Leidraad communicatie & participatie duurzaamheid

LEIDRAAD Communicatie &

participatie Duurzaamheid

Samen maken we ruimte voor een duurzame toekomst in de Hoeksche Waard

Hoofdstuk 1 - Pagina 3

Inleiding Hoofdstuk 2 - Pagina 4

Rol van communicatie en participatie Hoofdstuk 3 - Pagina 5

Waar staan we nu?

Hoofdstuk 4 - Pagina 7

Waar gaan we naartoe?

Hoofdstuk 5 - Pagina 8

De communicatie- en participatieaanpak Hoofdstuk 6 - Pagina 12

Tot slot Bijlagen - Pagina 13

A. Publiekskaart Duurzaamheid Hoeksche Waard B. Kernboodschappen

Inleiding

Hoofdstuk 1

Inleiding Voor u ligt de leidraad Communicatie & participatie Duurzaamheid. Deze leidraad is ondersteunend aan het programma Duurzaamheid en tot stand gekomen in samenspraak met het programmateam Duurzaamheid.

Het biedt inzicht in hoe we de communicatie en participatie over duurzaamheid (programmabreed) inrichten en ook handvatten om de communicatie en participatie rondom duurzaamheidsprojecten vorm te geven.

Met het in december 2020 door de gemeenteraad vastgestelde programmaplan Duurzaamheid ligt er een visie en ambitie om toe te werken naar een klimaatneutrale Hoeksche Waard in 2050. Daarmee bedoelen we dat alles wat we in de Hoeksche Waard doen geen negatieve gevolgen heeft voor het klimaat. De CO₂-uitstoot en die van andere broeikasgassen is dan 0. Dit betekent dat we de CO₂-uitstoot verminderen en deze compenseren waar dat niet mogelijk is. Daarnaast moeten we inspelen op de veranderingen, die de opwarming van de aarde met zich meebrengt. We doen dit, omdat we willen dat de toekomstige generaties net zo van de Hoeksche Waard kunnen genieten, zoals wij dat nu kunnen doen.

AMBITIE: HOEKSCHE WAARD KLIMAATNEUTRAAL IN 2050

Hoeksche Waard energieneutraal in 2040

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

In 2050 is Hoeksche Waard 100 % circulair

In 2050 hebben we weerkrachtige ecosystemen in Hoeksche Waard

Hoeksche Waard is in 2050 volledig klimaatadaptief

Deze ambitie vraagt om verbinding, vindingrijkheid en daadkracht om dit samen met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties op te pakken. Het gaat om een langdurige transitie waarbij uiteindelijk van iedereen een bijdrage wordt verwacht. Dit vraagt ook uithoudingsvermogen. En om het steeds oog houden voor elkaars standpunten en bijbehorende emoties. Communicatie en participatie spelen hierbij een cruciale rol. In deze leidraad beschrijven wij hoe communicatie en participatie kunnen bijdragen aan het verwezenlijken van de doelstellingen in het programma. De communicatiestrategie gaat over de programmabrede communicatie; het overkoepelende duurzaamheidsverhaal waarin de thema’s uit het programma - energietransitie, circulaire economie, biodiversiteit en klimaatadaptatie - met elkaar worden verbonden. Communicatie gaat over wie we willen bereiken, met welke boodschap en op welke wijze we dit gaan doen. Bij participatie gaat het meer om wie we wanneer willen betrekken bij het uitwerken van beleid of projecten en welke ruimte er is om invloed uit te oefenen. Communiceren kan zonder participeren. Participeren kan niet zonder communiceren. Communicatie is een voorwaarde voor een effectief participatietraject.

Wat participatie betreft biedt dit plan een leidraad hoe participatie opgepakt kan worden.

3

Hoofdstuk 2

2.1 SOORTEN COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE

Rol van communicatie en participatie De Hoeksche Waard klimaatneutraal in 2050 is een enorme opgave en vergt veel inzet en een lange adem.

Er moet veel gebeuren over een lange periode.

In het programmaplan Duurzaamheid staat beschreven dat we een veranderaanpak hanteren die uitgaat van 3 principes, te weten:  Samen verduurzamen  Gedragsverandering stimuleren  Innoveren en leren in de praktijk Bij alle 3 de principes spelen communicatie en participatie een belangrijke rol.

Om samen te kunnen verduurzamen moeten we communicatie en participatie goed vormgeven. Deze leidraad draagt daaraan bij. Voor het stimuleren

4

van gedragsverandering kunnen we communicatie als instrument inzetten.

Communicatie kan ook bijdragen aan innoveren en leren in de praktijk, bijvoorbeeld door te zorgen dat kennis en opgedane ervaringen worden gedeeld met anderen. In dit hoofdstuk geven we een toelichting op de instrumenten communicatie en participatie en op welke manier ze een bijdrage kunnen leveren aan het samen verduurzamen van de Hoeksche Waard. De projecten gaan de resultaten opleveren; communicatie en participatie zijn daarbij ondersteunend.

Communicatie en participatie zijn instrumenten om de omgeving te informeren over en te betrekken bij duurzaamheid. Er zijn verschillende soorten communicatie en participatie, die we kunnen inzetten om de projecten te ondersteunen.

Elke soort communicatie of participatie draagt op een andere manier bij aan het betrekken van de omgeving en het ruimte bieden aan initiatieven.

Soorten communicatie  Informeren: bij informeren vertellen we over duurzaamheid om onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties op de hoogte te stellen.

Bijvoorbeeld het delen van informatie over acties, die de gemeente organiseert met het Regionaal Energieloket voor het verduurzamen van woningen.  Stimuleren van gedragsverandering: we willen onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties inspireren en stimuleren ander gedrag te vertonen, zoals het verduurzamen van hun woningen of het aanleggen van een watervriendelijke tuin.

Gedragsverandering kunnen we alleen bereiken door goede communicatie in combinatie met beleidsmaatregelen, zoals de beschikbaarheid van voorzieningen, financiën of wet- en regelgeving. Een voorbeeld is het beschikbaar stellen van de Duurzaamheidslening door de gemeente.

Soorten participatie  Inwonerparticipatie: bij inwonerparticipatie - ook wel burgerparticipatie genoemd - willen we onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties betrekken bij het ontwikkelen, uitvoeren of evalueren van beleid of een project. De gemeente is initiatiefnemer. Een voorbeeld is de participatie rondom de Transitievisie Warmte.  Overheidsparticipatie: bij overheidsparticipatie is een inwoner, ondernemer of maatschappelijke organisatie de initiatiefnemer die de gemeente wil betrekken bij zijn project of initiatief.

Afhankelijk van de doelstelling en de fase van het project of initiatief zetten we de verschillende soorten communicatie en participatie in. De keuze voor de inzet van bovengenoemde soorten communicatie en participatie wordt mede bepaald door verschillende niveaus, beschreven in hoofdstuk 3.

LEIDRAAD COMMUNICATIE & PARTICIPATIE DUURZAAMHEID

Waar staan we nu?

Hoofdstuk 3

Waar staan we nu?

Het onderwerp duurzaamheid is de laatste jaren steeds meer gaan leven.

Zeker de jongere generatie krijgt dit thema van jongs af aan mee.

3.1 HUIDIGE SITUATIE De urgentie wordt zichtbaarder doordat er meer informatie wordt gedeeld over dit onderwerp en de gevolgen van klimaatverandering steeds concreter worden en onderwerp van gesprek zijn. Ook de coronacrisis lijkt van invloed op de toegenomen belangstelling voor duurzaamheid. Lokaal produceren, minder consumeren, gezonder eten en leven, tijd doorbrengen in de natuur, staan meer en meer in de belangstelling.

Voor de onderwerpen circulaire economie, biodiversiteit en klimaatadaptatie geldt dat er voornamelijk positieve energie zit rondom deze thema’s. Voor het thema energietransitie geldt dat daar de meeste weerstand verwacht kan worden. Wind- en zonneparken zijn typische NIMBY-onderwerpen (Not In My Backyard). Aardgasvrij is ook een onderwerp dat veel

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

vragen en weerstand oproept. Wat is het alternatief?

Wanneer? Wat kost mij dat? Het programmaplan Duurzaamheid laat zien dat duurzaamheid meer is dan wind- en zonneparken en aardgasvrij maken. Daarom is het belangrijk het brede kader te blijven schetsen en te communiceren met een positieve insteek.

De afgelopen jaren is er al veel gecommuniceerd en geparticipeerd met betrekking tot duurzaamheid. Zo is het programmaplan Duurzaamheid mede tot stand gekomen dankzij participatie van inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Daarbij heeft iedereen de gelegenheid gekregen om over dit onderwerp persoonlijk met de wethouder in gesprek te gaan. Rondom de totstandkoming van de uitvoeringsprogramma's op themaniveau vonden diverse participatietrajecten plaats, zoals de Innovatietafels voor het thema circulaire economie, de Energietafels voor het thema energieneutraal en de werkateliers voor het thema biodiversiteit. Voor het thema energieneutraal is de jongere generatie via Swipocratie gevraagd om haar mening te geven. 221 Hoeksche Waardse jongeren tussen de 15 en 26 jaar swipeten mee over energie besparen en duurzaam opwekken.

Voor klimaatadaptatie is er vorig jaar een vragenlijst uitgezet onder inwoners. Deze vragenlijst is door 382 inwoners ingevuld. Ook wordt actief en effectief gecommuniceerd over energiebesparing vanuit het Regionaal Energieloket en het zakelijk Regionaal Energieloket voor ondernemers. Hiermee hebben we alle huishoudens inmiddels een keer bereikt om hen te ondersteunen bij het verduurzamen van hun woning. 1.464 inwoners hebben een webinar gevolgd, 466 inwoners hebben grotere maatregelen genomen en 5.248 hebben kleine besparingsmaatregelen getroffen. Voor de Transitievisie Warmte is recent een digitaal ‘rondje langs de dorpen’ gedaan. Circa 50 in-

woners, ondernemers en maatschappelijk organisaties deden mee aan de digitale bijeenkomsten. Inmiddels hebben we een groep van 628 geïnteresseerden die graag op de hoogte wil blijven over duurzaamheid.

We starten de communicatie en participatie voor duurzaamheid dus niet bij 0. We gebruiken eerdere ervaringen om van te leren. Deze leidraad helpt ons om communicatie en participatie voor duurzaamheid verder te professionaliseren.

3.2 DRIE NIVEAUS We werken op 3 niveaus aan duurzaamheid:  Opgaveniveau: het opgaveniveau (organisatiebreed) brengt de 4 thema’s en de daaronder hangende projecten bij elkaar. We bedoelen hiermee duurzaamheidsbrede communicatie. Op dit moment wordt er over de opgave Duurzaamheid gecommuniceerd via de gemeentelijke kanalen. Een voorbeeld is communicatie over de Duurzaamheidsprijs 2021.  Themaniveau: we werken vanuit de 4 thema’s: energietransitie, circulaire economie, biodiversiteit en klimaatadaptatie. Voorbeelden van communicatie en/of participatie op themaniveau zijn onder meer de Innovatietafels voor circulaire economie, de Energietafels voor energieneutraal en de digitale bijeenkomst Energietransitie.  Projectniveau: er lopen binnen de 4 thema’s al projecten die een bijdrage leveren aan de doelstellingen uit het programmaplan Duurzaamheid. Hierover wordt vooral via de gemeentelijke communicatiemiddelen zoals de website, social media en de gemeenterubriek in de krant gecommuniceerd. Participatie vindt al geregeld plaats, bijvoorbeeld online bijeenkomsten over een aardgasvrije Hoeksche Waard in 2050.

5

In deze leidraad Communicatie & participatie Duurzaamheid laten we zien hoe we communicatie en participatie op deze 3 niveaus vormgeven en hoe we die onderling aan elkaar verbinden.

3.3 ONS SPEELVELD Samenwerkingspartners We hebben ons huidige speelveld in kaart gebracht (bijlage A). Dit is ons publiek; partijen die op dit moment actief zijn in de thema’s. Dit speelveld is niet volledig en blijft in ontwikkeling. Dit inzicht in het speelveld/ publiek kan gebruikt worden bij het opstellen van projectplannen om voor de projecten te bepalen welke partijen we kunnen en moeten betrekken. Maar dit inzicht is ook erg belangrijk om bewust aan ons netwerk te bouwen en dit in stand te houden. In de uitvoeringsplannen van de 4 thema’s wordt toegelicht hoe er verder wordt samengewerkt en hoe het netwerk versterkt wordt.

Verschillende typen inwoners Elke inwoner is anders en kijkt anders naar duurzaamheid.

Dit hangt natuurlijk ook samen met het thema of het project. Zo kan iemand vóór bijenkastjes in de tuin zijn (goed voor de biodiversiteit), maar zonnepanelen op eigen dak niet nodig vinden. Om deze verschillende typen inwoners goed te bereiken, is het belangrijk om goed te weten welke typen inwoners in de Hoeksche Waard wonen. Daarom is er voor de opgave Duurzaamheid een leefstijlenonderzoek gedaan. Dit onderzoek geeft inzicht in de aanwezigheid van diverse sociale milieus op basis van persoonlijke opvattingen over duurzaamheid en waarden die aan de levensstijl van mensen ten grondslag liggen. Dit inzicht kan helpen bij het afstemmen van de boodschap op de doelgroepen.

6

LEIDRAAD COMMUNICATIE & PARTICIPATIE DUURZAAMHEID

Waar gaan we naartoe?

Hoofdstuk 4

Waar gaan we naartoe?

Om te bepalen welke stappen we moeten zetten, is het nodig om te bepalen waar we naar toe willen.

4.1 TOEKOMSTBEELD DUURZAAMHEID EN DOEL PROGRAMMAPLAN

zonnepanelen op je dak hebt. We doen het gewoon.

Het programmaplan Duurzaamheid heeft als doel: klimaatneutraal in 2050.

De slogan die we gebruiken is: ‘Samen maken we ruimte voor een duurzame toekomst in Hoeksche Waard’.

Het toekomstbeeld waar we naartoe werken is een Hoeksche Waard waar iedereen zijn of haar steentje bijdraagt aan een duurzame en toekomstbestendige Hoeksche Waard. Iedereen doet wat hij kan om de Hoeksche Waard mooi en schoon door te geven aan de volgende generatie. Het is geen vraag meer waarom je groen hebt in je tuin, zuinig bent met energie, zorgt dat je zo min mogelijk afval produceert, water opvangt om je tuin te sproeien,

Dit ontstaat, doordat de samenleving zich ervan bewust is dat we hier een gezamenlijke opgave hebben; een samenwerking tussen overheid, inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. En we vanaf het begin de verantwoordelijkheden hebben gedeeld, samenwerkingsverbanden zijn aangegaan, inwoners vroegtijdig hebben betrokken en we vertrouwen geven aan initiatieven. Waardoor alle partijen zich graag inzetten voor deze duurzame Hoeksche Waard.

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

Er is een duurzame gemeenschap ontstaan waarbij de gemeente vooral een faciliterende rol heeft in het aangaan

van samenwerkingsverbanden. Inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties weten elkaar te vinden en wisselen ideeën, kennis en ervaringen uit over verduurzaming en helpen elkaar om duurzame initiatieven te realiseren. Naast een faciliterende rol heeft de gemeente ook andere rollen namelijk stimulerend, kaderstellend en initiërend. Door te werken aan allerlei projecten vanuit de verschillende rollen wordt er samengewerkt aan een duurzame toekomst voor de Hoeksche Waard.

4.2 DOEL EN UITGANGSPUNTEN VOOR COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE Doel communicatie en participatie Communicatie en participatie ondersteunen het doel van het programmaplan Duurzaamheid. Het doel van de communicatie- en participatie omschrijven we als volgt: inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties bereiken over, betrekken en ondersteunen bij de duurzaamheidsprojecten in Hoeksche Waard, zodat we samenwerken aan een duurzame Hoeksche Waard.

Dit doel is van toepassing op de 3 niveaus benoemd in paragraaf 3.2: opgaveniveau, themaniveau, projectniveau.

Uitgangspunten Ter ondersteuning van dit communicatie-en participatiedoel, hanteren we bij de opgave Duurzaamheid vanaf nu de volgende uitgangspunten in relatie tot communicatie en participatie: 1. We maken bewuste en heldere keuzes vooraf.

Het is van belang dat bij de voorbereiding en start van elk project goed wordt nagedacht over de vorm van communicatie en participatie die wordt gekozen. Dit is bij ieder project maatwerk. Daarom maken we bij elk project een communicatie- en participatieplan. Daarbij is het van belang om in ieder geval de volgende vragen te beantwoorden:  Waarom communiceren/participeren met de omgeving? Wat is de ruimte voor inbreng? Wat draagt communicatie en/of participatie bij aan het projectdoel?

Wat is het communicatie-en/of participatiedoel?  Waarover wil je communiceren/participeren met de omgeving? Welke kaders geef je mee aan deelnemers? Wat gaan we doen met de input van de deelnemers?  Met wie communiceren/participeren? Welke publieksgroepen wil je betrekken bij het geformuleerde onderwerp? Zijn de participanten in staat inbreng te

7

leveren? We participeren alleen als dit zin heeft voor de inwoner.  Hoe communiceren/participeren? Welke communicatiemiddelen en/of gespreksvormen voor participatie zet je in?  Wat is de rol van iedereen in het proces? Communiceren/participeren we alleen namens de gemeente of zijn er nog ander afzenders?

2. We zorgen voor actieve en adequate informatieverstrekking.

Voor alles wat we binnen duurzaamheid doen, is communicatie belangrijk.

We willen tenslotte iedereen meenemen in deze transitie.  De communicatie moet duidelijk zijn, in eenvoudige taal en aansluiten bij de behoefte, interesse en het kennisniveau van de doelgroep. We zijn open, eerlijk en transparant over wat er binnen duurzaamheid gebeurt. Communicatie is tijdig en op regelmatige basis.  Iedereen heeft toegang tot dezelfde informatie. Dit ondersteunt ook bij het lerend, innoverend en probleemoplossend vermogen van onze inwoners en partners.  Daarbij iedereen meenemen in het proces (projecten kunnen lang duren) en goed duidelijk maken waar we vandaan komen, welke keuzes al gemaakt zijn, waar we nu staan, welke invloed partijen op dit moment hebben en waar we naartoe gaan.  Er blijft een gezamenlijke verantwoordelijkheid in het brengen en halen van informatie.

3. We staan open voor nieuwe ideeën en initiatieven.  Bij inwonersparticipatie: de gemeente moet geïnteresseerd zijn in en waarde hechten aan de bijdrage van de inwoners. Open staan voor nieuwe ideeën die afwijken van onze eigen ideeën. Elke inwoner die wil participeren mag meedoen.  Bij overheidsparticipatie: wij staan open voor initiatieven uit de samenleving die bijdragen aan onze doelen. En gaan daar ook actief naar op zoek. We helpen deze initiatieven, waar nodig en mogelijk, op weg door naast de initiatiefnemer te gaan staan, maar het niet over te nemen.  We blijven zoeken naar mogelijkheden en kansen. We timmeren niet alles dicht.

8

Hoofdstuk 5

De communicatieen participatieaanpak In dit hoofdstuk vertellen we hoe we het communicatie- en participatiedoel - inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties bereiken over, betrekken én ondersteunen bij de duurzaamheidsprojecten in de Hoeksche Waard - gaan behalen. Daarvoor hebben we een aantal keuzes gemaakt en spelregels bepaald voor de uitvoering vanaf nu.

LEIDRAAD COMMUNICATIE & PARTICIPATIE DUURZAAMHEID

De communicatie- en participatieaanpak

We zetten in op onderstaande 6 bouwstenen. Hierna worden de bouwstenen verder toegelicht.

1. Actief informeren 2. Platform voor ‘community building’ 3. Stimuleren van gedragsverandering 4. Inwonersparticipatie om meedoen te stimuleren 5. Overheidsparticipatie om initiatieven de ruimte te geven 6. Maatwerk per project

5.1 ACTIEF INFORMEREN Betrokkenheid van inwoners begint met goede informatievoorziening. Iedereen moet kunnen weten wat er speelt. We gaan organisatiebreed oftewel op opgaveniveau communiceren over duurzaamheid, waarin we de thema’s en projecten verbinden. Het doel van de communicatie op dit niveau is bewustwording van het belang van duurzaamheid en de bewijsvoering zichtbaar maken. De projecten zijn de bewijsvoering van hoe gemeente Hoeksche Waard en haar partners werken aan de duurzaamheidsopgave. Voor communicatie betekent, dat we regelmatig over de vier thema’s en de bijhorende projecten communiceren en het overzicht geven. We brengen alle informatie samen in een digitaal platform (punt 2).

Met de kernboodschappen verbinden we de verschillende niveaus, door de kernboodschap van het betreffende thema altijd in de communicatie van een project te benoemen. Het gebruik van de slogan ‘Samen maken we ruimte voor een Duurzame Hoeksche Waard’ zorgt voor een koppeling met het niveau van de opgave. Als we op opgave-/themaniveau communiceren kunnen projecten als voorbeeld benoemd worden. De accenten in het verhaal stemmen we af op de verschillende doelgroepen.

Net als de inhoudelijke doelstellingen moeten ook de communicatieboodschappen aansluiten bij die van andere overheden, zoals waterschap, provincie en Rijk. Waar nodig wordt de verbinding gelegd met bijvoorbeeld de landelijke boodschap vanuit het Klimaatakkoord. De Hoeksche Waard staat niet op zichzelf. Verduurzamen is een landelijke, Europese en zelfs wereldwijde opgave.

Waar het kan, haken we aan op actualiteiten en speciale dagen, zoals de Dag van de Duurzaamheid, Warme truiendag en Week van de Circulaire economie e.d.

Het digitale platform wordt een belangrijke basis voor de communicatiemiddelen/-uitingen. Daarnaast maken we gebruik van een gevarieerde middelenmix om inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en ook onze eigen interne organisatie te informeren.

Deze middelenmix bestaat, naast het inzetten van de bestaande gemeentelijke kanalen en de kanalen van betrokken partners, uit een aantal nieuwe middelen, zoals een digitale nieuwsbrief. Waarbij we elke keer bewust nadenken wie de afzender is: de gemeente of het platform. We organiseren een aantal acties en events, die de bewustwording van het belang van duurzaamheid stimuleren, zoals een duurzaamheidsdag, een duurzaamheidsprijs of duurzaamheidseducatiepakket op scholen waarin we de vier thema’s verbinden.

Jaarlijks organiseren we minstens 1 actie, die gericht is op het vergroten van het kennis over duurzaamheid binnen de gemeentelijke organisatie.

Verduurzamen vergt een lange adem. Belangrijk is het einddoel – een duurzaam eiland dat klaar is voor de toekomst – steeds te benoemen. Dit doen we door het consequent uitdragen van de kernboodschappen uit het zogenaamde messagehouse (zie bijlage B). We koppelen de projecten en activiteiten consequent aan de 4 thema's energietransitie, circulaire economie, biodiversiteit en klimaatadaptatie.

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

9

5.2 PLATFORM VOOR ‘COMMUNITY BUILDING’ We faciliteren ‘community-building’. Dit doen we door een digitaal platform te creëren. Maar ook door ontmoetingen (online en offline) mogelijk te maken voor inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties die enthousiast zijn over het onderwerp en hun ideeën en ervaringen willen delen. Bijvoorbeeld eenmaal per jaar een fysieke bijeenkomst (duurzaamheids-breed) op de dag van de Duurzaamheid.

Het digitale platform is een plek waar goede voorbeelden, kennis en ervaringen gedeeld kunnen worden, stakeholders elkaar kunnen vinden en waar initiatieven gestart kunnen worden door de samenleving. Met dit platform bedoelen we zowel de samenwerking als het middel (een digitaal platform).

De gemeente heeft hier een regierol. We stimuleren partners een bijdrage te leveren en staan open voor hun ideeën. Concrete voorbeelden van verduurzaming, van klein naar groot, krijgen een podium. Goed voorbeeld doet goed volgen. We pakken een actieve rol in het creëren van berichten en verhalen (content) over duurzame projecten, achtergronden en successen (storytelling). We stimuleren het delen van deze content via de gemeentelijke communicatiekanalen en die van onze partners. Het platform krijgt een aansprekende naam en beeldmerk, dat alle partners tevens als een soort stempel kunnen gebruiken in de communicatie over duurzame projecten vanuit hun eigen organisatie en via hun eigen kanalen. De naam en het beeldmerk kunnen ook gebruikt worden als afzender in het geval dat er meerdere partners bij een project betrokken zijn. De keuze voor de afzender hangt af van meerdere factoren, zoals de rol van de gemeente in een project.

Dit is maatwerk. Het platform is meer dan een website,

10

het is een groeiende groep Hoeksche Waarders, die op een positieve manier een bijdrage levert aan duurzaamheid. Dit kan ook zijn door kritisch mee te denken. Er is een continue informatiestroom richting inwoners over duurzaamheid. Hiervoor worden het digitale platform en social mediakanalen gebruikt. In alle communicatie-uitingen wordt verwezen naar dit platform, zodat mensen zich kunnen aansluiten en de groep die op de hoogte is steeds groter wordt.

snel geneigd zijn het gewenste gedrag te vertonen. Gerichte projecten zelf, hebben dus de grootste bijdrage aan gedragsbeïnvloeding. Communicatie ondersteunt daarbij.

Communicatie kan wel duurzaam gedrag stimuleren door te informeren, inspireren en door inzet van communicatie interventies. Daarom gaan wij ons verder professionaliseren met trainingen voor gedragsbeïnvloeding. We kiezen elk jaar, per thema minimaal één project uit waar we extra inzetten op gedragsverandering.

5.3 STIMULEREN VAN GEDRAGSVERANDERING Alleen door gedragsverandering halen we de klimaatdoelen. Dus verduurzamen is inzetten op gedragsverandering. Als we echt de transitie door willen zetten, moet iedereen uiteindelijk mee, ook de inwoners die zich nu nog niet bewust zijn van de noodzaak en hun eigen rol.

Naast het weten waarom dit nodig is, is het ook belangrijk dat mensen ook de wil en de middelen hebben om te veranderen (weten + willen + kunnen). Als we hier met partners op willen versnellen, moeten we op z’n minst zelf het goede voorbeeld geven en andere goede voorbeelden belonen en aandacht geven. Hiermee kunnen we ook weer anderen inspireren. Iedereen die een goed idee heeft, dat bijdraagt aan onze opgave, ondersteunen we graag. In onze communicatiestrategie richten we ons dan ook vooral op het positieve, dat moet zorgen voor meer ‘klimaats- en duurzaamheidsbewustzijn’.

Voor gedragsverandering is meer nodig dan communicatie. Je kunt als gemeente vertellen dat elektrisch rijden duurzaam is, maar mensen gaan het pas echt doen als het voor hen betaalbaar is en er faciliteiten in de buurt zijn om een elektrische auto op te laden. Je kunt als gemeente vertellen dat ondernemers hun vastgoed moeten verduurzamen, maar als de gemeente dat niet met haar eigen vastgoed doet, zullen ondernemers ook minder

5.4 INWONERSPARTICIPATIE OM MEEDOEN TE STIMULEREN Als iedereen goed geïnformeerd is en mee wil doen, dan moeten we dit ook mogelijk maken. Voor inwonersparticipatie maken we gebruik van de methodiek Relevant Gesprek van SIR communicatie & participatie. De gemeentelijke organisatie heeft de afgelopen maanden al ervaring opgedaan met deze methodiek. Een kleine groep medewerkers is inmiddels getraind in de methode en past deze toe. De positieve ervaringen tot nu toe, binnen onze eigen organisatie en bij collega-gemeenten, maken dat we de keuze maken om het Relevant Gesprek als methodiek te gaan gebruiken voor de participatieplannen voor de opgave Duurzaamheid. De programmateamleden worden de komende maanden getraind in de methodiek. Waar nodig wordt het programmateam ondersteund door de coach Dorpsgericht werken, en/of de adviseurs Communicatie, bij het opstellen van participatieplannen met behulp van deze methodiek. In april 2021 heeft de gemeenteraad een training over de methode gekregen, zodat de taal van de methodiek Relevant Gesprek een gemeenschappelijke taal wordt in onze gemeente. Vanaf nu wordt bij elk project aan de voorkant nagedacht hoe we de inwonerparticipatie vormgeven aan de hand van deze methode.

LEIDRAAD COMMUNICATIE & PARTICIPATIE DUURZAAMHEID

De communicatie- en participatieaanpak

Voor elk thema gaan we minimaal 1 inwonersparticipatietraject groot aanpakken, bijvoorbeeld de Transitievisie Warmte dit jaar. Als we het hoogste niveau van participatie (meebeslissen en co-produceren) ambiëren, is een college- of raadsbesluit hierover wenselijk om ervoor te zorgen dat de uitkomsten gerealiseerd worden en de deelnemers zich serieus genomen voelen.

Bij de ‘Hoe’ van een participatietraject maken we waar mogelijk gebruik van de methode Waarderend Vernieuwen. Dit is een methode waarbij je op een positieve en onderzoekende manier aansluit op de goede dingen die er al zijn. Van daaruit ontwikkel je ideeën, wensen en dromen naar daadwerkelijke acties om de dromen te verwezenlijken. Deze methode wordt ook al een aantal jaren getraind binnen de organisatie. Inmiddels is er een groep collega's opgeleid tot gespreksleiders, die aan de hand van deze methode in gesprek kunnen gaan met inwoners.

5.5 OVERHEIDSPARTICIPATIE OM INITIATIEVEN DE RUIMTE TE GEVEN Natuurlijk hopen we dat er vanuit de samenleving veel mooie duurzame initiatieven op gang komen, die bijdragen aan de doelen uit het programmaplan Duurzaamheid. We willen als gemeente initiatieven vanuit de samenleving, die de doelen van het programmaplan Duurzaamheid ondersteunen, zoveel mogelijk stimuleren. Dit doen we proactief in ons bestaande netwerk en reactief door initiatiefnemers die zich bij ons melden, zoveel mogelijk te ondersteunen bij de realisatie van hun initiatief. We verzamelen deze duurzame initiatieven binnen het programmateam Duurzaamheid en borgen de aandacht daarvoor door aan elk initiatief dat bijdraagt, een medewerker van de gemeente te koppelen. Deze medewerker is het aanspreekpunt en de aanjager vanuit de gemeente, en verbindt waar nodig het initiatief met anderen. Bij overheidsparticipatie bepaalt de initiatiefnemer het tempo. Het eigenaarschap bij de initiatiefnemer laten, vraagt soms van ons als gemeente dat we het proces loslaten.

De thematrekkers/-regisseurs vanuit de thema’s hebben een belangrijke rol bij het actief aansluiten bij initiatieven die ook aan onze doelen bijdragen. We richten ons programmateam zo in dat we de initiatieven, die het meeste bijdragen aan de doelen, in elk geval goed kunnen ondersteunen. Mochten er knelpunten komen in capaciteit, dan moeten we keuzes maken en waar nodig vragen om meer (tijdelijke) ondersteuning. Zo willen we bijdragen aan het losmaken en behouden van energie op initiatieven uit de samenleving.

5.6 MAATWERK PER PROJECT Elk project, en zelfs elke fase in een project is uniek, en staat op zichzelf. Daarom is het belangrijk dat we vanaf nu altijd aan de voorkant van elk nieuw project goed nadenken over de rol van communicatie en participatie en hoe we dit in grote lijnen vorm gaan geven. Vóór de start van elk project bepaalt de projectleider, samen met communicatie- en participatieadviseur, de communicatie- en participatieaanpak. Voor de duurzame projecten geldt dat in alle projectplannen communicatie en participatie vaste onderdelen zijn.

Zo is bij de start van ieder project nagedacht waarom we willen participeren/communiceren, wat het onderwerp is waarover we dat doen, met wie we dat doen en hoe we dat doen. Dit zijn de 4 stappen uit de methode Relevant Gesprek van SIR communicatie & participatie. Zodat de verwachtingen aan de voorkant van een traject ook voor iedereen duidelijk zijn.

Voor communicatie maken we gebruik van de methodiek Factor C. Factor C is een manier van werken die helpt om strategisch aan de slag te gaan met communicatie. De adviseurs Communicatie, die betrokken zijn bij de opgave Duurzaamheid, zijn getraind in deze methodiek.

Stappenplan methode Relevant Gesprek (bron: SIR communicatie & participatie)

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

11

Hoofdstuk 6

Tot slot

In deze leidraad Communicatie & participatie Duurzaamheid hebben we omschreven hoe de instrumenten communicatie en participatie de projecten gaan ondersteunen om te werken aan een duurzamer Hoeksche Waard.

In hoofdstuk 5 hebben we 6 concrete bouwstenen benoemd, die dat mogelijk gaan maken. Deze bouwstenen en ook de randvoorwaarden (zoals menskracht en budget) zijn ambtelijk verder uitgewerkt. We moeten realistisch zijn; we kunnen niet alles op het maximale niveau van communicatie en participatie oppakken. We doen liever een aantal belangrijke trajecten erg goed, dan alles een beetje.

Naast ‘harde’ randvoorwaarden als menskracht en budget, hebben we ook tijd en ruimte nodig om op een succesvolle manier te kunnen communiceren en participeren.

Om te bepalen of we op de goede weg zijn in de transitie, of dat er meer/andere acties nodig zijn, is het belangrijk om te monitoren. Het belangrijkste effect dat we willen meten is of inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties ook gewenst, dat wil zeggen duurzaam gedrag gaan vertonen. Hiervoor willen we aansluiten bij het ‘Waar Staat Je Gemeente’ inwonersonderzoek, die mogelijk ook in een terugkerende cyclus in onze

12

gemeente wordt ingevoerd. Aan deze vragenlijst die onder willekeurig bepaalde inwoners wordt verspreid, kunnen vragen worden toegevoegd over houding en gedrag van onze inwoners ten aanzien van duurzaamheid. Doordat het onderzoek om het jaar herhaald wordt, krijgen we in de loop van de tijd inzicht in de transitie. We hebben het al vaker gezegd; maar deze transitie kost tijd en gaat over een lange periode en vergt een lange adem. Daarom heeft vaker meten ook niet direct zin. Het is overigens nog niet zeker dat het 'Waar staat je gemeente' inwonersonderzoek er gaat komen. Mocht dit niet zo zijn, dan geven we dit onderzoek op een soortgelijke wijze vorm.

Daarnaast geeft het digitale platform ons straks ook veel informatie over het bereik van onze communicatie en participatie. Dit wordt dan ook, naast het bereik op onze sociale mediakanalen, een belangrijke graadmeter om communicatie en participatie waar nodig tussentijds bij te sturen.

LEIDRAAD COMMUNICATIE & PARTICIPATIE DUURZAAMHEID

Bijlage A

H-Wodka

Evides Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

IVN

Stedin

Inwoners Provincie ZH Waterschap HD HW Wonen Rijkswaterstaat Staatsbosbeheer Scholen/Onderwijs LTO-Noord Collega's

GGD

Ondernemers Natuurmonumenten Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

Regiodeal/gemeenten Zuid-Hollandse Eilanden

RAD (grondstofmanagement)

IVN

IVN

HW Landschap

Natuurmonumenten

HW Landschap Stedin

GGD

Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid

EIS kenniscentrum insecten

Maatschappelijke organisaties Hoeksche Waard Duurzaam (HWD) Energieke regio

Regiodeal/gemeenten Zuid-Hollandse Eilanden

Regionaal Energieloket

Ondernemers Veiligheidsregio

Stichting Velt

Zakelijke Regionaal Energieloket

Agrariërs

Stichting Windwaarde Strijensas en Mariapolder

BIS De Bosschen Facebook HW Schoon Ondernemersvereniging HW

Stichting behoud Hoeksche Waard als polderlandschap (BHWP) Huurdersplatform

En

Agrariërs

Ci

re

NL Delta

e r gi

mie o on c e

Vogelbescherming

Agrariërs

HW Landschap

Veiligheidsregio

VANG (huishoudelijk afval, afvalscheiding)

Landschapstafel Haringvliet & duurzame landbouw

Groei en Bloei HW zoemt

Ondernemers Bedrijventerreinen

Soorten NL

Regiodeal/ gemeenten ZuidHollandse Eilanden

Groei en Bloei HW zoemt

d eit sit

Kli ma at

ZH Landschap

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

HW Welzijn

rc u l ai

Dit zijn partijen die actief zijn op de 4 thema’s.

In de buitenste ring per thema de partijen die nu in beeld zijn. Als partijen meer naar het midden staan, komen ze op meerdere thema’s voor.

En de partijen die in het midden staan, zijn dus voor alle thema’s in beeld en dus voor de hele opgave erg belangrijk.

Bres

er iv

Publiekskaart Duurzaamheid Hoeksche Waard

Bi o

CCHW (Coöperatie Collectief Hoeksche Waard)

ie sit ra et

Bijlage A

ie t ap d a

Exclusief bij het thema Gedeeld met anderen Gedeeld met allen

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

13

Bijlage B

Kernboodschappen In deze bijlage staat de uitgebreide overkoepelende boodschap voor de Duurzaamheid-opgave. In het 'messagehouse' staat een kortere overkoepelende boodschap en komen de verschillende boodschappen van de thema's samen onder één dak.

OVERKOEPELENDE BOODSCHAP Wij zijn trots en zuinig op onze groene en open Hoeksche Waard. Én wij willen een duurzaam eiland dat helemaal klaar is voor de toekomst. Waar het fijn wonen, werken en recreëren is en blijft. Waar we met elkaar kunnen blijven genieten van de natuur, de rust en de ruimte. En waar ruimte is voor vindingrijk ondernemerschap en vernieuwing.

Al dat moois willen we behouden, versterken en doorgeven aan toekomstige generaties. Tegelijkertijd verandert het klimaat. De gemiddelde temperatuur op aarde stijgt snel, mede door toedoen van de mens. Ook in de Hoeksche Waard merken we de gevolgen van de klimaatverandering. De zeespiegel stijgt waardoor onze dijken nog belangrijker worden. Langdurige droogte heeft nadelige gevolgen voor de oogst van onze agrariërs en vraagt om vernieuwend waterbeheer. De hitte is merkbaar, vooral in de dorpscentra waar steen warmte vasthoudt. Extreme hoosbuien in korte tijd doen straten en kelders in de Hoeksche Waard steeds vaker onderlopen. Ook in de natuur zijn de gevolgen merkbaar. De

14

diversiteit aan dieren en planten loopt schrikbarend terug. En door onze consumptie en ons energieverbruik raken natuurlijke grondstoffen op, stoten we veel broeikasgassen uit en is afval een groeiend probleem.

Oftewel doorgaan op de oude weg is geen optie. Voor een duurzame relatie tussen mens en natuur moeten we op een andere manier naar de Hoeksche Waard kijken. Een nieuwe blik op zuinig omgaan met energie en hoe we deze duurzaam en lokaal opwekken. Op hoe we omgaan met afval, zodat het zijn waarde behoudt en opnieuw gebruikt kan worden als grondstof. Op hoe we verder bouwen aan de balans tussen de voedselproductie en de natuur op de korte en lange termijn. En op het waterbeheer als gevolg van de klimaatverandering en daarmee op de inrichting van onze tuinen, dorpen en buitengebieden. Verduurzamen is nodig én het biedt kansen. Kansen voor samenwerking, nieuwe netwerken en voor economische groei. Iedereen kan verschil maken met zijn of haar bijdrage, klein of groot. Verduurzaming raakt de gehele leefomgeving, alle sectoren en is daarmee van ons allemaal.

LEIDRAAD COMMUNICATIE & PARTICIPATIE DUURZAAMHEID

Bijlage B SAMEN MAKEN WE RUIMTE VOOR EEN DUURZAME TOEKOMST IN HOEKSCHE WAARD

We wlllen een duurzaam eiland dat klaar is voor de toekomst. Tegelijk verandert het klimaat, mede door toedoen van de mens. Door onze consumptie en ons energieverbruik raken natuurlijke grondstoffen op, stoten we veel broeikasgassen uit en is afval een groeiend probleem. De gevolgen van de klimaatverandering zijn ook in de Hoeksche Waard merkbaar. Extremer weer met de nodige overlast tot gevolg en de diversiteit aan planten en dieren loopt schrikbarend terug. Voor een duurzame relatie tussen mens en natuur moeten we op een andere manier naar de Hoeksche Waard kijken. Een nieuwe blik op zuinig omgaan met energie en hoe we deze duurzaam en lokaal opwekken. Op hoe we omgaan met afval, zodat het zijn waarde behoudt en opnieuw gebruikt kan worden als grondstof. Op hoe we verder bouwen aan de balans tussen de voedselproductie en de natuur op de korte en lange termijn. En op het waterbeheer als gevolg van de klimaatverandering en daarmee op de inrichting van onze tuinen, dorpen en buitengebieden. Verduurzamen is nodig én het biedt kansen. Kansen voor samenwerking, nieuwe netwerken en voor economische groei. Iedereen kan verschil maken met zijn of haar bijdrage, klein of groot. Samen maken we ruimte voor een duurzame toekomst in Hoeksche Waard.

ENERGIENEUTRAAL

CIRCULAIR

BIODIVERSITEIT

KLIMAATADAPTATIE

Willen we op een prettige manier blijven wonen en leven, dan is het nodig om op een duurzamere manier met energie om te gaan, zodat we minder CO₂ uitstoten. De eerste stap is zoveel mogelijk besparen op ons energieverbruik door bijvoorbeeld onze woningen en gebouwen te isoleren.

En de energie die we wel nodig hebben, wekken we duurzaam en lokaal op. Ook kiezen we voor schone warmtebronnen in plaats van aardgas.

Duurzame energie opwekken kan met zonnepanelen of windturbines. We willen zoveel mogelijk daken van woningen en bedrijven in de Hoeksche Waard benutten voor zonnepanelen. Maar om in 2040 energieneutraal te worden, is er meer nodig. Daarom wekken we ook elektriciteit op met windturbines en zonnepanelen op land. Dit raakt onze woonomgeving. We onderzoeken met elkaar hoe de opwek van schone energie hand in hand kan gaan met de behoeften van omwonenden. En hoe we hierbij oog kunnen houden voor de omgeving en de natuur.

In de Hoeksche Waard werken we aan circulaire economie als de nieuwe standaard. En dat is nodig.

Want voor een gezonde toekomst moeten we echt anders naar grondstoffen gaan kijken. Aan de voorkant door er minder van te gebruiken en aan de achterkant door grondstoffen te halen uit afvalstromen. Dat levert nieuwe verdienmodellen - en dus kansen - op voor ondernemers. Bovendien gaan inwoners bewuster consumeren waarbij zij reparatie, hergebruik en upcycling als echte alternatieven zien. In de Hoeksche Waard zetten we de schouders eronder. Realistisch, praktisch, maar zeker ook ambitieus!

Ook in de natuur zijn de gevolgen merkbaar. De biodiversiteit loopt schrikbarend terug. Er zijn steeds meer planten en dieren die op het punt staan om te verdwijnen. Ook in de Hoeksche Waard is dat zo. Een sterke biodiversiteit is voor de toekomst belangrijk. Dieren, planten en een gezonde bodem zorgen voor voldoende voedsel, gezondheid en veiligheid. Gelukkig kunnen we samen de biodiversiteit sterker maken. Bijvoorbeeld door onze tuinen en omgeving anders in te richten, slimmer te maaien en geen chemische bestrijdingsmiddelen meer te gebruiken. Veel partijen zijn al zelf aan de slag gegaan met het versterken van de biodiversiteit. Als gemeente willen we deze partijen bij elkaar brengen en initiatieven op elkaar afstemmen en versterken, zodat het effect groter wordt.

Ook in de Hoeksche Waard merken we de gevolgen van klimaatverandering. We hebben vaker te maken met extreme hitte, langdurige droogte en hevige hoosbuien.

De kans op watertekort, mislukte oogsten en wateroverlast neemt toe. Hier kunnen we onze leefomgeving op aanpassen. Dat heet klimaatadaptatie. Bijvoorbeeld door tegels of beton te vervangen door groen trekt het regenwater beter in de grond en verminderen we wateroverlast. Het aanplanten van meer bomen zorgt voor schaduw, verkoeling en minder CO₂ in de lucht. En met regenwater dat we opvangen in speciale wadivijvers, ruimten of een regenton zorgen we bij droogte ook voor voldoende water. Zo passen we ons aan klimaatverandering aan.

We maken grijs groen en watervriendelijk.

Daar worden mens én dier blij van.

GEMEENTE HOEKSCHE WAARD

15

Postbus 2003 3260 EA Oud-Beijerland Bezoekadressen Kijk op www.gemeentehw.nl 14 0186 | 088 - 647 36 47 info@gemeentehw.nl www.gemeentehw.nl gemeenteHW @gemeenteHW @gemeenteHW Gemeente Hoeksche Waard