Uitvoeringsagenda Biodiversiteit

HoekscheWaard

Voorwoordvandewethouder

DeHoekscheWaardiseenprachtigenvooralgroeneiland.Erisbijzonderenatuur,datop verschillendeplekkenookextrastatusheeftgekregenalsNatura2000-gebied.Onseilandis ookonderdeelvandedeltaenheefteenuniekemixvanzoetwaternatuurendier-en plantsoortendiejuistbeterineenmeerzilteomgevinggedijen.

Ikbentrotsoponsmooie,groeneeiland,maarmijtegelijkertijdbewustvan dekwetsbaarheidvanaldatmoois.OokindeHoekscheWaardstaanplant-en diersoortenonderdrukendreigenteverdwijnen.Ditiseenontwikkelingdie jenietgelijkziet,immerserisnietmindernatuur,maarbijnaderebeschouwingblijktdenatuurwelminderdivers.Endieafnamevandebiodiversiteit baartzorgen.Variatieinsoortenmaaktdenatuursterkereneenafnamevan soortenheeftnadeligegevolgen.Wijmensenleveninenzijnonderdeelvan denatuurlijkeomgevingenvooronzegezondheid,welvaartenvoedselzekerheidzijnweerookvanafhankelijk.Erisdanookalleredenomonsgezamenlijkintespannenomdeteruggangindebiodiversiteittestoppen.

OmoponseilanddaaraaneenbijdrageteleverenligternueenuitvoeringsagendaBiodiversiteit.IndezeuitvoeringsagendarichtenweineersteinstantiedeblikopdatgenewatwezelfalsgemeenteHoekscheWaardkunnen doen.Wijnemenonzeverantwoordelijkheidenstrevenernaaralleprocessen waaropwijdirecteinvloedhebben,te‘vergroenen’.Zowillenwedekomende jarenomschakelennaareenvormvangroenbeheerdiefunctioneelis,maar ookbijdraagtaandebiodiversiteit.Ookzullenwemetbouwendeenontwikkelendepartijenafsprakenmakenoverondermeerhetgevenvaneenplek aannatuurwaardeninhunprojecten.Doorsamentewerkenmetdeandere actieveoverhedenverwachtenweeenbetekenisvollebijdragetekunnen leveren.

Vanzelfsprekendwillenweookstappenzettensamenmetonzeanderesamenwerkingspartnersopheteiland.Wehebbendezeonverminderdhardnodigom gezamenlijkinvloedtehebbenophetverbeterenvandebiodiversiteit.Deze partijenhebbendeafgelopendecenniaondersomsmoeilijkeomstandigheden ontzettendhardgewerktaanhetbijdragenaanhetherstelvandebiodiversiteit. Bijhenisveelkennisenkundeaanwezig.Dezeuitvoeringsagendaisdanook eenuitnodigingaanhenomsamenverderestappentezetten.Westrevennaar eenvruchtbaresamenwerkingbijdezecomplexeopgave.

Eeneilandheeft,behalveprachtigeenbijzonderenatuur,vaaknogeenandere kenmerkendeeigenschap.Elkeeilandbewonerweet:achterdedijkzorgjevoor elkaar.Dieeilandcultuur,voorelkaaropkomenenzorgen,isindeHoeksche Waardsterkvoelbaar.Wedoenhetsamen;ookwerkenaanhetherstelvande biodiversiteit.

Samenmakenweruimtevooreenduurzame toekomstindeHoekscheWaard.

HarryvanWaveren wethouderDuurzaamheid

Samenvatting

Hoofdstuk1 - Pagina8

Inleiding

Hoofdstuk2 - Pagina11

Biodiversiteit,watisdateigenlijk?

Hoofdstuk3 - Pagina13

Biodiversiteit:uitdagingenenkansen

Hoofdstuk4 - Pagina20 Watwillenwebereiken?

Hoofdstuk5 - Pagina23

Biodiversiteitsagenda

Hoofdstuk6 - Pagina26

Communicatieenparticipatie

Hoofdstuk7 - Pagina31

Financiën,monitoringensturing

Bijlagen-pagina32

1.Overzichtactiviteiten

2.

GebiedspartnersindeHoekscheWaard

Samenvatting

Biodiversiteitgaatoveralleswatleeft.Determomvatzowelplant-en diersoortenalsmicro-organismen.Vooreensterkebiodiversiteitishet belangrijkdaterveelverschillendesoortenineengebiedlevenendatdie soortenergenoegvoedsel,beschuttingenmogelijkhedentotvoortplanting hebben.Hetgaataleentijdnietgoedmetdebiodiversiteit.OokindeHoeksche Waardstaan,ondanksalleinspanningenvangoedwillendeorganisatiesen inwoners,diversesoortenonderdrukofdreigenteverdwijnen.

Indezeuitvoeringsagendabeschrijvenwij,gemeente HoekscheWaard,watwijgaandoenomde biodiversiteitteversterkenenonsdoeltebereiken. Wijstrevenernaarin2050indeHoekscheWaard overveerkrachtigeecosystementebeschikken. Naastdeactiesdiewezelfuitvoerenindeopenbare ruimte,willenenzoekenwenadrukkelijkde samenwerkingmetonzesamenwerkingspartners, onzeinwonersen(agrarisch)ondernemers. Biodiversiteitisenblijfteenopgavevanonsallemaal. Biodiversiteitisbelangrijkvooriedereen.Een sterkebiodiversiteitzorgtvooreensterkeenvitale HoekscheWaard,waarhetookindetoekomstfijn wonen,ondernemenenrecreërenis.

Ookdeinternationaleenlandelijkepolitiekis doordrongenvandeurgentieomdebiodiversiteit teversterken.Deafgelopendecenniaisveelwet-en regelgevingverschenen,diedekadersgeeft.Wij hebben,binnendiekaders,ruimteommetonze samenwerkingspartners,inwonersen(agrarisch) ondernemerseenaanpakoptestellendieonze plaatselijkebiodiversiteitvooruithelpt. Onzeaanpakrichtzichop4thema’s:natuur, landbouw,openbareruimteenprivateruimte.

Indezeagendaformulerenwijeenaantal uitdagingenenkansen:

 Internationaalennationaalgeven wetenschappelijkonderzoek,beleidsstukken enwet-enregelgevingrichtingaandeopgave voordeversterkingvandebiodiversiteit.Hetis noodzakelijkdatgemeenteHoekscheWaardhaar verantwoordelijkheidindezeopgaveneemt.

 Hetversterkenvaneengroenblauwnetwerk indeHoekscheWaardenzotoewerkennaar veerkrachtigeecosystemen.

 Hetbeheervangemeentegrondenveranderen naareenmaniervanbeheereninrichtingdie bijdraagtaandebiodiversiteit.

 Eengezamenlijkeaanpakvoordeuitdagingen waarvoordelandbouwsectorzichgesteldziet.

 Beterinbeddenvandenatuurbelangeninde gemeentelijkeprocessen.Bovendienhopen webewustwordingonderinwonersover biodiversiteit,enwatzijdaarzelfinkunnen betekenen,tevergroten.

Devolgendedoelenleggenweonszelfop metdaarbijdemaatregelenwaarweons dekomendejarenoprichten.Dezedragen allemaalbijaanhethoofddoel:veerkrachtige ecosystemenin2050.

Natuur:Verderontwikkelengroenblauw netwerkindeHoekscheWaardvóór2026

 Opstellenlandschapsplanwaarinwehet groenblauwenetwerkvastleggen

 Stimulerenvangebiedspartnersomhet NatuurNetwerkNederlandaftemaken

 Aanvalsplanlandschapopstellenvoor10% landschapselementeninhetlandelijkgebied

Openbareruimte:overgangnaarfunctioneelen biodiversbeheereninrichtingvandeopenbare ruimtevóór2026

 Onderzoektransitienaarecologischbeheer eninrichtingindegemeente

 HerzieningbeleidsplanOpenbareruimte

 Nieuweaanbestedingenbeheerecologisch uitvragen

 Bewustwordingscampagneinwoners

Landbouw:Eenduurzaamtoekomstperspectief voordelandbouwsectorvóór2026

 Opstellenlandbouwvisie

 Instandhoudenagrarischnatuurbeheer

Privateruimte:ontwikkelingenzoveelmogelijk natuurinclusief

 PrestatieafsprakenmakenmetHWWonen

 Natuurinclusiviteitinnieuwe omgevingsplannenmeenemen

 Handreikingklimaat-ennatuurinclusief ontwikkelen

Samenversterkenwedebiodiversiteit

 Netwerkbijeenkomstenfaciliteren

 Kennisdelingstimuleren

 Mee-koppelkansenvanandereprojecten benutten

Stimulerenmaatschappelijkeinitiatieven

 Regelingzelfbeheeropstellen

 Vergroeningsregelingopstellen

 TinyForestrealiseren

Degrootsteinvloedalsgeneentehebbenwijop onseigenbeheervandeopenbareruimte.Maar degrootsteimpactopdebiodiversiteitinde HoekscheWaardligtdaarbuiten.Samenwerking metonzegebiedspartnersisdanook essentieel omtekomentot eenveerkrachtigecosysteem indeHoekscheWaard.Daaromnodigenwijmet dezeagendaookonzepartnersvanharteuitom metonssamentewerken.

Inleiding Hoofdstuk1

DeHoekscheWaardheefttopnatuur inhuis.Rondomonseiland liggenNatura2000-gebieden enookhetOudelandvanStrijen maaktonderdeeluitvandit Europesenetwerkvanbeschermde natuurgebieden.DeHoeksche

Waardligtindedeltaenisdaarmee eenbelangrijkeschakeltussenhet achterlandendezee.

Bijzonderesoortenalsdezeearendendezandhommel hebbenhunleefgebiedindeHoekscheWaard.Maar ookbinnendijksenindebebouwdeomgevingisnatuur vanhogekwaliteitaanwezig.Biodiversiteitisookvoor demensvangrootbelang;eensterkebiodiversiteit zorgtvooreengoedleefklimaatendraagtbijaaneen sterkeplaatselijkeeconomie.Deaanwezigeecosystemenleverenonsnamelijk,onbetaald,allemaaldiensten.Rietmoerassenenkrekenzorgenbijvoorbeeld voornatuurlijkezuiveringvanhetoppervlaktewater endusookvoorschonerdrinkwater.Eendiverse aanwezigheidvanplant-endiersoortenzorgtvooreen natuurlijkevenwichtinonzelandbouw(endevoedselproductie)endathelptomplagenen/ofziekteste voorkomen.Maartegelijkertijdisdenatuurkwetsbaar, debiodiversiteitneemtafdoorveranderdlandgebruik, klimaatveranderingenookhettypebeheerheeft invloedopdebiodiversiteit.Behoudvantopnatuuren hetherstelvandebiodiversiteitvragenomeenbrede aanpakensamenwerking.

AANLEIDING

Indecember2020heeftdegemeenteraadvangemeenteHoekscheWaardhetprogrammaplanDuur-

zaamheidvastgesteld.Duurzaamheidis1vande5 hoofdopgavenvangemeenteHoekscheWaard.Ditis nietvoorniets.Inzettenopduurzaamheidisnodigom deHoekscheWaardeenvitaalenleefbaareilandte houden.Inhetprogrammaplanstaatbeschrevenwat we,samenmetanderen,willenbereikenenwaarom. Hetstrategischeeinddoel,eenklimaatneutraleHoekscheWaardin2050,staathierinuitgewerkt.Omdit einddoeltehalenwerkenweaan4thema's:energietransitie,circulaireeconomie,biodiversiteitenklimaatadaptatie.Voordezethema'szijndestrategischeen operationeledoelstellingenuitgewerktinhetprogrammaplanDuurzaamheid.

Uitvoeringsprogramma's

Voorde4duurzaamheidsthema'szijnuitvoeringsprogramma’sen-agenda’sopgesteldvoordeperiodevan 2021totenmet2026.Indezeuitvoeringsprogramma’s en-agenda’sstaatbeschrevenhoewegaanwerken aandegesteldedoelstellingenenwatdaarvoornodig is.Indeleidraad‘Communicatie&participatieDuurzaamheid’zijndeuitgangspunten,doelstellingenen destrategievoordecommunicatieenparticipatie opgeschrevenenerwordtgewerktaaneendashboard voormonitoringensturing.

InhetprogrammaplanDuurzaamheidisvoorhetthema biodiversiteithetvolgendestrategischdoelvoor2050 geformuleerd,metdaarbij3operationeledoelenvoor 20301:

eensterkebiodiversiteitenvoeltdeurgentieomsnel metditonderwerpaandeslagtegaan.Wehebbenals grondbezittereenverantwoordelijkheidtenaanzien vanhuidigeentoekomstigegeneratiesomonseiland groenenvitaaltehouden.Daaromis,metdeinputdie vorigjaarbijonzepartnersisopgehaaldendenieuwe inzichtendewealsgemeenteinmiddelshebben,een vernieuwdeagendavoorbiodiversiteitopgesteld.

PROCES

In2021iseenparticipatietrajectgestartmetdebelangrijkstepartnersindeHoekscheWaardalshetom biodiversiteitgaat.Ineenaantal(digitale)werksessiesis veelnuttigeinformatieopgehaald.Hetwaseenintensieftrajectomtoteengezamenlijkeagendatekomen. Helaaskondennietallepartijenzichvindenindeuitvoeringsagendazoalsdievervolgenswerdvoorgelegd. Mededaaromishetperspectiefvandezenieuweagendagewijzigd.Indezenieuweuitvoeringsagendastaan actiesdiedegemeenteiniedergevaloppakt.Waar kunnenwijalsgemeentedirectdebiodiversiteithelpen versterken?WijzijnonservanbewustdatdebiodiversiteitindeHoekscheWaardhetmeestebaatheeftbij eenkrachtigesamenwerkingmetallepartners.Wezien dezeagendadanookalsopeningsbodvoorverdere samenwerkingmetonzepartners.

InhetHoofdlijnenakkoord2022-2026'Samendoordachtdoen'isdoorhetcollegedeambitieuitgesprokenomeenagendavoorbiodiversiteitvasttestellen. Ookhetcollegeisdoordrongenvanhetbelangvan

Dezeagendakenteenlooptijdtot2030.Erisbewust gekozenvooreenlangedoorlooptermijnomdatde natuurnietvandeeenopdeanderedagteherstellen is.Hetiseencomplexeopgaveeneristijdnodigom ecosystemenveerkrachtigtemaken.Daaromishet nodigommeetebewegenmetdevragendieeropons afkomenenflexibeltezijn.Wezullendezeuitvoeringsagendaregelmatigmoetenupdatenmetnieuwe inzichten.Daaromrichtendeactiviteitenzichvoorlopig nogopdeeerste3jaar.Weblijvenmetonzegebiedspartnersingesprekomtemonitorenensamenwerking teevalueren.

1. InhetprogrammaplanDuurzaamheidiseendrietaloperationele doelengenoemd:in2030hebbenweindeopenbareruimteforse stappengemaaktophetgebiedvanbiodiversiteit,in2030hebben weindenatuurflinkestappengezetophetgebiedvanbiodiversiteit, in2030hebbenweindelandbouwgrotevorderingengemaaktop hetgebiedvanbiodiversiteit."

In2050hebbenwe veerkrachtige ecosystemenin deHoekscheWaard

OPBOUWVANDETHEMA’S

Indezeuitvoeringsagendarichtenweonszoalsgezegdvooralopdeactiviteitenwaarwijalsgemeentedirecteinvloed ophebben.Tegelijkertijdzijnweonservanbewustdatde slagkrachtvanonsalsgemeentealleenbeperktis. Degemeentelijkeorganisatieis,zoalseerdergeconstateerd, nietdegrootstegrondbezitter.Omdatteonderstrepen,is dezeagendavan‘grofnaarfijn’opgebouwd.Datwilzeggen datweeerstdegebiedenenonderdelenbehandelendieeen groteinvloedopdebiodiversiteithebbenentoewerkennaar eensteedsfijnmazigereinvloedopdebiodiversiteit.Ookis ereenthematoegevoegd.WaarinhetprogrammaplanDuurzaamheid3thema’szijngeïntroduceerd:natuur,openbare ruimteenlandbouw,voegenwedaarnueenvierdethema aantoe:privateruimte.Hiermeebedoelenweruimtesen terreinendienietineenvanbovenstaande 3categorieënvallen.Heteigendomenbeheervandeze ruimtesenterreinenisinhandenvanparticulieren.

Debasisvandebiodiversiteitbegintindenatuurgebieden enverspreidtzichvianatuurlijkenetwerken.Hettweede thema,deopenbareruimte-vooraldielangswegen,water endijken-vormteenbelangrijkeverbindendeschakelvoor denatuur.Indezeuitvoeringsagendarichtenweonsvooralopdeopenbareruimtediewezelfbeheren,binnende bebouwdekommen.Hetderdethemaisdelandbouw.Door hetgrotelandoppervlak,heeftdezesectorgroteinvloed opdebiodiversiteitindeHoekscheWaard.Totslotheeftde overigeprivateruimteinvloedopdebiodiversiteit.Iedereen kanzijnsteentjebijdragenaanbiodiversiteitsherstel.

Leeswijzer

Indezeuitvoeringsagendagaanweeerstinophetbegripbiodiversiteit.Watis biodiversiteitenwaaromishetbelangrijk?Inhethoofdstukernabenoemenwede uitdagingenenkansendiewevoordebiodiversiteitindeHoekscheWaardzien.De uitdagingenenkansenvoordebiodiversiteitvertalenwehethoofdstukdaarnanaarde ambitie;watwillenwedekomendejarenbereiken?Inhetdaaropvolgendehoofdstuk makenweduidelijkopwelkemanierwedekomendejarenmetdezeambitieconcreet aandeslaggaan.Datdoenwedoorondermeerdespeerpuntentebenoemen.Deze maatregelenverdienenwatonsbetreftbijzondereaandachtenkrijgenprioriteit.In hoofdstuk6lichtenwedecommunicatie-enparticipatiestrategietoe.Aansluitendgeven weinhoofdstuk7inzichtindefinanciënenlatenweinhetonderdeelmonitoringen sturingzienhoewedevoortgangindegatenhouden.

Hoofdstuk2

Biodiversiteit, watisdat eigenlijk?

Biodiversiteitgaatoveralleswatleeft.Vooralhet tweededeelvanhetwoord,diversiteit,verdientwat extranadruk.Veelverschillendesoortenengezonde populatiesvandieverschillendesoorten,zijnvooreen sterkebiodiversiteitbelangrijk.

Opdiemaniermakenziektesminderkansenzijnecosystemenbeterbestandtegeneenstootjeofeenkorteverstoring.Daarbijstaatindenatuurallesmetelkaar inverbinding.Als1soorttesterkwordtofjuistuiteengebiedverdwijnt,heeftdat gevolgenvoorheelveelanderesoorten.

Begripecosysteem

Eenecosysteemiseensamenhangendgeheelvanlevensvormenineen gebied,dewisselwerkingenmetelkaarenmethunomgeving.Innatuurgebiedenis,invergelijkingmethetstedelijkenlandelijkgebied,inderegel welmeerruimtevoornatuurlijkeprocessen.Dezenatuurlijkeprocessen zijnessentieelvoorhetfunctionerenvaneenecosysteem.Eenvoorbeeld daarvanisheteilandTiengemetenmethaargetijdenkreken,vloedbos,rietmoerasenbloemrijkegraslanden.AlleecosystemenindeHoekscheWaard zijninsterkematedoordemensbeïnvloed.

Biodiversiteitisvanlevensbelang.Onderzoekerszijnheteraljarenovereens;het gaatnietgoedmetdebiodiversiteit.Veelecosystemen,enhunbewoners,staan wereldwijdonderdrukofdreigenzelfsteverdwijnen.Zonderbiodiversiteitis ergeenlevenmogelijk.Opaardezijnveellevensvormenafhankelijkvanelkaar. Alsbepaaldesoortenverdwijnen,heeftdatnadeligegevolgenvoorveelandere soorten.Omdebiodiversiteitsterktemakenentehoudenis(genetische)variatie vangrootbelang.Soortenvariatiemaaktdathetsysteemmindergevoeligisvoor ziektesendankzijvariatiekunnensoortenzichbeteraanpassenaanveranderende omstandigheden.Ookdemensisonderdeelvandebiodiversiteitenkanzonderandereorganismennietbestaan.Denkmaareensaandeproductievanzuurstof,de bestuivingvanplanten,waterzuiveringendebeheersingvanplagen.Eenbiodiverseomgevingisdanookzeerbevorderlijkvooronzegezondheid,onzeeconomieën enonsgevoelvanwelbevinden.

Biodiversiteit,watisdateigenlijk?

Zandhommeloprodeklaver

ACTIEFMETBIODIVERSITEITBEZIG

IndeafgelopendecenniaiserophetgebiedvanbiodiversiteitveelgebeurdindeHoekscheWaard.Veel partijenzijnaljarenactiefmetditthemabezig.Onder determgroenblauwedooradering (GBDA)hebben diverseorganisatieseninwonershardgewerktaan hetherstelvandeHoekscheWaardsebiodiversiteit. Zozijnkrekenhersteld,zijnkilometerslangeakkerrandenennatuurlijkeoeversaangelegdenismaaibeheernatuurvriendelijkergeworden.Vooraldankzijde

tomelozeinzetvanenthousiasteHoekscheWaardse partnerszoalsHoekschewaardsLandschap,CoöperatiefCollectiefHoekscheWaard(CCHW)enHWzoemt. Daarnaastzienweindelandbouwveelinspanningen omdebedrijfsvoeringtoekomstbestendigertemaken metaandachtvoorbiodiversiteit,klimaat,ecologischeeneconomischeduurzaamheid.Eendeelvande agrarischeondernemersindeHoekscheWaardwordt gezienalsinnovatiefenvooruitstrevend.

Ondanksaldezeinspanningenkunnenwenogsteeds nietzeggendathetgoedgaatmetdebiodiversiteit. Dezeldzamezandhommelishiervaneenduidelijk voorbeeld.IndeHoekscheWaardiseenpopulatie aanwezig,maardezeisvollediggeïsoleerd.Om levensvatbaarteblijvenmoetereenverbinding komenmetdepopulatieindeBiesbosch.Alsdie verbindingernietkomt,isdekansgrootdatdesoort uitNederlandverdwijnt.Nietalleendezandhommel staatonderzwaredruk,ookeenheleboelandere soortenindeHoekscheWaard(patrijs,noordsewoelmuis,argusvlinder)hebbenhetmoeilijkalsgevolgvan deversnipperingvanhetlandschap.Alswealdeze soortenzoudenkwijtrakenzoudathetecosysteem uitbalanskunnenbrengenwaardoorhetkwetsbaarisvoorverstoringen(toenamevaninvasieve soorten,ziektenenplagenbijvoorbeeld).Hetwordt duidelijkdatdeHoekscheWaardecologischgezien eenbelangrijkerolheeftophetschaalniveauvande Zuid-HollandseDelta.

Figuur1.Impressie(ophoofdlijnen)vanhabitaten biotopenindeHoekscheWaard(bureauStroming)

Hoofdstuk3

Biodiversiteit: uitdagingenen kansen

Wieaanbiodiversiteitdenkt,denktalsnelaan natuurgebieden.Maardenatuurhoudtnietopbijderanden vaneennatuurgebied,ookderivieren,dijken,kreken, sloten,akkers,bermen,bossenentuinenzijnvangroot belangvoordebiodiversiteit.

Wijhebbendeopgavenvoordebiodiversiteituitgesplitstin4thema’s:natuur,openbare ruimte,landbouwenprivateruimte.Westartendithoofdstukmeteenweergavevan relevantebeleidskadersenwet-enregelgevingoverditonderwerp.Daarnazettenwe uiteenwelkeuitdagingenenkansenwezientenaanzienvanonsdoel:deHoeksche Waardbeschiktoverveerkrachtigeecosystemenin2050.

KADERS:EENOVERZICHTVANBELEIDENWET-ENREGELGEVING

Biodiversiteitstaatnationaaleninternationaalopdeagenda,erzijnveelbeleidsplannen overditonderwerpverschenen.Alin1993iswereldwijdeenverdragvoorbiodiversiteit ondertekend:ConventiononBiologicalDiversity(CBD).Sindsdietijdkomthetonderwerp inveelplannenterug.OokindeGlobalGoals,diedeVerenigdeNatiesin2015hebben opgesteld,is'bescherming,herstel,duurzaamgebruikvanecosystemenenhetstoppen vandeachteruitgangvanbiodiversiteit'als1vande17wereldwijdedoelenopgenomen.

Biodiversiteit:uitdagingenenkansen

Hetonderstaandeschemageeftinzichtindebelangrijkstebeleidsdocumentenen programma’svanuithetRijkenprovincieZuid-Hollanddieinvloedhebbenopde biodiversiteitindeHoekscheWaard.Hettotalespeelveldwaargewerktwordtaan

hetherstelvandebiodiversiteit,iscomplex.Wijzijnalsgemeentegebondenaande landelijkebeleidskadersenwet-enregelgeving.Maarbinnendegeschetstekadersis ervoordegemeenteruimteommaatwerkteleverenpassendbijonsgebied.

‘Biodiversiteitsstrategievoor2030’vandeEuropeseUnie(EU2020)

 Vogel-enhabitatrichtlijn

 Natura2000

ProgrammaNatuur(LNV2019)

 Uitvoeringsprogrammanatuur

 Agendanatuurinclusief

Nationaalprogramma stikstofreductieennatuur verbetering(LNV2022)

 Uitvoeringsprogrammanatuur

 Gebiedsprogramma

Gemeenschappelijklandbouwbeleid(EUinontwikkeling)

NederlandsNationaalStrategischplanGLB(LNV2022)

“Landbouw,natuurenvoedsel:waardevolenverbonden”(LNV2018)

 Nationaalprogrammalandbouwbodems

NationaalprogrammalandelijkgebiedNPLG(LNV2022)

 Uitgewerktingebiedsprogramma’s

 NatuurnetwerkNederland(provincie)

 RegioDeal (regioZuid-HollandseDelta)

 InterbestuurlijkProgrammaVitaalPlatteland(IBPVP)

 Gebiedsprogramma(provincie)

InzichtinbelangrijkstebeleidsdossiersdieraakvlakkenhebbenmetdeuitvoeringsagendaBiodiversiteitindeHoekscheWaard.

Kern:internationaalennationaalgevenwetenschappelijkonderzoek,beleidsstukkenenwet-enregelgevingrichting aandeopgavevoordeversterkingvandebiodiversiteit.HetisnoodzakelijkdatgemeenteHoekscheWaardhaar verantwoordelijkheidindezeopgaveneemt.

Natuur Landbouw

BIODIVERSITEITINNATUURGEBIEDEN

HuidigesituatieHoekscheWaard

De27.500hectaregroteHoekscheWaard(landareaal)iseenuniekgebied.Hetligtte middenvangrotedeltawateren(daarvanligt4.780hectareindeHoekscheWaard). Deontmoetingtussenzoetenzoutwaterzorgtvooreenbijzonderefloraenfauna. DenatuurindeHoekscheWaardismededaardoorvaninternationalebetekenis. DeZuidwestelijkeDeltaisnadewatersnoodrampendebouwvandedeltawerken behoorlijkveranderd.Veelvandewaterenwerdenafgesloten.Daardoorishet getijverschilsterkafgenomen.Soortendievangrotegetijverschillenafhankelijk warenhebbenhetmoeilijkofzijnverdwenenenooktrekvissenhebbenhetsindsdien moeilijk.MethetzogenaamdeKierbesluitkomterweermeerruimtevoortientallen trekvissoorten.

BuitendijksenatuurgebiedenvormendeoeverzonevangrotezoetwatergetijdenwaterenzoalshetHaringvliet,hetHollandsDiependeOudeMaas.Indezegebieden liggenkrekenenslikkenenishetgetijnogmerkbaardoorschommelingenvande waterstand.Deinrichtingenhetbeheervandezegebiedendooroverhedenennatuurorganisatiesisgerichtopdeontwikkelingvanzoetwatergetijdennatuur.

OokachterdedijkenhebbenwenatuurgebiedenindeHoekscheWaard.HetOudelandvanStrijeniseenbelangrijkoverwinteringsgebiedvooronderanderedeernstig bedreigdedwerggansenmeerdan1.000smienten,kolganzenenbrandganzen. Naastdebeschermdenatuurgebieden,hebbenweookanderegroengebiedenmet belangrijkenatuurwaarden.HoekschewaardsLandschapbeheertinopdrachtvan gemeenteHoekscheWaardbijna72hectarenatuur.Degroteregebieden-zoalsde krekenvanPlanArgusvlinderenhetnatuurgebiedDeStaart-makendeeluitvanhet NatuurnetwerkNederland(NNN).Ookkleineregebiedenzoalseengroenezonelangs deBuitenominNieuw-BeijerlandofdeIdylleinStrijenzijnbelangrijkenatuurkernen, dieookeenecologischestapsteenkunnenvormenvoorsoortenomgrotenatuurgebiedentekunnenbereiken.

'Denatuurinde HoekscheWaardis vaninternationale betekenis'

Natuurnetwerk

Natuurgebiedenkunnennietopzichzelfbestaan, maarmoetenonderdeelzijnvaneennetwerk.Dit netwerkhelptvoorkomendatplantenendierenin geïsoleerdegebiedenuitstervenendatnatuurgebiedenhunwaardeverliezen.Daaromzijninhetkader vanEuropeesnatuurbeleidNatura2000-gebieden aangewezen.Natura2000iseenEuropeesnetwerk vanbeschermdenatuurgebieden:hetisEuropese topnatuur.Ditnetwerkvormtdehoeksteenvanhet

beleidvandeEuropeseUnievoorbehoudenherstel vanbiodiversiteit.IndeNatura2000-gebiedenwordt, naastdebeschermingvangebieden/biotopenook debeschermingvansoortenenhunhabitatsgeregeld.InenomdeHoekscheWaardliggenmaarliefst 4Natura2000-gebieden:HetOudelandvanStrijen, hetHaringvliet,hetHollandsDiependeOudeMaas. InNederlandzijndeNatura2000-gebiedenookaan elkaarverbondenviahetNatuurnetwerkNederland

(NNN).IndeHoekscheWaardbestaandeverbindingentussendezegebiedenvoornamelijkuitkrekenen dijken.Dezebelangrijkeverbindingenzijnvastgelegd inprovinciaalbeleid,maarnognietallemaalgerealiseerdindeHoekscheWaard.EenbelangrijkeontbrekendeschakelisdeverbindingPiershilseGat.Door dezeverbindingwordendegras-enrietgorzenlangs hetSpuimethetnatuurgebiedHetGrooteGatenhet Haringvlietverbondenenhetgebiedheeftpotentieeleengrotewaardealsnieuwenatuurkernmet kreekgebondenwaterrijkenatuurbestaandeuitnatte graslanden,rietvelden,griendenendroogbloemrijk grasland.

Kern:weversterkenhetgroenblauwe netwerkindeHoekscheWaarden werkenzotoenaarveerkrachtige ecosystemen.

Figuur2.Kaarthuidigesituatie(bureauStroming)

Stikstof

Stikstofisoveralomonsheen.Hetgaatverbindingenaanmetanderestoffenendwarreltdan opdegrond.Hetisvoedselvoorplantenmaar integrotehoeveelhedenkanhetjuistheelveel kwaad.Plantengaanhierdoorveelhardergroeien.Typischeplantensoortendieprofiterenvan eengrotehoeveelheidstikstofzijndebraam endebrandnetel.Beidesoortenzijnbelangrijk vooronderanderebepaaldevlindersoorten. Maarbijteveelstikstofkunnenzezichsnel uitbreidenennemenzeveellichtweg.Hierdoor kunnenandereplantensoortennietoverleven. Insectendieafhankelijkzijnvandezeplantensoortenhebbendusookgeenvoedselomte overleven.Desterkeverruigingdieoptreedtals gevolgvanteveelstikstof,zorgtvooreenzijdige biotopenenweinigvariatie,waardoordesoortenrijkdomsterkafneemt.

Stikstofkaningrotehoeveelhedenookvoor verzuringzorgenvandebodem.Hierdoorkunnen bepaaldevoedingsstoffendoorplantenmoeilijkerofnietwordenopgenomen.Hetgevolgiseen verarmingvandehelevoedselketen.Tekorten aanvoedingsstoffenwerkenookdoorindehogerelagenvandevoedselketen,waardoorbepaalde soortengeengeschiktvoedselmeerkunnenvindenenophunbeurtdusookzullenverdwijnen.

Omdesoortenrijkdominstandtehoudenende biodiversiteittehelpen,zullenwedehoeveelheidstikstofdieweuitstotenmoetenterugdringen.Datisookwettelijkvastgelegd.

BIODIVERSITEITINDEOPENBARERUIMTE

Huidigesituatie

Metopenbareruimtebedoelenweallegebiedendie vooriedereenvrijtoegankelijkzijn.Vooreendeel ligtdeopenbareruimtebinnenbebouwdgebied, vooreengroterdeelligtditdaarbuiten.Binnende bebouwdekommenisdegemeenteverantwoordelijk voorhetbeheer.HetwaterschapHollandseDelta isverantwoordelijkvoorhetbeheervandijkenen watergangeninhaarbezit.Dezeorganisatieheeft inmiddelsalgrotestappengezetinhetomschakelen naarecologischbeheer.ProvincieZuid-Holland beheertalhaarbermenlangsdeN-wegenalop ecologischewijze.Aldezebermen,plukjesgroenen watergangenzijnvoordebiodiversiteitbelangrijke levensaders.Planten(zaden)eninsectenen anderekleinedierenkunnengeengroteafstanden overbruggenenzijnvooreenbelangrijkdeel aangewezenopdezegroeneenblauweverbindingen. Datmaakthetvoorverschillendegeneratiesinsecten enkleinedierenmakkelijkerzichteverspreiden.In dezeagendarichtenwijonsophetbeheervanonze eigengronden,binnendebebouwdekommen.

Beheereninrichting

Deinrichtingenhetbeheervanbestaandeennieuwe openbareruimtedragennunogteweinigbijaan debiodiversiteit.Infrastructuur,bedrijventerreinen, waterbeheer,schoolpleinen,bermen;ervaltnogeen biodiversewereldtewinnen! Eenaantalgebiedenin onseigendomwordtalopecologischewijzebeheerd doorHoekschewaardsLandschap.Maarhetovergrote deelvanhetgroenindebebouwdekommen wordtnogopeenmeertraditionelewijzebeheerd. Hetonderhoudisgerichtopdebeeldkwaliteiten

Biodiversiteit:uitdagingenenkansen

uitstralingennognietmetoogopdefunctionaliteit enecologischekwaliteit.Zozijnerbermendiemet groteregelmaatwordengemaaidterwijldaardoor niemandgebruikvanwordtgemaakt.

Openkelepilotlocatieszijnwegestartmetbeheer vanhetopenbaargroenopeenmanierdiede biodiversiteittengoedekomt.Dekennisdieuitde pilotskomt,kunnenweindeovergangnaarander beheergoedgebruiken.

Kern:hetbeheervan

eenmaniervanbeheereninrichting diebijdraagtaandebiodiversiteit

gemeentegrondenveranderennaar

BIODIVERSITEITINDELANDBOUW

Huidigesituatie

VoordeHoekscheWaardisdelandbouwvangrotewaarde.Onzegemeentebestaatvoor70% uitagrarischbestemdegronden.Ditbepaaltvooreengrootdeeldeuitstralingenidentiteitvan onsgebied.Diverseboereninonzegemeenteinvesterenaljarenlanginondermeerprecisielandbouw,biodiverseakkerranden,agrobiodiversiteitenregeneratievelandbouw.DeHoekscheWaard ishierdooruitgegroeidtotinternationaalkoploperophetgebiedvanduurzameennatuurinclusievelandbouw.Degemeenteendeprovinciehebbenhiermetverschillendeprogramma’seen belangrijke(financiële)bijdrageaangeleverd.Ondanksdezegoedeuitgangspositiewordtde agrarischesectornugeconfronteerdmetdiverseuitdagingen,ookindeHoekscheWaard.Lokale, regionaleenlandelijkeontwikkelingenvolgenelkaarineenhoogtempoop,waardoorboeren inminderemateinstaatzijninvullingtegevenaanhunbedrijfsmodel.Daarnaastzienwedatde toekomstvandelandbouwondertoenemendedrukstaatdoorveranderingeninklimaat,waterhuishoudingenbiodiversiteit.

NationaalProgrammaLandelijkGebied

Op10juni2022heefthetkabinetdestartnotitie‘HetNationaalProgrammaLandelijkGebied (NPLG)’gepubliceerd,metdaarinonderanderederichtinggevendedoelenomdestikstofuitstoot inNederlandteverlagenendenatuurteherstellen.Deoverheidwilvóór2030denatuurversterken,dewaterkwaliteitverbeterenenmeerdoentegenklimaatverandering.Ditisgoednieuws voordebiodiversiteit,maarhetbrengtveelonduidelijkheidmetzichmee.Opditmomentisnog niethelemaalduidelijkhoeditprogrammazichvertaaltnaardesituatieindeHoekscheWaarden watdevervolgstappenzijn.Welzienwedatdeplannenvanhetkabinetveelemotiesenvragen oproepenindeagrarischesector.OokindeHoekscheWaardzorgtdestikstofaanpakvoorvraagtekensenemoties.Deraadstemdenogvoorhetzomerrecesinmetdemotie‘Samenschouders onderdestikstofaanpak’.Deraadverzoektdaarinhetcollegedegrotezorgen,dielevenbinnen deagrarischesectorteerkennen.Ookvraagtzijhetcollegezichinoverleggenmetandereoverhedensterktemakenvoordeagrarischondernemers.Hetmoetvolgensderaadmogelijkzijnde agrarischondernemerstehelpenbijhetvindenvanmaatwerkoplossingen.Desamenwerkingskracht,zokenmerkendvoordeZuid-HollandseEilanden,kanbijhetvindenvangoedeoplossingen volgensderaadhetverschilmaken.

Kern:eengezamenlijkeaanpakopstellenvoordeuitdagingen

waarvoordelandbouwsectorzichgesteldziet.

BIODIVERSITEITBIJPRIVATERUIMTE

InhetprogrammaplanDuurzaamheidhebbenwe3 thema’srondombiodiversiteitgeïntroduceerd:natuur, landbouwenopenbareruimte.Bezitofbeheervanverschillendetypengrondisbijdekeuzevoordiethema’s leidendgeweest.Wevindendatdezeopsommingeigenlijkincompleetis.Eenbelangrijkegroepisnognietin hetrijtjeopgenomen.Particulieren,inwoners,bedrijven (ondernemers)enpachters.Dezegroepheeftsamen ookeengrootdeelvanderuimtebinnendegemeentegrenzeninbeheerofbezit.Daaromvoegenwedeze doelgroepaandezeagendatoe.

Eendeelvanbovengenoemdegroepiszichbewustvan hetbelangvannatuurenbiodiversiteit.MaareengroteregroepprivateeigenarenindeHoekscheWaardheeft

nogonvoldoendebeeldbijhetbelangvanbiodiversiteit enwatzijdaarzelfinkanbetekenen.Enjuistaldeze particulierenenbedrijvensamenkunnenbehoorlijkwat impactmaken.Alsvoorbeeldgevenwedevolbetegeldetuinen,waarvoordierenenplantengeenruimteis. Doordeeigenbuitenruimtetevergroenen,kandeze groepdebiodiversiteiteenpositieveimpulsgeven.

Daarnaastzittenwealsgemeentebijnieuwegebiedsontwikkelingenenbouwprojecteninhetbeginvanhet procesaantafel.Bijdehuidige(her)inrichtingsplannen wordter,afhankelijkvandeambitievandeontwikkelaar,rekeninggehoudenmeteenecologischeinrichting. Daarbijhebbenontwikkelarenoverigensvaaktemaken meteenopeenstapelingvandoelenenambitiesvande gemeente.Datmaakthetnietmakkelijkombinnen1

projectaanallewensenvandegemeentetevoldoen. Ontwikkelingenwordenvaakvoortientallenjarenneergezet.Juistaandevoorkantinhetproceskunnengoede afsprakenwordengemaaktoverhoedenatuurineen projecteenplekkrijgt.

Kern:beterinbeddenvande natuurbelangenindegemeentelijke processen.Bovendienwillenwe bewustwordingonderinwonersover biodiversiteit,enwatzijdaarzelfin kunnenbetekenen,vergroten.

Biodiversiteit:uitdagingenenkansen

Watwillenwebereiken?

MethetprogrammaplanDuurzaamheid(vastgestelddoorderaadin2020) heeftdegemeenteraaddelathooggelegd.Indithoofdstuklichtenwedeze ambitieverdertoeenwerkenwedezeuitvoordeverschillendethema’s.

VEERKRACHTIGEECOSYSTEMENIN2050

DeambitiedieinhetprogrammaplanDuurzaamheid voordelangetermijnisvastgelegdvoorbiodiversiteitis:

In2050hebben weveerkrachtige ecosystemenin deHoekscheWaard

IndeHoekscheWaardissprakevanveerkrachtige ecosystemenalsaandevolgenderandvoorwaardenisvoldaan:

 Alsersprakeisvangrotegebiedenmet onderlingeverbindingen,waardoorer voldoenderuimteisvoorlevensvatbare populatiesvanplant-endiersoorten.

 Demilieucondities(delucht-,water-en bodemkwaliteit)opordezijn.

 Deinrichting,hetbeheerenhetgebruik passendzijn(denkdaarbijaangevarieerde ennatuurlijkeoevers,kleinelandschapselementen,ecologischbeheer,aanwezigheid vaninheemsebeplantingennatuurlijke overgangentussenbiotopen).

IndeHoekscheWaardwordtdoorverschillendepartijen aljarenlanggewerktaaneennetwerkvankreken,dijken, akkerranden,slotenenbermen.Ditnetwerk,vaakook degroenblauwedooraderinggenoemd,vormtdebasis voordeveerkrachtigeecosystemendiewevoorogen hebben.

Omtotditveerkrachtigenetwerktekomenhebbenwe perthemadespeerpuntenbenoemd,diehieronder verderwordentoegelicht:

Natuur

Verderontwikkelengroenblauwnetwerkinde HoekscheWaardvóór2026

Openbareruimte

Transitienaarfunctioneelenbiodiversbeheer vandeopenbareruimtevóór2026

Landbouw

Eenduurzaamtoekomstperspectiefvoorde landbouwsectorvóór2026

Privateruimte

Ontwikkelingennatuurinclusiefin2026

Natuur:

VERDERONTWIKKELENGROENBLAUWNETWERKINDEHOEKSCHEWAARDVÓÓR2026

GemeenteHoekscheWaardstreefternaarhetgroenblauwenetwerkverderuittebreidenenrobuusterte maken.Eenvoudiggezegdbestaatditgroenblauwe netwerkuitdijken,krekenenhoofdwatergangen (hetgrofmazigenetwerk)enuitsloten,akkerranden enbermen(hetfijnmazigenetwerk).Almetalvormt hetgroenblauwenetwerkhetkarakteristiekebeeld vanhetHoekscheWaardselandschap.Denatuur heeftbaatbijgoedeensterkeverbindingen.Daarom is,naastdebeschermdenatuur,hetgroenblauwe netwerkindeHoekscheWaardookzobelangrijk.Bij ontwikkelingeninhetbuitengebiedgaanwesturen opnatuurinclusiviteit,enwezoekennaarkansenom hetgroenblauwnetwerkteversterken.

Openbareruimte:

TRANSITIENAARBEHEERMETTOEGEVOEGDE

WAARDEVOORDEBIODIVERSITEITIN2026

Deambitievandegemeenteisomeentransitieinte zettennaarbeheerpassendbijdefunctievandeopenbareruimteenmettoegevoegdewaardevoordebiodiversiteit.Datwilzeggendatwebijhetbeheervanons groeneerstkijkennaardefunctievanhetgebied;hoe wordthetgebruikt?Daarnakijkenwehoewepassendbij diefunctiedebiodiversiteitkunnenversterken.Daarbij wordtdeecologischestructuurbinnendorpskerneneen belangrijkefunctie.Wehebbenhetdanoverhetgroen, zoalsbermen,bomen,hagen,maaruiteindelijkookover hetblauw,zoalsslotenenoeversinonzegemeente. Anderbeheerissomsnietvoldoendeomeenbelangrijke ecologischeverbindingsterkenrobuusttemaken.Als hetbijdraagtaanderealisatieenhetversterkenvan ecologischeverbindingen,voegenwegroentoe.

Delanglopendecontractenmetaannemershebben, naastbeschikbaarheidvanvoldoendemiddelen, invloedopdesnelheidvanhettraject.Hetincontractenvastgelegdebestekendeeisendieaanhet beheerwordengesteld,wordenindeloopvande tijdaangepast.Wegebruikendaarbijdeinzichtendie delopendepilotsopleveren.Wevragenookonze samenwerkingspartnersnaarhunervaringenmet dezenieuwevorm(en)vanbeheer.Ookdaarkunnen weveelvanleren.

Eenandere,groenereinrichtingvandeopenbare ruimteheeftveelvoordelen.Naasthetverbeteren vandebiodiversiteitdraagteengroeneomgevingook directbijaandegemeentelijkedoelenvoorklimaatadaptatieengezondheid.Meergroenzorgtvoor

verkoelingophetedagen.Naeenhevigeregenbui kanhetwatermakkelijkerdegrondintrekkenende bodemhoudtdaarnahetwaterlangervast.Ineen groeneomgevingzijnmensenoverhetalgemeen gelukkigerengezonder.

Deveranderingenindeopenbareruimtezullenvoor eendeelvandeinwonersbestevenwennenzijn.Op veelplekkenindeHoekscheWaardzaldemaaimachinemindervaaklangskomen.Uiteraardblijvenwe ervoorzorgendatde(verkeers)veiligheidentoegankelijkheidnietinhetgedingkomenendatinwoners metvragen,klachtenenopmerkingenonverminderd bijonsterechtkunnen.Communicatiespeelteen belangrijkerolinhetgoedverlopenvandetransitie naaranderbeheer.

GEMEENTEHOEKSCHEWAARD

Landbouw:

EENDUURZAAMTOEKOMSTPERSPECTIEFVOORDE LANDBOUWSECTORVÓÓR2026

Hetisonzeambitieomsamenmetdeagrarische sectortoteenduurzaamtoekomstperspectiefte komenwaarinookbiodiversiteiteenplekkrijgt.De rolvandelandbouwsectorbijdebiodiversiteitsaanpakheeftlandelijkdeaandachtenligtmomenteel erggevoelig.Erligtvooraleenfocusophetterugdringenvandeuitstootvanstikstof,omdatstikstof negatievegevolgenheeftvoordebiodiversiteit. GemeenteHoekscheWaardneemtalsstandpuntin, datdenoodzaakvanhetterugdringenvanstikstof duidelijkis,maardatallesectorenmoetenbijdragen aandesysteemveranderingdieinhetNationaal ProgrammaLandelijkGebiedwordtgevraagd.Terugdringenvandeuitstootvanstikstofisnietalleen eenopgavevoordeboeren.

Wijwillenalsgemeentedeagrarischesectorin deHoekscheWaardsteunen.DeHoekscheWaard behoorttenslottetotdebetereenvruchtbaarste landbouwgebiedeninNederland.Daaromwillenwe methenwerkenaaneenduurzaamtoekomstperspectief,waarbiodiversiteiteenonderdeelvanis.

Privateruimte:

ONTWIKKELINGENZOVEELMOGELIJK NATUURINCLUSIEF

Naastdeinzetopdeze3genoemdethema’sisnatuurlijkookdeinzetopparticulieregrondenrelevant.Niet iedereenrealiseertzichdatdeopgavevoorbiodiversiteitalbijdeeigenvoordeurbegint.Degedachteis nogvaakdatnatuurvooralindenatuurgebiedente vindenis,enzekerbijnieuwbouwprojectenwordtde natuurnogweleensoverhethoofdgezien.

Daaromstrevenweernaardatvanafnuzoveel mogelijknieuweontwikkelingennatuurinclusiefzijn. Ditsluitgoedaanbijhetconvenantklimaatadaptief bouwendateerderondertekendisdoordegemeente.Zekergeziendegrotebouwopgaveisditeenlogischestapwaarwealsgemeenteaandevoorkant eenrolinhebben.Metnatuurinclusiefbedoelenwe datwe,bijhetontwerpvandebebouwingende directeomgeving,rekeninghoudenmetdebehoeftenvandestreekeigenplantenendieren.Ermoet voldoendevoedsel,veiligheid,voortplantingsmogelijkheid,variatieenverbindingvoorhandenzijn.Wij zijnbezigmethetontwikkelenvaneenbeleidsinstrumentvooreenintegraleafwegingvaninitiatieven.Deeisendieweaannieuweontwikkelingen stellen,moetenmetelkaarinbalanszijn.Daarbij wordtbiodiversiteiteenvandeonderwerpendie meegewogenwordt.DaarnaastgaanweparticulierenenbedrijvenindeHoekscheWaardstimuleren ommaatregelentenemendieeenpositievebijdrageleverenaandebiodiversiteit.

Metdeaandachtvoorbiodiversiteitindeopenbare ruimtehopenweookinwoners,maatschappelijke organisatiesenondernemersteinspirerendeeigen

buitenruimtetevergroenen.Het grootstedeelvandebuitenruimteis immersinprivatehanden.

Rolvandegemeente

Bijhetwerkenaandezeambitieshoudenweonsaandegesteldekaders vanhogereoverhedenentegelijkertijdhoudenennemenweruimte omeigendoelstellingenenbeleid teformulerenenaantesluitenbijal lopendeprojectenenprogramma’s inonsgebied.Ditisooknoodzakelijk omdefinancieringvandeagenda rondtekrijgen.

Voordeopenbareruimtebinnende bebouwdekommenligtderegieen verantwoordingbijdegemeente zelf.Voordenatuur,landbouwen openbareruimte(buitendebebouwdekommen)zijnmetname onzepartnersaanzetenkunnen wealsgemeenteeenfaciliterende enverbindenderolvervullendoor allepartijenenhunbelangenbij elkaartebrengen.Bijdelandbouw enprivateruimte hebbenweeen stimulerendeensomssturenderol, metnamebijgebiedsontwikkelingen.Onzeinvloedisbeperktenwij ziendezeuitvoeringsagendadanook alseenuitnodigingrichtingonzegebiedspartners,inwoners,maatschappelijkeorganisatiesenondernemers, omverdersamentewerken.

Hoofdstuk5

Biodiversiteitsagenda

Hetherstellenenversterkenvandebiodiversiteitiseen complexepuzzel.Diecomplexiteitmaakthetnoodzakelijk hetprobleemendeoplossingbreedtezienenaantepakken. Wekunnennietmet‘stukjes’biodiversiteitaandeslagmaar versterkenhetheleecosysteemindeHoekscheWaard.

Degemeenteis1vandevelepartijendieaandelat staat.Samenwerkenisdanookeenbelangrijksleutelwoord.WijnemenalsgemeenteHoekscheWaardonze verantwoordelijkheidvoordegebiedeninonsbeheer enzoekendaarnaastnadrukkelijkdesamenwerking metanderegrondeigenaren.

Indithoofdstukwerkenwedeambitiesverderuittot speerpuntenmetbijbehorendemaatregelen.Hier wordtduidelijkwatwegaandoenomdebiodiversiteit indeHoekscheWaardteversterken.

SPEERPUNT1:VERDERONTWIKKELEN

GROENBLAUWNETWERKINDEHOEKSCHE WAARDVOOR2026

Watgaanwedaarvoordoen?

Debasisvoorhetgroenblauwenetwerkisinhetverledenalgelegd.Omditnetwerkrobuustertemaken gaanwemetonzegebiedspartnersbepalenwaar aanvullendeschakelsnodigzijn,welke(doel)soorten hiergebruikvanmoetenmaken,enwelkeschakels sterkerkunnen.Wewillenditintegraalbekijkeninhet kadervanhethelelandschap.Daaromisonzeambitie omsamenmetdegebiedspartnerseenlandschapsplan optestellen.

Eenbelangrijke,nogterealiseren,schakelligtbijhet PiershilseGat.OmdatditeenonderdeelisvanhetprovincialeNatuurnetwerk(NNN)isdeprovinciedetrekker vanditproject.Wijstimulerendeprovincieomdeze schakelterealiseren.

Landschapselementenkunneneenwaardevolleaanvullingzijnophetgroenblauwenetwerk.Hierbijkan gedachtwordenaanelementenmeteenbegroeiing vankruidenenruigtenennatteelementenzoalsslootkanten,natuurvriendelijkeoeversenpoelen.Maarook hagen,knotwilgen,grienden,boomgaardenensloten kunnentotlandschapselementengerekendworden. Onzeambitieisomdergelijkelandschapselementenin hetbuitengebiedtestimuleren,hoeenmetwiewedit moetendoen,gaanweuitzoekenineenaanvalsplan.

 Opstellenlandschapsplanwaarinwehet groenblauwenetwerkvastleggen

 Stimulerenvangebiedspartnersomhet NatuurnetwerkNederland(NNN)aftemaken

 Aanvalsplanlandschapselementenontwikkelen

SPEERPUNT2:TRANSITIENAARBEHEER

METTOEGEVOEGDEWAARDEVOORDE BIODIVERSITEITIN2026

Watgaanwedaarvoordoen?

Wewillenvanonderhoudgebaseerdopbeeldkwaliteit naaronderhoudpassendbijdefunctievandeopenbareruimte.Perlocatievraagtditwatanders.Daarom onderzoekenwebinnenonseigenbeheergebiedde kansenvooranderbeheereninrichting,zodatditmeer bijdraagtaandeecologieenbijvoorbeeldookaanklimaatadaptatie.Alsduidelijkisopwelkemanierweeco-

logieeenplekinonsbeheerwillengeven,wordtdeze nieuwerichtingverwerktinhetbeleidsplanOpenbare ruimte.Ondertussenzettenwebijnieuweaanbestedingenwaarmogelijkalinopbeheermettoegevoegde waardevoordebiodiversiteit.

Omdeacceptatievanuitinwonersvoordeveranderendeuitstralingvandeopenbareruimtetevergroten, startenweopkortetermijnmeteenbewustwordingscampagneoverwildergroen.

 Onderzoektransitienaarbeheereninrichting mettoegevoegdewaardevoorbiodiversiteit

 HerzieningbeleidsplanOpenbareruimte

 Nieuweaanbestedingenbeheeranders

uitvragen

 Bewustwordingscampagneinwoners

SPEERPUNT3:EENDUURZAAM TOEKOMSTPERSPECTIEFVOORDE LANDBOUWSECTORVOOR2026

Watgaanwedaarvoordoen?

GemeenteHoekscheWaardwilindekomende periodesamenmetdelandbouwsectorwerkenaaneentoekomstperspectiefvoordeze sector.InhetHoofdlijnenakkoord2022-2026is opgenomen,datereenlandbouwvisievoorde HoekscheWaardopgesteldwordt.Dereikwijdte vandevisiemoetnogwordenbepaald,maarin bijgevoegdschemaiseenschetsopgenomen watdevisiekanbeslaan.

Eenintegralevisieisvanbelangomdatdeoplossingen alleentevindenzijninsamenhangmetallebetrokken thema’s.Zokunnendeproblemenbinnenhetstikstofdossieralleenwordenopgelostalserooknieuwe verdienmodellenvoordelandbouwsectorworden ontwikkeld.Daaromishetwenselijkennoodzakelijkde agendavoorbiodiversiteitendeintegralevisievoorde landbouwgelijktijdigtelatenoplopen. Wewillenvoorkomendathetgroteaantalbloemrijke akkerrandenenanderevoorbeeldenvanagrarisch natuurbeheer,diehunbijdrageleverenaandebiodiversiteit,verlorengaanalsgevolgvanhetonduidelijke beleidvanandereoverheden.Wezettenonsinvoor hetinstandhoudenvanagrarischnatuurbeheer.

 Opstellenlandbouwvisie

 Instandhoudenagrarischnatuurbeheer

Indentiteit encultuur Verdienmodellen

Diversiteit bedrijven Bodem

Eerlijkeprijs

SPEERPUNT4:ONTWIKKELINGENZOVEEL MOGELIJKNATUURINCLUSIEFIN2026

Watgaanwedaarvoordoen?

Bijnieuwebouwprojectenspeeltdegemeenteeen belangrijkerolbijhetbeoordelenvandeplannen.De gebouwenenwijkendienugebouwdworden,zullen voorminimaal50jaarblijvenbestaan.Wijwillendoorgroeiennaarsteedsmeernatuurinclusiviteitbijnieuwe ontwikkelingen.Dooraanhetbeginvanhetproces goedeafsprakentemakenmetontwikkelendepartijen overhetpositieveeffectdatdebouwopdebiodiversiteitmoethebben.Ditgeldtdannietalleenvoorde bebouwing/stenenmaarookvoorhetopenbaargebied daaromheen.Anderekeuzesbijdeinrichtingzorgen voormeerbiodiversiteit.Uiteraardkijkenwebijde beoordelingvandeplannenookaltijdnaardekoppelkansenvoorklimaatadaptatieendeanderethema’suit deduurzaamheidsopgave.

 PrestatieafsprakenmakenmetHWWonen

 Natuurinclusiviteitinnieuweomgevingsplannen meenemen(Woonbalans)

 Handreikingklimaat-ennatuurinclusief ontwikkelen

SPEERPUNT5:SAMENVERSTERKENWE DEBIODIVERSITEIT

Samenwerkenenverbinden HoewelgemeenteHoekscheWaardeigenaarisvan enhetbeheervoertovereendeelvanhetopenbaar groen,zijnerveelmeergrondeigenaren.Enaldie grondeigenarenvormeneenschakeleneendeelvande oplossing.Wezoekendaaromnadrukkelijkdesamenwerkingmetonzeinwoners,vrijwilligersorganisaties, agrarischeondernemers,terrein-ennatuurbeheerders enandereoverheden.

Wegelovenerindatwesamenmeerkunnenbereiken danalleen.Daaromorganiserenwejaarlijksbijeenkomstenomhetnetwerkteversterkenendeonderlingesamenwerkingtestimuleren.Bijonzeeerste bijeenkomstisereenmooiinitiatiefontstaanvooreen Zandhommel-zuidas;eenecologischeverbindingvoor eenbedreigdehommelsoort,dieindeHoekscheWaard alseenvandeweinigeplekkennogvoorkomt.De betrokkenpartijen:grondbezitters,kenniscentrumEis, financierprovincieZuid-HollandeninitiatiefnemerHW zoemtzijnnumetelkaaringesprekoverderealisatie vandezeverbinding.Eenmooivoorbeeldvanwathet faciliterenvanhetnetwerknualoplevertvoordebiodiversiteitindeHoekscheWaard.

 Netwerkbijeenkomstenfaciliteren

 Kennisdelingstimuleren

 Mee-koppelkansenvanandereprojectenbenutten

SPEERPUNT6:STIMULERENMAATSCHAPPELIJKEINITIATIEVEN/ACTIVITEITEN

Watgaanwedaarvoordoen?

Omdebiodiversiteitinonsgebiedteversterkenwerken wenauwsamenmetonzebelangrijkegebiedspartners aaneenrobuustgroenblauwnetwerk.Ookonzeinwoners,ondernemersenmaatschappelijkeorganisaties betrekkenwezoveelmogelijkbijmaatregelenenactiviteitendiedebiodiversiteitvooruithelpen.Wewillendit maatschappelijkmiddenveldstimulerenomzelfaande slagtegaanmethetverbeterenvandebiodiversiteit. Ditdoenwedoordebewustwordingoverhetbelang vanbiodiversiteittevergroten.Verderontwikkelenwe eenstimuleringsregelingvoormaatschappelijkeinitiatieven.Wesluitenaanbijandereontwikkelingen,bijvoorbeeldhetverduurzamenvanonderwijsinstellingen.

Endaarwaarhetmaatschappelijkemiddenveldmet eeninitiatiefkomtdateensubstantiëlebijdragelevert aandebiodiversiteitindeHoekscheWaard,kijkenwe hoeweditmogelijkkunnenmaken.Inwonerskomen regelmatigmetinteressanteplannenomhunwijkeen groeneraanzientegeven.Zijgevenaaneendeelvan het(ecologisch)beheervanstukjesopenbaargroen inhunwijktewillenoppakken.Weonderzoekenhoe wedatbeheeropeengoedeenverantwoordemanier kunnenoverdragenenontwikkelenhierbeleidop.

 Regelingzelfbeheeropstellen

 Vergroeningsregelingopstellen

 TinyForestrealiseren

Hoofdstuk6

Deaanpakvoorhetthemabiodiversiteitbouwtvoortopdeprogrammabredeleidraad Communicatie&participatieDuurzaamheid.Indeaanpakstaaninformeren,inspireren,stimuleren ensamenwerkencentraal.Zowerkenwesamenmetinwoners,ondernemers,maatschappelijke organisatiesendeverschillendeoverheidspartijenaaneenbiodiverseiland.

Wezettenvoordecommunicatieenparticipatieinop6bouwstenen.(zie hoofdstuk5leidraadCommunicatie&participatieDuurzaamheid):

1. Actiefinformeren

2. Ontwikkelenvaneen(digitaal)platformvoor‘communitybuilding’

3. Stimulerenvangedragsverandering

4. Inwonersparticipatieommeedoentestimuleren

5. Overheidsparticipatieominitiatievenderuimtetegeven

6. Maatwerkperproject

KERNBOODSCHAPBIODIVERSITEIT

Omhetverhaalvanbiodiversiteitsterkenduidelijknaarvorentebrengenvoor onzeinwoners,hebbenweeenpropositieeneenkernboodschapgeformuleerd.Depropositieverteltineennotendophetverhaaloverhetbelangvan eensterkebiodiversiteit.Dekernboodschapgaatdaarietsuitgebreideropin. Dezekernboodschappenmakendecommunicatieoverbiodiversiteitrichting inwonerseenduidiger.Doordeboodschapsteedsopverschillendekanalente herhalen,makenwehetbelangvanendewijzewaaropwedebiodiversiteit

willenverbeteren,sterkervoelbaar.Wezorgenervoordatwedeindividuele projectenenactiviteitenblijvenkoppelenaanhetthemaenhetgroteredoel binnendeopgaveduurzaamheid.

PROPOSITIE

Ookindenatuurzijndegevolgenmerkbaar.Debiodiversiteitlooptschrikbarendterug.Erzijnsteedsmeerplantenendierendieophetpuntstaanomte verdwijnen.OokindeHoekscheWaardisdatzo.Eensterkebiodiversiteitis voordetoekomstbelangrijk.Dieren,planteneneengezondebodemzorgen voorvoldoendevoedsel,gezondheidenveiligheid.Gelukkigkunnenwesamen debiodiversiteitsterkermaken.Bijvoorbeelddooronzetuinenenomgeving andersinterichten,slimmertemaaienengeenchemischebestrijdingsmiddelenmeertegebruiken.Alsgemeentebeherenweonsgroenopeenmanierdie debiodiversiteitvooruithelptensterkermaakt.Veelanderepartijenzijnalzelf aandeslaggegaanmetdebiodiversiteit.GemeenteHoekscheWaardwildeze partijenbijelkaarbrengeneninitiatievenopelkaarafstemmenenversterken, zodatheteffectgroterwordt.

Communicatieenparticipatie

Kernboodschap

Biodiversiteitgaatoveralleswatleeft.Groteenkleinesoortenleven metelkaarsamenenzijnvanelkaarafhankelijk.Daaromisbalans belangrijk:alsereenplant-ofdiersoortgaatoverheersen,kanhetzijn dateenanderesoortuitsterft.Eengroteafwisselingaansoortenisniet alleenmooiomtezien,hetisooknuttigenzelfsnoodzakelijk.Biodiversiteitzorgtvooreenstabielklimaat,schoonwaterenvruchtbaregrond. Enhetlevertookvoedselengrondstoffenvoorhuisvesting,kledingen medicijnen.Biodiversiteitisvooriedereenbelangrijk.

Helaasgaathetslechtmetdebiodiversiteit.OokindeHoekscheWaard isersprakevaneenachteruitgang.Boerenlandvogelsalsdeveldleeuwerik,depatrijsendegruttohebbenhetergmoeilijk.Zeldzamesoorten dienunogtevindenzijnindeHoekscheWaard,zoalsdezandhommel, dreigenuittesterven.Enookmetinsectendieeenrolspeleninde bestuiving,zoalsbijenenvlinders,gaathetslecht.Daarstaattegenover dathetmetanderesoortenweerbetergaat.

Gelukkigkunnenweplant-endiersoortendiehetmoeilijkhebbeninde HoekscheWaardhelpen.Eeneenvoudigeaanpassingkanalveelverschil maken:eenpaartegelsverwijderenenhierbloemenzaaienofplanten, hetplaatsenvaneeninsectenhoteleneenverminderdofgeengebruik vanchemischebestrijdingsmiddelen.Hetisbelangrijkdatweanders lerenomgaanmetdenatuuromonsheen.Datwebijnieuwbouwook rekeninghoudenmetplekkenvoordierenenplanten.Weonderzoeken samenmetagrariershoewedebodembiodiversiteitkunnenversterken. Webeherenonsgroenopeenmanierdiedebiodiversiteitvooruithelpt enweverbindenonzenatuurgebiedenindeHoekscheWaardmet elkaar.Zogevenwijdenatuurzoveelmogelijkderuimteomweerop krachttekomen.Samenmetinwoners,ondernemersenmaatschappelijkeorganisatiesmakenwijdebiodiversiteitoponsmooie,groeneeiland weersterkengezond.

STRATEGIE

DeleidraadCommunicatieenparticipatieDuurzaamheid HoekscheWaardisgebaseerdop6bouwstenen,diezelfdestrategischebouwstenenzijnookvantoepassing opdeafzonderlijkethema’s.Hierondergevenweeen toelichtingvoorhoewedebouwstenenvoorbiodiversiteitgaantoepassen.

 Actiefinformeren:biodiversiteitende samenhangendeecosystemenzijnbehoorlijk complex.Hoewelhetonderwerpbijveel belanghebbendenduidelijkal‘leeft',ishet vooranderennogeen‘vervanmijnbedshow'. Daaromishetbelangrijkombiodiversiteit begrijpelijkentoepasbaartemakenrichting inwonersenanderedoelgroepen.Zodatzij hetnutvanbiodiversiteitennoodzaakvan maatregelenomdiebiodiversiteitteversterken, inzien.Demaatregelenhebbennamelijkimpact opdeuitstralingvandeleefomgeving.Daarvoor gebruikenwedemiddelenmixzoalsdezeinhet programmaplanbreedwordtvoorgesteld.Zo nodigvullenwedezeaanmetanderemiddelen. Wesluitenooknadrukkelijkaanoplandelijke initiatieven,evenementenencampagnesdiehet bewustzijnrondombiodiversiteitvergroten.

Binnenhetthemabiodiversiteitishetgedrag vandegemeenteookeencommunicatiemiddel. Deinwonerskijkennaarhoedegemeente handeltenkunnendaardoorgeïnspireerdof juistgeïrriteerdraken.Bepaaldeonderhouds-en bestrijdingsactiviteitenvandegemeentezullen goedmoetenwordentoegelichtenuitgelegd. Bijvoorbeeldplaagbestrijdingmetbehulpvan

gewasbeschermingsmiddelen,maai-activiteiten, hetrooienvanbomen,dekomstvanpotentieel gevaarlijkedier-enplantsoortenendeaanpak vaninvasieveexotenmoetenwezorgvuldig communicatiefbegeleiden.

 Weontwikkeleneen(digitaal)platform voor‘communitybuilding’:wefacilitereneen (digitale)plek/platformwaargoedevoorbeelden, kennisenervaringengedeeldkunnenworden, geïnteresseerdenenbelanghebbendenelkaar vindenenwaarinitiatievendoordesamenleving opgestartkunnenworden.Metditplatform bedoelenwezoweldesamenwerkingalshet middel(bijvoorbeeldeendigitaalplatform).Voor biodiversiteitgebruikenwehetplatformomte informerenoverenmensenteinspirerenwatze zelfkunnendoenvoordebiodiversiteit.Naasthet (digitale)platformwillenweookdeenergiedie erwasrondomdetotstandkomingvanditplan vasthouden.Daaromorganiserenweregelmatig (netwerk)bijeenkomstenenkennissessies,met elkekeereenanderonderwerp.

 Metgedragsbeïnvloedingnaartransitie: wekiezenelkjaar1projectuitwaarbijwe actiefinzettenopgedragsverandering.Voor biodiversiteitisdatheteerstejaarvergroenen vandeparticulieretuinen.Hierbijligteen koppelingmetklimaatadaptatie,ditprojectwordt danookgezamenlijkopgepakt.DecompetitieNK Tegelwippenheeftinwonersbewustgemaaktvan devoordelenvaneengroenetuin.

 Inwonersparticipatieommeedoen testimuleren:samenwerkenisbinnen duurzaamheidenookbijbiodiversiteit noodzakelijk.Dushetgoedenoptijdbetrekken vanonzepartnerseninwonersisergbelangrijk. Daarbijmakenwegebruikvandemethode

‘RelevantGesprek’vanSIRomtoteengoede aanpaktekomen.Wepakkenelkjaar1project perthemagrootaanmetbehulpvanparticipatie. Voorheteerstejaarisdateenkansenkaartvoor Oud-Beijerlandvoorbiodiversiteit.Omdatdaaral eengroepinwonersactiefis.

 Overheidsparticipatieominitiatievende ruimtetegeven:natuurlijkhopenwedater vanuitdesamenlevingveelmooieduurzame initiatievenopgangkomendiebijdragenaande doelenuithetprogrammaplanDuurzaamheid. Perthemazoekenwe2initiatievenactiefop enondersteunendeze,Voorwaardeisdatdeze initiatieveneengrotebijdrageleverenaanhet halenvanonzedoelen.Wewetennognietwelke initiatievendatvoorditjaarzijn,maarwezorgen datweerklaarvoorstaanomdezetefaciliteren.

 Maatwerkperproject:elkproject,enelkefase ineenproject,isuniek.Daarombepalenwebij destartvanelkprojectwatdecommunicatie enparticipatieaanpakwordt.Ookwordter duurzaamheidsbreedingezetopcommunicatie. Hiersluithetthemabiodiversiteitnatuurlijkbij aan.Successenvierenwedoorzebreedte(laten) communiceren.

BewustwordingscampagneGeWildGroen

Beheermettoegevoegdewaardevoordebiodiversiteitisvooreengroeiendegroep inwonerswellichteennoodzakelijkeenlogischestapopwegnaareenduurzameHoekscheWaard.Vooreendeelvandeinwonersisdeanderevormvanbeheerbesteven wennen.Vanoudsherzijnwegewendaanstrakgemaaidegazonsenbermen.Ecologischbeheerdebermenhebbeneenwat‘wildere’uitstraling.Deverwachtingisdatde meesteinwonersechteroverhetalgemeenpositiefstaantegenovermaatregelendie debiodiversiteitbevorderen.Veelinwonerszullenbekendzijnmethetgegevendathet klimaatverandertendat,medealsgevolgvandeinvloedvandemensopdenatuur, veeldier-enplantsoortenhetmoeilijkhebben.Vooraldekwetsbarepositievan

bestuivers,zoalsbijenenvlinders,heeftdeafgelopenjarenveelaandachtgekregen. Communicatieovernutennoodzaakvanbiodiversbeheerkanbijdragenaandebewustwordingvaninwonerstenaanzienvanbiodiversiteitinhetalgemeenenderolen deacceptatievanecologischbeheeralseenmanieromdebiodiversiteitteversterken. Westartenopkortetermijnmetdecampagne‘GeWildGroen’omdeacceptatievoor eenanderemaniervanbeheertevergroten.Ineersteinstantieisdecampagnegericht opdeproefgebiedenecologischbeheer.VoordecampagneGeWildGroeniseenapart communicatieplanopgesteld.

'Dekomendejaren moetenwe devoortgang vandeacties monitoren'

Hoofdstuk7

Financiën,monitoring ensturing

Hetherstellenvandebiodiversiteitiseeningewikkeldeopgave. Daaromkentdezeagendaeenlooptijdtot2030.Webewegenmeemet nieuwe(financiële)ontwikkelingeneninzichten.Daaromevalueren weelke3jaar,samenmetonzegebiedspartners,aandehandvan indicatorendevoortgangensturenwebijwaardatnodigis.

FINANCIËN

Bijbiodiversiteitliggendebelangenveelverderdan alleenindeHoekscheWaard,landelijk,Europeesen zelfsopwereldschaalwordteroverditprobleemnagedacht.Deverwachtingisdanookdaterdekomende jarenverschillendekansenvoorfinancieringvanonze opgavevoorbijkomen.Omdaarsneleneffectiefop intespelenishetnodigdatwealsgemeentezelfook budgetreserveren.Vaakiserbijdieregelingensprake vancofinanciering.

Hetbudgetdatviahetcollegewerkprogrammabeschikbaarisgesteld,wordtgebruiktomprocessen,projectenenonderzoekenoptestartenenuittevoeren.In ditbudgetisbeperktruimtevoorfysiekemaatregelen. Daarvoorzullen,afhankelijkvannogtemakenkeuzen,

apartevoorstellenenfinanciëledekkinggeregeld moetenworden.Dezemaatregelenzijnookmede afhankelijkvancofinancieringensubsidiesdievoordit onderwerpongetwijfeldbeschikbaarkomen.

MetdezeuitvoeringsagendaBiodiversiteitgeeftdegemeenteaanhaareigenverantwoordelijkheidtewillen pakkentenaanzienvandebiodiversiteit.Eenintegralebenaderingvandeopgave,meebewegenmetde partnersenkansenpakkendievoorbijkomen,vormen belangrijketakenvanderegisseur.Daaromishetnodig dezerolteformaliseren.Deecoloogdiein2021isaangesteld,blijftnatuurlijknauwbetrokkenbijdeuitvoeringvandezeagenda,maarkanditnietalleen.Vandaar datookeenextramedewerkeropdeuitvoering

nodigis.Dezebeideformatieplaatsenzijninhet collegewerkprogrammageregeld.

MONITORINGENSTURING

Dekomendejarenmoetenwedevoortgangvande acties,zoalsindezeagendavoorgesteld,monitoren. DaaromwordtvanuithetprogrammaDuurzaamheid (onderdeelmonitoring&sturing)voorallethema’s1 integraalmonitoringsinstrument(dashboard)ontwikkeld.Monitoringiseenbelangrijkonderdeelvoorhet succesvandeuitvoeringsprogramma’somdathethelpt bijtesturendaarwaarresultatenachterblijven,maar ookdesuccesseninzichtelijkmaakt.

Doorjaarlijksindicatorentemonitorenwordtdevoortganginzichtelijkenkan,indiennodig,tijdigworden bijgestuurd.Eenecosysteemiscomplex,daaromishet vanbelangomnaarzowelkleinealsgrotewisselwerkingentekijken.Ditmaakthetmetenenmonitoren ingewikkeld.Opditmomenthebbenwenognietde juisteindicatorengevondenomditopeenbetrouwbaremaniertedoen.WewerkensamenmethetDeltaprogrammabiodiversiteitomtoteengoedenbetrouwbaardashboardtekomen.

Financiën,monitoringensturing

Overzichtactiviteiten Bijlage1

VANAF2023(DOORLOPEND)

Speerpunten Wat

DoelMetwieKosteneninzet

Overgangnaarandere inrichtingenbeheer openbareruimte

Bewustwordingscampagne GeWildGroen

Toekomstperspectief voordelandbouw

Instandhoudenagrarisch natuurbeheer

Inwonersbewustmakenvan denoodzaakvanmeer biodiversiteit,bijdragenaan acceptatievanandere uitstralingvan openbareruimte

Huidigeagrarisch natuurbeheerinstand houden

CoöperatieCollectief HoekscheWaard(CCHW) Afhankelijkvandesituatie

Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling

Natuurinclusiviteitin omgevingsplannen vastleggen

Vastleggenvanecologiein omgevingsplannenennieuwe ontwikkelingen

Gemeenteuren

Samenwerken

Meekoppelkansenvan projectenvanandere thema'sinbeeldbrengen

Actievebijdrageaan biodiversiteitsherstel

ontwikkelaars, ontwerpers, grondeigenaren, HWWonen

Afhankelijkvandekans

Samenwerken

Samenwerkinginhet netwerkstimulerenen aanjagen.Doorminimaal1keer perjaarbijelkaartekomen

Actievebijdrageaan biodiversiteitsherstel Allegebiedspartners* €10.000,-

2023

Speerpunten Wat DoelMetwieKosteneninzet

Overgangnaarandere inrichtingenbeheer openbareruimte

Overgangnaarandere inrichtingenbeheer openbareruimte

Onderzoektransitienaarfunctioneelenbiodivers beheereninrichtingopenbareruimte

Herzieningbeleidsplanopenbareruimteen ruimtevoorfunctioneelenbiodiversbeheerin aanbestedingen

Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling Prestatieafspraken

Inzichtinkansenvoorversterkenvande biodiversiteitindebebouwdekommenen inzichtinkansenvooranderbeheerinde openbareruimte

Functioneelenbiodiversbeheerverankeren inhetbeleidvandegemeentewaardoor aanbestedingenandersuitgevraagd kunnenworden

Natuurinclusievegebiedsontwikkeling destandaardmaken

Toekomstperspectief voordelandbouw Landbouwvisieopstellen

Integralevisievoordelandbouwin hetgebied,waarbiodiversiteit/ natuurinclusiviteitbelangrijk onderdeelvanis

LTONoord, afdelingDeHoekscheWaard CoöperatieCollectief HoekscheWaard(CCHW)

Samenwerken PlatformDuurzaamheid

Communityvergrotenvanmensendiemet duurzaamheid/biodiversiteitbezigzijn

Zelfbeheermogelijkmaken

Eigeninzetvaninwonersstimuleren, meerverantwoordelijkheidcreëren

Samenwerken Training/kennisdelinggroenbeheerdersinHW envergrotenvankennisbinnendegemeente

Stimuleren

TinyForestrealiseren

Kennisoverbiodiversiteitvergroten enonderlingsamenwerkenmet anderebeheerders

WaterschapHollandseDelta, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer

Educatieovergroendichterbijbrengen (scholen,bebouwdekom)

Scholen, afdelingBeheerenbeleid openbareruimte(BBOR), IVNNatuureducatie

2024EN2025

GebiedspartnersinHoekscheWaard Bijlage2

TotalisNaturales

NatuurenMilieufederatieZuid-HollandStichting

ProvincieZuidHolland

Agrariërs

ImkersverenigingHoekscheWaard

WaterschapHollandseDelta(WSHD)

Land-enTuinbouwOrganisatieNoord(LTO-Noord)

Staatsbosbeheer

Groei&Bloei

StichtingRietgors

StichtingEIS

HoekschewaardsLandschap(HWL)

onderwijsinstellingen

Pachters

SoortenNL

Natuurmonumenten

RegioDealZuid-HollandseDelta (RegioZHD)

HoekscheWaardZoemt(HWZoemt)

ImkersverenigingHoekscheWaard

LandschapstafelHaringvliet

MinisterievanLandbouw,NatuurenVoedselkwaliteit(LNV) HWWonen

CoöperatieCollectiefHoekscheWaard U.A.(CCHW)

DeHoekscheWaardopdeKaart(H-WodKa)

VogelbeschermingNederland

Zuid-HollandsLandschap

HoekscheWaardDuurzaam(HWDuurzaam)

HoekschHout

OmgevingsdienstZuid-HollandZuid(OZHZ)

SoilHeroesFoundation

Zuid-HollandsEcologenNetwerk(ZHEN)

HengelsportverenigingGrootHoekscheWaard(HSVGrootHoekscheWaard)

Rijkswaterstaat

HoekscheWaardDuurzaam(HWDuurzaam)

VeltZuid-HollandseEilanden(VeltZHE)

Postbus2003

3260EAOud-Beijerland

Bezoekadressen Kijkopwww.gemeentehw.nl

140186 | 088-6473647

info@gemeentehw.nl www.gemeentehw.nl

gemeenteHW @gemeenteHW @gemeenteHW

GemeenteHoekscheWaard