Participatieplan Toekomstvisie HW

Toekomstvisie

Hoeksche Waard

Participatieplan: Samen Waar(d)maken

Inleiding

Inhoudsopgave

Doelen en uitgangspunten

Participatieniveaus: in welke mate kun je meedoen met de Toekomstvisie?

Met wie gaan we werken aan de Toekomstvisie?

Participatiestappen en -activiteiten

Gespreksagenda

Communicatieaanpak

Bijlage

Inleiding

Waarom een toekomstvisie voor de Hoeksche Waard?

Er komen verschillende opgaven op de Hoeksche Waard af

Of het nou gaat om fijn wonen, innovatieve landbouw of slim gebruik van het landschap. De Hoeksche Waard loopt voorop. Hierbij is er letterlijk en figuurlijk veel ruimte om de grote transities in onze samenleving te omarmen en de mogelijkheden die ze bieden te benutten. Van klimaatadaptatie tot de energietransitie en van de mobiliteitstransitie tot zorgen kansengelijkheid.

We moeten met alle onderwerpen iets doen. Op enkele kunnen we excelleren. Dit vraagt keuzes. Keuzes die passen bij het DNA van de Hoeksche Waard. Er is behoefte aan een scherpe koers voor de Hoeksche Waard als geheel, maar ook voor de verschillende dorpen en het buitengebied. Zo kan naar de toekomst toe koers gehouden worden bij de ontwikkeling van de Hoeksche Waard.

We willen samen aan de slag in de Hoeksche Waard

De Hoeksche Waard is een jonge gemeente. Pas sinds 2019 werkt het hele eiland samen als één gemeente onder deze noemer. Dat was in het begin nog pionieren. De fusiegemeente kent een sterke gemeenschap. En het eiland heeft een eigen identiteit. Het moment is nu daar om een stap vooruit te maken. Waar staan en gaan we voor?

Het mogelijk maken van initiatieven en het gezamenlijk realiseren van ambities stellen we centraal bij het opstellen en het waarmaken van de Toekomstvisie. Want we kunnen het als gemeente niet alleen. Inwoners, ondernemers, initiatiefnemers en overheid hebben elk hun rol in het realiseren van ambities. Ook willen we het eiland scherper positioneren en profileren in de regio. Wat is ons verhaal en onze kracht? Met een duidelijk verhaal kunnen we in de toekomst gerichter de samenwerking opzoeken.

Daarom

gaan we voor een integrale visie op de toekomst van de Hoeksche Waard!

Een visie die richting geeft aan de gewenste ontwikkelingen binnen de Hoeksche Waard. Maar die ook de positie van de Hoeksche Waard binnen de regio nader definieert. En aangeeft hoe we dit met elkaar waarmaken. Integraal betekent voor de organisatie dat er wordt samengewerkt op een gerichte manier, over de domeinen heen. Zo geven we gezamenlijk antwoord op de vraag: Hoe ziet de Hoeksche Waard er in 2040 uit?

Relatie met de Omgevingsvisie

De Toekomstvisie wordt een toekomstgerichte kapstok voor de ontwikkeling van de Hoeksche waard. Een beknopt en integraal beleidsinstrument. De huidige Omgevingsvisie is het instrument dat er het meest in de buurt komt, maar duidelijk een andere (wettelijke) achtergrond kent. Het hoogwaardige participatieproces wat heeft plaatsgevonden rondom het opstellen van de Omgevingsvisie biedt veel input voor dit proces. We benutten de lessen die daar zijn geleerd en vertalen dit naar het product dat we nu nastreven. Een overkoepelende visie over alle beleidsvelden heen, die concreet richting biedt voor inwoners, initiatiefnemers, ambtenaren en bestuurders.

Drie bouwstenen voor de Toekomstvisie

Voor de Toekomstvisie hebben we drie bouwstenen benoemd. Elke bouwsteen gaan we de komende tijd (in alle processtappen) verder uitwerken om tot een concrete en uitvoeringsgerichte visie te komen.

Aansprekend verhaal

Het verhaal en de kracht van de Hoeksche Waard als geheel en van de karakteristieke dorpen en het buitengebied.

Scherpe koers

Een scherpe koers voor de Hoeksche Waard, die richting geeft en antwoorden biedt op de vraagstukken op rijks-, provinciaal, regionaal en lokaal niveau.

Organisatievorm

De rolneming van de gemeentelijke organisatie en de samenwerking met andere partijen en initiatiefnemers.

De Toekomstvisie maken we samen

De komende maanden gaan we in gesprek met inwoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties uit de Hoeksche Waard over de toekomst. Ook betrekken we de gemeentelijke organisatie nauw bij het opstellen van de visie. Zo komen we gezamenlijk tot een herkenbare visie waar niet alleen de gemeente mee aan de slag kan, maar ook partijen en initiatiefnemers!

In dit participatie- en communicatieplan leggen we uit welk doel we hebben met het participatieproces, wie we betrekken, welke stappen we zetten en welke onderwerpen we willen bespreken om tot een Toekomstvisie voor de Hoeksche Waard te komen. De gemeentelijke Participatievisie uit 2021 vormt het vertrekpunt voor de aanpak van de participatie.

Participatievisie

Gemeente Hoeksche Waard December 2021

Doelen en uitgangspunten

Doelen voor de participatie

Met de participatie voor de Toekomstvisie willen we het volgende bereiken:

Een scherpe visie

Door keuzes te maken komen we tot een visie die richting geeft voor de toekomst. Er zijn verschillende kansen en opgaven in de Hoeksche Waard die zich aandienen. Maar de ruimte en middelen zijn beperkt. Om tot een keuze te komen is een scherpe visie nodig. En dus een gesprek dat ‘schuurt’

Samen de visie waarmaken

Door samen met inwoners, ondernemers en organisaties aan de visie te werken, creëren we betrokkenheid en eigenaarschap. We enthousiasmeren mensen om vervolgens zelf aan de slag te gaan met het verwezenlijken van de visie

Vertrouwen in elkaar

Door met elkaar in gesprek te gaan, krijgen betrokkenen meer begrip voor elkaars standpunten en voor de scherpe keuzes die gemaakt worden. Door ruimte te maken voor elkaars belangen wordt een (betere) verstandhouding opgebouwd. Ook stellen we het waarmaken van beloftes centraal. Dit kan het vertrouwen in de overheid en in elkaar ten goede komen.

Interne en externe participatie die elkaar versterken

Het is belangrijk dat zowel inwoners, ondernemers, partijen én de interne organisatie van de gemeente eigenaarschap voelen over de Toekomstvisie. Alleen zo kunnen we deze ook samen gaan waarmaken. De aanpak verschilt voor deze twee groepen. Daarom werken we met twee participatieprocessen: één extern en één intern. Deze processen lopen niet gescheiden van elkaar: de inbreng van het ene proces is van belang voor het andere proces. Ze versterken elkaar.

twee participatieprocessen

Uitgangspunten extern participatieproces

Uitgangspunten intern participatieproces

Uitgangspunten extern participatieproces

Heldere verwachtingen en kaders, maar ook flexibiliteit

We scheppen heldere verwachtingen over de participatie. Dit doen we door duidelijk en tijdig te communiceren over de participatieruimte en het inhoudelijke kader op basis van de gesprekagenda. Voorafgaand aan het proces leggen we de verwachtingen en kaders vast in dit participatieplan. Tijdens het proces blijven we hier actief over communiceren en nodigen we mensen uit tot het gesprek. Uiteraard zijn we hierbij flexibel. Waar mogelijk spelen we in op de behoeften van inwoners, ondernemers en partijen.

Iedereen die wil meedoen, kan meedoen

We nodigen breed uit en zetten in op verschillende participatiemiddelen en -vormen. Zo proberen we de verschillende doelgroepen binnen de Hoeksche Waard te bereiken. Hiernaast geven we bijzondere aandacht aan het betrekken van jongeren, (niet) georganiseerde inwoners en organisaties en bestaande en nieuwe betrokkenen.

We maken gebruik van de inbreng die er al is

Er is (en wordt) al veel meegedacht in de Hoeksche Waard. Deze inbreng is zeer waardevol voor de Toekomstvisie. We benutten daarom inbreng vanuit deze verschillende participatietrajecten voor de visie. Zo zorgen we ervoor dat mensen niet meerdere keren input leveren over dezelfde onderwerpen en ‘participatiemoe’ worden. Ook voorkomen we zo dat we dubbel werk doen.

Duurzame betrokkenheid

De betrokkenheid stopt niet na het vaststellen van de Toekomstvisie. Binnen de Hoeksche Waard zetten we in op samenwerken en het structureel aanhaken van inwoners, ondernemers en partijen. Dit bereiken we door de ontwikkeling van een doorlopend proces waarbij de energie uit dit participatieproces wordt doorgezet in de verdere uitwerking en realisatie van de visie. Dit sluit goed aan bij de cyclische beleidsprocessen (Omgevingswet).

Uitgangspunten intern participatieproces

We gaan actief aan de slag met de opbrengsten

De externe participatie is geen vrijblijvend proces. Wanneer we als gemeente ruimte bieden voor inbreng, schept dat verwachtingen en geven we daar intern vervolg aan. Als organisatie bepalen we daarom vooraf hoeveel ruimte we (kunnen) bieden. Dit kan verschillen per onderwerp uit de gespreksagenda. Om geen verkeerde verwachtingen te scheppen, communiceren we actief over de ruimte die we bieden. Met name als er ergens beperkingen zijn benoemd. We leggen dan ook uit waarom dat zo is.

Borging in de organisatie

Het waarmaken van de toekomstvisie begint pas echt als de visie gereed is. Het gedachtengoed, de verwachtingen, de afspraken en de samenwerking moeten om die reden een centrale plek in de organisatie krijgen. Daarom is het belangrijk om de ambtelijke betrokkenheid bij het opstellen van de visie te maximaliseren. Het eigenaarschap wat hierdoor ontstaat, is een belangrijke basis voor de interne borging. We hebben dit proces daarom verbonden aan het traject voor de doorontwikkeling van de organisatie.

Uitvoeringskracht

We willen waar kunnen maken wat we afspreken en uitwerken in de toekomstvisie. Om dat te kunnen doen, is er uitvoeringskracht nodig. Het is dan ook belangrijk dat er vroegtijdig wordt bezien of er voldoende capaciteit en middelen beschikbaar gemaakt kunnen worden. Dit hoeven niet per definitie aanvullende capaciteit of middelen te zijn. Herschikken van rollen, taken en verantwoordelijkheden rondom de inhoudelijke focus uit de visie kan mogelijk leiden tot een vergroting van de efficiëntie. Doorontwikkeling van de Toekomstvisie in een uitvoeringsprogramma en/of andere programma’s zet de realisatie van de ambities nader kracht bij en is essentieel om de Toekomstvisie te borgen in organisatie. Hierbij is de positionering van deze programma’s binnen de organisatie van groot belang voor de continuïteit.

Participatieniveaus: In welke mate kun je meedoen met de Toekomstvisie?

In 2019 is de gemeentelijke Participatievisie vastgesteld. Hierin zijn verschillende participatieniveaus beschreven.

Deze participatieniveaus geven aan hoeveel ruimte er is voor participatie bij het opstellen, uitwerken en uitvoeren van de visie. Ook geven de niveaus een beeld van hoe er wordt omgaan met de inbreng.

Meeweten

Bij elk participatietraject is meeweten een voorwaarde. Inwoners, ondernemers en organisaties worden daarom geïnformeerd over het onderwerp, zowel over het proces als de inhoud.

Wie moeten er meeweten over de Toekomstvisie?

Extern Intern

Alle doelgroepen

Meedenken

Alle doelgroepen

Inwoners, ondernemers en organisaties denken samen met de gemeente mee over problemen en oplossingen bij het maken van beleid of het uitvoeren van projecten. Meedenken gebeurt door het delen van meningen, ervaringen en ideeën. De gemeente neemt het besluit. Wijkt dit besluit af van de inbreng van de belanghebbenden, dan moet dit worden uitgelegd en duidelijk worden gecommuniceerd

Wie denkt er mee over de Toekomstvisie?

Extern Intern

Ambtelijke organisatie

Inwoners

Kinderen en jongeren

Ondernemers en bedrijven

Maatschappelijke partners

Regionale partijen

Verenigingen en burgerinitiatieven

Voor de Toekomstvisie passen we de participatieniveaus toe bij de verschillende doelgroepen en geven we ze een plek in het proces. Op die manier bieden we voor iedereen een passende vorm: van intensieve betrokkenheid tot af en toe geïnformeerd worden of meedenken. Balans tussen de bestaande netwerken en nieuwe geïnteresseerden is hierbij het streven.

We onderscheiden de volgende niveaus:

Meewerken

Een meewerkende rol is ook mogelijk binnen participatietrajecten. Dan draagt een inwoner, ondernemer of organisatie actief bij aan het maken en uitvoeren van de plannen. De mate van meewerken wordt van tevoren vastgesteld door de gemeente.

Met wie werken we aan de Toekomstvisie?

Extern Intern

Waarmakers Ketenpartners

Projectgroep Het directieteam

Teammanagers Interne Waarmakers

Meebepalen

Wanneer iemand of een organisatie kan meebepalen krijgt hij/zij maximale invloed bij het maken van de besluiten. Datgene waar de inwoner/organisatie voor kiest, neemt het bestuur mee in de besluitvorming.

Wie bepaalt er over de Toekomstvisie?

De raad Het college Intern

Met wie gaan we werken aan de Toekomstvisie?

Alle belanghebbenden uit de Hoeksche Waard kunnen bijdragen aan de Toekomstvisie. Het gaat tenslotte om de toekomst van ‘hun’ gemeente! Van de inwoners van onze karakteristieke dorpen, tot aan de agrariërs die hier voedsel produceren, andere hardwerkende ondernemers, de woningcorporatie(s) die huizen bouwt en de maatschappelijke organisaties die zorg en onderwijs verzorgen. We betrekken ook partijen uit de regio bij de visie zoals provincie(s), buurgemeenten en regionale samenwerkingsverbanden.

Het betrekken van de gemeentelijke organisatie is van cruciaal belang voor het opstellen, uitwerken en uitvoeren van de visie.

Hierna lichten we de verschillende interne en externe doelgroepen toe. Net als hun rol, belangen en de in te zetten participatiemiddelen. De doelgroepen zijn geordend naar participatieniveau (de mate van betrokkenheid). De stakeholders per doelgroep worden in de komende periode verder aangevuld in samenwerking met de ambtelijke organisatie en de selectie van externe stakeholders die we in de eerste stap betrekken.

Een bijzondere rol in dit proces is weggelegd voor de ‘Waarmakers’. Deze groep lichten we hiernaast verder toe.

Van Waardmakers naar Waarmakers

Bij het opstellen van de Omgevingsvisie was een groep actief betrokken bewoners aangesloten, genaamd de Waardmakers. Deze groep heeft veel bijgedragen aan de omgevingsvisie. Er werd veel ruimte geboden om het gesprek met elkaar aan te gaan en de betrokkenheid was groot. Uit de contacten met een aantal Waardmakers van destijds blijkt dat ze het proces zelf ook als zeer waardevol en positief hebben ervaren. Voor een volgend proces zien ze het vertalen naar een vervolg op visie (het realiseren van de ambities) als aandachtspunt. In de aanpak voor de Toekomstvisie anticiperen we daarom vanaf de start ook op het proces na de vaststelling van de Toekomstvisie en maken we de samenwerking hierbij concreet. Van Waardmakers naar Waarmakers dus.

Voor het opstellen en uitwerken van de Toekomstvisie gaan we op zoek naar gedreven Hoeksche Waarders die actief mee willen denken en werken aan de visie. Zowel bij het opstellen, het uitwerken, als het uitvoeren van de visie. We benutten daar het netwerk wat we kennen en bieden daarnaast zoveel mogelijk ruimte aan andere Hoeksche waarders om betrokken te worden. Een Waarmaker kan een inwoner of ondernemer uit de Hoeksche Waard zijn. Iedereen is welkom om zich aan te sluiten als Waarmaker!

Als Waarmaker word je nauw betrokken in het proces voor de Toekomstvisie. We organiseren hiervoor extra participatiemomenten, zoals bijeenkomsten. Ook denken de Waarmakers mee over een ‘programma’ om de Toekomstvisie tot uitvoering te brengen.

Binnen de ambtelijk organisatie gaan we ook op zoek naar collega’s die een actieve rol willen spelen in het proces. Intern ambtelijke waarmakers dus. Door deze groep de ruimte te bieden hiervoor ontstaat eigenaarschap en de basis voor de samenwerking met externe partijen na vaststelling.

Externe doelgroepen

Wie Rol en belang

Meedenken

Kinderen en jongeren

• Kinderburgemeester

• Jongerenraad

• Kinderen (basisschool)

• Jongeren (middelbare school, MBO, etc.)

Inwoners van 20 tot 65 jaar

Voor kinderen en jongeren is de toekomst van de gemeente belangrijk. En andersom ook: voor de toekomst van de Hoeksche Waard zijn kinderen en jongeren van belang. Daarom is het waardevol als zij hierover meedenken.

Participatiemiddelen

• Bijeenkomsten

• Scholenpakket

• Online meedenken

• Jongerentop

• Straatgesprekken

Kwetsbare doelgroepen

• WMO adviesraad

• Adviesraad sociaal domein

• Humanitas Hoeksche Waard

• Voedselbank Hoeksche Waard

Ouderen

• Ouderen organisaties

Maatschappelijke partners, waaronder:

• Sportraad

• SOB HW

• Zorgwaard, Alerimus, en andere zorginstellingen

• Zorgcampus Hoeksche Waard

• Welzijn Hoeksche Waard

• De Hoeksche School

• CSG De Waard

• HW Werkt

• Bibliotheek Hoeksche Waard

• De Maatschappij

Ondernemers en bedrijven

• Ondernemersvereniging HW

• LTO Noord en LTO HW

• Individuele ondernemers en bedrijven

Deze groep is een veelal actieve groep die onderdeel uitmaakt van de gemeente: wonen, werken, voorzieningen, zorg. Het is in hun belang dat deze zaken goed geregeld zijn.

Kwetsbare groepen, bijvoorbeeld mensen die afhankelijk zijn van een uitkering of (mantel)zorg. Voor hen is het op orde zijn van deze zaken daarom belangrijk.

De steeds groter wordende groep ouderen heeft zijn specifieke behoeften, bijvoorbeeld op het gebied van wonen of zorg.

• Straatgesprekken

• Online meedenken

De maatschappelijke partners vertegenwoordigen verschillende belangen binnen de samenleving, van bijvoorbeeld sport tot zorg.

• Straatgesprekken

• Online meedenken

• Rondetafelgesprek met een vertegenwoordiging van een aantal partijen

• Straatgesprekken

• Online meedenken

• Fysieke vragenlijst

• Aansluiten bij (netwerk-) bijeenkomsten die georganiseerd worden.

• Bijeenkomsten

• Online meedenken

• Aansluiten bij (netwerk-) bijeenkomsten die georganiseerd worden.

De Hoeksche Waard kent verschillende ondernemers en bedrijven. Maar vooral de agrarische sector is hier sterk vertegenwoordigd. De economische kansen en ontwikkelingen binnen de Hoeksche Waard zijn voor deze doelgroep belangrijk.

• Bijeenkomsten

• Online meedenken

• Aansluiten bij (netwerk-) bijeenkomsten die georganiseerd worden.

Rol en belang

Meedenken (vervolg)

Regionale partijen

• Buurgemeenten

• Omliggende provincies

• Regionale samenwerkingsverbanden

• Netwerk Zuid-Hollandse Delta

• MRDH

Verenigingen en burgerinitiatieven, waaronder:

• Hoekschewaards Landschap

• Dorpsverenigingen

• Geloofsgemeenschappen

• Aanpakkers

• Eigenheimers

• Waardmakers

• Hoeksche Waardse Uitdaging

Meewerken

Waarmakers

Ketenpartners

• Provincie Zuid-Holland

• Waterschap Hollandse Delta

• Veiligheidsregio ZHZ

• GGD

• Omgevingsdienst ZHZ

• Dienst Gezondheid en Jeugd ZHZ

• HW Wonen

Regionale partijen hebben vanuit hun rol een bepaalde taak of verantwoordelijkheid in de omgeving. Vanuit deze taak is het belangrijk dat zij meedenken aan de Toekomstvisie.

Participatiemiddelen

• Gerichte gesprekken

• Bijeenkomsten

• Bestaande overlegstructuren

Verenigingen en burgerinitiatieven staan dichtbij, en soms zelfs midden in de samenleving. Ze zijn dan ook goed op de hoogte van wat er allemaal speelt. Een goede betrokkenheid van deze doelgroep is van belang.

• Bijeenkomsten

• Online meedenken

• Gerichte gesprekken

• Aansluiten bij (netwerk-) bijeenkomsten die georganiseerd worden.

De waarmakers zijn inwoners, ondernemers en organisaties die zich betrokken voelen bij de toekomst van de Hoeksche Waard. Vanuit dat belang hebben zijn een belangrijke rol in dit proces.

Ketenpartners hebben vanuit hun rol een bepaalde taak of verantwoordelijkheid in het gebied. Vanuit deze taak is het belangrijk dat zij meewerken aan de Toekomstvisie.

• Gerichte gesprekken

• Bijeenkomsten (per thema/gebied)

• Gerichte gesprekken

• Bijeenkomsten

• Bestaande overlegstructuren

Interne doelgroepen

Wie

Meedenken

Ambtelijke organisatie

Rol en belang

Medewerkers van de gemeente die niet aangesloten zijn bij de projectgroep of als Waarmaker.

Participatiemiddelen

• Aansluiten bij bestaande bijeenkomsten/ momenten

Meewerken

Projectgroep

Interne Waarmakers

Deze groep medewerkers uit de ambtelijke organisatie vormt een klankbordgroep vanuit de verschillende werkvelden binnen de gemeente voor het proces en de inhoud van de Toekomstvisie.

Groep enthousiaste medewerkers uit de ambtelijke organisatie (samen met externe Waarmakers).

Teammanagers

Directieteam

De managers zijn verantwoordelijk voor de verschillende teams binnen de gemeente. Zij zijn met name van belang voor de bouwsteen ‘organisatievorm’.

Het directieteam is verantwoordelijk voor de ambtelijke organisatie. Het is belangrijk dat zij betrokken worden bij het proces en de inhoud van de visie, met name als het de bouwsteen ‘organisatievorm’ betreft.

• Structurele overleggen

• Werksessies

• Betrokken bij externe activiteiten

• Interviews

• Werksessies

• Betrokken bij externe activiteiten

• Interviews

• Werksessies

• Gerichte gesprekken

• Werksessies

• Stuurgroep

Hoeksche Campus

De Hoeksche Campus richt zich op het opleiden en trainen van de ambtelijke organisatie. Hun expertise is van belang voor de bouwsteen ‘organisatievorm’.

• Werksessies (door Hoeksche Campus)

Meebepalen

Raad

De raad wordt betrokken bij het proces en de inhoud van de Toekomstvisie. Wanneer gereed, zullen zij deze ook vaststellen.

• Bijpraatsessies

• Aansluiten bij externe activiteiten

College van burgemeester en wethouders

Het college wordt betrokken bij het proces en de inhoud van de Toekomstvisie. Wanneer vastgesteld, zullen zij uitvoering geven aan de visie.

• Interviews wethouders

• Werksessies (afbakening en voorbereiding gesprek raad)

• Sessies met de stuurgroep

• Aansluiten bij externe activiteiten

Participatiestappen en -activiteiten

Het participatieproces is opgedeeld in vijf stappen, waarin we afwisselend intern en extern aan de slag gaan. In deze stappen werken we steeds concreter toe naar een gezamenlijke visie op de toekomst en checken hierbij ook of de inbreng uit de vorige stappen op een goede manier is verwerkt. 1

Gezamenlijk startpunt

Vaststellen

Iedereen kan meedoen

Richting bepalen

Vaststellen & aan de slag! Rondje Hoeksche Waard Koers uitzetten Aanhetwerkbinnendegemeente

1

Gezamenlijk startpunt

April – juli 2024

In de eerste stap maken we een start met de Toekomstvisie voor de Hoeksche Waard. Voor elk van de drie bouwstenen analyseren we intern waar we het over eens zijn, waar de spanningen, onzekerheden of dilemma’s zitten, en wat wel of niet werkt. Hiervoor zetten we in op scherpe gesprekken en uitdagende werksessies. We verwoorden dit in een gespreksagenda. Tijdens een kick-off starten we met werven van interne Waarmakers. Buiten gaan we alvast het gesprek aan met enkele partijen en vragen we hoe ze betrokken willen worden bij de Toekomstvisie. De aanpak stemmen we af met de gemeenteraad.

Intern

• Kick-off evenement (juni)

• Ronde interviews (meijuni)

• RIB aan de raad (meijuni)

• Gespreksronde met het college (mei-juni)

• Werksessies voor de drie bouwstenen (juni)

• Participatieplan afstemmen met selectie stakeholders: Aanpakkers, selectie van de Waardmakers en de adviesraad sociaal domein

Bijpraten

Afstemmen

Aansluiten bij participatie

Rondje Hoeksche Waard

Juli – september 2024

Inwoners, ondernemers en andere betrokken partijen in de Hoeksche Waard zijn nu aan zet! Op basis van het participatieplan en de gespreksagenda uit stap 1 gaan we op pad en het gesprek aan. Dit doen we zowel in de dorpen en het buitengebied, als online! Begin juni starten we met de campagne.

We sluiten aan bij verschillende publieke evenementen, zoals de weekmarkten. Daarnaast doen we op sociale media een oproep: deel een toffe vakantiefoto ter inspiratie voor de toekomst van de Hoeksche Waard!

Tijdens deze ronde werven we ook meteen de externe Waarmakers. Na de zomer worden zij uitgenodigd om onder begeleiding van interne Waarmakers in groepjes mee te denken over de Hoeksche Waard als geheel, maar ook specifiek over de dorpen. Ook worden zij uitgenodigd voor bijeenkomsten om samen met organisaties verder de diepte in te gaan.

Daarnaast verbijzonderen we in deze periode ook de aanpak voor jongeren. We sluiten waar mogelijk aan bij bestaande initiatieven, zoals de jongerentop. Schoolklassen worden uitgenodigd om mee te doen met een prijsvraag. Hiervoor krijgen zij een werkpakket mee om met de klas hun toekomstbeeld voor de Hoeksche Waard te maken. Het winnende toekomstbeeld wordt gepresenteerd aan de jongerenraad en de gemeenteraad wordt hierbij uitgenodigd.

Intern

• Oproep inspirerende vakantiefoto (juliaugustus)

• Workshop de straat op voor waarmakers

• Aansluiten bij externe participatie (ambtelijk en bestuurlijk)

• Begeleiden van werkgroepen externe Waarmakers

Weekmarkten in de Hoeksche Waard

dinsdag 08:00-12:00

09:00-13:00

08:00-12:00 Westmaas Zuid-Beijerland Numansdorp 13:00-16:00

woensdag

08:00-14:00 Klaaswaal

donderdag

vrijdag

Richting bepalen

Oktober – november 2024

Tijdens de derde stap gaan we de eerste richting voor de Hoeksche Waard bepalen en uitwerken in een eerste koers op hoofdlijnen. De opbrengst van de vorige stap stemmen we af met de projectgroep, de Waarmakers, het college en de raad: waar en op welke manier kunnen we onze ambitie verwezenlijken? Hoe zorgen we ervoor dat het een integrale, samenhangende visie wordt? Welke keuzes moeten er gemaakt worden? Vervolgens verdiepen we de inhoud van de drie bouwstenen met de ambtelijke organisatie. Dit doen we door middel van werksessies. Hiervoor zoeken we ook de samenwerking met Hoeksche Campus op. Ook de groepjes externe Waarmakers gaan aan de slag met de inhoud. Dit doen zij weer onder begeleiding van een interne Waarmaker. Tot slot stemmen we de eerste richting af met het college en de raad.

Extern

• Oproep inspirerende vakantiefoto (juli - augustus)

• Rondje Hoeksche Waard langs verschillende weekmarkten en evenementen op het eiland (juli-augustus)

• Online meedenken via de gemeentelijke website (juliaugustus)

• Werkgroepen Waarmakers (september)

• Bijeenkomsten voor de Waarmakers en organisaties (september)

• Jongerentop (september)

• Schoolpakketten voor klassen (september)

• Regionale afstemming: gesprekken met ketenpartners (september)

10:00-16:30 Oud-Beijerland

13:00-17:00 Heinenoord

08:00-12:00 Strijen

08:00-12:30 Goudswaard

08:00-17:00 Piershil

zaterdag Puttershoek

08:00-14:00 Mijnsheerenland

08:30-16:00 Maasdam

08:30-12:30 ’s Gravendeel

09:00-13:00 Nieuw-Beijerland

Intern

• Afstemmingsronde met de Waarmakers (oktober)

• Werksessies: samen verder werken aan de drie bouwstenen (oktobernovember)

• Snelkookpan: richting en verhaal voor de Hoeksche Waard

• Training: waarmaken in een gemeentelijke organisatie (door Hoeksche Campus)

• Botsproeven eerste denkrichting(en)

• Begeleiden werkgroepen externe Waarmakers

• Richting afstemmen met college en raad (november)

Extern

• Afstemmingsronde met de Waarmakers (oktober)

• Werkgroepen Waarmakers (oktober-november)

Koers uitzetten

December 2024 – februari 2025

In deze stap koppelen we aan alle betrokkenen de koers op hoofdlijnen en per gebied terug. Dit doen we deels online. Inwoners en andere geïnteresseerden kunnen hier nader over meedenken en reageren op de eerste koers.

Ook trekken we weer de Hoeksche Waard in. Tijdens bijeenkomsten lichten we de eerste opzet van de koers toe aan inwoners, ondernemers en organisaties. Dit doen we in samenwerking met de externe en interne Waarmakers. Met de terugkoppeling werken we de drie bouwstenen verder uit. De uitkomsten vertalen we naar een aangescherpte koers voor de gehele Hoeksche Waard en een verbijzondering naar gebied.

Intern

• Werksessie met interne Waarmakers

• Aansluiten bij externe participatie (ambtelijk en bestuurlijk)

• Online rondje Hoeksche Waard

• Bijeenkomsten voor inwoners en organisaties, in samenwerking met Waarmakers

Vaststellen en aan de slag

Februari – maart 2025

In de laatste stap maken we samen de Toekomstvisie definitief. Hiervoor bespreken we eerst het concept met het college en de raad.

Maar daar blijft het niet bij. Na de vaststelling moet er natuurlijk ook gewerkt worden met de Toekomstvisie. Samen met de ambtelijke organisatie en externe Waarmakers maken we concreet hoe de visie kan worden uitgewerkt in andere instrumenten. Ook kijken we naar de verbinding met bestaande middelen en lopende processen. Dit geven we een plek in een beknopte ‘Waarmakers-aanpak’, waarin ook beschreven staat hoe we met elkaar samenwerken en hoe we initiatiefnemers ontvangen en ondersteunen. Deze aanpak stellen we samen op met de Waarmakers. Ook maken we een plan om inwoners, ondernemers en organisaties structureel te blijven betrekken bij het waarmaken van de visie.

De Toekomstvisie wordt tot slot ‘feestelijk’ vastgesteld door alle betrokkenen (in aanwezigheid van college en raad): op een centrale plek in de gemeente.

Intern

• Afstemming met college en raad

• Afstemmen uitvoeringsprogramma met Waarmakers

• Raad neemt de visie in ontvangst.

• Feestelijke vaststelling Toekomstvisie

Extern

• Afstemmen uitvoeringsprogramma met Waarmakers

• Feestelijke vaststelling Toekomstvisie

Gespreksagenda

Waar gaan we het over hebben?

We gaan bouwen aan de toekomst voor de Hoeksche Waard. Hiervoor hebben we drie bouwstenen benoemd. De inhoud van deze bouwstenen willen we verrijken en verdiepen. Hiervoor gaan we gericht in gesprek. We pakken de draad uit eerdere processen op, benutten kansen die zich aandienen en zoeken bewust inhoudelijke spanningen, dilemma’s en/of knelpunten op. Om een scherpe richting te krijgen moet het gesprek gaan schuren. De gespreksagenda krijgt daarom eveneens een scherp karakter.

Aansprekend verhaal

De bouwsteen ‘aansprekend verhaal’ gaat over de identiteit en de positionering van de Hoeksche Waard. De gemeente kent een uniek, open landschap dat is gevormd door de delta en daarmee ook voedzaam is. Goed voor de landbouw! Daarnaast hebben we karakteristieke dorpen waar je fijn kan wonen. Hier vind je rust, vlak bij de metropool Rotterdam.

Dit verhaal van het eiland willen we tijdens dit proces aanscherpen. Dit doen we voor het eiland als geheel. Maar ook kijken we per dorp en voor het buitengebied waar de échte kracht zit. Zo weten we precies wat we in huis hebben en wat ons onderscheid van onze omgeving.

Scherpe koers

Er dienen zich legio kansen aan en er spelen verschillende vraagstukken op rijks-, provinciaal, regionaal en lokaal niveau. Zo hebben we een nationaal woningtekort. En werkte de provincie aan een plan voor het landelijk gebied. Maar ook binnen de Hoeksche Waard speelt er veel: Hoe gaan we om met de groeiende vraag naar zorg? Hoe houden we onze dorpen vitaal en levendig? En hoe kunnen we dit meer samen en slimmer organiseren?

Om dit soort vraagstukken op te pakken, hebben we een heldere koers nodig. We hebben beperkt ruimte binnen onze gemeente. En niet alles kan op elke plek. Keuzes maken is nodig. Waar gaan we voor als Hoeksche Waard? Samen stippelen we een toekomstbeeld uit voor de Hoeksche Waard in 2040, met een doorkijk naar 2050. Dit doen we zowel op ruimtelijk als op sociaal gebied. Zo weten we waar we naartoe gaan werken. En kunnen we betere keuzes maken wanneer nieuwe vraagstukken, ideeën of initiatieven op ons pad kopen.

Organisatievorm

De Hoeksche Waard is een jonge gemeente. Pas sinds 2019 opereert de organisatie onder één noemer. Er zijn al flinke stappen gezet binnen de organisatie. Het moment is daar om een volgende sprong vooruit te maken met de organisatie. De maatschappij verandert in hoog tempo en de overheid moet mee veranderen: inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties nemen sneller initiatief. De gemeente heeft extra taken van het Rijk toegewezen gekregen. En het vertrouwen in de overheid is afgenomen.

Daarom is het belangrijk dat we reflecteren op de rolneming van de gemeentelijke organisatie en de rolneming van de samenleving. Dit doen we onder de bouwsteen ‘organisatievorm’. Hierbij staat het mogelijk maken van initiatieven en het gezamenlijk realiseren van de ambities uit de visie centraal.

Waar hebben we al aan gewerkt?

We beginnen niet vanaf nul met de Toekomstvisie. Zowel binnen de gemeente, als regionaal, provinciaal, landelijk en Europees zijn er al vele visies, beleidsstukken, programma’s en handvatten opgesteld. En al vaker hebben inwoners, ondernemers en partijen mee kunnen denken over de Hoeksche Waard. Deze documenten en inbreng geven houvast en richting voor de Toekomstvisie. Ze vormen daarom de basis voor elk van de drie bouwstenen. De volgende documenten zijn in ieder geval van belang voor de visie. Het gaat hierbij om een eerste inventarisatie. Dit overzicht kan nog verder worden aangevuld.

• Ruimtelijke koers Provincie Zuid-Holland;

• Omgevingsvisie Hoeksche Waard;

• Leidraad voor ontwikkeling Hoeksche Waard;

• Het hoofdlijnenakkoord/collegeprogramma;

• Visie Wonen, Welzijn en Zorg;

• Regionale Woonvisie Hoeksche Waard 2030;

• Programmaplan Duurzaamheid;

• Programmaplan inclusieve samenleving;

• Ambitiedocument Zuid Hollandse Delta;

• Gebiedsagenda HW i.h.k.v. het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG);

• Participatievisie;

• Dorpsfoto’s.

Daarnaast lopen er op het moment al verschillende processen en gesprekken. Hier moeten we ook rekening mee houden. Het gaat in elk geval om de volgende trajecten:

• Visie Samenleven;

• Mobiliteitsplan;

• Visie rust en activiteiten op zondag;

• Nationaal Programma Landelijk gebied;

• Ruimtelijke Puzzel.

• Omgevingsplan buitengebied.

Een duiding van de verschillende documenten en trajecten is te vinden in bijlage 1.

Communicatieaanpak

Alle deelnemers informeren we over het project

Naar buiten doen we dit doorlopend via verschillende online en offline communicatiemiddelen: een eigen project website, krant (het Kompas), lokale media en sociale media. Zo bereiken we ook verschillende mensen. Specifieke groepen benaderen wij persoonlijk, via een brief, e-mail of telefoon.

We houden de ambtelijke organisatie op te hoogte via de communicatielijn DT- teammanagers – medewerkers en de interne platformen, zoals Engage en Connections, via de weekstart, de mail, MS Teams of Whatsappgroepen. Ook zijn we herkenbaar binnen het gemeentehuis.

Op de website komt alle informatie over de Toekomstvisie te staan

We leggen uit wat het project inhoudt, welke stappen we zetten en nodigen mensen uit om mee te denken. Ook koppelen we terug hoe we met de inbreng zijn omgegaan. Dat doen we via een ‘participatielogboek’, dat we regelmatig bijwerken en via de website terug te vinden is.

We zorgen voor een herkenbaar

doorlopend proces

Onder de noemer ‘Samen waar(d)maken’ zorgen we ervoor dat mensen het project herkennen en dat ze hun inbreng terugzien. In onze communicatie gebruiken we een herkenbaar beeldmerk dat aansluit bij deze slogan. Deze wordt ook ingezet ter promotie van het proces buiten de participatieactiviteiten om.

Kernboodschap*

De toekomst maken we met elkaar. Hoe zien we de Hoeksche Waard in 2040? En wat hebben we met elkaar te doen dan? De gemeente vraagt haar inwoners mee te denken! Hoe? Door te verzamelen wat er de afgelopen tijd al in verschillende bijeenkomsten en online sessies is opgehaald aan ideeën en wensen. En we gaan met inwoners verder in gesprek. Over onderwerpen als wonen, klimaat, anders omgaan met energie, mobiliteit, zorg en kansengelijkheid. Vooral jongeren worden uitgenodigd mee te praten, zij gaan dit volop meemaken en moeten dragen!

*De kernboodschap zal nog verder worden aangescherpt.

Voorbeeld participatielogboek

Bijlage

1. Duiding bestaande visies en lopende trajecten

In deze bijlage vindt u een duiding van de genoemde onderwerpen die genoemd zijn op pagina 19. Daarnaast vindt u de analyse van de verschillende visies die is opgesteld door Berenschot

Ruimtelijke

Puzzel

De ruimtelijke puzzel is een traject dat is gestart door het Rijk. Het Rijk vraagt iedere provincie om nationaal gestelde opgaven en doelen ruimtelijke te vertalen, deze in te passen en te combineren met bestaande provinciale en lokale opgaven. De Hoeksche Waard is momenteel bezig met de invulling. De tijdshorizon van de ruimtelijke puzzel is 2050. Dit jaar nog zal er een concept worden ontwikkeld voor de Hoeksche Waard.

Ruimtelijke koers

Provincie Zuid-Holland

De ruimtelijke koers Toekomstbestendig Zuid-Holland is vastgesteld in maart 2024. Dit document is de uitwerking van de ruimtelijke puzzel voor de provincie Zuid-Holland. Het dient als een koers voor een toekomstbestendig ZuidHolland 2050 en is gericht als herziening van het provinciaal omgevingsbeleid. Dit geldt vanuit de Provincie ZuidHolland als het Ruimtelijk Voorstel aan het Rijk voor de Ruimtelijke Puzzel.

De ruimtelijke koers dient als kaart voor de indeling van landbouw, tuinbouw, wonen, werken en recreëren op de schaarse ruimte die er beschikbaar is binnen de provincie, gericht op het toekomstbeeld van 2050.

Omgevingsvisie HW

Gemeente Hoeksche Waard

De Omgevingsvisie Hoeksche Waard is vastgesteld in oktober 2019. Deze dient als ambitiebeeld voor 2040 omtrent de volgende opgaven: ‘Duurzaam, energieneutraal en klimaatbestendig’, ‘Vitaal economisch beleid’, ‘Bereikbaar, nabij en toegankelijk’, ‘Duurzame, innovatieve landbouw’ en ‘Vitale dorpen en actieve samenleving’.

De omgevingsvisie is gemaakt aan de hand van ruime input uit de samenleving, gekoppeld aan participatie vanuit de “Waardmakers”. De input is gebruikt om ook op dorpsniveau te werken aan de identiteit van de gemeente, aan de hand van verschillende dorpsvisies. De omgevingsvisie kan dan ook gezien worden als een eerdere versie van de nog op te stellen Toekomstvisie HW2040 en bevat te gebruiken bouwstenen.

Leidraad voor ontwikkeling HW

Gemeente Hoeksche Waard

De leidraad is vastgesteld in april 2023 en dient als een uitwerking van de ‘Hoeksche Waarden en Hoeksche Werken’, voortkomend uit de Omgevingsvisie. Het stuk dient als afwegingskader om vanuit de Omgevingsvisie te komen tot concrete handvatten en nieuwe ontwikkelingen.

De Leidraad kan worden gebruikt als integrale afweging voor o.a. nieuwe ruimtelijke initiatieven en beleid waarbij tegelijkertijd de identiteit van dorpen en het landschap behouden kan blijven.

Hoofdlijnenakkoord 2022-2026

Gemeente Hoeksche Waard

Het meest recente Hoofdlijnenakkoord, met de titel ‘Samen doordacht doen’, bevat de ambities op hoofdlijnen voor de huidige coalitie. Dit stuk geeft voor de jaren 2022 tot en met 2026 de thema’s en opgaven weer waar de gemeente mee aan de slag gaat. Dit heeft geleid tot meerdere opgaven en thema’s, zoals ‘Levendige dorpen’, ‘Rust en activiteiten op zondag’, ‘Wonen en volkshuisvesting’, ‘Sociaal domein’, ‘Economie’, ‘Mobiliteit en bereikbaarheid’, ‘Veiligheid’, ‘Duurzaamheid’, en ‘Dierenwelzijn’.

Visie Wonen, Welzijn en Zorg 2030

Gemeente Hoeksche Waard

De visie WWZ 2030 is opgesteld naar aanleiding van maatschappelijke problemen, zoals toenemende vergrijzing, complexiteit van de samenleving en wel of niet zelfstandig kunnen wonen. De visie richt zich op het jaar 2030, wat enerzijds voldoende tijd geeft tot uitvoering van de visie als een concrete voorspelling voor wat ons te wachten staat in de komende jaren. De visie is eind 2023 verwerkt tot een dorps- en gebiedsgericht uitvoeringsprogramma waarin de taken worden belegd bij zowel de overheid als (maatschappelijke) partners. De uitwerking van dit uitvoeringsprogramma en de bijhorende participatie is momenteel nog in volle gang.

Regionale Woonvisie HW 2030

Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard

De Regionale Woonvisie HW 2030 is op 1 juli 2017 als definitief concept opgeleverd vanuit het Samenwerkingsorgaan Hoeksche Waard (SOHW). De visie is destijds opgesteld als hulpmiddel om de toekomstige woningvoorraad beter in te zetten als instrument om de vitaliteit in de (regio) Hoeksche Waard te bewaken. Dit wordt gekoppeld aan een aantal thema’s, zoals vitaliteit, duurzaamheid, betaalbaarheid, kwaliteit en samenhang.

Programmaplan Duurzaamheid

Gemeente Hoeksche Waard

Het Programmaplan Duurzaamheid komt voort uit het Hoofdlijnenakkoord van 1 januari 2019 en hangt samen met de 6 andere opgaven uit dit akkoord. Het stuk behelst de aanpak rond duurzaamheid, wat programmatisch is uitgewerkt. Hierin staat de context en de ambities rond duurzaamheid en worden de strategische en operationele doelen beschreven.

Vanuit de cijfers en gegevens kan er een contextueel beeld geschept worden hoe de Hoeksche Waard ervoor staat op gebied van biodiversiteit, klimaat, energieneutraliteit, circulaire economie, etc.

Programmaplan Inclusieve Samenleving

Gemeente Hoeksche Waard

Het Programmaplan Inclusieve Samenleving is net als het Programmaplan Duurzaamheid voortgekomen uit het Hoofdlijnenakkoord van 1 januari 2019. Dit programmaplan focust zich echter specifiek op het Sociale Domein. Vanuit cijfers en gegevens zijn ambities en aanpakken geformuleerd waarmee concrete programmadoelen gesteld zijn.

Ambitiedocument ZHD

Regio Zuid-Hollandse Delta

Het ambitiedocument Zuid-Hollandse Delta is opgesteld vanuit de gemeenten Goeree-Overflakkee, Hoeksche Waard, Nissewaard en Voorne aan Zee. Een gebied van 300.000 inwoners met een groot landschappelijk karakter, grensend aan de stedelijke omgeving van Rotterdam en Dordrecht.

Waard

Het ambitiedocument dient als startpunt voor ambities richting een strategische agenda voor de Zuid-Hollandse delta binnen de Provincie Zuid-Holland. Dit dient mede als onderdeel van de vijfde tranche van de Regio Deals. Ook worden aan de hand van dit stuk de krachten gebundeld op thema’s zoals Duurzaamheid, Agrifood, Landschap en Toerisme en Onderwijs en Arbeidsmarkt.

NPLG

Via het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) bekijken provincies, ondernemers en terreinbeheerders per gebied wat nodig is voor gezonde natuur, schoon water en schone lucht. Het biedt kaders om gebiedsprogramma’s en -agenda’s op te stellen.

Gebiedsagenda HW in het kader van NPLG

Gemeente Hoeksche Waard

De gebiedsagenda adresseert met name opgaven die betrekking hebben op natuur, water, stikstof en klimaat. Doel is met name het verbeteren van de lucht-, water- en bodemkwaliteit. De gebiedsagenda wordt nog vertaald in een gebiedsplan. De tijdshorizon van de gebiedsagenda is naar verwachting 2027.

Participatievisie

Gemeente Hoeksche Waard

De participatievisie loopt tot 2030 en is vastgesteld door de gemeenteraad. In de participatievisie spreekt de gemeente Hoeksche Waard haar ambitie uit ten aanzien van participatie in brede zin. De participatievisie is van invloed op alle participatieve activiteiten die de gemeente ontplooit.

Dorpsfoto’s

Gemeente Hoeksche Waard

De opgave levendige dorpen is onderverdeeld in verschillende fases. Fase 1 is het opstellen van dorpsfoto’s waarin er een beeld wordt gegeven van de levendigheid van de dorpen met kwantitatieve informatie. De vervolgfase is met behulp van een participatief traject dorpsprofielen schetsen waarin kwalitatieve informatie wordt toegevoegd over hoe de levendigheid wordt beleefd.

Visie Samenleven

Gemeente Hoeksche Waard

Er is een participatietraject gaande voor de visie Samenleven. De visie is op het moment van schrijven in ontwikkeling. De visie moet een kapstok vormen voor het sociaal domein waar nu sprake is van separate beleidsdocumenten.

Mobiliteitsplan

Gemeente Hoeksche Waard

Momenteel wordt gewerkt aan een mobiliteitsplan met een tijdshorizon van 2034. Het mobiliteitsplan moet actuele vraagstukken op het gebied van mobiliteit adresseren. De gemeenteraad heeft verschillende uitgangspunten voor het mobiliteitsplan vastgesteld. Het plan zal vertaald worden in concrete maatregelen en valt onder de Omgevingsvisie.

Visie Rust en activiteiten op zondag

Gemeente Hoeksche Waard

In 2023 heeft er een participatief traject plaatsgevonden waarbij inwoners zich hebben uitgesproken ten aanzien van het onderwerp rust en activiteiten op zondag. Dat heeft geleid tot verschillende scenario’s die zijn voorgelegd aan de gemeenteraad.

Omgevingsplan buitengebied

Gemeente Hoeksche Waard

Momenteel wordt er gewerkt aan een omgevingsplan voor het buitengebied van de Hoeksche Waard. Een participatietraject en programma van eisen maakt onderdeel van de aanpak. Het omgevingsplan moet de voormalige bestemmingsplannen gaan bundelen.

Memo

Van: Harmen Binnema & Pepijn van der Beek

Aan: Astrid de Gooijer

Onderwerp: Analyse visies Hoeksche Waard

Aanleiding

Datum: 4 december 2023

Status: Vertrouwelijk

De gemeente Hoeksche Waard heeft Berenschot gevraagd te ondersteunen bij de voorbereiding van een mogelijk op te stellen integrale toekomstvisie. De eerste stap in dat proces is het in beeld brengen van de bestaande visies op de verschillende deelterreinen en deze te analyseren. De analyse geeft een beeld van waar Hoeksche Waard in 2030 op basis van deze plannen staat.

De analyse van de visies heeft twee doelen:

1. Inzicht geven in de scope van de visies (zowel qua inhoud als qua looptijd). Daarmee willen we een compleet beeld krijgen van wat er nu ligt aan visies.

2. In kaart brengen wat nog mist of niet volledig is. Bijvoorbeeld omdat een visie met name domeinspecifiek/sectoraal is ingestoken of alleen vanuit de rol van de overheid.

Deze analyse richt zich op de visies die door de gemeente en maatschappelijke partners zijn gemaakt en een aantal regionale visies. Mocht hierop een volgende fase van de toekomstvisie volgen, dan zullen ook andere regionale en landelijke visies bij het opstellen daarvan worden betrokken.1

Aanpak

Voor de analyse heeft Berenschot een kader opgezet, dat het mogelijk maakt een overzicht te krijgen over welke visies het gaat en een vergelijking van deze visies te kunnen maken. Het kader bestaat uit een deel waarin de feitelijke gegevens van iedere samenwerking worden weergegeven en daarna per samenwerking een aantal inhoudelijke aspecten.

Wat betreft de feitelijke gegevens:

1. Titel van de visie

2. Wanneer opgesteld

3. Looptijd van de visie

4. Door wie de visie is opgesteld c.q. geaccordeerd

Vervolgens meer inhoudelijk:

1. Op welk(e) beleidsterrein(en)/domein(en) heeft de visie betrekking?

2. Welke opgaven zijn in de visie geformuleerd?

1 Denk aan: de uitkomsten van de inventarisatie ruimtelijke puzzel, inventarisatie mobiliteitsplan, bouwstenen die opkomen vanuit o.a. het traject Eigenheimers of de vertaling naar de Hoeksche Waard van het rapport Nederland 2040.

3. Welke doelen (wat willen we bereiken) en resultaten (hoe draagt de gemeente hieraan bij) zijn in de visie geformuleerd?

a. Hoe concreet zijn deze doelen en resultaten?

b. Zijn aan deze doelen en resultaten ook (financiële) middelen gekoppeld?

4. Op welke manier wordt de voortgang gemonitord/geëvalueerd?

5. Zijn er nog andere betrokkenen dan de gemeente (bijv. maatschappelijke partners, bedrijfsleven en andere overheden)?

6. Wordt er een relatie gelegd met andere beleidsterreinen en met andere visies (integraliteit)? Conclusie

De analyse leidt tot de volgende conclusies op hoofdlijnen, die we in de analyse hierna verder uitwerken.

De bestaande visies dekken al een groot deel van de beleidsterreinen van de gemeenten, maar de opgaven zijn vaak impliciet en de doelen en resultaten ontbreken of zijn redelijk abstract geformuleerd. Er ligt al een breed palet van visies waarin verschillende beleidsterreinen naar voren komen, maar voor welke opgaven die visies zijn bedoeld, is niet altijd duidelijk. Ook zien we verschillen in de concreetheid van de doelen en resultaten, net als in de mate waarin voortgang wordt gemonitord om te kijken of die resultaten ook worden behaald.

De tijdshorizon van de visies loopt nogal uiteen en bij sommige visies is de looptijd niet afgebakend. De looptijden van de visies laten een grote variatie zien: een deel loopt binnen de komende drie jaar af (einde raadsperiode), een ander deel heeft een langere looptijd. Bij een aantal visies is de looptijd niet helemaal duidelijk of is die bewust niet afgebakend. Ook zijn er nog nieuwe visies in ontwikkeling, onder meer over mobiliteit en het buitengebied.

De nadruk van de visies ligt op het ruimtelijk domein (inclusief wonen, landbouw) en ten dele op het sociaal domein (met name wonen en zorg). De integraliteit van de visies kan worden versterkt. De ruimtelijke thema’s, in het bijzonder duurzaamheid en klimaat, komen in veel visies voor en ook het sociaal domein krijgt relatief veel aandacht, vooral in relatie met zorg, wonen en samenleven. In de Omgevingsvisie komen veel beleidsterreinen samen en die visie is ook door de aard van de visie het meest integraal. Bij verschillende visies wordt de relatie met andere beleidsterreinen minder gelegd of wordt niet concreet wat het effect is van die relatie op de betreffende visie.

De focus van de visies ligt meestal op de (rol van de) gemeente en minder op maatschappelijke partners of de regio. De betrokkenheid van inwoners, maatschappelijke partners en andere overheden wordt in veel visies benoemd en zij lijken op een of andere manier bij de totstandkoming van die visies betrokken te zijn geweest. Welke rol zij precies hebben, in welke fase zij zijn betrokken en wat met de input is gedaan, is minder duidelijk. Daarnaast gaan de visies meestal niet in op hoe wat daarin staat zich verhoudt tot ontwikkelingen en keuzes in de regio.

Hieronder gaan we op de verschillende aspecten van de visies nader in. Onze overkoepelende conclusie is dat de toegevoegde waarde van een toekomstvisie kan zijn om ruimtelijk en sociaal-maatschappelijk te verbinden, meer lijn aan te brengen in de tijdshorizon van visies, meer integraal te werken en meer oriëntatie op de omgeving te brengen.

Analyse

In tabel 1 zijn de visies weergegeven die al door de gemeenteraad zijn vastgesteld. Tabel 2 geeft de visies weer die nog in ontwikkeling zijn en de visies die door andere overheden, door maatschappelijke partners en/of in de regio zijn gemaakt.

Tabel 1. Overzicht van door de gemeenteraad vastgestelde visies

Naam

Cultuurnota

Opgave Levendige Dorpen

Opgave Duurzaam Eiland

Opgave Inclusieve samenleving

Opgave Hoeksche Waard in de omgeving

Wonen Welzijn en Zorg visie

Visie vrijetijdseconomie

Participatievisie

RES 2.0

Regionale woonvisie

Omgevingsvisie

Leidraad

Vastgesteld door? Looptijd

Gemeenteraad 2024

Gemeenteraad 2026

Gemeenteraad 2026

Gemeenteraad 2026

Gemeenteraad 2026

Gemeenteraad 2030

Gemeenteraad 2030

Gemeenteraad 2030

Gemeenteraad 2030 (horizon) 2050 (doorkijk)

Gemeenteraad 2030

gemeenteraad geen einddatum

Gemeenteraad geen einddatum

Ambitiedocument Zuid-Hollandse Delta gemeenteraad niet gedefinieerd

Detailhandelsvisie

Gemeenteraad niet gedefinieerd

Tabel 2. Overzicht van visies nog in ontwikkeling en visies van andere partijen

Naam Looptijd

Mobiliteitsplan nog in ontwikkeling 2034

Visie Samenleven nog in ontwikkeling onbekend

Visie/Weegschaal Multifunctionele Landbouw nog in ontwikkeling niet gedefinieerd

Visie Buitengebied nog in ontwikkeling niet gedefinieerd

Visie op de HW als landbouwgemeente nog geen concrete stap

Visie LTO LTO

Visie HWL 2050

Watervisie WSHD 2050

Visie Haven Rotterdam

bestuur HWL

bestuur waterschap 2050

convenantpartners havenbedrijf (gemeente Rotterdam, provincie, Rijk)

2030

In deze analyse gaan we specifiek in op 1) looptijd, 2) beleidsterreinen, 3) opgaven, doelen en resultaten, 4) andere betrokkenen en 5) integraliteit. Looptijd

Een deel van de visies loopt al binnenkort af: de Cultuurnota in 2024, de vier Opgaven in 2026, gelijk met de raadsperiode. Gezien het karakter van de Cultuurnota (meer een beleidskader en inventarisatie dan een visie) is de vraag of het een opvolging krijgt in de huidige vorm. De opgaven komen uit het collegeprogramma en zullen na de verkiezingen van 2026 sowieso opnieuw worden bekeken.

De visie Wonen Welzijn en Zorg, de visie Vrijetijdseconomie, Participatievisie, de RES 2.0 en de Regionale woonvisie lopen allemaal tot en met 2030. Dat betekent dat er sowieso een kans ligt om in dezelfde periode naar opvolging en/of herziening van deze visies te kijken en dat ook meer in samenhang te doen. Het vraagt dan wel tijdige actie als die voorzetting of actualisatie gewenst is.

Bij sommige visies is de looptijd onbekend, of moet die nog worden bepaald zoals bijvoorbeeld bij de visies op samenleven of buitengebied die nog in ontwikkeling zin. Bij de Omgevingsvisie en de bijbehorende Leidraad is niet voor een einddatum gekozen.

Het voordeel van integrale Toekomstvisie (met bijvoorbeeld horizon 2040 of 2050) is dat daarmee ook de looptijd gelijk wordt getrokken. Bestaande visies, zeker die met looptijd tot 2030 of zonder specifiek bepaalde einddatum, kunnen daarin zo veel mogelijk worden geïntegreerd.

Beleidsterreinen

De focus van de visies ligt op een aantal beleidsterreinen: met name duurzaamheid/klimaat is onderwerp van veel visies. Ook sociaal domein komt regelmatig terug, bijvoorbeeld in relatie tot wonen, welzijn en zorg, maar ook in de opgave Inclusieve samenleving en bij de visie Samenleven die nog in ontwikkeling is.

Andere beleidsterreinen waar de visies betrekking op hebben zijn recreatie & toerisme en landbouw, onder meer in de Omgevingsvisie, maar ook bij de Visie LTO en de visie op Hoeksche Waard als landbouwgemeente die in voorbereiding is. Ook voor de beleidsterreinen wonen, economie, cultuur en zorg zijn visies ontwikkeld (hoewel cultuur meer een inventariserende nota is dan een visie) en er zijn ook visies over communicatie & participatie, onderwijs, veiligheid (als onderdeel van de Omgevingsvisie), terwijl voor mobiliteit een visie in ontwikkeling is.

Het algemene beeld is dat de visies sterk op de ruimtelijke thema’s zijn gericht, in het bijzonder duurzaamheid en klimaat. Ook het sociaal domein krijgt relatief veel aandacht, vooral in relatie met zorg en wonen en met samenleven. De meeste beleidsterreinen komen samen in de Omgevingsvisie en ook de thema’s van andere visies zijn aan de Omgevingsvisie gelinkt (bijv. de detailhandelsvisie).

Naam Looptijd

Welke beleidsterreinen missen nog of krijgen minder aandacht in de bestaande visies en zouden een plek kunnen krijgen in de Toekomstvisie? Binnen het sociaal domein gaat het dan om werk & inkomen en jeugdzorg. Bij de thema’s buitengebied en landbouw kan nog natuur worden toegevoegd. Een laatste thema betreft bestuurlijke samenwerking (met inwoners, maatschappelijke partners, andere overheden), waarbij er een link is met de opgave Hoeksche Waard in de omgeving.

Opgaven, doelen en resultaten

De opgave is als het ware de probleemstelling: hoe ziet de huidige situatie eruit, wat is de gewenste situatie en wat kun je doen om de gewenste situatie zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. Daar horen doelen en resultaten bij die concreet maken welke stappen dan gezet moeten worden. In veel van de visies wordt de opgave niet op die manier geformuleerd, maar is die er wel uit af te leiden. Regelmatig wordt de opgave omschreven als iets dat van belang is (“de vrijetijdssector is belangrijk voor de werkgelegenheid, de aantrekkingskracht als gemeente en het voorzieningenniveau”) en volgt daaruit wat er moet gebeuren om dat te behouden of te versterken.

Het duidelijkst komen de opgaven naar voren in de Omgevingsvisie, waar specifiek een vijftal worden benoemd als Hoeksche werken:

• Duurzaam, energieneutraal en klimaatbestendig

• Vitaal economisch klimaat

• Bereikbaar, nabij en toegankelijk

• Duurzame, innovatieve landbouw

• Vitale dorpen en actieve samenleving

Bij elk van die opgaven is onder het kopje ‘hoe gaan we dat bereiken’ in grote lijnen aangegeven wat de doelen en resultaten zijn die daarbij horen. Ook de vier Opgaven die uit het collegeprogramma komen, zijn gekoppeld aan doelen (wat willen we bereiken?) en resultaten (wat gaan we ervoor doen?).

Bij andere visies, waar de opgave wat implicieter is geformuleerd of vooral de gewenste situatie (‘zorg voor wie dat nodig heeft’, ‘goede bereikbaarheid’, ‘doorontwikkeling agrarische functie buitengebied’) is weergegeven, zijn ook de doelen en resultaten minder concreet of niet aanwezig.

Daardoor blijft het wat in het midden wie wat gaat doen – wat hoort op het bordje van de gemeente, wat gaat in samenwerking met anderen en wat moeten die anderen vooral zelf gaan oppakken?

Voor een Toekomstvisie is het dan verstandig voort te bouwen op de concrete opgaven die al benoemd zijn, maar daar duidelijker de huidige en gewenste situatie te formuleren. Voor visies die nog geen expliciete opgave hebben benoemd, moet die alsnog worden geformuleerd. Dat maakt het ook makkelijker om concrete doelen en resultaten hieraan te koppelen.

Andere betrokkenen

Het beeld van de betrokkenheid van andere partijen is wisselend. Bij een aantal visies is niet goed na te gaan wie er bij betrokken zijn geweest en op welke manier. Voor diverse visies is dat wel het geval en lijken de relevante maatschappelijke partijen in beeld. Bij de visie op mobiliteit (nog in ontwikkeling) worden een ondernemersvereniging, scholen, sportverenigingen, Veilig Verkeer Nederland, de Fietsersbond en diverse anderen betrokken. Ondernemers, culturele organisaties, natuurbeheerders, inwoners en andere belanghebbenden zijn op verschillende manieren bij de totstandkoming van de visie op vrijetijdseconomie betrokken.

Bij de woonvisie waren dat makelaars, ontwikkelaars, ondernemers, corporaties, zorg- en welzijnsinstellingen en inwoners van de Hoeksche Waard. Ook wordt samengewerkt met andere overheden, zoals met Waterschap Hollandse Delta en de Provincie Zuid-Holland bij de RES 2.0 en bij een aantal visies konden inwoners meepraten of werden zij via een enquête geraadpleegd.

Uit de visies is niet zo goed op te maken wat nu precies de rol van de andere betrokkenen is geweest, in welke fase van de totstandkoming van de visies zij aan bod kwamen en wat er met hun input en feedback is gedaan. Voor het opstellen van een Toekomstvisie is het goed om hier aan de voorkant heldere afspraken over te maken en verwachtingen te managen.

Integraliteit

We zien dat een aantal visies een afgebakend onderwerp hebben en zijn geschreven vanuit een specifieke sector of beleidsdomein. Dat kan logisch zijn gezien de insteek van de visie, maar daardoor zijn er vaak weinig zichtbare dwarsverbanden met andere beleidsterreinen. Andere visies zijn wat meer integraal, in elk geval wordt er dan met naam en toenaam aandacht gegeven aan die aanpalende beleidsterreinen. Denk bijvoorbeeld aan de visie op vrijetijdseconomie waar de ‘crossover’ wordt benoemd met detailhandel, landbouw, mobiliteit en duurzaamheid.

Integraliteit zien we het sterkste in de Omgevingsvisie, waar met name ruimte, economie, landbouw, wonen en duurzaamheid in samenhang worden besproken. We zien het ook in een visie die meer op werkwijze en proces gericht is en daarmee op allerlei terreinen toepasbaar, zoals de visie op participatie.

De meerwaarde van de Toekomstvisie kan zijn dat die per definitie integraal is en de onderlinge relaties tussen de beleidsterreinen en de opgaven daarin worden gelegd.

Aandachtspunten voor het vervolg

1. Een toekomstvisie is in onze ogen niet alleen van overheid of gemeentebestuur, maar ook een maatschappelijke agenda. Wat wordt bij het mogelijk opstellen van een Toekomstvisie de rol van andere betrokkenen? Het gaat ons er niet om dat het een bepaalde vorm moet hebben, maar wel dat bij de start hier goed over wordt nagedacht en de keuze voor het proces ook actief wordt gecommuniceerd.

2. In een toekomstvisie is het goed om meer zichtbare verbindingen tussen de opgaven en beleidsthema’s te leggen, waarbij er goede voorbeelden zijn van visies die al meer integraal zijn. Door het meer integraal in een toekomstvisie weer te geven, worden ook de dilemma’s en opgaven die met elkaar strijdig zijn beter zichtbaar.

3. Afweging over looptijd/horizon van een toekomstvisie. De praktische aanleiding hiervoor is dat verschillende bestaande visies aflopen tussen nu en 2030 en de vraag naar actualisatie redelijk snel aan de orde kan komen. Een toekomstvisie vraagt om een lange termijnperspectief (dus niet een te korte looptijd) en tegelijk is het risico van een einddatum te ver in de toekomst dat het lastig kan zijn de focus op concreet, haalbaar en uitvoerbaar te houden.

4. Het is eigen aan visies dat die in zekere mate abstract zijn (‘stip op de horizon’), maar er is in een toekomstvisie wel winst te behalen in de mate van concreetheid en afrekenbaarheid. Dat begint met het scherp formuleren van opgaven om er doelen en resultaten aan te kunnen koppelen. Dan kan de toekomstvisie beter worden vertaald in een uitvoeringsprogramma en het vergemakkelijkt het monitoren van de voortgang en het onderweg bijsturen.