Wieczna Świadomość

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Gazetta.

Spis treści

Wprowadzenie Jak to się zaczęło Śmierć kliniczna w szpitalu O funkcjach mózgu i świadomości Czy świadomość istnieje po śmierci?

Rola nauki w badaniach nad świadomością Potrzeba nowego spojrzenia na ten problem Nauka to stawianie pytań bez uprzedzeń Wieczna świadomość Doświadczenie śmierci klinicznej: pomost między nauką i życiem duchowym Struktura książki

1

Śmierć kliniczna i życie potem

2

Co to jest doświadczenie śmierci klinicznej Definicja Warunki diagnozy doświadczenia śmierci klinicznej Częstotliwość występowania doświadczenia śmierci klinicznej Podział doświadczenia śmierci klinicznej na fazy według Moody’ego Podział doświadczenia śmierci klinicznej na fazy według innych kryteriów Podział według Ringa Podział według Saboma Podział według Greysona Różnica między retrospektywnymi i prospektywnymi badaniami naukowymi Głębokość doświadczenia śmierci klinicznej Dwanaście elementów śmierci klinicznej poparte przykładami 1. Niezdolność opisu 2. Uczucie błogiego spokoju i pogody ducha, brak odczuwania bólu 3. Świadomość śmierci 4. Uczucie unoszenia się, opuszczania ciała 5a. Uczucie znajdowania się w ciemnym pomieszczeniu 5b. Uczucie przemieszczania się tunelem

5c. Uczucie przerażenia w czasie doświadczenia śmierci klinicznej 6. Doświadczenie przebywania w nieziemskim otoczeniu 7. Spotkanie i rozmowy ze zmarłymi 8. Spotkanie ze źródłem promieniującego światła lub świetlistą istotą 9. Spojrzenie wstecz na własne życie 10. Spojrzenie w przyszłość – flash forward 11. Doświadczenie uczucia przekraczania granicy 12. Świadomy powrót do ciała Empatyczne doświadczenie śmierci klinicznej Wnioski

3

Zmiany w zachowaniu człowieka po przeżyciu śmierci klinicznej Wprowadzenie Jakie są następstwa doświadczenia śmierci klinicznej?

Badania nad zmianami w życiu człowieka spowodowanymi przez doświadczenie śmierci klinicznej Czynniki mogące zmienić proces transformacji Proces integracji doświadczenia śmierci klinicznej Pozytywne i negatywne aspekty transformacji Przegląd zmian Zmiana w postrzeganiu siebie Współczucie dla innych Szacunek dla życia Zanik strachu przed śmiercią, wiara w życie po śmierci Zmniejszenie religijności przy zwiększeniu uczuć religijnych Rozwój życia duchowego Zmiany cielesne Podwyższona zdolność intuicyjna Problemy psychiczne po doświadczeniu śmierci klinicznej Wpływ czasu na procesy zmian u ludzi, którzy przeżyli doświadczenie śmierci klinicznej, i ludzi, którzy tego nie przeżyli Wnioski

4

Doświadczenie śmierci klinicznej u dzieci Wprowadzenie Badania naukowe Warunki występowania Tematyka doświadczenia śmierci klinicznej u dzieci Zmiany u dzieci po doświadczeniu śmierci klinicznej Spontaniczne uczucie opuszczania ciała lub przebywania poza ciałem Przykład doświadczenia śmierci klinicznej w wieku dziecięcym

5

Badania naukowe nad doświadczeniem śmierci klinicznej

Wprowadzenie Rozwój badań naukowych Jak często występuje doświadczenie śmierci klinicznej Znaczenie wieku pacjenta Kto przeżywa doświadczenie śmierci klinicznej?

Warunki, w jakich może występować doświadczenie śmierci klinicznej Tymczasowe konkluzje dotyczące występowania doświadczenia śmierci klinicznej Teorie na temat przyczyn i treści doświadczenia śmierci klinicznej Teorie fizjologiczne Niedotlenienie Nadmiar dwutlenku węgla Reakcje chemiczne w mózgu Aktywność elektryczna mózgu Teorie psychologiczne Strach przed śmiercią Czynniki osobowościowe Wspomnienie momentu urodzenia Halucynacje Sny Zastosowane leki Wnioski

6

Holenderskie badania nad doświadczeniem śmierci klinicznej Wprowadzenie Założenia holenderskich badań prospektywnych Organizacja badań Częstotliwość występowania śmierci spowodowanej ustaniem akcji serca Badania długoterminowe Program badań Pierwszy wywiad z pacjentem Ukryty znak, widoczny tylko przy uczuciu przebywania poza ciałem Program badań długoterminowych Spostrzeżenia wynikające z badań prospektywnych Rezultaty badań prospektywnych Procent przypadków doświadczenia śmierci klinicznej Stałe elementy doświadczenia śmierci klinicznej Czynniki niemające wpływu na powstanie doświadczenia śmierci klinicznej Czynniki wpływające na powstanie doświadczenia śmierci klinicznej Wnioski z badań prospektywnych

Spostrzeżenia wynikające z badań długoterminowych Rezultaty badań długoterminowych Komentarz do holenderskich badań nad doświadczeniem śmierci klinicznej Porównanie z badaniami prospektywnymi w USA i Wielkiej Brytanii Badania amerykańskie Badania angielskie nr 1 Badania angielskie nr 2 Wnioski

7

Co dzieje się w mózgu, kiedy nagle przestaje bić serce?

Wprowadzenie Paradoks stanu pełnej świadomości przy stwierdzonym ustaniu pracy mózgu Pomiary aktywności pracy mózgu przy ustaniu pracy serca Co dzieje się w mózgu, kiedy serce przestaje bić?

Różnica między chwilowym i stałym ustaniem funkcjonowania organu Co dzieje się w trakcie reanimacji?

Czasowe i stałe uszkodzenia mózgu w przypadkach zatrzymania krążenia Doświadczenie śmierci klinicznej Pameli Reynolds Wnioski

8

Co wiemy o funkcjach mózgu?

Wprowadzenie W poszukiwaniu świadomości Wiarygodność współczesnych badań mózgu Nieudowodnione hipotezy Neurony i pola elektromagnetyczne Wpływ aktywności elektromagnetycznej na funkcje mózgu Stymulacja magnetyczna Stymulacja elektryczna Efekty terapeutyczne Badania świadomości za pomocą TMS Mózg, pojemność przechowywania informacji i pamięć Neuroplastyczność Efekt placebo i psychoterapia Terapia kognitywna (poznawcza) Medytacja Wolna wola Podsumowanie neuroplastyczności Nasz mózg to nie komputer Wnioski

9

Fizyka kwantowa i świadomość Wprowadzenie Nowe spojrzenie na niektóre elementy doświadczenia śmierci klinicznej Krótki opis tego rozdziału Tradycyjny obraz świata Dualizm falowo-cząstkowy (korpuskularny) Splątanie kwantowe Nielokalność Nowy obraz świata oparty na fizyce kwantowej Co to właściwie jest fala?

Pojęcie pola Hologram Pola elektromagnetyczne Pola, częstotliwość i informacja Nielokalność przestrzeni i fale prawdopodobieństwa Świadomość i nielokalność w przestrzeni Komplementarność w przestrzeni nielokalnej Teorie pola w systemach żywych Czy fizyka kwantowa obowiązuje w systemach żywych?

Teoria kwantowa, samoorganizacja i świadomość Wnioski

10

Mózg i świadomość Wprowadzenie Podejście materialistyczne Śmierć kliniczna, świadomość i mózg Ciągłość świadomości Nowe teorie naukowe Nowa wizja działania świadomości i mózgu Nielokalność świadomości i nielokalność przestrzeni Teoria komplementarności Porównanie do światowej komunikacji Nielokalne splątanie świadomości jest udowodnione naukowo Interfejs między nielokalną świadomością a mózgiem Krótkie podsumowanie Możliwe teorie tłumaczące przechodzenie świadomości z jednego stanu w drugi, interfejs Połączenie świadomości z (wirtualnymi) fotonami Wpływ świadomości poprzez kwantowy efekt Zeno Przekazywanie informacji poprzez korelację spinów kwantowych

Wnioski

11

Ciągłość istnienia zmieniającego się ciała Wprowadzenie DNA Krótkie podsumowanie rozdziału Czym dokładnie jest DNA Epigenetyka Prawdopodobne funkcje DNA śmieciowego Biofotony DNA jako źródło informacji dla każdej komórki Nielokalne przekazywanie informacji poprzez DNA DNA, dziedziczenie i świadomość Komunikacja z komórkami na odległość Transplantacja pamięci Wnioski

12

Wieczna świadomość Wprowadzenie Nasza świadomość i „rzeczywistość” Jednostkowe i społeczne aspekty świadomości Transpersonalne aspekty świadomości Doświadczenia zmiany świadomości Nielokalna świadomość Śmierć kliniczna jest jednym z aspektów nieskończonej świadomości Inne formy nielokalnej świadomości Wizje na łożu śmierci Doświadczenia kontaktów z (nielokalną) świadomością osób zmarłych Doświadczenia kontaktu okołośmiertnego (perimortalnego) Doświadczenia kontaktu pośmiertnego (postmortalnego) Wiara w postaci ciągłości istnienia jednostki Ciągłość istnienia świadomości po śmierci cielesnej Inne formy wymiany nielokalnych informacji Podwyższone zdolności intuicyjne Doświadczanie zdarzeń na odległość (doświadczanie intuicyjne) Genialność Wpływ świadomości na materię: psychokineza, telekineza i teleportacja Wnioski

13

Nic zgoła nowego nie ma pod słońcem Wprowadzenie

Nic nowego Mistyczne doświadczenia jako źródło wiedzy o śmierci Religie świata i doświadczenia mistyczne Hinduizm Starożytne Indie Indie współczesne Buddyzm tybetański Filozofia starożytnych Greków Mistyka starożydowska Chrześcijaństwo Islam Przykłady opisów śmierci klinicznej w starych przekazach Platon: mit o Erze Opis śmierci klinicznej z VIII wieku Opis śmierci klinicznej z XIX wieku Dwa opisy medyczne śmierci klinicznej z XIX wieku Wnioski

14

Często zadawane pytania Wprowadzenie Nieufność nauki do przeżyć związanych ze śmiercią kliniczną Reinkarnacja Transplantacja organów: gdzie podziewa się „istota duchowa” Intrygujące pytania Niepełna i jednostronna informacja Kiedy następuje śmierć mózgowa?

Czy śmierć mózgowa oznacza prawdziwą śmierć?

Spadek liczby organów od ludzi ze stwierdzoną śmiercią mózgową Wnioski

15

Praktyczne znaczenie doświadczenia śmierci klinicznej Opieka lekarska po doświadczeniu śmierci klinicznej Śmierć kliniczna w szpitalach Nieudane próby samobójstwa i pacjenci po próbach samobójczych Oddziały opieki paliatywnej Doświadczenia po śmierci Poglądy na śmierć w służbie zdrowia Eutanazja i pomoc w samobójstwie Wnioski

Epilog

Doświadczenie śmierci klinicznej a nauka Doświadczenie śmierci klinicznej a służba zdrowia Doświadczenie śmierci klinicznej a obraz człowieka

Podziękowania Słowniczek trudnych terminów Przypisy Wprowadzenie 2 Co to jest doświadczenie śmierci klinicznej 3 Zmiany w zachowaniu człowieka po przeżyciu śmierci klinicznej 4 Doświadczenie śmierci klinicznej u dzieci 5 Badania naukowe nad doświadczeniem śmierci klinicznej 6 Holenderskie badania nad doświadczeniem śmierci klinicznej 7 Co dzieje się w mózgu, kiedy nagle przestaje bić serce?

8 Co wiemy o funkcjach mózgu?

9 Fizyka kwantowa i świadomość 10 Mózg i świadomość 11 Ciągłość istnienia zmieniającego się ciała 12 Wieczna świadomość 13 Nic zgoła nowego nie ma pod słońcem 14 Często zadawane pytania 15 Praktyczne znaczenie doświadczenia śmierci klinicznej Epilog Podziękowania

Bibliografia Indeks nazwisk Strona redakcyjna

1 Śmierć kliniczna i życie potem To jest test, za pomocą którego można się przekonać, czy twoje zadanie na ziemi zostało wypełnione: jeśli żyjesz, to znaczy, że masz jeszcze coś do zrobienia.

Richard Bach, pisarz

Najpierw pragnę przytoczyć typowy opis przypadku śmierci klinicznej i trudnego procesu zaakceptowania tego faktu, który nastąpił po tym przeżyciu. W tym wypadku powodem śmierci klinicznej były poważne komplikacje podczas porodu. „Dwudziestego trzeciego września 1978 roku poczułam pierwsze skurcze porodowe. Byłam w dziewiątym miesiącu ciąży, jak się potem okazało, z naszą drugą córeczką. Cała ciąża przebiegała normalnie. Po pewnym czasie, kiedy skurcze się nasiliły, ja, mój mąż i położna pojechaliśmy do szpitala. Zaprowadzono mnie do sali porodowej. Położna regularnie osłuchiwała mój brzuch za pomocą wielkiej, drewnianej trąbki. Przekłuto mi błony płodowe. Na sali zrobiło się bardzo cicho. Wszyscy chodzili w kółko i porozumiewali się szeptem. Na moje pytanie, co się stało, ani ja, ani mój mąż nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Skurcze ustąpiły, ale czułam się świetnie. Tymczasem zjawił się ginekolog i więcej pielęgniarek. Nie wiedzieliśmy, co się dzieje. Powiedzieli mi, że mam przeć. Nie czuję skurczów! Nie mogę przeć. Słyszę szczękanie narzędzi: szczypiec, nożyczek, miseczek, widzę opatrunki. Mąż zemdlał, wyniesiono go z sali i ułożono w przejściu.

Nagle zauważyłam, że patrzę z góry na kobietę leżącą na łóżku, z nogami szeroko rozstawionymi i umieszczonymi na podpórkach. Widzę panikę wśród lekarzy i pielęgniarek, mnóstwo krwi na łóżku i na podłodze. Widzę, jak duże dłonie silnie naciskają na brzuch kobiety i rodzi się dziecko.

Natychmiast zabierają je do innego pomieszczenia. Pielęgniarki są przygnębione. Wszyscy na coś czekają. Moja głowa twardo uderza o łóżko, kiedy szybkim ruchem wyciągają spode mnie poduszkę.

Znowu duże zamieszanie. Lecę jak strzała przez ciemny tunel. Ogarnia mnie uczucie potężnego spokoju i szczęścia. Czuję się ogromnie szczęśliwa, zadowolona, spokojna i rozluźniona. Słyszę przepiękną muzykę. Widzę łąkę ze ślicznymi kwiatami we wszystkich możliwych kolorach. W oddali dostrzegam piękne, jasne, ciepłe światło. Muszę tam iść. Widzę istotę w jasnych szatach. Czeka na mnie i wyciąga rękę. Czuję, że oczekuje mnie z ciepłem i miłością. Trzymając się za ręce, idziemy w kierunku ciepłego światła. Nagle puszcza moją dłoń i odwraca się ode mnie. Czuję, że coś wsysa mnie z powrotem. Muszę wracać. Czuję, jak pielęgniarka mocno uderza mnie w policzki i woła.

Po pewnym czasie (?) zdaję sobie sprawę z tego, gdzie jestem, i wiem, że to z moim dzieckiem

stało się coś niedobrego. Nasza córeczka nie żyje. Jak ten powrót do życia boli! Jak bardzo chciałabym wrócić do... no właśnie, gdzie. Życie toczy się dalej.

Przyczyną mojej śmierci klinicznej było silne krwawienie okołoporodowe. Personel nie zauważył, czy też niedostatecznie zwrócił uwagę na krwawienie w czasie porodu. Prawdopodobnie wszyscy skupili się na samym porodzie. Dopiero w ostatnim momencie podjęto odpowiednie środki, wyciągnięto poduszkę spod mojej głowy, przeprowadzono transfuzję krwi i... Nie widziałam tego wszystkiego, bo w tym czasie przebywałam w rajskiej krainie szczęśliwości.

Powrót z tego pięknego świata, z tego doświadczenia, do normalnego świata był zimny, nieprzyjemny i przede wszystkim pozbawiony miłości. Pielęgniarka, której próbowałam opowiedzieć, jak piękne rzeczy widziałam, pozbyła się mnie uwagą, że wkrótce dostanę lekarstwa, zasnę głęboko i zapomnę o tym wszystkim. Zapomnę? O tym? Wcale tego nie chciałam. Ja chciałam tam właśnie wrócić. Ginekolog uspokajał mnie, że jestem jeszcze młoda, że jeszcze będę mogła rodzić dzieci, że muszę żyć dalej i nie myśleć o przeszłości.

Przestałam opowiadać o tym, co przeżyłam. Trudno znaleźć słowa mogące opisać moje doświadczenie, nic nie potrafiło tego oddać. Ale co dalej? Komu mogłam w takim razie tę historię opowiedzieć? Co się ze mną działo? Oszalałam?

Jedynie mojemu partnerowi do znudzenia powtarzałam tę historię. Słuchał, pytał, ale sam też nie za bardzo wiedział, czego doświadczyłam, co mam z tym zrobić, jak coś takiego się nazywa i czy tylko ja jedna przeżyłam taką przygodę. Do dzisiaj jestem mu bardzo wdzięczna, że potrafił tak słuchać. To przeżycie nie miało wpływu na stosunki między nami. Teraz wiem, że to bardzo cenna rzecz taka bezwarunkowa miłość. Czułam się tak, jakbym była jedyną osobą, która uległa takiemu doświadczeniu. Na tym świecie nikt mnie nie pytał o to przeżycie, nikt nie chciał o tym nic wiedzieć.

W moim przypadku było to tym boleśniejsze, że oczekiwałam narodzin dziecka, a musiałam się zmierzyć z jego śmiercią. Już sam ten fakt jest dla wielu szokiem, a tym bardziej moje przeżycia, które dla wielu wydawałyby się niewiarygodne. Żyłam w tym czasie jak robot. Dbałam o męża, opiekowałam się córeczką, ale myślami byłam gdzie indziej. Przy moich przeżyciach. W jaki sposób można tam wrócić? Gdzie można usłyszeć taką niebiańską muzykę, zobaczyć takie kolory, kwiaty, światło, doświadczyć takiej bezwarunkowej miłości? Czy oszalałam? Co się ze mną dzieje?

W pracy magisterskiej umieszczam ważną radę dla pracowników służby zdrowia: „Gdybym wtedy otrzymała jeden procent porad, które są teraz dostępne w książkach i artykułach na temat doświadczenia śmierci klinicznej, byłabym niezmiernie wdzięczna!”. W 1978 roku służba zdrowia była widocznie niedostatecznie poinformowana o takich doświadczeniach. Oprócz ginekologa, pielęgniarek i położnej nikt się ze mną nie kontaktował. Lekarz domowy nie przyszedł mnie odwiedzić ani po porodzie, ani w następnych tygodniach. Nie chciał rozmawiać ze mną. Czyżby zakładał, że wszystko jest w porządku? Ja również nie poszłam do niego, bo co mu miałam powiedzieć? Doszłam do wniosku, że to doświadczenie nie jest normalne i że lepiej milczeć.

Kontrola u ginekologa przebiegała normalnie. Fizjologicznie wszystko było w porządku. Poza tym nikt o nic nie pytał.

A ja milczałam.

Przez lata żyłam w milczeniu i poszukiwałam. Kiedy w końcu znalazłam w bibliotece książkę, w której znajdował się opis doświadczenia śmierci klinicznej, nie chciało mi się wierzyć, że ja coś takiego przeżyłam. To niemożliwe! Nie ufałam samej sobie. Bardzo powoli zaczęłam zdawać sobie

sprawę z tego, co przeżyłam, że to prawda. Starałam się ją zaakceptować. Nie było to proste.

W ciągu wielu lat rozwinęłam w sobie strategię ucieczki od tego tematu. Uciekałam od uczuć, od siebie. Starałam się coraz więcej pracować, fanatycznie uprawiałam jogging (jakże symboliczne!). Uciekałam od siebie i tego doświadczenia. Początkowo życie płynęło normalnie, przynajmniej według reguł tego świata. Czasami stałam nawet na podium zwycięzcy z kwiatami w rękach, ale to nie były kwiaty, których szukałam. Miałam coraz więcej trudności w zaakceptowaniu zdania innych. Byłam w konflikcie ze sobą, między tym, co czułam, a tym, co wiedziałam. Życie stawało się coraz trudniejsze.

Ciało zaczęło protestować. Byłam zestresowana, przepracowana, spalona. Wpadłam w depresję.

Terapię prowadził psycholog homeopata. To nie był przypadek! To była pierwsza osoba, która z uwagą mnie wysłuchała. Nie zdziwił się, pozwolił mi wszystko opowiedzieć i przyjął to normalnie.

Minęło jednak dwadzieścia lat od przeżycia doświadczenia śmierci klinicznej. Poradził mi zająć się tym doświadczeniem – narysować, opisać. Dzięki niemu i razem z nim odbyłam inspirującą podróż w głąb siebie. Pogodziłam się z sobą i zaakceptowałam moje przeżycie. Zrozumiałam, że nie oszalałam, ale zmieniłam się pod wpływem tego doświadczenia. Dlatego całkowicie zniknął strach przed śmiercią. To była ogromna różnica w porównaniu z latami przed tym przeżyciem. Wtedy bardzo bałam się śmierci i często o tym myślałam. Przez to przeżycie mam trudności z pojęciem czasu. Wcale się nim nie przejmuję, a przedtem żyłam z zegarkiem w ręku. Świat rzeczy materialnych stał się dla mnie nieważny. Liczy się tylko bezwarunkowa miłość. I miałam ją w osobie mojego męża, chociaż czytałam jakieś badania, że ludzie nie potrafią jej przeżywać. Mnie nikt nie chce wierzyć! Po tym przeżyciu czuję się czasami czarną owcą wśród ludzi. Na wakacjach wciąż poszukuję krajobrazów, kolorów i kwiatów, które wtedy widziałam. Nie lubię kłótni, chcę otaczać się spokojem. Nie potrafię się sprzeczać.

Teraz, po tej terapii i podróży w głąb siebie, cieszę się, że przeżyłam doświadczenie śmierci klinicznej. To było piękne przeżycie, dało mi spokój, pozwoliło odnaleźć siebie, w końcu zaakceptować to przeżycie. Dobrze mi żyć z tym doświadczeniem. Widzę świat w lepszych kolorach, cieszę się życiem. Moje uczucia i myśli są ważne, nie oszalałam, nie jestem dziwaczką. Pozwalają mi odnaleźć się w chaotycznym świecie, bronić własnego zdania. Uważam, że moim zadaniem jest szerzenie wiedzy o doświadczeniu śmierci klinicznej, szczególnie wśród pracowników służby zdrowia. Mój miniwywiad wśród lekarzy miejscowości, w której mieszkam, udowodnił, że do tej pory nie wiedzą, jak obchodzić się z pacjentem, który coś takiego przeżył.

Najważniejsze jest to, że mogę być taka, jaka jestem, razem z moimi przeżyciami. Jestem tym, kim jestem: ani mniej, ani więcej. I to dobrze”.

E.M.

Tytuł oryginału: Eindeloos bewustzijn.

Een wetenschappelijke visie op de BIJNA – DOOD ERVARING Tłumaczenie z języka niderlandzkiego: Małgorzata Woźniak-Diederen Konsultacja medyczna wydania polskiego: lek. med. anestezjolog Tadeusz Wierzbicki Zdjęcie autora na IV stronie okładki: Frank Muller Projekt okładki: Studio ADEKWATNA Redakcja: Krystyna Śliwa © 2007 by Pim van Lommel/Uitgeverij Ten Have © 2010 for the Polish edition by ARTVITAE Sp. z o.o.

All Rights Reserved ARTVITAE Sp. z o.o. e-mail: artvitae@poczta.onet.pl eISBN: 978-83-7884-894-3

Inpingo SA ul. Niedźwiedzia 29B 02-737 Warszawa Plik cyfrowy został przygotowany na platformie wydawniczej Inpingo.

Warszawa 2013

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Gazetta.