In de Middeleeuwen bestond er een rijke voorstellingswereld rond de symboliek van de roos. De roos die daar staat te bloeien, mooi en geurig, en dat alles zonder waarom. Angelus Silesius (1624 – ’77) kende als filosoof en mysticus het werk van Eckhart heel goed en was 2 tegelijk vertrouwd met de roos-symboliek. Vandaar dat hij in zijn werk Cherubinischer Wandersmann in het eerste boek onder nummer 289 schrijft: Die Ros’ ist ohn warumb sie blühet weil sie blühet Sie achtt nicht jhrer selbst fragt nicht ob man sie sihet.2 In het rijm zit een belangrijke tegenstelling. Eerst gaat het over een roos, die bloeit en enkel maar schoonheid en geschenk is, en waarvoor geen verklarend waarom bestaat, geen door de ratio te begrijpen reden. Precies daarom is zij zo mooi in haar kwetsbare, kortstondige verschijning. Dit in schril contrast met de tweede versregel, die op indirecte wijze naar de mens verwijst. Mensen kijken naar zichzelf, willen gezien worden en zijn beducht om wat anderen over hen denken. Bij alles wat zich aandient, vraagt hun onderzoekend verstand waarom iets is zoals het is in de hoop inzicht te krijgen en via kennis in te dringen in het levensgeheim. Het is onze westerse manier om naar geluk te streven. De verworven inzichten zijn inderdaad ontzettend belangrijk om te overleven. Ze hebben ons van veel onheil, van honger en ziekten verlost. Tegelijk moest daarvoor een tol worden betaald. Ons contact met de realiteit ging zich beperken tot wat wij ons ervan voorstellen. Echte schoonheid, en eigenlijk alle belangrijke aspecten van ons leven – liefde, gastvrijheid, vergeving, onbaatzuchtigheid, ons artistiek scheppingsvermogen – hebben geen waarom. Ze zijn om wat ze zijn, waardevol in zichzelf. Natuurlijk kan bij dat alles naar een verklaring worden gezocht, maar hun diepste wezenheid blijft altijd ongrijpbaar. In zijn boek Der Satz vom Grund maakt Heidegger over dit vers van Angelus Silesius deze bedenking: ‘Het ongezegde van de spreuk – en daar komt alles op aan – zegt veeleer dat de mens in de diepste verborgen grond van zijn wezen pas waarlijk is wat hij is, wanneer hij op zijn manier net zo is als de roos – zonder waarom.’3
30