Op pad met de man die op de hielen zit van de rat

Sommige mensen zijn bang van ratten. Maar collega Jeffrey, die voor onze gemeente ratten bestrijdt, heeft enkel schrik om – het is nochtans een fotogenieke kerel – op foto te staan. Enthousiast en goed voorbereid vertellen over hoe je ratten vermijdt en aanpakt, dat doet hij dan weer zonder aarzelen.

Voor we beginnen over hoe je ratten bestrijdt, is de betere vraag misschien hoe je ze vermijdt. Vertel!

Jeffrey: ‘Kort samengevat: maak van jouw tuin geen containerpark. Je kan het ook nog anders omschrijven: denk aan je buren. Ik zal een voorbeeld geven. In een huis dat niet meer bewoond was, kwam een familielid van de eigenaar de achtergebleven dieren 1 keer per week eten en drinken geven. Dat bleef dus een week lang allemaal buiten liggen. De ratten hadden er vrij spel. Zo hadden er meteen verschillende mensen in de buurt last van.’

Hannes, onze expert groen en proper, is er ondertussen bij komen zitten. Hij ziet onze bedenkelijke blik en vult aan.

Hannes: ‘Je moet er op letten dat je buiten geen etensresten laat rondslingeren. Met de gemeente promoten we bijvoorbeeld composthopen en kippen. Als je enkele adviezen volgt, dan kan je veel rattenproblemen vermijden. Geef de kippen ’s morgens eten, niet ’s avonds. En geef ze niet te veel eten in 1 keer. Zo blijft het niet liggen voor de ratten, die vooral ’s avonds en ’s nachts actief zijn.’

Jeffrey: ‘Sla voedselvoorraden op in gesloten plastic bakken, in plaats van gewoon in de kartonnen doos waarin je ze kocht. Dan kunnen de ratten er niet aan. De restafvalzak kan je ook in een gesloten plastic bak buitenzetten. En zet die restafvalzak op het juiste moment buiten. Dus niet te vroeg, maar zoals het aangegeven staat in de afvalkalender.’

Dat klinkt logisch, maar ook licht verontrustend. Zijn ratten dan zo moeilijk weg te houden?

Jeffrey: ‘Ze hebben alleszins weinig nodig om ergens binnen te geraken. Het is daarom belangrijk dat je openingen, kieren of gaten van gebouwen afsluit. We hebben al ratten gezien die in het dak zaten, tussen de gaten van de isolatie in. Ze eten die isolatie gewoon op. Als de deur van pakweg het tuinhuis een stukje van de grond hangt, kan je tochtborstels hangen onder die deur, zodat de ratten er niet onder kunnen.’

Hannes: ‘Het is gewoon heel belangrijk dat onze inwoners preventieve maatregelen nemen. Dat vermijdt veel overlast door ratten. De mensen kijken soms snel naar de gemeente om ratten te bestrijden. Het is de schuld van de grachten op openbaar domein, horen we dan meestal. Maar we zien even vaak dat de overlast helaas komt door nalatigheid op privédomein.’

Je maakt het onderscheid tussen ratten op privé en openbaar domein. Waarom bestrijdt de gemeente geen ratten op privéterrein?

Hannes: ‘Dat is gewoon niet haalbaar. Net daarom zijn die preventieve maatregelen veel belangrijker dan de bestrijding. Zolang je de oorzaak niet aanpakt en ratten eten blijven vinden, heeft bestrijden weinig zin.’

Jeffrey: ‘Als er ratten uit de gracht komen, maar je vindt in diezelfde gracht ook 3 zakken restafval, los je het probleem op door dat afval weg te halen. Niet door de ratten te bestrijden.’

Hoe kan je een rattenprobleem op openbaar domein signaleren?

Hannes: ‘Dat kan je doen via onze meldingskaart op www.deerlijk.be. Of je kan bellen op het algemene nummer van de gemeente, 056 69 47 20.’

Wat gebeurt er met meldingen van ratten op privéterrein?

Jeffrey: ‘We gaan langs en geven de mensen de nodige info. Maar zelf mogen we niets doen. Dat is soms lastig. Dan komen we weer terug op wat we in het begin van dit interview zeiden. Als er iemand in zijn tuin voedsel laat rondslingeren die zelf het probleem niet ziet, dan kunnen wij dat niet oplossen. Dan blijven de buren er last van hebben. Je kan wel ratten vangen, maar zolang je de oorzaak niet aanpakt, blijf je met ratten zitten.’

Hannes: ‘Als er echt situaties zijn waar inwoners ratten veroorzaken door iets wel of niet te doen, dan gebeurt het dat we de wijkagent inschakelen. Maar de 1 e stap blijft dat Jeffrey langsgaat en info geeft over hoe je ratten kan voorkomen en vangen. Bij de meeste mensen werkt dat wel.’

Soms kunnen we toch niet anders dan ratten bestrijden. Hoe ziet een rattenval eruit, Jeffrey?

Jeffrey: ‘Dat is een klem die je moet overtrekken of laden. Je doet er - eventueel zelfgemaakt - lokmiddel in dat ratten aantrekt.’

Verklap ons jouw geheime recept.

Jeffrey: ‘We maken ons lokmiddel vaak van natuurlijke producten, bijvoorbeeld met overschot van koeken en ontbijtgranen, dat ik bind met stollingsvet. Of ik laat brood met zaadjes drogen en steek het in een blender. We gebruiken soms chocopasta en pindakaas. Af en toe kopen we ook lokstoffen. Met welke lokmiddelen we het meeste succes hebben, varieert.’

Dus jij maakt dat met eigen middelen?

Jeffrey: ‘ (lacht) Als je kinderen hebt die hun koeken niet tijdig opeten ... (Richt zich tot Hannes) Je zou nog wat stollingsvet mogen leveren.’

Hannes: ‘Als je eerst even wat uitleg geeft over hoe je ratten met gif kan bestrijden.’

Jeffrey: ‘Gif uit zakjes rondstrooien heeft niet veel nut. De ratten lopen ermee naar hun nest, maar je weet niet of ze het opeten of niet. Dat zouden we dus niet aanraden. Je moet het gif vastleggen, zodat ze het effectief moeten opeten en niet kunnen meetrekken naar ergens anders. In onze lokdozen zit een blok gif met ijzerdraad. Die ijzerdraad hangt vast. Ze moeten er dus echt aan knabbelen.’

Mogen onze inwoners ratten met gif bestrijden?

Jeffrey: ‘Ratten bestrijden doe je het liefst met klemmen. Maar de mensen mogen alles dat in de handel verkrijgbaar is gebruiken. Al is gif niet zo doeltreffend. En je ziet op die manier ook niet wat je vangt.’

Hoe lang ben je al de rattenvanger van Deerlijk?

Jeffrey: ‘In november 2020 ging ik voor het eerst mee met mijn collega Tony, toen voor de bestrijding van een aantal muskusratten. Ik kreeg van hem mijn opleiding en midden 2021 heb ik dan ook de volledige rattenbestrijding van hem overgenomen. Bruine ratten bestrijden doe ik 1 dag per week, meestal op vrijdag.’

Hoeveel ratten vang je?

Jeffrey: ‘We hebben er cijfers van, maar ik vind dat altijd dubbel. De ene vindt dat je er niet veel vangt, terwijl de andere denkt dat we zeer veel ratten hebben.’

Hannes: ‘Het gaat ook enkel over de ratten die we vangen met klemmen op openbaar domein. Ratten die sterven door gif te eten, kan je niet opvolgen, want het is traagwerkend gif. Je vindt ze dus vaak niet meer terug.’

Jeffrey: ‘Omdat ik maar 1 dag per week ratten bestrijd, kan je het niet exact weten. Soms zitten er meerdere jonge ratten in 1 klem. Vaak vind je enkel nog een stukje haar tussen de klem, of enkele beentjes. Het aantal is dus dikwijls moeilijk te achterhalen, ook of het effectief een rat was. Andere dieren eten die ratten op, of trekken ze uit de klem. In de praktijk vang ik meer ratten dan de officiële cijfers. Je moet ze dus met een korreltje zout nemen.’

Wat gebeurt er met de ratten die je vangt?

Jeffrey: ‘We laten ze achter in de natuur voor de andere dieren, zoals kraaien of andere ratten. Maar je mag ze bijvoorbeeld niet in het water gooien. En mochten ze te lang blijven liggen, dan moet je ze ingraven.’

En wat met de ratten die dood zijn door gif?

Jeffrey: ‘Dat gif kan geen schade meer aanrichten bij de dieren die een vergiftigde rat eten. Het gif is veel minder sterk dan vroeger. Net die nevenvangsten, zoals dat dan heet, zijn daar de reden voor.’

Welke opleiding kreeg je?

Jeffrey: ‘Via de provincie leerde ik muskusratten vangen. We zitten ook in een netwerk met andere gemeenten uit Zuid-West-Vlaanderen, waarmee we 2 keer per jaar samenkomen. Dan overlopen we de cijfers, wisselen we tips uit en leren we veel bij. Via dat netwerk blijven we ook met elkaar in contact. Zo weten we van aangrenzende steden of gemeenten als ze muskusratten gespot of gevangen hebben.’

Hannes: ‘Die komen vooral uit Frankrijk en Wallonië. Daar doen ze niet aan rattenbestrijding en vangen ze amper ratten.’

Waarom bestrijden wij ze dan wel?

Jeffrey: ‘Vooral om geen vraat- en graafschade te hebben.’

Hannes: ‘Of om geen schade aan gewassen te hebben. Maar vooral ook omdat ratten de stevigheid van dijken en oevers kunnen aantasten.’

Zijn er nog andere elementen die ratten bestrijden bemoeilijken?

Jeffrey: ‘Er zijn verschillende categorieën waterlopen. De Gaverbeek is bijvoorbeeld categorie 1 en de bevoegdheid van de VMM (Vlaamse Milieumaatschappij). Dan is er categorie 2, dat is van de provincie. Categorie 3 is de verantwoordelijkheid van de gemeente. En dan heb je nog privégrachten. Aan de Gaverbeek mag ik bijvoorbeeld alleen kijken, ik mag er niet aankomen.’

Hoe bepaal je waar je wel ratten vangt?

Jeffrey: ‘Naast de meldingen houden we het ook zelf in de gaten. Ik doe mijn ronde en weet waar er ratten zitten of zaten. Als ik op een bepaalde locatie geen ratten meer vang, doe ik de vallen weg.’

Waar vang je veel ratten?

Jeffrey: ‘Dat verschilt van periode tot periode. Een jaar of 2 geleden zaten er veel ratten in de Wafelstraat. Dat is toen een hele tijd gestopt. Onlangs kregen we voor het eerst opnieuw een melding van in de Wafelstraat.’

Is ratten bestrijden iets dat je graag doet?

Jeffrey: ‘Ik jaag liever op muskusratten dan bruine ratten. Bij muskusratten moet je naar sporen zoeken. Je kan zien waar ze gelopen en gegeten hebben. Soms trekken ze het eten mee naar hun nest en laten ze het liggen voor de ingang van hun nest. Ze zitten ook in proper water, wat voor mij natuurlijk leuker werken is dan in vuil water.’

Het is dus niet zo makkelijk als gewoon een val zetten. Anders zou Hannes dat ook kunnen.

Jeffrey: ‘(Nadat hij bijgekomen is van het lachen) Je moet de klemmen op de juiste plaats zetten. Het is soms wel lastig werk en we zijn ook verplicht om volgens een beheerregeling met vaste richtlijnen en procedures te werken. Fysiek kan het ook wel eens uitdagend zijn. Continu in en uit het water langs de oevers kruipen. In het winterseizoen is dat geen cadeau. Het vraagt dus wel degelijk wat kennis en kunde.’