Werkboek Eco Design Education 2020

Sociaal - Ecologisch - Economisch - Wereldbeeld- Theoretisch - Praktisch - Integraal design

01

EDITIE 001 2020

Eco Design Educatie WERKBOEK Stap voor stap een integraal design voor je eigen leven, gemeenschap of project ontwerpen

Sterkte en zwakte analyse tool voor 24 duurzame thema's

&

Framewerk voor duurzaamheidseducatie erkend door UNESCO en samengesteld door de internationale organisatie GAIA Education

Dit werkboek is onderdeel van de EDE cursus die is gecertificeerd door UNESCO & GAIA education en geinspireerd door de GEN assesment tool

Content

02

CONTENT

04 08 10 20 26 30 34 38 42 44 48 52 56 60

58

Local food and nutrient cycles

Sustainable framework

Leren en educatie voor duurzame ontwikkeling GEN Ecovillage Impact analyse tool Introductie sociale dimensie

Bouwen aan een duurzame gemeenschap Groepsdynamiek en besluitvorming Leiderschap en talentontwikkeling Kunst, rituelen en sociale transformatie Effectieve netwerken Introductie ecologische dimensie

Lokaal voedsel Duurzaam bouwen en renoveren Passende duurzame technologie Stads- en natuurherstel Holistische design

64 Introductie economische dimensie 66 Wereldeconomie 70 Banken en geld 74 Bewust levensonderhoud 78 Lokale economie 82 Juridisch en financieel 86 Introductie wereldbeeld dimensie 90 Restauratieve wereldbeeld 94 Herverbinden met de natuur 98 Bewust-zijn 102 Persoonlijke en planetaire gezondheid 106 Sociaal betrokken

Design exercizes

110 Heel systeem ontwerpen 112 Integrale theorie 114 Dragon dreaming 116 Golden circle van je project 118 Holistisch ontwerpen 120 Analyse tool van GEN (Global Ecovillage Network) 122 Pitch je project 54 Green building and retrofitting 08 Green solutions from nature

EDE werkboek

03

OVER DE CURSUS ECO DESIGN EDUCATIE EDITOR: MonicaPetter

EMAIL: monica@gaia-nederland.nl

BLOG: www.dutch-ede.nl

In de jaren negentig van de vorige eeuw werden steeds meer ecologische projecten en gemeenschappen opgestart. Sommige slaagden erin om een gezond project te creĂŤren. Anderen hadden veel problemen. Trainers van succesvolle ecologische projecten zijn daarom samengekomen en hebben een kader ontwikkeld voor het starten van een integrale en duurzame gemeenschap of project. De EDE-cursus is hieruit voortgekomen.

Het curriculum van het EDE is gebaseerd op de ervaring en expertise die is ontwikkeld in een netwerk van docenten uit enkele van de meest succesvolle ecovillages en gemeenschapsprojecten over de hele wereld. De EDE-cursus is bedoeld voor iedereen die een integraal ontwerp wil maken voor zijn eigen leven of project, of wil werken aan duurzaamheidsonderwijs, duurzame ontwikkeling en transitieactiviteiten.

Het laat de samenhang zien van sociale, economische, ecologi-

sche en holistische aspecten binnen gemeenschappen. Zo verdiept het je visie op duurzame ontwikkeling. Het curriculum is ontworpen als een mandala, het 'duurzaamheidswiel' genaamd, en omvat alles wat wordt gezien als de vier primaire dimensies van de menselijke ervaring: Sociaal, Ecologisch, Economisch en wereldbeeld. De inhoud van het EDE vertegenwoordigt de kernwaarden van grote gevestigde ecovillages over de hele wereld: Eer de eenheid door diversiteit; genieten

Gaia NL contact

van het verschil in cultuur en geloof; gelijkheid tussen alle culturen, rassen en geslachten; bevordering van sociale rechtvaardigheid en ecologisch bewustzijn; opkomen voor vrede; versterking van individueel leiderschap en lokale actoren; versterking van het bewustzijn van individueel potentieel en zelfredzaamheid; respect voor de levende aarde als ons planetaire huis.

Het curriculum is het resultaat van jarenlange samenwerking met trainers over de hele wereld.

Deze docenten zijn georganiseerd in de groep 'GEESE' die staat voor 'Global Ecovillage Educators for Sustainable Earth'. De eerste EDE-training werd in 2005 gegeven in Findhorn, Schotland.

Inmiddels is de training meer dan 200 keer over de hele wereld georganiseerd in 34 landen, wat het leven van meer dan 5000 deelnemers verrijkt. Het curriculum is een officiĂŤle bijdrage aan het VN-Decennium van Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling.

Gaia NL

Uitgegeven door stichting GAIA Nederland, Beukenlaan 63, 1231 BW, Loosdrecht, 06 14398015

magazine team AUTEURS Henk Petter 06-12531816 henk.@gaia-nederland.nl Monica Petter 06-14913570 monica@gaia-nederland.nl FINAL EDITING Hugo Schonbeck

Thanks to

EDE 2020 trainers team GAIA Education GEN GEN-NL Kosha Joubert Macaco Tamarice Damanhur TOT training/trainers

distribution This work is licensed under a Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.

Go to http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ to read a copy of the license.

Permission with respect to rights not covered by this license are available via www.gaia-nederland.nl This workbook can be printed at costprice. You will find price information on our website.

Most of the used pictures on this book are free downloads or published under a creative commons licence. In some cases we used freely available pictures from the internet and asked the author permission to use them in this book. We have taken great effort in contacting all the authors of the pictures to ask for this permission. Not all of the authors have responded yet.

Please do contact us if you are the author of one of the pictures so we can ask permission for the use in our lesson book.

EDE werkboek

04

Het duurzaamheidskompas geeft richting aan duurzaam onderwijs en is geinspireerd door het 4 Dimensionale framewerk van Gaia Education

Leren en Educatie voor Duurzame Ontwikkeling A Better Tomorrow Begins Today!

De wereld verandert snel en ingrijpend. Mede door innovaties op het gebied van technologie, de

industrialisatie, de sterk groeiende bevolking op aarde en klimaatveranderingen. Dit verandert het leven op onze planeet op een ongekende manier. Samenlevingen ondergaan daardoor diepgaande verschuivingen in hun demografische samenstelling en sociale en economische weefsels. Hoe zorgen we ervoor dat iedere wezen op aarde een goed leven kan hebben?

Ook voor de generatie na ons!

Politieke overeenkomsten, financiĂŤle prikkels of technologische oplossingen alleen zijn niet voldoende om de uitdagingen van duurzame ontwikkeling aan te gaan. Het vereist een grootschalige verandering in de manier waarop we denken en hoe we handelen.

Daarin mogen we heroverwegen van hoe we ons tot elkaar verhouden en hoe we omgaan met de ecosystemen die ons leven ondersteunen.

Om een wereld te creĂŤren die rechtvaardiger, vrediger en duurzamer is, moeten alle individuen en samenlevingen worden uitgerust en bekrachtigd door kennis, vaardigheden en waarden, en moeten ze worden bijgebracht met een verhoogd bewustzijn om een dergelijke verandering te stimuleren. Hier speelt onderwijs een cruciale rol.

Education for Sustainable Development (ESD) gaat over het vormgeven van een betere toekomst voor iedereen.

En dat begint vandaag!

EDE werkboek

05

“DUURZAME ONTWIKKELING ALS IDEE EN IDEAAL OM NA TE STREVEN IS IETS VAN DE LAATSTE DERTIG JAAR VAN DE VORIGE EEUW. HET DAADWERKELIJK REALISEREN VAN DUURZAME ONTWIKKELING IS PAS NET BEGONNEN – EEN BUITENGEWONE OPDRACHT VOOR DE GENERATIE DIE NU HAAR VERANTWOORDELIJKHEID NEEMT.”

Waarom duurzame ontwikkeling?

"There are no jobs on a dead planet" Slogan Greenpeace (2015) In deze uitspraak van Greenpeace wordt de urgentie benadrukt van het thema duurzaamheid en de relativiteit van onze huidige samenleving. Dit wordt helaas (nog) niet zo door iedereen gevoeld: we putten de aarde uit alsof er ‘drie planeten’ ter beschikking staan.

Tegelijkertijd stellen we vaak" 'de economie’ en ‘de werkgelegenheid’ als top prioriteit. Dat is een niet duurzame situatie. Dat moet anders!

RUUD LUBBERS R ROORDA, N. (2005) BASISBOEK DUURZAME ONTWIKKELING. GRONINGEN,

In het Brundtland-rapport ‘Our common future’, samengesteld door de VN-commissie Brundtland in 1987 wordt een verbinding gelegd tussen economische groei, milieuvraagstukken en armoede- en ontwikkelingsproblematiek. Het rapport beschrijft duurzame ontwikkeling als een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties, zowel hier als in andere delen van de wereld, in gevaar te brengen.

De 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's) Alle landen die zijn aangesloten bij de Verenigde Naties (VN), waaronder Nederland, hebben in 2015 zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen vastgesteld waar wereldwijd aan gewerkt wordt. De doelen kwamen er op basis van wereldwijde inbreng van organisaties en individuen.

De SDG’s (Sustainable Development Goals of Duurzame Ontwikkelingsdoelen) zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030. Ze zijn een mondiaal kompas voor uitdagingen als armoede, onderwijs en de klimaatcrisis.

Holistische benadering Er wordt verwacht dat de bevolking in 2050 bestaat uit 9 miljard mensen. Het vraagt veel creativiteit, intelligentie en sociale vermogens van ons mensen om iedereen in 2050 te voeden, kleden, huisvesten en werk te geven. Dit vraagt dan ook om anders te gaan denken.

In de afgelopen eeuwen van industriële revolutie hebben veel bedrijven en mensen zich laten leiden door de principes van het “machinedenken”: fragmentering, uniformiteit en productiviteit. Dit heeft de mensheid als geheel veel gebracht. Daarmee is nu echter wel versneld aan de grenzen van het systeem van de planeet aarde gekomen. Het Stockholm resilience centre heeft negen grenzen bepaald waarbinnen de planeet aarde moet manouvreren om gezond te te blijven. Daarvan zijn drie grenzen al overschreden. In het huidige tijdsbeeld hebben we meer behoefte aan de principes van een levend systeem: onderlinge verbondenheid, diversiteit en zelforganisatie!

EDE werkboek

06

Bron: REUTERS/Adrees Latif CC BY-SA 2.0

WHAT'S YOUR

EXPERIENCE?

Red je zelf

Overstromingen in Pakistan Inwoners van Risalpur (NWFP) brengen hun eigendommen in

veiligheid

Call for Action Hoe

leg je de relatie tussen kennis en handelen voor duurzame ontwikkelingen? Zowel voor jezelf, voor groepen, binnen organisaties en regionale netwerken?

Eerder opgedane kennis en ervaringen zijn belangrijk om je te comitten of juist afzijdig te houden bij keuzes rondom duurzaam handelen. Per persoon, per regio, per land en per werelddeel zijn daarin grote verschillen waar te nemen. Er zijn mensen die heel bewust duurzame keuzes maken, bij alles wat ze doen. En er zijn ook mensen die eigenlijk alle regels daarover aan hun laars lappen! Er zijn landen, zoals Denemarken, waar windmolens door de hele bevolking omarmt worden. En in andere landen geeft het plaatsen van windmolens veel protest, zoals bijvoorbeeld in Nederland. Er spelen dus allerlei factoren mee bij het maken van duurzame keuzes en het handelen daarnaar. Dit maakt vraagstukken rond duurzaamheid ook zo complex!

Wat je zelf mee hebt gemaakt, beinvloedt je kennis en ervaringen en daarmee ook je handelen rond duurzaamheid. Iemand die een overstroming heeft meegemaakt door de klimaatveranderingen, staat vaak anders in het leven dan iemand die nooit last heeft gehad van natte voeten in zijn woning!

EDE werkboek

07

Voor: Water uit open put

Na: Deksel met pomp er op

Be a Change Agent Wat maakt dat je je leven anders gaat leven? Met passie, en het doorzetttingsvermogen om ook echt je doel te halen?

Aardehuizen in Olst In Olst hebben een groep mensen samen met elkaar duurzame huizen gebouwd; de aardehuizen, geinspireerd door de earthships van Michael Reynolds. Het idee om een aardehuis zelf te willen bouwen ontstond bij initiatiefnemer Paul Hendriksen toen hij zelf afbeeldingen gezien had van earthships en mee had gebouwd aan het realiseren van een earthship in Zweden. Toen Paul een open avond organiseerde om zijn ervaringen te delen, bleek de zaal te klein voor alle mensen die de presentatie wilden zien!

Het begon dus heel klein; bij het zien van afbeeldingen van een earthship! En

de aardehuizen ontstonden in Paul zijn droom om er zelf een te bouwen! Samen kom je verder dan alleen Paul had er voor kunnen kiezen zelf een earthship te gaan bouwen, zonder anderen. Dat heeft hij niet gedaan.

Allereerst was Paul overdonderd door het animo van ontzettend veel mensen die ook graag zelf een earthship willen bouwen. Ook kwam Paul erachter dat een earthship in Nederland bouwen toch niet zo simpel was. Door samen te onderzoeken wat daar allemaal bij komt kijken kon Paul, en de aangesloten groep mensen om hem heen, meer bereiken. Zo maakte bijvoorbeeld een groep mensen, die allemaal een earthship wilden bouwen, bij bestuurders van gemeenten en provincies meer indruk dan iemand alleen.

Meer dan 10.000 ecodorpen en ecologische gemeenschapen Aardehuizen in Olst is niet het enige initiatief waar mensen samen aan een droom hebben gewerkt. Over de hele wereld werken talloze groepen samen om grote doelen te bereiken. En ecologische dorpen, zoals die van Paul, daar zijn er inmiddels wel meer dan10.000 van gebouwd! Deze dorpen worden ook wel ecodorpen genoemd. Dit staat voor een groep mensen die een gezamelijke intentie hebben om samen duurzaam te wonen, werken en leven.

Dit kan in aparte duurzaam gebouwde huizen zoals Aardehuizen, maar bijvoorbeeld ook door het erf en de woning te delen van een grote boerderij.

Zelf aan de slag?!

Wellicht heb jij ook grote dromen, te groot om eigenlijk alleen te bereiken.

En lijkt het je super om daar samen met andere aan te werken. Of ben je niet zo'n dromer, maar wil je wel meewerken aan een betere duurzamere wereld voor iedereen. Het is dan goed om te realiseren dat veel projecten moeite hebben om van de grond te komen. Het vergt wel enig doorzettingsvermogen. Het Global Ecovillage Network en de groep GEESE, betrokken bij de organisatie Gaia Education, hebben daarom de valkuilen en best practises verzamelt en verwerkt in tips en tools!

Aardehuizen

De aardehuizen in Olst zijn geïnspireerd op Earthships van architect Michael Reynolds. De eerste earthships dateren van veertig jaar geleden en zijn uitvoerig getest.

“IF YOU CHANGE NOTHING, NOTHING WILL CHANGE”

EDE werkboek

08

Global Ecovillage Network

ECOVILLAGE

IMPACT ASSESMENT TOOL REPORTER: Monica Petter

Meer info: www. https://ecovillage.org/resources/impact-assessment/

DYNAMISCH LEREN De best practises uit ecodorpen zijn verwerkt in een curriculum wat door trainers over de hele wereld is samengesteld. Dit is de basis van de Eco Design Educatie cursus. De kennis die wordt doorgegeven komt uit ervaring; de cursus is ervaringsgericht en gaat uit van dynamisch leren.

In de jaren negentig van vorige eeuw ontdekten trainers uit diverse ecodorpen een nieuwe beweging.

Steeds meer mensen startten in die tijd samen met elkaar een ecodorp of gemeenschap. Sommige van de ecodorpen bleven en zijn nog steeds succesvol. Andere initiatieven verdwenen na verloop van tijd. Jaarlijks komen er nog steeds ecodorpen bij. De trainers vroegen zich af wat aan de basis ligt voor een succesvolle ecologische gemeenschap. Tien jaar lang is hier onderzoek in gedaan. De resultaten zijn verwerkt in een curriculum. Dit curriculum wordt onder andere in de Eco Design Educatie (EDE) cursus gebruikt. De EDE gaat uit van dynamisch leren; de leerfasen van de cirkel van Kolb wordt gevolgd in het leerproces.

De leerfasen van de cirkel van Kolb bestaat uit: • • • •

Leren door ervaringen opdoen of actie Leren door observeren en reflecteren Leren door vormen en formuleren van abstracte begrippen en kennis Leren door experimenteren en actie toetsen

Bron: Jeffrey

Cirkel van Kolb in het EDE programma Tijdens de EDE wordt meegewerkt in diverse werkkringen van een ecologische gemeenschap (in de DUTCH EDE 2020 is dit op Landgoed Algoed). Tijdens het meewerken worden observaties gedaan aan de hand van vragen. Deze vragen zijn samengesteld door het Global Ecovillage Network (GEN). Ze horen bij de Impact assesment tool ontwikkeld door GEN. Tijdens face to face workshops wordt de bijbehorende theoretische kennis uitgelegd. Met hulp van de theorie en observaties wordt tijdens de gezamenlijke design opdracht en de zelfstudie ingezoomd op het eigen leven en eigen design project. In de zelfstudie en de design opdracht worden keuzes gemaakt die leiden naar acties en nieuwe experimenten in het eigen leven. Zo is de leercirkel weer rond!

Bron: Kiuko

EDE werkboek

09

Observatievragen passend bij de GEN impact assesment tool Bovenstaande vragen worden gebruikt tijdens de EDE cursus. Iedere dag staan een aantal observatievragen centraal, passend bij het thema wat die dag theoretisch wordt behandeld. Aan het eind van de cursus worden deze verwerkt in schema's en wordt op basis van deze schema's een sterkte en zwakte analyse gemaakt.

010

Hoe kun je dit werkboek gebruiken?

Zelfstudie programma Dit werkboek is geschreven als onderdeel van het zelfstudie programma voor de Eco (village) Design Educatie cursus.

Het is in verschillende onderdelen opgebouwd: 1. Inleidende pagina met titel van het thema en verwijzing naar de Duurzame Ontwikkelingsdoelen.

De thema's komen overeen met de thema's uit het duurzaamheidskompas, ontwikkeld door Gaia Nederland. Het duurzaamheidskompas is de Nederlandse vertaling en bewerking gebaseerd op het EDE curriculum en de docentenhandleiding ontwikkeld door de werkgroep GEESE in samenwerking GAIA Education en GEN. 2. Korte introductie van het thema 3. Een uitwerking van de 'golden circle' voor het thema in de drie essenstiele vragen: •

Waarom is dit thema belangrijk voor duurzame hele systeem ontwerpen?

•

Hoe kun je hier aan werken?

•

Wat kun je over dit thema leren en doen?

Wat je kunt doen is opgedeeld in onderwerpen uit het theoretisch framewerk, beschreven in het handboek van het duurzaamheidskompas, en de activiteiten die je daarbij zou kunnen doen om te oefenen, alleen of samen met je groep.

Het handboek is te vinden op de website: http://gaia-nederland.nl/schools/ duurzaamheidskompas/ en in de online leeromgeving.

4. Observatievragen die horen bij de Analysetool ontwikkeld door het Global Ecovillage Network.

Er is geprobeerd een zo goed mogelijke relatie te zoeken tussen de observatievraag en het thema waar het bij is geplaatst. Dit kan soms een beetje afwijken. De observaties worden gebruikt in het stappenplan voor het maken van een hele systeem ontwerp.

5. Verdiepende vragen passend bij het thema en aansluitend op het theoretisch framewerk.

EDE werkboek

011

"HET INTEGRAAL DENKEN EN HANDELEN IS NIET LANGER EEN LUXE MAAR EEN NOODZAAK VOOR HET OVERLEVEN VAN DE MENSHEID" KEN WILBER HTTP://INTEGRALESLEBEN.ORG/

Korte uitleg over het EDE curriculum Het duurzaamheidskompas Het curriculum van de Eco (village) Design Educatie cursus is een vertaling van het werk ontwikkeld door GEESE naar de Nederlandse taal en naar de Nederlandse situatie. Er is gekozen om het curriculum 'Het duurzaamheidskompas' te noemen. Het curriculum is verwerkt in een handboek en een educatieve website, wat als een kompas kan dienen voor Duurzaam Onderwijs. In het kompas wordt beschreven wat wordt verstaan onder Duurzaam Onderwijs, de 20 thema's met van ieder thema het belang (de 'why'), hoe je kan werken aan het thema binnen het onderwijs, en wat voor werkvormen en theorie je daarvoor kunt inzetten.

Tevens is een link gemaakt met het thema en de aansluiting op de kerndoelen, de vakken en de SDG's.

De vier dimensies uit het duurzaamheidskompas De EDE cursus is ontworpen als een mandala, het ‘duurzaamheidswiel of duurzaamheidskompas’ genoemd en omvat alles wat wordt gezien als de vier primaire dimensies van de menselijke ervaring: sociaal, ecologisch, economisch en wereldbeeld.

Het meest essentiele kenmerk aan het hele curriculum is het holisitische gedachtengoed. In veel duurzaamheidsmodellen wordt uitgegaan van People, Planet en Profit. Het EDE curriculum voegt daar 'Place' aan toe, vanuit een holisitische kijk op de wereld. In de groei naar een meer bewust en duurzaam leven op aarde, volgt vanzelf een groter wordend bewustzijn over de verbondenheid en de complexiteit van de planeet aarde. Dat gaat hand in hand met elkaar.

Daarin ontstaat enerzijds meer begrip en bewustzijn over de uniekheid van iedere plek en ieder individu op aarde, en anderzijds het besef dat iedere plek en ieder individu verbonden is met een inmens groot systeem; het systeem aarde. Een systeem met zeer complexe structuren. Het verlangt dan ook een diep bewustzijn om te kunnen doorgronden wat duurzaam leven op aarde inhoudt.

De inhoud van de EDE cursus vertegenwoordigt de kernwaarden van grote gevestigde ecodorpen over de hele wereld: eer eenheid door diversiteit; genieten van het verschil in cultuur en geloof; gelijkheid tussen alle culturen, rassen en geslacht; bevordert sociale rechtvaardigheid en ecologisch bewustzijn; opkomen voor vrede; individueel leiderschap en lokale actoren versterken; het bewustzijn van individueel potentieel en zelfvoorziening versterken; de levende aarde respecteren als ons planetaire huis.

EDE werkboek EDE workbook

012

Introductie sociale dimensie In de sociale dimensie onderzoeken we diverse aspecten die mee spelen bij het vormen van een groep of een gemeenschap. Daarbij gaan we in op de verschillende stadia van groepsvorming en de diverse dynamieken in groepen. Veel mensen zijn huiverig voor conflicten in groepen. In het thema communicatie bespreken we diverse technieken om conflicten te voorkomen, te signaleren en op te lossen. Onder andere door het opbouwen van vertrouwen, het gebruiken van diverse organisatie structureren en geweldloze gesprekstechnieken. We geven in de module sociale dimensie ervaringen mee hoe kunst en educatie kan bijdragen bij sociale transformatie en hoe je daarbij in je eigen kracht kan komen te staan. .

Diversiteit en Cohesie Observatie vragen Hoe wordt er actief gewerkt om de gemeenschap toegankelijk en gastvrij te maken voor mensen met verschillende achtergronden, middelen, geslachten, culturen, religies en capaciteiten

Hoe wordt een levendig sociaal leven gerealiseerd met een sterk gevoel van saamhorigheid en mogelijkheden om het bereiken van gezamenlijke doelen samen te vieren?

EDE werkboek EDE workbook DRINKWATER

013

SOCIAAL Hof van Moeder Aarde In de ecologische gemeenschap Hof van Moeder Aarde wordt iedere maandag een potluck avond georganiseerd.

Wat is het belangrijkste dat je uit de observaties hebt geleerd?

Geef je project een cijfer We werken er actief aan om onze gemeenschap toegankelijk en gastvrij te maken voor mensen met verschillende achtergronden, middelen, geslachten, culturen, religies en capaciteiten.

We hebben een levendig sociaal leven, een sterk gevoel van saamhorigheid en mogelijkheden om het bereiken van onze gezamenlijke doelen samen te vieren.

"EMPOWERMENT IS ALL ABOUT LETTING GO SO THAT OTHERS CAN GET GOING" KENNETH H. BLANCHARD

EDE werkboek Activiteiten

014

LEREN DOOR DOEN FACILITEREN VAN DE GROEP Tijdens de EDE cursus vorm je samen een team. In deze opdracht bespreken we wat nodig is om een goede sfeer op te bouwen en te houden. Deze opzet kun je later zelf gebruiken bij het faciliteren van groepen.

Hoe pak je deze activiteit aan?

•

We starten met spelenderwijs elkaar beter leren kennen door onder andere samen een landkaart te vormen en het spel 'wie heeft net als ik' te spelen.

'We doen het samen'. Voor deze oefening vormen we een cirkel en bespreken we samen wat een team een team kan maken en hoe we samen de sfeer goed kunnen houden. In onderstaand tabel zijn een aantal aspecten beschreven om een team als team te laten functioneren. Zoals de hartbewaker, de tijdbewaker, de ruimtebewaker, feedback en groepsafspraken. Deze tabel kan als hulp en richtlijn dienen voor het gesprek.

'We doen het bewust'. We gebruiken breinleren en de leerfasen van de cirkel van Kolb als kapstok voor leerprocessen.

•

•

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1.

2.

3.

4.

Wat zijn je observaties van deze oefening? Hoe voelde je je tijdens deze oefening?

Wat zijn factoren die het leren positief kunnen beinvloeden?

Wat heb je ontdekt over teambuilding en faciliteren van een groep?

Wat is handig om te doen bij de start van een eerste teambijeenkomst?

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

Bronnen • •

https://www.youtube.com/watch?v=J8QuASC72sM https://www.youtube.com/watch?v=PWP8XFJP-gc

EDE werkboek Activiteiten

015

LEREN DOOR DOEN EEN GOED GESPREK Tijdens de EDE cursus praten we veel in groepjes met elkaar. Hoe zorg je voor een goed gesprek tijdens zo'n groepsgesprek? Deze oefening geeft je wat tips en adviezen mee.

Hoe pak je deze activiteit aan?

• • • • • •

• • • •

Wanneer je in een groep komt stel je de twee vragen; hoe kan ik mezelf zijn en in hoeverre moet ik me aanpassen om mee te mogen doen.

Wat heb jij nodig om openhartig naar anderen te luisten in het gesprek? Check in bij jezelf.

Het is handig voor het gesprek om de rollen van gespreksfacilitator, hartbewaker, tijdbewaker en ruimtebewaker af te spreken met elkaar.

Check-in met elkaar. Dit kan bijvoorbeeld door kort te delen hoe je 'erbij' zit.

Vat de check-in samen, in rollen en en waar mogelijk in polariteiten.

Neem de overgang naar het gesprek door de vraag te stellen: 'Wie wil iets zeggen, vragen of delen naar aanleiding van de check-in?" Pas de 1-2-3 methode daarvoor toe. 1.Verzamel alle invalshoeken bij alle groepsleden, bijvoorbeeld door iedereen één voor één af te gaan. 2. Zoek actief naar het alternatief. Is er iemand die dit anders ervaart? (de minderheidsstemmen in de groep). 3. Verspreid het alternatief van de minderheidsstem door bijvoorbeeld te vragen of de minderheidsstem ook door andere wordt herkend. Inventariseer alle minderheidsstemmen binnen de groep. Inventariseer wat nodig is voor de minderheidsstem(men) om aangehaakt te blijven bij de groep/het onderwerp.

Wanneer alle stemmen zijn gehoord, kun je starten met het gesprek.

Inventariseer de gespreksonderwerpen en maak een agenda met tijdspad voor het gesprek.

Tijdens het gesprek is het handig om bij ieder onderwerp de minderheidsstemmen te checken volgens de 1-2-3 methode.

Bij de afronding van het gesprek check je met elkaar uit. Bijvoorbeeld door de vraag te stellen hoe de bijeenkomst voor iedereen was en wat iedereen nodig heeft om goed weg te gaan uit de bijeenkomst.

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1. Wat bevorderde in deze oefening een goed gesprek?

2. Kun je nog meer voorbeelden bedenken in andere situaties waar de technieken van een goed gesprek kunnen worden toegepast?

3. Wat zijn de voordelen van de 1-2-3 methode om andere invalshoeken en de minderheidsstemmen te invantariseren en te vespreiden?

4. Denk aan een of meer gesprekken in je leven die slecht verlopen zijn. Stel je voor hoe de gesprekken misschien beter waren gegaan de technieken voor een goed gesprek. Schrijf je alternatieve versie van het gesprek op.

5. Hoe kun je in nieuwe groepen de technieken van een goed gesprek op een positieve manier introduceren?

En hoe kun je weerstand op het gebruik van een check-in doorbreken?

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

Bronnen •

Boekje 'Now we're talking' geschreven door Frank Weyers

EDE werkboek Activiteiten

016

LEREN DOOR DOEN SPIEGELEN Volgens studies uit 1967 van de Amerikaanse emeritus psycholoog Albert Mehrabian Ph.D. wordt 55% van onze communicatie bepaald door onze lichaamstaal, 38% door de stem en intonatie en 7% door de letterlijke tekst. Lichaamstaal is dus erg belangrijk in communicatie. In deze opdracht ervaar je hoe je met lichaamstaal meer contact en verbinding met iemand kunt krijgen.

Benodigde materialen: Drie stoelen Hoe pak je deze activiteit aan?

•

Kies een trio: A = verteller B = vragensteller C = observeerder. Bepaal wie A, B en C is.

•

A bevraagt B over een onderwerp waar hij enthousiast over is, bv z'n hobby. A spiegelt tijdens het gesprek onopvallend de houding van B. C observeert A en B.

•

Na vijf minuten geeft C aan A en B aan wat hij heeft geobserveerd tijdens deze oefening. C vertelt zijn waarnemingen zonder oordelen, advies, meningen en conclusies te gebruiken. A en B luisteren zonder te onderbreken. Nadat C zijn observaties heeft gegeven, kan A zijn of haar opmerkingen vertellen naar aanleiding van deze opdracht, waarbij B en C luisteren. Daarna vertelt B zijn of haar opmerkingen.

•

Wissel van rol. A wordt B. B wordt C. C wordt A.

•

A bevraagt B over een onderwerp waar hij enthousiast over is. A spiegelt tijdens het gesprek onopvallend B. Wanneer A niet eens is met B, iets niet leuk vindt van B, of het contact wil verbreken als test, verbreekt A onopvallend het contact door juist niet te spiegelen en een tegengestelde reactie te geven.

•

Na vijf minuten vertelt C zijn observaties. A en B luisteren zonder te onderbreken. Nadat C zijn observaties heeft gegeven, kan A zijn of haar opmerkingen vertellen naar aanleiding van deze opdracht, waarbij B en C luisteren. Daarna vertelt B zijn of haar opmerkingen.

Tip: je kunt spiegelen door de zin te herhalen, door dezelfde lichaamshouding aan te nemen, door op dezelfde manier je stem te gebruiken, door hetzelfde energieniveau aan te nemen, dezelfde gebaren over te nemen, vertaagd te spiegelen, cross over te spiegelen, etc.

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Wat zijn je observaties van deze oefening?

Hoe voelde je je tijdens deze oefening?

Wat heb je ontdekt over het gebruik van de spiegeltechnieken?

Wanneer is het handig op de techniek van spiegelen te gebruiken?

En wanneer zou je de techniek van spiegelen juist niet inzetten?

Hoe zou je de techniek van spiegelen kunnen gebruiken bij het geven van feedback?

Wat werkte er niet tijdens het spiegelen in deze oefening? Heb je enig idee waarom het niet werkte?

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

Bronnen https://hetnlpcollege.nl/wat-is-rapport/

EDE werkboek Activiteiten

017

LEREN DOOR DOEN DIEP LUISTEREN Diep luisteren is een proces van luisteren om ervan te leren. Het vereist de tijdelijke opschorting van het oordeel, en de bereidheid om nieuwe informatie te ontvangen - of het nu aangenaam, onaangenaam of neutraal is.

Diep luisteren kan op drie niveau's: • • •

Het intrapersoonlijke niveau, waarop een individu diep luistert naar zijn of haar eigen innerlijke ervaring.

Het interpersoonlijke niveau, waarbij een individu gericht is op het luisteren naar een of meer anderen.

Het groepsniveau, waarop een of meer individuen diepgaand luisteren naar de stemmen van vele anderen.

Benodigde materialen: Vier stoelen Hoe pak je deze activiteit aan?

• •

Ga met je homegroep (4 mensen) bij elkaar zitten. Bepaal wie 1, 2, 3 en 4 is.

Persoon 1 vertelt in vijf minuten iets uit zijn leven wat hem/haar diep heeft geraakt en wat zijn/haar leven heeft veranderd.

Persoon 2 vertelt in twee minuten het verhaal van persoon1.

Persoon 3 vertelt in 1 minuut het verhaal van persoon1 Persoon 4 vertelt in 30 seconden het verhaal van persoon1.

Herhaal deze opdracht. Persoon 1wordt persoon 2. Persoon 2 wordt persoon 3. Persoon 3 wordt persoon 4. Persoon 4 wordt persoon1.

• • • •

• Herhaal de oefening ook voor persoon 3 en 4, zodat iedereen zij verhaal heeft kunnen vertellen.

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1.

2.

3.

4.

Wat bevorderde in deze oefening diep luisteren?

Kun je nog meer voorbeelden bedenken in andere situaties wat diep luisteren kan bevorderen?

Wat zijn de voordelen van diep luisteren?

Denk aan een of meer gesprekken in je leven die slecht verlopen zijn. Stel je voor hoe de gesprekken misschien beter waren gegaan met meer responsief luisteren. Schrijf je alternatieve versie van het gesprek op.

5. Hoe kun je sneller gaan herkennen wanneer je slecht aan het luisteren bent?

6. Waarom gebruiken groepen diep luister technieken om diepgaand naar de stemmen van iedereen in de groep te luisteren? Ken je voorbeelden van technieken die groepen hiervoor gebruiken?

7. Wat bevorderde in deze oefening kort en krachtig spreken?

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

Bronnen • • •

https://www.csh.umn.edu/education/focus-areas/ whole-systems-healing/leadership/deep-listening https://www.youtube.com/watch?time_continue=125& v=1Evwgu369Jw&feature=emb_title https://newconversations.net/pdf/compassionate_listening.pdf

EDE werkboek Activiteiten

018

LEREN DOOR DOEN VERBINDENDE KUNST Het oog heeft een oordelend vermogen, wat maakt dat perfectie al snel op de voorgrond komt te staan bij het maken van een object. Deze opdracht gaat jou leren jouw beoordelende vermogen te meten. Ook ga je ontdekken hoe het licht jouw maak proces kan beïnvloeden.

Benodigde materialen: klei, plaat om op te kleien, kwast, papier Hoe pak je deze activiteit aan?

•

Voel de klei tussen je handen en sluit je ogen. Visualiseer en vorm de klei tot wat je ziet in deze visualisatie: - Open je ogen en zie je gekleide object; wat valt je op en wat zal je willen veranderen?

- Sluit uw ogen opnieuw en laat je visualisatie op de vrijeloop om te zien wat je zal willen veranderen.

- Breng deze verandering aan, mogelijk met je ogen open, maar blijf focussen op je handen en het contact met de klei.

Ga met zijn allen in een cirkel staan en beweeg je armen van links naar rechts, op en neer en maak oogcontact met je groepsgenoten wanneer je dit doet.

Draai nu met je armen vanaf je elleboog, maak je beweging steeds fijner, tot je het polsgewricht bereikt.

Maak nu een vrije beweging in deze trant, en visualiseer dat je een kwast in je handen hebt.

Analyseer welke vorm je met deze beweging in de lucht achterlaat.

Kies een kwast en naar breedte van uw gevisualiseerde lijn en een kleur.

Schilder de lijn zoals je tijdens je visualisatie deed.

Verzamel nu als groep om het grote doek en onderzoek de volgende vraag als groep; Hoe passen alle lijnen verbindend op het doek? En maak er samen een kunstwerk van.

• • • • • • •

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Hoe was het voor je om met je ogen dicht intuitief iets te kleien?

Wat is je eerste reactie toen je het kunstwerk zag en wat was je verwachting?

Is het object er voor jouw gevoel beter uit gaan zien nadat je het met je ogen open hebt vermaakt?

Wat vertelt de vorm van het object over jou?

Hoe ervoer je het om je driedimensionale beweging te schilderen?

Wat vertelt de lijnvorm/beging over jou zelf?

Wat is de positie op het doek, en de ruimte die je in beslag neemt? Zal dit rijmen met jouw positie in de groep?

8. Hoe was het om jouw lijn met andere te verbinden en hoe ervoer jij de samenwerking?

9. Wat roept het eindresultaat in jou op?

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

Bronnen Handleidingen en tips die bij deze opdracht horen, staan in de online leeromgeving sociale dimensie thema 'kunst en sociale transformatie'.

EDE werkboek Activiteiten

019

LEREN DOOR DOEN THE RIVER OF LIFE "Caminante, No hay camino.. Se hace camino al andar. Al andar se hace camino... ” "Pathmaker, er is geen pad. Je maakt het pad door te lopen. Door te lopen, maak je het pad... ” - Antonio Machado Machado's gedicht is tegelijkertijd ontmoedigend en troostend...- zowel een oproep om een stap voorwaarts te zetten in onbekend terrein, als geruststellend dat er geen juiste manier is om de wildernis van je eigen leven te bewandelen. Bij het lopen van je pad, kan het nuttig zijn om terug te kijken op de vorm die het heeft genomen - om een inventarisatie te maken van alle momenten en mensen die je hebben 'geslepen' in wie je vandaag de dag bent.

Benodigde materialen: Tekenpapier en tekenmaterialen Hoe pak je deze activiteit aan?

•

• • • • •

Denk aan de loop van je leven en neem de tijd om na te denken over de volgende vragen: - Als je leven een rivier was, welke vorm zou het dan aannemen?

- Waar zijn de bochten, wanneer uw situatie of perspectief veranderd? Hoe was de overgang?

- Zijn er rotsen of keien - obstakels of levensveranderend momenten die in je rivier vallen?

- Zijn er punten waarop het krachtig en doelgericht stroomt of vertraagt tot een druppeltje?

Teken je de rivier van het leven met zijn bochten en kronkels, glad water en ruwe plekken, kracht en vitaliteit. Label uw geschatte leeftijd en/of data langs de stroom van je rivier.

Identificeer verschillende belangrijke gebeurtenissen in je leven die je verhaal vorm geven, zoals de keien in de rivier of plaatsen waar de rivier verandert.

Als je je levensreis zou verdelen in secties, waar zouden de verdelingen zich voordoen? Noem elke sectie van je levensrivier.

Denk aan de verschillende mensen die je hebben begeleid. Leg deze belangrijke relaties en verliezen vast in geschikte plaatsen op je levensrivier.

Je kunt je 'River of Life' met anderen delen of gebruiken om inzichten te krijgen in je leven.

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1. Denk na over de reis en het traject van je leven.

2. Zijn er tijden van aanzienlijke pijn of leed - de jouwe of van anderen' - die de stroom van je levensrivier vormgaven?

3. Wat was er aan de hand in de wereld - lokaal, regionaal, op wereldniveau - dat de stroom van je levensrivier vormgaf?

4. Welke waarden, verplichtingen, oorzaken of principes waren het meest belangrijk voor je?

5. Verbeeld de rivier van je leven hoe je denkt en voelt over je hele leven?

6. Is er nog een belangrijk element wat je mist in de rivier van je leven?

Bronnen

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

• • •

https://onbeing.org/wp-content/uploads/2019/05/on-being-river-of-life-exercise.pdf https://www.youtube.com/watch?v=fxC0ky8EJ5o https://www.youtube.com/watch?v=cIzhAzgH4U

EDE workbook

020

BOUWEN AAN EEN DUURZAME GEMEENSCHAP

SDG'S: 3, 4, 16 en 17 Bron: Landgoed Algoed

EDE werkboek

021

Ontwerpvraag Vindt je het nuttig om het integrale 4-kwadrantenkader toe te passen voor uw project om de dynamiek tussen individueel en het collectief te onderzoeken?

Korte introductie Wanneer spreek je van een gemeenschap of van een groep?

Is een gemeenschap of groep gekoppeld aan een geografische locatie, bestaande uit iedereen die in een bepaalde buurt woont? Is het gebaseerd op identiteit, zoals iemands professionele identiteit, raciale identiteit of seksuele identiteit?

Of is het gebaseerd op waarden?

Het lijkt erop dat gemeenschappen op veel plaatsen kunnen voorkomen. Wat belangrijk is, is "hoe" de gemeenschap is of wordt gevormd.

Het creëren van een gemeenschap vereist het zien van het geheel, niet alleen van de delen ervan, en het begrijpen hoe ze met elkaar samenhangen.

Waarom is dit belangrijk?

Om de behoeften van zowel de individuele leden als van de gehele groep of gemeenschap inzichtelijk te maken, zonder het belang van een van beide te ontkennen. Om onderdrukking en uitsluiting het hoofd te bieden.

Hoe kun je hier aan werken?

Door gemeenschapsvormende activiteiten, door inzichten in groepsdynamieken te ontwikkelen, en door sociale rechtvaardigheid centraal te zetten.

Theoretisch framewerk • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Ken jezelf De reis van de held Definitie gemeenschap Sociale cohesie Definitie gemeenschapsvorming Voorbeeld van gemeenschapsvorming buurtcentrum de Meervaart Van ik naar wij Sociaal en gezond Sociale netwerken Netwerkcoach Sociale verhoudingen Competing Values Framework Sociale rechtvaardigheid bevorderen Essentie van groepen Evolutie proces van een groep Vier ontwikkelstadia van groepen Opbouwen van vertrouwen Hartencirkels Building community Gedeelde visie Onderscheid tussen visie, missie en doelen Delphi-methode De jeugdparticipatieladder

Vertrouwen en verantwoording Observatie vragen Hoe worden leden van de groep of gemeenschap ter verantwoording geroepen voor de manier waarop ze handelen en de beslissingen nemen?

Hoe genereert de manier waarop de groep/gemeenschap communiceren en samenwerken vertrouwen en empathie?

Activiteiten die je kunt doen • • • • • •

De stem van de jeugd Verschillen Groepen Levend wezen Groepsdiscussie Groepsontwikkeling

Wat is het meest waardevolle van wat je geleerd hebt door de observaties?

Geef je project een cijfer De groep/gemeenschap hebben duidelijke manieren om elkaar ter verantwoording te roepen voor de manier waarop we handelen en de beslissingen die we nemen.

“COMMUNITY IS WHERE HUMILITY AND GLORY TOUCH" HENRI J.M. NOUWEN

De manier waarop de groep/ gemeenschap communiceren en samenwerken genereert onderlinge vertrouwen en empathie.

EDE werkboek

022

VERDIEPENDE

VRAGEN •

In de pronaos van de Tempel van Apollo in Delphi staat geschreven "Ken Uzelf". Waarom is het belangrijk jezelf goed te kennen wanneer je aansluit bij een groep om daarin samen te werken met anderen?

•

De reis van de held, ontwikkeld door Joseph Campbell, bestaat uit 12 fases. Kun je aan de hand van de 12 fases vertellen hoe je er toe bent gekomen om aan de EDE cursus mee te doen?

•

In ‘Bowling Alone’ illustreert Robert Putnam (2000) hoe individualisme tot eenzame burgers leidt en de community om zeep helpt. Kun je beschrijven wat de negatieve effecten zijn van individualisme? Hoe zou je deze negatieve effecten kunnen voorkomen?

•

Waarom is vertrouwen opbouwen in een groep belangrijk?

•

Waarom is het waardevol voor groepen om technieken in te zetten zoals hartencirkels om daadwerkelijk kwetsbaar uit te drukken wat het is wat we willen en nodig hebben?

•

Wat zijn drie essentiële componenten van een gedeelde visie? Waarom is het hebben van een gedeelde visie belangrijk voor een groep?

•

Richard Weber beschrijft vier fases van groepsprocessen: forming, storming, norming/performing, transforming.

In welke fase van het groepsproces volgens Weber zit de EDE cursusgroep?

•

'Teamspirit is een natuurlijk verschijnsel dat optreedt wanneer teamleden met elkaar verbinden, optimaal contact maken, ieder de eigen 'eigenheid' laat inbrengen, en een gezamenlijkheid definieert, een teamdoel. Teamspirit of flow ontstaat wanneer ieder individu zich volledig vrij voelt binnen het team en zich tevens volledig verbonden voelt. Liefde is altijd de basis achter verbinding.'

Vidarte-opleiding trainen en coachen.

•

Kun jij voor een project of groep waarmee je je verbonden hebt, de verhouding beschrijven tussen liefde (voor het vak/ het team/ het project), vrijheid, verbinding (er is een duidelijke 'wij) en verantwoordelijkheid (elk teamlid neemt hier (de eigen) verantwoordelijkheid voor)?

EDE werkboek Activiteiten

023

LEREN DOOR DOEN GROEPSONTWIKKELING 'UNIVERSELE CYCLI VAN VERANDERING

De Universele Cycli van Verandering is een doorlopend proces dat al zo'n 13 miljard jaar plaatsvindt in ons universum. Er zijn zeven universele cycli van verandering die zich voordoen in alle levende systemen, de meeste niet-levende systemen en binnen alle aspecten van het menselijk leven en gedrag. Bewust zijn van deze cycli kan je helpen om bewust het soort levenservaringen te creëren dat je wil, en om de realiteit van je keuze naar voren te brengen. De mensen die het goed doen in het leven zijn van nature afgestemd op deze cycli van verandering. Hieronder volgt een korte beschrijving van de zeven Universele Cycli van Verandering die Tim en Kris Hallborn van de organisatie ‘Wealthymind’ hebben geïdentificeerd.

1. Oprichting: Deze cyclus gaat over een nieuw begin, geboorte en verjonging. Alle systemen moeten een soort van startpunt hebben.

2. Groei: Deze cyclus gaat over groei en uitbreiding. Wanneer een levend systeem begint te groeien en zich te ontwikkelen, wordt het "zelforganiserend".

3. Complexiteit naar rijpheid: Deze cyclus gaat over perfectie en verfijning. Naarmate een systeem vorm begint te krijgen door voortdurende groei, wordt het complexer tot het punt waarop het een "steady state" bereikt.

Een systeem werkt op zijn best als het in een steady state is.

4. Turbulentie: Wanneer het systeem te complex wordt in zijn groei, beginnen zich problemen te ontwikkelen en ontstaat er turbulentie. Turbulentie wordt beschouwd als feedback vanuit de omgeving dat de complexe toestand van het systeem niet meer kan worden ondersteund. Er moet iets verschuiven om naar het volgende niveau van creatie en groei te gaan. Als deze verschuiving "niet" plaatsvindt, dan ontstaat er chaos.

5. Chaos: Deze cyclus gaat over crisis, massaverandering en kansen. Dit is het moment waarop het systeem uit elkaar begint te vallen omdat het te complex is geworden en er chaos ontstaat. Het systeem kan het niet langer bij elkaar houden.

6. Loslaten: Deze cyclus gaat over het loslaten van wat niet meer in je voordeel is. Als de chaos eenmaal is ontstaan, moet er een soort van droppings off zijn om het systeem weer in balans te brengen.

7. Meditatie en rust: Dit is de laatste cyclus waarin het systeem weer in balans komt, waardoor het weer kan worden gerecycled tot de bron van iets nieuws. Het systeem heeft nu minder massa, maar wel meer energie omdat het al het geleerde van de vorige cycli bevat.

Hoe pak je deze activiteit aan?

Beschrijf aan de hand van de zeven cycli van 'de Universele Cycli van Verandering' een grote verandering in je leven die je hebt meegemaakt.

Benodigde materialen: Tekenpapier en tekenmaterialen

Reflectie Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 1. Heeft het beschrijven van de grote verandering in je leven aan de hand van de zeven cycli geholpen inzichten te geven in de processen die je daarin hebt doorgemaakt? Zo ja, hoe dan?

2. Wat is volgens jouw de kracht van 'rouwen'?

3. Wanneer kan chaos gunstig zijn voor een organisatie?

Actie n.a.v. de reflectie Wat heb je geleerd van de reflectie en wil je verder onderzoeken, veranderen of aanpassen in je leven of in je project?

Bronnen • https://thewealthymind.com/the-universal-cycles-of-change.html

EDE werkboek

042

Bron: NASA free

Introductie ecologische dimensie Of het nu om het verduurzamen van je privĂŠ woning, bedrijf of organisatie gaat, het bouwen aan je eigen nul-op-de meter woning is, of om samen met een groep mensen in de vorm van een CPO (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap) een duurzame woonwijk bouwen; je ontwerpt niet alleen de gebouwen, maar ook alle systemen er om heen. Zoals energie, voedselproductie en infrastructuur. Het is verstandig om na te denken over de sociale aspecten van de woning of het bedrijf en de omgeving eromheen en het vraagt tevens om nieuwe economische structuren, passend bij een geheel nieuw paradigma in levensstijlen. In het thema ecologie kijken we naar al deze aspecten en geven we handreikingen voor het maken van een holistisch design.

Zaden, voedsel en bodem Observatie vragen Hoe vergroot de gemeenschap of groep de lokale en regionale voedselzekerheid actief door eigen voedsel en zaden te verbouwen?

Hoe verbouwt en/of verkrijgt de gemeenschap of groep voedsel op een manier die de gezondheid van de bodem en de ecosystemen verbetert?

EDE werkboek

043

ECOLOGIE Wat is het meest waardevolle van wat je geleerd hebt door de observaties?

‘A nation that destroys its soils destroys itself’ Roosevelt

Geef je project een cijfer De gemeeschap of groep vergroot hun lokale en regionale voedselzekerheid actief door eigen voedsel te verbouwen.

De gemeenschap of groep verbouwt en/of verkrijgt hun voedsel op een manier die de gezondheid van de bodem en de ecosystemen verbetert.

THE EARTH IS A FINE PLACE AND WORTH FIGHTING FOR ERNEST HEMINGWAY

EDE werkboek

066

Introductie economische dimensie De wereld verandert snel door onder andere nieuwe technologie, klimaatveranderingen en geopolitieke verschuivingen. Een belangrijke vraag over onze toekomstige economie is: "Hoe geven we deze nieuwe wereld vorm en welke waarden zijn daarin belangrijk?" Rekening houdend met belangrijke maatschappelijke vragen en zorgen, zoals de tweedeling in de samenleving tussen arm en rijk, globalisering, mensenrechten, veilige en gezonde werkomgeving, bestrijding van kinderarbeid.

En ook ecologische kwesties zoals de uitputting en schaarste van grondstoffen, vervuiling door afval, CO2-uitstoot in productieprocessen, watertekorten, enz. De economische dimensie gaat over hoe we de huidige economie kunnen transformeren naar een eerlijker, duurzamer en lokale economie. Een economie waar niemand wordt uitgesloten en waar mensen met passie kunnen werken.

Rechtvaardige toegang Observatie vragen Hoe wordt land, bezittingen en bronnen gedeeld of hoe wordt het mede-eigenaarschap georganiseerd op een manier die een eerlijke toegang voor alle deelnemers bevordert?

Hoe worden de processen om te zorgen voor een eerlijke verdeling van land en middelen georganiseerd?

EDE werkboek

067

ECONOMIE Bomen Elk jaar verdwijnen er 10 miljard bomen.

De gevolgen voor mens, dier en klimaat zijn desastreus.

"Trees for all" investeert daarom in het planten van bomen.

Wat is het meest waardevolle van wat je geleerd hebt door de observaties?

Geef je project een cijfer De gemeenschap of leden uit het project zijn mede-eigenaar of delen land, activa en middelen op een manier die een eerlijke toegang voor iedereen bevordert.

De gemeenschap of het project heeft processen om te zorgen voor een eerlijke verdeling van land en middelen.

AN HONEST MAN IS SOMEONE WHO KNOWS THAT HE CANNOT CONSUME MORE THAN HE PRODUCES AYN RAND

EDE werkboek

088

Bron: NASA free

Bron: pixabay free

Introductie wereldbeeld dimensie Elk levend wezen, inclusief de mens, is eigenlijk een "schatkamer" van potentieel goede kwaliteiten en wijsheid wat kan worden aangesproken in tijden van nood! Onder de druk van een ramp wijst creativiteit op het ontstaan van innerlijke mogelijkheden. Dit is overal in de natuur te zien, waar alles volgens dezelfde wet verloopt. Dit was bijvoorbeeld duidelijk zichtbaar na de stortregens die de dorre woestijn van Death Valley in Californië veranderden in een kleurrijke tuin. De overvloed aan bloemen en insecten die daar al tientallen jaren niet meer te zien waren, toont de rijkdom die onder het oppervlak van alle levensvormen sluimert. De dimensie "wereldbeeld" gaat over de devolutie van je gemeenschap of project op zo'n manier dat de hoogst mogelijke persoonlijke transformatie wordt bereikt.

Wijsheid & Innovatie Observatie vragen Hoe integreert de gemeenschap of het project voortdurend innovatie en nieuwe ideeën, vaardigheden, praktijken, technologieën en manieren van zijn?

Hoe koestert, revitaliseert en deelt de gemeenschap of project de lokale, inheemse of traditionele wijsheid, vaardigheden en praktijken in de manier waarop zij hun leven leiden.

pxfuel royalty free : Death Valley desert

EDE werkboek

089

WORLDVIEW 21st century

Wat is het belangrijkste dat je uit de waarnemingen hebt geleerd?

Hoe kan ik mijn weg vinden in de 21e eeuw? Hoe kunnen we ons eigen leven en bewustzijn zinvol maken?

Geef je project een cijfer De gemeenschap of project integreert voortdurend innovatie en nieuwe ideeën, vaardigheden, praktijken, technologieën en manieren van zijn.

De gemeenschap of het project koestert, revitaliseert en deelt lokale, inheemse of traditionele wijsheid, vaardigheden en praktijken in de manier waarop we ons leven leiden.

IT ALWAYS SEEMS IMPOSSIBLE UNTIL IT'S DONE NELSON MANDELA