Living together with positive stories

Gaia, Kosovo, 2012Â

Living Together with

Positive Stories stories that make a difference

j.indd 1

28/10/12 17:00

All rights reserved

Edited by/Uredime kator/Redaktoi/Uredila: Jovana Škrijel Publisher/Izdavaci/Shtëpia botuese/Izdavač: GAIA Translation to Albanian/Prevodi ano Horahanes/Përkthimi në Shqip/Prevod na albanski: Arta Gashi, Lulzim Bucolli, Sabahet Meta Translation to Serbian/Prevodi ano Gadjikanes/ Përkthimi në Serbisht/Prevod na srpski: Jovana Zdjelarević, Milica Vukmanović Translation to Romani/Prevodi ano Romanes/ Përkthimi në Gjuhën Rome/Prevod na romski: Avni Mustafa, Ramiz Emini, Denis Mustafa, Faton Mustafa Translation to English/Prevodi ano Engleski/ Përkthimi në Anglisht/Prevod na engleski: Aleksandra Hiltmann, Milena Tulenčić, Andy Barron Design and layout/O dizajni hem o formati/ Përpunimi grafik dhe thyerja/Dizajn i prelom: Peter Dawson, Sami Mustafa Project Coordinator/Projektisko kordinatori/Koordinatori i projektit/Koordinator projekta: Milica Milović Project Lider/Projektisko lideri/Lideri i projektit/Vođa projekta: Jovana Škrijel Printing/I stampa/Printimi/Štampa: Printing Press

Interviewers /O intervju ljinde/Intervistuesit/Intervjueri Aleksandra Hiltmann, Switzerland Gisela Stockli, Switzerland Valdita Shabanaj, Switzerland Max Zuluaf, Switzerland Jovana Zdjelarević, Serbia Maria Chimilewska, Poland Cristel Cappucci, Belgium Sabina Javorek, Belgium Kerstin Joksalo, Finland

Contents Page Sadržaji Përmbajtja Sadržaj

Barcode 'Human Being'

3-7

Off to Gjakova

22-25

Kids don't ask whose money it is

8-9

Photostories by Kerstin Joksalo

Blue tinted dreams

9-10

Looking Back...

27-31

Off to Gracanica

10-14

Our Story

32-33

26

Anglovakeripe

1-2

Achavgjam ano Prizren

14-20

Bar Kodi - LjudskoBice

3-7

Ani Djakovica

21-24

O chave na pucna kaske si o pares

7-8

Suno plavo bojasa Ki Gračanica

9 10-14

Foto-prices katri Kerstin Joksalo

25

Dikhipe palal…

26-30

Amari Prica

31-32

Parathënie

1-2

Në Prizren

14-21

Barkodi “Qenie Njerzore”

3-7

Në Gjakovë

21-25

Fëmijët nuk pyesin se para të kujt janë

7-8

Ëndrra në ngjyrë të kaltërt Rrugës për Graçanicë

9 10-14

Fototregime nga Kerstin Joksalo

26

Shikoj mbrapa...

27-32

Tregimi jonë

32-33

Predgovor

1-2

Ka Prizrenu

14-21

Barkodi “Qenie Njerzore”

3-6

Ka Đakovici

21-25

Deca ne pitaju čije su pare

7-8

Foto priča Kerstin Joksalo

San u plavoj boji

8-9

Pogled unazad...

27-32

Ka Gračanici

9-13

Naša priča

32-33

26

English

15-21

Romani

Off to Prizren

Shqip

1-2

srpski

Preface

Preface This magazine is made during the project Living Together and is a product of the international workcamp ‘’Living Together with Positive Stories’’ organised by GAIA, Kosovo and SCI Switzerland, with the financial support of Swiss Agency for Development and Cooperation.

This workcamp was a part of the worldwide “NO-MORE-WAR’’ campaign of diverse voluntary service organizations which have united together to highlight and practice pacifism and non-violence and promote a future of peaceful cooperation where armed forces will no longer be necessary.

Before you lies a collection of stories /interviews with people from all over Kosovo, people of very different profiles: different ages, professions, sexes, ethnicities, etc. What they have in common is that they are willing to talk about the past, present and future and most importantly they are ready to share their stories with you. But unlike most of the stories you have heard about life in Kosovo, all these stories are positive.

Why only Positive Stories? Because we believe that it’s about the time to overpower the single picture of Kosovo often served in media- picture referring to crimes, violent conflicts, nationalism, hatred, fear and hostilities. This image is often very wrong and even if not wrong- it is certainly incomplete. Good and the most compelling stories remain untold. The stories of good neighborly relations, mutual understanding, support, friendship and life together hardly ever reach us…

It shall be mentioned in here that we do not intend to deny still persisting ethnical tensions occuring in Kosovo. ‘‘But the positive stories experienced and collected, in Plemetina as well as in all the other villages and towns, are here to show that despite a difficult past and present there are not few people living together in peace, respect, exchange, friendship and marriage, regardless of their ethnical background. A Living Togehter which is often missed out in media reports on Kosovo and creates a missing part of the puzzle in the picture some might have about this lively place in the Balkans.‘‘ as one of the authors explains later on in the magazine.

10 international volutneers were invited to visit Kosovo and help us to highlight those missing, but so important pieces. After few days of preparations, with the help of the locals they started their journey, that will later on result with this magazine. None of the stories were arranged. Interviewees weren‘t chosen in advance.

1

We shall use this opportunity to thank to all of the brave and courages people, who were willing to share their stories; stories that do make a difference.

But, above all, we would like to thank the amaizing volunteers gathered around this project who gave the real voice to stories you have today in front of you.

Thank you Valdita, Jovana, Max, Alex, Kerstin, Sabina, Simbat, Gisela, Marusia, Cristel, Nenad, Lotte, Haris, Sabahet, Mirza, Kafu, Peter, Arta, Lulzim, Milica, Avni, Ramiz, Denis, Faton, Milena, Andy and Sami.

And nothing less than thanks to all the lovely people of Plemetina.

You, all of you are our positive story.

Sincerly, Milica Milović, Project coordinator

Jovana Škrijel, Project leader and editor

2

Bar Code "Human Being" The ones who are lucky to be born in the territory of the Balkans can be pretty sure that there are small chances that during their lifetime they will experience some kind of great earthquake, hurricane, tornado, or that at some moment, volcanoes will start to erupt, leaving behind nothing but havoc throughout a burned and destroyed land. On the other hand, the ones that are born in the Balkans, considering the history course over the years, will probably at some point in their lifetime be faced with some kind of ethnic conflict, civil wars and variety of different disasters, caused by some strange and unfathomable forces which can turn people that were once neighbours, into the fiercest of enemies. This kind of perception of the world, for those living in the Balkans really is intimidating, but on the other hand, small nations that have fought through the past decades still live next to each other and with each other; paradoxically, as well as many other characteristic of this area.

Betim Bekteshi „Recently we went to a concert taking place in Berlin and made a little tour through the country along the way. We came to the conclusion that we, people from the Balkans, understand each other very well when we meet abroad and we are all good friends when we're outside our countries.

But when we meet in the Balkans we hate each other”, says Betim with a smile: a twenty eight year old guy who considers himself a Kosovar, and when asked to explain, he says he is an Albanian from Prishtina.

In one small and very artistically designed cafe in Prishtina, Betim Bekteshi gives a very illustrating example, while trying to explain the relations among nations living in the Balkans.

So, we hate each other, but we cannot live without each other. This sentence has been said so many times that it has become a cliché. But, every cliché is a cliché because it has an element of

„We hate each other, but we cannot be without each other.”

3

many differences, but you still have the ones who are extremes, in every city, in every nation.

Everything is still fresh and a couple of years need to go by so that all this can go back to normal”, says Betim in fluent Croatian language.

truth in it. The truth is also that after the war is over, a great, long and difficult process is yet to come - post-conflict development of society and rebuilding of disturbed foundations of international, interethnic, interreligious and most importantly, interpersonal relations. How did we get here? Me, a Serbian girl from Croatia with residence in Serbia and Betim, Kosovar, with residence in Prishtina, having a conversation on how to unite the people that once shared the same territory and lived life together, the very same people that are now, after the war, deeply physically, emotionally or psychologically damaged, or simply insulted, hurt and disappointed, regardless of which ethnic or national group they belong to. Albanians, Roma, Ashkali, Egyptians, Serbs, etc... are still living together on the same territory, as well as on the flag of the youngest state in the world: Republic of Kosovo.

So, me, a Serbian girl from Croatia, refugee from Slavonia during the Serbo-Croatian conflicts in the early nineties, and Betim, the Albanian from Prishtina, are sitting in the centre of the city and drinking the famous macchiato that is so popular among the city people or “gradska raja”, as say the Sarajlije (people from Sarajevo). And we are having a conversation in Croatian, or SerboCroatian language, or Serbo-Croatian-Bosnian language.

No matter how they opted to call this piece of land: the Republic of Kosovo, the southern Serbian province, the heart of Serbia or Kosovo with a footnote, these people are made of flesh and blood, they are exactly the same like the ones that we see in our cities or in any other parts of the world. They are the people that, along with their greater or smaller wounds and shortcomings, carry their virtues as well, their values, their capabilities, their families and their estates, as well as their everyday life; the life that has many good sides, which unfortunately remain hidden behind the official government’s politics that more or less designs the media’s picture that enters our homes.

Famous Pristina’s macchiato „Before the conflict there have been a lot of pressures, it hasn’t been pleasant, but we were all together and it was ok. In the part of the city where I grew up and where my parents live, most of the population was Serbian and we all socialised together, which was how I learned the language. Out of 15 apartments in my building, Albanians lived in three of them and in the rest

„Among the young generations there aren’t so 4

to stay and live in any country he wanted, he decided to come back to Kosovo. He works there now and he is satisfied with his job. He says that he hasn’t had the same experience of the war, having in mind that he lived in Prishtina, as the people in other places in Kosovo. He also says that Kosovo has changed a lot after the war.

lived Roma, Serbs and Bosnian people. Even today, I am still in contact with some of my friends from childhood”, says Betim.

Coexistence is the matter of education Betim adds that the acceptance of others and the notion of coexistence are the values you primary learn in your family, as a part of upbringing. On the other hand, as we grow up, we realise that the Balkans consist of small countries that have gone through mutual conflicts over the last five centuries, so the level of nationalism is higher.

„We are that kind of people, we want everything to change in two days, but that is not the way things work. Nothing can change so fast. Our situation is going in a good direction, but everything is done the “Balkan way”, which includes lot of corruption and everything is being controlled by the national governments. Also, the war is still a fresh wound and has left its marks on every individual. The ones that have felt the war’s consequences more intensely have a more radical approach. But in the end we are all human. What happened had happened, both sides have done wrong but we must move on. In the end, we are neighbours and we see each other every day”, says Betim.

We’ve opened up as a nation He explains that after the war you could not hear the Serbian language in Prishtina, but the situation is much different now. People are still reacting when they hear Serbian language, but the reaction stays on a level of turning heads or just giving a strange look to a person that is speaking Serbian. In Prishtina and some larger cities in Kosovo, came a great deal of foreign people and organisations.

Pristina Betim’s parents, Albanians from Macedonia, during the eighties and due to their jobs, have lived in almost every country of the former Yugoslavia. They finally settled down in Prishtina where Betim finished his primary and secondary school. He went to college in Zagreb, where he studied Aviation; he finished his master degree in France and the practical part in Germany.

Regardless of the fact that he could have chosen

„We have opened up as a nation because we have always been more conservative than the rest of Yugoslavia. Up until the middle of the nineties we 5

could only watch tree television channels, and then my parents bought a satellite dish so we could see that there exists something else except the things we are being served. So then you start to think differently, especially now, when we have access to so much information on the internet.

That certainly affects, or at least should affect, people in a positive way”, says Betim.

thinking of how to satisfy the basic needs for a normal life, there is less time left to devote to the development of undiscriminating and tolerant society. In some developed countries the process of reconciliation would go a lot faster, but here, the way in which the peace is being built is very slow, step by step. Young people like Betim who represent the stand that borders and divisions are only in our heads, are the biggest promoters of peace and the strongest foundations of the state’s stability.

The tough economic situation, a high rate of unemployment and low standards of living dominate the lives of people in Kosovo, regardless of the part of the country they live or the nationality they belong to. When people are

„Me, and the guys I hang out with, meet other ethnicities every day. Yesterday I had a coffee with a friend who is Roma, another good friend of mine is Serbian, and I hang out with people who are Bosnians, Montenegrins and Croats. And when I look around outside of my circle of friends, I see that the thing that distinct us from other people is the high level of prejudice that others have.

Prejudice cannot be changed instantly. That is something that has to be changed in every individual, from the basics. That’s the process that needs to start as early as possible, in one’s childhood, and needs to continue during the schooling period, for instance. There are a lot of people that don’t think in the way the rest of the society does, but are afraid to show that and then they choose to adjust to the majority. And we…we often make jokes among ourselves. Serbs call us ‘’Shiptars’’, we call them ‘’’Shkije’’, which is more or less the same thing”, explains Betim with a smile.

Key role of media In every war, as it has been shown through the 6

met each other before, and after a shorter conversation about the plans regarding to that concert, ‘’Sarajlija’’ asks him about his tattoo.

Betim has a bar code tattooed on his hand and below the code is written ‘’Human being’’.

examples of many conflicts in the territory of former Yugoslavia, the media has played an important part, predominantly fuelling people’s nationalistic aspirations. That is exactly what happened during the Albanian-Serbian conflict in Kosovo. Betim says that what is published in the media now is also a huge problem because it is very rare to see, hear or read any positive story about the things in Kosovo. The news is always bad. For that reason the picture that people outside of Kosovo hold about Kosovo is intimidating.

Story: Jovana Zdjelarević Photos: archive

„In France they haven’t let us enter the night club because they heard that we are from Kosovo.

They asked for our ID’s and when they saw that it says that we are from Kosovo, they said “No way”.

We weren’t surprised by that considering all the associations about people who are from Kosovo.

So people can have bad experiences because of their origin in Prishtina, Belgrade, but also in some cites in France, regardless of their nationality. That is why I think that all of us living here should all together move forward somehow, because that is the only legitimate way.

Otherwise, we will remain the same as we are today, a black whole, and that isn’t good”, concludes Betim.

And as we are leaving the table of a small cafe in the centre of the capital city of the Republic of Kosovo, a young man who was sitting next to us approaches Betim. He refers to him in SerboCroatian-Bosnian language with a recognisablely Sarajevo accent and says that he has heard a part of our conversation about a concert of one of the Sarajevo’s bands, that is supposed to take place in Prishtina. It appears to me that they haven’t 7

He doesn’t ask his customers who they are or what they are. When they get into the cab, it really doesn’t matter which national community they belong to. It’s only important to know where they are going and if they can afford to pay.

Kids don’t ask whose money

„The unemployment rate is high and every job is welcome. When you do this job, you see and hear everything, and I give rides to Serbs, Albanians and Roma. You know how it goes, at the end of the day you take your hard earned money home.

Children do not ask whose money it is; it’s just important that there is some“, says Gazmen.

it is Halfway from Prishtina to Plemetina lays Obilic. In the centre is the only roundabout in the village and at the taxi rank, with several other taxi drivers, sits 37 years old Gazmen Ashani.

Born in Obilic, during nineties he saw distant countries, mostly because that’s how it needed to be. Even though Gazmen had the opportunity to stay abroad, like many others, he came home.

He’s been back in Obilic since 2000 because it is the only place where he feels like home. After all the different jobs he did over the last several years, now he spends most of his days in his vehicle.

Gazmend Ashani He adds that Kosovo's independence is important to him, but it is also important that Kosovo is a country of all the people living there. Because, in the end, they all face the same troubles and rejoice in a similar way.

If you end up in Obilic, or in Kastrioti, the Albanian version of the name, there, at the roundabout in the centre of the village, you can find Gazmen.

On the road 8

And you can be sure that this taxi driver will treat you well.

Blue Tinted Dream Plemetina is home to around three thousand people. You could say that in this place and context, only a few small and private enterprises can be started and can survive. However, in the center of Plemetina, close to a small kebab shop and the unavoidable bookies, you will find a small hairdresser. You might be surprised by the fact that Plemetina has not one, but three salons. But the twenty-two year old owner, Ivan Andric, says that in spite of the competition, there is steady workflow every day.

Like in every service enterprise, sometimes there are more customers, sometimes less, but no day goes by without at least someone stopping by.

Ivan was born in Plemetina, but unlike many of his peers, he had a chance to get proper education and the opportunity to taste city life. And this in Belgrade, of all places. In Belgrade he took hairdressing courses, and even worked there for a period of time. Afterwards, he came back to his birthplace where he opened a unisex salon, frequented by Albanians, Serbs, Roma, Ashkali and Egyptians.

Railway And if you feel like walking, you’ll be encouraged to follow the railway tracks, which will get you to Plemetina in twenty minutes. And you don’t need to worry, the last train stopped running a few years ago.

„My family is here, my friends are here. I could have stayed in Belgrade, but I felt the pull of this place. My family, other than money, is the main reason I stay. On the other hand, I’ve wanted to be a hairdresser for as long as I can remember and I’m happy I achieved this”, says Ivan.

Story: Jovana Zdjelarević Photos: Kerstin Joksalo

9

He adds that he gets the most customers during holidays, New Year’s, weddings… at those times his hands are full, that is, with hair. No matter whose hair, hair has no nationality, nor an ethnic background. He doesn’t earn millions, but what he does earn he can spend going out with friends, and he often contributes to his house’s budget.

No matter what, Ivan says that his calling has fulfilled all his dreams.

Off to Gracanica

Gracanica Monestery Gracanica, a Serbian enclave close to Pristina, is not a very attractive place. There is a very old and beautiful monastery but besides that, the village seems like one street with a lot of small shops, cafes, and banal buildings. Judging by its appearance and our first impressions, searching for positive stories seemed to be quite a challenging task.

Ivan’s salon They say that most people dream in colour, but that some can’t observe colours in their dreams because it is a natural element of our visual experience, so that sometimes we forget it.

Because of this, it is possible that waking up wipes out our memory of the dream, and the colours fade. According to the colour that dominates his salon, it appears that Ivan seems to be dreaming… blue tinted dreams.

Story: Jovana Zdjelarević Photo: Sabina Jaworek Gracanica 10

But they were there, from the very beginning, just waiting for us to make the first step.

was looking at her and just repeating: "She’s crazy…”

‘’Burek’’, tradition and women’s rights

She explained to us that she was born here, but when she was little she left with her parents for Croatia. Then, she met her husband who is Albanian and went back to Prishtina with him; she got married when she was 19. She has two sons; one is 10 years old and the other one 12. As she was brought up differently in Croatia than the people in Kosovo are, she tries to play with what’s acceptable or not. Looking at her, I have no doubts that she’s a perfect diplomat and she gets what she wants between the expectations of her family and her own way of thinking. Her sons are brought up differently than their father’s generation – she wants them to be able to help at home, not carrying the entire burden on her own shoulders. She hopes a better life for the new generation of women.

Just across the street there is a little shop with vegetables, the owner is an Albanian.

Going across the city we met Albanians, Serbs and Roma people. First, we met these two young women, Frida and Francesca. They were married to two brothers and they opened a family business together – a little snack bar, selling ‘’burek’’ and various sweets. They were curious about us and initiated the conversation in English themselves, wanting to know where we were from and what we were doing here.

Three magical ‘’Rakija’’ cups and the paradox of freedom Frida (left) and Franceska (right)

I can’t say that it is easy to find Serbians who are enthusiastic here about the situation. A lot of them reacted in the same way when we introduced the ‘’Positive Stories’’ project: turning their head towards the sky and saying „good luck with that”. But there was a place, an exception to this story: The Youth Empowerment Support Centre or just YES Centre, and the people working there are a positive story in themselves.

Frida had this special energy that woman can have here. She was direct and strong, you could feel it immediately. She spoke English quite well and didn’t seem to be worried about the little mistakes she made every now and then. She had a big smile and loud laughter, she was attractive and she wanted to look desirable – "I’m 32 and I don’t want to wear a dress covering my knees. I’m still young; I want a short dress, not long, boring dresses!” Her dream is to work as clothes designer. Franceska, who is few years younger,

I met them in the ‘’kafana’’ placed just under the centre; chill-out ambiance, rakija in the middle of 11

them get the possibility to develop their interests in any field of the arts. Nowadays, Milisav is organising workshops on producing short movies.

Professional artists are taking care of young people who come to the centre and trying to develop and use the creativity of each one. As Milislav said, everyone, no matter what nationality he or she is, is always welcomed in his centre. The idea of the centre is to connect people in spite of political conflicts. Art is definitely the field where

the day and Milena and Miša, people curious and open, lovely interlocutors.

Milena made a choice to come to Kosovo. She told me that from the moment she first set foot on this ground she immediately felt that there’s some special energy here and that for her it was the right place to be.

"There are a lot of contradictions here’’, she continued - old with new, slow with fast, the influences are mixed and there’s a lot to rebuild.

And as she explains: "It’s quite a paradox, but I feel free in this country.’’ She’s an artist, and she’s been working for two years in the YES centre now.

Miša people shouldn’t fight, but try to understand each other and have the possibility to express themselves in their own way. That is why Miša also believes that in doing so people stop discriminating against each other on many different little levels, for example the way of how someone dresses, and stereotypes about artists – strangely dressed people with ridiculous ideas will gradually disappear. As Milisav said, the goal of the centre’s aim is to connect local people through art. My impression is that he does that job perfectly. A place where everyone can express their own impressions through art, and work together with his or her neighbours is the best

Milena Milisav is an artist too. A sculptor. Because of his interests, he studied Arts and Sculpture at the University of Kosovska Mitrovica. After his studies he wanted to do something connected with art, so with his classmate Milena he founded a centre for young people who also have talent or just want to try themselves in the field of arts. The centre organises workshops and all the people attending 12

place to connect people. Besides painting, photography, filmmaking and sculpture workshops, the centre has a recording studio where every talented musician, even amateurs, can try to record something. Milisav believes that this centre will develop and grow. This work is his life.

also have lunch and can get books needed for school. Each year, Balkan Sunflowers organizes Summer school during the holidays where educational and creative games keep children active in learning and provide some extra education on various topics. There are four centres like this around Kosovo and while speaking with Afrim, the coordinator of the Gracanica Learning Center, I realised how important and amazing this place was.

Half Ashkali, half Roma, Afrim learned Albanian and Romai with his parents and Serbian from neighbours. „I’ve been working here for four years now’’ - ten years ago he couldn’t even imagine that they will have centres like this where Egyptians, Ashkali and Roma would meet and learn together, the coordinator tells us: „Back then I was not using a computer, I didn’t even know how to turn one on. I learned a lot here, maybe not everything, but I’m using Excel.

Nowadays children know it better than us, they don’t even look at the keyboard when typing.”

3 magic cups And as I was talking to them, laughing and enjoying various stories, I noticed that during our entire conversation I somehow always ended up having three glasses of ‘’rakija’’ in front of me; every time I managed to finish one, a new one would appear and I would still have three…

Roma Sunflowers On the other side of the city there is the Roma quarter ‘’mahala’’. A new solid road was under construction which we followed it until the end, to the Balkan Sunflowers centre. When we arrived there were lot of people there; after a presentation, a young Roma girl led us on a tour around the centre. Roma children attend the activities of this centre on daily basis; they receive assistance with homework, learn Serbian, and

Afrim Thanks to the activities of the centre there are 13

more and more Roma children attending school.

community. They are extraordinarily strong, ambitious and interesting. They have a hard life, but they are the pillars of the family, they manage everything.”

…and one Polish girl While walking down the street, to our great surprise, we met a Polish girl, Gosia, who was equally surprised to hear that we are also from Poland. We discovered that she was volunteering in the Balkan Sunflowers (BSF) learning centre.

She stayed there for nine months, returned home and now she’s back for a holiday and to visit her German boyfriend, who she fall in love with while volunteering in BSF.

While volunteering in BSF she lived in a little village six kilometers from Gracanica and would always go to work by car, even if she didn’t own one. "You have to admit that this is the best hitchhiking place in Europe. People would always pick me up, very quickly. I’ve never had to wait.

And mostly Albanian people, even if when they see me they are certain that I’m Serbian! And I speak Serbian to them. But this doesn’t really bother them. I think that’s a good proof that there are not so many problems between the different

Gosia Her ‘’Kosovo experience’’ had different faces – she felt she did something important, but at the same time it was not easy to make something really big; people are often without enthusiasm and they don’t believe in themselves. But then again there are those important, little daily results and details, which give them the energy to keep on working.

ethnicities here, certainly not at the level of everyday life.”

Stories & photos: Sabina Jaworek Interview with Miša: Marusia Čmiljevska

Gosia also shared our amazement with Roma women. "I’m fascinated by women from the Roma 14

regions. Even during wartime, the town was considered as relatively safe and was not hit so hard by violence as some other places were.

Off to Prizren The city of Prizren is located in the south of Kosovo. While approaching the city centre the prominent sacral buildings of various religions already hinted at cultural diversity.

Haris Today, Prizren is considered as Kosovo’s (multi)cultural centre, hosting various festivals, ranging from folk music to film events.

Vernon and Serafina Prizren

The chatting and laughing of young people fills the air in and around one of the numerous coffee shops in town. With us this afternoon is Vernon, 18 years old. Although the atmosphere seems very vivid, he tells us that compared to the days during which the most recent festival, the Dokufest, was taking place, the town seems quite empty now. To the 3rd grade high school student from Prizren the documentary film festival means a lot. Besides the intensity that it brings to the city he thinks that it helps to open up peoples’ minds.

Not just the contact with international movie makers and visitors is enhanced, but also an opening up of minds in an ethnic sense amongst local people takes place, Vernon explains, who

Haris, our contact person for the interview mission, would confirm our first impression soon.

The 21 year old political science student provides us with some of the most important historical and ethnic facts about the place: The majority of the population consists of Albanians, Bosnians, Turkish, Serbs, Roma and Ashkali. Most of the people speak two to three of the local languages. Whereas this language mix is not uncommon for other places in Kosovo as well, the experience that the city of Prizren made during the war differs from that of the other 15

the young man explains his views to us, he surprises us deep philosophical knowledge and thoughts that are not so common in people of his age. His view is also shared by Serafina, who joined our round this afternoon. The 23 year old Albanian who holds a Bachelor degree in sociology describes people from her home town as soft and easy going with each other. The celebration of festivities and the holidays of different religions being practiced in Prizren cause no problems at all, she thinks. For Serafina it is normal to have friends of all different kinds. She tells us about relationships between members of different ethnic groups in her circle of friends and about ethnically mixed marriages. Also she herself experienced that ethnicity is not a border to becoming emotionally involved with one another.

Although these connections are not fully free of being criticised by some, Serafina says that relations amongst the various ethnic groups have been good before and after the war. People have lived in tolerance ever since, the young woman explains and adds that there is also awareness about this state of coexistence and interaction.

Besides the beauty of Prizren, it is the ethnic tolerance that makes the citizens proud of the

himself has already been working for the festival.

Vernon At the same time, however, he thinks that the core of this event is rather concentrated on an engaged elite of people and that citizens of Prizren generally do not live cultural exchange to its full potential. But without doubt he says that the emergence of such a festival already means a lot and that people from all ethnic groups living in the town are participating. „We might be the furthest away from war�, Vernon comments on the good interethnic relations amongst people in Prizren. People have had enough of war and are now content with the current calm situation. As

Serafina 16

place they are living in, she says in conclusion.

The coffee of course was not the only thing that we were offered. Between chai, cookies, cigarettes and chocolate the 62 year old woman told us that during her life she has been working with all different kinds of people – Albanians, Serbs, Roma, and Bosnians.

Host Grandmother To the old lady our undertaking seemed to be suspicious – to find people who talk about positive stories of living together in Prizren. Her daughter, at whose house we stayed overnight, warned us that her mother will probably rather tell us how long she has been working hard and now, that she will retire soon and that there will be no satisfactory social services for her. But our host grandmother was already in her element, making coffee for us and it seemed as during this ritual of hospitality she forgot about her reluctance towards us and our project.

She herself belongs to the Goran minority as a child of a mixed marriage. The daughter, who happened to help us as translator, explained that her mother knows about a lot of mixed marriages among citizens of Prizren. The elderly lady’s dear friend, the grandmother of our interview partner Vernon, for example, has had a Muslim father and a Christian mother. Also the house that we stayed at is open for friends and it doesn’t matter what ethnical background they hold, the gradmother told us. "At this very table where I am sitting right now, Serbian friends of mine were sitting together with an Albanian friend, a former UCK combatant”, the learned accountant proudly told us, lighting another cigarette. The beginning and the conclusion of the elderly lady’s thoughts were the same: "There is no problem with living together.”

Host Grandmother 17

Ahmed

However Ahmed, 52 years old, belongs to a minority group and his language is not official in Kosovo.

Ahmed is a positive story in itself. He is such a welcoming and smiling person that describing his character could make you realize how peaceful and enjoyable life is here. He really loves his city and its people. I’m pretty sure we could find hundreds of places as intercultural as Prizren, but maybe there are no people prouder of their multiculturalism then Prizren’s when seing:”Maybe it’s the only town in the world with so many ethnicities living peacefully together.” It seems such a common thought, that no one really asks their neighbors or new friends about their original ethnicities - apart from us - because this doesn’t really bother them.

He’s Bosnian and speaks Bosnian, language which is as close to Serbian as American English to British English. We met only few people who don't speak 3, 4 or more languages in Kosovo!

"Gypsies or Albanians are really gifted for languages", says Ahmed, "one of my best friends, Roma, speaks around ten languages!" And many times we had the opportunity to confirm his assessment!

It is not rare that they - especially Roma people speak Roma, Albanian, Serbian, and English fluently! And as this country has a huge diaspora, they often speak or know at least a bit of German, Italian, French or Russian… Ahmed doesn’t. In this mainly Albanian town, he’s able to understand Albanian people coming to his kebab shop, but he doesn’t really know how to answer. And that’s not a problem at all!

Ahmed You don’t feel that there was a war here 18

What he proclaims loudly is that Prizren has always been known as a good place to live together. He feels like all these different cultures influence positively each other and at the same time managing to keep own identities. There‘s an example of performers coming to Prizren from all over the Balkans, even three or four times per year, to present various dances or music. Ahmed personally prefers Macedonian or Albanian dances. He says that when you see Serbians crossing the streets of the city in a normal way, you don't feel that there was a war here. The population of Prizren is tolerant and aware and proud of this tolerance. Of course, it took time after the war to regain the lost peaceful atmosphere. In 2001, friendships between people weren’t as evident that they are now.

an entire Albanian village, who were chased from their houses to be harmed by Serbian army.

Usually, in war times people think only about themselves, Ahmed teaches us. The only thing you can think of is protecting yourself and saving the lives of your own family members. But maybe the most surprisingly positive part of this story is that the Serbian soldiers who should have, or at least could have, prevented the organization of this protection – even by killing those that the army considered as “public enemy” – didn't react, and let people protect each other without any further intervention. Serbs were observing Bosnians helping Albanians.

It’s also true that a lot of Serbs left the city.

Ahmed’s family actually bought this kebab shop from a Serbian man, forty years ago. That was a long time before the war, but he confesses that today there are still Serbian owners selling their properties to leave the country. Right after he told us this story, an old woman crossed the street in front of us.

Prizren In villages it’s maybe even easier to consider our neighbors as friends rather than enemies. Ahmed told us – while offering us ice cream - that for hundreds of years, dozens of villages around Prizren had seen Albanians living peacefully with Serbs and Bosnians. He even remembers this story where for three weeks, Bosnians were feeding and protecting in shelters a population of

Ahmed's place “This Serbian women is married to an Albanian man”- quietly explains Ahmed. We witnessed many cases similar to this, like young people 19

falling in love despite being different, ‘’not suitable’’ ethnicities. They only care about their feelings, not what would people think of it. They don't know what might happen between them; maybe they will only stay friends… But what’s really important is that the new generation of this city embraces the thought of life together…

life here.

"The town gives everything to everybody”, he declares. In his free time he loves to play football.

When it comes to this activity, no differences are acknowledged amongst the kids who play. "I play with everybody, doesn’t matter if someone is Bosnian, Serbian or Albanian”, he says. And the enthusiasm with which he talks about his favourite pastime leaves no doubt that fun while playing, enjoys a way higher priority than the origin of Erdal’s teammates.

A big smile, football, ‘’shota’,’ and Turkish food

In our search for the representative of the Roma mahala we got to meet his granddaughter, Sanja.

She invites us to have a seat in the shady yard in front of the family’s house. Like Erdal, she speaks by far more than only one of the local languages.

The 17- year- old is fluent in Romani, Albanian, Turkish and Serbo-Croatian. After having finished elementary school, Sanja is now continuing her education in gymnasium. „No one gets rejected because of his/her ethnic background”, the eager student tells us. Sanja experienced no barriers between kids and teenagers at school: „I could be friends with everybody so far. Two of my good friends at school are catholic, for example.” Only shortly after war there were some problems between Roma and Albanians, she remember, but relations quickly got back to normal and as before, no one really cares if his or her school mate is Albanian, Bosnian or Roma.

Erdal (right) and friends With a glimpse of pride in his eyes 16 -year- old Erdal tells us that he speaks Albanian, Romani, Turkish, and Serbian. We just entered the Roma mahala of Prizren and within two seconds we were surrounded by curious kids who use to play or chat on the narrow road, which starts just around the corner of an ordinary street with shops and restaurants. The mahala of Prizren is one of the areas in the city where everyday life is often difficult to manage. Electricity shortages are very common, just to mention one complication of living in this less wealthy neighbourhood. But none of these difficulties are detectable in Erdal’s big smile when he tells us that he is satisfied with

Despite Sanja’s neighbourhood being one of the more wealthy Roma communities in Kosovo, and most of its inhabitants have been living here for a long time and also have Kosovo documents, unemployment dominates peoples’ lives in the 20

mahala. Therefore, playing music at weddings happening during summer time is a welcomed source of income. "Usually, our musicians perform at Roma weddings”, Sanja tells us, „but it is not uncommon at all that a Bosnian or an Albanian calls and wants the Roma musicians to play at his wedding.” Also cultural festivals in and around town are appreciated by the musicians of the community to participate in.

culinary preference for granted.

Roma mahala, Prizren Stories & Photos: Aleksandra Hiltmann Gisela Stöckli Cristel Cappucci

Sanja Of the numerous traditions and customs coming together in her hometown, Sanja very much favours the traditional Albanian dance called “shota” as well as Albanian traditional clothes and costumes. "And of course I love Turkish food”, she adds in a manner as if everybody takes this 21

Most of her friends are Albanians and Ashkalis.

She used to have Serbian friends while studying, but now, after the war, there are almost no Serbs living in Gjakova. Talking about this, she pointed out that she actually really likes the mentality of Serbian people and used her stay in a hospital in Belgrade as an example, where nobody asked her where she is from or what her origin was. I heard this statement more than once in Gjakova.

Off to Gjakova The first person we were spoke to that day in Gjakova was a 60 year old Ashkali woman. We met her in the rebuilt old town, surrounded by some of her friends. She was a charismatic person and kept insisting that we shouldn’t hesitate asking her anything we want.

Esat Hoxha, a 27 year old shoemaker, living and working in Gjakova, said the same thing. He runs the small workshop, where we met him, proudly representing the fifth generation of shoemakers in his family. His family arrived to Gjakova five generations ago. They are Roma but since the nineties, registered as Albanians, because there was no option to register as Roma. Esat told us that he does not like to differentiate between Roma, Ashkali and Egyptians, adding – we are all gypsies. Further, he mentioned that his customers are of all kind. Albanians, Roma, and Americans.

Everybody brings their shoes to him and he does not care about the customers’ ethnicity. And this was always the same both before and after the war.

Lovely Ashkali woman During our coffee together in one of the local cafés, she told us that she’d been working as a cleaning lady for 40 years now at the Educational Faculty on the opposite side of the street. She seems to like her work and said that, apart from the little money she earns, she never had any problems. The people she works with and for are respectful and polite; and even though I do not understand a word in Albanian, her vivid talking and way of expressing won all our affection.

Esat 22

These confessions about the morality of Serbs surprised me by the fact that the later history of this town was shaken by violent conflicts between Serbs and Albanians.

War, friendship, challenges and life together "I don’t judge others because of their nationality...“ These were Xhevdet Shabanaj’s first words. Xhevdet lives with his wife and his daughter in the village of Dobrixhe, a community of Gjakova. He‘s 40 years old and he’s always lived together with all the different ethnicities in Kosovo.

But let’s return to the lovely, energetic Ashkali woman we met at the beginning of the day. She invited us for a coffee to the faculty where she has a tiny room to store her computer (which she likes to use to Skype with her daughters abroad) and equipment to make coffee. Sitting there, talking and drinking between shelves with reptiles conserved in formaldehyde, she told us more about her life in Gjakova. So she talked about her son who had been beaten up by a group of Albanians in 2001. He was 21 years old. Ten days after this tragic moment they were informed that he was dead, but even now it is not clear who exactly killed him. And, although it still makes her angry and sad when she thinks of her beloved son, she doesn’t blame Albanians. „What should I do?” Generalising is not the solution. And even with these sad memories she still says that she hasn’t felt that the relationship between Albanians, Serbs and other ethnicities changed, because of the war.

It was a nice day in Gjakova; meeting locals, talking about their past, present and future and we were eager to learn about their lives. And along with the positive stories of the life together in Gjakova, even my shoe, which was called a ‘hopeless case’ by a German shoemaker, found its highlight, by being fixed by Esat at the end of the day.

Xhevdet Shabanaj He remembers his „before the war best friend‘‘ with a smile, a Serbian from the neighbouring village Bitesh. „He was my best friend. We did everything together. I miss him very much.“ War was the reason for the friendship coming to its end. Xhevdet thinks of his next words carefully.

Story: Gisela Stöckli Photos: Max Zulauf 23

„The war was a challenge for us. “ By this he does not refer to his Serbian friend, but to relationship between Kosovo Albanians and Serbs in general.

Although Xhevdet and his former friend were fighting on different sides, they had never been real opponents and they would never have hurt each other, if they met in war. Their friendship was stronger. After the war Xhevdet’s friend moved to Serbia. A couple of years ago Xhevdet tried to find him but he didn’t succeed. Still, Xhevdet says he knows that his best friend is well, and this is all that counts.

The question of which relation he stands with his Roma neighbours astounds Xhevdet. The Roma were at home here in Kosovo, he says. "What should there be? We are all friends. We always invite them to our weddings. Without Roma music weddings would be rather boring.“ Some years ago, so tells the "Kosovar from the heart“, the house of a Roma burst into flames due to an electrical short circuit. The entire village did everything in its power to extinguish the fire; and succeeded. Even today the family live in that very house, thanks to the help of the whole village of Dobrixhe.

But this is not the only story that Xhevdet has to tell. When war broke out, the community of Gjakova called the villagers to leave their homes, as it wasn’t safe anymore to stay there. In the same village also lived a Serbian named Garic.

"He was fighting on the Serbian side’’, Xhevdet tells us heavy heartedly. But he didn’t forget about his neighbours. After the call had been issued, Garic returned to his village. Xhevdet remembers Garic’s words like yesterday: "I can’t protect you here, Serbs will harm you. But I will transport you safely to the Albanian border. You are all under my protection.’’ For this Xhevdet, his family, and the whole village are still grateful to him.

The peaceful living together is not a "must“ for Xhevdet, not an obligation, but just something normal. ‘’Whether Albanian, Serbian, Roma, or Ashkali… whoever lives in Kosovo is Kosovarian; my brother or sister.’’

Love doesn‘t take sides Bashkim’s story is undeniably touching. The 36year-old man from Gjakova talks about his first great love, a Serbian woman from the same town.

At the young age of 17 he fell in love with Dragana. They didn’t care about their origins - it didn’t matter to them. They had been together for three years when Dragana told her parents about her Albanian boyfriend, mentioning also their wedding plans. Her parents were against their daughter getting married to a Kosovo Albanian.

Bashkim and Dragana were forbidden to continue their relationship. But their love was stronger and they continued to meet and had a secret relationship.

Today, fewer Serbs live in Kosovo, finds Xhevdet.

War brought us no good. Since the war things in Kosovo are worse than before. Be it economically, as there is a low employment rate, or be it socially. The combat during the years 1998-1999 tore apart families and destroyed friendships.

Hatred towards Serbs however, is alien to Xhevdet. "A human being is a human being. Most of the Serbs can’t be blamed for the war. I respect everyone for who they are. “ 24

When the war started in 1998, Bashkim and his family were locked in their home. They were not allowed to go out onto the streets as they would have been arrested. Dragana still came by to help almost every day, bringing food and drinks. "I was so happy to have her“, tells Bashkim.

employment possibilities for all ethnic groups.

However, he concedes that there were in fact only two big groups: Serbs and Albanians. All other groups were disregarded and one often had to conceal his or her origin. Nowadays, communities of the Roma, Ashkali and Egyptians are constitutionally recognised, publicly present and their members can freely profess their belonging to the respective ethnic group.

Stories and photos: Valdita Shabanaj Bashkim Even though this relationship ended after the war, Bashkim still finds his time spent with Dragana a very beautiful experience and those memories always bring a smile on his face. Today he is married to a lovely Slovenian woman and they live happily with their three kids in Gjakova.

Mr Kinolli, 36 year old Egyptian from Gjakova, nostallgicaly remembers the time of Tito’s Yugoslavia... Back in the days there were 25

Photostory by Kerstin Joksalo In Plemetina...

Work...

Fun...

Leisure...

And Behind the Scenes...

Stress Releaser...

26

Ode to Peace...

workcamp’s slogan „Living together with positive stories“ we started our journey and task in this opening microcosmos.

Looking back...

Plemetina, a village so small, but at the same time a place where a lot of big issues concentrate and amalgate themselves. Where politics can be observed as real concequences on people’s lifes.

Plemetina, a village in Kosovo, or Serbia? A Serbian enclave? Or rather a melting pot of a Serbian majority sharing a home with Albanians, Roma, Ashkali and Egyptians? Plemetina, a village some twelve kilometers from Prishtina, not reachable by public transport – a forgotten place?

For us, the nine international participants of the workcamp, this very place was chosen as our host village during the project. Thirteen years after the war we would be collecting positive stories about the Kosovo’s people of different ethnicities living together in peace. For once, not conflict, border disputes or ethnic tensions would be the main focus of stories about Kosovo, but rather tolerance, good neighbourhoods, helping eachother in everyday life, friendships, mixed marriages and cultural diversity. Stories about ordinary people in Kosovo, living side by side, trying to leave behind the conflict-prone past in their daily life shall be given publicity, compensating for media’s sensationalism and negativism, which all too often dominates and frames perceptions of this place in the Balkans in an irresponsible way.

Aleksandra’s experience of the ‘‘Living Together with Positive Stories‘‘ workcamp I can still feel the village’s heat on my skin while leaving, while driving past the power plant – the monstrous monument-like object, one of the first things that caught my eye when we arrived in Kosovo.

Ten days in Plemetina in front of us. I blink. Ten days in Plemetina behind us. However, despite that time passed so quickly as if you would have only closed your eyes once, a whole new world revealed itself to us. A world that left you no chance to escape it, but to get your feet on that unknown terrain and explore it - with many of its advantages, disatvangages, emotions, stories, excitements and every day businesses. Under the

Let the games begin For our ambitious project we tried to prepare the best we could. We started by getting to know the village of Plemetina, its dwellers, and their stories 27

showed the tragedy haunting this housing project: due to poorly carried out construction work, soon after people had moved in from their camp with disastrous living conditions, a fire broke out. One dead to mourn in this new space for living, designed with disregard to Roma tradition of how a home should look like: a house with a garden where each family takes care of its own property and of how things should be arranged. Going back to the place where these Roma had been living before is still a delicate issue. The wounds of war are still healing. Fear and suspicion towards former neighbours, former enemies, are not easy to erase from people’s memories and experiences during the conflict.

by completing various tasks such as: „find the river in Plemetina“, „what are the social buildings?“, „where is the learning center?“ and a whole list of vocabulary to translate into Serbian, Albanian and Romani – the three languages spoken in the village. All participants, villagers inculded, were having great fun while communicating with their hands and feet to introduce themselves, their home or their purpose of being here and answering the given questions.

Coffee time The microcosims of life in Plemetina started to reveal themselves to us. The story about the river was not hard to guess: contamination by rubbish and the pollution of the power plant, the ever lurking monster behind the outskirts of Plemetina, was too obvious. The environment is also an issue for the poeple living in the social buildings, yet not about who contaminated the soil and water in the first place. Internally displaced Roma found accomodation in the two huge, relatively new appartment buildings on the road leading to the next village, reachable by public transport from Prishtina, Obiliq. At first sight it was a seemingly charitable solution. But on closer inspection, it

IDP camp, Plemetina A more optimistic perspective in the lifes of the Roma living in Plemetina is the learning center run by Balkan Sunflowers, a local NGO in close contact with GAIA (the local NGO in charge of our project). Roma children can get support with doing their homework or find holiday activities offered by engaged tutors and volunteers at the centre with proven success. The number of 28

children finishing primary school and continuing their education has increased.

be a common understanding that life is easier when one is able to talk to his or her neighbour – no matter of which ethnic background he or she is.

These first impressions we had of Plemetina gave us plenty food for thought, also regarding the upcoming interviews we would have to conduct all around Kosovo. A fruther part of our preparation was the sharing of journalistic experiences among participants. In short presentations and workshops we talked about interview techniques and photography, well aware of the fact that the situation for our task here won’t be one according to theory. We wouldn’t know our interview partners in advance, neither would we know if we would be able to talk to them directly or if a translator would be needed to support us.

Balkan Sunflowers learning centre Touching the subject of education, one gets automatically to issues of further reach – politics.

As Serbia has not acknowledged Kosovo as an independent country and Plemetina is considered a Serbian exclave, parallel institutions exist in the village. Kids will be sent to a Serbian or an Albanian school. For children that means that they study either in one, or the other language, but not in both of them. So most probably Albanian kids will go to their school, Serbian kids to the other. In between the Roma find themselves, who also have to chose in which language they want to study – both options consisting of lessons not held in their mother tongue. And suddenly this small village becomes the stage for big politics, politics which impede cultural, ethnic and personal integration. But nontheless, many villagers chose pragmatism over sticking to principles of territorial claims. They are able to speak all three languages, Romani, Serbian, and Albanian, or at least two of them. There seems to

Photography workshop Additionally, although the guiding theme of the project has its focus on the positive, it would be likely to touch delicate issues. Hence, departing in small groups of two or three participants to the towns where we should find people to interviw 29

seemed like a trip to unknown fields in many aspects. But who wants to miss out the excitement of the unknown in such an interesting place as Kosovo? We couldn’t await the first interview day. Still, distraction from the serious matters got its due – communal cooking, albeit under basic infrastructure, was a good balance to the preparations. Also, drinking turkish coffee with people from the village coming by our yard made it easy to quickly feel at home in our new surroundings of Plemetina. And finally, during the nightly music sessions with a local Roma artist, together with people form all different national and ethnic backgrounds, I kept my fingers crossed that such positive, unworried and happy moments can also be found in other places in Kosovo.

herself in a country where the economic and political situation, as well as memories of past turmoil, can give people a hard time in their every day lifes.

Positive stories under aggravated circumstances Exhausted but happy with their results, the participants returned after three days of travelling and interviewing. It wasn’t as easy for everyone as it was for our group in Prizren, to find people willing to discuss their positive experiences with other ethnicities. And not only the suspicion, reluctance or rejection towards being interviewed made work difficult at times. The bus rides, the heat, and a virus making the rounds in the workcamp confronted us with aggravated circumstances to collect and later write up the positive stories. We also experienced aggravated circumstances of life in Kosovo, from what our interview partners tould us. And the fact that they indeed told us many positive and moving stories about living together, strongly motivated us to do the best we could to reach a result which reflects the importance of the experiences and memories people from all over Kosovo were willing to share

Driton Berisha, local musician So even before the interviews took place, the „living togehter with positive stories“ had already stared in this yard in Plemetina, where Roma, Serbians, Albanians, Swiss, Polish, Belgian and Finish appreciated each other’s presence, sharing stories about their homes, countries, cultures or just simply lives. And for the lenght of the played and sung songs no one thought of finding him or

Open air cinema night 30

with us.

positive stories experienced and collected, in Plemetina as well as in all the other villages and towns, are here to show that despite a difficult past and present there are many people living together in peace, respect, exchange, friendship and marriage, regardless of their ethnic background. This life togehter is often missed out in media reports on Kosovo and creates a missing part of the puzzle in the picture some might have about this lively place in the Balkans. And it was this very place that gave us more than just positive stories. Living together with music, living together with the power plant, living together with the virus, living together with Poland, Switzerland, Finland, Serbia, Belgium and Kosovo. Living togehter in and with Plemetina. All this made our stay an unforgettable experience. Ten days that hopefully enriched all involded people’s minds and that will hopefully contribute to widen the horizon of many others by reaching out to them with our positive stories of living together.

With a large portion of humour everyone arranged him and herself with ever changing plans due to illness, electricity shortages, rainy thunder storms, which impeaded work, movie-nights or cooking in the outdoor kitchen. And not few times these situations showed just too clearly how difficult it can be to live in a place like the village we stayed in. Not enough that the current political situation is anything other than at ease, and the economy is disastrous.

But despite living a stone’s throw from a power plant, the electricity regularly fails and no one knows for how long, even during winter. Running water is not a matter of course. Finding a job is hard, if not impossible in many cases. Hence, getting together the financial means needed for education is a rather difficult task. In the face of these circumstances, which are not only to be found in Plemetina, but also in other places around Kosovo, it seems even more impressive that people reflect and work on leaving negative feelings caused by war behind them. To move on and move beyond the negative pictures and stereotypes on which it would be easy to project some of the prevailing difficulties, is a challenge.

But as the collected stories impressively demonstrate, it is not at all impossible. Also the warmth with which the participants of the workcamp were welcomed and with which the locals whom we met in our yard regarded eachother leaves one lacking words.

Story: Aleksandra Hiltmann

It should be mentioned that in this place, this picture about peacefully living togehter shall not deny still persisting ethnic tensions. But the 31

“One sun, one Plemetina” is a motto which has been following our activities in the community of Plemetina, where Albanians, Roma, Serbs, Turks, Ashkali and others live, where around 140 internally displaced people have found their refuge, where clouds are made by unthinkably existing dirty coal power plants.

Our story Story of Gaians At very beginning, we found inspiration in what Pierre Cérésole and friends did after the First World War, in what Service Civil International (SCI) volunteers were doing during the last Balkan wars, in what all we in SCI believe.

Our SCI-like mission is rooted in this place, people’s lives and struggles, harsh reality and the meaning they give to life.

Our little organization, which we named GAIA is situated in the capital of Kosovo, city of Prishtina.

At the moment, the organization is run by a dozen of volunteers and greatly supported by Balkan Sunflowers (BSF).

So far, Plemetina became the main centre of our activities where we organize workcamps, youth exchanges, trainings, actions and so forth. Dozens of documentary movies are made and stories collected, hundreds of photos documented, hundreds of volunteers experienced different reality which probably has changed their lives.

Young people which are involved in our activities are Roma, Ashkali, Egyptians, Albanians and Serbian. Ethnic or any other kind of “identity” should not be noteworthy at all, but in Kosovo it is a big matter, which still supports division and borders among people. By organizing voluntary and educational activities, campaigns and actions, we bring them all together, we raise awareness about social and environmental injustice, and overall we promote the culture of peace.

4 years ago, couple of activists from Volunteers Centre of Vojvodina, Serbia got involved in educational activities which Balkan Sunflowers organized in Plemetina. Plemetina is a small unknown community situated 11km from the capital, where idea of an SCI group was born.

From 2010 GAIA joined SAVA Working Group.

Since then, we have a good cooperation with most of the SAVA members, in particular SCI Switzerland, VCV Serbia, PVN Albania (Living together projects) and SCI Germany and SCI France (Mirror Mirror on the wall, who is ugliest of all?, Art in Action). We are hoping to strengthen

Plemetina 32

those friendships and create some new once with SCI friends from all around the world. Besides that, we were partners of DOSTA campaign against Roma discrimination, which was ran by Council of Europe, Recycle Smart project with the support of UNICEF innovation lab.

‘’Never doubt that a small group of thoughtful, committed people can change the world. Indeed, it is the only thing that ever has.’’

With peace and love, GAIAns

33

Anglovakeripe Akava magazine si kerdo ji kaj sine o Projekti “Living Together” thaj kaka si o prodikti e internacionalune kampisko ‘’Jivdinen kupate e Pozitivune Storijencar” kova sine organizimo kotar GAIA Kosovo thay SCI Svajcarka, fenasionalune phikoipeya kotar e Svajcarsko Agenciya vash o Evolipe thay Koperipe.

Akala radionices sine koteo e sah emanushenge” “NO-MORE-WAR’’ kampanja vash o yaveripe thay volentrsko servisi e organizacijenfe save zivina zajedno ano uco thay kraktikuno pacidismi thay na lunasa tha kova prpmotrina o budicnoste bi bandukyego kote o bandukya na valjazen vise.

Bi tena diken o o kolekcije e pricengo ja se /intervijuengo e manusecar katro sa e Kosova, mausa avare profiljecar; razlicitone bersencar, profesijes, genderja, etnicitetya thay aver. Odova so on ka vakern si but acal o proslost, sadasnjost thay buducnost, hem koda so si but vazno on si spremna te deljizen pumare prices tumecar. Amo koda so na svidjizel pes tumenge si i prices save tumen ka sunen si acal o zivoos ani Kosova, thay sa kakala prices si pozitivna.

Soske samo Pozitivna Prices? Sebepi amen verujzasa kaj si vreme i slika savi disavdzola ano medijes slika e Kosovake kova si dedikimi krimyencar, lunasa konfliktisa, naciunalsmiya, trashipasa taqhy yaver. Akala slikes but droma siton pogresna thay na samo pogresna engo the nakompletna. O lache thay kompletna prices acnona na vakerde. O prices acal o lacho komshijenge raportya, mtualno razumevanje, podrshka, amalipe thay kupatno djivdipe phare resla amende…

So valjani te vakergyol sito odava kay amen na mangasa te garavas kay nane presingi ano etnikune teziyesa ani Kosova ‘‘Amo o pozitivna prices sito vakerde thay skupime, ani Plemetina thay ano avera gava, dizya thay magna te vakeren amenge iako si ne len pharo proslost thay sadasnjost on pokusuna te zivizen kutpate ano rahaci, respekti, ani razmena, amalipe thay prandoype, kola na dikna o anglulo etnikuno palunipe. O Khetano Jivdipe kova sito but droma lepardo ano media nai Kosva thay kerel jek nasaldo kotor kotar e slagalica ani slika koja saj si la thanutno jivdipe anoBalkanja‘‘ lafja save jek aktro autorja vakerla po kasno ano magazini.

1

10 mashkarthemutne volenterja sine chingadle te visitinen e Kosova thay te pomozizen amnege ano arakhipe odole stvarjenog kola shay si but vazna. Palo so neko ziza neko ucesnika, pomocisa katro jene kola si lokalca posnisajne pre phiripaja, kola sar rezultati andle kaka magazini. Ni jek prica na sine aranzime. O jene kola dine intervjuja nanas birime anglaider.

Amen korisitzasa i sansa te zahvalizasa amnen sa odlole zorale manusenge, kola sine vakerde pre pricesÍž prices save ka keren promenes.

Amo, mashkar sa, amen bi mangasa te zahvalizas amen e but lache volenterjenge okupime trujal akava projekti, kola dine pomaro avazo vash o prices kola avdive siton anglal tumende.

Naysipya tumenge Valdita, Jovana, Max, Alex, Kerstin, Sabina, Simbat, Gisela, Marusia, Cristel, Nenad, Lotte, Haris, Sabahet, Mirza, Kafu, Peter, Arta, Lulzim, Milica, Avni, Ramiz, Denis, Faton, Milena, Andy and Sami.

Hem nista po hari naysipeya e mangle manushenge katri Plemetina.

Tumen, sa tumen sjen amare pozitivana prices.

But iskreno, Milica Milović, Projektisko kordinatori

Jovana Ĺ krijel, Projektisko lideri thay editori

2

Bar kodiljudsko bice Kodalen kas si len bah te bijanzon ko Balkani, mora te oven sigurna kaj si cikore shanses kaj an po djivdipa ka dozivin haj baro zemljotresi, orkani, tornado, ili kaj ka odjednom ka ovel haj vulkani, pa pla peste ka mukel bari pustoca, thari hem unishtime phuv.

An aver strana, kodala save bijanzona ko Balkani, pal koda so vakerla amenge i istorija, najverovatnije o manush jek drom ka dikhel so si nacionalno konflikti, gradjansko ljufta hem razna nepogodes save djiiracutne komsida ule neprijatelja. Kikiso dikhipa ko svetos kana zivizla pes ko Balkani dishola strasno, amo o noradja save ljuftozde ko plaune decinijes panda zivina kupte, hem pashpashe. Paradoksalno, sar but elementja karaktreristicna e Balkaniske.

Betim Bekteshi ko Balkani sa mrzosasa amen mashkar amendevakerla tute asal o Betimi, biseftanebershengo savo vakerla peske kaj si Kosovari, a kana pucna les detaljnije te vakerel ko si so si, vakerla peske kaj si Geralo katri Prishtina.

Ko cikoro artisticko prishtinako kafici, Bekim Bekteshi, ko ilustrativno primeri obijasnizla amenge o odnosi savo jek avereske si e narodjen karo Balkani.

-Znaci, mrzosasa amen, amo jek bi averesko naci.

Kakja but ponovime recenica si klishe. A svako klishe, si klishe, bash kadaleske kaj si istinito.

Istina si kaj palji ljufta avla, pharo mukakoro procesi, postknofliktno keripe amalipasko hem ponovno meripja, relegijengo manushengo meripje. Katar sjam amen, katkar, me, Gadji katri Hrvatska moro prebivalshte si si ki Srbija, hem Betim, Kosovari e pribalishtesa ki Prishtini,

Amen mrzoyasa amen, amo palem nachi bi yek averesko -Anglal neko vreme sjamas ano koncerti ko Berlin, phiram amenge harica avrijal, pa pal kada zakljucizam kaj amen, o manusha katro Balkani, sjam but lache mausha kana arapcasa avrijal, sa sjam lache amala jekhe averesa, a kana arapcasa 3

lafizasa acal kadaleske sar palem te merizas e maushen saven sine len isto teorija, kerde kupatno djivipa, a save pali ljufta, si psihicko, fizicko, ilji emotivno dukhavde, bez obzira save etnicko grupake pripadiznas. Gerale, Roma, Ashlaljida, Egipcanja, Gadje achine kupate sar teritorijalno kidja hem ko bajrako e Kosovake.

ugodno, amo sjamas svore kupate, hem OK sine.

An o kotor e gradisko kaj me barjum, hem kaj mere roditelja zivina, but mausha sine Gadje, sa druzizasas amen hem kidjal sichum i chib. Katro 15 stnaja ko moro ulazi, ko trin zivinas Gerala, a ko avera zivinas o Roma, Gadje, Bosanca, dandanas sjum panda ko kontakti neko manusecna katro ciknipa- vakerla o Betimi.

Bilo kaj te zivis das ki Republika Kosovo, ki juzno pokrajna, ko sreces Srbijako, ili ki Kosova, zvezdicasa, kakala manusa si katro rat hem mas, on si kadal saven diksa ko amare gradja, ko avera thana ko svetos, manusha save pere ranenca manencar, cikore-bare, phiravna hem pere vrednostja, sposobnostja, pere porodices, hem si len pumaro sekojdivesko djivdipa. Djivdipa savo si len but lache stranes save nasalaos achona garavde palo oficijala drzavna politie save hari but kreirina medisko slika savi chivla pes an amere sobhes hem khera.

Khupatno djivdipe si but mahatno ko edukipe Sar ov vakerla, te prihvatizen pes avera hem o djivdipa averengo, valjala kada te sicol pes ko familjije, sar jek deo vaspitanja. Katar aver rig, tute bajras amen lasa kan kaj e Balkanis is les, cikore drzaves saven sine len mashkar peste konfliktja ko palune pandz vekja, kidja hem o nivo e nacionalizmisko si baro.

-Mashkar o terne generacije nane kidibor razlika, amo uvek si kodala save si ekstremna, an svako gradi, an svako nacija. Panda si sa svezo hem valjazla te nakhel neko bersha pa te normalizukzel pes sa- vakerla o Betin ano cisko Hrvatsko chib.

Znaci, me, Gadji katri Hrvatska, izbeglica katri Gadjengi-Hrvatjengo konflikti ki Slanovnije ko enjavardesta bersha, hem o Betim, Geralo katri Prishtina, ko centri e gradisko pijasamenke kada popularno makijato, savo pila pes but ko kaja raja, sar bi vakernas o Sarajevca. Hem lafizasa ki hratsko, ilji gadjikanes-hratsko chib, ili gadjikaneshravtsko-bosansko chib.

But djando Prishtinsko macchiatos E Betimiske roditeljja, Gerale katri Makedonija, acal bucake ko ohtovardete zivinas ko sa o drzaves ki tadashnjo Jugoslavija, ko krajos kret, on smestisajne ki Prishtina, kaj o Betimi zarzizas i osnovno hem srednjo shkola. Studije acal vazduhoplovstvo upishizas ko Zagreb,

-Anglal o knoflikti sine ranzno pritskja, nanas 4

Amen putergljam syam sar jek nacija

magisraraturske studije ki Francuska, a praksa zavrsizas ki Nemacka. Bez obzira kaj ov shaj birizlas an savi drzava te achol, ov odlucizas te irizel pes ki Kosova. Kerla ani Vladaki agencija acal aviacija, hem si zadovoljno pe bucasa.

Vakerla kaj ani Prishtina na osetisajni but i ljufta sar an avera thana ki Kosova, amo i Kosova menjisajni but pali ljufta.

Ov obijasnizla kaj pali ljufta ki Prishtina nacisas te sunel pes gadjikani chib, po i situacija si akana hari hari aver. O mausha panda reagujna, amo o reakcijes zadrzina o manusha peste ili tute irizen pes ili tute dikhen bangeste. Ki Prishtina hem ko aver diza ki Kosova pali ljufta ale but stranca hem strana organizacijes.

-Puterdzam sar nacija jer uvek sjamas konzervativna katar ostatkos e Jugislavijako. Dji ko mashkar e enjavardesengo sine amen mogucnost te dikhas trin televiziska kanalja, pal kada mere roditelja cinde satelitcko antenna, pa dicham kaj si hem aver katar koda so serverizla pes amenge. Kidja pocnisa te misizes averturlos, narocito akana kana si amane pristupi informacijego ko interneti. Kada sigurno uticizla ili vljazlas te uticizel ko manusha ko pozitivno dromvakerla o Betimi.

Prishtina

Phari ekonomsko situacija, bari stopa nezaposlenosti hem cikoro djivdipasko standardi dominirila, e manushenge zivotjencar ki Kosova, an bilo savo than te oven hem bilo save nacionalnost te oven. Kana o mausha razmisina sar te keren te zadovoljizen pere zivotna potrebes, but hari si len vreme te posvetizen pes ko keripa nadiskriminaorne, hem tolernantne amalipaske.

Ko po bogata amalipaske procesja o mirenje bi djalas po sigo, a kikja o mirenje kerla pes, poharipohari. Terne manusha sar o Betimi save zastupila stavi kaj o granices hem odvojpa si samo ko amare shere, najbare si promoterja rahaciske hem najzorale nosioca e amalipaske stabilnostiske.

-Amen sjam kidise manusha, mangasa sa te promenizel pes jekhe ziseske, e kidja naci. Naci kidja sigo. Situacija razvizla pes ko lacho smeri, amo sa so kerlapes kerla pes ko balkansko nacini, but korupcijes, sa kontrolishizla pes katar e drzavako vrhi. Kidja hem, I ljufta si svezo rana, hem mucas bare psoledices ko svako pojedincos.

Kaj kodala manusha an save i ljufta uticizas si len po radikalno pristupi. Amo, ko krajos, sa sjam amen manusha. Ulo so ulo, nanas laches katro osol’duj stranes, mora te nastavizel pes dalje. Ko krajos e krajosko, komsida sjam hem dikhasa amen svako dzis-vakerla o Betimi.

5

Me hem I ekipa, savenca druzizava man svako zis arapcasa avere manjinencar. Iraci pijum kafes jekhe amalesa savo si Rom, miri lachi amanji si Gadji, dikhava man Bosancenca, Crnogorcenca, Hrvatjencar. A kana dikhava okolo mandar, avrijal katro moro drushtvos, dikhava kaj koda so razlikujzla pes mandar hem katar aver drushtvos si ustvari baro nivoi predrasudes save si averne. A o predrasudes naci menjizelpes odjednom. Kada valjazla te menjizel pes ko manus dok sjan cikoro, katro ciknipa tute djalpes ki shkola naprimer. Si but manusha, iako na misina sar avere manusha, trashana te pokazizen kada, mora te prilagodizen pes e vecinaka. A amen…Amen zajbizasa amen

jekhe averencar. O Gadje chingadna amen Zuganja, amen len Skavelja, so si skoro isto – vakerla o Betimi tute asal.

Kljucno uloga ki media Ki svako ljufta, sar so pokazisajno ano primeri ko maripja ani eks Yugoslavija, o medije kherlde vazno uloga, tute disaven nacionalisticka teznjes.

Kidja sine hem kakale sukobisa mashkar o gerale-gadje ki Kosova. O Betimi vakerla kaj si baro probljemi kada kada so servirizla pes akana ko medijes, jer but si retko te dikhes ili te citizes haj pozitivno prica ani Kosova. O vestja si uvek bilache. Kidjalakes kaj, I slika savi si e manushen averijal acal I Kosova si Devla arak.

-Ki Francuska na mukle amen te chas amen ko klubi se sjam katri Kosova. Mangle amender licno karta ko ulazi, hem kana dikle kaj sjam katri Kosova, vakerde “Nane shansa”. Amen na iznenadizas sa kada djanasa kaj o manusha misina sa bilaches acal amenge asocijacija nane lachi. So mangava te vakerav si kaj, bilacho iskustvo acal poreklo kada so sjan, shaj ovel e maushen ani Prishtina, ko Beograd amo hem ko avera gradja ki Fracuska, bez obzira ko sjan so sjan. Kodaleske misizava kaj sa amen save sjam akatkarakes valjala te ucas, hem kupate te djas anglal, jer samo kada drom si ispravno. Inace, ka ovas uvek jek kaji rupa a kada nane lacheszakljucizla o Betimi.

I dok ucasa katro astali kaj jek cikoro kafici ko glavno gradi e Republikako Kosovo, e Betimisa lafizla jek terno maush savo beshino pash amaro astali. Ki gadjikani-hrvatsko-bosansko chib pendjarde akcentisa vakeras kaj sundzas amaro 6

razgovori o lafi sine neko koncetriske kaj ale neko sarajevsko bendi ki Prishtina. Na pendjaras pes anglal, amo palo kratko lafipe acal o planja acal o koncerti, o Sarajljija pucas les acal I tetovaza. E Betimis ko vas siles tetovirime barkodi tal leste bishila human being-(ljudsko bice).

O chave na pucna kaske si o pares.

PriÄ?a:Jovana Zdjelarević Fotografije: Arhiva

Mashkar i Prishtina hem i Plemetina si o Obilic, ko kada than si jek jedino kruzno toki, ko kada than beshna o taksistja, jek olendar si hem Gazmen Ashani, les si les trianduefta bersh.

Bijando ko Obilic, ko enjavardesta bersa gelo avrijal. Kidja morasajno. Hem ov si, sar but avera, iako sine les prilika te achol ko stranstvo, amo ov alo khere. Katro 2000 bersh ko Obilic ov si poro manus, a palo but buca save keras, ov akana svako zis si kaj piri drama. E Musterijen na pucla ko si on, so si on. Kana china pes ko taksi, nane hic vazno savi nacija si. Vazno si te djanen kaj djana, hem te ovel len pares te pocinen.

Anodrom 7

Gazmend Ashani -Nezaposlenost si baro, hem bilo savi buci te kerl pes si laches. Kana taksirisa dikca hem sunca svasta, a me vozizava hem e Gadjen hem e Geralen hem e Romen. Djanca sar kada djala ko krajos e zisesko lesa tere poshteno zradime pares i ingalca len khere. O chave na pucna kaske si o pares, bitno si te ovel – vakerla o Gazmeni.

Zeleznica

Ov vakerla kaj sileske vazno o nezavisnost Kosova, ali vakerla da kaj sileske isto vazno kaj valjazla te ovel phuv sa e manusenge. Se ko krajos e krajosko savoren si len isto mukes, a sa slicno loshazna. Ako chivla tumen o drom ko Oblic ili ko Kastrioti sar chingadna les o Gerale, ko kruzni tok ko centri ka arakhen e Gazmenis. Saj oven sigurna kaj kaka taksisti ka usluzizel tumen sar valjazla. A ako mangna te phiren shaj savetizav tume te djan prugasa, bishe minucenge sjen ki Plemetina. Hem ma brinizen, paluno pampuri nakhino angla neko bersha.

PriÄ?a:Jovana Zdjelarević Fotografije: Kerstin Joksalo

8

Suno plavo bojasa E Plemetina si la pasho trinhiljdes manusha. Shaj vakerel pes kaj an kada than, an kidiso konteksti but hari buca shaj puterdzon hem te trazjzen.

Amo, ko centri e Plemetinako, pash jek cikori zadruga, pash jek cepanica hem jek kladionica, nalazizla pes hem jek cikoro frizersko saloni.

Mozda ka cudizen tumen cinjenicasa kaj ki Plemetina si cak trin salonja, ali o vlasnikos e salonisko, bishudonebershengo o Ivna Andric, vakerla kaj iako si konkurencija, buci si svako dzis. Sar an svako usluzno buci, hajdrom hari hajdrom but, amo nane zis bi te na avel hajdjeno te lacharel pes. O Ivani si bijando ki Plemetina, a za razliku katar pere amala les sine les shansa te probojzel pes ko baro gradi.

E Ivanisko saloni Nova godina, bijava... Tada vasta pherde bucasa, po tacno balencar. Nane vazno kaske, e balen nane nacionalnost, niti etnicka pripadnost. Na zaradizla milljionja, amo koda so zaradizla shaj sa zadovoljstvo te troshizel ko izlazkja, pere amalengar,hem hajrdom te pherel e khereso budzeti. Sir sar so si, o Ivani isticila kaj o chingadipa frizeri ispunila lesko suno. Vakerna kaj but manusha sunina ki boja, amo neko na primetizna o bojes ko sune jer i boja si prirodno elementi amare vizuelno iskustvoske, pa haj drom shaj te predvidizas la. Moguce si kaj pal o ucipa o bojes katar amare sune mutnona. Amo pali boja savi dominirila ke Ivanisko saloni, izgleda kaj ov sunizas plavo boja.

Hem kada ko Beogradi kaj nakhino o kursi frizeriske, hem an jek periodi keras buci. Pal kada ov irisajno ko poro bijando than, an savo anglal o duj bersh puteras musengo-djuvljengo frizersko saloni, an savo avna o Gerale, Gadje, Roma, Ashlaljida, Egipcnja.

PriÄ?a:Jovana Zdjelarević Fotografije: Sabina Jaworek

-Katkar si mi porodica, katkar si me amala. Shaj bi achavas ko Beograd, cidlas man o than te irizav man. I Familjia si, pash o pares, razlogi soske na djava akatar. A an jek rig me mandjum te ovav frizeri od kana djanava man, hem but sjum zadovoljno kaj resjum kada—vakerla o Ivani Dodjazla kaj navsishe si buci kana si o praznika, 9

Burekos, tradicija taj e Ðuvikane prava

Ki Gračanica

Phiriba andro gradi, aračam e Geralen, Gadjen, taj e Romen. Prvo arapcjam duje terne cajenca-Fridu i Francesku. Prandome si ko duj prala i kupate pošnizde familjijarno biznis-puterde jek cikoro “snek Bar” atka bikena burekos, taj kolačes.

Amen but mučam lenge lačo lafi taj on korkori posnizde te lafizen po but amenca ko engleski mangle te djanen katar sjam i so kerasa katka.

Gracanicako Manastiri Gračanica, gadjikani enklava paši Priština, nane baš cidutno tan. An kada tan si manastir, but purano i lačo ali paš kada, o gav dišola sar jek drom but cikore zadruges, taj kafičja taj neko zgrades. Saj vakerelpes palo amaro prvo dikiba, ta taj o rodiba lačes dišolas kada si jek baro izazov. Sar o pričes si ne atka katoro početkos, i samo adjarde amen, te keras prvo korakos.

I Frida (levo) hem I Franceska (desno) Frida si la but hem posebno energija savi Ljicila ki romni. Oj si direktno i jako kaj saj odma ko prvo lafi dikelpes. Lafila engleski laces i na hajzla but ko cikore grskes kaj hajdrom kerla. Sila baro asajba i but glasno asala,privlacno si taj sila cefi te dišavel po lacipe.

-Siman 32 berš i na mangava te piravav fistani savo učarla me kočja. Panda sjom terni, mangava te piravav harne fistanja, a dugačka fistanja si dosadna. Lakro suno si buci sar modno dizajner.

Franceska, savi si neko berša po terni, dikla la taj vakerla: ,,Oj si dini...”

Gracanica

Objasnizas amenge kaj si bijanzi katka, ali sar 10

cikori pe familjijasa gej ani Hrvatska.Uduringa prandosaj geralesa palo neko bersa irisale kupate ki Pristina. Prandosajni ko 19 bers. Sila duj čave, jek 10, aver 12 bers. Sar si ani Hrvatska Barjarde averturlos nego manusa ano Kosovo, kerla kodalesa so si prihvatljivo ili neprihvatljivo. Palo dikiba na verujzava kaj si savršeno diplomata taj te kerel sa so ka misizel, kerla kada so i familjija adjarla latar razmišljila pere gozasa. Lakre cave si Bajarde aver turlos nego so si bajarde i generacija e dadeski-oj mangla te sikavelen te djanen i buci savi kerla pes ano kera.

Pričizas mange katroprvo trenutkos sar aj an kaka tlo,osetizas kaj sila jek pobari energija i lake si ne kak pravo tan.

Katka si but kontradiktrnosti-vakerla oj.

Mesiznapes purano hem nevipe,siga taj pohari taj but razlicita uticaja i but kadalestar valjala te izgradizelpes. Sar objasnizlas: “Prilicno si paradoksalno,ali gozasa si but slobodno kale puvjake”. Oj umetnica ake si duj berš kerla ano centri YES.

Na te muken i buci e kereski ki djuvikano phiko.

Zjeljkojzla polaco zivotos e terne romnjenge.

Odma ukutar o drom si jek cikori zadruga kaj bikenzona vočes, a ikerla o Geralo.

Trin magicna čašices ”Rakija” i paradoks slobode Naci te vakerav kaj si kolaj te arakes e gadjen save si len pozitivno misina avzisutne situacijake.

Milena

But djene isto vakerde kana vakeram lenge ačal o projekti “Pozitivna pričes”, važnas po šero upre karingo nebos i vakernas “Neka ovel tumenge bahtalo”. No, aračam o tan savo si but laco kakale Lafjenca.

Milisav i ovda umetnikos. Vajar. Les sineles but bari interesovanjes, studirizlas Umetnost i vajanje ko Univerziteti ki Kosovsko Mitrovica. Kana zavrsizas o studies Milenom putras centri e ternege ov kadalesa mandjas te pokušizen o terne te keren sar umetnika. Centri organizujla radionices i sa kodala save djanas ko centri sinelen mogučnosti te razvizen ke bilo savo oblasti savo dola o umetnost.

-Centri savo sine podrska I barjaras e terne ili jeke lafisa”YES”o centri. Manusa uduring kaj kerna pozitivno si i prica korkori pester aracamlen ani “kafana” kaj nalazilapes talo centri.

Milisav avzisutne bucasa organizila radionices cikore filmja. Profesijalno brinilapes e ternege save avna ko centrii pokušila te vazellen po upre.

Opušteno atmosvera, rakija maškaro zis i Milena i Misa-puterde taj djandune manuša, taj lace sagovornicja. Milena korkori aj ano Kosovo.

11

Sar Milisav vakerla sa si, ista bez obzira ke savi nacija i uvek si savore, Laces ale ano Centri. I ideja e Centriski si kaj te arapcon o terne i te oven ujedinime bez obzira kaj si politikakre konfliktja.

Umetnost si jek definitivno kaj o manusa na valjazna te oven ke bilo savo sukobi, maškar lende nego valjazna te pokušizen te len kan jek averes taj te kerenlafi ke poro nacini.

barjol i ka ovel po snazno nego sio si akana. Kakja buci si leskro zivotos.

Trin magicno soljes Romano Suncokreti Ke aver rig gradiski nalazilapes Romani Mahala.

Bas akana si ne o buca ko nevo dromi amen gjam kadale dromesa dji ko Centri ”Balkan sunflowers”.

O manusa si butgende, a acalo prestavljanjes, terni Romkinja disavas amenge o Centri ”Balkan sunflowers” ko svakone ziseskre aktivnostja, Centriskre ucestvujzna but baro brojos romane cave. Atka dobizna jek baro pomoci acal, Domaci zadataksicona, Gadjikane lafja, lena tan ko doruckos hem dobizna kniges save valjazla ki škola. Balkan Sunflowers svako bers kana si raspusti katro skoles. Organizujzla Letnjo škola kaj o cave trujal o keljibe sicona bari dodatno djandipe ke razlicita oblastja. Na Kosovu postojzla štar centrja dok lafizam.

Miša Miša verujzla kaj o manuša ke kaka načini, ka ačaven i diskriminacija.

Primeri acal o nacini urjavbaskrotaj kaj saj acavzol o puranipe slika katro asajbaskro uravzipe save silen but bare hem smesna idejes. Sar Milisava vakerla lakro cilji si e Centrisa te pandel avzisutne manusen sar Umetnika. Moro lafi si kaj kadja buci kerla but laces, jer kada si tan kaj šaj savore araken jek averes sar amalenca sar komšijenca umetnost si kada si jek naj baro nacini sar te panden pes o manusa. Pašo radionices slikibaskre, filmska radionices, o Centri da si les studijos kaj šaj svako talenti te snimizel po glasos kaj svako talenti, muzičari, amateri šaj snimizen piri muzika. Milisav verujzla kaj kaka Centri ka

Afrimom kordinatorom gračanicakre obrazovano centra shvatizom kibor si vazno i laces. Kaka tan epaš Aškaljis epaš Rom katro dad tej i daj sičilo albansko i romani čib a gadjikani čib sičilo katro 12

poljska akana si katka ko odmori taj aj ki poseta amaleske savo si andri, Nemacka. Zaljubisale kana kerde kupate sar volanterja, ki Gacanica.

komšida.

-Katka kerava več štar berš. Anglo 10bers naci ni zamislilas kaj postojzel centri i kaj ka kidel i kupate te sičon Egipčanja, Aškaljije taj o Roma.

Goša amenca podelizas poro lafiba acal o romane djuvja:

-Anglal nikada na koristizom kopjuteri, niti na djanzom sar te mukavles te kerav an leste. A katka sicjom šaj vakerav na baš sa kaj djanava, alia kana kerava ano Excel. A an kaka vreme savo sjama akana šaj vakerav kaj o cave save avna ko centri djana polaces se amen, čak i na dikna ki tastatura kana pišizna.

Gosia “Fascinirano sjom e romnjenca katri romani mahala.On si but zorale silen bari ambicija taj but si interesantna o zivotos si lengro but paro on si sar jek stubos e kereskro. Sa stignizna” Dok volatirizlas ko BSF-zivizlas an jecikoro kav kaj si dur katkar šov kilometra katrui Gracanica. Svako zis dramasa djalas ki buci.

-Mora te priznajzen kaj si kaka naj lačo tan ki Evropa o Mnusa uvek kana diknasman pogotovo o Albancja misinas kaj sjom Gadji.

Afrim Zahvalna sjam kakale centriske, sa pobut cave djana ki škola. …. I jek Poljakinja

I me lenca lafizavas Gadjikanes,moro lafi na smetilas lenge. Misizava kada kaj si laces dokazi maskaro, etničko zajednica kidja kaj nane bas sa o manusa ista ali saj vakerav kaj si jek laco nivoji ko svakone ziseskro žiotos.

Ke amari bah tuj piras katro drom aracam, jeke caja andri Poljska, Gošu, savi sine sar amende iznenadime kaj kana šunzas kaj sjam i amenda andri Poljska. Atka amen šunasa kaj oj sine 9 masek volanteri Balkan Sunfowers edukativno centri pal kada kana završizas katka oj irisaj ani 13

Achavgjam ano Prizren O gradi Prizre si smestime ani mesmeriguni Kosova. Dikhindoj o centri e Prizrenosko o yaver yaver verenge skultures dena amen ano janipe kaj akava than si razlicite kulturengo.

PriÄ?a i Fotografije: Sabina Jaworek

Prizren Haris, amaro kontakt personi kova sito jeno vash interviju ka konfirmirizel amare anglune utiska ano harno vakti. 21 bershengo student e Politicke naukengo vakerl nesave kaota but vasna faktja katar kaka than: O buderutne populacijes an akava than sito o Albania, Boshnjaka, Turca, Srbja, Roma thay Ashkalida. But katar kakala manusa vakeren duj ja se trin lokalune chibja Dikhindoj kotar javer rig akvua chib sito meshimi tha nadjandi aver thantne ani Kosova, o iskuustva save kergja o Prizren ji kaj sine i ljufta si avera katro avera regionja. Cak cim sine ljufta, akava gradi sine 14

diklo sar than savo sine bezebedno taj nanas doldo lunasa sar aver tana kaj sine.

Haris Avdive o Prizren sito diklo sar Kosovako (multi)kulturalno centri, kova thanizla razn festivalja kotar folk dji ko fimiske festivalja..

Vernond thaj Serafina O lafipja thay o asaybe e done terne chavorngo ostetizla pes ano vazduhos, ano jek katro spomikalna thana kaj pinapes kafeda ani zis.

Amencar kaka palopladne si Veron, 18 bersengo.

Iako I atmosverda si dini, ov vakerla amenge kaj ji kaj trajzla o Dokufest ano adava than si pherdo manusa, thaj akana akava than disola prazno. Ji ko trito bresh e srednjo skolake, student katreo Prizren vakerel kay o festivali znacila leske but.

Sah o intezitetja save anana ao than ov verujzla kaj kada pomozila e manusenge te puterzon. Na samo te ovle len kontaktja e strancenca thay e vizitorjencar, amo isto kidja putrela o etnicka culja save o manusha kerena ano kada than, Vakerela o Vernoni kova sine kerdo ano festivali.

Vernon aklae ovipasko sito o koncentripe te phanden e elita e jennecar ja se manusencar thej e Prizrencnar generalno ano kultirako jividipe kaj shaj ovle len sans ate dikhen but stvarja. Amo bi sumnjako ov vakerla kaj. Numy bi sumnjako ov vakerla kaj o egzistipe akale festivalesko sito but vasno thay but jene kola jivdinena ani akaya diz stiton prakticirime �Amen shaj sjam maj dur kotar o maripe� mothvaela o Veroni kova vakerela vash o etnikune raportya. O mausha, sine len but maripya akana o rendo sitp vahs o terne manusha kolenge valja I te ovel bare tramume kotar o maripa kolencar arklila ano naklo vahti. Akava dikhipe sito dendo ini kotar e Safina koja ali

Ano jekhuno vakci, sargod, ov misila kaj o ker 15

aqal e kupatne jivdipesko ano Prizren. I chaj odole dajaki kota amen nakhjam irat. Numay oj vakeras amnege kay laki day saj lafizel acal kibor oj but phare bukya keras thay denga amen upozorenja kay adala price nane svakoneske. Ali amari Puraniday vec sine tute keral amenge kafes thaj tute sunel sah alala amare lafja oj bisteraso o thanime vashe e nakhesko rakteripe.

amnecar ano akava palopladne. 23-ne breshengo Alani kova adikergya e Becheloreske note sito o jeno kova sito sociologu e manushenge that von dena pomoci jek avereske. O slavlja e festivaliske, thaj e praznikenge dena bare shaipya vash o avipe ano Prizren, sebepi nane probljemja hic, oj misizla. E Safinake si normanlo te ovela amala kotar avera zajednices. Oj vakerla aqal o raportja mashkar o jenen thaj olake amala kola druzizna pes thaj lenapes jek averesa. Oj vakerla kay o etniciteti na valazna te ovel zoralo razlog vah o leipe mahkar o duj jene. Iako kakala conekcijes si tromale vash o kritike kotar avera jene, Serafina vakerla kay o raportja sine lache anglal thaj pali ljufta ya se maripe. Manushen kolen silen tolerancija uvekon na dena bare vasnipya vash o mushikane thay juvlikane pranipya kjotar aver etniciteti, mothavela e Safina. Osim I lepota e Prizreniski, thaj e tolerancija koala kerena e dizunene te oven ponosna kay si Prizrenalije, oj pe agor motahvela.

O adjaribe e phurjako Naravno o kafen nasine jedino strvari kolesa amen sjamas sluzime, mashkar o caj, kolaces, cigarja thay kolaces, I 62-ne bresengi juvli, vakeras amenge kaj, ono alako jivdipe oj thaj ano olako keripe oj kerlas e razlicitone manusenca – Albanjencar, Serbjencar, Romencar, thay Bosancencar.

Serafina Thanimo kotar I Phuriday.

Jek purani rajna diklja amro interesipe te arakhas mausne kola ka vakeren acal pozitivna prices, 16

arakhasas hiljada thana iterkultuna sar so si o Prizren, ali mozda nikad naci bi arakhasas po ponosna manushen kola vakeren:” Mozda kakaja dzi sito jekhuni kote but etnicitetja djivdinena kupate.” Dishola sar ubedljivo sebepi te puces bute manusen vash olenge komsije ili neve amala olenge na smetizla – sebebi lenge akava nana vasno.

Oj pripadizla e Goranege minoritetyenge thay oj tha lakri chaj siton kotar o mesime prandojpe.

Olakichaj koja sine amari prevodiocka vakeras kaj lakri day djanela but acal o kupatne thay mesime prandipya ano Prizren. O pashutno amal e raynako, o mamos e puriedayako Veron, naprimer sine lel dat Muslimani thay leski daj sine Chrisitjanka. Isto kidja ani kher kaj amen beshjam, sito puterdo amalenge thay – nane vazno kotar savi zajdenica avca. O bare ponosisa vakerlas amenge thay ano mashakrvakci genlas pere amalen, cigarjencar ani astali, olake Srbiune amala sine, thay druziznas pes kupate pere Albanjune amalencar ano wks UCK-sko kombinati.

O konkluzije akale purine jenjako sito jekhuna: nane probljemi vash o kupatno jivdipe.

Ahmed Sargod o Ahemd si 52-e bershengo jeno, kova avel koate o minortarune komunitetya, thaj oleski chib nane oficialuno ani Kosova.

Ahmed Ahmed sito pozitivno prica korkoripestar. Ov si kidibor laches alo thay asalo manush, kova dela tut sans ate svatizes kaj si ov but lacho thaj mirno manus kada dishevel leskoro karakteri. Ov chaces mangel piri diz thay e manusen koal jivdinena odothe. Me sjum sigurno kaj amen shaj

Ov sito Boshnjakos, tay lafizla Bosansko, chib koja si slicno sar Srbiuni sar Amerikako Engleski ane Britanijako Engleski. Amen uopznajzam samo nekoliko manushen save na lafizna 3, 4 ja pobut chibya ani Kosova! O Roma thay o Albanja silen 17

daros vash o chibja”, o Ahmed mothave, “yek moro amla kova sito Rom lafizla pashal desh chibja!” Thay but droma amen si amen shasa te proverizas lesko vastipe!

Albaniako khelipe. Ov vakerel kaj kana dikhel e Sebien sar nakhen pe droma e dizake, sa normalnoo, tu naci ni primetis kaj katkar sine ljufta. E Prizreniske dizune, siton tolerantna thaj ponosna kaj piri tolerancija. Naravno valjasajno vreme te bisterzol I ljufta thaj te irizel pes I mirnoatmosvera. Ko 2001-to berhs, o amalipja amshkar o manusa nasine evidntna sar akana.

Si but retko kay on – posebo o Roma – lafizna Romanes, Ablansko, Srbiuni, thaj Anglikani pherdi chib! Numaj sar kakale phuvja si but jene kola jivinena ani diaspora, on but cesto lafizna, Nemacko, Francusko ja se Rusko… Na hem o Ahmedi. Ano akava uglavno Albanjengi diz, ov razumizla e Albanjen kola avena anoleski cebapjengi zadruga, amo ov na janla sar tacno te odogovrize. Hem kada nane probljemi hic.

Prizren Ano gava, mozda si po ocigledno e manusengo komshiluko, thaj o gavune pol ache sit e consedirenen jekhe mause sar amal se sar naamal. Ahmed vakerel amnge –ji kaj chivlas amenge sladoljedi –kaj ano nakle mile bersha o trujal o Prizren o Srbia Albania thaj Bosanca ziviznas slobodno. Ov cak setizla pes jekhe pricake kaj trin kurke, o Boshnjaka denas thaj hraniznas e Albanjen an jek gav, kola nashle kotar pere khera kotar e Srbiune askerja. Uobicajno kana si ljufta o manusa misina samo peske, o Ahemti sikavla amen. Jedino stvari an soste misisa dok si ljufta sit e spasizes tut thaj tere familija. Amo mozda najiznenadjujuco prica si kaj e Srbiake askerja, koala ano adava vakti shaj thaj valjasane te keren neasve invazije – cak shaj bi mudarnas kodalen akoala ano adava vakti

Tu na osetisa kay, katakr sine ljufta So ov vakerla glasno si kaj o Prisren sit haj stanlo sine jando sar lacho tan jivdipaske. Ov osetizla kaj sa kakala razna cultures kerde uticaj ano jek aver, hem ano isto vreme menajiza poro identiteti. Na primer, but jene kotar o Balkan aven te keren performace ano Prizren, cak avena po trin ja se 4 droma, thaj disavna razna khelipya ja se muzikes.

Ahmed personalno preferizla Mekedoniako ja se 18

dikhenasa sar “publikime naamala” – on na reagujzde, thaj mukle e manusen te zastitizen jek averes nijekhe intervencijasa. O Srbia dihenas o azutipia e Albanenge.

amnege kaj lafizla Albanjuni, Romani, Turkjani thay Srbiuni chib.

O Erdali (desno) hem o amala E Ahmedisko than Si tacno kaj but Srbia mule I diz. E Ahedeski familija cindle akava ducani kotar jek Sebi anglal o saradna bersha. Akava sine but anglal I ljufta, ov priznajzla kaj ini avdive si Srbia kola bikenena pere malja thaj iklona kotar o them. Dok ov vakeras kakaja prica jek purani juvlji nakhili o drom anglal amende.

Ov misila kaj I zis dela sa, savorenge. Ano lesko slobodno vreme ov volizla te khelel loptasa. Kana avla o khelibe e fudbalisko ov vakerla kaj nane nisave razlikes kana kheldzola loptasa. Ov khela savorenca nane vazno da li si Bosancos, Albani, Srbiani, ov vakerla. Thaj vash o etniciteti koleske mothavla ov, nane sumnja kaj on zabaviznapes tute khelen, o baro uzivanje sito prioriteti anie Edalisko sprotisko amalipe.

“Kakja jivli sito prandome jekhe Albancoske” ani tishina obijasnizas amnege o Ahmedi. Amen sjam svedoka bute ovipyengo sar kakak, sar so si o mangipe e done jenengo kola siton kotar javer etniciteti. On samo misina pere osecanjenge, na misina so vakerena avera. On na janena so shaj ovel lenge mashakr olenge; saj ka achon samo amala…. Numay so si but vasno kaj e nevi genaracija kotar I diz lena kupatno misao acal o kupatno jivdipe…

Ano amro rodipe te arakhas ko si glavno e Romane mahalako, amer morasajam te upoznajas leske unuka, Sanja. Oj chingadjas amen talo hlados anglal porro kher. Sar o Erdal, oj taj lafizla nekoliko lokaluno chibja. W 17-ne bresengi Sanja lafizla pere dajaki chib Romanes, Albanuno, Trukjuno thay Serbo-Kroatiuno chib.

Palo so zavrsizas I osnovno skola I Sanja akana djala anigimnazija. Nikho na ovla odbime latar sebebi pripadizle avere komuniteteske, vakerena olake amala. E Sanjako iskustvo disavela kay nane granices e chavorenge thaj e tinejdjerenge

Baro asajbe, fudbali, ‘’shota’’ thaj Tursko hape Cikore ponosisa an pere 16 breha o Erdal vakerla 19

amalipaske, taj ani skola oj druzizla pes savorenca. Duj olake but lache amala ani skola siton katolik. Oj vakerela kaj setizla pes kaj sine samo cikore problemja mashkar o Roma thaj Albanja pali Ljufa. Amo but sigo o raportja ali palal ani normal, nikhas na interesila dali oj lelape Albanjune, Boshnjakune ya Romane skolasa. Pa laches te vakerdzol e Sanjako komsiluci sito jek kotar najbaro ani Kosova, thaj anjbaro kote e Roma djivdinene ani Kosova., thaj but roma kola djividnena akana otodte zivinasi atkahr, kernas buci. Va o gilajbe e muzikako kova ovela ane nilajeske vakcja si but laches ale. Uobicjano kakala Roma save ashalana, bashalna ane Romane bijava, ali nani hic neobicajno cim avla haj Boshnjakos ja se Albani thj rodel Romani

muzika. Kidja isto o kulturla festivalja kola ovena, ani diz sito but cenime kotar javera muzikantja thau kotare avera zajednices kola lena kotor.

Palo brojno tradicijes hem obicaja kaj si ano lako gav, i Sanja sunizla o tradicionalno Horano horos kova chingadlapes "Shota" isto kidja hem Horahane tradicionalno tesja hem obicaja. Hem naravno, oj magla Tursko habe, hem kada vakerla sar savore te vec djanas o lachibe e habesko lake gradisko.

I Romani mahala, Prizren PriÄ?a i Fotografije: Aleksandra Hiltmann, Gisela StĂśckli, Cristel Cappucci

Sanja 20

Pobut lakre amal si Albancja taj Aškalida.Kana studirizlas sinela amala gadje alia kana katri ljufta, ani Ðakovica o Gadje aza hari sar tena oven. Palo lafiba komentarišizas kaj but voljila Gadjikano mentaliteti palo lafiba ljas primeri kaj sine anglal an jek bonlica ano Beograd i mangla te vakerel kaj nanasla nisavo problem, šaj vakerel pes kaj kikise manusencja arapcjam but droma ki Ðakovica.

Ani Djakovica Prvo manuš savesa sinejamen bah te keras lafi kada zis ani Ðjakovica sine Šovardešberšengi Aškaljikasa. Arapcjam ko jek purano tan katro gradi , sine pe amalenca. Sine but raspolozeno te kerel lafi amenca amen, sjamas sigurna sa so ka mangas šaj pučasla.

Esat Hodža, bišeberšengo obučari živila t kerla buci ki Ðakovica, si les isto misliba. Aracamles an leski cikori radionica,kaj si ponosno pe bucasa več pandj generacijes kaj ikerna kada zanaci a kadja buci kerna katro cikniba, ani Ðakovica on si Roma ali 1990. registrime sar Albancja, jer lenge tada više nasine omogucime te pišizen pes sar Roma. Esat vakeras amenge kaj na voljizla te kerel razlika maskaro Roma, Aškalija, Egipčana, Ddajzlapes kaj si on sa Roma, vakeras amenge da kaj leste avna o musterijes različita nacijes: Albancja,Roma,Amerikanca… Sa on avna te lačaren pe obučes nane vazno kidja sine anglal i ljufta taj palji ljufta.

Mangle Ashkalike djuvja Kupate gjam te pijas kafes ano jek lokalno kafiči, kaj vakeras amenge ake si 40 bers kerla sar spremačica ko fakulteti za obrazovanje,kaj bas nalzilapes ukutar o drom katro kafiči amen kaj bešasas. Oj dišolas kaj si zadovoljno pe bucasa kaj kerlas, vakerlas kaj jedino problemi sinela kaj sila cikori primanjes. Manušenca kaj kerla buci but si lace prema late taj but mangna la ačal kadaleske na sjam but iznenadjeno, jer I amenca da sine but puterzi ko lafija čak sto vise amenda kaj na razumijasas horahano lafi, pere gudle lafjenca I amenda osvojzas.

Esat 21

Mora te priznajzav kaj kikse lafja ačalo gadjikane moralja caces hari iznenadizdeman, sar sine o kofliktja maskaro Gadje taj Albancja savo sine ano nakipe.

Ali, te irijasamen sipatično i energicno Aškalika savasa lafizam ko početkos e zisesko.

Cingadjasamen ko fakulteti ko kafes kaj silapiri cikori prostorija, atka kaj sila jek cikoro kopjuteri (atka hajdrom koristila o Skajpi lafila pe čajenca kaj živina ano inostranstvo), idasijek cikori oprema kaj keravlapes kafes. Dok besjam atka maškari polica sine razlicita gmizavcja ko formalno lafiba tuj pijas kafes lafizlas acal poro životos ki Ðakovica maškaro lafi da lafizlas acal pe čaveske kaj 2001. berš mudardeles katro mariba, jek grupa Albancja. Tada sineles 21 berš.

Priča: Gisela Stöckli Fotografije: Max Zulauf Rati, Amaljipe, izazovi zajedničko životos “Na sudizava averenge ačal savi nacija si” kakala sine prva lafja Dževdeta Šabanaja.

Dževdeti živila pe romnjasa taj čajasa ano je gav Dobridže, ki opština Ðakovica siles 40 berš i ano Kosovo živilas različito manusenca save sine različita ko etnicko pripadnost.

Deš zis palo mudaribe javizdelenge kaj si lengro čavo mulo, ali dji ko avzisutno sis na Ðanjola ko mudarasles. Ali oj i ako si i dalje mrzome i hojame na banzarla e Albancen kada kaj desisalo: “Šta da radim?”. Ðanla kaj generalizovanje nane rešenje. I ako si belezimi kakale tragedijasa.

Vakerla kana uporedizla o vreme angli ljufta taj pali ljufta na misila kaj o Albancja, Gadje i Avera pripadnikja kator aver nacija bitno menjisale.

Sine kada jek lačo zis ani Ðakovica arapcjam, e manušenca i keram lafi acal o lengo zivotos hem sar naknas Anglal amen upoznasajam lengre zivotosa savo silen akana i savo sinelen anglal.

Lengro lafi sine but baro, paro zajednicko zivotos.

Xhevdet Shabanaj

Ðakovica, čak sine i miri kundra savi si lakro obucari ani Nemačka –doživizas jek baro svetlos, kana Esat popravizasla ko krajos e ziseskro.

Asajbasa setilapes kej po najlaco amal. Gadjo katar o susedno gav Biteša ov sine moro naj lačo 22

smisla ekonomije, jer si ne i stopa bucakri po cikori ko smislos drzavakro ”LJuftes save sine 1998. i 1999. Odvojzde o familjijes taj rimozde o amaljipe. No ipak mržnja maskaro gadje ali me poštujzava sa e manušen bez obzira save manusa si. “Vecina Gadjen naci banzaras kaj sine i ljufta me poštujzava sa e manuzen na kerava razlika savo nacija pripadizla.“

amal. Sa kerasas kupate.But nedostajla mange o rati si jek baro razlogos savo završisalo amaro amaljipe katar mere naredna lafja Dževdet pažljivo razmislila. Rati sine amenge jek baro izazov. Lafizla i ov na misila samo ko gadjo aj sinelsko amalvec bez nisavi razlika kaj sineles Amala, Albancja i Gadje i ako o Dževdet taj leskre bivša amala borisale ki razlicito strana, on nanas nikad neprijateljja, a i te ovnas ani ljufta te arapcon nabi jek averes mudarnas ili povrediznas.

Lengro amaljipe sine but baro hem zoralo po zoralo nego i ljufta, Dževdetisko amal gele ani Srbija te besen nasile katri ljufta. Dževdeti pokušizas te arakel pe amalen ali naci uspizas an kada rodiba, Ov vakerla kaj si sigurno kaj leskre amala si laces hem kaj si kada vazno.

Ko pučiba so misila pere Romenge Dževdet reagujzas čudno vakerla kaj, Romengo ker si Kosovo i dodajzla: So bih misijavas? Amen sjam sa amala. Uvek cingadasa len kea mare bijava bi Romane muzikakro nane bijav, taj o bijav bi ovlas dosatno ako nane Romani Muzika.

Anglan neko berša vakerla amenge Kosovari ko ilo, ke jek romano ker sine požari acal i struja cello gav kaj ičilo te ačavel i jag i uspisale an kada –kadja porodica avzis baš an kada ker bešla ali zahvaljujuči kaj pomožizde cello gav Dobridže.

Maškar kakja prica kaj o Dževdet mandjas te vakerel amenge kana pošnisaj i ljufta o prestavnika katri opstina Ðakovica vakerde kaj o mestanja mora te icon andro gav taj katra pe kera se nanas više bezbedno te bešelpes. An jek cikoro gav Živilas jek Gadjikano čavo, Dževdeti setilapes kaj prezivilas pes Garič Ov borilas pes ke gadjikani rig, vakerlas e Оevdetiske sa so mučilas les. Ali ov na bistras pe amalen. Pal kada kana kaka obaveštenjes ičilo, Garici gelo an poro gav.

Dževdet setilapes e Garičiskre lafja sar avzis te ovlas „Nači te arakav tumen se o gadje saj povredizen tu men, ali saj bezbedno ispratizav tu men dji ki Albansko Granica. Savore sit e oven trujal miri zaštita’’ Kadale lafiske dan danas sileske zahvalno o Dževdet taj leskri Familjija cak što više cello gav si leske zahvalno.

Zajedničko Životos ano rahatlipe e Dževdetiske nane hajci so si moralno niti haj lafi kaj naredizlapes, vec hajci sasvim aver sar si I normalno. Bilo savi nacija te ovel ko puciba Albancja, Gadje, Roma ili Aškaljija… ko god zivizla ano Kosovo ov si, Moro Pral ili Pen. Ljubavi na Astarla Stranes Baškimiskro lafi si bud dodirljivo, trijandaberšengro andri Ðakovica lafilas amenge ačal o prvo ljubavi. Gadji andar poro gav. Ani Dragana zaljubisalo kana sineles 17 berš on na misinas acalo etnicka pripadnosti kada lenge nanas vazno, kupate sine več trin berš, ana i Dragana vakeras perenge pere momkoske

Ov vakerla kaj dan danas but hari gadje živizna ano Kosovo „Rati na anzas amenge lačipe. O buca ano Kosovo samo si po bilace, anglo rati. Sine 23

Albancos kaj si pomenizlas taj save planja sila ko mangipe lakre roditeljja na dozvolizde te lengri caj ovela rom Kosovsko Albancos, e Baškimiske taj e Draganake sine zabranjeno te dikenpes, ali on nastavizna i dalje te dikenpes ali počorjal.

setilapes an kada uvek siraspolozeno sar so valjala. Avzis si prandome jeke lace slovenkasa zivizna but laces ani Ðakovica pe trine čavenca.

Priče i fotografije: Valdita Shabanaj

Kana posnisaj i ljufta, o Baškimi taj leskri familjija, Sine panle an pere kera. Nanas lenge dozvoljime te icon avrjal ko drom-ovnas bi panle. Ali i Dragana svako zis bi djalas lende te poserizelenanlas lenge hrana hem pani, but „Bari bah si kaj si neman e Dragana“ vakerla o Baškimi.

Egipčani ano Kosovo

Gospodini Kinoli, trijandaberšengro Egipčani andrin Ðakovica o vreme e Titoskre, Jugoslavijake ,,An kada vreme sa etnička grupes sinelen pravo hem mogučnosti ani buci”, ali ov priznajzla kaj tada sine samo duj grupes Gadje hem Albancja.

Sa avera grupes pojedinacno garavnas poro poreklos. Avzis si zajdenices, Roma, Aškaljijes, Egipčanja priznata ano svetos i kidja ano javno životos a lengre pripadnikja šaj slobodno izjasninpes pere etničko pripadnosti.

Bashkim I ako lengri veza završisaj pali ljufta, Baškim i dalje dikla o vreme savo sine e Draganasa i vakerla kaj si kada jek baro iskustvo a uspomena an kada periodi save sine lengri veza i kana

Priča i fotografiija: Kerstin Joksalo

24

Foto-prices katri Kerstin Joksalo Buci...

Ani Plemetina...

Zabava...

Slobodno vreme...

Hem paliscena...

Ikalibe e stresisko...

25

Oda e rahaciske...

Plemetina , iako si cikoro gav, istovremeno si o than kaj si but probljemja hem an kaj si o zivotja e manusenge save otkha zivizna bitno obelezime katro politikune nevipja. Plemetina – gav ko Kosovo ili gav ki Srbija? Ili kada si gadjikani enklava? Ili si kada mesime kaj I gadjikani velicina delizla piri domovina e Geralenca, Romenca , Askaljienca I Egipcanjenca ? Da li si Plemetina – gav udaljeno 12km katri Pristina, nedostupno gratdsko prezoziske – bisterdo than? Sine sar sine, upravo si kaka than birime te ovel domacini kakale kampiske hem te ugostizel amen 9 manusen , katro razlicita stranes , save ucestvujzam an leste. Amaro zadarkos sine avdzis, 13 bers pali ljufta , te kidas prices katro manusa save zivizna otka, ko Kosovo, o prices e manusenge save si avera porekla , a save zivizna savoren zajedno , ko rahaci. Katri razlika katro uobicajno prikazi , kaka drom ko centari paznje na ovel o konflikti , o sporoja ko granices I etnicko tenzija , ka ovel tolerancija , lache komsida , pomoci ko svakodnevno zivotos, amaljipe , mesime brakoja I kulurake razlicitostja . Sar nadoknada ko medisko senzibilizmi hem negativnost savo but cesto ovna kaj kaka than ko Balkani , na , slobodno saj te vakerav, but neodgovorno nacini , kaka drom I publika ka dobizes o prices katro obicna manusa katro Kosovo, save zivizna jek pas avereste hem save ko svakodnevno zivotos pokusizna te mukhen o probljemja ko proslost.

Dikhipe palal…

E Aleksandrako iskustvo achal o radno kampi “ Te zivijas zajedno amare pozitivno pricenca “ Panda saj te osetizav I toplota e gaveski kaj miri koza, o trenutkos kana nakhasa pasi termoelektrana, savi disora sar haj baro spomenikos – kada sinesas prvo stvari savo zapasizom kana stignisajom ko Kosovo. Anglal amende sinesas des zis ki save valjasajam te nakhas ki Plemetina.I dok trepnizom , kadla des zis ki Plemetina vec sinesas pal amende .

Medjutim , kadale kratko vremeske, vremeske savo nakhino sigo sar o trepkaji e jakhako, anglal amende puterdzino citavo jek nevo svetos. Svetos savo nane moguce kidja lokheste te nicos , savo cidla tut an peste I terizla tut te istrazis les – sa leske prednostja , o manes leske emocijes o prices o uzbudzenja hem I svakodnevnica. O motoo e kampisko “ Te zivijas zajedno amare pozitivno pricanca“ posnizam amaro putovanje an kaka nevo otvoreno mikrokosmosi.

Neka o igres posnizen !

Kakale ambiciozno projektiske potrudisajem te pripremijas so si bolje moguce. Posnizam te upoznajas i Plemetina , lakre manusen hem lenge prices katro razlicita zadatka , sar so si << Arak I 26

achal bilache konstrukcijake tuj kerelpes i zgrada, an lengo nevo prebivalistes ulo tano pozari, a pal kada adji jek. Jek manus mulo, hem kadja uspomena tragicno obelezizla tradicialno vidjenje romane khereske: kher oborosa, kaj svako porodica vodizla racuni achal piri imovina i sar o stvarja valjazna te oven kaj lengo oboros. Lengo povratkos ko than an savo zivizde anglal i ljufta panda si but osetljivo tema â&#x20AC;&#x201C; ljuftake posledices panda nane izlecime. I tras hem i sumnja achal lenge nekadasnjo neprijateljjenge , ali hem lenge nekadasnjo komsijenge, naci kidja lokheste te nikalenpes katro secanja e manusenge hem lenge iskustva.

reka ki Plemetina? >> .<<Kaj si o obrazovno centri?>>, ali valjasano te provodijel pes citavo ljistos lafjengo , hem kada ano gadjikanes, horahanes hem romanes â&#x20AC;&#x201C; trin chiba save lafizna pes ko gav. Sa o ucesnika, hem o mestanja , nakhine laches dok kerde mimika (koristiznas o vasta hem o pire) pokusizde te prestavizen , te

Kafesko vakci objasnizes poro poreklos , piri namera hem o razlogos soske si on uopste otkha hem te odgovorizen ano pucime pitanja. Pohari , o mikrokosmosi Plemetinako posnisano te puterdzol anglal amende. Prica lafjenca nasine lokheste te pretpostavizel pes : zagadjenje bunistako hem zagadjime gasojenca ki ternoelektrana . I zivotno sredina si isto probljemi e manusenge save zivizna ki socialno zgrades , hem kada na samo achalzagadzime phuvjake , vec hem achal e panjeske. Vecito reseljena Roma arakhte than peske ko duj bare, relativno neve zgrades ko drom savo ningala ko aver gav, Obilic, dji kaj katri Pristina saj aves gradsko prevozisa.

Kaka , ko prvo dikhipe , lachonamerno resenjes, sigo pokazizas pere bilache stranes : sigo pal kada kana o manusa seljisane katar pere kampja an save sinelen but bilache uslovja zivotoske,

Balkalkan Sunflowers Sikavno Centri Optimisticko perspektiva zivotoske e Romenge save zivizna ki Plemetina pruzizla lenge obrazovno centari savo vodizla Balkan Sunflowers, lokalno nevladino organizacija, savi laches saradjujzla e NVO GAIA (lokalno nevladino organizacija savi organujzizas kaka projekti). Romane chave otkha saj dobizen pomoci te sicon ili haj artivnosti ko raspusti, save pruzizna o mentorja hem o 27

volonterja ko centari, hem kada potvrdime uspehisa : ucino o brojos e chavengo save zavrsizde I osnovno skola, ali hem o brojos kodale chavenge kaj nastavizna dalje skolovanje . Sar djana dublje ko sistemi obrazovanja, naci ovel pobaro konteksti â&#x20AC;&#x201C; politicki. Posto I Srbija na priznajzas nezavisno Kosovo I Plemetina smatrizla pes enkava, ko hav postojzna dvostruka instrukcijes. Kidja o chave djana ki gadjikani skola ili horahani skola. E chavenge kada znacizla kaj i nastava saj sicon jek katro duj chiba, ali nisar ko duj chibja. Kodleske albanska chave djana ki albansko skola , a gadjikane chave kaj piri . Ko maskar nalazinapes o Roma, save kidja mora te birizen an savi chib mangna te skolojzen pes , ali

otkhapostojzla medjusobno saglasnosti kaj si o zivotos jednostavno kana saj lafizen tumare komsisa ili komsinicasa, bez obzira an lesko/lako etnicko poreklos.

Kakala prvo utiska achal e Plemetinake dali si amenge dosta matriali te mislizas amen, ka phiras katar aver thana taj ka dikhas avera djene sar ka vakeren ko celo Kosovo. Aver korakos kaj amari priprema sinesas te deljizas amaro licho novinarsko iskustvo avere ucesnikojenca ko programi. Katro kratka prezentacijes hem radionices sicjam achal I tehnika sar valazla te intervijisizel pes hem te slikizel pes, I ako sjam svesna katro okolnostja achal amaro zadatkos nane bas <<skolsko primeri>>. Nadjandzam unapred ko ga oven amare sagovornika, niti djandzam dali saj lenca te komunicirizas direktno, ili ka ovel amenge potrebno pomoci katro prevodioci. I ako si glavno idea amare projektiske fukusi an koda pozitivno, djandzam kaj nane moguce te izbegizas osetljiva temes. O ucesnika si podeljime ko grupes po duj ili trin manusa hem rasporedime ko thana an save bi valazlas te interviuisizen e manusen. Kana djanas kernas sar

Izbeglicko kampi, Plemetina nijek katar kadala duj chiba nane lengo maternjo chib. Hem kijda, an jekareste, kaka cikoro gav ovla pozornica bare politikake , politikake savi otezizla I kultura, etnicko hem licno integracija. Ali bez obziran kada, I vecina e stanovnikengi birizla prakticnost achal teritorijaki pretenzija. On lafizna trin chiba, romanes, gadjikanes hem horahanes , ili samo duj katar kadala . Izgleda kaj

Driton Berisha, lokalno muzicari 28

drom nepoznato, ano vise nacinja. Ali ko bi manglas te propustizel o uzbudzenjes katro nepoznato, hem kada ano zanimljivo than savo si Kosovo? Nestrpljivo adjaram prvo zis te interviusizas e manusen. Ipak, ozbiljna stvarja paznja skrenizde amenge zajednicko kerajbe, kafes e manusenca save naknas pas amaro dvoristes save olaksizde amenge sigo te prilagodijzas amen neve okruzenjeske hem te osetizas amen ki Plemetina sar kaj amaro kher.

Dok irat druzizas amen savoren zajedno, manusa katro razlicita nacionalnostja hem porekla, ki jek

pes hem zjablas pes nikhase amender na cinilas pes kaj nalazizasamen an jek phuv kaj si ekonomsko hem politicko situacija, sar hem o uspomenes ko proslos, svakodnevno zivotos kerna les pharo.

Pozitivna prices ko phare uslovja Iscrpime, ali zadovoljna rezultatjenca, o ucesnika save irisane palo trin zis tuj putujzen hem intervujencar . Katri razlika amare grupake savi geji tani ko Prizren, nasinesas savorenge jednostavno te arakhen manusen save bi voljiznas te lafizen achal pere iskustva, achal kodla pozitivna, manusa avera porekla. Nane samo sumnjivo, nevolja ili pa odbiznas o razgovorja oteziznas amenge I buci, vec suprostavisajne tane amenge hem o naporna voznjes autobusjenca, baro tacipe, sar hem o virusi savo pojavisano an amaro kampi. Sar uostalom sa o phare buca ko Kosovo save upoznajzam katro prices amare sagovornikenca. I cinjenica kaj si on, uprkos kreteske, sajas bi but stvarja te pricijen amenge achal pozitivna hem dirljiva prices achal o zivotos an kadja zajednica, motivisizas amen te das kret amender te keras hajcik so ka ovel ano pravo nacini hem sa postovanje te prestavijas o iskustva hem o secanja kadale razlicita manusenge katro razlicita deloja e Kosovake save voljizte te deljien kada amenca.

Fotografsko radnjes but lachi muzuka kaj jek romano muzikanti <<nikaravas me naja>> kaj kidja pozitivna, bezbrizna hem bahtale trenutka saj arakhes hem an haj aver than ano Kosovo. Hem kidja, hem pre nego so interviuisanje posnisalo , â&#x20AC;&#x153; Te zivijas zajedno amare pozitivno pricencaâ&#x20AC;&#x153; vec posnizano ,otkha, an kada dvoristes ki Plemetina, kaj o Roma, Gerale, Svajcarca, Poljaca, Belgianca hem Finca uzivizna medjusobno , menjizna prices achal pere thana , phuvja, kultura ili pa jednostavno â&#x20AC;&#x201C; achal o zivotos. Hem dok basalas

Osmehisa nakhjam ko svako okolnosti savi bi sajas te rimozel amare planja â&#x20AC;&#x201C; nasvajpe, restrikcija strujake, olujes ( save ometizde amen tuj dikhas irat filmja ili pak tuj keravas ki kuhinja ko puterdo than.) Vise droma kikise situacijes jasno pokazizde amenge kibor si phareste te 29

zivijel pes ko gav an savo besjam. Na samo I politicko situacija jednostavno vec hem i ekonomija si katastrofa. Uprkos kaj I termoelektrana si ki neposredno pase , struja radovno achola – hem kada ko odredjeno periodi, a kijda si hem kana si jevend. Slicno si slucaji hem panjesa. Te arakhes buci si but phareste, skoro nemoguce ko but slucaja. Otkhar dobizna finansiska sredstva achal o obrazovanja prilicno si pharo zadatkos. Ko svetlos kaj kakala okolnostja, save na vazizna samo ki Plemetina, vec hem ko avera thana ko Kosovo, panda si impresivno trudi e manusengo save zivizna otkha te nakhen sa o negativna osecanja save si posledices katri ljufta save si palal lende. Baro si izazovi te nastavizel pes dalje zivotosa hem te mukhel pes ki strana sa o negativna slikes achal o stereotipja an save si lokheste hajdeneske te mukhes I krivica achal hajek taskoces kaj si pomenime. Ali, sar o prices pokazizna – kada nane sasvim moguce. Kidjal hem I toplina save o ucesnika e kampiske si docekujme hem an save nakhine prosla amare druzenja ko dvoristes e kampiske - mukhte amen bi lafisko.

Valjazla te napomenizel pes kaka prikazi miroljubivo zajednicko zivotos na kamna da te

pokrenizen I dalje I prisutno tenzija achal o pripadnika ko razlicita etnicka porekla. Ali o pozitivna prices, dozivime hem skupime, sar ani Plemetina, kidjal hem ko avera thana hem gradja, katka si te pokazizen, uprkos phare proslosti hem sadasnjosti, nane cikoro brojos manusenge save zivizna zajedno ko rahaci, postovanjes, saradnja, amalipe, pa achal hem o mangipe, bez obzira an lengo etnicko poreklos. Kikiso zajednicko zivotos, savo cesto si cesto izostavljeno ko mediska katro mediska izvestaja ko Kosovo, prestavizla koda deo slagalicako savo nedostajzla ki slika katar kaka zivopisno than ko Balkani. Kaka than djas amen but vise katro pozitivna prices; djas amen zajednicko zivotos muzikasa, zajednicko zivotos termoelektranasa, zajednicko zivotos virusisa, zajednicko zivotos Poljskasa, Svajcerskasa, Finskasa, Srbijasa, Belgijasa hem Kosovosa , zajednicko zivotos Plemetinasa ki Plemetina . Sa kaka amaro djivdipa keras te na bistras kaka than hem but pherdo iskustvienca – kadla des zis kerde an haj nacini ovogatizde o zivotos sa e manusenge save sinesas ukljucime an kaka projekti, a nadizava man kaj amanare pozitivna prices zajednicko zivotosa ka aven hem ko but avera manusa, te putrel lenge neve horizontja.

Priča:Aleksandra Hiltmann

Open Air Cinema (Puterdo Bioskopi Avri) rat 30

<<Jekh kham, jek Plemetina>> si motos kaj si sporvodime sa amare akcijes save preduzmizam ki Plemetina, an save zivizna Gerale, Roma, Gadje, Turca, Askaljida, hem panda pripadnika avere nacijake, than an savo 140 izbegljices aratkhte poro than, a kaj o oblaka kerna nezamislivo gasoja katri pasutni termo elektrana.

Amari prica -prica achal o â&#x20AC;&#x153;Gajancjaâ&#x20AC;?Kana posnizam, inspiracija aracham ano Pjer Karsol pere amalenca keras palo Prvo svetsko ljufta hem an koda kaj si volunterja Service Civil International (SCI) kerde tokom palune ljuftes ko BalkaniÍž an kada kaj sa amen katro SCI verujzasa.

Amari misija si hor phandi achal kakale thaneske, manusenge save zivizna otha hem achal lenge zivotna borbes, hem achal lengo cacipe hem smisao savo on dena pere zivotoske.

Amari cikori organizacija, GAIA, smestime si ki Pristina, ko glavno gradi ko Kosovo. An kaka trenutkos, kakja organizacija vodizna des volunterja, a but podrzizla la o Balkan Sunflowers (BSF).

Dji akana, i Plemetina uj tani glavno centari amare aktivnostjenge, kaj organizujasa o kampja, treningja, razlicita aktivnostja, hem kidja hem kidja. Kerdo si oko des dokumentarna filmja hem skupime oko des prices, dokumentirime si selstotines slikes, vise katro sel volunterja kusizas aver cacipe savi promenizas lengo djivdipe. Kadla terne manusa save ucestvujzde an amare aktivnostja si Roma, Askaljida, Egipcanja, Gerale hem Gadje. I etnicko pripadnost ili pak haj aver slicno definisanje <<identittisa>> hajgode averthe mozna na bi ovlas kidibor vazno, ali ko Kosovo si, jer oj podsticizla manusen hem vajzla o granices maskar lende. I organizacija volunterskih i obrazivnig programa, kampanja hem akcija amen sa anasa len zajedno, vajzasa lengo svest achal i socialno nepravda hem achal zastita zivotne sredine hem , anglo sa, promovisizasa i kultura.

Anglo star bers, nekoliko aktivistja katro Voluntersko centari katri Vojvodina (Srbija) ucestvizde ko edukativno programi savo o Balkan Sunflowers organizujzas ki Plemetina. Plemetina si cikoro than, na kidibor poznato gav savo si udaljime 15km katri Pristina, hem upravo an kaka than nicini i ideja te osnivizen pes amare SCI grupes.

Katro 2010.bers , GAIA pridruzizla pes SAVA radnone grupake. Tadarla amen uspostavizasa lachi saradnja e clanojenca SAVA, narocito e SCI Svajcerskasa, VCV Srbijasa, PVN Albanijasa (

Plemetina 31

projektja Te zivizas zajedno) sar hem SCI Nemackasa hem SCI Francuskasa (projekti Dzjami, dzjami, ko si naj bilacho katro savoren? ko okviri e proektisko o Umetnosti ki Akcija).

Nadizasamen kaj ko buducnosti ka keras po zorale kakala vezes, ali hem te keras hem neve , e SCI amarenca katro celo svetos. Pas kada, partnerja sjam hem ani kampanja DOSTA, savi borizla pes protiv diskriminacijes e Romenge, a savi vodizla o Savet Evrope, a hem isto da realizujzam o projekti Pametno recikliranje, katri podrska UNICEF Inovativno laboratorija.

<<Nikad ma mislizen kaj cikori grupa promisljeno hem posveceno manusa saj promenizen o svetos.

Zapravo, kada si jedino so ikad menjizas les.>> Mangipnasa hem rahacisa GAIA

32

Parathënie Kjo revistë është bërë gjatë projektit ”Duke jetuar së bashku” dhe është një produkt i kampit punues ndërkombëtarë '' Të jetosh së bashku me histori pozitive'', e organizuar nga Gaia Kosovës dhe SCI Zvicër, me mbështetjen financiare të Agjensisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim.

Ky kamp ishte pjesë e "JO-SHUME-LUFTË'' në të gjithë botën, fushatë kjo e organizatave të ndryshme të shërbimeve vullnetare të cilat janë bashkuar për të nxjerrë në pah dhe për të praktikuar pacifizmin e jo-dhunën dhe për të promovuar një të ardhme të bashkëpunimit paqësor, ku forcat e armatosura nuk do të jenë të nevojshme .

Para se të paraqesim një koleksion me tregime / intervista me njerëz nga e gjithë Kosova të profileve dhe moshave të ndryshme, profesioneve, gjinive, etnive etj, ajo që ata kanë të përbashkët është se ata janë të gatshëm të flasin për të kaluarën, të tashmën dhe të ardhmën dhe më e rëndësishmja, ata janë të gatshëm të ndajnë historitë e tyre me ju. Por, ndryshe nga shumica e historive që ju keni dëgjuar për jetën në Kosovë, të gjitha këto histori që i kemi përfshi në këtë magazinë janë pozitive.

Pse vetëm tregime pozitive? Sepse ne besojmë se është koha që ta ndryshojmë imazhin e Kosovës, që shpesh ka shërbyer në media duke iu referuar krimeve, konflikteve të dhunshme, nacionalizmit, urrejtjës, frikës dhe armiqsisë. Ky imazh është shpesh shumë i gabuar dhe sigurisht që është i paplotë. Tregimet më të mira dhe më bindëse mbeten pa u treguar.

Historitë e marrëdhënieve të mira fqinjësore, të mirëkuptimit të ndërsjellët, mbështetjes dhe miqësisë mezi arrijnë ndonjëherë te na …

Duhet të përmendet këtu se ne nuk synojmë të mohojmë tensionet etnike ende të vazhdueshme që ndodhin në Kosovë, ''por tregimet pozitive me përvojë, të mbledhura në Plemetin si dhe nëpër fshatra dhe qytete tjera. Ne jemi këtu për të treguar se pavarësisht vështirtësive të kaluarës dhe të pranishmës, nuk janë të pakët ata njerëz që jetojnë së bashku në paqe, respekt, këmbim, miqësi dhe martesa, pavarësisht nga përkatësia e tyre etnike. ''Të Jetojmë së bashku'' e cila shpesh është e keqkuptuar nëpër media dhe që krijon një pjesë të humbur të enigmës në lidhje me këtë vend të gjallë në Ballkan'' si një nga autorët që e spjegon më vonë në revistën.

1

10 vullnetar ndërkombëtarë u ftuan për të vizituar Kosovën dhe të na ndihmojnë për të nxjerrë në pah ato që mungojnë, por që janë të rëndësishme. Pas disa ditësh të përgatitjeve, me ndihmën e vendorëve ata filluan udhëtimin e tyre, që do të pasojë më vonë në këtë revistë.

Asnjë nga intervistat nuk janë aranzhuar më parë.Të intervistuarit nuk janë përzgjedhur paraprakisht.

Ne do të përdorim këtë mundësi për të falënderuar të gjithë njerëzit, të cilët ishin të gatshëm të ndajnë tregimet e tyre; tregime që bëjnë ndryshim.

Por, mbi të gjitha, ne do të donim të falënderonim të gjithë vullnetarët që u mblodhën rreth këtij projekti dhe u dhan zë të vërtetë tregimeve që ju keni sot para jush.

Faleminderit Valdita, Jovana, Max, Alex, Kerstin, Sabina, Simbat, Gisela, Marusia, Cristel, Nenad, Lotte, Haris, Sabahet, Mirza, Kafu, Peter, Arta, Lulzim, Milica, Avni, Ramiz, Denis, Faton, Milena, Andy dhe Sami.

Faleminderit të gjithëve në Plementin.

Ju, të gjithë ju jeni tregimi ynë pozitivë, Sinqerishtë, Milica Milovic ko-ordinatore e projektit

Jovana Skrijel lider dhe editorë

2

Barkodi "Qenie Njerzore" jikjk

Ata fatlum që lindin në territorin Ballkanik mund të sigurohen që mundësit janë shumë të vogla që gjatë jetës së tyre të përjetojnë ndonjë termet, stuhi, tornado apo që për një moment ndonjë vullkan do të filloj të eruptoj, duke shkatrruarr gjithçka. Në anën tjetër, ata që janë të lindur në Ballkan, duke pasur parasysh drejtimin e historisë, me gjasë në ndonjëperiudh të jetës së tyre do të ballafaqohen me njdonjë lloj konflikti ndërkombëtar.

Luftrat civile dhe një llojllojshmëri e katastrofave apo fatëkeqësive, të shkaktuara nga disa fuqi të quditshme dhe të padepërtueshme, mund të shëndërrojnë fqinjët në armiqtë më të rrezikshëm.

Ky lloj përceptimi i botës, kur ju jetoni në Ballkan është frikësues, por nga ana tjetër, vendet e vogla që kanë luftuar gjatë dekadave të kaluara ende jetojnë pranë njëri-tjetrit dhe me njëri-tjetrin, si dhe shumë karakteristika tjera për këtë zonë.

Betim Bekteshi nëpër vendin përgjatë rrugës. Kemi ardhur në një konkluzion që ne, njerëzit nga Ballkani, e kuptojmë njëri-tjetrin shumë mirë kur takohemi jashtë vendit dhe atje ne të gjithë jemi miq të mirë, por kur të takohemi në Ballkan urrejmë njëri-tjetrin ", thotë Betimi me një buzëqeshje: një djalë njëzetë e tetë vjeçar, i cili e konsideron veten një Kosovar, dhe kur u pyet për të shpjeguar, ai thotë se është një Shqiptar nga Prishtina.

Në një kafene të vogël dhe tëprojektuar në mënyrë shumë artistike në Prishtinë, Betim Bekteshi jep një shembull shumë ilustrues, që shpjegon marrëdhëniet e njerëzve të Ballkanit.

Pra, ne urrejmë njëri-tjetrin, por ne nuk mundemi pa njëri-tjetrin. Kjo fjali e wshtw thënë aq shumë herë saqëështë bërë një klishe. Por cdo klishe është një klishe, sepse ka një element të së vërtetës në të. Gjithashtue vërteta është se pas luftës vie një proces i gjatë dhe i vështirë. Pas

"Ne urrejmë njëri-tjetrin, por ne nuk mund të jemi pa njëri-tjetrin."

"Kohët e fundit kemi shkuar në një koncert që po mbahej në Berlin dhe bëmë një turne të vogël 3

konfliktit zhvillimin e shoqërisë dhe rindërtimi i themeleve të trazuar ndërkombëtare, ndëretnike, ndërfetare dhe më e rëndësishmja, ndërtimi i marrëdhënieve ndërpersonale. Si arritëm deri këtu? Unë, një vajzë Serbe nga Kroacia me vendbanim në Serbi dhe Betimi, Kosovarë, me banim në Prishtinë, duke bërë bisedë se si ti bashkojmë njerëzit që njëherë kanë ndarëtë njëjtin territor dhe kanëndërtuar jetën së bashku, por tani janëtë dëmtuar në thellësi si fizikisht, emocionalisht ashtuedhe psiqikisht, apo thjesht tëofenduar, lënduar dhe të zhgënjyer, pavarësisht se cilit grup etnik apo kombëtar ata i përkasin.

Shqiptarët, Romët, Ashkalit, Egjiptianët, Serbët, etj. janë ende duke jetuar së bashku në njëterritor, si edhe janë në flamurin e shtetit më të ri në botë: Republika e Kosovës.

normale ", thotë Betimi rrjedhshëm në gjuhën Kroate.

Pra, unë, një vajzë Serbe nga Kroacia, refugjat nga Sllavonijagjatë konflikteve Serbo-Kroate në fillim të viteve nëntëdhjetë, dhe Betimi, Shqiptar nga Prishtina jemi të ulur në qendër të qytetit dhe pijmë makiatone famshme që është aq e popullarizuar në mesin e Serbëve, kështu thonë Sarajlije (njerëz nga Sarajeva). Dhe ne jemi duke biseduar në Kroatisht, apo në gjuhën SerboKroate, apo gjuhën Serbo-Kroato-Boshnjake.

Pa marrë parasysh se ku ata jetojnë: Republika e Kosovës, provinca jugore serbe, zemra e Serbisë apo në Kosovë të paraqitur nënjë yll, këta njerëz janë prej mishi dhe gjaku, ata janë ata që ne i shohim në qytetet tona, në pjesët e tjera të botës.

Njerëzit të cilët, së bashku me plagët e tyre më të mëdha ose më të vogla dhe të metat, gjithashtu bartin virtytet e tyre, vlerat e tyre, aftësitë e tyre, familjet e tyre dhe pasuritë e tyre së bashku me jetën e tyre të përditshme, jetën që ka anët shumë të mira të cilat për fat të keq mbeten të fshehura prapa politikës zyrtare të qeverisë që pak a shumë hartonë dhe krijonfotografinë e mediave që futen shtëpitë tona.

Makiato e famshme e Prishtinës "Para konfliktit ka pasur shumë presion, nuk ka qenë e këndshme, por ne ishim të gjithë së bashku dhe kjo ishte ok. Në pjesën e qytetit ku unë u rrita dhe ku prindërit e mi jetojnë, shumica e popullsisë ishin Serb dhe ne shoqëroheshim të gjithë së bashku, nga edhe e mësova gjuha. Nga 15 apartamentet në ndërtesën time, në tri prej tyre jetonin Shqiptarët dhe pjesa tjetër u pushtua nga Serbët, Romët, Boshnjak. Edhe sot, unë jam ende në kontakt me disa nga miqtë e mi që nga fëmijëria", thotë Betimi.

"Në mesin e gjeneratave të reja nuk ka aq shumë dallime, por ende kanga ata që janë ekstremist, në çdo qytet, në çdo komb. Çdo gjë është ende e freskët dhe duhet të kalojnë edhe ca vite në mënyrë që e gjithë kjo mund të kthehet në 4

Bashkëjetesa është çështje e arsimit

Kosovë, por se Kosova ka ndryshuar shumë pas luftës.

Pranimi i të tjerëve dhe bashkëjetesa janë aftësië qësë pari mësohennëfamiljen tuaj, si një pjesë e edukimit. Nga ana tjetër, gjersa ne rritemi, e kuptojmë se Ballkani përbëhet nga vendetë vogla që kanë kaluar nëpër konflikte të ndërsjella gjatë pesë shekujve të fundit, kështu që niveli i nacionalizmit është më i lartë.

"Ne jemi aso lloj njerëzish, që duam gjithçka të ndryshojë brenda dy ditëve, por kjo nuk është mënyra se si shkojnë gjërat. Gjërat nuk mund të ndryshojnë aq shpejtë. Situata jonë është duke u zhvilluar në drejtim të mirë, por çdo gjë bëhet në mënyrë të Ballkanit, shumë korrupsion, gjithçka është duke u kontrolluar nga lidershipi kombëtar.

Gjithashtu, lufta është ende një plagë e freskët dhe ka lënë gjurmët e saj në çdo individ. Ata që kanë ndjerë pasojat e luftës më intensivisht kanë qasje më radikale. Por në fund ne jemi të gjithë njerëz. Çfarë ka ndodhur ka ndodhur, të dyja palët kanë bërë keq, por ne duhet të lëvizim përpara.

Në fund të fundit, ne jemi fqinjë dhe ne e shohim njëri-tjetrin çdo ditë ", thotë Betim.

Ne si komb tani jemimë tëhapur Ai shpjegon se si pas luftës nuk dëgjohej askund gjuha Serbe në Prishtinë, por situata është shumë më mirë tani. Njerëzit ende reagojnë, por reagimi mbetet me vetëm një vështrim. Në Prishtinë dhe në disa qytete të mëdha në Kosovë, erdhënshumënjerëz dhe organizata të huaja.

Prishtinë Prindërit e Betimit, Shqiptarë nga Maqedonia, për shkak të punës së tyre kanë jetuar pothuajse në çdo vend të ish-Jugosllavisë gjatë viteve të tetëdhjeta dhe përfundimisht u vendosën në Prishtinë, ku Betimi mbaroi shkollën fillore dhe të mesme. Ai shkoi në kolegj në Zagreb, ku ai studioi Aviacionin; ai përfundoi masterin në Francë dhe pjesën praktike në Gjermani. Pavarësisht nga fakti se ai mund të ketë zgjedhur të qëndrojë dhe jetojë në çdo vend që ai donte, ai vendosi që të kthehet në Kosovë. Ai punon atje tani dhe është i kënaqur me punën e tij. Betimi thotë se nuk eka përjetuar luftën në Prishtinë ashtu si njerëzit e tjerëqë kan përjetuar atënë vende të tjera në

"Ne jemi hapur si komb, sepse ne gjithmonë kemi qenë më konservativ se pjesa tjetër e Jugosllavisë. Deri në mes të viteve nëntëdhjetë, ne kemi parëvetëm tri kanale televizive, dhe pastaj prindërit e blenë një satelit kështu që ne mund të shihnim se ka edhe diçka tjetër përveç gjëraveqë na janë servuar. Pra, atëherë ju filloni të mendoni ndryshe, sidomos tani, ne kemi aq shumë qasje të informacioneve në internet. Kjo sigurisht ndikon, ose të paktën duhet të ndikojë, 5

tëk njerëzit në mënyrë pozitive ", thotë Betim.

pas hapi. Të rinjtë si Betimitëcilët përfaqësojnë qëndrimin se kufijtë dhe ndarjet janë vetëm në kokat tona, janë nxitësit më të mëdhenj të paqes dhe themelet më të forta të stabilitetit të shtetit.

"Unë dhe shokëte mi takojmnjerëz prej nacionaliteteve të ndryshme për çdo ditë”. Dje kam pirë një kafe me një mik i cili është Rom, një tjetër mik i mirë i imi është Serb, dhe unë gjithashtu rri me Boshnjakë, Malazezë dhe Kroatë. Dhe kur unë shikoj jashtë rrethit tim të miqve, unë shoh se gjëja që na dallonneve nga njerëzit e tjerë, është niveli i lartë i paragjykimeve.

Paragjykimi nuk mund të ndryshohet menjëherë.

Kjo është diçka që duhet të ndryshohet në çdo individ nga fëmijëria e tyre, nga rrënjët e tyre, për shembull gjatë arsimimit të tyre. Ka shumë njerëz që nuk mendojnë si pjesa tjetër e shoqërisë, por janë të frikësuar të tregojndhe pastaj vetëm përshtatenme shumicën. Dhe ne... shpesh bëjmë shaka mes vete. Serbët na quajn neve“Shiptar”, dhe ne i quajm ata'' 'Shkije'', që pak a shumë ështëe njëjta gjë ", shpjegon Betim me një buzëqeshje.

Situata e vështirë ekonomike, shkalla e lartë e papunësisë dhe standardet e ulëta të jetesës dominojnë jetën e njerëzve në Kosovë, pavarësisht nga cila pjesë e vendit ose cfarw kombësisë ata i përkasin. Kur njerëzit janë duke menduar se si ti kënaqin nevojat themelore për një jetë normale, atëhere mbetet pak kohë që ti kushtohet zhvillimit të një shoqërie jo diskriminuese dhe tolerante. Në disa vende të zhvilluara procesi i pajtimit do të kishte shkuar shumë më shpejtë, por kjo është mënyra se si paqja është duke u ndërtuar, shumë ngadalë, hap

Roli kyç i mediave Në çdo luftë, siç është treguar përmes shembujve nga shumë konflikte në territorin e ishJugosllavisë, media ka luajtur një rol të rëndësishëm, kryesisht duke nxitur aspiratat nacionaliste të njerëzve. Kjo është pikërisht ajo që ndodhi gjatë konfliktit Shqiptaro-Serb në Kosovë.

Betimi thotë se ajo që është publikuar në media tani është një problem i madh për shkak se shumë e rrallë sheh, dëgjon apo lexon ndonjë tregim pozitiv për gjërat në Kosovë. Lajmetjanë 6

gjithmonë të këqija. Për këtë arsye, pikpamja që njerëzit jashtë Kosovës kanë për Kosovënështë frikësuese.

Fëmijët nuk pyesin se para

"Në Francë nuk na kanë lejuar të hyjmë në njëklub të natës, sepse ata dëgjuan se ne jemi nga Kosova. Ata kërkuan letërnjoftimet tona dhe kur e panë se jemi nga Kosova, ata thanë: "Nuk ka shanse". Ne nuk ishin të befasuar duke pasur parasysh të gjitha asocimetqë ata kanëme njerëzit që janë nga Kosova. Pra njerëzit mund të kenë përvoja të këqija për shkak të origjinës së tyre ngaPrishtina, Beogradi, por edhe nga disa qytete në Francë, pavarësisht nga kombësia e tyre. Kjo është arsyeja pse unë mendoj se të gjithë ne që jetojnë këtu, të gjithë së bashku duhet qëdisi të lëvizim përpara, sepse kjo është mënyra e vetme legjitime. Përndryshe, ne do të mbeteminë gjendje tënjëjtë si jemi sot, një vrimë e zezë, dhe kjo nuk është mirë ", përfundon Betim.

të kujt janë hfgfgsh

Në gjysmën e rrugës nga Prishtina për në Plemetinë gjendet Obiliqi, vendi i të cilit në qendër te rrethi i vetëm, te parkingu i taksistave është i ulur me disa taksistë të tjerë tridhjeteshtatë vjeqari Gazmend Ashani. Është i lindur në Obiliq. Gjatë viteve të nëntëdhjeta ka shëtitur edhe vende të tjera te ksaj bote. Por, si shumë të tjerët, ashtu edhe ai, edhe pse ka pasur mundesinë të qendroj jashtë vendit, është kthyer në shtëpi sepse është dashur ashtu.

Dhe duke u larguar nga tavolina e një kafeneje të vogël në qendër të kryeqytetit të Republikës së Kosovës, një i ri i cili ishte ulur pranë nesh i afrohet Betimit. Ai i referohet atij në gjuhën SerboKroato-Boshnjake me një theks të njohur të Sarajevës dhe thotë se kishte dëgjuar një pjesë të bisedës sonë në lidhje me një koncert të një grupi të Sarajevës në Prishtinë. Mua mu duksikur ata nuk janë takuar me njëri-tjetrin më parë, dhe pas një bisede të shkurtër në lidhje me këtë koncert, 'Sarajlija' e pyet Betimin në lidhje me tatuazhin e tij. Betim ka një tatuazhbar kod në dorën e tij dhe nën të shkruan“Qenia njerëzore” Tregimi: Jovana Zdjelarević Fotografia: Arkiva

Në rrugë 7

Qysh prej vitit 2000 ai është në vendin e tij, në Obiliq. Pas një periudhë të gjatë në punë që bëri, tash e disa vjet, shumicën e kohës ai kalon në veturën e tij. Klientët e tij nuk i pyet se kush janë dhe nga janë. Kur ata hyjnë në taksi, nuk ka rëndësi se cilit komb i takojnë, me rëndësi është që ata të dinë se ku janë duke udhëtuar dhe të jenë në gjendje ta paguajnë udhëtimin.

ngjajshme gëzohen.

Nëse ju qon rruga në Obiliq, ose në verzionin shqip Kastrioti, aty në qendër te rrethi mund ta gjeni Gazmendin. Të jeni të sigurtë se ky taksist do t’ju shërbej si më mir. Dhe nëse jeni për të ecur, mund t’ju propozojë t’i përcjellni hekurudhat ku për njëzet minuta mund të vini deri te Plemetina. Dhe mos u brengosni, treni i fundit ka kaluar para disa vite.

Gazmend Ashani Numri i papunësisë është i lartë, kshtu që çdo punë është e dobishme.

Kur punon si taksist, sheh dhe ndëgjon gjithçka, ndërsa unë voziti edhe Sërb edhe Shqiptarë edhe Romë. E din si shkon kjo punë, në fund të ditës e mer ate që e ke fituar ndershëm dhe e qon në shtëpi. Fëmijët nuk pyesin se para të kujt janë, është me rëndësi ti kemi – thotë Gazmendi.

Hekurudhë

Shton se për të Pavarsia e Kosoves është e rëndësishme, por gjithashtu është e rëndësishme që ajo të jetë tokë e të gjithë njerëzve që jetojnë aty. Se, në fund të fundit, të gjithe i ndajnë brengat e njejta, por edhe në mënyrë te

Tregimi: Jovana Zdjelarević Fotografia: Kerstin Joksalo

8

edhe pse për shkak t’parave nuk shkoj nga ktu.

Në anën tjetër, prej kur e njoh vetën, dëshira ime ishte të bëhem frizer dhe jam i kënaqur që ja kam aritur qëllimit – thotë Ivani.

Ëndrra në ngjyrë

Shton se më së shumti ka punë kur janë festat, Viti i ri, darsmat…Atëher duart janë me plotë punë, apo plotë flokë. Nuk është me rëndësi të kujt, floku nuk ka kombësi, as nuk është etnik.

Nuk fiton miliona, por ate që fiton, me gjithëdëshirë mund t’i hargjojë kur del me shoqëri, dhe shpesh të ndihmojë buxhetin e familjar. Pa marrë parasysh se qfarë, Ivani tregon se zanati i frizerit është një ëndërr që ka dashur t’i bëhet realitet.

të kaltërt Në Plemetinë jetojnë rreth tre mijë banorë. Mund të thuhet se në atë vend edhe në atë kontekst shumë pak punë të pavarura mund të krijohen dhe të mbijetojnë. Mirëpo, në qendër të Plemetinës, pranë një shitore, qebabtore dhe bastore të pashmangshme, ndodhet një sallon bukurie. Ndoshta do ju habitë fakti që në Plemetinë janë tre, por pronari i sallonit, njëzet vjecari Ivan Andriq, thotë se edhe pse ëahtë konkurencë e madhe, punë ka çdo ditë. Ashtu si në çdo aktivitet të shërbimeve, ndonjëher më shumë e ndonjëherë më pak, nuk shkon dita, e të mos vijë ndonjëri për t’u zbukuruar. Ivan është i lindur në Plemetinë, për dallim nga shumë moshatarët e tij, ka pasur mundësinë të shkollohet dhe të provohet në qytetin e madh.

Edhe jo më pak e më shumë se në Beograd, ku ka marë pjesë në kurs për frizer, dhe një periudh të caktuar ka punuar. Mbas asaj është kthyer në vendlindjen e tij para dy vite dhe ka hapur sallon bukurie për femra dhe meshkuj, ku vijnë Shqiptarët, Sërbët, Romë, Ashkali dhe Egjiptian.

Salloni i Ivanit Thuhet se shumica e njerëzve ëndërrojnë me ngjyra, por disa nuk I vërejnë ngjyrat në ëndërr, sepse ngjyra është elementi natyror i përvojës tonë vizuale, dhe ndonjëher nuk e vërejmë. Është e mundur që, pasi të zgjohemi zhduket nga kujtesa jonë, dhe ngjyrat zbehen. Duke gjykuar sipas ngjyrës që dominon në sallonin e tij, duket se Ivani ka ëndërruar në ngjyrë të kaltërt.

- Këtu e ka familjen, këtu e ka shoqërinë. Kam mundur të qëndrojë në Beograd, por e gjithë kjo më ka shtyrë të kthehem. Familja është arsyja

Tregimi: Jovana Zdjelarević 9

Por ata ishin atje, që nga fillimi, vetëm duke pritur për ne për të bërë hapin e parë.

Rrugës për

‘’Burek’’, tradita dhe e drejta e gruas

Graçanicë

Duke shkuar nëpër qytet takuam Shqiptarët, Sërbët dhe Romë.Së pari ishin këto dy vajza të reja, Frida dhe Françeska. Ato janë të martuara për dy vëllezër dhe kanë hapur së bashku biznisin familjar –rostiçeri të vogël ku shesin burek dhe ëmbëlsira të ndryshme. Ata ishin kureshtarë për ne dhe nisën bisedën në gjuhën angleze, dëshiruan të dinë se nga jemi dhe çfarë bëjmë këtu.

Manastiri në Gracanicë Graçanica –Territori i rrethuar sërb afër Prishtinës nuk është vendi shumë tërheqës. Aty gjendet një manastir, shumë i vjetër dhe i bukur, por përveç asaj se fshati duket vetëm më një rrugë me shumë dyqane të vogla, disa kafene dhe ndërtesa të rëndomta. Duke gjykuar nga pamja e saj dhe përshtypjet tona të para, duke kërkuar për histori pozitive duket të jetë mjaft e një detyrë e vështirë.

Frida (majtas) dhe Franceska (djathtas)

Gracanicë

Frida e kishte atë energji pozitive që gruaja mund ta ketë këtu. Ajo është e drejtpërdrejtë dhe e fortë, ju mund të ndjeni atë menjëherë. Ajo flet anglisht mjaft mirë dhe nuk duket të jetë e shqetësuar për gabimet e vogla që bën ajo çdo tani dhe pastaj. Ajo ka një buzëqeshje të madhe dhe të qeshur me zë të lartë, ajo është tërheqëse dhe ajo dëshiron që të duket dëshirueshëm -'' Unë jam 32 vjec dhe nuk dua të vesh një fustan që mbulon gjunjët. Unë jam ende e re, unë dua një fustan të shkurtër, jo të gjatë, veshjet e 10

mërzitshme! "Ëndrra e saj është që të punojë si dizajnere e rrobave . Françeska, e cila është disa vjet më e re, e shikon ate dhe është vetëm duke përsëritur "Ajo është e çmendur" ...

I kam takuar ata në'' kafana" e cila ndodhet përfundi qendrës , ambienti relaksues, rakia në mes të ditës dhe Milena dhe Misha, njerëz kurioz dhe të hapur, bashkëbiseduesit shumë të dashur.

Ajo shpjegon për ne se ajo ka lindur këtu, por kur ajo e vogël ajo u largua me prindërit e saj në Kroaci. Pastaj ajo u takua me burrin e saj i cili ishte shqiptar dhe u kthyan përsëri në Prishtinë me të, ajo u martua kur ajo ishte 19. Ajo ka dy djem, njëri është 10 vjeç dhe tjetri 12. Ajo ashtu si u sollë në Kroaci ndryshe se njerëzit e tjerë në Kosovë, ajo përpiqet të luajë me atë që është e pranueshme apo jo. Kur e shikoj atë nuk kam asnjë dyshim se ajo është një diplomat i përsosur dhe ajo merr atë që ajo dëshiron mes pritje të familjes dhe mënyrën e saj të të menduarit. Bijtë e saj janë sjellë ndryshe se brezi babait të tyre ajo dëshiron që ata të jenë në gjendje për të ndihmuar në shtëpi, jo të mahnitë një barrë të tërë mbi shpatullat e grave. Ajo dëshiron një jetë më të mirë për brezin e ri të grave.

Milena ka vendosur të vijë në Kosovë. Ajo më tha se që nga momenti i parë kur ajo ka vendosur këmbën mbi këtë tokë ajo menjëherë ndjeu një energji të veçantë dhe se është vendi i duhur për të. “Ka shumë kontradikt ketu” thotë ajo - të vjetra me të reja, i ngadalshëm me të shpejtë, ndikimet janë të përziera dhe ka shumë për të rindërtuar.

Dhe si ajo shpjegon “Kjo është vërtet një paradox, por unë ndihem e lirë në këtë vend”. Ajo është një artiste dhe ajo është duke punuar tani dy vjet në qendrën e YES.

Përball rrugës gjendet një dyqan i vogël me perime, it ë cilit pronar është shqipëtar.

Tre gota ‘’Raki’’ magjike dhe paradoksi i lirisë Nuk mund të them që është e lehtë për të gjetur Serbët entuziast këtu në lidhje me situatën.

Shumë prej tyre kanë reaguar njëjtë në prezantimin tonë të projektit ''Tregime Pozitive'' duke kthyer kokën e tyre drejt qiellit dhe duke thënë "fat të mirë me këtë". Por atje ishte një vend, në përjashtim nga ky tregim- Youth Empowerment Support Center apo vetëm YES Center, dhe njerëzit që punojnë aty janë tregime pozitive në vetvete.

Milena Milisav është një artist gjithashtu. Një skulptor.

Për shkak të interesave të tij, ai studioi Artin dhe skulpturën në Universitetin e Mitrovicës. Pas studimeve ai donte të bënte diçka lidhur me artin ,prandaj, me shoqen e klasës Milena , ai gjeti qendrën për të rinjtë të cilët gjithashtu kanë talent apo thjesht dëshironin të provonin veten në 11

fushën e artit. Qendra organizon punëtori dhe të gjithë njerëzit që ndjekin ata marrin mundësi për të zhvilluar interesat e tyre në çdo fushë të artit.

Sot Milisav po organizon punëtori për prodhimin e filmave të shkurtër. Artistët profesionistë janë duke u kujdesur për të rinjtë të cilët vijnë në qendër dhe duke u përpjekur për të zhvilluar dhe të përdorin kreativitetin e secilit. Milislav thotë se, të gjithë, pa marrë parasysh se çfarë kombësie ai / ajo është, është i mirëpritur gjithmonë në qendrën e tij. Ideja e qendrës është që të lidhen njerëzit, pavarësisht nga konfliktet politike. Arti është patjetër fushë ku njerëzit nuk duhet të luftojnë, por të përpiqen të kuptojnë njëri-tjetrin, dhe kanë mundësi për të shprehur veten në mënyrë të vet.

punë në mënyrë të përkryer. Vendi ku të gjithë mund të shprehin përshtypjet e tyre përmes artit, dhe të punojnë së bashku me fqinjët e tyre është vendi më i mirë për të lidhur njerëzit. Përveç puntorive të ngjyrës, fotografisë, filmit dhe skulpturës , qendra ka një studio muzikore - ku çdo muzikant i talentuar edhe amatorë mund të përpiqet për të inqizuar diçka. Milisav beson se kjo qendër do të zhvillohet dhe të rritet. Kjo punë është jeta e ti

Tri gotat magjike Dhe si unë isha duke folur me ta, duke qeshur dhe duke shijuar tregime të ndryshme kam vënë re se gjatë bisedës tonë Unë disi gjithmonë përfundova duke pirë tre gota “raki” para meje; çdo herë që kam arritur që të përfundojë një, një e re do të shfaqet dhe unë akoma do të kem tre ...

Misha Kjo është arsyeja pse Misha gjithashtu beson se duke bërë kështu që njerëzit ta ndalojn diskriminimin në nivele të ndryshme të vogla, për shembull mënyrën se si vishet dikush - dhe stereotipet rreth artistit-të huajit personi i veshur me ide qesharake, do të zhduket. Milisav tha se qëllimi i qendrës është që të lidhen njerëzit lokal përmes artit. Përshtypja ime është se ai e bën atë

Roma Sunflowers Në anën tjetër të qytetit gjendet kampi Rom, "Mahalla". Një rrugë e re ishte në ndërtim e sipër dhe ne e kemi ndjekur atë deri në fund, te qendra e Ballkan Sunflowers . Shumë njerëz janë ulur aty, pas një prezantimi,një vajzë e re rome na çoi 12

për të vizituar gjithë qendrën. Fëmijët romë ndjekin aktivitetet e qendrës në baza ditore, ata marrin ndihmë me detyrat e shtëpisë, të mësojnë gjuhën serbe, por edhe të ketë drekë dhe për të marrë libra të nevojshme për shkollën. Çdo vit, Balkan Sunfloëers organizon shkollën verore gjatë festave, ku lojëra edukative dhe kreative mbajnë fëmijët aktiv në mësim dhe të sigurojnë një edukim shtesë mbi tema të ndryshme. Ka katër qendra të ngjajshme rreth Kosovës dhe duke biseduar me Afrimin, koordinator i qendrës mësimore të Graçanicës kuptova se sa i rëndësishme dhe i mahnitshëm është ky vend.

ndonjë gjë.”

Falë aktiviteteve të qendrës, tani ka shumë më shumë fëmijët Romë që shkojnë në shkollë. …dhe një vajzë nga polonia Ndërsa ecnim poshtë rrugës, tek befasia jonë e madhe, kemi takuar vajzën nga polonia Gosia, edhe ajo është befasuar kur ndëgjoi se edhe ne jemi nga Polonia. Kuptuam se ka bërë punë vullnetare ne Ballkan Sunfloëers(BSF) qendra arsimore. Ka qëndruar aty për 9 muaj, ishte në shtëpi dhe tani është kthyer per festa për të vizituar të dashurin e saj gjerman, me të cilin u dashurua gjatë punës të saj vullnetare në BSF.

Afrim Gjysëm Ashkali, Gjysëm Rom, ai mësoi gjuhen shqipe dhe gjuhen rome me prindërit e tij dhe gjuhën sërbe me fqinjët. -“Punoj këtu qe 4 vjet tani’’ Para dhjet viteve ai as që nuk mundë ta imagjinonte një qendër te tillë ku do të takoheshin Egjiptianë, Ashkali dhe Romë se bashku dhe të mesojnë. “Në atë kohe nuk kam përdorur kompjuter, nuk kam ditur as si ndizet. Kam mësuar shumë këtu, ndoshta jot ë gjitha, por di të përdor excel-in. Në ditë të sodit fëmijët dinë më mirë se ne, as që e shikojnë tastierën kur shtypin

Gosia Përvoja e saj në Kosovë ka fytyra të ndryshme ajo ndjeu diçka të rëndësishme, por në të njëjtën kohë nuk ishte e lehtë për të bërë diçka vërtetë të madhe, njerëzit janë shpesh pa entuziazëm dhe ata nuk besojnë në veten e tyre. Por pastaj përsëri janë ato të rëndësishme, rezultate të përditshme dhe detaje që i japin atyre energjinë për të vazhduar punën.

13

Gosia gjithashtu tregon habinë e saj ndaj gratë Rome. "Unë jam e hipnotizuar nga gratë e komunitetit Rom. Ato janë jashtëzakonisht të forta , ambicioze dhe mjaft interesante. Ato kanë një jetë të vështirë, por ato janë shtylla e familjes, ato menaxhojnë çdo gjë. "

Në Prizren Qyteti i Prizrenit ndodhet në jug të Kosovës.

Ndërsa afroheshim në qendër të qytetit ndërtesat e shquara sakrale të feve të ndryshme tashmë, tregonin diversitetin kulturor.

Gjatë punës vullnetare në BSF ajo jetoi në një fshat të vogël 6km nga Gracanica dhe gjithmonë udhëtonte me veturë, edhe pse nuk kishte të saj “Duhet të pranoj se është vend më i mirë në Evropë për autostop.Njerëzit gjithmonë më marin, shumë shpejt; kur nuk kam pritur gjatë. Dhe shumica janë shqiptarët edhe pse mendonin se isha sërbe. Unë po ashtu flas sërbisht me ata. Por kjo nuk i bezdisë fare ata. Unë mendoj se kjo është një dëshmi e mirë se nuk ka kaq shumë probleme midis etnive të ndryshme këtu, sigurisht jo në nivelin e jetës së përditshme ".

Prizren Harisi, personi ynë kontakti për misionin e intervistës, do të konfirmojë këtë përshtypje të parë së shpejti.21 vjeçari studenti i shkencave politike na ofron disa nga faktet më të rëndësishme historike dhe etnike rreth sheshit: Shumica e popullsisë përbëhet nga shqiptarët, boshnjakët, turq, serbë, romë dhe ashkali.

Shumica e njerëzve flasin dy apo tri nga gjuhët lokale. Ndërsa kjo përzierje e gjuhës nuk është e pazakontë për vendet e tjera në Kosovë, si dhe, përvoja që qyteti i Prizrenit ka bëra gjatë luftës ndryshon nga një prej rajoneve të tjera.

Edhe gjatë kohës së luftës, qyteti u konsideruar si relativisht i sigurt dhe nuk ishte goditur nga dhuna aq e vështirë sa vende të tjera.

Tregimi & fotografi: Sabina Jaëorek Intervistë me Misha: Marusia Čmiljevska

14

Haris Sot, Prizreni konsiderohet si (multi) qendra kulturore e Kosovës, prezanton festivale të ndryshme duke filluar nga muzika popullore e deri te festivalet e filmit.

Vernoni dhe Serafina Biseda dhe të qeshurat e të rinjve mbushin ajrin në dhe rreth njërit prej kafenetë e shumta në qytet. Me ne këtë pasdite është Vernon, 18 vjeç. Edhe pse atmosfera duket shumë e gjallë, ai na tregon se në krahasim me ditët gjatë të cilave festivali më i fundit, Dokufest, ishte duke u zhvilluar, qyteti duket mjaft bosh tani. Për studentin e vitit të 3­të të shkollës së mesme nga Prizreni festivali i filmit dokumentar do të thotë shumë. Përveç intensitetit që sjell për qytetin që ai mendon se ai ndihmon për të hapur mendjet e njerëzve. Jo vetëm kontakti me krijuesit e filmit ndërkombëtar dhe vizitorëve që është rritur, por edhe një hapja e mendjes në një kuptim etnik në mesin e njerëzve lokal ndodh, thotë Vernon cili vetë ka qenë tashmë duke punuar për festivalin.

Vernon Në të njëjtën kohë, megjithatë, ai mendon se thelbi i kësaj ngjarjeje është i përqendruar më tepër te një elite të njerëzve të angazhuar dhe se qytetarët e Prizrenit në përgjithësi nuk jetojnë shkëmbimin kulturor në ndikimin e tij të plotë të mundshme. Por pa dyshim ai thotë se shfaqja e tillë tashmë do të thotë shumë dhe që njerëzit nga të gjitha grupet etnike që jetojnë në qytet janë duke marrë pjesë. "Ne mund të jemi më të largët nga lufta", Vernoni komenton marrëdhëniet e mira ndëretnike në mesin e njerëzve në Prizren. Njerëzit janë nga lufta dhe tani janë të kënaqur me situatën aktuale, të qetë që na shpjegon njeri i ri i cili na ka 15

befasuar me njohuri të thella filozofike dhe mendimet e fituara dhe që trajtohen me të gjatë kohës së tij të lirë. Kjo pikëpamje ndahet edhe nga Serafina, e cili u bashkua raundin këtë pasdite.Shqiptarja 23 vjecare e cila ka diplomuar në sociologji përshkruan njerëzit nga qyteti i saj në shtëpi, si të butë dhe të shoqërueshëm me njëri­tjetrin.Festimi i festivaleve dhe festave të feve të ndryshme që praktikohen në Prizren nuk shkaktojnë asnjë problem , mendon ajo. Për Serafinën është normale që të ketë miq të etnive të ndryshme.

Ajo na tregon për marrëdhëniet midis anëtarëve të grupeve të ndryshme etnike në rrethin e saj të shokëve dhe martesat e përziera etnike. Gjithashtu ajo vetë ka përjetuar që etniciteti nuk është një kufi për tu përfshirë emocionalisht me një person tjetër. Edhe pse këto lidhje nuk janë plotësisht të lira për të qenë i kritikuar nga të tjerët, Serafina thotë se marrëdhëniet mes grupeve të ndryshme etnike kanë qenë të mirë para dhe pas luftës. Njerëzit do të jetojnë në tolerancë përderisa, shpjegon gruaja e re dhe shton se ka edhe ndërgjegjësim në lidhje me këtë gjendjen e bashkëjetesës dhe

bashkëveprimit. Përveç bukurisë së Prizrenit, ajo është toleranca etnike që i bën qytetarët krenar për vendin ku ata jetojnë në të, ajo në fund thotë.

Serafina

Gjyshja mikëpritëse

Gjyshja mikëpritëse Grua e vjetër si duket ka gjetur ndërmarrjen tonë të dyshimtë ­ për të gjetur njerëz që flasin për tregime pozitive të jetojnë së bashku në Prizren.Vajza, në shtëpinë e të cilës kemi qëndruar gjatë natës, na paralajmëroi se nëna e saj ndoshta do të na tregoj se sa shumë kohë ajo ka qenë duke punuar dhe tani, ajo do të del në pension së shpejti, nuk do të ketë shërbime të kënaqshme sociale për të. Por gjyshja

16

një tjetër cigare, miqtë serbë ishin ulur së bashku me një mik shqiptar, një ish­luftëtar i UCK­së.Fillimi dhe konkluzioni i mendimeve të gruas së moshuar janë të njëjtë: nuk ka asnjë problem me të jetuarit së bashku.

mikëpritëse ishte tashmë duke përgatitur kafe për ne dhe ajo dukej si gjatë këtë ritual të mikpritjes ajo harroi hezitimin e saj.

Kafja sigurisht nuk ishte e vetmja gjë që ne kemi qenë të ofruar. Midis qajit, biskota, cigare dhe çokollatë grua 62 vjeçare na tha, se gjatë jetës së saj ajo ka qenë duke punuar me të gjitha llojet e ndryshme të njerëzve ­ shqiptarë, serbë, romë, dhe boshnjakët.

Ahmed Ahmed është një histori pozitive në vetvete. Ai është një person i tillë mikpritës dhe i qeshur që përshkruan karakterin e tij që mund të bëjë ju të kuptoni se sa jeta e qetë dhe e kënaqshme është këtu. Ai me të vërtetë e do qytetin e tij dhe popullin tij. Unë jam goxha i sigurt se ne mund të gjejmë qindra vende ndërkulturore si Prizreni, por ndoshta nuk ka njerëz krenarë të multikulturalizmit të tyre si në Prizren, : "

Ajo vetë i takon pakicës Gorane dhe ajo është një fëmijë nga një martesë e përzier.Vajza, e cila ndodhi për të vepruar si përkthyes, na shpjegon neve se nëna e saj dinë shumë në lidhje me martes at e përziera ndërmjet qytetarëve të Prizrenit. Shoqja më e dashur e gruas së moshuar, gjyshja i partnerit të intervistës Vernoni , për shembull, ka pasur një baba musliman dhe një nënë të krishterë. Edhe shtëpia që kemi qëndruar në të është e hapur për miqtë ­ nuk ka rëndësi se çfarë sfondi etnik ata kanë. Me krenari kontabilist i mësuar tani na tregon se në tryezën ku ajo vetëm sa ndezi

Ahmed 17

Ndoshta është qyteti i vetëm në botë me etni kaq shumë që jetojnë së bashku në paqe" Ajo duket si një mendim i përbashkët, që askush nuk pyet fqinjët e tyre apo shokë të rinj etnitë e tyre origjinale ­ përveç nesh ­ sepse kjo nuk i shqetëson në të vërtetë ata.

madhe, ata zakonisht flasin ose e dinë të paktën një grimë gjermanisht, italisht, frëngjisht ose rusisht ... Ahmedi nuk dinë. Në këtë qytet kryesisht shqiptar, ai është në gjendje ti kuptojë shqiptarët kur vijnë në dyqanin e tij për qebapa, por ai nuk di se si të përgjigjet Dhe kjo nuk është një problem në të vërtet!

Megjithatë Ahmedi, 52 vjeç, i takon një grupi minoritar dhe gjuha e tij nuk është zyrtare në Kosovë.

Ju nuk ndiheni se ka pasur luftë këtu Atë që ai e shpall me zë të lartë është se Prizreni ka qenë gjithmonë i njohur si një vend i mirë për të jetuar së bashku. Ai ndjehet si të gjitha këto kultura të ndryshme ndikojnë pozitivisht te njëri­tjetri dhe në të njëjtën kohë të menaxhimit për të mbajtur identitetin e tyre. Ka një shembull i interpretuesve vijnë në Prizren nga i gjithë Ballkani, madje edhe tre ose katër herë në vit, për të paraqitur vallet ndryshme apo muzikë. Ahmedi personalisht preferon vallet maqedonase apo shqiptarë Ai thotë se kur sheh serbët kalojnë rrugët e qytetit në një mënyrë normale, ju nuk ndiheni se ka pasur një luftë këtu.Popullata e Prizrenit është tolerante dhe të vetëdijshëm dhe krenarë për këtë tolerancë. Sigurisht, mori kohë pas luftës për të

Ai është boshnjak dhe flet gjuhën boshnjake, e cila është e afërt me gjuhën serbe si anglishtja amerikane me anglishtën britaneze. Ne takua vetëm disa njerëz që nuk flasin 3, 4 ose më shumë gjuhë në Kosovë! "Ciganët, ose Shqiptarët janë me të vërtetë të talentuar për gjuhë", thotë Ahmedi, "një nga miqtë e mi më të mirë, Rom, flet rreth dhjetë gjuhë!" Dhe shumë herë ne kishim mundësi për ta konfirmuar

vlerësimin e tij!

Nuk është e rrallë që ata ­ sidomos romët ­ flasin gjuhën rome, shqipe, serbe dhe angleze rrjedhshëm! Dhe si ky vend ka një diasporë të

Prizren 18

rimarrë atmosferën e humbur paqësore. Në vitin 2001, miqësia midis njerëzve nuk ishte e qartë si tani.

Në fshatrat kjo është ndoshta edhe më e lehtë të marrin në konsideratë fqinjët tanë si miq dhe jo armiq Ahmedi na tha ­ duke na ofruar akullore ­ që për qindra vjet, dhjetra fshatrave përreth Prizrenit kishin parë Shqiptarët që jetojnë në mënyrë paqësore me Serbët dhe Boshnjakët. Ai madje kujton këtë histori, ku për tre javë, boshnjakët janë ushqyer dhe mbrojtur në strehimore me një popullsi të fshatit të tërë Shqiptare, që u ndoqën nga shtëpitë e tyre për tu dëmtuar nga ushtria serbe. Zakonisht, në kohë lufte njerëzit mendojnë vetëm për veten, Ahmedi na mëson.Vetmja gjë që ju mund të mendoni është për të mbrojtur veten dhe për të shpëtuar jetën e anëtarëve të familjes tuaj . Por ndoshta pjesa më e habitshme e kësaj historie pozitive është se ushtarët serbë të cilët duhet të kenë, ose të paktën mund të kenë, parandaluar organizimin e kësaj mbrojtjeje ­ edhe duke vrarë ata që ushtria konsideroi si "armik publik" ­ nuk ka reaguar , dhe ti lejnë njerëzit të mbrojnë njëri­tjetrin pa asnjë ndërhyrje të mëtejshme. Serbët respektuan Boshnjakët se ndihmuan Shqiptarët.

Tek Ahmedi "Kjo grua serbe është e martuar me një Shqiptar" ­ na shpjegon Ahmedi në heshtje. Ne ishim dëshmitarë në shumë raste të ngjashme me këtë, si të rinjtë bien në dashuri pavarësisht se janë të ndryshme, "jo të përshtatshme'' etnike. Ata vetëm kujdesen për ndjenjat e tyre, jo çfarë do të mendojnë njerëzit për ata. Ata nuk e dinë se çfarë mund të ndodhë mes tyre, ndoshta ata do të qëndrojnë vetëm miq ... Por ajo që është me të vërtetë e rëndësishme është se brezi i ri i këtij qyteti përfshin mendimin e jetës së bashku ...

Të qeshurat, futbollil, ‘’shota’’ dhe ushqimi turk Me një paraqitje të shkurtër të krenarisë në sytë e tij 16­vjeçari Erdal na tregon se ai flet Shqip, gjuhën Rome, Turke dhe Serbe. Ne vetëm se u futëm në Lagjen e Romëve të Prizrenit dhe brenda dy sekondave ne ishim të rrethuar nga fëmijët kurioz të cilët ishin duke luajtur ose biseduar në rrugën e ngushtë e cila fillon menjiherë rreth qoshes nga rruga e zakonshme me dyqane dhe restorante.Mahalla e Prizrenit një nga zonat në qytet ku jeta e përditshme shpesh është e vështirë për të

Është gjithashtu e vërtetë se shumë serbë u larguan nga qyteti. Familja e Ahmedit në fakt bleu këtë dyqan apo qebabtore nga një burrë serbe, dyzet vjet më parë. Kjo ishte një kohë të gjatë para luftës, por ai pranon se sot ka ende pronarë serbe që shesin pronat e tyre për tu larguar nga vendi. Menjëherë pasi ai na tregoi këtë histori, një grua e vjetër kaloi rrugën para nesh.

19

menaxhuar. Mungesat e energjisë elektrike janë shumë të zakonshme, për të përmendur vetëm një ndërlikim në këtë lagje të pasur jetojnë më pak. Por asnjë nga këto vështirësi nuk mund të vinë në dyshim buzëqeshjen e madhe të Erdalit, kur ai na tregon se si është i kënaqur me jetën këtu.

lokale.17 ­ vjeçarja flet rrjedhshëm gjuhën Rome, Shqipe, Turke dhe Serbo­Kroate. Pasi përfundoi shkollën fillore , Sanja tani është duke vazhduar shkollimin e saj në gjimnaz.

Askush nuk largohet për shkak të përkatësisë së tij / saj etnik, tregojnë studentët. Sanja nuk ka përjetuar asnjë pengesë midis fëmijët dhe adoleshentët në shkollë dhe konstaton se ajo mund të shoqërohej me të gjithë deri më tani.

Dy nga miqtë e saj të mirë në shkollë janë katolike, për shembull. Vetëm pak kohë pas luftës ka pasur disa probleme në mes Romëve dhe Shqiptarëve, kujton ajo. Por shpejt, marrëdhëniet u kthyen në normale dhe si më parë, askush nuk shqetësohet nëse shoku i shkollës së tij ose të saj është Shqiptar, Boshnjak apo Romë.

Pavarësisht se lagjja e Sanjës është një nga më të pasurat të komunitetit rom në Kosovë, dhe shumica e banorëve të saj kanë jetuar këtu për një kohë të gjatë dhe gjithashtu kanë dokumente të Kosovës, papunësia dominon në jetën e njerëzve në Lagjen e Romëve. Prandaj duke luajtur muzikë në dasma që ndodhin gjatë kohës së verës është një burim i mirë i të ardhurave. Zakonisht muzikantët e tyre do të performojnë në dasmat e Romëve , Sanja tregon, por kjo nuk është e pazakontë në të gjitha që një boshnjak apo shqiptar thërret dhe dëshiron muzikantët romë për të luajtur në dasmën e tij. Dhe gjithashtu festivale kulturore në dhe rreth qytetit janë vlerësuar nga muzikantët e komunitetit për të marrë pjesë në të.

Erdal (djathtas) dhe shoqëria Ai mendon se qyteti i jep gjithçka të gjithëve.

Në kohën e tij të lirë ai pëlqen të luajë futboll.

Kur është fjala për këtë aktivitet, nuk ka dallime në mesin e fëmijëve që luajnë. Ai luan me të gjithë, nuk ka rëndësi nëse dikush është boshnjak, serb apo shqiptar, thotë ai. Dhe entuziazmi, me të cilën ai flet për aktivitetin e tij të preferuar në kohën e lirë lë asnjë dyshim se duke luajtur , gëzimet ishin prioritet në mënyra më të larta se origjina e shokëve sportive të Erdalit.

Në kërkimin tonë për përfaqësuesin e Mahallës Rome ne duhet të takonim mbesën e tij, Sanja.

Ajo na ftoi që të ulemi në një vend nën hijen e oborrit përball shtëpisë së familjes. Si Erdali, dhe ajo flet më tepër se vetëm një nga gjuhët

Nga traditat dhe zakonet e shumta që vijnë së bashku në qytetin e saj, Sanjës shumë i pëlqen 20

Në Gjakovë Personi i parë me të cilin biseduam atë ditë në Gjakovë ishte një 60 vjeçare grua ashkali . Ne e takuam ate në qytetin e vjetër të rindërtuar, e rrethuar nga disa miqtë e saj. Ajo është një person karizmatik dhe këmbëngulte se nuk duhet të hezitojmë për ta pyetur çdo gjë ce ne duam.

Sanja vallja tradicionale shqiptare e quajtur "Shota", si dhe rroba tradicionale shqiptare dhe kostume.

Dhe sigurisht që ajo pëlqen ushqimin turk, shton ajo në një mënyrë sikur të gjithë marrin këtë qytet preferencë të kuzhinës gjerësisht për të dhënë.

Grua e dashur Ashkalike Gjatë kafes tonë së bashku në një nga kafenetë lokale ajo na tha se ajo ka punuar si pastruese për 40 vjet tani në Fakultetin e Edukimit në anën e kundërt të rrugës. Ajo duket se pëlqen punën e saj dhe tha se, pavarësisht nga pak para ajo qe fiton, kurrë nuk kishte ndonjë problem. Njerëzit me të cilët ajo punon dhe për të janë të respektueshëm dhe të sjellshëm, dhe edhe pse nuk e kuptoj asnjë fjalë në gjuhën shqipe, mënyra se si fliste ajo dhe si shprehej fitoi gjithë simpatinë tonë.

Tregimet dhe fotografitë: Aleksandra Hiltmann Gisela Stöckli Cristel Cappucci

21

Shumica e miqve të saj janë Shqiptarë dhe Ashkali. Ajo është mësuar të ketë miq Serbe kur studionte, por tani, pas luftës, nuk ka pothuajse asnjë Serb që jetojnë në Gjakovë. Duke folur në lidhje me këtë, ajo vuri në dukje se me të vërtetë e pëlqen mentalitetin e popullit Serb dhe tregoi një shembull sa qëndronte në një spital në Beograd, ku askush nuk e pyeti se nga vjen ajo apo cila është origjina e saj . Këtë deklaratë e kam dëgjuar më shumë se një herë në Gjakovë.

Esat Hoxha, një këpuctar 27 vjeçar, që jetonë dhe punonë në Gjakovë, siç u përmend njëjtë. Ai punon në një punëtori të vogël, ku e takuam, me krenari paraqet gjeneratën e pestë të këpuctarëve në familjen e tij. Familja e tij mbërriti në Gjakovë pesë breza më parë. Ata janë Romë, por që prej viteve '90 regjistruar si Shqiptarë, sepse nuk kishte mundësi të regjistrohen si Rome. Esati na tha se ai nuk donë të jetë ndryshe në mes të Romëve, Ashkalive dhe Egjiptasve, duke shtuar - ne të gjithë jemi Ciganë. Më tej ai përmendi se konsumatorët e tij janë të ndryshëm.

Shqiptarët, Romët, Amerikanët ... gjithkush sjell këpucët e tyre për atë dhe ai nuk kujdeset për etninë e konsumatorëve. Dhe kjo ka mbetur e njëjtë si para dhe pas luftës.

Këto besimet në lidhje me moralin e Serbëve jam i befasuar nga faktise, historia këtij qyteti është tronditur nga konfliktet e dhunshme mes Serbëve dhe Shqiptarëve.

Por le të kthehemi mbrapa te gruaja bukuroshe, energjike Ashkali të cilën e kemi takuar në fillim të ditës. Ajo na ftoi për një kafe në fakultet, ku ajo ka një dhomë të vogël për të ruajtur kompjuterin e saj (që ajo pëlqen ta përdor Skype për të biseduar me bijat e saj jashtë vendit) dhe pajisje për të bërë kafe. Ulur aty, duke folur dhe duke pirë në mes të raftet me zvarranikët ruhen formalisht, ajo na tha më shumë rreth jetës së saj në Gjakovë.

Kështu që ajo foli për djalin e saj i cili është rrahur nga një grup i Shqiptarëve në vitin 2001. Ai ishte 21 vjeç. Dhjetë ditë pas këtij momenti tragjik ata ishin informuar se ai ka vdekur, por deri tani nuk është e qartë se kush saktësisht e vranë. Edhe pse ende e bën të zemëruar dhe të trishtuar kur ajo mendon djalin e saj të dashur, ajo nuk fajësojnë Shqiptarët. "Çfarë duhet të bëj?"

Përgjithësuar nuk është një zgjidhje. Edhe me këto kujtime të trishtuara ajo akoma thotë se nuk ka ndjerë se marrëdhëniet ndërmjet Shqiptarëve, Serbëve dhe etnive tjera kanë ndryshuar, në krahasim para dhe pas luftës.

Ishte një ditë e bukur në Gjakovë, ndejtur me vendasit , duke biseduar rreth të së kaluarës , kohës së tashme dhe të ardhme, ne kemi qenë të etur për të mësuar në lidhje me jetën e tyre. Dhe gjatë tregimeve pozitive të jetës së bashku në Gjakovë, madje edhe këpucëve të mia - i quajtur si një rast i pashpresë nga një këpuctar gjerman gjeti pah e saj, duke u fiksuar nga Esat në fund të ditës.

Esat 22

Tregimi: Gisela Stöckli Fotografitë: Max Zulauf

bashku. Ai më mungon shumë ". Lufta ishte arsyeja për të cilën miqësisë i erdhi fundi.

Xhevdeti mendon për fjalët e tij të ardhshme me kujdes. "Lufta ishte një sfidë për ne. "Me këtë ai nuk i referohet mikut të tij Serb , por për marrëdhëniet në mes të Shqiptarëve dhe Serbëve të Kosovës në përgjithësi. Edhe pse Xhevdeti dhe ish miku i tij ishin duke luftuar në anët e ndryshme, ata kurrë nuk kishin qenë kundërshtarë të vërtetë dhe kurrë nuk do të lëndonin njëri-tjetrin, nëse ishin takuar në luftë.

Miqësia e tyre ishte e fortë. Pas luftës miku i Xhevdetit u shpërngul në Serbi. Disa vite më parë, ai u përpoq për ta gjetur atë. Ai nuk pati sukses.

Megjithatë, Xhevdeti thotë se ai e di se shoku i tij më i ngushtë është mirë, dhe kjo është e gjitha që ka rëndësi.

Lufta, miqësia, sfidat dhe jeta së bashku "Unë nuk i gjykoj të tjerët për shkak të kombësisë së tyre ..." Këto ishin fjalët e para të Xhevdet Shabanaj . Xhevdeti jeton me gruan e tij dhe vajzën e tij në fshatin Dobrixhe, komunitetit të Gjakovës. Ai është 40 vjeç dhe ai ka jetuar gjithmonë së bashku me të gjithë etnitë e ndryshme në Kosovë.

Por kjo nuk është histori vetëm që Xhevdeti ka për të treguar. Kur shpërtheu lufta, komuniteti i Gjakovës fshatarët të largohen nga shtëpitë e tyre, pasi ai nuk ishte më i sigurt për të qëndruar atje. Në të njëjtin fshat jetonte edhe një Serb i quajtur Garic. '' Ai ishte duke luftuar në anën Serbisë'', tregon Xhevdeti i zemëruar. Por ai nuk i harroj fqinjët e tij . Pas thirrjes së lëshuar, Garic u kthye në fshatin e tij. Xhevdeti kujton fjalët e Garicit si dje: "Unë nuk mund t'ju mbrojë këtu, Serbët do të ju dëmtojnë. Por unë do t'ju transportojë në mënyrë të sigurtë në kufirin Shqiptar. Ju jeni të gjithë nën mbrojtjen time.'' Për këtë, Xhevdeti familja e tij, dhe tërë fshati i janë ende mirënjohës atij .

Xhevdet Shabanaj

Sot, pak Serb jetojnë në Kosovë, thotë Xhevdeti .

Lufta nuk solli mirë. Që nga lufta gjërat në Kosovë janë më keq se më parë. Të themi ekonomikisht, pasi është shkalla e ulët e

Ai kujton shokun e tij më të ngushtë para luftës me buzëqeshje '' , një Serb nga fshati fqinj Bitesh.

"Ai ishte miku im më i mirë. Ne bëmë gjithçka së 23

punësimit, apo të jetë ajo shoqërore. Betejat e vitit 1998-1999 ndau familjet dhe prishi marëdheniet miqësore. Urrejtja ndaj serbëve megjithatë, është e huaj për Xhevdetin. Qenie njerëzore është akoma Qenie njerëzore. Shumica e serbëve nuk mund të fajësohen për luftë. Unë i respektoj të gjithë ata për të cilët janë.

të saj rreth të dashurin e saj Shqiptar, duke përmendur edhe planet e tyre të dasmës.

Prindërit e saj ishin kundër saj që vajza e tyre të martohet me një Shqiptarë. Ata e kishin të ndaluar të vazhdojnë marrëdhëniet e tyre. Por dashuria e tyre ishte e fortë dhe ata vazhduan të takoheshin dhe kishin një marrëdhënie të fshehtë.

Pyetja në çfarë marrëdhënie ai qëndron me fqinjët e tij Romë habiti Xhevdetin.Romët kanë qenë në shtëpi këtu në Kosovë. "Çfarë duhet të ketë? Ne jemi të gjithë miq. Ne gjithmonë i ftojmë ata në dasma tona. Pa muzikën Rome dasma do të ishte mjaft e mërzitshme. " Disa vjet më parë, kështu tregon "Kosovari nga zemra", plasi zjarri në shtëpinë e një Romi për shkak të një qarku të shkurtër.Gjithë fshati bëri gjithçka që mundi për të shuar zjarrin, dhe patën sukses. Edhe sot ata jetojnë në këtë shtëpi , në sajë të ndihmës së fshatarëve të Dobrixhes.

Të jetojmë së bashku në paqe nuk është se "duhet" thotë Xhevdeti, nuk është një detyrim, por vetëm diçka normale. '' Pamarë parasysh nëse është Shqiptar, Serb, Romë, Ashkali ...apo kushdo që jeton në Kosovë është Kosovar, vëllau ose motra ime''.

Bashkim Kur filloi lufta në vitin 1998, Bashkim dhe familja e tij u mbyllën në shtëpinë e tyre. Ata nuk u lejuan të shkojnë në rrugë se ndryshe ata do të kishin qenë të arrestuar. Dragana megjithatë vinte për t'iu ndihmuar pothuajse çdo ditë, duke çuar ushqim dhe pije. "Unë kam qenë shumë i lumtur që e kisha atë", tregon Bashkimi.

Dashuria nuk merr anë Historia e Bashkim prek zemrat. 36-vjeçari burri nga Gjakova tregon rreth dashurisë së tij të parë të madhe, një grua Serbe nga i njëjti qytet. Në moshë të re 17-vjecare ai ra në dashuri me Draganën. Atyre nuk i pengoi origjina e tyre-kjo nuk kishte rëndësi për ta. Ata kanë qenë së bashku për tre vjet, kur Dragana i tregoi prindërve 24

Edhe pse kjo marrëdhënie përfundoi pas luftës, Bashkim akoma gjen kohë për Draganën si një eksperiencë shumë të bukur dhe ato kujtime që gjithmonë sjellin buzëqeshje në fytyrën e tij. Sot ai është i martuar me një grua të bukur Sllovene dhe ata jetojnë në lumtur me tre fëmijët e tyre në Gjakovë.

shfaqin përkatësitë e tyre ndaj grupit të caktuar etnik.

Tregim dhe foto: Kerstin Joksalo

Tregime dhe fotografitë: Valdita Shabanaj Egjiptiani në Kosovë

Zotëri Kinolli, egjiptiani 36 vjeç nga Gjakova nostallgjikisht kujton kohën e Jugosllavisë së Titos ... në ditët e hershme kishte mundësi punësimi për të gjitha grupet etnike. Megjithatë, ai pranon se në fakt kanë qenë vetëm dy grupe të mëdha: Serbët dhe Shqiptarët. Gjitha grupet e tjera ishin shpërfillur dhe një shpeshherë detyrohej ta fshehte origjinën e vet. Në ditët e sotme, komunitetet e Romëve, Ashkalive dhe Egjiptianëve janë të njohura me kushtetutë, publikisht të pranishëm dhe anëtarët e tyre lirisht mund të 25

Fototregime nga Kerstin Joksalo Punë...

Në Plemetin...

Argëtim...

dhe kohë e lirë...

Dhe në prapaskenë...

Lirues stresi...

26

Ode për Paqë...

jetojmë së bashku me tregime pozitive"ne filluam udhëtimin dhe detyrën tonë të parë në hapjen e këtij Mikrokosmosi.

Shikoj mbrapa...

Plemetina, një fshat aq i vogël, por në të njëjtën kohë një vend ku shumë çështje të mëdha përqëndrohen dhe grumbullohen, dhe ku politika mund të shihet si pasojë reale mbi jetën e njerëzve. Plemetina, një fshat në Kosovë, apo Serbi? Një enklavë Serbe? Ose më mirë një shkrirje e shumicës Serbe me Shqiptarët, Romët, Ashkalinjtë dhe Egjiptianët qe ndajnë shtëpitë?

Plemetina, një fshat rreth 15 kilometra larg nga Prishtina, nuk është e arritshme me transport publik - një vend i harruar? Për ne, nëntë pjesëmarrësit ndërkombëtarë të ktij kampi ky vend u zgjodh si fshati jonë pritës gjatë projektit.

13 vjet pas luftës, ne do të mbledhim tregime pozitive për njerëzit e Kosovës të etnive të ndryshme që jetojnë së bashku në paqe. Për momentin, jo konflikte, mosmarrëveshje kufitare dhe tensionet etnike do të jenë fokusi kryesor i tregimeve rreth Kosovës, por, toleranca fqinjësia e mirë, ndihma në jetën e përditshme, miqësia, martesat e përziera dhe diversitetit kulturor.

Tregime rreth njerëzve të zakonshëm në Kosovë, që jetojnë krah për krah, duke u përpjekur për të lënë pas të kaluarën e konfliktit që prinë në jetën e tyre të përditshme do t'i jepet publicitetit, kompensimin për sensacionalizmin e mediave dhe negativizëm i cili shumë shpesh dominon dhe korniza perceptimet të këtij vendi në Ballkan në mënyrë të papërgjegjshme.

hjsk Përvoja e Aleksandrës nga kampi ‘‘Të Jetojmë Sëbashku Më Tregime Pozitive‘‘ hj

Akoma e ndjej ngrohtësinë e fshatit mbi lëkurën time teksa po largohem, ndërsa po kalojmë pranë termocentralet - monumentet monstruoze- si objekt , një nga gjërat e para që zënë syrin tim kur kemi ardhur në Kosovë.

Dhjetë ditë në Plemetinë para nesh. Mbyllë sytë njiher. Dhjetë ditë në Plemetin pas nesh.

Megjithatë, në atë kohë që ka kaluar kaq shpejt si në qoftë se ju do të keni mbyllur sytë tuaj vetëm një herë, një botë krejt e re shfaqet për ju. Një botë që nuk i shpëtoni dot , por të bën të qëndrosh në këtë terren të panjohur dhe ta hulumtosh ate - me shumë nga përparësitë e tij,dobësitë , emocionet, tregime, eksitime dhe punët e përditshme. Nën moton kampit të "Të

Le të fillojnë lojërat Për projektin tonë ambicioz jemi munduar të përgatitemi më së miri . Ne kemi filluar me 27

publik nga Prishtina, Obiliqi.

njohjen e fshatit të Plemetinës, banorëve të saj, dhe tregimet e tyre nga detyra të ndryshme si "gjeni një lumë në Plemetinë, "Cilat janë ndërtesat sociale?", "Ku është qendra e mësimit?" Dhe një listë e tërë e fjalorit për të përkthyer në gjuhën Shqipe, Serbe dhe në gjuhën Rome - tre gjuhë që fliten në fshat. Të gjithë pjesëmarrësit,duke përfshirë edhe fshatarët , ishin duke u kënaqur ndërsa komunikonin me duar dhe këmbët për të prezantuar veten, shtëpinë e tyre apo qëllimin e tyre për të qenë këtu dhe duke iu përgjigjur pyetjeve të dhëna.

Kampi IDP në Plemetin Në shikim të parë bamirësia gjoja ishte zgjidhje.

Por nga vështrim më i afërt tregon tragjedinë bezdisëse të këtij projekti të strehimit: për shkak të punës së dobët të kryer nga ndërtimi, menjëherë pasi njerëzit kishin lëvizur nga kampi i tyre me kushtet shkatërrimtare, një zjarr shpërtheu, më vonë edhe një tjetër. Një i vdekur për të vajtuar në këtë hapësirë të re për të jetuar, të dizajnuara me mospërfillje për traditën Rome se si një shtëpi duhet të duket - një shtëpi me një kopsht ku çdo familje kujdeset për pronën e tyre dhe se si gjërat duhet të organizohet.

Koha për kafe Hapësira e vogël e jetës në Plemetinë filloi të zbulohej për ne.Historia rreth lumit nuk ishte e vështirë të paramendohej - Ndotja nga plehra dhe ndotja e termocentraleve - mjegulla monstruoze në periferi të Plemetinës - ishte e qartë. Mjedisi është gjithashtu një çështje për njerëzit që jetojnë në ndërtesa sociale, nuk është ende një lidhje me tokën e kontaminuar dhe e ujit në vendin e parë.

Romët e zhvendosur brenda vendit kanë gjetur një strehim në dy ndërtesa të mëdha dhe në apartamente relativisht të reja në rrugën kryesore të fshatit tjetër që arrihet me transport

Të kthehemi në vendin ku këta Romë kanë jetuar para se të bëhet një çështje delikate - plagët e luftës janë ende shërim. Frika dhe dyshimi ndaj fqinjëve ish-armiq, nuk është e lehtë për të fshirë nga kujtimet e njerëzve dhe përvojat gjatë konfliktit.

Një perspektivë më optimiste në jetën e romëve që jetojnë Plemetinë i jep qendra e të mësuarit të drejtuar nga Balkan Sunfloëers, një OJQ lokale në 28

kontakt të ngushtë me Gaia (OJQ-ve në krye të projektit tonë). Fëmijët romë mund të marin përkrahje për të bërë detyrat e shtëpisë ose të gjejnë aktivitete pushime të ofruara nga tutorët e angazhuar dhe vullnetarë në qendër - me sukses të dëshmuar - Numri i fëmijëve që përfunduan shkollën fillore dhe duke vazhdojnë arsimimin e tyre u rrit.

nuk mbahen në gjuhën e tyre amtare. Dhe papritmas ky fshat i vogël bëhet faza për politika të mëdha, politikës që pengojnë në më shumë integrime të plota kulturore, etnike dhe personale.

Por megjithatë, jo disa fshatarët zgjodhën pragmatizmin gjatë fërkimit të parimeve të pretendimeve territoriale. Ata janë në gjendje të flasin të tri gjuhët, gjuhë Rome, Serbe dhe Shqiptare, ose të paktën dy prej tyre. Duket të jetë një kuptim i përbashkët që jeta është më e lehtë kur njëri është në gjendje të bisedoj me fqinjët e tij - pa marrë parasysh nga prejardhja etnike që ai ose ajo është.

Këto përshtypjet e para që kemi pasur nga Plemetina na dhanë arsye për të menduar shumë, edhe në lidhje me intervistat e ardhshme që duhet ti bëjmë rreth Kosovës . Një pjesë e mëtejshme të përgatitjes tonë ishte ndarja e përvojave gazetareske të pjesëmarrësve. Në prezantime të shkurtra dhe seminare kemi biseduar rreth teknikat e intervistimit dhe fotografisë, të vetëdijshëm për faktin se situata për detyrat tona këtu nuk do të jetë në bazë të teorisë. Ne nuk do ti njohim partnerët tanë të intervistës paraprakisht, as nuk e dinim nëse do të jemi në gjendje të bisedojmë me ta direkt, ose nëse një përkthyes do të ishte i nevojshëm për të na mbështetur.

Qendrat mësimore të Balkan Sunflowers Prekur çështjen e arsimit, e merr automatikisht në çështjet e mundësive të mëtejshme - politika.

Ndërsa Serbia nuk e ka njohur Kosovën si shtet të pavarur Plemetina është konsideruar si një enklavë serbe, ekzistojnë institucionet paralele në fshat. Fëmijët do të dërgohen në një shkollë Serbe ose Shqiptare. Për fëmijët që do të thotë se ata studiojnë qoftë në njërën, apo gjuhë tjetër, por jo në të dy prej tyre. Pra, shumica e fëmijëve Shqiptare ndoshta do të shkojnë në shkollën e tyre, fëmijët serbë në një tjetër. Në mes tyre Romët e gjejnë veten, të cilët gjithashtu kanë për të zgjedhur se në cilën gjuhë ata duan të studiojnë - dy opsione të përbëra nga mësimet

Përveç kësaj, edhe pse tema udhëheqëse e projektit ka në fokusin e saj në pozitivë, ajo do të jetë e mundur për të prekur çështje delikate.

Prandaj, nisen në grupe të vogla në dy ose tre pjesëmarrësve në qytetet ku ne duhet të gjejmë njerëz për të intervistuar dukej si një udhëtim në fusha të panjohura në shumë aspekte. Por kush dëshiron të humbas eksitimin e panjohur në një 29

vend të tillë interesante si Kosova? Ne nuk mund të presim ditën e parë për intervistë. Megjithatë, çmenduri nga çështjet serioze marrë për shkak të saj - gatime komunale, megjithëse nën infrastrukturën themelore, ishte një ekuilibër i mirë për përgatitjet. Gjithashtu duke pirë kafe turke me njerëz nga fshati që vijnë nga oborri jonë të bëjnë shumë lehtë të ndihesh si në shtëpi në rrethinat e reja të Plemetinës. Dhe gjatë seancave të vonshme, natë muzikore me një artist lokal Rom dhe së bashku me njerëz të formuar të gjitha me prejardhje të ndryshme kombëtare dhe etnike, kam mbajtur gishtat e mi të kryqëzuar se në momente të tilla pozitive, pashqetësuese dhe të lumtura gjithashtu mund të gjenden edhe në vende tjera në Kosovë.

kohëzgjatjen e këngëve të luajtura dhe të kënduara askush nuk e mendoi se kemi gjetur veten në një vend ku gjendja ekonomike dhe politike, si dhe kujtimet e trazirave të fundit mund t'i japë njerëzve një kohë të vështirë në jetën e tyre të përditshme .

Driton Berisha, muzicient vendor Tregime pozitive nën rrethana të përkeqësuara Të rraskapitur, por të kënaqur me rezultatin që pjesëmarrësit u kthyen pas tre ditëve të udhëtimit dhe intervistimit. Jo për të gjithë ata ajo ishte aq e lehtë sa për grupin tonë në Prizren për të gjetur njerëz të gatshëm të flasin për përvojat e tyre, ato pozitive, me etnitë e tjera. Dhe jo vetëm, dyshimi ngurrimi ose refuzim drejt duke u intervistuar ka bërë punën e vështirë në kohë. Udhëtimi me autobusë, ngrohja, dhe një virus bënte të vetën në ballafaqimin me rrethana të rënduara për ne për të mbledhur dhe më vonë për të shkruar tregimeve pozitive. Rrethana rënduese të jetës në Kosovë, ne gjithashtu i përjetuam nga partnerëve tanë të intervistës. Dhe fakti që ata me të vërtetë kishtin për të na treguar shumë histori pozitive dhe prekëse që jetojnë së bashku jemi motivuar motivuar edhe më shumë që ta bëjmë më të

Puntori për fotografi Pra, edhe para se intervista u zhvillua, "të jetojmë së bashku me tregimeve pozitive" kishte filluar tashmë në këtë oborr nga Plemetina, ku Romët, Serbët, Shqiptarët, Zvicranët, Polak, Belg dhe Finlandezët vlerësuar praninë e njëritjetrit,shkëmbyejn tregime për shtëpitë e tyre, vende, kultura apo thjesht jetët e tyre . Dhe për 30

mirën dhe mund të arrijmë një rezultat i cili është përgjegjës për rëndësinë e përvojave dhe kujtimet e njerëzve nga e gjithë Kosova ishin të gatshëm të ndajnë me ne.

për të gjetur nga Plemetina, por edhe në vende të tjera në mbarë Kosovën, me sa duket edhe më mbresëlënëse që njerëzit të reflektojnë dhe të punojnë për të lënë ndjenjat negative të shkaktuara nga lufta pas tyre. Për të shkuar përpara përtej fotografive dhe stereotipave negative, të cilat do ta bëjnë më të lehtë për të projektuar disa nga vështirësitë që paraqiten, është një sfidë. Por si tregime të mbledhura demonstrojnë përshtypje të mirë, kjo nuk është aspak e pamundur. Gjithashtu ngrohtësia me të cilën pjesëmarrësit e kampit u mirëpritën dhe takimi me vendasit në oborrin tonë ku kemi hasur me njëri tjetrin ishte i padiskutueshëm.

Me një pjesë të madhe të humorit të gjithë rregulluan veten me ndryshime të planeve për shkak të sëmundjes, mungesa e energjisë elektrike, stuhi shiu dhe mumurimat të cilat u pengojnë në punë, shfaqje të filmave të natësapo gatimin në kuzhinën e jashtme.

Duhet të përmendet në këtë vend që kjo foto rreth një bashkëjetese paqësore nuk do të mohojë ende tensione të vazhdueshme etnike. Por tregimet pozitive të përjetuara dhe të mbledhura, në Plemetinë, si dhe në të gjitha fshatrat dhe qytetet e tjera, jemi këtu për të treguar se pavarësisht një të kaluar të vështirë dhe të pranishëm nuk janë pak njerëz që jetojnë së bashku në paqe,respekt, këmbimit, miqësia dhe martesa, pavarësisht nga përkatësia e tyre etnike.

Bashkjetesa shpeshherë mungon në raportet e medias në Kosovë dhe krijon një pjesë të humbur të enigmës në foto disa mund të kenë në lidhje me këtë vend të gjallë në Ballkan. Dhe kjo ishte ky vend shumë që na dha më shumë se vetëm histori pozitive - që jetojnë së bashku me muzikë, duke jetuar së bashku me termocentralet, jetojnë së bashku me virusin, jetojnë së bashku me Poloninë, Zvicrrën, Finlandën, Belgjikën, Serbinë dhe Kosovën, që jetojnë së bashku në dhe me Plemetinën. E gjithë kjo bëri qëndrimin tonë një eksperiencë të paharrueshme - dhjetë ditë që pasuruar mendjen shpresojmë të gjithë njerëzit

Nata e kinemasë në hapsirë Jo disa herë këto situata treguan shumë qartë se sa e vështirë mund të jetë për të jetuar në një vend si fshati ku kemi qëndruar ne. Nuk mjafton, se situata aktuale politike është çdo gjë tjetër se në lehtësi, dhe ekonomia është katastrofale. Por, pavarësisht që jetojnë me pamje kah një termocentrali të energjisë elektrike, rryma rregullisht dështon - askush nuk e di për sa kohë, edhe gjatë dimrit. Ujë i rrjedhshëm nuk është arsyeja natyrisht. Gjetja e një punë është e vështirë, nëse jo e pamundur, në shumë raste, prandaj për të gjetur mjetet financiare të nevojshme për arsimim është një detyrë mjaft e vështirë. Në fytyrën e këtyre rrethanave, jo vetëm 31

involded dhe që me shpresë se do të kontribuojë për të zgjeruar horizontin e shumë të tjerëve, duke arritur ato me tregime tona pozitive të jetuarit së bashku.

Tregimi jonë hjk Tregimi i Gaianve

Tregim: Aleksandra Hiltmann

Në fillim, ne kemi gjetur frymëzim në atë çfarë Pierre Cérésole me miqte bëri pas Luftës së Parë Botërore, në atë që Shërbimi Civil Ndërkombëtar (SCI) Vullnetarët bënin gjatë luftërave të fundit ballkanike, në atë që ne të gjithë besojmë në SCI .

Organizata jonë e vogël, të cilën e kemi emëruar GAIA ndodhet në kryeqytetin e Kosovës, në qytetin e Prishtinës. Për momentin, organizata është e drejtuar nga një duzinë të vullnetarëve dhe të mbështetur në masë të madhe nga Balkan Sunflowers (BSF).

4 vjet më parë, disa prej aktivistëve nga Qendra Vullnetarëve të Vojvodinës, Serbia u përfshi në aktivitetet arsimore të cilat Balkan Sunflowers organizuan në Plemetin. Plemetina është një komunitet i vogël i panjohur ku ndodhet 11km nga kryeqyteti, ku ka lindur ideja e një grupi SCI. "Një diell, një Plemetin" është një moto e cila ka ndjekur aktivitetet tona në komunitetin e Plemetinës, ku shqiptarët, romët, serbët, turqit, ashkalinjtë dhe të tjerët jetojnë, ku rreth 140 persona të shpërngulur brenda vendit kanë gjetur strehimin e tyre, ku retë janë bërë nga termocentralet e ndotura prej energjisë së qymyrit.

SCI i jonë­ si mision është i rrënjosur në këtë 32

vend, në jetët e njerëzve dhe beteja, realiteti i ashpër dhe kuptimin që japin ata për jetën.

Nga 2010 GAIA iu bashkua Sava Grupit Punues. Që atëherë, ne kemi një bashkëpunim të mirë me shumicën e anëtarëve Sava, në veqanti me SCI nga Zvicra , VCV Serbinë, PVN Shqipëri ( përjetojmë së bashku projekte) SCI Gjermaninë dhe SCI Francën ( Pasqyrë oj Pasqyrë në mur, kush është më i shëmtuar nga të gjitha?, Arti në Veprim). Ne jemi duke shpresuar për të forcuar ato dhe për të krijuar miqësi të reja nga disa shokët SCI nga e gjithë bota. Përveç kësaj, ne kemi qenë partnerë të fushatës Dosta kundër diskriminimit Rome, e cila u drejtua nga Këshilli i Evropës, projektit Recycle Smart me mbështetjen e UNICEF­it ndryshimi laborator.

Plemetin Deri më tani, Plemetina u bë qendra kryesore e aktiviteteve tona, ku ne organizuam kampet, shkëmbime rinore, trajnime, veprimet dhe kështu me radhë. Dhjetra e filmave dokumentarë janë bërë dhe tregime të mbledhura, qindra e fotografive të dokumentuara, qindra vullnetarë përjetuan realitete të ndryshme të cilat ndoshta kanë ndryshuar jetën e tyre. Të rinjtë që janë përfshi në aktivitetet tona janë romë, ashkali, egjiptianë, shqiptarët dhe serbe. Etniciteti apo ndonjë tjetër lloj i "identitetit" nuk duhet të jetë i rëndësishëm në të vërtet, por në Kosovë kjo është një çështje e madhe, e cila ende e mbështet ndarjen dhe kufijtë midis njerëzve.

Me organizimin e aktiviteteve vullnetare dhe arsimore, fushata dhe veprimet, kemi sjellë të gjithë së bashku, dhe risim ndërgjegjësimin në lidhje me padrejtësi sociale dhe mjedisore, dhe në përgjithësi ne promovimin e kulturës së paqes.

”Kurrë mos dysho se një grup i vogël i mendimeve,njerëzve të angazhuar mund të ndryshojë botën. Në të vërtetë, kjo është gjëja e vetme që ndonjëherë ka ndodhur”.

Me paqe dhe dashuri, GAIAnt 33

Predgovor Ovaj časopis nastao je tokom projekta «Živeti zajedno» i rezultat je međunarodnog kampa «Živeti zajedno sa pozitivnim pričama», koji su organizovali GAIA Kosovo i SCI Švajcarska, uz finansijsku podršku Švajcarske agencije za razvoj i saradnju.

Ovaj kamp deo je svetske kampanje «NO-MORE-WAR», u kojoj učestvuju različite volonterske organizacije, a koje su se ujedinile kako bi kroz svoj rad promovisale pacifizam i nenasilje, kao i budućnost koja će se ogledati u mirnoj saradnji i u kojoj oružane snage više neće biti potrebne.

Pred Vama se nalazi skup priča koje su rezultat intervjua sprovedenih sa ljudima širom Kosova, i to ljudima različitih profila – različitih po svojim godinama, profesiji, polu, etničkom poreklu, itd. Ipak, ono što je svim ovim ljudima zajedničko jeste volja da pričaju o svojoj prošlosti, sadašnjosti i budućnosti i, što je još važnije, spremnost da te svoje priče podele sa svima nama. Ali, za razliku od većine priča koje ste imali prilike da čujete u vezi sa životom na Kosovu, sve ove priče su – pozitivne.

Neko može da se zapita: «Zašto samo pozitivne priče?». Zato što mi mislimo da je krajnje vreme da se prevaziđe uobičajena slika o životu na Kosovu koja je često prisutna u medijima, a koja u prvi plan ističe zločine, nasilne obračune, nacionalizam, mržnju, strah i neprijateljstvo.

Ovakva slika često je pogrešna, a čak i kad nije – svakako nije kompletna. One dobre i najsnažnije priče ostaju neispričane. Priče o dobrosusedskim odnosima, uzajamnom razumevanju, podršci, prijateljstvu i zajedničkom životu jedva da dopiru do nas...

Važno je ovde napomenuti da mi ne nameravamo da poreknemo postojanje tenzije između pripadnika različitih etničkih pripadnosti koja je i dalje prisutna na Kosovu. «Ali pozitivne priče, doživljene i prikupljene, kako u Plemetini, tako i po drugim mestima i gradovima, ovde su da bi prikazale da, uprkos teškoj prošlosti i sadašnjosti, nije mali broj onih ljudi koji žive zajedno u miru, poštovanju, saradnji, prijateljstvu, pa i braku, bez obzira na njihovo etničko poreklo.

Ovakav zajednički život, koji je često izostavljen iz medijskih izveštaja o Kosovu, predstavlja onaj nedostajući deo slike o ovom živopisnom mestu na Balkanu», kako je to u svom tekstu objasnila jedna od autorki ovog časopisa.

1

Deset internacionalnih volontera pozvano je u posetu Kosovu, kako bi nam pomogli da istaknemo baš te važne nedostajuće delove. Nakon nekoliko dana pripreme, uz pomoć meštana, volonteri su započeli svoje putovanje, čiji su rezultati predstavljeni u ovom časopisu.

Nijedna od ovih priča nije bila planirana, niti su sagovornici odabrani unapred.

Iskoristićemo ovu priliku da se zahvalimo svim hrabrim i smelim ljudima koji su bili voljni da podele svoje priče sa nama; priče koje zaista vode ka dobrim promenama.

Ali, iznad svega, želeli bismo da se zahvalimo našim sjajnim volonterima okupljenim oko ovog projekta, koji su omogućili da Vam ispričamo priče koje su upravo pred vama. Hvala Valdita, Jovana, Max, Alex, Kerstin, Sabina, Simbat, Gisela, Marusia, Kristel, Nenad, Lote, Haris, Sabahet, Mirza, Kafu, Peter, Arta, Lulzim, Milica, Avni, Ramiz, Denis, Faton, Milena, Andy i Sami.

Ništa manje, hvala i svim divnim ljudima Plemetine.

Vi, svi Vi ste naša pozitivna priča.

Iskreno, Milica Milović, koordinatorka projekta

Jovana Škrijel, vođa projekta i urednica magazina

2

Bar kod – human being ksswsk Oni koji imaju sreću da se rode na Balkanu mogu biti prilično sigurni da su male šanse da će se tokom životnog veka desiti kakav veliki zemljotres, orkan, tornado, ili da će odjednom proraditi vulkani koji će za sobom ostaviti pustoš, nagorelu i uništenu zemlju. S druge strane, oni koji se rode na Balkanu, sudeći po onome što nam istorija govori, najverovatnije će se bar jednom tokom života susresti sa međunacionalnim konfliktima, građanskim ratovima i raznim drugim nepogodama uzrokovanim nekim čudnim nedokučivim silama koje od dojučerašnjih komšija prave neprijatelje. Ovakav pogled na svet kad se živi na Balkanu izgleda zastrašujuće, međutim, mali narodi koji su ratovali proteklih decenija ipak i dalje žive jedni pored drugih i jedni sa drugima.

Paradoksalno, kao mnoštvo drugih elemenata karakterističnih za Balkan.

Betim Bekteshi Kosovarom, a kad ga pitaju da detaljnije objasni, on kaže da je Albanac iz Prištine.

Dakle, mrzimo se, ali jedni bez drugih ne možemo. Ova toliko puta ponovljena rečenica već je postala kliše. A svaki kliše je kliše baš zato što je istinit. Istina je i da tek nakon rata sledi veliki, težak i mukotrpan proces, postkonfliktna izgradnja društva i ponovno uspostavljanje do temelja narušenih međunacionalnih, međuetničkih, međureligijskih i na kraju, ili na početku, međuljudskih odnosa. Otud mi ovde, ja, Srpkinja iz Hrvatske s prebivalištem u Srbiji i Betim, Kosovar, s prebivalištem u Prištini, razgovaramo o tome kako ponovo ujediniti ljude koji su delili istu teritoriju, gradili zajednički život,

U malom artistički uređenom prištinskom kafiću, Betim Bekteši, na vrlo ilustrativnom primeru objašnjava odnos koji, jedni prema drugima, imaju narodi sa Balkana.

- Nedavno smo išli na koncert u Berlin i putovali smo malo okolo pa smo u šali zaključili da mi, ljudi s Balkana jako se dobro razumemo kad se sretnemo u inostranstvu i svi smo dobri prijatelji, a kad se sretnemo na Balkanu svi se međusobno mrzimo – govori s osmehom Betim, dvadesetosmogodišnjak koji kaže da sebe smatra 3

a koji su nakon rata fizički, emotivno ili psihološki duboko oštećeni, ili prosto uvređeni, povređeni i razočarani, ma kojoj etničkoj ili nacionalnoj grupi pripadali. Albanci, Romi, Aškalije, Egipćani, Srbi i dalje ostaju jedni pored drugih, kako teritorijalno, tako i na zastavi najmlađe države na svetu, Republike Kosovo.

grada u kom sam ja odrastao i gde mi roditelji žive,većina stanovništva bili su Srbi, svi smo se družili i tako sam naučio jezik. Od 15 stanova u mom ulazu, u tri su živeli Albanci, a u ostalima Romi, Srbi, Bosanci. I danas sam u kontaktu sa nekima od prijatelja iz detinjstva – kaže Betim.

Kako dodaje, prihvatanje drugih i suživot najpre se nauče u porodici, kao deo vaspitanja. S druge strane, kako odrastamo shvatamo da Balkan čine male države koje su prošle kroz međusobne konflikte tokom proteklih pet vekova pa je i nivo nacionalizma veći.

Bilo da žive u Republici Kosovo, južnoj srpskoj pokrajini, srcu Srbije, Srbiji, ili na Kosovu sa zvezdicom, ovi ljudi su od krvi i mesa, oni su ti koje viđamo u svojim gradovima, u ostalim delovima sveta, ljudi koji uz svoje veće ili manje rane i mane, nose i svoje vrline, svoje vrednosti,sposobnosti, svoje porodice i imanja i svoj svakodnevni život. Život koji ima mnoštvo dobrih strana koje nažalost ostaju sakrivene iza oficijelnih državnih politika koje u manjoj ili većoj meri kreiraju medijsku sliku koja ulazi u naše dnevne sobe.

- Među mlađim generacijama nema toliko razlika, ali uvek imaš one koji su ekstremni, u svakom gradu, u svakoj naciji. Još uvek je sve sveže i treba da prođe nekoliko godina da se sve to normalizuje – priča Betin na čistom hrvatskom jeziku.

Poznati prištinski makijato Betimovi roditelji, Albanci iz Makedonije, zbog posla su osamdesetih živeli u skoro svim državama tadašnje Jugoslavije da bi se na kraju ipak smestili u Prištinu gde je Betim završio osnovnu i srednju školu. Studije vazduhoplovstva upisao je u Zagrebu, magistarske studije u Francuskoj a praksu je završio u Nemačkoj. Bez obzira na to što je mogao da bira u kojoj državi će da ostane, ipak je odlučio da se vrati na Kosovo.

Radi u Vladinoj agenciji za regulaciju civilne avijacije i zadovoljan je svojim poslom. Kaže da se

Dakle, ja, Srpkinja iz Hrvatske, izbeglica iz srpskohrvatskog sukoba u Slavoniji prve polovine devedesetih, i Betim, Albanac iz Prištine, u centru grada pijemo taj famozni makijato koji se naveliko pije među gradskom rajom, što bi rekle Sarajlije. I pričamo na hrvatskom, ili srpsko-hrvatskom jeziku, ili srpsko-hrvatsko-bosanskom jeziku.

- Pre konflikta bilo je raznih pritisaka, nije bilo ugodno, ali bili smo svi zajedno i bilo je OK .U delu 4

u Prištini nije toliko osetio rat kao u drugim mestima na Kosovu, ali da se Kosovo ipak dosta promenilo nakon rata.

- Otvorili smo se kao nacija jer smo nekako uvek bili konzervativniji od ostatka Jugoslavije. Do sredine devedesetih imali smo mogućnost da gledamo tri televizijska kanala, onda su moji roditelji kupili satelitsku antenu pa smo videli da ima i nešto drugo sem onoga što nam se servira.

Tako počneš da razmišljaš drugačije, naročito sada kada imamo pristup informacijama na internetu. To sigurno utiče ili bi bar trebalo da utiče na ljude u pozitivnom smislu - kaže Betim.

- Mi smo takvi ljudi, želimo da se sve promeni od danas do sutra, a tako ne može. Ne može tako brzo. Situacija se razvija u dobrom smeru, ali sve se radi na balkanski način, mnogo korupcije, sve se kontroliše iz državnog vrha. Takođe, rat je sveža rana, i ostavio je drugačije posledice na svakog pojedinca. Oni na koje je rat uticao više imaju radikalniji pristup. Ali, na kraju, svi smo mi ljudi. Dogodilo se šta se dogodilo, nije bilo u redu s obe strane, ali moramo da nastavimo dalje. Na kraju krajeva, komšije smo i viđamo se svaki dan – kaže Betim.

Teška ekonomska situacija, visoka stopa nezaposlenosti i nizak životni standard dominiraju životima ljudi na Kosovu, u ma kom mestu da se nalaze i ma koje da su nacionalnosti. Kada ljudi razmišljaju kako da zadovolje osnovne životne potrebe, manje vremena ostaje da se posveti izgradnji nediskriminatornog i tolerantnog društva.

U bogatijim društvima proces pomirenja išao bi brže, a ovako se mir gradi, vrlo polako, korak po korak. Mladi ljudi poput Betima koji zastupaju stav da granice i podele postoje samo u našim glavama, najveći su promoteri mira i najjači nosioci društvene stabilnosti.

Priština On objašnjava da posle rata u Prištini nije mogao da se čuje srpski jezik, no situacija je sada prilično drugačija. Ljudi i dalje reaguju, ali reakcija se mahom zadrži na ponekom osvrtu ili pogledu.

U Prištinu i veće gradove na Kosovu, nakon rata je došao veliki broj stranaca i stranih organizacija.

5

- Ja i ekipa s kojom se družim svaki dan se susrećemo sa drugim manjinama. Juče sam pio kafu s prijateljem koji je Rom, dobra prijateljica je Srpkinja, viđam se s Bosancima, Crnogorcima, Hrvatima. A kada pogledam oko sebe, van mog društva, vidim da je ono što razlikuje nas od ostalih ljudi u stvari visok nivo predrasuda koje drugi imaju. A predrasude se ne mogu menjati odjednom. To se u čoveku mora menjati od malena, iz korena, tokom školovanja na primer.

Ima mnogo ljudi koji iako ne misle kao ostatak društva, plaše se da to pokažu pa se prilagode većini. A mi… Mi često zbijamo šale jedni s

zastrašujuća.

drugima. Srbi nas zovu Šiptarima, mi njih zovemo Škije, što je manje više isto – objašnjava Betim s osmehom.

- U Francuskoj nas nisu pustili u klub jer smo sa Kosova. Tražili su ličnu kartu na ulazu i kad su videli da je kosovska, kažu “Nema šanse”. Nas to nije ni začudilo kada se samo loše asocijacije vežu za ljude koji dolaze odavde. Dakle, loša iskustva zbog svog porekla ljudi mogu imati u Prištini, Beogradu, ali i u nekom gradu u Francuskoj, bez obzira na to koje su nacionalnosti.

Zato mislim da svi koji smo ovde treba nekako zajedno da idemo napred jer je to jedini ispravan put. Inače, bićemo ovakvi kakvi smo sad, neka crna rupa i to nije dobro – zaključuje Betim.

U svakom ratu, kako se pokazalo na primeru mnogih sukoba na teritoriji bivše Jugoslavije,

I dok ustajemo od stola u jednom malom kafiću u centru glavnog grada Republike Kosovo, Betimu se obraća mlađi muškarac koji je sedeo za stolom pored. Na srpsko-hrvatsko-bosanskom jeziku sa prepoznatljivim sarajevskim naglaskom kaže da je čuo deo našeg razgovora koji se ticao skorog koncerta jednog sarajevskog benda u Prištini. Čini mi se da se ne poznaju od ranije, a nakon kraćeg razgovora o planovima u vezi sa koncertom, Sarajlija ga pita za tetovažu. Betim na ruci ima istetoviran bar kod ispod koga piše human being.

Priča: Jovana Zdjelarević Fotografije: Arhiva mediji su igrali važnu ulogu, mahom potpirujući nacionalističke težnje. Tako je i sa albanskosrpskim sukobom na Kosovu. Betim kaže da je veliki problem to što se i sada servira u medijima jer retkost je videti, čuti ili pročitati pozitivnu priču s Kosova. Vesti su uvek loše. Samim tim, slika koju ljudi spolja imaju o Kosovu uvek je 6

nacionalnoj zajednici pripadaju. Bitno je da znaju kuda idu, i da prevoz mogu da plate.

Deca ne pitaju čije su pare fdbj Na pola puta od Prištine do Plemetine nalazi se Obilić, u čijem centru, kod jedinog kružnog toka u mestu, na taksi stajalištu, uz nekoliko taksista sedi i tridesetsedmogodišnji Gazmen Ašani.

Gazmend Ashani - Nezaposlenost je visoka i svaki posao je dobrodošao. Kada taksiraš vidiš i čuješ svašta, a ja vozim i Srbe i Albance i Rome. Znaš kako to ide, na kraju dana uzmeš svoj pošteno zarađen novac i nosiš ga kući. Deca ne pitaju čije su pare, bitno je da ih ima – kaže Gazmen.

Dodaje da mu je važna nezavisnost Kosova, ali da mu je isto tako važno da je ono zemlja svih ljudi koji su tu. Jer, na kraju krajeva, svi oni dele iste muke, a slično se raduju.

Na putu

Ukoliko vas put nanese u Obilić, ili u albanskoj verziji Kastrioti, tu na kružnom toku u centru mesta naći ćete Gazmenda. Možete biti sigurni da će vas ovaj taksista uslužiti kako valja. A ako vam je do pešačenja, može vam savetovati da pratite prugu kojom za dvadeset minuta stižete do Plemetine. I ne brinite, poslednji voz je prošao pre nekoliko godina.

Rođen u Obiliću, tokom devedesetih video je i daleke zemlje. Jer, tako se moralo. I on je, kao i mnogi drugi, iako je imao priliku da ostane u inostranstvu, došao kući. Od 2000. godine u Obiliću je svoj na svome, a nakon mnogih poslova koje je radio, već nekoliko godina veliki deo dana provodi u svom vozilu. Mušterije ne pita ni ko su niti šta su. Kada uđu u taksi, nije bitno kojoj 7

San u plavoj boji Plemetina broji oko tri hiljade stanovnika. Reklo bi se da na tom mestu i u takvom kontekstu malo koji samostalni posao može da nastane i opstane.

Međutim, u centru Plemetine, pored male prodavnice, ćevabdžinice i nezaobilazne kladionice, nalazi se i mali frizerski salon. Možda će vas začuditi činjenica da ih u Plemetini ima čak tri, ali vlasnik salona, dvadesetdvogodišnji Ivan Andrić, kaže da i pored konkurencije, posla ima svaki dan. Kao i u svakoj uslužnoj delatnosti, nekad manje nekad više, ali ne prođe dan, a da neko ne svrati na ulepšavanje. Ivan je rođen u Plemetini, a za razliku od mnogih svojih vršnjaka, imao je priliku da se školuje i oproba u velikom gradu. I to ni manje ni više nego u Beogradu, gde je pohađao kurs za frizera, te određeni period i radio. A onda se vratio u svoje rodno mesto gde je pre dve godine otvorio muško-ženski frizerski salon, u koji dolaze Albanci, Srbi, Romi, Aškalije i Egipćani.

Železnice Priča: Jovana Zdjelarević Fotografije: Kerstin Joksalo

- Ovde mi je porodica, ovde su mi prijatelji. Mogao sam da ostanem u Beogradu ali sve to me je vuklo da se vratim. Porodica je, pored novca, razlog zbog koga ne odlazim odavde. S druge strane, od kad znam za sebe želeo sam da budem frizer i zadovoljan sam što sam to i postigao – kaže Ivan.

Dodaje da najviše posla ima kada su praznici, 8

Nova godina, svadbe...Tada su ruke pune posla, tačnije kose. Nije važno čije, kosa nema nacionalnost, niti etničku pripadnost. Ne zarađuje milione, ali ono što zaradi može sa zadovoljstvom da potroši na izlaske i druženja sa prijateljima, a neretko pomogne i kućni budžet. Bez obzira na sve, Ivan ističe da je zvanje frizera ispunjenje njegovog sna.

Ka Gračanici

Gračanički manastir

Gračanica, srpska enklava blizu Prištine, nije baš privlačno mesto. Tu se nalazi manastir, vrlo star i lep, ali sem toga, selo izgleda kao jedna ulica puna malih prodavnica, nekoliko kafića i jednostavnih zgrada. Sudeći po izgledu i našim prvim utiscima, traženje pozitivnih priča izgledao je kao veliki izazov. No priče su bile tu, od samog početka, i samo su čekale na nas, da napravimo prvi korak.

Ivanov salon Kažu da većina ljudi sanja u boji, ali neki ne primećuju boje u snovima jer je boja prirodni elemenat našeg vizuelnog iskustva, pa je ponekad previdimo. Moguće je da, zbog toga što san nakon buđenja iščezava iz našeg sećanja, i boje blede. Sudeći po boji koja dominira u njegovom salonu, čini se da je Ivan sanjao u plavoj boji.

Priča: Jovana Zdjelarević Fotografije: Sabina Jaworek

Gračanica 9

mala s roditeljima odselila u Hrvatsku. Tamo je upoznala svog muža, koji je Albanac, i vratila se s njim u Prištinu. Udala se sa 19 godina. Ima dva sina, jedan ima 10, a drugi 12 godina. Kako je u Hrvatskoj odgajana drugačije no što su odgajani ljudi na Kosovu, igra se s onim što je prihvatljivo ili neprihvatljivo. Posmatrajući je, ne sumnjam da je savršeni diplomata i da ostvari sve što zamisli, usklađujući ono što familija od nje očekuje i sopstveni način razmišljanja. Njeni sinovi su odgojeni drugačije no što je odgajana generacija njihovog oca – ona želi da ih nauči da se snalaze u kućnim poslovima, a ne da prebace ceo teret na ženska ramena. Priželjkuje bolji život za žene mlađih generacija. Odmah preko puta nalazi se mala prodavnica povrća, a vlasnik je Albanac.

Burek, tradicija i ženska prava Hodajući gradom, sretali smo Albance, Srbe i Rome. Prvo smo naišli na dve mlade žene - Fridu i Frančesku. Udate su za dva brata i zajedno su pokrenuli porodični biznis – otvorili su mali “snek bar” u kome prodaju burek i razne kolače.

Zaintrigirale smo ih, tako da su same pokrenule razgovor na engleskom, želeći da saznaju odakle dolazimo i šta radimo ovde.

Tri magične čašice “rakije” i paradoks slobode Ne mogu da kažem da je lako pronaći Srbe koji pozitivno razmišljaju o ovdašnjoj situaciji. Mnogi su isto reagovali kada smo ih upoznali s projektom “Pozitivne priče”, podižući glavu prema nebu i govoreći “Nek vam je sa srećom”. No, pronašli smo mesto koje je izuzetak u ovoj priči Centar za podršku i osnaživanje mladih ili jednostavno ‘YES’ centar. Ljudi koji tamo rade pozitivna su priča sami po sebi. Sreli smo ih u « kafani » koja se nalazi ispod Centra. Opuštena atmosfera, rakija u sred dana i Milena i Miša otvoreni i znatiželjni ljudi, divni sagovornici.

Milena je sama izabrala da dođe na Kosovo.

Ispričala mi je da je od trenutka kada je prvi put stupila na ovo tlo, osetila da tu postoji neka posebna energija i za nju je ovo bilo pravo mesto.

Frida (levo) i Frančeska (desno) Frida poseduje neku posebnu energiju koja odlikuje ovdašnje žene. Ona je direktna i jaka, što se odmah oseti. Govori engleski prilično dobro i ne mari mnogo za sitne greške koje tu i tamo napravi. Ima širok osmeh i glasno se smeje, privlačna je i želi da izgleda poželjno.

- Imam 32 godine i ne želim da nosim haljinu koja pokriva kolena. Još sam mlada, želim da nosim kratke haljine, a ne one dugačke i dosadne.

Njen san je da radi kao modni dizajner.

Frančeska, koja je nekoliko godina mlađa, posmatra je i ponavlja : „Ona je luda…“

- Ovde je sve puno kontradiktornosti - dodaje ona.

Objašnjava nam da je rođena ovde, ali se kao 10

Mešaju se staro i novo, brzo i sporo, prepliću se različiti uticaji i mnogo toga treba da se izgradi.

Kako dalje objašnjava : « Prilično je paradoksalno, ali ja se osećam slobodno u ovoj zemlji. » Ona je umetnica i već dve godine radi za YES centar.

mogućnosti da se izraze na svoj način.

Miša Miša takođe veruje da će na taj način ljudi prestati da diskriminišu jedni druge na mnogo malih različitih nivoa, na primer zbog načina oblačenja, te da će nestati stereotipna slika o ‘’smešno obučenim umetnički nastrojenim ljudima, koji imaju smešne ideje’’. Kako Milisav kaže, cilj Centra je da poveže ovdašnje ljude preko umetnosti. Moj utisak je da taj posao radi savršeno. Jer mesto gde svako može da se izrazi kroz umetnost i radi zajedno sa svojim komšijama, najbolje je mesto za povezivanje.

Pored radionica slikarstva, fotografije, vajanja i filmskih radionica, Centar ima i studio za snimanje zvuka gde svaki talentovan muzičar, ali i amateri, mogu da snime svoju muziku. Milisav veruje da će ovaj Centar rasti i razvijati se. Ovaj posao je njegov život.

Milena Milisav je takođe umetnik. Vajar. U skladu sa svojim interesovanjima, studirao je Umetnost i vajanje na Univerzitetu u Kosovskoj Mitrovici.

Nakon studija želeo je da radi nešto povezano s umetnošću te je sa svojom koleginicom sa studija Milenom osnovao centar za talentovane mlade ili prosto omladinu koja želi da se oproba na polju umetnosti. Centar organizuje radionice i svi koji ih pohađaju imaju priliku da se razvijaju u bilo kojoj oblasti umetnosti. Milisav trenutno organizuje radionice kratkog filma. Profesionalni umetnici brinu se o mladim ljudima koji dolaze u Centar i pokušavaju da unaprede i iskoriste talenat svakog pojedinca. Kako Milisav kaže, svi su, bez obzira na nacionalnost, uvek dobrodošli u Centar. Ideja Centra je da poveže ljude uprkos političkim konfliktima. Umetnost je definitivno polje na kome ljudi ne treba da se sukobljavaju, već treba da pokušaju da se razumeju te da budu u

Dok sam razgovarala s njim, smejala se i uživala u različitim pričama, primetila sam da na stolu ispred mene sve vreme stoje tri pune čašice rakije. Kad god bih popila jednu, pojavljivala bi se druga koja bi je zamenila te bi ih opet na stolu bilo 11

tri…

komšija.

Romski suncokreti

- Ovde radim već četiri godine.

Afrim

Tri magične časice

Pre deset godina nije mogao ni da zamisli da će postojati centri poput ovoga, gde će sastajati i zajedno učiti Egipćani, Aškalije i Romi.

Na drugoj strani grada nalazi se romsko naselje “mahala”. Upravo su bili u toku radovi na novom putu i mi smo taj put sledili do kraja, do Centra ‘’Balkan Sunflowers’’. Stanovnici mahale su mnogobrojni, a nakon predstavljanja, mlada Romkinja nas je sprovela kroz Centar Balkan Sunflowers. U aktivnostima Centra svakodnevno učestvuje veliki broj romske dece. Tu dobijaju pomoć u izradi domaćih zadataka, uče srpski jezik, dobiju ručak i udžbenike koji su im potrebni za školu. Balkan Sunflowers svake godine tokom letnjeg raspusta organizuje Letnju školu, u kojoj deca kroz edukativne i kreativne igre uče i tokom leta te stiču dodatno znanje iz različitih oblasti. Na Kosovu postoje četiri centra poput ovoga i dok smo razgovarali s Afrimom, koordinatorom gračaničkog obrazovnog centra shvatila sam koliko je važno i sjajno ovo mesto.

- Tada nisam ni koristio kompjuter. Nisam znao ni kako da ga uključim. A ovde sam mnogo naučio, možda ne baš sve, ali sada koristim Excel. U današnje vreme deca znaju bolje od nas, čak i ne gledaju u tastaturu dok kucaju.

Zahvaljujući aktivnostima Centra, sve više romske dece ide u školu. ... I jedna Poljakinja Šetajući ulicom, na naše veliko iznenađenje, sreli smo devojku iz Poljske, Gošu, koja je bila podjednako iznenađena kada je čula da i mi dolazimo iz Poljske. Otkrivamo da je ona 9 meseci volontirala u Balkan Sunflowers edukativnom centru, nakon čega se vratila u Poljsku. Sada je ovde na odmoru i u poseti svom dečku koji je iz

Polu Aškalija, polu Rom, od roditelja je naučio albanski i romski jezik, a srpski jezik je naučio od 12

Nemačke. Zaljubili su se tokom svog volonterskog angažmana u Gračanici.

brzo stali, nikad nisam morala dugo da čekam.

Većina Albanaca, kada me vide, misle da sam Srpkinja. I ja s njima pričam na srpskom, no to im ne smeta. Mislim da je to dovoljno dobar dokaz da problemi među etničkim zajenicama ovde nisu tako mnogobrojni, svakako ne na nivou svakodnevnog života.

Gosia Njen “doživljaj Kosova” ima različita lica – iako je osećala da radi nešto važno, istovremeno joj nije bilo ni malo lako da napravi nešto jako značajno, jer ljudi često nemaju entuzijazma i ne veruju sebe. Ali s druge strane, postizali su male ali na svakodnevnom nivou važne rezultate, koji su im dali energiju da nastave da rade.

Priče i fotografije: Valdita Šabanaj

Goša je sa nama podelila svoju oduševljenost Romkinjama.

- Fascinirana sam ženama iz romske zajednice.

One su izuzetno jake, ambiciozne i zanimljive. Život im je težak, no one su stubovi nosači svake porodice. Sve postižu.

Dok je volontirala u BSF-u, živela je u malom selu udaljenom šest kilometara od Gračanice. Svaki dan bi do posla stizala kolima, iako nije vlasnica nijednih.

- Morate priznati da je ovo jedno od najboljih mesta za stopiranje u Evropi. Ljudi bi mi uvek vrlo 13

(multi)kulturalnim centrom, u kom se održavaju različiti festivali, od festivala narodne muzike do filmskih festivala.

Ka Prizrenu Prizren se nalazi na jugu Kosova. Kako se približavamo centru grada, vidimo da se ističu sakralni objekti različitih religija i to nam odmah nagoveštava da nas ovde očekuje raznovrsnost kultura.

Haris Vernon i Serafina U mnogobrojnim gradskim kafićima i oko njih, vazduhom struji ćaskanje i smeh mladih ljudi.

Ovog popodneva sa nama je osamnaestogodišnji Vernon. Atmosfera u gradu čini se veoma živahnom međutim on nam objašnjava da se grad trenutno čini prilično praznim ukoliko ga uporedimo s periodom tokom nedavno održanog festivala Dokufest.

Prizren Haris, koji nam je bio kontakt osoba i ispomoć u našom misiji intervjuisanja, ubrzo će potvrditi ovaj utisak. Dvadesetjednogodišnji student političkih nauka upoznao nas je s najznačajnijim činjenicama u vezi s istorijom i etničkim grupama na ovim prostorima.

Festival dokumentarnog filma znači mnogo za ovog učenika trećeg razreda srednje škole iz Prizrena. On smatra da, pored živosti koju donosi gradu, Dokufest pomaže da se svest ovdašnjih ljudi otvori prema svetu. Tokom festivala, ne samo da imaju priliku da se susretnu s internacionalnim filmadžijama i posetiocima, već bivaju otvoreniji i za druge etničke grupe, kaže Vernon, koji je i sam radio za festival.

Većinsko stanovništvo čine Albanci, Bošnjaci, Turci, Srbi, Romi i Aškalije. Većina ljudi priča dva do tri lokalna jezika. Ovaj jezički miks nije neuobičajen ni za druga mesta na Kosovu, no rat u Prizrenu drugačije se osetio. Jer, čak i tokom rata, grad je smatran relativno sigurnim a nasilja je bilo manje no u drugim mestima na Kosovu.

Danas

se

Prizren

smatra

kosovskim 14

Međutim, istovremeno, smatra da je suštna ovog događaja ipak usmerena na angažovane elite i da „obični“ građani Prizrena uglavnom ne osete tu kulturnu razmenu u punoj meri. No, kako kaže, ovakav jedan festival bez sumnje je veoma značajan, jer pripadnici svih etničkih grupa koje žive u gradu, zajedno učestvuju u organizaciji.

stiče u slobodno vreme. S njegovim mišljenjem slaže se i Serafina, koja nam se pridružila ovog popodneva.

Dvadesettrogodišnja Albanka koja je diplomirala Sociologiju opisuje ljude iz svog rodnog grada kao ljubazne i srdačne u međusobnom ophođenju.

Slave se praznici i svetkovine različitih religija koje koegzistiraju u Prizrenu, i to bez ikakvih problema, smatra ona. Za Serafinu je sasvim prirodno imati prijatelje različitih nacionalnosti. Priča nam o svom krugu prijatelja među kojima ima dosta onih koji su u vezama, a pripadaju različitim etničkim grupama, kao i o meštovitim brakovima. Iz sopstevnog iskustva zna da pripadanje različitim etničkim grupama ne predstavlja prepreku u emotivnom vezivanju za drugu osobu.

Serafina Iako ovi odnosi nisu oslobođeni spoljašnjih kritika, Serafina kaže da su odnosi među različitim etničkim grupama bili dobri i pre i posle rata. Ljudi bi živeli jedni s drugima oduvek, objašnjava ova devojka, i dodaje da među stanovnicima i dalje postoji svest o ovom suživotu i interakciji. Pored toga što se ponose lepotom Prizrena, njegovi stanovnici ponose se i visokim stepenom

Vernon „Moguće je da smo mi ovde najviše prevazišli rat“, komentariše Vernon dobre međuetničke odnose među stanovnicima Prizrena. Ljudima je dosta rata i zadovoljni su trenutnom mirnom situacijom, objašnjava ovaj mladić koji nas je iznenadio dubokim filozofskim promišljanjem i znanjem koje 15

tolerancije koji odlikuje ovaj grad, dodaje ona za kraj.

rituala gostoprimstva razočarenje.

Ritual gostoprimstva

Naravno, nije nam ponudila samo kafu. Između čaja, keksa, cigareta i čokolade, šeszdesetdvogodišnja žena nam je ispričala da je tokom svog radnog veka radila sa različitim nacijama i narodima – Albancima, Srbima, Romima i Bosancima.

zaboravila

na

svoje

Ona pripada Gorancima i dete je mešovitog braka. Ćerka, koja nam je bila prevodilac, objašnjava da

njena majka zna dosta mešovitih brakova među građanima Prizrena.

Baka ugostiteljske porodice Baka porodice koja nas je ugostila je bila prilično sumnjičava prema našem poduhvatu – pronalaženju ljudi koji će nam ispričati pozitivne priče o suživotu u Prizrenu. Njena ćerka, u čijoj kući smo prenoćili, upozorila nas je da će njena majka radije pričati o tome kako je je celog života naporno radila a sada kada joj je vreme za penziju, ne može da se nada odgovarajućoj socijalnoj pomoći. Ali naša baka je prava domaćica i već je bila u svom elementu kuvajući nam kafu i izgledalo je kao da je usled tog svog

Bliska prijateljica ove starije gospođe, baka našeg sagovornika Vernona, na primer, dete je muslimana i hrišćanke. Kuća u kojoj smo boravili otvorena je za prijatelje, nezavisno iz koje etničke grupe potiču. Školovana računovotkinja nam ponosno priča kako su baš za tim stolom, za kojim upravo sedi i pali cigaretu, sedeli njeni prijatelji Srbi zajedno sa jednim prijateljem Albancem, bivšim vojnikom OVK. Kako je počela, tako je i zaključila svoje razmišljanje- suživot građana 16

Prizrena teče bez problema.

da niko osim nas ne pita svoje komšije ili novostečene prijatelje o etničkom poreklu, jer ih u suštini to uopšte ne zanima.

Ahmed Ahmed je sam po sebi pozitivna priča. On je vrlo srdačna i vedra osoba, a samo opisivanje njegovog karaktera može vam pomoći da shvatite koliko je miran i prijatan ovdašnji život. On zaista voli svoj grad i ljude koji žive u njemu. Prilično sam sigurna da bismo mogli da nađemo stotine gradova koji su podjednako multikulturalni kao Prizren. Međutim, vrlo verovatno ne bismo uspeli da nađemo ljude koji su toliko ponosni na sopstvenu multikulturalnost koliko građani Prizrena, koji govore « Možda je ovo jedini grad na svetu u kom ovoliko različitih nacionalnosti živi u miru». Čini se da je ovo opšteprihvaćen stav, tako

Kako bilo, Ahmed, pedesetdvogodišnjak, pripada etničkoj manjini i njegov jezik nije oficijelni jezik na Kosovu. On je Bosanac i priča bosanski, jezik koji je sličan srpskom kao što su slični američki i britanski engleski. Na Kosovu smo upoznali tek nekolicinu ljudi koji ne pričaju tri, četiri ili više jezika. « Romi i Albanci su veoma nadareni za jezike », kaže Ahmed, « jedan od mojih najboljih prijatelja, Rom, govori oko deset jezika ». Mi smo imali mnogobrojne prilike da se uverimo u istinitost ove izjave.

Nije retkost da ljudi ovde, naročito Romi , tečno govore romski, albanski, srpski i engleski. A kako ima mnogo ljudi koji žive u dijaspori, oni obično govore ili bar poznaju osnove nemačkog, italijanskog, francuskog i ruskog jezika. Ahmed ne. U ovom gradu u kom je većinsko stanovništvo albansko, može da razume Albance koji dođu u

Ahmed 17

godina unazad, u mnogobrojnim selima oko Prizrena, Albanci u miru živeli sa Srbima i Bosancima. Čak se seća priče da su Bosanci, tokom tri nedelje u ratu, hranili i štitili celokupno albansko stanovništvo u jednom selu, koje je srbijanska vojska proterala iz njihovih kuća.

njegovu kebabdžinicu, ali on ne zna da odgovori na pitanja. No, to uopšte nije problem.

Ne oseća se da je ovde bilo rata Ono što ističe jeste da je Prizren oduvek bio poznat kao prijatno mesto za suživot. On oseća da sve te različite kulture utiču jedna na drugu pozitivno, istovremeno uspevajući da sačuvaju svoje kulturne identitete. Kao primer, navodi izvođače koji dolaze u Prizren sa različitih delova Balkana, četiri ili pet puta godišnje, kako bi prezentovali različte plesove i muziku. Ahmed najviše voli makedonske i albanske igre. Kaže da kad vidiš Srbe kako normalno prelaze ulicu, ne osećaš da se ovde desio rat. Stanovništvo Prizrena je tolerantno, svesno toga i ponosno na tu toleranciju. Naravno, trebalo je da prođe neko vreme nakon rata kako bi se povratila mirna atmosfera. Prijateljstva među ljudima nisu bila toliko primetna 2001. godine kao što su sada.

“Obično u ratu ljudi misle samo na sebe”, kaže nam Ahmed. “Jedino što ti je na pameti je da zaštitiš sebe i živote članova porodice”. Ali možda je najviše iznenađujući deo ove pozitivne priče da srbijanski vojnici koji su trebali, ili bar mogli, sprečiti ovu zaštitu, pa čak i ubijanjem onih koje je vojska smatrala državnim neprijateljem, ipak nisu reagovali i pustili su ljude da štite jedni druge, bez da su intervenisali. Srbi su posmatrali kako Bosanci pomažu Albancima.

Istina je takođe da su mnogi Srbi napustili grad.

Ahmedova porodica je kupila ovu kebabdžinicu od

U selima je još lakše smatrati svoje komšije prijateljima umesto neprijateljima. Ahmed nam priča, dok nas nudi sladoledom, da su stotinama

lokal Srbina, pre četrdeset godina. ToAhmedov se dešavalo mnogo pre no što je rat počeo ali on prizanje da i danas mnogi Srbi koji su imali imanja, ta imanja sada prodaju i napuštaju zemlju. Taman kad nam je ispričao ovu priču, ispred nas je jedna starica prešla ulicu.

Prizren 18

«Ova žena je Srpkinja i udata je za Albanca » tiho objašnjava Ahmed. Svedoci smo mnogih ovakvih slučajeva, poput mladih ljudi koji su se zaljubili uprkos razlikama i nepodobnom etničkom poreklu. Oni mare samo za svoja osećanja, ne i za to šta će drugi pomisliti. Ne znaju oni šta će biti dalje, možda će samo ostati prijatelji…Ali ono što je zbilja značajno jeste da nove generacije koje stasavaju u ovom gradu neguju činjenicu da postoji zajednički život.

U našoj potrazi za stanovnicima romske mahale, upoznali smo i Sanju. Poziva nas da se odmorimo u hladovini dvorišta ispred porodične kuće. Kao Erdal, ona govori mnogo više od jednog jezika.

Ima sedamnaest godina i tečno govori romski, albanski, turski i srpskohrvatski jezik. Nakon što

Širok osmeh, fudbal, “šota” i turska hrana Uz iskru ponosa u očima, šesnaestogodišnji Erdal kaže nam da govori albanski, romski, turski i srpski jezik. Samo što smo ušli u prizrensku romsku mahalu, za dve sekunde bili smo okruženi znatiželjnom decom koja su se igrala ili ćaskala na uskom putu koji počinje odmah iza ugla sasvim obične prizrenske ulice s prodavnicama i restoranima. Prizrenska mahala je jedan od delova grada gde je svakodnevni život često vrlo težak. Pomenućemo jedan od problema u životu ovog manje bogatog dela grada - isključenja struje su vrlo česta. Ali ništa od ovih poteškoća ne može da se nasluti iz Erdalovog širokog osmeha dok nam govori o tome kako je zadovoljan ovdašnjim životom.

Erdal (desno) i prijatelji je završila osnovnu školu, Sanja sada nastavlja svoje školovanje u gimnaziji. Niko ne biva odbačen zbog nacionalnosti, priča ona. Sanja nije iskusila barijere među decom i tinejdžerima u školi i smatra da može da bude prijateljica sa svima. Dve njene dobre drugarice iz škole su katoličke veroispovesti, na primer. Neposredno nakon rata bilo je problema među Romima i Albancima, priseća se ona, ali ubrzo potom, odnosi su se vratili u normalu. Kao i pre, nikoga nije briga da li mu je školski drug Albanac, Bosanac ili Rom.

On smatra da grad pruža sve svakome. U slobodno vreme voli da igra fudbal. Kada se radi o fudbalu, nema razlike među decom koja učestvuju u igri. On se igra sa svima, nebitno da li su Bosanci, Srbi ili Albanci, kaže on. I entuzijazam s kojim priča o o svojoj omiljenoj slobodnoj aktivnosti ne ostavlja mesta za sumnju da uživanje u igri ima mnogo veći prioritet od toga kog su porekla Erdalovi suigrači.

Uprkos tome što Sanja živi u jednoj od bogatijih romskih zajednica na Kosovu gde većina stanovnika žvi ovde odvajkada i poseduju kosovske dokumente, nezaposlenost dominira među stanovništvom ove mahale. Zbog toga je sviranje na svadbama tokom leta više nego 19

dobrodošao izvor finansija. Po običaju, romski muzičari sviraju na romskim svadbama, priča nam Sanja, ali nije neuobičajueno da ih na svadbama angažuju i Bosanci ili Albanci. Takođe, festivali u i oko Prizrena veoma cene učešće muzičara iz romske zajednice.

Među mnogobrojnim tradicijama i običajima koji se prepliću u njenom rodnom gradu, Sanja, mlada Romkinja, najviše voli tradicionalni albanski ples « šotu » kao i tradicionalne albanske narodne nošnje i običaje. Dodaje još i da obožava tursku hranu, naglašavajući to u stilu kao da se ova kulinarska preferencija naprosto podrazumeva.

Romska mahala, Prizren Priče i fotografije: Aleksandra Hiltmann, Gisela Stöckli, Cristel Cappucci

Sanja 20

nakon rata, u Đakovici Srba skoro da i nema.

Pričajući o ovome, prokomentarisala je da zapravo jako voli srpski mentalitet, navodeći kao primer svoj boravak u jednoj beogradskoj bolnici, gde joj niko nije pravio probleme zbog njenog porekla.

Inače, na ovakav stav naišli smo više puta tokom našeg obilaska Đakovice.

Ka Ðakovici Prva osoba sa kojom smo imali prilike da pričamo tog dana u Đakovici bila je šezdesetogodišnja Aškalijka. Sreli smo je u obnovljenom delu starog grada, okruženu prijateljima. Bila je vrlo ljubazna i prijatna prema nama, uveravajući nas da je možemo pitati šta god poželimo.

Esat Hodža, dvadesetsedmogodišnji obućar koji živi i radi u Đakovici, ima isto mišljenje. Sreli smo ga u njegovoj maloj radionici, gde ponosno predstavlja već petu generaciju obućara u svojoj porodici, zanatom kojim se bave još od kad su se i nastanili u Đakovici. Poreklom su Romi, ali su od devedesetih godina registrovani kao Albanci, jer im tada više nije bilo omogućeno da se registruju kao Romi. Esat nam je rekao da on ne voli da pravi razliku između Roma, Aškalija i Egipćana, dodajući da su svi oni «Cigani». Ispričao nam je da kod njega dolaze mušterije različitog porekla: Albanci, Romi, Amerikanci... Svi oni donose svoju obuću na opravku i njemu njihova etnička pripadnost nije važna. Tako je bilo i pre i posle rata.

Divna Aškalijka Zajedno smo popili kafu u jednom od lokalnih kafića, gde nam je ispričala da već 40 godina radi kao spremačica na Fakultetu za obrazovanje, koji se nalazi baš preko puta kafića u kom smo sedeli.

Ona deluje zadovljna svojim poslom, rekavši da, osim male zarade, nikada nije imala većih problema. Ljudi sa kojima radi su ljubazni prema njoj i poštuju je; što i nije veliko iznenađenje, jer je čak i među nama, koji ne razumemo ni reč albanskog jezika, svojim živahnim govorom i harizmom osvojila sve simpatije.

Većina njenih prijatelja su Albanci i Aškalije.

Tokom studija imala je i srpskih prijatelja, ali sada,

Esat 21

Moram priznati da su me ovakve ispovesti o srpskom moralu ipak malo iznenadile, s obzirom na nasilne konflikte između Srba i Albanaca, kojih je bilo u bliskoj prošlosti.

Priča: Gisela Stöckli Fotografije: Max Zulauf Rat, prijateljstvo, izazovi i zajednički život

Ali, da se vratimo simpatičnoj i energičnoj Aškalijki koju smo upoznali na početku dana. Pozvala nas je na fakultet na kafu, u kom ima svoju malu prostoriju, gde je smešten njen kompjuter (koji najčešće koristi da bi preko Skajpa komunicirala sa svojim ćerkama koje žive u inostranstvu), kao i oprema za kuvanje kafe. Dok smo sedeli tu između polica popunjenih teglama sa različitim gmizavcima u formalinu i razgovarali uz kafu, pričala nam je još o svom životu u Đakovici.

Između ostalog i o svom sinu kog je 2001. godine na smrt prebila grupa Albanaca. On je tad imao 21 godinu. Deset dana nakon tragedije obavestili su ih da im je sin mrtav, ali do današnjeg dana nije razjašnjeno ko ga je ubio. Ali ona, iako i dalje tužna i ljuta, ne krivi Albance za to što se desilo: "Šta da radim?". Zna da generalizovanje nije rešenje. Iako obeležena ovim tragičnim događajem, kaže da, kada poredi vreme pre i posle rata, ne misli da su se odnosi između Albanaca, Srba i pripadnika drugih nacionalnosti bitno promenili.

„Ne sudim drugima zbog njihove nacionalne pripadnosti“ Ovo su bile prve reči Dževdeta Šabanaja. Dževdet živi sa svojom ženom i ćerkom u selu Dobridže, u opštini Đakovica. Ima 40 godina i na Kosovu je oduvek živeo okružen ljudima ražličite etničke pripadosti.

Bio je to lep dan u Đakovici; sretajući meštane, pričajući sa njima o njihovoj prošlosti, sadašnjosti i budućnosti, mogli smo da spoznamo i njihove životne priče. I zajedno sa pozitivnim pričama zajedničkog života u Đakovici, čak je i moja cipela - koju je nemački obućar okarakterisao kao "beznadežan slučaj" - doživela svoj svetli momenat, kada ju je Esat popravio na kraju dana.

Dževdeta Šabanaja.

Uz osmeh se priseća svog „predratnog najboljeg prijatelja‘‘, Srbina iz susednog sela Biteša. „On je bio moj najbolji prijatelj. Sve smo radili zajedno.

Mnogo mi nedostaje“. Rat je bio razlog zbog kog 22

se naše prijateljstvo završilo. O svojim narednim rečima Dževdet pažljivo razmišlja. „Rat je za nas bio izazov.“ Govoreći ovo, on ne misli samo na svog srpskog prijatelja, već uopšte na odnos kosovskih Albanaca i Srba. Iako su se Dževdet i njegov bivši prijatelj borili na različitim stranama, oni nikada nisu bili pravi neprijatelji, a da su se kojim slučajem sreli u ratu, nikada ne bi jedno drugo povredili. Njihovo prijateljstvo je bilo jače.

Nakon rata Dževdetov prijatelj se preselio u Srbiju. Pre nekoliko godina Dževdet je pokušao da ga nađe, ali nije uspeo. Ipak, on govori da zna da je njegov prijatelj dobro i da je to jedino važno.

narodu je Dževdetu i dalje strana. „Ljudsko biće je ljudsko biće. Veliku većinu Srba ne možemo kriviti za rat. Ja poštujem sve ljude, ma koje pripadnosti da bili.“ Na pitanje šta misli o svojim romskim susedima Dževdet reaguje začuđeno. Govori da je Romima Kosovo dom i dodaje: „Šta bih mislio? Mi smo svi prijatelji. Uvek ih pozivamo na svoja venčanja. Bez romske muzike venčanja bi bila vrlo dosadna.“ Pre nekoliko godina, govori nam „Kosovar u srcu“, u jednoj romskoj kući izbio je požar usled problema sa električnim instalacijama. Svi meštani sela su učinili sve što su mogli kako bi ugasili vatru i uspeli su - ta porodica i danas živi baš u toj kući, zahvaljujući pomoći svih meštana sela Dobridže.

Međutim, ovo nije jedina priča koju Dževdet želi da nam ispriča. Kada je izbio rat, predstavnici opštine Đakovica obavestili su meštane sela da moraju da napuste svoje domove jer više nije bilo bezbedno ostajati tamo. U jednom malom selu živeo je i srpski mladić, Dževdet se seća da se prezivao Garić. „On se borio na srpskoj strani’’, izgovara Dževdet teška srca. Ali, on nije zaboravio svoje susede. Nakon što je ovo obaveštenje izdato, Garić je otišao u svoje selo. Dževdet se seća Garićevih reči kao da je juče bilo: „Ne mogu vas zaštiti ovde, Srbi će vas povrediti. Ali, mogu vas bezbedno prevesti do albanske granice. Svi ćete biti pod mojom zaštitom’’ Za taj čin su mu Dževdet, njegova porodica, ali i celo selo i dandanas zahvalni.

Zajednički život u miru za Dževdeta nije nešto što „se mora“, niti neki vid dužnosti, već nešto sasvim normalno. „Bilo da su Albanci, Srbi, Romi ili Aškalije… ko god živi na Kosovu je Kosovar. Moj brat ili sestra.’’

Ljubav ne zauzima strane Baškimova priča je, nema sumnje, veoma dirljiva.

Tridesetšestogodišnak iz Đakovice priča nam o svojoj prvoj velikoj ljubavi, Srpkinji iz svog grada. U Draganu se zaljubio kada je imao 17 godina. Oni nisu razmišljali o svom etničkom poreklu – to im nije bilo važno. Zajedno su bili već tri godine kada je Dragana rekla roditeljima za svog momka Albanca, pominjući ujedno i planove o braku.

Njeni roditelji nisu želeli da im se ćerka uda za kosovskog Albanca, a Baškimu i Dragani je zabranjeno da nastave svoju vezu. Međutim

On govori kako danas mnogo manje Srba živi na Kosovu. „Rat nam nije doneo dobro. Stvari na Kosovu su se samo pogoršale nakon rata. Bilo u smislu ekonomije, jer je stopa zaposlenosti mala, ili u smislu društva” Borbe koje su se dešavale tokom 1998. i 1999. razorile su porodice i uništile prijateljstva. No ipak, mržnja prema srpskom 23

njihova ljubav je bila jača, te nisu prestali da se viđaju. Nastavili svoju, sada tajnu, vezu.

Priče i fotografije: Valdita Šabanaj Egipćanin na Kosovu Gospodin Kinoli, tridesetšestogodišnji Egipćanin iz Đakovice, uz nostalgiju pamti vremena Titove Jugoslavije... U to vreme sve etničke grupe imale su mogućnosti za zaposlenje. Međutim, on priznaje da su tada ustvari postojale samo dve velike grupe: Srbi i Albanci. Sve ostale grupe su bile zanemarene, a pojedinci su često morali da kriju svoje poreklo. Danas su zajednice Roma, Aškalija i Egipćana priznate ustavom i prisutne u javnom životu, a njihovi pripadnici se mogu slobodno izjasniti o svojoj etničkoj priradnosti.

Baškim Kada je počeo rat, Baškim i njegova porodica bili su zaključani u svojoj kući. Nije im bilo dozvoljeno da izlaze napolje na ulicu - bili bi uhapšeni.

Međutim, Dragana bi ih posećivala gotovo svakog dana, donoseći im hranu i piće. „Velika je sreća što sam imao Draganu“, govori Baškim.

Iako se njihova veza završila nakon rata, Baškim i dalje vidi vreme koje proveo sa Draganom kao jedno predivno iskustvo, a uspomene iz tog perioda ga uvek oraspolože i nasmeju. Danas je oženjen predivnom Slovenkom i srećno žive u Đakovici, sa svoje troje dece.

Priča i fotografija: Kerstin Joksalo

24

Foto priÄ?a Kerstin Joksalo Posao...

U Plemetini...

Zabava...

slobodno vreme...

I iza scene...

OslobaÄ&#x2018;anje stresa...

25

Oda miru...

otpočeli smo svoje putovanje u ovaj novootvoreni mikrokosmos.

Pogled

Plemetina, iako malo selo, istovremeno je i mesto gde se ukrštaju mnogi problemi i u kom su životi ljudi koji tu žive bitno obeleženi političkim zbivanjima. Plemetina - selo na Kosovu ili selo u Srbiji? Ili je to srpska enklava? Ili je to pomešani lonac u kom srpska većina deli domovinu sa Albancima, Romima, Aškalijama i Egipćanima? Da li je Plemetina - selo udaljeno nekih 12 km od Prištine, nedostupno gradskom prevozu zaboravljeno mesto? Bilo kako bilo, upravo je ovo mesto izabrano da bude domaćin kampa i ugosti nas devetoro, okupljenih sa različitih strana, koji smo učestvovali na njemu. Naš zadatak bio je da danas, 13 godina posle rata, prikupimo priče ljudi koji žive tu, na Kosovu, priče ljudi koji su različitog porekla, a koji žive svi zajedno, u miru. Za razliku od uobičajenog prikaza, ovaj put u centru pažnje neće biti konflikti, sporovi oko granica i etničke tenzije, već tolerancija, dobrosusedski odnosi, ispomoć u svakodnevnom životu, prijateljstva, mešoviti brakovi i kulturološke raznolikosti. Kao nadoknadu za medijski senzacionalizam i negativnost koji prečesto preovladavaju i uokviruju percepciju ovog mesta na Balkanu, na, slobodno mogu reći, veoma neodgovoran način, ovaj put će publicitet dobiti priče o običnim ljudima sa Kosova, koji žive jedni pored drugih i koji u svom svakodnevnom životu pokušavaju da ostave za sobom konfliktnu prošlost.

unazad...

Aleksandrino iskustvo sa radnog kampa Živeti zajedno sa pozitivnim pričama

Još uvek mogu da osetim toplotu sela na svojoj koži, u trenutku dok prolazimo pored termoelektrane, koja izgleda kao neki veliki spomenik – to je bila prva stvar koju sam zapazila kada smo stigli na Kosovo. Pred nama je bilo deset dana koje je trebalo da provedemo u Plemetini. I, dok sam trepnula, tih deset dana u Plemetini već je bilo za nama. Međutim, za to kratko vreme, vreme koje prođe brzo koliko i treptaj oka, pred nama se otvorio čitav jedan novi svet. Svet iz koga nije moguće tako lako izaći, koji te uvuče u sebe i natera da ga istražiš – sve njegove prednosti, mane, emocije, priče, uzbuđenja i svakodnevnicu. Vođeni motoom kampa „živeti zajedno sa pozitivnim pričama“,

Neka igre počnu!

Za ovaj ambiciozni projekat potrudili smo se da se pripremimo što je bolje moguće. Počeli smo upoznavanjem Plemetine, njenih stanovnica i 26

konstrukcije prilikom gradnje, u njihovom novom prebivalištu izbio je požar, a kasnije još jedan.

Jedan čovek je poginuo, i ta uspomena je tragično obeležila tradicionalno viđenje romskog doma: kuća sa dvorištem, gde svaka porodica vodi računa o svojoj imovini i kako stvari trebaju biti uređene. Njihov povratak u mesta u kojima su živeli pre rata još uvek je vrlo osetljiva tema – ratne posledice još uvek nisu izlečene. Strah i sumnja prema nekadašnjim neprijateljima, ali i nekadašnjim komšijama, koji su se razvili tokom sukoba, ne mogu se tako lako izbrisati iz sećanja ljudi i njihovog iskustva.

Vreme za kafu njihovih priča kroz različite zadatke, kao što su «Pronađi reku u Plemetini», «Koji su društvni objekti?» , «Gde je obrazovni centar?», ali trebalo je i prevesti čitavu listu reči, i to na srpski, albanski i romski – tri jezika koja se govore u selu.

Svi učesnici, uključujući i meštane, dobro su se zabavljali dok su mimikom (koristeći i ruke i noge) pokušavali da se predstave, da objasne svoje poreklo, svoju nameru i razlog zašto su uopšte tu i da odgovaraju na postavljena pitanja. Polako, mikrokosmos Plemetine je počeo da se otvara pred nama. Priču o reci nije bilo teško pretpostaviti: zagađenje đubretom i izduvnim gasovima obližnje termoelektrane bilo je više nego očigledno. Životna sredina je takođe problem za ljude koji žive u socijalnim zgradama, i to ne samo zbog zagađenog zemljišta, već i zbog vode. Večito raseljivani Romi pronašli su mesto za sebe u dve velike, relativno nove zgrade na putu koji vodi do sledećeg sela, Obilić, do kog se iz Prištine može doći gradskim prevozom. Ovo, na prvi pogled, dobronamerno rešenje, ubrzo je pokazalo svoje loše strane: ubrzo nakon što su ljudi tu useljeni iz svojih kampova u kojima su imali jako loše uslove za život, zbog loše

Kamp za interno raseljena lica, Plemetina Optimističniju perspektivu života Romima koji žive u Plemetini pruža obrazovni centar koji vodi Balkan Sunflowers, lokalna nevladina organizacija, koja blisko saradjuje sa NVO GAIA (lokalna nevladina organizacija koja je organizovala ovaj projekat). Romska deca tu mogu dobiti pomoć u učenju ili odabrati neku od aktivnosti tokom raspusta, koje pružaju posvećeni mentori i volonteri u centru, i to sa potvrđenim uspehom: porastao je broj dece koji su završila 27

Balkan Sunflowers centar za učenje

Radionica fotografije

osnovnu školu, ali i broj one koja nastave dalje školovanje. Kako ulazite dublje u ovdašnji sistem obrazovanja, ne možete izbeći širi kontekst – politički. Pošto Srbija nije priznala nezavisnost Kosova i Plemetinu smatra svojom enklavom, u selu postoje dvostruke institucije. Tako deca idu u srpsku ili albansku školu. Za decu to znači da nastavu mogu pohađati na jednom od ova dva jezika, ali nikako na oba. Zato najčešće albanska deca idu u albansku školu, a srpska u svoju. U sredini se nalaze Romi, koji takođe moraju da biraju na kom jeziku će se školovati, ali nijedan od ponuđenih nije njihov maternji. I tako, odjednom, ovo malo selo postaje pozornica za veliku politiku, politiku koja otežava kulturne, etničke i lične integracije. Ali bez obzira na to, većina stanovnika bira praktičnost naspram teritorijalnih pretenzija.

Oni govore sva tri jezika, romski, srpski i albanski, ili barem dva od njih. Izgleda da postoji međusobna saglasnost da je život jednostavniji kada možete razgovarati sa svojim komšijom ili komšinicom, bez obzira na njegovo/njeno etničko poreklo.

Ovi prvi utisci o Plemetini dali su nam dosta materijala za razmišljanje, imajući u vidu da ćemo predstojeće intervjue sprovoditi po celom Kosovu.

Sledeći korak u našoj pripremi bilo je deljenje našeg ličnog novinarskog iskustva sa drugim učesnicima programa. Kroz kratke prezentacije i radionice učili smo o tehnici intervjuisanja i fotografiji, iako svesni da okolnosti našeg zadatka nisu baš «školski primer». Nismo unapred znali ko će biti naši sagovornici, niti smo znali da li ćemo sa njima moći da komuniciramo direktno, ili će nam biti potrebna pomoć prevodioca. Povrh svega, iako je glavna ideja našeg projekta fokus na ono pozitivno, znali smo da nije bilo moguće izbeći osetljive teme. Dakle, učesnici su podeljeni u grupe od po dva ili tri člana i raspoređeni po mestima u kojima je trebalo da intervjuišu ljude.

Njihovi odlasci činili su se kao put u nepoznato, na više načina. Ali ko bi želeo da propusti uzbuđenje od nepoznatog, i to na tako zanimljivom mestu kao što je Kosovo? Nestrpljivo smo čekali prvi dan intervjuisanja. Ipak, sa ozbiljnih stvari pažnju su nam skretali zajedničko 28

vratili nakon tri dana putovanja i intervjuisanja. Za razliku od naše grupe koja je otputovala u Prizren, nije svima bilo jednostavno da nađu ljude voljne da pričaju o svojim iskustvima, onim pozitivnim, sa ljudima drugačijeg porekla. Nisu samo sumnjičavost, nevoljnost ili odbijanje razgovora otežavali posao, već su nam se suprotstavili i naporne vožnje autobusom, velika vrućina, kao i virus koji se pojavio u našem kampu. Kao uostalom i svi teški uslovi života na Kosovu koje smo takođe upoznali kroz priče sa našim sagovornicima. I činjenica da su oni, uprkos svemu, mogli da nam ispričaju mnoge pozitivne i dirljive priče o životu u takvoj zajednici, motivisala nas je da damo sve od sebe da napravimo nešto što će na pravi način i sa poštovanjem predstaviti iskustva i sećanja tih ljudi iz različitih delova Kosova koji su bili voljni da ih podele sa nama.

kuvanje, doduše u osnovnim uslovima, što je pravilo dobru ravnotežu pripremama, kao i ćaskanje uz tursku kafu sa meštanima koji su prolazili pored našeg dvorišta koje je olakšalo da se brže prilagodimo novom okruženju i da se u Plemetini ubrzo osećamo kao kod kuće. Dok smo se uveče družili svi zajedno, ljudi različitih nacionalnosti i porekla, uz sjajnu svirku jednog romskog muzičara, «držala sam palčeve» da se tako pozitivni, bezbrižni i srećni trenuci mogu naći i na još nekom mestu na Kosovu. I tako, i pre nego što je intervjuisanje i započelo, zajednički život sa pozitivnim pričama je već započeo, tu, u tom dvorištu u Plemetini, gde Romi, Srbi, Albanci, Švajcarci, Poljaci, Belgijanci i Finci uživaju u međusobnom prisustvu, razmenjujući priče o svojim domovima, zemlji, kulturi ili jednostavno – o životu. I dok se sviralo i pevalo nikom od nas se nije činilo da se nalazimo u zemlji u kojoj ekonomska i politička situacija, kao i uspomene na nemire u prošlosti, svakodnevni život čine teškim.

Uz osmeh smo prišli svakoj okolnosti koja nam je mogla pokvariti planove – bolesti, restrikcijama struje, olujama ( koje su posebno ometale večeri za gledanje filmova ili kuvanje u kuhinji na otvorenom). Više puta ovakve situacije jasno su nam pokazale koliko je teško živeti u selu u kakvom smo odseli. Ne samo što je politička situacija sve samo ne jednostavna, već je i ekonomija je katastrofalna. Uprkos što je termoelektrana u neposrednoj blizini, struja redovno nestaje – i to na neodređen period, a tako je i tokom zime. Sličan je slučaj i sa tekućom vodom. Pronalaženje posla je jako teško, skoro nemoguće u mnogim slučajevima. Otuda je dobijanje finansijskih sredstava za obrazovanje prilično težak zadatak. U svetlu ovih okolnosti, koje ne važe samo za Plemetinu, već i za druga mesta po Kosovu, još je impresivniji trud ljudi koji tu žive da prevaziđu sva negativna osećanja koja

Driton Beriša, lokalni muzičar Pozitivne priče u otežanim uslovima Iscrpljeni, ali zadovoljni rezultatima, učesnici su se 29

su posledica rata koji je iza njih. Veliki je izazov nastaviti dalje sa životom i ostaviti po strani sve negativne slike i stereotipe na koje je lako svaliti krivicu za neke od pomenutih teškoća. Ali, kako prikupljene priče pokazuju – to nije sasvim nemoguće. Takođe, toplina sa kojom su učesnici kampa dočekani i sa kojom su prošla naša druženja u dvorištu kampa – ostavili su nas bez reči.

zajednički život sa virusom, zajednički život sa Poljskom, Švajcarskom, Finskom, Srbijom, Belgijom i Kosovom, zajednički život sa Plemetinom i u Plemetini. Sve ovo je naš boravak učinilo nezaboravnim iskustvom – tih deset dana su na neki način zaista obogatili život svih ljudi koji su bili uključeni u projekat, a nadam se će naše pozitivne priče zajedničkog života slično postići i sa mnogim drugim ljudima, otvarajući im neke nove horizonte.

Priče: Aleksandra Hiltmann

Noć bioskopa na otvorenom Treba napomenuti da ovaj prikaz miroljubivog zajedničkog života ne želi da porekne i dalje prisutnu tenziju između pripadnika različitih etničkih pripadnosti. Ali pozitivne priče, doživljene i prikupljene, kako u Plemetini, tako i po drugim mestima i gradovima, ovde su da bi prikazale da, uprkos teškoj prošlosti i sadašnjosti, nije mali broj ljudi koji žive zajedno u miru, poštovanju, saradnji, prijateljstvu, pa i braku, bez obzira na njihovo etničko poreklo. Ovakav zajednički život, koji je često izostavljen iz medijskih izveštaja o Kosovu, predstavlja onaj deo slagalice koji nedostaje u slici o ovom živopisnom mestu na Balkanu. Ovo mesto nam je dalo i mnogo više od samo pozitivnih priča; dalo nam je zajednički život sa muzikom, zajednički život sa termoelektranom, 30

«Jedno sunce, jedna Plemetina» je moto pod kojim su sprovođene sve naše akcije koje smo preduzimali u Plemetini, u kojoj žive Albanci, Romi, Srbi, Turci, Aškalije, kao i pripadnici drugih nacija, mesto u kom je oko 140 izbeglica pronašlo svoje utočište, a gde oblake prave nezamislivi izduvni gasovi obližnje termoelektrane.

Naša priča - Priča o "Gajancima"Kada smo počinjali, inspiraciju smo pronašli u onome što je Pjer Karesol sa svojim prijateljima uradio nakon Prvog svetskog rata i u onome što su volonteri Service Civil International (SCI) radili tokom poslednjih ratova na Balkanu; u onome što svi mi iz SCI verujemo.

Naša misija je duboko vezana za ovo mesto, za ljude koji tu žive i njihove životne borbe, za njihovu surovu stvarnost i smisao koji oni daju svom životu.

Do sada, Plemetina je postala glavni centar naših aktivnosti, gde organizujemo kampove, razmene mladih, treninge, različite aktivosti, itd.

Napravljeno je na desetine dokumentarnih filmova i sakupljeno na desetine priča, dokumentovane su stotine fotografija, preko sto volontera je iskusilo jednu drugačiju stvarnost koja je promenila njihove živote. Ti mladi ljudi koji učestvuju u našim aktivnostima su Romi, Aškalije, Egipćani, Albanci i Srbi. Etnička pripadnost ili neko drugo slično definisanje «identiteta» negde drugde možda ne bi bila toliko važna, ali na Kosovu itekako jeste, jer ona podstiče razilaženje ljudi i podizanje granica između njih.

Organizovanjem volonterskih i obrazovnih programa, kampanja i akcija mi ih sve ujedinjujemo, podižemo svest o socijalnoj nepravdi i zaštiti životne sredine i, pre svega, promovišemo kulturu mira.

Plemetina Naša mala organizacija, GAIA, smeštena je u Prištini, glavnom gradu Kosova. U ovom trenutku, ovu organizaciju vodi desetak volontera, a velikodušno je podržava Balkan Sunflowers (BSF).

Pre četiri godine, nekoliko aktivista Volonterskog centra Vojvodine (Srbija) učestvovalo je u edukativnom programu koji je Balkan Sunflowers organizovao u Plemetini. Plemetina je malo, ne tako poznato selo koje je udaljeno oko 15km od Prištine, i upravo u ovom mestu je i nastala ideja o osnivanju naše SCI grupe.

Od 2010. godine, GAIA se pridružuje SAVA radnoj grupi. Od tada uspostavljamo dobru saradnju sa većinom članica SAVA, naročito sa SCI Švajcarskom, VCV Srbijom, PVN Albanijom (projekti u okviru Živeti zajedno), kao i SCI 31

Nemačkom i SCI Francuskom (projekat Ogledalce, ogledalce, koje je najružniji od svih? u okviru projekta Umetnost u akciji). Nadamo se da ćemo u budućnosti učvrstiti ove veze, ali i ostvariti nove, sa SCI prijateljima širom sveta. Pored toga, partneri smo i u kampanji DOSTA, koja se bori protiv diskriminacije Roma, a koju vodi Savet Evrope, a realizovali smo i projekat Pametno recikliranje, uz podršku UNICEF Inovativne laboratorije.

«Nikad ne posumnjajte da mala grupa promišljenih i posvećenih ljudi može promeniti svet. Zapravo, to je jedino što ga je ikad i menjalo.»

Sa ljubavlju i mirom, GAIA

32