Marija Pešić marija.pesic@bestfood.rs
Na osnovu predmeta izrađenih od kamena, pronađenih na teritoriji Moravičkog okruga, možemo sa sigurnošću tvrditi da je ovaj prostor naseljen još od kamenog doba. Pored njih brojni su i lokaliteti sa predmetima izrađenim od metala: bakarni vrh koplja, bronzani mač, bronzana sekira i bronzano koplje, koji su svedoci konstantnih ljudskih naseobina na ovom prostoru kroz istoriju. Svi pronađeni artefakti čuvaju se u Narodnom muzeju u Beogradu i čine neprocenjiv deo istorijskog nasleđa naše zemlje. Prvi narodi koji su naseljavali ovaj kraj bili su Dardanci. Nakon njih naselili su se Tračani koji su Dardance potisli na jug, a zatim su u ovaj kraj došli i Iliri. O njihovom bitisanju svedoče mnogi arheološki lokaliteti, od kojih se po svom značaju izdvajaju „Ilirske humke” u Atenici kod Čačka. Tu su pronađeni izuzetno vredni ostaci materijalne kulture, razni predmeti izrađeni od zlata, srebra i stakla. Posebnu vrednost među njima imaju točkovi dvokolice, konjska oprema i oružje koji su pripadali kneževskoj porodici. Ovi vredni eksponati iz VI i V veka p.n.e. izloženi su u Narodnom muzeju u Čačku. Ilire su pokorili Rimljani koji su dugo vladali ovim krajem ostavivši dubok trag čiji su najfiniji obrisi i danas vidljivi oku posmatrača. Na više mesta ponađeno je dosta bronzanih i bakarnih novčića, delova oružja i nakita iz tog doba. Najznačajniji spomenik rimske kulture predstavljaju „Rimske terme” u samom centru Čačka. Ovaj izvanredni lokalitet iz II ili III veka nove ere, svedoči o postojanju većeg Rimljanskog naselja na mestu današnjeg Čačka. Kad se Rimsko carstvo podelilo, današnji moravički kraj pripao
www.bestfood.rs
je istočnom Romejskom Carstvu, u modernom svetu poznatijem kao Vizantija. Vizantinci su živeli samo po gradovima, dok su ruralne krajeve naseljavali pokoreni narodi. U nekim selima su očuvana stara groblja, koje naš narod naziva „Grčka groblja“ što je daleko od istine pošto su to groblja naših predaka, raznih srpskih plemena koja na ovaj prostor dolaze u velikoj seobi Starih Slovena krajem VI veka. Oni su se uglavnom bavili stočarstvom, zemljoradnjom, lovom, a bili su i umešni pčelari. Najstariji pouzdano potvrđeni materijalni ostaci života Srba na ovim prostorima, otkriveni su na lokalitetu “Kulina” pod Kablarom i smatra se da datiraju iz X ili XI veka. Osim lokalitetima i raznim artefektima iz naše davne prošlosti, Moravički okrug se može podičiti narodnom „Moravskom” arhitekturom, nošnjama, starim zanatima, kulinarstvom, raznovrsnim običajima i tradicijom. Kuće su pravougaone sa razvijenim tremom koji se naziva DIVANA ili AJAT, polovinom IX veka su se pojavili i dekorativni luci na tremu, gde je broj lukova simbolično označavao društveno-ekonomski status. Leti se obavljalo dosta poslova na tremu, tu su se skalanjale alatke i orudja, šušili venci luka, paprike, duvana i sl. Na ogradi su bile poređane saksije i stari lonci sa cvećem. Saksije su se postavljale i na drvene police na slobodnim zidovima kuće. Pod u ovim kućama pravljen je od nabijene zemlje, a tavanica od šašovca ili kolenike. Jednu od znamenitosti ovog dela naše zemlje predstavlja i Ovčarsko-Kablarska klisura koja se nalazi na Zapadnoj Moravi. Na ovom području se nalaze manastiri koji pred-
stavljaju značajan segment kulturno-istorijskog nasleđa. Retko gde je na tako malom prostoru sagradjeno deset manastira, zbog čega je ovaj prostor često nazvan i „Mala Srpska Sveta Gora“. Osim manastira, klisura je poznata i po prirodnim lepotama i „uklještenim” meandrima Morave. Moravički okrug krasi i „Kuća jugoslovensko-norveškog prijateljstva“ u Gornjem Milanovcu, koja je nastala kao znak prijateljstva izmedju Jugoslavije i Norveške u vreme nemačke okupacije. Izgradjena je 1987. godine od drveta u Norveškoj, preneta je u elementima i montirana na mestu gde se i danas nalazi. Svojim oblikom ona simboliše jedinstvo vikinškog broda i srpske tradicionalne kuće. U sklopu kuće se nalazi muzejska postavka sa eksponatima iz logora u Norveškoj, kao i ugostiteljski prostor. U samom centru Čačka nalazi se i Konak Gospodara Jovana Obrenovića koji je pored crkve najstarija građevina u gradu. Predstavlja mešavinu stare balkanske, istočnjačke i zapadnjačke arhitekture. Na spoljnoj fasadi ove kuće oslikan je grb Obrenovića u boji – jedini sačuvani grb u našoj zemlji. U njemu je sada muzejska postavka stare gradske kuće. Jeremića kuća je najstarija zgrada u Ivanjici. 1846. je izbio katastofalan požar u kome je izgrelo 11 kuća, a samo je ona izbegla potpuno uništenje. Kuća je restaurirana, a pored nje se nalazi bista komadanta Jugoslovenske kraljevske vojske u otadžbini, generala Dragoljuba Mihailovića. Kada govorimo o gastronomiji, za narod ovog kraja može se reći da su
33