > Okuyucunuzun sizin kitap başlığınızı ödünç aldığını ve kişiliğinizin bu boyutuyla ilgilendiklerini kabul edin; ek bilgi temelde açıklama içindir. Bu size bir şekilde sınırlandığınız hissi verebilir, ama bu Yaşayan Kütüphane bağlamında normaldir. > Farklı okuyucular aynı soruyu sorabilecekleri için kendinizi tekrar ve tekrar, tekrar etmeye hazır olun. Okuyucunuza bu bilgiyi ilk defa verdiğiniz kişiymiş gibi davranın. Aynı soruyu 4. kez cevapladığınızı belli etmemeye çalışın. > Okuyucunuzu yaklaşık bir saat göreceğinizi ve onu hayatınızda bir daha görmeyeceğinizi hatırlayın. > Sizi ödünç alan her okuyucu farklı olacaktır, ve sizin kitabınızı seçme sebepleri de çok değişebilir. Tartışmaya başlamak için iyi bir soru ‘Neden benim kitabımı seçtin?’ olabilir. Bu size okuyucuların ilgilendikleri şey hakkında bir izlenim verir. > Yaşayan Kütüphane’nin okuyucuları, genelde, konuşmaya, dinlemeye ve öğrenmeye hazırdır. Soruları her zaman çok açık değildir, bu yüzden okuyucuların sizin kitabınızla ilgilerini biçimlendirmelerine yardımcı olmak önemlidir. – Sizin gibi birisiyle daha önce tanışmışlar mı? Sizin gibi biriyle iyi mi, yoksa kötü mü deneyimleri olmuş? – bu Okuyucular genelde soruyorlar: ‘Katalogdan birini seçince kitabın aynı zamanda, onlara ilginç rolünü oynayacak bir aktör veya aktris mi getireceksiniz?’ Ben gelecek bilgiye karar verme‘hayır’ dediğimde, ve Kitapların gerçek olduğunu anladıklarında, nize yardımcı olur. çok heyecanlanıyorlar.

Bir Kütüphaneci

42

> Bir okuyucu bilgisiz olabilir veya herhangi bir sebeple sözlü olarak saldırganlaşabilir ve/veya çeşitli sosyal sorunlar için sizi sorumlu tutabilir. Gerektiğinde aynı fikirde olmadığınızı ifade ederken, sakin olmaya çalışın ve anlayış gösterin. Tartışmayı daha güvende hissettiğiniz bir alana taşıyın. > Kütüphaneciler, okuyucuları kendi yargı kalıpları ve önyargılarını temsil eden bir kitabı okumaya teşvik edecek olsalar da, okuyucunun sizi ödünç alma sebebi başka olabilir; merak ediyor veya tavsiye arıyor olabilirler. Okuyucuların hayatlarıyla ilgili kararları kendilerinin vermesi gerektiğini unutmayın; sorunları çözmek ve zor durumların üstesinden gelmekle ilgili deneyimlerinizi paylaşabilirsiniz, ama tavsiye verirken dikkatli olun. > Okuyucularınızla konuşmanızın içeriği, prensipte gizlidir. Başka okuyucuların söylediklerinden örnek verecekseniz, isimlerini vermeyin. > İki veya daha fazla kişi tarafından ödünç alınabilirsiniz. Tartışma daha çeşitli olacağı için ilginç olabilir. Fakat farklı grup üyelerinin arasındaki sorunların çözümü için kullanılmanıza izin vermeyin. > Eğer bir Sözlükle çalışıyorsanız (örn. bir çevirmen), söylediğiniz her şeyin çevrildiğinden emin olmak için her iki veya üç cümleden sonra duraklayın. Eğer okuyucunun soruları veya yorumlarını anladığınızdan emin değilseniz, netleştirin. > Özellikle okuyucuyla geçen zor bir tartışmadan sonra dinlenmeye ihtiyacınız olduğunu hissediyorsanız ara isteyin. Rahatlamış bir tartışma arkadaşı olmanız siz ve bir sonraki okuyucu için önemlidir. > Araları Yaşayan Kütüphane’deki diğer Kitaplarla deneyim paylaşımı için kullanın. Özellikle aynı başlıklı Kitaplarla karşılaştırma için yardımcı olacaktır. > Bir okuyucu tarafından tedirgin edilmiş veya küçük düşürülmüş hissederseniz Yaşayan Kütüphane kurallarını hatırlayın: aşağılanmış veya suçlanmış hissediyorsanız tartışmayı Konuşmayı sevmek, bencil veya teşhirci olmak kişiyi iyi bir bitirme hakkınız var.

Kitap yapmıyor. Tersine, bu özellikler bütün Yaşayan Kütüphane > Eğer bir ‘En Çok Satan’ kavramını tehlikeye atabilir.

Bir Yaşayan Kütüphane Kütüphanecisi Kitapsanız, okuyucular arasına kısa aralar koymayı Kütüphanecilerle ayarlayın ve kaç okuyucuyla buluşmayı planladığınızı bildirin. > Kitabınız çok gözde değilse, Kütüphanedeki diğer Kitaplarla konuşarak zamanınızı en iyi şekilde değerlendirmeye çalışın. > Bir Kitap olmanın tadını çıkarın! Eğer doğru motivasyonla yapılırsa siz ve okuyucularınız için çok ilginç ve zenginleştirici bir deneyim olabilir.

43

Kİtap tanıklıkları: Feminist kitap: Okuyucularımla geçirdiğim saatler, kendimle ilgili bazı şeylerin farkına varmamı sağladı. Çok özel soruları olan ve sorularına cevap isteyen, konuşmanın sonunda da çok kibarca teşekkür eden meraklı, açık fikirli ve eleştirel gençlerle tanışmak, zorlayıcı da oldu. Konuşmaların yoğunluğu ve içtenliği, farklı bakış açılarını tartışmak, bu rolün benim ve başkaları için ne anlama geldiğini kendimle tartışmam, onların kendileriyle ilgili düşünceleri - bütün bu süreç sürekli birbirimiz hakkında bir şeyler öğrenmemiz anlamına geliyor. Fakat bu her zaman kolay bir iş değil: tekrar etmeniz, anlatmanız, provokasyonla uğraşmanız, ayrıca oluşmuş fikirleri sorgulamanız ve tartışmanız ve argümanınızı kanıtlamanız gerekiyor. Bazen rolünüzden yoruluyorsunuz, hatta bazen arkasında durduğunuz her şey adına rencide oluyorsunuz ve kendiniz için yine hayatında bütün diğer rollere sahip olan insan olmak istiyorsunuz. Ama zaten hepsi bununla ilgili: insanları başka her şeyi göz ardı eden kalıplara ve önyargılara indirgemek. Bazılarına başında bir şans verilmez ve mesele bununla savaşmak, bunun üstüne düşünmektir.

Bir feminist erkeklerden nefret eder, lezbiyendir, saldırgandır ve bacaklarını tıraş etmez. Bunların hiç birini yapmıyorsa, gerçekten feminist midir? Bir kadın aynı zamanda bir feminist, eş ve anne olabilir mi? Bazı okuyucular gerçekten feminist olup olmadığımı sordular, ki bunun altında yatan endişe, utangaçlık, belirsizlik, merak, ilgi ve eleştiri gibi farklı sebepler vardı. Ne zaman bu soru sorulsa, ben de soruyla cevap verdim: ‘bir feminist sana ne ifade ediyor?’ Bazen öyle zamanlar oldu ki kütüphane kataloğundaki basmakalıp sözleri, klişeleri duyduğumda şaşırmadım. Sadece onlara negatif cevap verdiğimde bir feminist değil miydim? Bir feminist olman için erkeklerden nefret etmen mi gerekiyor? Kendi feminizm tanımımı ve farklı eğilimler olmasına ve kendimi feminist olarak tanımlamama rağmen, artık bu kelimeyi daha önce kullandığım gibi kullanmaktan memnun olmadığımı anlatmaya çalıştım. Bir feministi artık daha çok kadın hakları için çalışan, kadınlarla ilgili konularla uğraşan ve ek olarak toplumsal cinsiyet sorunlarıyla ilgili düşünen biri olarak tanımlamayı tercih ediyorum.

Bazı görüşmeler iyi tartışmalardı, bazıları soru cevap şeklindeydi, bazıları sadece dikkatle dinledi ve okuyuculardan bazıları tavsiye bekledi, ki ben bunu oldukça sorunlu bulduğum için reddettim.

Ancak, 18 yaşında bir oğlana, eğer yemek yapmayı seviyorsa, ehliyet sınavına girmek istemiyorsa (ve bunun için kız arkadaşını ikna etmesi gerekiyorsa) erkekliğini kaybetmeyeceğini söylemek benim için sorun değildi. 2-3 okuyucu beraber beni ödünç aldıklarında ve birbirleriyle sert bir tartışmaya girdiklerinde, tartışma heyecan verici bir hal

44

alıyordu. Bu durumda ortamı bazı somut verilerle yumuşatmaya çalıştım. Gene de bunlar, tek seferde Kitabın birkaç sayfasını açmam gerektiği için yorucu konuşmalardı.

Bazen hiç ara vermeden, sürekli okunmak yorucu olabiliyor ve ihtiyacınız olan konsantrasyonu azaltıyor. Sayfalarınız tekrar tekrar çevriliyor ve birkaç kez aynı sayfalar işaretlenerek okunuyor. Bir kere okunup rafa kaldırılmış bir kitap gibi değil de, daha çok arkadaşlara ve tanıdıklara ödünç verilmiş, kenarları biraz eskimiş ve artık yeni görünmeyen bir kitap oluyorsunuz. Ama aynı zamanda iyi bir his bu.

Hangi kitap okunmayı istemez?

Engelli kitap: Sziget’de ilk günümde, 1 Ağustos’ta, hava çok sıcaktı. Çok şaşırmıştım ama tek bir okuyucu bile o gün bizimle ilgilenmedi, biz de raflardaki tozları aldık. Size kötü bir deneyimin de her şeye rağmen bir deneyim olduğunu hatırlatırım. Buna biraz üzülmüştüm, çünkü önceki gün çadırın kalabalık olduğunu duymuştum. Sonunda kendimi kandırmaya bile çalıştım çünkü, dün yağmur yağıyordu ve bir çoğu çadıra yağmurdan kaçmak için gelip, okuyacak bir şeyler almış olabilirlerdi. Sıkılmadım, ama, ödünç alanların ne kadar çeşitli ve farklı renklerden olduklarını düşündüm. Keşke bir okuyucu olarak kaydolabilmiş olsaydım, ama böyle bir fırsat yoktu. Bu yüzden kütüphanedeki Kitaplarla konuşuyordum. Çok farklı kitaplar vardı: futbol taraftarı, eski alkolik, cadı, Romanyalı ve genç romanlar, Afrikalı, haham, psikolog, televizyon gazetecisi. Bazı kitaplar yokluklarıyla dikkat çekiyordu: siyasetçi, bilet kontrolörü, polis ve eski hükümlü.

Engellilerle ilgili katalogda yazan önyargıları okumaya başladım: ‘çok akıllı olmayan, sürekli hasta, topluma yük olan, çalışmayan, kendisi için diğerlerinin üzgün olmasını isteyen, cinsel ilişki kuramayan’. Sonunda Pazartesi günü bir okuyucu ziyaret etti. Üç engelli kadın, bir çember şeklinde duruyorduk, ve genç bir oğlan bize yaklaştı. Onu selamlayıp, ‘gel de tekerlekli sandalyeme otur’ dediğimde hiçbir negatif duygusu yoktu. Söylediğine göre, yakın çevresinde ve ailesinde, hiç kimsede motor nöron hastalığı yokmuş ama kendisi bizi merak ediyormuş.

Bizimle ilgili bütün yargılar üzerinden tek tek geçtik ve ifadelerimizi argümanlarla, anekdotlar ve gerçek hayat örnekleriyle destekledik. Üçümüz de evliyiz, çocuk yetiştiriyoruz, çalışıyoruz ve eğitimimizi, akademik ve kişisel gelişimimizi tamamladık. Ona doğum yapmanın zorluğundan, doktorların ve uzmanların tutumlarından bahsettik. İnsanlar hala felcin veya diğer motor nöron hastalıklarının kalıtım yoluyla geçmeyeceğini bilmiyorlar. Toplumdan ayrı bir şekilde, kolonilerde değil kendi evlerimizde yaşıyoruz. Maalesef çok aşağılayıcı olan engelli-köyü gibi bir ibareyi de duydum.

Vücudumun alt kısmının 1959’da sakatlandığını, ama hala bisiklete ve ata bindiğimi, yüzmeye çok gittiğimi ve hatta iki yıl boyunca küçük bir motosiklet kullandığımı duyunca şaşırdı. Genç adam bizimle vedalaşırken, bilinçaltından bile olsa artık kamu binalarındaki merdivenlere, toplu taşıma araçlarına ve genel olarak çevresine daha farklı bakacağını söyledi ki bunun sayımızdan etkilendiği için olmadığını düşünüyorum.

46

Metro Bilet Kontrolörü Kitabı: ‘Klaus, bir kütüphane Kitabı olacaksın’, dedi bir sabah patronum.

Biraz kafam karıştı tabii, bunun rafa konacağım anlamına gelip gelmediğini sordum. ‘Hayır’ dedi patronum, ‘ama inanıyoruz ki bu iş için en uygun kişi sensin’. Daha sonra şirkete ‘Şiddeti Durdur’ hareketinden gelen ve Roskilde Festivali’nde kurulacak olan ‘Yaşayan Kütüphane’ye’ ‘canlı kitap’ isteyen mektuptan bahsetti. Hemen fikri anladım. Kütüphane, Danimarka polisi, park görevlileri, futbol taraftarları ve benzerleri gibi birçok farklı insandan oluşuyordu.

Benim kitabım da, Metro Bilet Kontrolörü, Metro Polisi diye negatif bir şekilde tanımlanır ve bu iş, şiddet, saldırı veya sözlü tacizle karşılaşma riskinin yüksek olduğu işlerden biridir. Benim işim, yolcuların metroda seyahat edecek geçerli biletleri olup olmadığını kontrol etmektir.

Polis ve ben en popüler kitaplardık ve neredeyse hep ödünç alınmıştık. Ben de okuyucularımı, kütüphaneden çok uzak olmayan, bir şeyler içebileceğimiz ve sohbet edebileceğimiz bir yere götürmeye başladım. Bu genç insanlarla tanışmak ve onların trenlerde görevli olan bizlerle (bilet kontrolörleri) ilgili deneyimlerini öğrenmek çok ilginçti. En sık sorulan sorulardan bazıları, ‘seninki gibi bir işe sahip olmak için bir piç olman mı gerekiyor?’, ‘bilet alamamış ama ulaşıma ihtiyacı olan insanlar için üzülmüyor musun?’ veya ‘bunu başkalarına yapmak zorunda olmak senin için çok zor değil mi?’. Bazıları, kendilerinin bizzat yaşadıkları özel bir durumla ilgili sorular soruyorlardı.

Okuyucuların birçok iş arkadaşımla, iyi veya kötü deneyimlerini duydum. Ama durumun avantajı şuydu: Ben oradaydım, onlarla oturuyordum ve sorularını cevaplamaya hazırdım. Birçok kez zaman bittiği için konuşmayı kesmek zorunda kaldım. Özellikle genç bir çiftle yaşadığım bir durumu hatırlıyorum. Renkli saçları ve siyah deri kıyafetleriyle, sağlam pankçıydılar. Çok ilginç bir tartışmamız oldu ve başkaları da bize katılarak, sorular sormaya başladılar. Sürenin sonuna doğru, 20 kişi oturup benim, ‘ceza yazan, kötü adam’ olarak işimle ilgili gevezeliğimi dinlediler. Gün biterken, başka bir Yaşayan Kütüphane’ye katılsaydım neyi farklı yapacağımla ilgili düşündüm ve ‘daha iyi ayakkabılar ve daha sıcak tutacak kıyafetlere’ karar verdim.

48

Kütüphaneciler Öncelikli görevi Kitapların ödünç verilme işlemini kolaylaştırmak olan Kütüphaneciler Yaşayan Kütüphane’nin merkezindedirler.

Kütüphaneciler okuyucu ve Kitap arasında bağlantı kurar: Yaşayan GEÇMİŞ YAŞAYAN KÜTÜPHANECİLERDEN GELECEK YAŞAYAN Kütüphane okuyucularının KÜTÜPHANECİLERE YARARLI TAVSİYELER: ilk gördükleri insanlardır.

Bazı karmaşık tartışma > Açılıştan önce koleksiyonunuzdaki Kitapların içeriği ve Kitaplarla ve karar verme süreçleri ilgili ilginç bilgiler edinin. sırasında, Kitaplar ve > Kütüphane kurallarına sadık kalın ve aynısını okuyucu ve okuyucularla iletişim Kitaplardan da isteyin. kurabilmeli ve onlarla > Bütün ödünç verilen Kitapları doğru bir şekilde belgeleyin. sabırla çalışabilmelidirler. > Diğer kütüphaneci arkadaşlarınızla bir çalışma planı hazırlayın.

Yaşayan Kütüphane için > Diğer kütüphanecilerle yakın işbirliği yapın. profesyonel ve eğitilmiş > Boş zamanlarınızı Kitaplar ve okuyuculardan geribildirim almak (gerçek!) kütüphanecilerle için kullanın. çalışmanız önerilir. Oku> Kitaplara iyi bakın, ve zor olması muhtemel okuyucuların yucular için kütüphane farkında olun (gerekirse okuyucuyu başka bir Kitaba yönlendikartlarını doldurmak, rin, kütüphane alanında kalmasını rica edin veya eşlik edecek mevcut kitapların listebir Sözlük gönderin). sini güncellemek ve takip > Kütüphane çevresini tanıyın ki okuma için yerler önerebilin. etmek, ve ödünç alınan ve geri gelen kitapların kayıtlarını defterde tutmak gibi pratik işleri yapabilmek için gerekli beceri ve yekinliğe sahiptirler. Kütüphaneciler aynı zamanda kütüphane kurallarına da uyulmasını sağlarlar.

Yaşayan Kütüphanecilerin önemli bir işlevi de açıklayıcı olmalarıdır: okuyucuların Yaşayan Kütüphane kavramını anla-malarına, uygun > Yaşayan Kütüphane fikrine inanın ve hevesli olun.

Kitabı bulmalarına ve kütüphane > İşbirliği yapın, diplomatik ve konuşkan olun. kurallarını anlamalarına yardımcı > Birkaç yabancı dil konuşun. olurlar. Etkinlik sırasında medya > Hoşgörülü ve meraklı olun. temsilcileri Kütüphanecilerle görü> Cana yakın, arkadaşça ve sabırlı olun. ş̈ ebilir. Bu nedenle Kütüphanecilerin düzenleyiciler ve ev sahipleri hakkında bilgilerinin olması önemlidir. Pratik sebeplerden dolayı, kütüphaneciler tişörtlerinden veya Kütüphane çalışanı kartlarından kolayca tanınabilmelidirler.

BİR YAŞAYAN KÜTÜPHANECİNİN GÖREV PROFİLİ:

KÜTÜPHANCİLERE BİLGİLENDİRME VE DEĞERLENDİRME Kitaplar gibi Kütüphaneciler de etkinliğin başlamasından önce düzenlenecek, iyi hazırlanmış bir bilgilendirme toplantısından çok faydalanacaktır. Kütüphanecilerle düzenleyiciler arasında bir toplantı düzenlenerek rolleri, görevleri ve çalışma saatleri konusunda anlaşılmalıdır. Kütüphaneciler, Kitaplarla yapılacak bilgilendirme toplantısının da zorunlu katılımcılarıdır. Etkinlik süresince her günün sonunda veya başında kısa bir değerlendirme toplantısı yapılması tavsiye edilir. Bu toplantılar düzenleyiciler ve kütüphanecilere işlemeyen şeyleri düzeltme ve günün deneyimleri üzerinden geçme fırsatı verir.

KENDİLİĞİNDEN GELEN KİTAPLARLA UĞRAŞMAK Müzik festivallerindeki gibi, daha uzun bir zamanda düzenlenen Yaşayan Kütüphanelerin bazılarında, kütüphanecilere Kitap olarak gönüllü olmak isteyen okuyucular geldi. Kütüphanecilerin bu gibi durumlarla nasıl uğraşacaklarının düzenleyiciler tarafından açıkça anlatılması gerekir. Bu rehberi hazırlayanlar etkinlik sırasında ekstra Kitapların eklenmesini, eğer gerçek bir Kitap eksikliği yoksa veya kendi kendini aday gösteren kişi katalogda önemli bir boşluğu doldurmuyorsa, tavsiye etmezler. Öncelikli kaygı, kendiliğinden gelen Kitapların, etkinlikten önce bulunan kitaplardan farklı bir motivasyonları olması ve onlarla aynı hazırlık ve bilgilendirmeye sahip olmamalarıdır. Kendi kendini aday gösteren kitapların önerdikleri bazı isimlere örnekler şunlardır: bir adam, avukat, boşanmış adam, serbest çalışan ve bilgisayar programcısı. Kendiliğinden gelen kitapların yukarıda verilen kriterlere uymaması gibi net bir risk vardır.

Bununla beraber, kendiliğinden gelen adaylar katalogda olmayan bir kategoriyi temsil ediyorlarsa, daha sonraki Yaşayan Kütüphaneler için iletişim bilgilerini alabilirsiniz.

50

Eğer düzenleyiciler ek Kitapların kütüphaneye katılma olasılığını açık tutmak istiyorlarsa aşağıdakileri dikkate almalıdırlar: > önerilen kitap başlığının katalog kriterlerine uyumu > kitapla bir ön görüşme yapma ihtiyacı > etkinlik sırasında kişileri bilgilendirme ve katılım koşullarını belirtme ihtiyacı > eserler listesinde düzeltme ve eklemeler yapma ihtiyacı

Bir Yaşayan Kütüphane'ye

Ev Sahipliği Yapmak Bir Yaşayan Kütüphane'ye ev sahipliği yapmak tatminkâr ve talepkâr bir iştir ve ilgilenen festival veya festival düzenleyicilerinin sorumluluk almasını gerektirir. Bir festival, gençler arasında ilişki ve diyalog kurmak için bir platform olabilir ve bu etkinlik (Yaşayan Kütüphane), festivalden katılımcılarına bir saygı ve hoşgörü mesajı gönderir.

Dinamik ve etkileşimlidir ve festival atmosferini tamamlar. Önceki deneyimler gösteriyor ki, Kütüphanenin ve festivalin düzenleyicilerinin yakın işbirliği içinde çalışmaları gerekir. Ev sahibinin rolü, etkinliği düzenleyenlere uygun koşulları, lojistik ve mali desteği sağlamaktır.

Ev sahibi aynı zamanda etkinlik için uygun bir yer sağlamaya yardım etmekten de sorumludur. Bu durumu ev sahibine açıkça aktarmak ve kesin olarak amaçların ve ihtiyaçların ne olduğunu ve ev sahibinin etkinliği gerçekleştirmekten nasıl faydalanacağını anlatmak düzenleyicilerin görevidir. Festival düzenleyicileriyle üzerinde anlaşılan koşulları da içeren bir sözleşme yapmak iyidir. İdeal koşullarda, festival düzenleyicileri etkinliğin sorumluluğunu Yaşayan Kütüphane düzenleyicileriyle paylaşırlar.

Olası bir ev sahibiyle konuşmak üzere, kaynaklar ve destek türleri listesi için “Yeri seçmek” bölümüne bakın.

Yaşayan Kütüphane'yi Tanıtmak Yaşayan Kütüphane tanıtımı çok önemlidir ve düzenleyicilerin Yaşayan Kütüphane etkinliğini tanıtmak için kullanabilecekleri birçok yol vardır. Genel basın, festivalin programı ve halkla ilişkiler çalışmaları misafirleri aktiviteden haberdar etmek amacıyla kullanılabilir. Her ne kadar düzenleyicilerin festival programlarında yer alan kısa metinlere güvenmemeleri gerekse de, ücretsiz reklamdan faydalanmak önemlidir. Medyada yer almak için bir strateji belirlemek de önemlidir.

Kurarken ve festival sırasında bir sokak tanıtım ekibiyle el ilanları ve çekici stratejilerle insanların ilgisini çekmenin yararlı olduğu da ispatlanmıştır.

Tanıtım stratejinizin bir parçası olarak, aşağıdaki seçenekleri göz önünde bulundurabilirsiniz: Yaşayan Kütüphaneye logo ve sloganlarla görsel bir kimlik vermek Yaşayan Kü t ü p hane etkinlik için zaten çekici bir isimken, bunu bir sloganla belirginleştirmek isteyebilirsiniz. BAGM üç yıl boyunca başarıyla “Kitabı Kapağına Göre Yargılama” sloganını kullandı. Bu slogan bütün tanıtım malzemelerinde ve tişörtlerde yer aldı ve olası okuyucuları daha geniş bilgi almak üzere davet etti. Başka slogan örnekleri de şunlardır: “Yargılama – Oku!” ve “Bizim yemek kitapları, seyahat kitapları veya çocuk kitaplarımız yok; aslında hiç kitabımız yok”. Farklı logolar da bu rehberde bulunabilir.

Festival basınıyla çalışmak Festival sistemi içinde düzenleyicilere hangi tür medyanın sağlandığını öğrenmek için vakit ayırın. Programlar haricinde, örneğin, bazı festivallerin etkinliğinizi tanıtabileceğiniz bir festival radyosu vardır ve hemen hemen her zaman bir medya merkezi bulunur. Bunlar festival tanıtımının bir parçası olarak Yaşayan Kütüphane'yle ilgili basın açıklamalarınızı dağıtmanız için önemlidir. Ayrıca herhangi bir festival web sitesine dahil olma olanaklarını da kontrol etmeye değer.

53

Bir basın dosyası hazırlamak/basınla çalışmak Önceki deneyimler gösteriyor ki, basın genelde etkinlik fikrine olumlu cevap veriyor. Bu yüzden, kütüphaneyle ilgili basın açıklaması malzemelerinde doğru bir tanıtım yapılması ve kütüphaneyi ziyaret etmeleri, Kitaplar ve okuyucularla tanışmaları için bir davetiye konması da önemlidir. Bütün iletişim süresince Yaşayan Kütüphane'nin festival ziyaretçilerine ücretsiz olduğunu duyurmak ve etkinliğin içeriğiyle ilgili açık bir mesaj vermek önemlidir.

Tanıtım malzemeleri geliştirmek ve dağıtmak Etkinlikle ilgili tüm bilgilerin bulunduğu bir el ilanı hazırlayın: ödünç alma kuralları, çalışma saatleri, yeri ve kısa bir açıklayıcı metin. Kitap tişörtleri hazırlayın: Kitaplar festival alanında dolaştıkça insanların ilgisini çeker. Rahat bir bütçesi olan düzenleyiciler Yaşayan Kütüphane’yi tanıtan bir poster hazırlayarak, festival düzenleyicilerinin izniyle alana asabilirler.

Bir sokak tanıtım ekibi kurmak etkinlik için önemli bir kaynak yaratır. Bir grup gönüllü kütüphane tanıtıcısı dolaşarak, ödünç alma kuralları ve kütüphaneyle ilgili bilgiler içeren el ilanlarını ziyaretçilere dağıtabilirler. Sokak tanıtıcıları, etkinliği derinlemesine anlatabilmek ve konuştukları kişileri kütüphaneye yönlendirebilmek için önceden bilgilendirilmiş olmalıdır. Sokak tanıtım ekipleri genelde 4-5 kişilik gruplar halinde dolaşırlar. Etkin bir tanıtım ekibi bir günde birkaç bin kopya dağıtabileceği için tanıtım malzemenizden elinizde yeterince olduğundan emin olun. Buna alternatif olarak, sakin saatlerde bir grup Kitap, sokak tanıtım ekibi olarak çalışabilir.

54

2004 SZIGET FESTIVALİ’NDE YAŞAYAN KÜTÜPHANE İÇİN KULLANILAN EL İLANININ ÖRNEĞİ

Yaşayan Kütüphane. Kitabı kapağına göre yargılama! İŞTE YİNE BURADAYIZ! EĞER DAHA ÖNCE ZİYARET ETTİYSENİZ VE BEĞENDİYSENİZ, EĞER BİZİ GEÇEN SENE GÖRDÜNÜZ AMA UĞRAYACAK VAKTİNİZ OLMADIYSA VEYA BİZİ İLK DEFA DUYUYORSANIZ:

Başkaları hakkındaki önyargı ve yargı kalıpların hakkında düşündün mü?

Veya diğerlerinin senin hakkındaki izlenimleriyle ilgili? Müslümanlar veya Yahudiler, polisler veya bilet kontrolörleri, rahipler veya psikologlar, feministler veya eşcinseller, eski suçlular veya holiganlar, çevreciler veya sarışın kadınlarla ilgili birçok önyargın mı var? Ama hiç bunlardan biriyle konuşarak onların hayatlarının nasıl olduğunu öğrenme şansın olmadı mı?

Eğer kendi önyargı ve kalıplaşmış yargılarınla yüzleşmeye ve “kendi önyargınla” kişisel olarak tanışmaya hazırsan, kitapların konuşabildiği Yaşayan Kütüphane'de bir okuyucu olmalısın!

YAŞAYAN KÜTÜPHANE NASIL İŞLİYOR? > Yaşayan Kütüphane Sivil Ada’da, Avrupa Gençlik Merkezi çadırının yanında. > İlk defa geldiğinizde, bir okuyucu olarak kaydolmanız ve Yaşayan Kütüphane Kartınızı almanız gerekecek. Okuyucu olmayı kabul ettiğinizde Yaşayan Kütüphane kurallarını kabul etmiş olursunuz. > Kütüphane kataloğundan okumak istediğiniz kitabı seçebilirsiniz. Birçok dilde, birçok kitap mevcut... > Eğer kitabınız anlamadığınız bir dildeyse, Yaşayan Kütüphane size sözlük de sağlayabilir. > Eğer istediğiniz kitap başka bir okuyucuya ödünç verilmişse, başka bir kitap seçip sonra tekrar gelebilirsiniz. > İstediğiniz kitapla Sziget’te bir saat geçirebilirsiniz. Daha sonra kitabı Yaşayan Kütüphane'ye iade etmelisiniz. > Yaşayan Kütüphane hizmetleri kayıtlı okuyucular için ücretsizdir.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE OKUYUCULARI İÇİN KURALLAR NELERDİR? > Sadece kayıtlı ve Kütüphane kurallarını kabul eden okuyucular kitap ödünç alabilir. > Bir seferde sadece bir kitap ödünç alınabilir. Önceden kitap ayırtmak mümkün değildir. > Bir kitap bir saatliğine ödünç alınır, daha sonra Yaşayan Kütüphane'ye iade edilmelidir.

Okuyucular, kütüphaneciyle de görüşerek, en fazla bir saat daha uzatabilirler. > Okuyucu kitabı aldığı zihinsel ve fiziksel koşullarda iade etmelidir. Kitaba zarar vermek, sayfalarını kıvırmak veya yırtmak, üzerine yiyecek ve içecek dökmek veya herhangi bir şekilde onuruna zarar vermek yasaktır. Okuyucu kitabın bulunduğu durumu korumakla görevlidir. > Okuyucu, eğer kitap, okuyucunun ona uygun olmayan davranışlarda bulunduğunu veya onuruna zarar verdiğini düşünüyorsa konuşmayı bırakacağını kabul eder.

DEVAMLI OKUYUCULAR İÇİN ÖDÜL! Devamlı okuyucular ikinci kitabı iade ettiklerinde etkileyici “Yaşayan Kütüphane Okuyucu Tişörtü” kazanacaklar! ÇALIŞMA SAATLERİ Yaşayan Kütüphane her gün 12:00’den 20:00’ye kadar açık.

En son kitap saat 19:00’da ödünç veriliyor.

Sivil Ada’da Yaşayan Kütüphane BAGM tarafından Sziget Iroda’nın katkılarıyla düzenlendi.

AŞAĞIDAKİ ÖNERİLER SZIGET FESTİVALİ'NDE GERÇEKLEŞEN YAŞAYAN KÜTÜPHANELERDE ORTAYA ÇIKMIŞTIR: > Bir festivalde geleneksel reklam biçimlerini kullanmak önemlidir (broşür, el ilanı, program notları), ama festival katılımcılarının bu malzemeleri sağa sola attığını unutmayın, gereksiz çöp yaratmayın! > Yaratıcı reklam yöntemleri kullanmak önemlidir ve en önemli şey kişiler arası iletişimdir. (Değerlendirme anketimizde önemli sayıda okuyucu Yaşayan Kütüphaneyi arkadaşlarından duydukları için bulduklarını söylediler.) > Canlı müzik veya çadırın önünde yapılacak küçük konserler gibi başka programların Yaşayan Kütüphane’yi dolaylı olarak desteklemesinin mümkün olup olmadığını kontrol edin. Eğer hazır bir yayın sistemi varsa, bunu yerel tanıtım için kullanın. Metnin içeriğine yoğunlaşmak önemlidir, örneğin: ‘Önyargılarınız var, ama onlarla nasıl yaşayacağınızı biliyor musunuz? Yaşayan Kütüphane'de önyargılarınızı deneyin.’ gibi. > Yaşayan Kütüphane düzenleyicileri, yardım ve bilgi sağlama konusunda sorumluluk ve kapasitesi olan festival düzenleyicileriyle (telsiz veya cep telefonuyla) düzenli iletişim halinde olmalıdır.

Bir Yaşayan Kütüphane Değerlendirmesi Herhangi bir değerlendirmenin boyutu, yoğunluğu ve yöntemi düzenleyiciler tarafından hazırlık sürecinde tanımlanmalıdır. Bir değerlendirmede yeterince malzeme toplamak için, değerlendirme kriterlerini ve işlemlerini planlama sürecinde erken tanımlamak önemlidir. Bu yayın, değerlendirmenin amaçları, hedefleri ve yöntemiyle ilgili bir rehber değildir. Eğer genel olarak gençlik etkinliklerinde değerlendirmeyle ilgili daha çok bilgiye ulaşmak isterseniz, lütfen formel olmayan eğitimde değerlendirme yöntemleriyle ilgili bir çok araç ve yaklaşım bulacağınız www.training-youth.net3 adresine bakın.

Değerlendirme, Yaşayan Kütüphane bağlamında iki temel amaca yarar: > Planlama döneminin başında belirlenen ölçülebilir hedeflere ulaşılmasına göre etkinliğin değerlendirilmesi. > Ortak deneyimler üzerine düşünme ve yöntemi, etkinliğin tekrar gerçekleştirilmesi durumunda iyileştirmek üzere düzenleyicilerin, kütüphanecilerin ve Kitapların deneyimlerini değerlendirmek.

NİCELİKSEL VERİ TOPLAMAK: Kaç kitap, kaç ödünç verme, kaç okunma saati? En gözde ve en az talep edilen Kitaplar hangileriydi?

Bunlar görece kolay toplanan verilerdir ve kütüphaneciler için önemli bir görevdir. Kütüphaneciler, her ödünç verme işlemini, Kitabın başlığını, ödünç ve iade zamanlarını ve ilk kez gelen bir okuyucu olup olmadığını, bir listeye işlemelidirler. Etkinliğin sonunda bu istatistikler kolayca hazırlanabilir.

Kaç kişi ilgi gösterdi ama okuyucu olmadı?

Bu, ortamın kalabalığı sırasında toplanması zor bir veri olabilir. Basit bir “kontrol listesi” tutarak ilgilenen insanları saymak Kütüphanecilere ek bir iş olabilir, ama böylesi bir veri binlerce insanın ziyaret ettiği etkinliklerde tahmini olacaktır.

Basında yer alma Gazete kupürleri, televizyon kayıtları ve radyo yayınlarını toplayın ve görüşmeler yapan veya sadece Kitaplardan, okuyuculardan ve düzenleyicilerden bilgi alan gazetecilerin sayısını kaydedin.

Yaşayan Kütüphane’yi ziyaret eden tanınmış kişilerin basında yer aldığı kısımların listesini tutmak da faydalı olacaktır. Bu sadece değerlendirme için değil aynı zamanda ilerideki tanıtım faaliyetleri için de kullanılabilir.

3 Örneğin, Eğitim Temelleri T-Kit’i, özellikle bölüm 3.6. © Avrupa Konseyi ve Avrupa Komisyonu, Ekim 2002.

57

NİTELİKSEL VERİ TOPLAMAK Anketler Yaşayan Kütüphane'yle ilgili çok sayıda insanı göz önünde bulundurunca, anketler veri toplamak için kolayca yönetilebilir ve uygun yöntemlerdir. Etkinlikten önce hazırlanmalı ve üretilmelidirler ve etkinlikten sonra iyi bir geri dönüş oranını garantilemek için Kitaplara ve okuyuculara etkinlik sırasında dağıtılmalıdırlar. Her grup için ayrı anketlere ihtiyacınız olacaktır. Okuyucular kişisel bilgilerini açıklamak konusunda serbest olmalıdır ancak prensipte Yaşayan Kütüphane okuyucularının isimlerini gizli tutar.

ANKET ÖRNEKLERİ Bu bölümün sonunda, biri okuyucular ve biri Kitaplar için olmak üzere iki örnek anket bulacaksınız. Sorular sadece öneridir ve tabii ki her Yaşayan Kütüphane’ye uyarlanabilir.

Okuyucular için anket Okuyucular için olan anketlerin kısa ve birkaç dakikada doldurulabilir olması önemlidir. Bunları Kütüphaneciler dağıtmalıdır. İdeal olanı birden çok Kitap okuyanların son Kitaplarından sonra anketlerini doldurmalarıdır. Okuyucular, anketlerdeki bilgilerin Yaşayan Kütüphane’nin yöntemini iyileştirmek ve istatistik üretmek için kullanılacağı konusunda bilgilendirilmelidirler. Okuyucular, kendileri istemedikleri sürece, kimliklerini açıklamak zorunda değillerdir.

Aşağıda daha önce gerçekleştirilen Yaşayan Kütüphanelerden derlenen okuyucu anketlerinden seçilmiş örnek cevaplar bulabilirsiniz: Soru: Yaşayan Kütüphane'de bir okuyucu olarak sizin için en önemli deneyim neydi? Örnek cevaplar: > kitaplar cesurca kendileri oldular > farklı fikirlere açık olmak ve engelleri aşmak > farklı konularda görüşümü başkalarınınkiyle karşılaştırmak > fikirlerim üzerine tekrar ve derinlemesine düşünmek > kişisel iletişim, arkadaşlık kurmak > heyecan verici etkileşim > dünyayı genişletmek ve insan doğasını ruhuma yakınlaştırmak > normalde konuşmayacağım insanlarla konuşmak çok ilginç > daha önceden bilmediğim birçok ilginç şey keşfettim

58

Kitaplar için anket Kitaplar çok mutlu olacak ve çabucak deneyimlerini paylaşma ihtiyacını duyarak bunları yazarak yansıtmak isteyecekler. Anketin, Kitaplara Yaşayan Kütüphane'nin başında verilmesi ve sonunda veya hemen bittikten sonra bir teslim zamanı belirterek toplanması tavsiye edilir. Kitapların cevapları etkinlikten sonra özetlenerek daha sonraki Kitaplar için bilgilendirmede kullanılabilir. Düzenleyiciler Kitapların değerlendirme anketlerini inceleyerek, eğer bir Kitap deneyimini çok olumsuz bir şekilde değerlendiriyorsa gecikmeden tepki vermelidir.

Bu durum düzenleyicilerden biri ve ilgili kitap arasında derinlemesine bir görüşme gerektirebilir. Önceki Yaşayan Kütüphanelerdeki Kitap değerlendirme anketlerinden derlenen yorumları aşağıda bulabilirsiniz: Soru: Bu hafta boyunca bir Kitap olarak sizin için en güzel an hangisiydi? Örnek cevaplar: > okuyucular açıktı > okuyuculardan biri beni engelli olduğum için değil, kadın olduğum için ödünç aldı > beş Hollandalı beni iki saatliğine ödünç aldılar, kibar ve akıllıydılar ve yılın en ilginç sohbetiydi > 16-20 yaş arası okuyucuların kendini bir başkasının yerine koya- bilme yetenekleri > bazı heteroseksüel kişilerin eşcinselliğe olan ilgisi > beni güzel kızlar da ödünç aldı > ilgili okuyucuların heyecan veren ve zekice soruları

Soru: Bu hafta bir Kitap olarak en kötü anınız hangisiydi? Örnek cevaplar: > bazı okuyucular kendi sorunlarını çözmem için beni ödünç aldılar > çok sinirli ve bütün konuşma boyunca saldırgan bir tavır gösteren bir adam > bir okuyucunun ‘kadınlarla keçileri takas edelim mi?’ diye sorması > olduğum kişi için beni ayıplayan birisi > gerçekten ilgili olmayan ve sadece zaman öldürmek isteyen bir okuyucu > hiç olmadı > günün sonunda yorgun hissetmek Soru: Hangi sorular en çok soruldu? Örnek cevaplar: > Bir feministin kocası ve çocuğu olabilir mi? > Birisi nasıl bilet kontrolörü olabilir? > Senin evin nerede? > Kocan ve çocukların da engelli mi? > Tanrı var mı ve ölümden sonra hayat var mı? > Neden içtin ve nasıl bıraktın? > Neden bu ülkeye geldin? > Sana ne tür korkunç şeyler oldu? > Polis memuru olmak nasıl bir şey? > Eşcinsel olduğunu öğrendiklerinde ailen ne dedi? > Hangi din doğru? > Çingeneler, çingene olmayanları hoş görebilir mi? > Bir Avrupa kurumunda nasıl iş bulabilirim? > Hapishanede ilk gün nasıldı? Hapishaneden çıktıktan sonraki ilk gün nasıldı? > İkinci bir şansın olsaydı, neyi farklı yapardın?

DEĞERLENDİRME TOPLANTILARI Değerlendirme toplantıları genelde etkinlik sırasında yapılır; birçok ekip günün sonunda kısa bir kontrol yapmak ister. Kitaplar ve kütüphanecilerle de beraber yapılacak tam bir değerlendirme, etkinlikten birkaç gün veya birkaç hafta sonra yapılmalıdır. Bu toplantıya, Kitapları bulmanıza yardım eden STK’lar ve etkinliğin ev sahibi gibi ortaklarınızı da çağırmak yararlı olabilir.

61

YAŞAYAN KÜTÜPHANE OKUYUCULARI İÇİN ÖRNEK DEĞERLENDİRME FORMU Sevgili Okuyucu, Yaşayan Kitaplardan biri veya daha fazlasını okumakla ilgili deneyimini paylaşmak üzere bu kısa anketi doldurmaya vakit ayırdığın için teşekkür ederiz. Yorumların Yaşayan Kütüphane yöntemini geliştirmemize katkıda bulunacak. Bütün cevaplar gizli kalacak.

Yaşın: Cinsiyetin:

erkek

kadın

Tabiyet(ler)in: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaşayan Kütüphane'yi nereden duydun?

TV radyo gazete çadırımızın oradan geçerken önceki okuyuculardan

Sziget'teki broşürde

diğer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Daha önce Yaşayan Kütüphane'de okuyucu oldun mu?

Hayır, ilk kez

Evet, lütfen belirtin: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hangi kitabı ödünç aldın?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..........................................................................

Yaşayan Kütüphane fikrini ne kadar beğendin?

1

2

3

4

5

(1-hiç beğenmedim, 5-çok beğendim)

Kitapların seçimi ve katalogdaki kalıplaşmış yargılar hakkında ne düşünüyorsun?

1

2

3

4

5

(1-hiç beğenmedim, 5-çok beğendim)

Yorumlar: Kütüphanecilerin çalışmasını nasıl değerlendiriyorsun?

1

2

3

4

5

(1-hiç yardımcı değil, 5-çok yardımcı)

Eğer bir Sözlük kullandıysan, ne kadar yararlıydı?

1

2

3

4

5

(1-hiç yardımcı değil, 5-çok yardımcı)

Kitap(lar)ı okurken en önemli deneyimin neydi? ..........................................................................

Yaşayan Kütüphane'den bir veya birkaç Kitap okuyarak herhangi yeni bir şey öğrendin mi? ..........................................................................

Başkalarına Yaşayan Kütüphane okuyucusu olmalarını önerir misin? ..........................................................................

Kataloğumuzda tanıtılmak üzere yeni bir Kitap önerir miydin? ..........................................................................

Yorumların ve zamanın için teşekkürler.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE KİTAPLARI İÇİN DEĞERLENDİRME ANKETİNDEN ÖRNEK SORULAR

İsim: Kitap olarak başlığınız: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaş: Cinsiyet:

erkek

kadın

Tabiyet(ler)iniz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bir STK’ya üye misiniz? Üyeyseniz hangisi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaşayan Kütüphane süresince kaç okuyucunuz oldu?

1-5 5-10 10'dan fazla Bir kitap olarak nasıl bir deneyimdi?

1 2 3 4 5 (1-çok kötü, 5-çok iyi) Okuyucularınızla ilgili izleniminiz nedir?

1 2 3 4 5 (1-öğrenmeye hevesli değil, 5-ilgili, çok samimi)) Bir Kitap olarak Sziget’ten önce size verilen rolünüzün tanımı ne kadar faydalı oldu?

1 2 3 4 5 (1-uygunsuz, yetersiz, 5-çok açık, iyi tanımlanmış) Kütüphane çalışanlarının desteğini nasıl değerlendiriyorsunuz (kütüphaneciler ve düzenleyiciler)?

1

2

3

4

5 (1-hiç yardımcı değil, 5-çok yardımcı)

Eğer bir sözlük kullandıysanız onunla iletişiminizi nasıl değerlendirirsiniz?

1 2 3 4 5 (1-yardımcı olmadı, zayıf, 5-eksiksiz, çok iyi) Çalışma saatlerinin süresi ve uygunluğunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

1 2 3 4 5 (1-uygunsuz, çok uzun, 5-çok uygun) Okuyucularınızın sizden nasıl yararlandıklarını düşünüyorsunuz? ..........................................................................

Siz okunmaktan nasıl faydalandınız? ..........................................................................

En sık sorulan sorular nelerdi? ..........................................................................

Bir Kitap olmanın en zor tarafı neydi? ..........................................................................

Bir sonraki Yaşayan Kütüphane için ne tavsiye ederdiniz? ..........................................................................

Gelecekteki Kitaplara: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Düzenleyicilere: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kütüphanecilere: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gelecekteki okuyuculara: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Katalog için: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bir daha Kitap olmaya hazır mısınız?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Diğer yorumlarınız? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ekler FOTOĞRAF DİZİNİ VE TEŞEKKÜRLER Kapak Fotoğrafı Kitap Kimdir? © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 37 Kitaplar birbirlerini tanıyor, Rock In Rio Lizbon Teşekkürler: Ronni Abergel, 2004

Sayfa 6 Adalılar © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 38 Bu etkinlik için özellikle giyinmedim, Roskilde Festival Teşekkürler: Asma Mouna, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000

Sayfa 8 Az Elô Könyvtár – Yaşayan Kütüphane © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 40 Bir kitapla beraber oturan okuyucu öğrenciler Alværn Ungdomskole, Nesodden, Norveç, 2003 Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

Sayfa 11 Sziget Festivali’ndeki Ombudsman (Hakemlik) Ofisi çadırında toplumsal cinsiyet konularındaki bir tartışmaya katılan Feminist Kitap © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 45 Göçmen Kitapla görüşen üç okuyucu, Rock In Rio Lizbon Teşekkürler: Ronni Abergel, 2004

Sayfa 17 Roskilde Festivali’nde Yaşayan Kütüphane Girişi © Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000

Sayfa 47 Mesai değişimi © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 19: Alværn Ungdomskole, Nesodden’de Yaşayan Kütüphane’deki tüm Kitaplar Norveç, 2003 Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

Sayfa 49 Kütüphaneciler için en yoğun zaman © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 21: Okuyucuların seçim yapmasına yardımcı olan Yaşayan Kütüphaneci © Art Factory, 2003 Sayfa 23 Kataloğu incelemek © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004 Sayfa 24 SZIGET Festival’inde Yaşayan Kütüphane ve BAGM standı © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004 Sayfa 25 Üç okuyucuya bir kitap lütfen! © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004 Sayfa 26 Bir kitapla beraber oturan okuyucu öğrenciler Alværn Ungdomskole, Nesodden, Norveç, 2003 Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler Sayfa 28 Okuyucuları bekleyen kitaplar © Art Factory, 2003 Sayfa 32 Katalog Sarışın Kitap © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004 Sayfa 34, 35 Kitaplar kendi aralarında konuşuyor © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

64

Sayfa 51 İlgili okuyucularla görüşen kütüphaneci, Roskilde Festival Teşekkürler: Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000 Sayfa 52 Kütüphane içinde Yaşayan Kütüphane Teşekkürler: Szabo Ervin Kütüphanesi, Budapeşte, 2004 Sayfa 53: Roskilde Festivali’nde Yaşayan Kütüphane Sokak Tanıtım Ekibi Teşekkürler: Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka 2000 Sayfa 54: Promosyon broşürünü okurken © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004 Sayfa 56: Kitap listesini açıklayan bir kütüphaneci, Roskilde Festivali.

Teşekkürler: Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000 Sayfa 59 Yaşayan Kütüphane’nin hemen dışında okuma © Art Factory, 2003 Sayfa 60 Yeni bir kitap daha seçen sürekli okuyucu © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004 Sayfa 66 (ekler) Yaşayan Kütüphane Standı, Rock in Rio, Lizbon, 2004 Teşekkürler: Ronni Abergel, 2004 Sayfa 67 Alvaern Ungdomskole’deki Yaşayan Kütüphane’nin tanıtım afişi Nesodden, Norveç, 2003 Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

ROSKILDE FESTIVAL’İNDEKİ BiR ÇOK YAŞAYAN KÜTÜPHANE AFİŞİNDEN BİRİ 2000 Teşekkürler: Şiddeti Durdur, Danimarka BAŞLIK: BİTİRDİĞİNİZDE, EMİN OLUN BİR ARKADAŞINIZDAN AYRILIYOR GİBİ HİSSEDECEKSİNİZ. KARTIN SAĞ TARAFINDAKİ İBARE: Normalde dayanamayacağınız bir insanı ödünç alın. Eşcinseller, hiphopçular ya da kapıcılar gibi pöpüler tipler dahil çeşitli seçeneklerimiz var. Bir yürüyüşe çıkın ve tartışın ya da vazgeçin. Ödünç aldığınız kişiyi iki saat içerisinde iade etmeyi unutmayın.

65

LİZBON 2004 ROCK IN RIO FESTİVALİ, YAŞAYAN KÜTÜPHANE STANDI

66

2003, ALVÆRN UNGDOMSKOLE, NESODDEN, NORVEÇ’TEKİ YAŞAYAN KÜTÜPHANE TANITIM AFİŞİ

67

BİR KATALOG SAYFASI VE BİR OKUYUCU KARTI (BAGM)

Femİnİst - Erkeklerden nefret eder, - Lezbİyendİr - Erkek arkadaş bulamaz - Bİr travma yaşadığı İçİn femİnİsttİr - Saldırgandır - Kıllı bacaklar, her yerİ kıllı

68

KİTAP TİŞÖRTÜ ÖRNEKLERİ

Alvarn Ungdomskole’deki Yaşayan Kütüphane için Kitap tişörtleri, Norveç Halk Yardımı/Norsk Folkehjelpp katkılarıyla

SZIGET Festivali Yaşayan Kütüphane Kitap tişörtleri Tasarım: Art Factory, Budapeşte

69

AVRUPA KONSEYİ GENÇLİK SEKTÖRÜ VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ Yaşayan Kütüphane, Avrupa Konseyi gençlik sektörünün öncelikli programı olan “Gençlik Sosyal Uyum ve İnsan Haklarını Teşvik Ediyor” programının bir parçasıdır.

Programın Amaçları: > sosyal dışlanma, şiddet, ırkçılık, hoşgörüsüzlük ve ayrımcılık gibi sürekli olarak insan onuruna saygıyı ihlal etme şekillerine yönelik tepkiler geliştirmek; > ırkçılık, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık ve cinsiyet temelli şiddet gibi gençleri etkileyen konularda etkinlikler geliştirmeleri için gençleri güçlendirmek; > insan hakları eğitimi uygulayıcılarının kullanması için eğitsel araçlar ve yöntemsel kaynaklar geliştirmek; > Avrupa çapında insan hakları eğitimi alanındaki pilot projeleri ve eğitim etkinliklerini teşvik etmek ve desteklemek; > Avrupa çapında insan haklarının yaygınlaştırılmasında etkin olan eğitmen ağlarını, yaygınlaştırıcıları ve gençlik örgütlerini bir araya getirmek.

Gençler için düzenlenen büyük çaplı etkinliklere katılmak daha geniş bir kitleye insan hakları, gençlik katılımı ve kültürler arası öğrenme gibi konularda mesaj yaygınlaştırmak için benzersiz bir fırsat oluşturur.

Gençlik ve Spor Müdürlüğü’nün programları ile ilgili olarak daha geniş bilgi için lütfen web sitemizi ziyaret edin: www.coe.int Avrupa Konseyi resmi web sitesi. www.coe.int/youth Avrupa Konseyi Gençlik ve Spor Müdürlüğü’nün yürüttüğü çalışmalar, programları, karar alma yapıları, yayınları, ortakları ve daha fazlası... www.coe.int/hre İnsan hakları eğitimi ile ilgili bilgi veren, yayınlara bağlantılar ve eğitsel materyallerin bulunduğu site. www.eycb.coe.int Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi’nin programları, yayınları, hizmetleri ve yararlı pratik bilgilerin olduğu web sitesi.

70

YAŞAYAN KÜTÜPHANE : ETKİNLİKLER TAKVİMİ

2000 Roskilde Festivali, Roskilde, Danimarka 2001 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2002 Kuzey Ülkeleri Birliği Bakanlar Konseyi, “Gençlik Zirvesi 2002”, Oslo, Norveç 2002 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2002 Alværn Gençlik Okulu, Nesodden, Norveç 2003 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2003 Stavanger Kütüphane Festivali, Stavanger, Norveç 2004 Budapeşte Szabó Ervin Kütüphanesi 100. Yıl Dönümü, Macaristan 2004 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2004 Rock In Rio Lisboa, Lizbon, Portekiz 2004 Sziget Festivali, Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2004 Northbridge Festivali, Kopenhag, Danimarka 2004 Grønerlykka Cemiyet Okulu, Oslo, Norveç 2005 Merkez Kütüphanesi, Kopenhag, Danimarka 2005 15 Yaşayan Kütüphane, Norveç 2005 Yaşayan Kütüphane Başlangıç Etkinliği, Reykjavik, İzlanda 2005 Huitt Husidd, Reykjavik, İzlanda 2005 Northbridge Festivali, Kopenhag, Danimarka 2005 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2005 Üniversite Günleri, Szeged, Macaristan 2005 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2005 Sokak Festivali “Gençlik-Avrupa-İnsan Hakları” Gençlik, Aile, Sosyal İşler ve Eşit Fırsatlar Bakanlığı, Budapeşte, Macaristan

(Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi’nin 10. Yıldönümü ile ilgili olarak) 2005 Malmø Merkez Kütüphanesi 100 . Yıldönümü, Malmø, İsveç 2006 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2006 6 Yaşayan Kütüphane, Norveç 2006 Mensenbieb Almelo, Hollanda (Halk Kütüphanesi içerisinde

daimi Yaşayan Kütüphane) 2006 Universite Günleri, Szeged, Macaristan 2006 Europe Train 2006, Avrupa Festivali, Pécs, Macaristan 2006 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2006 Ørstedsparken "Kopenhag", Danimarka 2007 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2007 World Village Festivali, Helsinki, Finlandiya 2007 Üniversite Günleri, Szeged, Macaristan 2007 Yaşayan Kütüphane, Ljubljana, Slovenya

71

72

2007 Eğitim Haftası ve Kütüphane Haftası, Frankston Library Service, Avustralya 2007 Living in Harmony, Kütüphane Haftası, Bayside, Avustralya 2007 SOHO in Ottakring, Viyana, Avusturya 2007 Yaşayan Kütüphane, Belçika 2007 United Islands of Prague, Prag, Çek Cumhuriyeti 2007 Music in the Park, Prag, Çek Cumhuriyeti 2007 Gençlik Bilgi Fuarı “Teeviit 2007”, Talin, Estonya 2007 Gençlik Etkinliği, Reaktori, Helsinki, Finlandiya 2007 Turku Merkez Kütüphanesi, Finlandiya 2007 Vuotalo, Helsinki, Finlandiya 2007 Oulu Merkez Kütüphanesi, Finlandiya 2007 Porvoon Taidetehdas, Porvoo, Finlandiya 2007 Kaisaniemi Park, Helsinki, Finlandiya 2007 Suomenlinna Kütüphanesi, Helsinki, Finlandiya 2007 Faces Festivali, Karjaa, Finlandiya 2007 Joensuu Merkez Kütüphanesi, Joensuu, Finlandiya 2007 Toppila Services Center, Oulu, Finlandiya 2007 Heureka – The Finnish Science Center, Vantaa, Finland 2007 World Village Festival, Helsinki, Finlandiya 2007 Herkes Farklı – Herkes Eşit Kampanyası Kapanış Etkinliği, Tiflis, Gürcistan 2007 “Lebende Bücher”, Almanya 2007 Europa Park, Freiburg, Almanya 2007 Highfield Festival, Almanya 2007 Night of the Open Monument, Budapeşte, Macaristan 2007 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2007 Üniversite Günleri, Szeged, Macaristan 2007 KOMP Festivali, Vác, Macaristan 2007 Stúdentakjallarinn, Reykjavík, İzlanda 2007 La Biblioteca Vivente, Torino, İtalya 2007 Parlamentoda Yaşayan Kütüphane, Litvanya 2007 Living Library in Teachers’ Garden, Vilnius, Litvanya 2007 Litexpo Centre, Vilnius, Litvanya 2007 Be Together Festivali, Litvanya 2007 Avrupa Kültür Başkenti, Lüksemburg-Bonnevoie 2007 EXIT Festivali, Novi Sad, Sırbistan 2007 Pre_eren Meydanı, Ljubljana, Slovenya 2007 Students’ Arena Festivali, Slovenya 2007 Borrow a bias - and we’ll be even, Şehir Kütüphanesi, Luleå, İsveç 2007 Barışarock Festivali, İstanbul, Türkiye 2007 Dead Day, Geleneksel Yaşayan Kütüphane, Colorado School of Mines, Amerika Birleşik Devletleri 2008 Didacta Educational Trade Fair, Almanya 2008 Gepgenç Festival, İstanbul, Türkiye 2008 Barışarock Festivali, İstanbul, Türkiye

AVRUPA KONSEYİ YAYINLARI İÇİN SATIŞ BÜROLARI

Council of Europe Publishing / Editions du Conseil de I Europe F - 67075 Strasboung Cedex Tel: (33) 03 88 41 25 81 - Faks: (33) 03 88 41 39 10 e-posta: publishing@coe.int - web sitesi: http://book.coe.int

73

Yaşayan Kütüphane aynı normal bir kütüphane gibi işliyor – okuyucular geliyorlar ve sınırlı bir zaman için bir “kitabı” ödünç alıyorlar. Sadece bir farkla: Yaşayan Kütüphane’deki Kitaplar insanlar, ve Kitaplarla okuyucular kişisel bir diyaloğa girebiliyorlar. Yaşayan Kütüphane’deki Kitaplar, sıkça önyargılar ve kalıplaşmış yargılarla karşı karşıya kalan, çoğu kez ayrımcılık veya sosyal dışlanma mağduru olan grupları temsil ediyorlar. Yaşayan Kütüphane’de Kitaplar sadece konuşmaz, aynı zamanda okuyucuların sorularını cevaplayabilir, hatta Kitaplar kendileri de sorular sorarak öğrenebilirler.

Yaşayan Kütüphane yöntemi Avrupa Konseyi’nin insan hakları eğitimi alanındaki gençlik programının bir parçasıdır. Bu programın felsefesi, insan haklarının sadece yasal metinlerle savunulamayacağını öne sürer. İnsan hakları herkes tarafından korunmalı ve geliştirilmelidir. Yurttaşların kişisel iyiliği için, onları kendilerinin ve Ötekilerin insan hakları konusunda düşünmeye cesaretlendirmek amacıyla insan haklarının önemi konusunda daha geniş kamuoyunda farkındalık yaratmak gerekir.

Avrupa Konseyi, üyesi olan kırk yedi ülkeyle Avrupa kıtasının neredeyse tamamını kapsamaktadır. Bireylerin korunmasına yönelik olarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere çeşitli kaynak metinleri temel alarak, ortak demokratik ve yasal prensiplerin gelişimi için çalışmaktadır.

1949 yılındaki kuruluşundan bu yana Avrupa Konseyi, İkinci Dünya Savaşı’nın ardında bıraktıkları arasında, uzlaşmanın simgesi olmuştur.

ISBN 978-9944-0458-0-3

http://book.coe.int http://www.coe.int/hre http://www.yasayankutuphane.org http://yasayankutuphane.blogspot.com