ArtEZ What moves you?

ARNHEM 

Snelfietspad Arnhem Dynamische buurtpleinen ELderveld Park Netwerk Rijkerswoerd verbinding in het groen

Wat beweegt jou?! vier ruimtelijke strategieën

INHOUD

34

VOORWOORD Door de directeur van de ArtEZ Academie van Bouwkunst Arnhem

BEWEGEN ALS ONDERDEEL VAN ONS DAILY URBAN SYSTEM Deze studio van de ArtEZ Academie van Bouwkunst in Arnhem

LECTORAAT FUR ARNHEM Binnen het lectoraat is voor elke academie van bouwkunst een focus gedefinieerd over Gezond Urbanisme

COLUMN Harry Popken, belevenissen uit de praktijk

GEZONDHEID & ZORG vrijwel iedereen in Nederland begrijpt dat gezondheid en bewegen hand in hand gaan

DWALEN DOOR ELDERVELD Interview met Joop Vloedbeld, stedenbouwkundige van de wijk Elderveld

INFOGRAPHIC BEDRIJVEN IN BEWEGING Welke bedrijven zijn intensief met beweging bezig

INTERVIEW DHR. BOHDAN MALISZ Stedenbouwkundige van de wijk Rijkerswoerd

ONTWERPREGELS VOOR ACTIEVE EN GEZONDE VERSTEDELIJKING & ACTIEVE PARKEN EN STEDEN

KAART VAN ARNHEM de locaties van de strategiën

4 6

RIJNWAALPAD ARNHEM Het snelfietspad, ook wel het rijkswaalpad genoemd tussen Arnhem en Nijmegen is sinds juli 2015 geopend

8

DE VITALE ARNHEMMER BESTAAT NIET

13

Wat is gezond en hoe gezond is Arnhe,. Feiten en cijfers over de gezondheid van de Arnhemmer.

16

10

18 22 26 30

BUURTPLEINEN ELDERVELD Door middel van buurtacupunctuur willen we op buurtniveau verandering brengen.

33

44

VIJFTIEN TRENDS IN BEWEGEN

COLOFON

Actioncams, smart watches, social media en meer....

14

 HOOFDREDACTIE Diederik Mulder

24

BEELDREOPRTAGE BEWEGEN

Op wat voor manieren kunnen we bewegen. Een beeldcollage van diverse soorten aan beweging.

BEELDREDACTIE Wim Spijker TEKSTREDACTIE Kasper Brinkman CARTOGRAFIE Taco Bijleveld BIJDRAGEN

PARK NETWERK

52

Taco Bijleveld, Guus Blom, Antoine Bowers, Kasper Brinkman, Harm Diesvelt, Bas Driessen, Frank te Grotenhuis, Ko Jacobs, Thijs van Spaandonk,

60

RIJKERSWOERD VERBINDING IN HET GROEN

Over het algemeen zijn de bewoners positief over de wijk.

Opvallend is dat relatief een groot deel van de bewoners verwacht dat de wijk in komende jaren achteruit zal gaan.

Ady Steketee, Ron Stokkink, Diederik Mulder BEGELEIDING Bas Driessen, Thijs van Spaandonk, Gerd-Jan Oud OMSLAG Wim Spijker ArtEZ Academie van Bouwkunst Onderlangs 9 6812 CE Arnhem Postbus 49 6800 AA Arnhem 0031 (0)26 3535606 academievanbouwkunst@artez.nl www.artez.nl/architectuur © ArtEZ Academie van Bouwkunst, maart 2016 Wat beweegt jou?! is een uitgave van de ArtEZ Academie van Bouwkunst Arnhem en is gemaakt door de derdejaars studenten Master Architectuur Bij het samenstellen is getracht iedere bron te vermelden.

De makers aanvaarden geen verantwoordelijkheid, of aansprakelijkheid voor de inhoud.

VOORWOORD



01

BEWEGEN IN DE STAD "Bewegen in de stad" is het derde project dat

Naast dat gene wat concreet door

eeuw toe aan bijstelling of reparatie.

ArtEZ Academie van Bouwkunst voor het

de studenten is gedaan - waar

In zijn meest simpele formulering ge-

netwerklectoraat Future Urban Regions (FUR)

deze publicatie verslag van doet -

vat, vraagt de 20e eeuwse scheiding

uitvoert. Samen met de Gemeente Arnhem is

spelen bij het onderzoeksproject ook

van functies op veel plaatsen om

het onderwerp van dit onderzoeksproject voor

andere elementen een rol. Vanuit

een transformatie naar menging en

de 3e jaars studenten van de masteropleiding

het oogpunt van het onderwijs

verbinding van voorzieningen. Het is

Architectuur vastgesteld. "Bewegen in de stad"

zijn dat bijvoorbeeld opvattingen

afhankelijk van het vertrekpunt dat

is een uitwerking van het centrale thema 'ge-

over de vaardigheden waarmee

wordt genomen - in enkele van de

zonde verstedelijking' van het netwerklector-

jonge beroepsbeoefenaren moeten

hier gepresenteerde casestudies

aat FUR van de zes Nederlandse Academies

worden uitgerust. De beroepsrollen

zijn dat bijvoorbeeld de ouderen

van Bouwkunst.

van de architect zijn mede door de

- hoe die mix van voorzieningen

In deze publicatie worden de resultaten van

economische veranderingen in de

kunnen worden verbonden en hoe

het onderzoek gepresenteerd. Vier cas-

bouwwereld gewijzigd. Zo zal de

in de bereikbaarheid wordt voorzien.

estudies laten zien hoe bewegen in de stad

architect er baat bij hebben als hij

De complexiteit neemt toe naarmate

voor verschillende bewoners en gebruikers

(zij) zich actiever kan manifesteren

meer specifieke groepen (zoals

van Arnhem vorm kan krijgen.

in het proces dat voorafgaat aan de

kinderen) bij de opgave worden

formulering van de ruimtelijke ont-

betrokken.

werpopgave. "Bewegen in de stad" is

...

HET LEVEN IS ONDERWERP VAN ONTWERP.

voor de studenten ook een oefening

Dit is een belangrijke omkering in

in deze vaardigheden.

het denken over het gebruik van

Bovendien is de maatschappelijke

ruimtelijke omgevingen en gebou-

vraag aan het veranderen. Niet

wen. In plaats van een generieke

alleen vragen veel gebouwen om

gebruiker dienen zich vanuit deze

aanpassingen of herbestemmingen

benadering groepen aan met speci-

om aan eigentijdse eisen te kunnen

fieke behoeften, mogelijkheden en

voldoen, ook is er een toenemende

beperkingen. Het gemiddelde wordt

behoefte aan sociaal veilige omgev-

vervangen door een bandbreedte.

ingen. En verder, zo blijkt ook uit de

Een beeld voor die bandbreedte kan

casestudies in deze publicatie, zijn

het mensenleven zijn: van conceptie

sommige resultaten van de steden-

tot overlijden.

bouwkundige opvattingen uit de 20e 4 Wat beweegt jou?!

VIER CASESTUDIES LATEN ZIEN HOE BEWEGEN IN DE STAD VOOR VERSCHILLENDE BEWONERS EN GEBRUIKERS VAN ARNHEM VORM KAN KRIJGEN.







03

04

02 Die bandbreedte ligt niet vast; de medische wetenschap blijft sleutelen aan de grenzen van het leven. Naast de natuurlijke conceptie zijn er meerdere kunstmatige mogelijkheden, net zoals er naast de natuurlijke dood ook andere opties zijn. Het leven is onderwerp van ontwerp. Niet alleen grijpt de mens in op de momenten van conceptie en dood, ook de grenzen schuiven op. De levensvatbaarheid van de ongeboren mens wordt steeds verder vervroegd en de gemiddelde leeftijd wordt steeds hoger. De oprekking van deze bandbreedte zal ongetwijfeld tot nieuwe ruimtelijke opgaven leiden.

Opgaven die niet direct resulteren in iconische architectuur, maar waar de slimme verbinding van voorzieningen en de goede bereikbaarheid binnen de actieradius van de beoogde gebrui-

DYNAMISCHE BUURTPLEINEN ELDERVELD

01

kers vragen om ingenieuze architectonische oplossingen.

Enkele casestudies in deze publicaties kunnen als prelude worden gezien van hetgeen zich

PARK NETWERK

02

de komende periode ook op dit gebied van gezonde verstedelijking gaat aandienen.

RIJKERSWOERD VERBINDING IN HET GROEN

03

KO JACOBS DIRECTEUR ARTEZ ACADEMIE VAN BOUWKUNST

SNELFIETSPAD RIJNWAALPAD

04 5

Wat beweegt jou?!

opgave  Deze studio van de ArtEZ Academie van Bouwkunst in Arnhem gaat over twee onderzoeksvragen:

BEWEGEN ALS ONDERDEEL VAN ONS DAILY URBAN SYSTEM

- Hoe kan openbare ruimte in de stad zó ingericht worden dat bewoners meer bewegen?

- Hoe kan beweging als programma een impuls geven aan de openbare ruimte, en daarmee de openbare ruimte weer een collectief belang geven?

NEDERLAND IS EEN DICHTBEVOLKT, MAAR FIJN VERSPREID STEDELIJK WEEFSEL. WE WONEN, WERKEN EN RECREËEREN MET 17 MILJOEN INWONERS EN JAARLIJKS ZO’N 14 MILJOEN BEZOEKERS OP EEN OPPERVLAKTE TER GROOTTE VAN EEN METROPOOL ALS NEW YORK. DOOR BAS DRIESSEN & THIJS VAN SPAANDONK

GPS GEOCACHING MET GPS LAAT MENSEN STAD EN LAND OP EEN NIEUWE MANIER ERVAREN

We kennen geen enorme metropolen,

De komst van technologieën als GPS

maar ook geen uitgestrekte leegte

en smartphones, de ontwikkeling van

meer. Die spreiding betekent dat we

het world wide web als online ontmo-

veel onderweg zijn. Voor werk of andere

etingsruimte, de trend van gezondheid

verplichtingen, maar ook voor onze

als levensstijl, ze vormen ontwikkelingen

vrije tijd.

die ons daily urban system steeds meer beïnvloeden. Diezelfde tech-

Bewegen is niet alleen sporten, als een

nologieën stellen ons in staat om het

afgebakende activiteit, maar is een

systeem steeds beter te bestuderen,

vanzelfsprekend onderdeel van het

bijvoorbeeld doordat fietsers hun

daily urban system. Er zijn grofweg drie

routes opnemen met GPS.

redenen te onderscheiden waarom mensen bewegen: gezondheid,

Beleid op bewegen is er niet: dat is

recreatief, of woon-werkgerelateerd

verspreid over zorgbeleid, sportbeleid

(mobiliteit).

en ruimtelijk beleid. Terwijl de decentralisatie van de zorg de gezondheid

Dus om er achter te komen waar

van haar inwoners een zaak voor de

verbetering mogelijk is, is het doorgron-

gemeente heeft gemaakt, die geacht

den van het hele stedelijke systeem

wordt ‘lokaal maatwerk’ te verrichten.

noodzakelijk.

6 Wat beweegt jou?!

Daarnaast vormt ruimte voor beweging en een gezonde bevolking een belangrijke vestigingsvoorwaarde in de internationale concurrentie tussen regio’s.

Hoe kunnen we die kennis en die technologieën gebruiken om ontwerpen te maken voor een betere, gezondere stad? En hoe brengen die ontwerpen overheid, zorgpartijen, ondernemers en

SOCIAL MILE IS EEN GRATIS HARDLOOPGROEP WAARBIJ HET DRAAIT OM HET SOCIALE ASPECT

vooral burgers weer bij elkaar?

Daar proberen we in vier strategieën verspreid over Arnhem een antwoord op te vinden.

Samenlopen, gezelligheid en een drankje achteraf, samen uit samen thuis. De groep rent wekelijks in Arnhem en Nijmegen, dwars door het centrum of juist hier vandaan. Social media speelt een grote rol bij de groep: van het aanmelden tot het delen van evenementen en prestaties.

7 Wat beweegt jou?!

FUR ARNHEM IN DE DRIE JAAR DAT HET LECTORAAT FUTURE URBAN REGIONS (FUR) BESTAAT HEEFT ZIJ ZICH BINNEN DE WERELD VAN DE ZES ACADEMIES VAN BOUWKUNST IN NEDERLAND (NAAST ARNHEM ZIJN DAT DE ACADEMIES VAN GRONINGEN, AMSTERDAM, ROTTERDAM, TILBURG EN MAASTRICHT) EEN DUIDELIJKE PLAATS WETEN TE VEROVEREN. DOOR RUIMTELIJK ONDERZOEK EN ONTWERP IN NAUWE SAMENSPRAAK MET OVERHEID EN BETROKKENSTAKEHOLDERS TOE TE PASSEN OP EEN MAATSCHAPPELIJK BEPALEND VRAAGSTUK ALS GEZOND URBANISME LEVEREN DE FUR STUDIO’S COMPLEXE EN INSPIRERENDE ANTWOORDEN OP. RESULTATEN VAN ONZE EN ANDERE FUR STUDIO’S ZIJN TE ZIEN OP HTTP://WWW.FUTUREURBANREGIONS.ORG/.

Binnen het lectoraat is voor elke

het betrekken van de plaatselijke

academie van bouwkunst een focus

stakeholders hebben de studenten

gedefinieerd uit het brede veld

een extra stap gezet zodat hun

van Gezond Urbanisme waarbij de

voorstellen een grotere kans maken

aandacht in Arnhem uitgaat naar

om daadwerkelijk een bijdrage te

Gezond Leven. In de eerste studio

leveren in het verbeteren van de

van 2013-14 is het stimuleren van

ruimtelijke kwaliteit en het stimuleren

biodiversiteit en een gezonde ecolo-

van een gezonde levenswijze in

gie ingezet om de wijk Presikhaaf te

Arnhem.

vernieuwen. Het afgelopen jaar is een viertal locaties rondom het cen-

Het magazine dat voor u ligt vormt

trumgebied van Arnhem onderzocht

samen met de video '"wat beweegt

op kansen om met ingrepen in de

jou" (vijfdelige film) het resultaat

openbare ruimte het bewegen van

van deze studio. We hopen dat u

de stadsbewoner te stimuleren.

het met veel plezier zult lezen en

Voortbouwend op de prikkelende

dat het een bijdrage kan vormen

uitkomsten van en reacties op de

in het proces om gezond leven te

vorige studio heeft de huidige groep

stimuleren.

studenten op vier andere (woon) locaties in Arnhem voorstellen ontwikkeld tot herinrichting van de openbare ruimte met als doel het stimuleren van beweging onder de

ADY STEKETEE KENNISKRINGLID FUTURE URBAN REGIONS

specifieke doelgroepen die op de locaties werden aangetroffen. In

8 Wat beweegt jou?!

HET AFGELOPEN JAAR IS EEN VIERTAL LOCATIES RONDOM HET CENTRUMGEBIED VAN ARNHEM ONDERZOCHT OP KANSEN OM MET INGREPEN IN DE OPENBARE RUIMTE HET BEWEGEN VAN DE STADSBEWONER TE STIMULEREN.

9 Wat beweegt jou?!

Dé vitale Arnhemmer bestaat niet DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE (WHO) OMSCHRIJFT GEZONDHEID ALS ‘EEN TOESTAND VAN LICHAMELIJK, GEESTELIJK EN SOCIAAL WELBEVINDEN, EN NIET SLECHTS HET ONTBREKEN VAN ZIEKTE OF ANDERE GEBREKEN.’ HET HANTEREN VAN DEZE DEFINITIE GEEFT METEEN AL AAN DAT GEZONDHEID EEN TAMELIJK ONBEGRENSD BEGRIP IS. DE GEZONDHEIDSTOESTAND VAN EEN INDIVIDU WORDT BEÏNVLOED DOOR AANLEG, DE LEEFSTIJL, FYSIEKE EN SOCIALE OMGEVING EN HET ZORGSYSTEEM. DE OVERHEID HEEFT DAARBIJ EEN WETTELIJKE TAAK IN DE BEVORDERING EN DE BESCHERMING ERVAN. ER ZIJN GROTE GEZONDHEIDSVERSCHILLEN IN NEDERLAND EN DUS OOK IN DE REGIO ARNHEM. DOOR HARM DIESVLET

B

innen Nederland

solide kwaliteitsverbetering aan te brengen

een derde van de sport/ beweegt niet of

scoort de regio waar

binnen verenigen en onderwijs.

nauwelijks. Een derde van de Arnhemmers

Arnhem (bijna 155.000

zegt zelf geen gebruik te maken van de

inwoners) deel van

Sociale veranderingen

sportvoorzieningen die aangeboden

uitmaakt gemiddeld

Vijf jaar geleden heeft de gemeente

wordt. Waarvan iets minder dan 20% van

qua levensverwachting.

Arnhem de Nota Visie Sport en Bewegen

de laagopgeleiden en 9% van de hoog

Zoals te verwachten is zijn er op wijkniveau

2011-2021 vastgesteld. Die visie is

opgeleiden Arnhemmers zeggen deze

verschillen. Deze worden veelal veroorzaakt

samengesteld om te richten op belangrijke

voorzieningen niet te kennen.

door verschillen in de persoonskenmerken

maatschappelijke veranderingen:

en dus bevolkingssamenstelling.

vergrijzing, ander type sporter, andere

Hectiek

Leeftijdsopbouw, burgerlijke staat,

sportbehoefte en overgewicht jeugd.

Met de wijze waarop we leven

leefstijl (voeding, genotsmiddelen),

Stimuleren van vernieuwende initiatieven

kunnen we zelf invloed uitoefenen

gewicht, etniciteit, opleiding en

en het activeren van doelgroepen zijn

op onze gezondheid. We zijn dus zelf

sociaaleconomische status zijn van invloed

vertrekpunten binnen de visie. Daarnaast

verantwoordelijk voor de eigen gezondheid.

op de gezondheidstoestand. Er bestaan

voorziet het plan dat er meer geïnvesteerd

Bij het merendeel maakt de gezondheid

belangrijke verschillen in gezondheid en

moet worden in bewegen en sporten in

dan ook deel uit van de lijst van belangrijke

gezonde leefwijze tussen mensen met een

de openbare ruimte: flexibel, passend bij

voorwaarden voor een gelukkig leven. In

hoge sociaaleconomische status (SES) en

verschillende doelgroepen.

Arnhem voldoet 64% van de volwassenen

mensen met een lage SES.

aan de Nederlandse Norm Gezond Acht op de tien volwassen Arnhemmers

Bewegen of aan de fitheidsnorm. Maar in

Bewegen en sport is binnen de gemeente

beoordeelt zijn/ haar eigen gezondheid

de hectiek van de dag schiet het sporten

Arnhem geen beleid op zich. Het heeft

als goed tot zeer goed. Dit percentage

en bewegen er bij de jonge ouders er veelal

raakvlakken met gezondheid, economie,

staat zowel gelijk aan het regionale als het

bij in. Mensen in de leeftijd het belang van

groen, ruimte en sociaal-maatschappelijk.

landelijke gemiddelde. Hoewel bepaalde

bewegen, maar zijn bezig met hun carrière

Sportbedrijf Arnhem is een onderdeel

groepen in Arnhem intensief sporten, ligt

met als gevolg dat ze veelal niet in de

van de gemeente en stimuleert de

de gemiddelde sportdeelname van de

gelegenheid zijn om te gaan sporten.

inwoners om voldoende te sporten en/

Arnhemse bevolking net iets onder het

of te bewegen. Onder andere door een

gemiddelde van andere grote steden. Ruim

10 Wat beweegt jou?!

Het deel van de Arnhemse volwassenen

Grafiektitel

ZELFREDZAAMHEIDSPROFIEL VOLWASSENEN ARNHEM Reeks1 Gezondheid en maatschappelijke participatie

Begin 2016 wonen er iets meer dan

Inwoners die sporten

100.000 18 tot 64-jarigen en 30.000

62%

Inwoners met ernstig overgewicht

65-plussers in Arnhem. De manier waarop we leven heeft invloed op

10%

Inwoners met belemmeringen door de eigen

onze gezondheid. In Arnhem heeft een kwart van de volwassenen last

25%

gezondheid

van belemmeringen t.g.v. de gezond-

Beleving lichamelijke gezondheid

77%

Beleving geestelijke gezondheid

heid, terwijl 77% zichzelf lichamelijk en 89%

besteedt kunnen worden aan sport/ Grafiektitel

dat een ‘normaal gewicht’ heeft, ligt vijf

procent boven het landelijke percentage.

Een tiende van de volwassenen heeft

bewegen.

Reeks1

zelfs 89% zichzelf geestelijk gezond acht.

uur per week) dan in de regio. 65% van de 4 tot 12-jarigen in Arnhem is lid van een sportclub of –vereniging.

ernstig overgewicht, dit percentage is

Het is daarnaast belangrijk een kind

lid van een(12%). sportvereniging gelijk aanJongeren het landelijke cijfer Om de

67% gezonde eetgewoontes aan te leren.

Unieke sporten

gemiddelde vanaan deze Jongeren vitaliteit die voldoen de(Arnhemse) norm Gezond

Gezond eten betekent sowieso regelmatig

Aandacht voor kwetsbare groepen

bevolkingsgroep te Bewegen doen stijgen zou

en goed ontbijten, gevarieerd en met mate

zoals mensen met een beperking is van

een samenwerking met het bedrijfsleven

te eten, een beperkt gebruik van gezoete

belang. Arnhem werd in 2011 verkozen

uitkomst kunnen bieden, bijvoorbeeld door

drankjes, niet te veel verzadigd vet, elke

tot Sportgemeente van het jaar,

het stimuleren van sporten tussen de

dag groente en fruit en veilig met voedsel 80%

waarin zij uitblonk in het thema Lokale

middag.

omgaan. Het percentage kinderen dat

Samenwerking. In 2015 deden zij wederom

elke dag groente en fruit eet is in geheel

mee met de verkiezing en zonden zij het

Arnhem hoger dan in de rest van de regio.

initiatief Uniek Sporten in. Uniek Sporten

Jongeren met overgewicht

Jongeren die de gezondheid als goed ervaren

Andere interesses

67%

16%

Voor de jongsten onder ons (0 tot 12

is een programma met aangepast sporten

jaar) is de invloed van de ouders op

Uit de landelijke Monitor Bewegen en

de leefstijl nog erg overheersend. Een

Gezondheid van TNO blijkt dat 33% van

voor mensen met een beperking.

(gezonde) levenswijze die van kinds af

de kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar

Investeren in het aanbod, werving

aan is aangeleerd wordt makkelijker

voldoet aan de fitnorm, 32% voldoet aan de

en communicatie, vergroten van

vastgehouden in de rest van het leven. Het

beweegnorm, en 53% aan tenminste een

de bereikbaarheid en zorgen voor

is belangrijk dat kinderen ervan bewust

van beide normen (ofwel de combinorm).

laagdrempeligere aanbieding bij

worden dat actieve lichaamsbeweging

In de gemeente Arnhem is 70% van de

sportverenigingen met daarbij een

zoals buiten spelen, fietsen, wandelen en

kinderen van boven de 4 jaar volgens de

regionale samenwerking zou ervoor kunnen

sporten vanzelfsprekend is.

ouder(s) lichamelijk actief, dat wil zeggen

zorgen dat mensen met een beperking

beweegt minimaal zeven uur per week.

meer kunnen sporten.

In de puberteit ontwikkelen de kinderen

Ruim 30% van de kinderen gaat niet lopend

een eigen leefstijl en ontstaan er conflicten.

of zelf fietsend naar school. Iets meer

Vergrijzing

Bij de jongeren van 12 tot 18 jaar is de

dan een op de vijf kinderen van 2 jaar en

Volgens de bevolkingsprognose van

overgang naar de middelbare school

ouder speelt minder dan een uur per dag

het CBS zullen er in 2020 3,4 miljoen

het punt om minder actief te worden.

buiten. Daarentegen kijkt 28% meer dan

65-plussers in Nederland zijn. De

De interessegebieden verschuiven zich

twee uur per dag naar een beeldscherm.

vergrijzingpiek is te verwachten rond 2050.

naar bijvoorbeeld bijbaantjes en de

Naarmate de le eftijd toeneemt en de SES

Ruim vierenhalf miljoen Nederlanders, een

sportactiviteit neemt af. Kansen liggen op

afneemt, neemt het percentage passieve

kwart van de bevolking, zijn dan 65 jaar of

het gebied van een betere samenwerking

tijdsbesteding toe. Jongens en oudere

ouder. In Arnhem is op dit moment 13% van

tussen onderwijs, welzijnsinstanties,

kinderen bewegen vaker minimaal zeven

de bevolking 65 jaar of ouder. In Arnhem

wijkcorporaties, commerciële

uur per week dan meisjes en jongere

woont 37% van de 65-plussers alleen en

sportaanbieders en sportverenigingen.

kinderen. In Arnhem zijn minder kinderen

60% met partner. Veel ouderen zijn in

Daarnaast zou er op school meer aandacht

lichamelijk actief (bewegen meer dan zeven

Arnhem actief: de vitale senior. Zij doen aan

11 Wat beweegt jou?!

Beleving lichamelijke gezondheid

77%

Beleving geestelijke gezondheid

89%

ZELFREDZAAMHEIDSPROFIEL Grafiektitel JEUGD ARNHEM Gezondheid en maatschappelijke participatie Reeks1

Jongeren lid van een sportvereniging Jongeren die voldoen aan de norm Gezond

67%

Bewegen Jongeren met overgewicht

NORM

67%

16%

Jongeren die de gezondheid als goed

80%

ervaren

 AANMOEDIGEN EN ACTIVEREN

wandelen, gymnastiek, fietsen en golf. Maar er is ook een groep die nauwelijks beweegt.

Om het belang van lichaamsbeweging ten Meer aandacht voor bewegen en andere manier van sporten is binnen

behoeve van de lichamelijke fitheid te kunnen

een vergrijzende bevolking dan ook van belang. De grootste hindernis

vaststellen wordt al lange tijd de fitnorm ge-

om ouderen in de openbare ruimte te laten bewegen is dat ze zichzelf

hanteerd. Omdat steeds duidelijker werd dat

kwetsbaar voelen en denken dat ze niet meer tot bewegen in staat te

ook minder intensieve vormen van bewegen

zijn. Veel ouderen zijn door gezondheidsklachten gedwongen om de

een rol spelen bij de bevordering van de ge-

auto te laten staan. Zij zijn hierdoor minder mobiel en zijn aangewezen

zondheid heeft een groep experts eind jaren

op wandelen en fietsen. Niet alleen de eigen onzekerheid, maar ook

90 de Nederlandse Norm Gezond Bewegen

de fysieke leefomgeving vormt een belemmering.

(ofwel beweegnorm) vastgesteld. Beweging is immers belangrijk voor de ontwikkeling van

Sociale contacten met anderen is voor ouderen een belangrijk drijf-

de motoriek, om fit te voelen, energie kwijt te

veer om te bewegen. Sociale onveiligheid speelt een grote rol in de

kunnen en beweging reduceert de kans op

keuze die ouderen maken om al dan niet in de openba

diverse chronische ziekten en aandoeningen

te bewegen.

Om ouderen te stimuleren te gaan bewegen, moet de fysieke leefom-

op latere leeftijd.

geving met groenvoorzieningen aantrekkelijk zijn. Maar daarnaast zijn er nog twee aspecten die bepalend zijn voor de attractiviteit van de straat en 'verleiden' ouderen om te lopen: schone openbare ruimte en

 JONGEREN

activiteiten of andere mensen langs de route.

Dagelijks één uur tenminste matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de activiteiten

Gezonde stad

minimaal twee maal per week gericht zijn op het

Hoewel bepaalde groepen in Arnhem intensief sporten, ligt de ge-

verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid

middelde sportdeelname van de Arnhemse bevolking net iets onder

(kracht, lenigheid en coördinatie).

het gemiddelde van andere grote steden (64% ten opzichte van

 aerobics of skateboarden

65%). Voornamelijk gehandicapten, jongeren van 12 tot 18 jaar, 25 tot 34-jarigen, 65-plussers en mensen met een lage sociaal economische

 VOLWASSENEN

status hebben een zetje in de rug nodig. Het scheppen van laagdrem-

Een half uur ten minste matig intensieve

pelige (zorg)voorzieningen in de wijken waar deze mensen wonen, kan

lichamelijke activiteit op minimaal vijf, maar bij

een bijdrage leveren aan het voortijdig opsporen en voorkomen van

voorkeur alle dagen van de week.

gezondheidsproblemen.

 wandelen (5km/u) of fietsen (15 km/u)

Begin 2016 telt Arnhem 30.000 jongeren. Overgewicht wordt be-

 OUDEREN

schouwd als één van de belangrijkste volksgezondheidsproblemen

Een half uur ten minste matig intensieve

van dit moment. Kinderen met overgewicht hebben vaker lichamelijke

lichamelijke activiteit op minimaal vijf, maar bij

klachten. Lidmaatschap van een sportvereniging is een belangrijk

voorkeur alle dagen van de week.

aspect voor de gezondheid van kinderen en mate van interactie met

 wandelen (3km/u) of fietsen (10 km/u)

leeftijdsgenoten.

12 Wat beweegt jou?!

COLUMN HARRY POPKEN CONSECTETUR ADIPISCING ELIT DONEC A PLACERAT ANTE ETIAM EGET NULLA MOLLIS ELIT INTERDUM VENENATIS. CUMER SOCIIS NATOQUE PENATIBUS ET MAGNIS DIS PARTURIENT MONTES NASCETUR RIDICULUS ETIS MUSE LOREM IPSUMED DOLOR SIT AMET, CONSECTETUR ADIPISCING ELT NULLAM INES MOLESTIE NUNC MAGNIS

Aliquam ultricies quam nec orci feugiat, vel

at interdum augue. Phasellus mollis nisl quis

lacus. Nam nec ipsum dictum orci cursus

placerat urna vehicula. In hac habitasse

velit interdum, id egestas nulla hendrerit.

ultrices vitae a tortor. Ut vitae justo in tellus

platea dictumst. In bibendum eget eros at

Fusce erat magna, venenatis a turpis sit

venenatis mollis ac a erat. Nulla egestas

condimentum. Mauris feugiat risus a esters

amet, bibendum accumsan enim. Curabitur

nunc dui, at egestas arcu pretium vel. Pel-

porttitor, venenatis bibendum turpis tem-

nec mi at sem elementum vulputate. Mauris

lentesque at velit sagittis, dapibus orci non,

pus. Pellentesque ornare volutpat gravida.

bibendum massa ac dui porttitor efficitur.

sollicitudin diam.

Ut commodo, augue vitae ultrices laoreet

Duis ultrices viverra eritas enteros.

arcu orci pretium libero, eget consectetur

porttitor. Phasellus euismod venenatis mi

Pellentesque lorem ligula, posuere sed con-

dolor mauris at sem. Nulla id mattis nisl. Duis

et fermentum. Suspendisse potenti. Mauris

gue a, condimentum a neque. Duis ullam-

nisl odio, finibus suscipit magna eu, viverra

tortor mauris, mattis a laoreet ut, dignissim

corper nec sapien eleifend molestie. Nam id

egestas lorem. Ut venenatis augue sed

ac lorem. Suspendisse placerat est augue,

justo posuere, tincidunt ex ac, convallis velit.

nunc congue, et ullamcorper ex tincidunt.

in laoreet leo tincidunt vitae. Nam lacinia

Sed dictum sollicitudin ex, condimentum

Maecenas non placerat nisl, nec rhoncus

tempus elit, in aliquam metus fermentum

consectetur elit eleifend eget. Sed aliquam

lorem. Maecenas sed mi justo. Aenean

vitae. Etiam dictum sem velit, sit amet

justo sit amet est sagittis, at venenatis est

bibendum diam nec luctus maximus. Donec

pharetra libero pretium quis. Pellentesque

accumsan. Nullam vitae maximus mauris.

aliquam porttitor felis, eget aliquam diam

ipsum quam, interdum at fermentum non,

Duis ultrices orci felis. Praesent a felis libero.

sagittis non. Donec pulvinar facilisis odio id

malesuada sed lectus. Vivamus vitae nisi

Phasellus semper euismod diam finibus ef-

mollis. Nulla facilisi. Mauris et lobortis risus,

vulputate, feugiat nunc quis, malesuada

ficitur. Cras orci libero, aliquam eget dictum

13 Wat beweegt jou?!

VIJFTIEN

TRENDS BINNEN SPORT EN BEWEGING



DOOR ANTOINE BOWERS

#HASHTAGS!

B ro n foto: a l l a b o utp h o n es .n l

B ro n foto: g a wke rassets .co m

ACTIONCAMS

SMART WATCHES

Smart watches vervangen langzaam maar zeker de horloge. Men is gek op prestatie meting, en hoeveel calorien ze hebben verbrand!

B ro n foto: qsd ig ita lso l uti o ns .co m

Klein, duur en ommissbaar bij vakantiegangers.

De naam action cams zegt het al, het kan tegen extreme condities, en neemt bij vele modellen in hoge kwaliteit op!

POLEDANCING

Een opkomende sport wat populair is bij de sterke dames. Poledancing is naast een sensuele 'act' een zware sport dat vaker wordt beoefend

B ro n foto: vi n d i ng ri j ck .n l

Het delen van je bewegings activiteiten wordt telkens vaker gedaan op social media. Je Kan zo zien hoeveel KM iemand heeft gelopen of zweterig post workout foto's op instagram.

CROSSFIT



SOCIAL MEDIA

B ro n foto: crossfita l m e re.n l

B ro n foto: e l e ctrow.co m

Crossfit is een hele populaire sport op dit moment. Van top sporters tot luie bankhangers.

Het is een zeer laag drempelig sport en draait op basis van motivatie en competitie element.

SUPERFOODS

Bij de fanatieke sporters is voeding ook een belangrijk onderwerp. Overal verkrijgbaar en geimporteerd uit landen waar je nog nooit van hebt gehoord!

B ro n foto: p i nte rest .co m

B ro n foto: askth e p i l ot .co m

SELFIE STICKS

SURFPLANK YOGA

Misschien een beetje moeilijk in Nederland, maar zeer populair bij vakantiegagers! Bij de wat warmere landen wordt deze variant op yoga vaak gedaan.

B ro n fo to: th e p a l e o fa cto r y.co m

14 Wat beweegt jou?!

Ommissbaar bij vakantiegangers de selfiestick.

Naast DAT men dit gebruikt om totaal voor gek te staan, maakt men vaak gebruik hiervan bij bewegen.



TRENDS

WELKE VAN DEZE TRENDS DOET U AL AAN MEE?

BOOTCAMP

COMPETITIE ELEMENT

Niks mooie schoentjes, merk kleding, handschoentjes, gewoon lekker ruig buiten sporten! Steeds vaker Kom je bootcampers tegen in het openbaar.

Bij verschillende apps wordt geregistreert wat je aan beweging doet. Mocht je iemand Anders pad tegen komen, Kan je die persoon uitdagen of zijn tijd verbeteren.

B ro n foto: j igsa wm e d i ca l .co m

THEMA RUNS

B ro n foto: ra fsp o rt .n l

Er worden veel thema runs georganiseerd. Van avond 5K's tot color runs van 10K! Je ziet vaker DAT de drempel wordt verlaagd en men dit ervaart als een sociale activiteit

B ro n foto: b l o gsp ot .co m

DRONES

SPONOSEREN

Jezelf filmen blijkt populair. Naast selfiesticks Kan je tegenwoordig drones aanschaffen die je volgen Zeker leuk bij het terugkijken van wipeouts! (Lily)

Je ziet vaker dat men kennissen sponsoren voor een goed doel. In plaats van grote bedrijven Kan je buurman je ook sponsoren!

B ro n fo to: j o e l e e i n fo . i p o w e r.co m /

SPORT KLEDING

B ro n fo to: j o i n4 e n e rgy. n l

Niet populair onder de bootcampers, maar bijna een must bij fitness lui. De nieuwste schoenen van CR of de nieuwste shirt die je sneller laat bewegen. Men is gek op sport kleding.

TRENDS IN BEWEGING

B ro n foto: fi rew i re b l o g .co m

Met de komst van de mobiele

istreert. Je prestaties worden

telefoon en internet is Er elke

telkens inzichtelijker. Je Kan zelfs

maand wel een nieuwe trend. Bin-

digitale coaches downloaden die

nen sport en beweging worden

je net DAT extra motvatie geven

Er apps ontwikkeld en gadgets

die je nodigt hebt.

gemaakt.

Hierboven staan 15 trends weerMeeste apps laten op een fraaie

geven. Dit zijn hele nieuwe trends

wijze zien hoeveel iemand be-

en ook nieuwe ontwikkelingen

weegt, alles wordt Dan gereg-

binnen sport en beweging.

B ro n foto: cd n .d ig ita lsp o rt .co

15 Wat beweegt jou?!

EN ALS IEDEREEN GEZOND ZOU BEWEGEN IS DE LEVENSVERWACHTING BIJ MANNEN 0,7 JAAR EN BIJ VROUWEN 1,2 JAAR HOGER.

GEZONDHEID & ZORG

DOOR WIM SPIJKER

VRIJWEL IEDEREEN IN NEDERLAND BEGRIJPT DAT GEZONDHEID EN BEWEGEN HAND IN HAND GAAN. OOK BEGRIJPT IEDEREEN DAT ALS ER MEER GESPORT OF BEWOGEN WORDT, JE WAARSCHIJNLIJK GEZONDER BENT. VOOR DE MEESTE BEVOLKINGSGROEPEN IS BEWEGEN DE NORMAALSTE ZAAK VAN DE DAG. ECHTER, VOOR BIJVOORBEELD OUDEREN, IS DIT NIET ZO MAKKELIJK. IN 2009 WAS HET AANTAL OUDEREN IN NEDERLAND 2,5 MILJOEN EN DIT ZAL IN 2020 WAARSCHIJNLIJK OPLOPEN NAAR 3,4 MILJOEN. DAARMEE WAS HET AANTAL PERSONEN OUDER DAN 65 IN 2009 15% VAN DE BEVOLKING. DAARVAN VOELDE MEER DAN 60% VAN DE 65 TOT 74-JARIGEN ZICH GEZOND EN MEER DAN DE HELFT VAN DE 75-PLUSSERS. MAAR WAT IS GEZONDHEID? EN HOEVEEL KOST ‘GEZONDHEID’?

16 Wat beweegt jou?!

minuten dag 220

65-69 jaar 70-74 jaar

200

75-79 jaar 80-84 jaar

180

160

DE GEZONDHEID VAN EEN PERSOON WORDT NIET ENKEL BEPAALD DOOR HET BEWEEGGEDRAG. HET IS LASTIG OM DE GEZONDHEID VAST TE LEGGEN IN EEN GETAL. GEZONDHEID WORDT BEPAALD DOOR MEERDERE FACTOREN, ZOALS: LEEFSTIJL, SOCIALE OMGEVING EN PERSOONSKENMERKEN

140

120

100 1992/93

1995/96

1992/93

1998/99

mannen

1995/96

1998/99

vrouwen

(GEWICHT, CHOLESTEROL, ETC.).

De gezondheid van een persoon

Bij overgewicht is dat zowel voor

wordt niet enkel bepaald door het

mannen als vrouwen 0,8 jaar en

beweeggedrag. Het is lastig om

als iedereen gezond zou bewegen

de gezondheid vast te leggen

is de hogere levensverwachting

in een getal. Gezondheid wordt

bij mannen 0,7 jaar en bij vrouwen

bepaald door meerdere factoren,

1,2 jaar.

...

EEN NOG GROTER DEEL (68%) SPORT NOOIT OF MINDER DAN 1

zoals: leefstijl, sociale omgeving en persoonskenmerken (gewicht,

Mensen met ongezonde leefge-

cholesterol, etc.). Volgens de Ned-

woontes en gedrag hebben een

erlandse norm ‘Gezond Bewegen’

hoger risico op diverse chronische

voor 55-plussers, moet iemand het

ziektes, gebruiken mensen met

liefst elke dag, tenminste vijf dagen

een ongezond leven meer zorg en

per week matig intensief voor een

maken zij hogere zorgkosten. In

half uur bewegen. Dat houdt in:

Nederland werd, volgens het CBS,

een tempo van 4 km/uur lopen

in 2010 totaal 74,9 miljard euro

of in een tempo van 10-12 km/uur

aan zorg uitgegeven. Er werd 2,8

fietsen. In de grafiek hiernaast is te

miljard euro besteed aan zorg die

zien hoe ouderen zich lichamelijk

te maken met de gevolgen van

bewegen in minuten op de dag

roken. Hiermee kostte roken het

voor 2000. Het begrip bewegen

meest aan zorg. Ook overgewicht,

kan breder genomen worden dan

lichamelijke inactiviteit en hoge

alleen sporten, zoals tuinieren

bloeddruk brengen aanzienlijke

of huishoudelijk werk. Van de

kosten mee. De kosten van zorg

65-plussers blijkt 59% niet aan de

betreffende ziektes gerelateerd

norm te voldoen. Een nog groter

aan lichamelijke inactiviteit was 1,3

deel (68%) sport nooit of minder

miljard euro.

dan 1 uur per week.

Ongezond gedrag veroorzaakt Ongezond leefgedrag is vaak de

een klein gedeelte van de totale

oorzaak voor een slechte ge-

huidige zorgkosten. Als ongezond

zondheid en ziekte. De nadruk bij

levensgedrag wordt uitgebannen,

ongezond leefgedrag ligt dan bij:

bijvoorbeeld wanneer iedereen

roken, inactiviteit en overgewicht.

dagelijks goed gaat sporten,

Maar stel dit wordt uitgebannen,

neemt de levensverwachting toe

wat betekent dat in levensjaren?

en zal iedereen ouder worden. Dit

Het verhogen van de levensver-

betekent echter dat de hogere

wachting met het uitbannen van

leeftijd als risicofactor voor andere

ongezond levensgedrag is het

ziektes ook groter wordt. Ondanks

hoogst bij roken. De gemiddelde

dat zal gezond gedrag zeker

winst voor een Nederlander van 20

bijdragen in termen van kwaliteit

jaar of ouder is bij een man 2,1 jaar

van leven.

en bij een vrouw gemiddeld 1,3 jaar.

17 Wat beweegt jou?!

UUR PER WEEK

Totale uitgaven

€260,9 mld 1% overige zorg

10%

zorg voor ouderen

16% medische zorg

01

PLATTEGROND VAN ELDERVELD

02

Ontwerptekening door Joop Vloedbeld afbeelding: Elderveld. Een nieuwe Arnhemse wijk op oude grond.

Klein, F.X.M. e.a..

LUCHTFOTO ELDERVELD bron: Apple kaarten

DWALEN DOOR ELDERVELD DROMEN VAN ONTWERPER JOOP VLOEDBELD 18 Wat beweegt jou?!

03

"EEN RONDE WEG KAN HEEL VERWARREND ZIJN ALS JE NIKS ONTWERPT OM DAT TEGEN TE GAAN"

RONDING IN DE WEG BIJ HET DIERENPARK bron: Apple kaarten

DOOR EEN GELUKKIG TOEVAL RAAKTE HARM DIESVELT EN DIEDERIK MULDER IN CONTACT MET JOOP BLOODVELD. ZO'N UNIEKE MOGELIJKHEID OM EEN INTERVIEW TE HOUDEN OVER DE WIJK ELDERVELD KONDEN WE NATUURLIJK NIET AAN ONS VOORBIJ LATEN GAAN. WE SPRAKEN OP EEN ZATERDAGOCHTEND BIJ JOOP THUIS AF. IN EEN SCHITTERENDE, ZELF ONTWORPEN, WONING. EEN INTERVIEW DAT BEGON OVER DE WIJK ELDERVELD LIEP DOOR GEZAMENLIJK ENTHOUSIAMSE AL SNEL UIT OP EEN GESPEK OVER HEEL ARNHEM. DOOR DIEDERIK MULDER

De aanleiding van dit interview

gegeven. Een op de Burgemeester

is onze strategie over

Matsersingel En een op de

Elderveld. Een bijzondere wijk

Batavierenweg. Ook was er de wen

waar nog veel mensen wonen

dat de mensen maar 400m moesten

die er al vanaf het allereerste

te lopen voor de bus."

begin gewoond hebben.

Zij hebben er altijd prettig

Verklaard dit ook de ronding in

gewoond en wonen hier nog

de weg?

steeds fijn. Dus dat is een

"Ja hierdoor is heeft de weg een

mooi comlpiment voor u.

doorgaande ronding gekregen. Maar ik kan me nog goed herinneren

Kunt u iets vertellen over de

dat, toen ik dit had getekend, er

opzet en ligging van de wijk

iemand bij mijn tekentafel kwam

Elderveld.

staan die vond dat een ronde weg

"Je zou verwachten dat als je op

maar niks was. Zo'n weg werkt ook

deze plek een wijk mag ontwerpen

desoriënteren natuurlijk. Voor je het

je de wijk zou richten op de Rijn.

weet ga je in een andere richting.

Maar helaas was dit niet mogelijk.

Maar je moet het anders zien. Een

Er was namelijk een weg gepland

ronde weg kan heel verwarrend zijn

tussen de Rijn en Elderveld. Gelukkig

als je niks ontwerpt om dat tegen te

is deze weg er nooit gekomen.

gaan."

02

Maar hier is bij het ontwerp wel rekening mee gehouden. Vandaar

Welke ontwerpen heeft u

de sportvelden tussen Elderveld

toegevoegd om het minder

en de Rijn. Dit zou als bufferzone

desoriënterend te laten zijn?

dienen. Verder ligt de wijk ingeklemd

"Allereerst heb ik op de kaart van

tussen het spoor, de Batavierenweg

Arnhem gekeken of er ergens

en de Burgermeester Matsersingel.

anders een weg aanwezig was

Deze singel verbindt de wijken in

met een vergelijkbare ronding.

Arnhem-Zuid aan elkaar."

Ik vond zo'n soortgelijke weg tussen de dierentuin en het

Wat waren u uitgangspunten

openluchtmuseum. Daar ben ik

voor de wijk?

wezen kijken om te ervaren hoe zo'n

"De voormalige Middenweg,

ronding nu werkt. Daarnaast heb ik

nu Elderhofseweg en het

de stervormige hoogbouw bedacht

Hannesstraatje waren de enige

als oriëntatiepunten in de wijk. Op

wegen die er toen waren. De rest

het kruispunt van de ronding en de

was landbouwgrond. Ook waren

Elderveldseweg heb ik het centrum

de punten voor de ontsluiting

getekend."

19 Wat beweegt jou?!

03

 EEN BEVLOGEN CARRIÈRE VAN JOOP VLOEDBELD

04

ANALYSE

GEBOREN IN ALMELO. NA DE HTS HEEFT JOOP GESTUDEERD AAN DE VOORLOPER VAN DE ACADEMIE VAN BOUWKUNST. NA DEZE OPLEIDING HEEFT HIJ GEWERKT VOOR DIVERSE ARCHITECTENBUREAUS. NA EEN AANTAL JAREN IS HIJ, SAMEN MET FRANS WIESSING, EEN EIGEN ARCHITECTENBUREAU GESTART. TIEN JAAR LATER WERD HIJ DOOR DE

ELDERVELD in BEWEGING

GEMEENTE ARNHEM, GEVRAAGD OM VOOR DE AFDELING STEDENBOUW TE KOMEN WERKEN. IN DE TWINTIG JAAR DAT HIJ DIT DEED HEEFT HIJ ZICH

VOORNAMELIJK BEZIG GEHOUDEN MET HET CENTRUM VAN ARNHEM EN ARNHEM ZUID.

04 05 06

foto: Diederik Mulder

20 Wat beweegt jou?!

PLATTEGROND MET DE WOONBUURTEN bron: Diederik Mulder en Harm Diesvelt

STERVORMIGE HOOGBOUW VOOR DE ORIËNTATIE bron: Diederik Mulder en Harm Diesvelt

HISTORISCHE LUCHTFOTO bron: onbekend

•

Geloof in vooruitgang en wederopbouw voltooid

•

1966 Eldersche "HIER WAS IK HET NIET MEE EENS. MIJN HELE PLAN IS TOEN polder bestemd voor OP DE SCHOP GEGAAN" stadsuitbreiding (als onderdeel van Groot Malburgen)

•

Jaren ‘70 realisatie van de eerste woningen. ...

IN MIJN ONTWERP HAD IK CLUSTERS VAN MAXIMAAL 150 WONINGEN BEDACHT

05

ELDERVELD in BEWEGING

06

Een winkelcentrum werkt toch als

het centrum van Arnhem, centrum

hierdoor is de wijk veranderd naar een

hart van de wijk. Wat had u hiervoor

Kronenburg, en het wijkcentrum. Dit zie

bloemkoolwijk. Ook de vernieuwingsdrift bij

bedacht?

je terug bij de wijken: De Laar, Elderveld

de architecten speelde hierin mee."

"Een bepaald percentage van de

en Vredenburg. Je kan het je nu haast

wijk moest ik voor oppervlakte water

niet voorstellen, maar in het programma

Hoe zagen die clusters die je had

reserveren. Voor regenwateropvang

van eisen zaten toen nog drie kerken,

bedacht er precies uit?

om zo als eerste buffer te dienen. Dit

een katholieke, protestantse en een

"Ik had zeer diverse clusters ontworpen.

wilde ik graag concentreren bij het

hervormde. De scholen had ik gepland

Bijvoorbeeld een met muren er om

winkelcentrum. Alleen op een gegeven

tegenover de winkels, zodat de moeders

heen, waarbinnen iedereen zelf zijn

moment lag daar een enorme hoop

nog snel even boodschappen konden

eigen huis mocht ontwerpen. Een soort

zand. Het tegenovergestelde van wat ik

doen voordat ze hun kinderen van school

zelfbouwkavels. Ook had ik compacte rug

in gedachte had. Ik heb me er erg voor

haalden."

aan rug woningen met een patio bedacht.

ingezet om dit te laten weghalen. Het

Zo bleef er veel groen ruimte tussen de

was bedoeld als zandopslag voor de

"Maar de wijk was in mijn ontwerp heel

huizen over. Ik had toen een architecten

wijk, maar las zoiets te lang blijft liggen

anders dan nu is uitgevoerd moet je

loopbaan achter de rug en ik had

wordt het een natuurgebied. Uiteindelijk

weten?"

nooit stedenbouwkundig werk gedaan.

heeft het er wel tien jaar gelegen. En het

Hierdoor bleef ik toch ook gefocust op de

water is maar gedeeltelijk teruggekomen.

Wat is er dan veranderd in uw

Maar ach dit is gewoon het lot van de

plannen?

stedenbouwkundige. Jullie (Harm Diesvelt

"In mijn ontwerp had ik clusters van

Wat vind u nu van Elderveld?

en Diederik Mulder red.) gaan ook weer

maximaal 150 woningen bedacht. Maar

"Een tijd terug ben ik nog eens in Elderveld

sleutelen aan de wijk. Maar het was

dit is vreselijk fout gegaan. Tegelijkertijd

wezen kijken. Het is nu meer dan 45 jaar

een mooie gedachte om een visueel

dat ik aan Elderveld aan het ontwerpen

geleden dat dit aangelegd is. Het is nu

contact te hebben met de toren van

was werd verderop de wijk Vredenburg

allemaal zo anders. Vooral het groen is flink

Arnhem (Eusebiuskerk red.). Vanaf het

gebouwd. En hier is iets niet helemaal

doorgegroeid. En een mooi detail is dat de

winkelcentrum zou je over het water naar

goed gegaan. Er is een deal gemaakt

Elderhofseweg, die toch een belangrijke rol

het centrum van Arnhem kunnen kijken."

en de uitkomst was toen om in Elderveld

heeft gehad in mijn ontwerp, nu doorloopt

500 woningen per cluster te maken. En

naar de Schuytgraaf."

"Voor het ontwikkelen van voorzieningen

hier was ik het niet mee eens. Mijn hele

had Arnhem toen een drietraps principe

plan is toen op de schop gegaan. Mede

21 Wat beweegt jou?!

woningtypes."

INFOGRAPHIC BEDRIJVEN IN BEWEGING

ARNHEM

DOOR GUUS BLOM

22 Wat beweegt jou?!

23 Wat beweegt jou?!

BEELDREPORTAGE DOOR WIM SPIJKER

24 Wat beweegt jou?!

25 Wat beweegt jou?!

...

DIT PLAN HEB IK DE ‘VINGER STRUCTUUR” GENOEMD.

INTERVIEW MET

DHR. BOHDAN MALISZ BOHDAN WAS VAN 1976 TOT 2000 IN DIENST VAN DE GEMEENTE ARNHEM ALS STEDENBOUWKUNDIG ONTWERPER. HIJ HEEFT IN DIE TIJD AAN VEEL VERSCHILLENDE PROJECTEN MOGEN WERKEN. ZIJN GROTE TROTS IS DE WIJK RIJKERSWOERD. HIERVOOR HEEFT HIJ NIET ALLEEN DE VISIE BEDACHT, MAAR IS OOK 16 JAAR VERANTWOORDELIJK GEWEEST VOOR DE UITVOERING VAN HET ONTWERP VAN DE WIJK. DIT MET FANTASTISCH RESULTAAT.

Z

aterdag 4 maart

01

werden Diederik Mulder en Frank te Grotenhuis gastvrij ontvangen thuis bij

02

Bohdan Malisz om te praten over de

wijken Rijkerswoerd in Arnhem.

03

Frank te Grotenhuis

LINEAIRE HOOFD AS DOOR DE WIJK Aan de hoofd as grenzen vier lusvormige ontsluitngen naar de woonbuurten.

GROENE LAAN De gele stippellijn duid de groene laan aan voor langzam verkeer. Rode stip is centrale winkelcentrum.

VEEL GROEN IN DE WIJK Vanaf het centrale winkelcentrum wijd het groen uit naar de recreatie gebieden.

FRANK; MET WELKE VISIE IS DE WIJK RIJKERSWOERD BEDACHT?

een hoofdrichting en dwarsrichtingen.

Bohdan; Wel, dat heeft eigenlijk met twee

de hoofdader van de wijk, bedoeld voor

motieven te maken. Enerzijds toen ik begon

een spoorlijn of een hoofdweg. Parallel

met de wijk in 1978. Ik heb mij verdiept in de

aan deze weg heeft hij minder belangrijke

FRANK; U GAF AAN DAT DE VISIE VOOR DE WIJK OP TWEE MOTIEVEN GEBASEERD ZIJN, WAT IS HET TWEEDE MOTIEF?

ontwikkeling van twee steden ten zuiden

routes ontwikkeld voor langzaam verkeer.

Bohdan; Ja dat klopt. Het andere motief is

van Engeland; South Hampton en Ports-

Op deze manier ontstaat er een helder

dat ik voor de gemeente Arnhem verant-

mouth. Twee havensteden die met elkaar

structuur in de wijk.

woordelijk was voor het ‘ruimtelijk structu-

verbonden zijn doormiddel van een bundel

De hoofdrichting kan gezien worden als

urplan’ voor de hele stad en tegelijkertijd

visieplan ontwikkeld. Het plan is gebaseerd

FRANK; IS DE VISIE VAN BUCKINGHAM OOK DAADWERKELIJK UITGEVOERD?

op een grid. We weten van de Amerikaanse

Bohdan; Nee helaas niet, het is gebleven

het centrum woongebieden in een soort

steden die ook gebraseerd zijn op een grid,

bij een theoretisch model. Voor het plan

vingers groeien [afb.1], met daar tussen

dat een grid makkelijk is qua oriëntatie. Het

zijn toentertijd wel schema’s ontwikkeld. De

groene gebieden. Hierdoor ontstaat er

is een monotoon geheel. In feiten hoef je

visie van Buckingham heb ik onthouden en

op de schaal van de stad een optimale

alleen maar de blokken te tellen. Je weet

ik heb zijn schema’s goed bestudeerd. Voor

structuur, doordat je enerzijds snel met het

waar je je bevindt. Buckingham heeft met

Rijkerswoerd kreeg ik de kans om te kijken

openbaarvervoer in het centrum bent en

dit idee van oriëntatie iets bedacht. Hij

of Buckingham’s visie ook daadwerkelijk zou

anderzijds je lopend of met de fiets snel

heeft een band ontwikkeld die hij “rationaal

kunnen gaan werken.

het groen gebied bereikt. Dit plan heb ik de

infrastructuur. Voor deze steden heeft de Engelse architect C. Buckingham een

grid” noemde, een lineaire structuur met

ook voor de ontwikkeling van één van de

...

onderdelen. Het structuurplan van Arnhem is een karakteristiek model waarbij vanuit

‘vinger structuur” genoemd.

26 Wat beweegt jou?!

FRANK: EN HOE VERHOUDEN ZICH DEZE TWEE MOTIEVEN TEN OPZICHT VAN JE PLAN VOOR RIJKERSWOERD?

FRANK; DUS DE BEWONERS WONEN LETTERLIJK IN EEN GROEN GEBIED?

Bohdan; Met deze twee motieven; de visie

“vinger structuur” gekoppeld aan de ideën

van Buckingham en het idee van de “vinger

van Buckingham.

Bohdan; Ja dit klopt helemaal. In feite is Rijkerswoerd een verkleinde versie van de

structuur”, is gekozen voor één lineaire hoofdroute in het midden van de wijk Rijkerswoerd. Deze route is zeer fundamenteel foto: Bohdan Malisz

omdat ik een wijk wilde maken waarbij maxiing el

male kansen voor het openbaarvervoer zou ter

ma tsels

bestaan. Zo is de loopafstand vanuit de wijk erm

ees

tot aan de bushalte iedere keer maximaal

burg

400 meter.

FRANK; HOE LOPEN DE WEGEN VANAF DE HOOFDROUTE? vormige dwarsroutes gemaakt. Centraal gelegen aan de hoofdroute is een compact Opleiding: Bouwkunde in

centrum gepositioneerd. Hieraan een groen

Warschau

gebied gekoppeld dat uitloopt naar de

01

eg sew

Geboren op 3 mei 1938 inPolen

eeg

Bohdan; Aan de hoofdroute zijn vier lus-

Nijm

Bohdan Malisz

Marga K

keer.

ing

in aanraking komen met stinkend autover-

Stadsontwikkeling Rotterdam

ma tsels

aan gekoppeld zijn, waardoor kinderen niet

de TH Warschau, de Dienst

ter

de Gemeentewerken Arnhem,

ees

lopen twee groene lanen waar basisscholen

erm

groen gebieden. Aan het groene gebied

Warschau, de stedebouw van

Burg

verbinding tussen de bebouwing en de

planologische Dienst Provincie

el

recreatiegebieden. Het centrum vormt een Werkzaam: De universiteit, de

en de gemeente Arnhem.

Marga Klompela

eg sew eeg

Nijm

02

Burg

erm

ees

ter

ma tsels

ing

el

Langza (voetga

Marga Klompel

27 Wat beweegt jou?!

03

eg sew

van de 'vinger structuur'

eeg

Nijm

afb. 1, schematische weergave

Langz (voetg

INTERVIEW

"DE KLEURSTELLING IS GEBASEERD IS OP HET LIJFJE VAN EEN LIBELLE"

FRANK; KUNT U WAT VERTELLEN OVER DE VERSCHILLENDE BEBOUWINGSHOOGTE IN DE WIJK? Bohdan; Ja dat kan. Vanuit de hoofdroute [afb.2] is geprobeerd om de bebouwing zo compact en hoog mogelijk te maken.

Richting de recreatiegebieden wordt de bebouwing geleidelijk aan lager om een harmonieuze overgang met de groene gebieden te krijgen. In doorsnede heb je dan een piramide vorm.

LEVERT DIT NAAST EEN HARMONIEUS BEELD OOK NOG ANDERE VOORDELEN OP? Bohdan; Het centreren van hoge bebouwingsdichtheid aan de hoofdweg heeft als voordeel dat je daar ook de meeste

afb. 2, plattegrond, overgang naar de groen gebieden

...

IN DOORSNEDE HEB JE DAN EEN PIRAMIDE VORM

afb. 3, doorsnede schema bebouwing, piramide vorm

28 Wat beweegt jou?!

parkeervoorzieningen kunt centreren. Op

Bohdan; Het was een erg lastig proces om

die manier komen er dus minder auto’s

architecten te overtuigen van onze plannen

in het groene gebied. Daarnaast heeft

voor de wijk, architecten hebben namelijk

de piramide vorm [afb. 3] als voordeel dat

zelf ook een visie op de gebouwen en

FRANK; WAAR BENT U HET MEEST TROST OP IN DE WIJK?

bewoners boven in de flat volledig zicht

sommige architecten vonden het dus niet

Bohdan; Ja kijk, in feite op alles. Dit is

hebben over de groene weilanden.

noodzakelijk om onze kleurschema's toe te

namelijk het mooiste wat je als stedenbou-

passen en zijn hun eigen gang gegaan.

wkundige kunt bereiken. Ik heb 16 jaar lang

FRANK; HOE IS DE BEELDVORMING VAN DE WIJK TOT STAND GEKOMEN? Bohdan; Na een paar jaar visie ontwikkeling heb ik Wim Korvinus benaderend met de vraag om mee te denken over de beeldvorming van de wijk. Hij heeft een heel mooi kleurenschema bedacht voor de bakstenen; dit voor optimale herkenbaarheid en oriëntatie in de wijk. Zo hebben de bakstenen aan de hoofdroute een witte steen. Vanaf

FRANK; EVEN TERUG KOMEND OP DE TWEE GROENE LANEN. VANUIT ONZE ANALYSE HEBBEN WE GECONCLUDEERD DAT DEZE TWEE LANEN MOMENTEEL NIET WERKEN ALS EEN PRETTIG VERBLIJFSGEBIED. WAT VINDT U HIER VAN?

ontworpen is, is het ook bijna uitgevoerd.

Toen het project in 2000 klaar was ben ik ook meteen met kon ik mij niet wensen.

FRANK; HARTELIJKDANK VOOR HET INTERVIEW. Bohdan; graag gedaan.

Bohdan; Ja dat is vreselijk. De lanen hebben

de hoofdroute tot aan het groene gebied

niet de kwaliteit die ze zouden kunnen heb-

verandert de kleur van steen geleidelijk van

ben zoals wij het bedacht hadden toenter-

wit naar bruin [afb. 4]. Naast het kleuren-

tijd. Hopelijk bedenken jullie een goed plan

schema voor de bakstenen heeft Wim ook

waardoor de gemeente alsnog over stag

nog een tweede kleurschema bedacht.

gaat. Het zit namelijk zo. Wij vonden dat de

Deze kleur moesten de architecten op

tuinen van de woningen die aan die open-

de een of andere manier verwerken in de

bare zone grenzen een architectonische

hogere gebouwen aan de hoofdroute. De

uitspraak moesten krijgen. Helaas was hier

kleurstelling was gebaseerd is op het lijfje

vanuit de gemeente geen geld voor bes-

van een libelle. [afb.5]. Helaas is dit niet

chikbaar. Dus wat krijg je dan, dat mensen

overal duidelijk zichtbaar, tenzij je het weet.

zelf van die lelijke Gamma tuinschuttingen

FRANK; WAT IS DE REDEN DAT DIT NIET OVERAL GOED ZICHTBAAR IS?

mogen sleutelen aan de wijk en zoals het

op de scheiding van de openbare zone gaan plaatsen. Erg jammer, want onze ideeën hadden er voor kunnen zorgen dat de wijk optimaal zou functioneren.

afb. 5, kleurschema libelle lijfje

afb. 4, kleurschema bakstenen

29 Wat beweegt jou?!

ONTWERPREGELS VOOR ACTIEVE EN GEZONDE VERSTEDELIJKING

HET CENTER FOR ACTIVE DESIGN IS EEN ORGANISATIE DIE GEZONDHEID EN BEWEGING STIMULEERT DOOR MIDDEL VAN ONTWERP. HIERONDER WORDEN EEN AANTAL VAN DEZE REGELS UITGELICHT EN TOEGELICHT. DOOR KASPER BRINKMAN

1

4

OVERSTAPPEN, PARKEREN EN GOEDE CONNECTIES

AANTREKKELIJKE EN GOED VERBONDEN FIETSPADEN

Waar parkeergelegenheden voor auto's heel gewoon zijn in steden van nu, staan lang niet alle fietspaden in verbinding met een goede parkeer-

Dit punt gaat met name over het kiezen van een locatie. Een goede infrastructuur heeft een samenwerking tussen gebouwen, stations en wegen. Het plaatsen van een gebouw dicht bij een bus of treinstation zorgt er natuurlijk voor dat

plek voor fietsen. Daarnaast is het fietsnetwerk maar zelden zo goed aangesloten als dat van

foto: Steve Cadman

2

PARKEN, OPEN RUIMTE EN FACILITEITEN VOOR RECREATIE

meer werknemers of bezoekers met het openbaar

Parken en andere open ruimtes zorgen ervoor dat

vervoer komen. Dit is echter maar één kant van

mensen het prettiger vinden om te recreëren en

het probleem, want stations moeten ook goed

te bewegen. Belangrijk is echter het inplannen van

bereikbaar zijn voor mensen aan het begin van

grote parken, met kwalitatief groen, in plaats van

hun route. Daarnaast is het van belang stations

kleine stroken kwantitatief groen. Belangrijk is ook

duidelijk aan te geven, zowel bij het station zelf

om voetgangers en fietsers veilig naar, maar ook ín

als bij een nieuw te plaatsen gebouw, of op een

de parken zich te laten bewegen, door aanleg van

belangrijke weg, door middel van bewegwijzering.

goede paden, voor elke leeftijdscategorie

auto's, zowel op zichzelf - in de vorm van onafgebroken fietsroutes - als op andere manieren van transport zoals openbaar vervoer.

foto: Wikimedia commons foto: Dissing + Weitling

3

AFREMMEN VAN SNEL VERKEER

Om het autoverkeer af te remmen en een veiligere omgeving te bieden aan fietsers en voetgangers, en tegelijkertijd mensen te ontmoedigen de auto te pakken zijn er ook een aantal ontwerpmiddelen: Minimale breedte van de wegen, met zo weinig mogelijk banen als praktisch mogelijk is, drempels, verbrede stoepranden en middenbermen.

30 Wat beweegt jou?!

5

DE GROENE LOPER A2 MAASTRICHT

ONTWERPEN VAN VOETPADEN

Bij het ontwerpen van voetpaden, en andere voorzieningen voor voetgangers zijn continuïteit en veiligheid het belangrijkst. Een buffer tussen snelverkeer en voetpaden is hiervoor een goede tool. Dit kan in de vorm van groenstroken, bomen of straatmeubilair. Veel groen, met name in de vorm van bomen, zorgt tegelijkertijd ook voor een prettigere omgeving om te wandelen. Straatmeubilair zorgt ervoor dat voor oudere mensen een grotere afstand met tussenpauzes overbrugbaar wordt, en kan fungeren als ontmoetingsplek.

Daarnaast is een goede continuïteit belangrijk, in de zin dat een voetpad niet ergens abrupt stopt, maar ook bereikbaarheid bij oversteken in de vorm van veilige zebrapaden of verkeerslichten.

...

HET VERBREDEN VAN STOEPRANDEN ZORGT VOOR EEN VEILIGERE SITUATIE VOOR VOETGANGERS EN REMT AUTOMOBILISTEN AF beeld: Arcadis Nederland

foto: City of Hoboken

BINNEN HET THEMA GEZONDER VERSTEDELIJKING, EN ACTIEVE ONTWERPEN WINNEN DE FIETSER EN DE VOETGANGER STEEDS MEER TERREIN TERUG OP DE AUTOMOBILIST. OPLOPENDE VERVUILING EN VERMIJDEN VAN DRUKTE SPELEN EEN ROL HIERIN.

De Groene Loper in Maastricht is een goed

ook de wens om een leefbaarder en veiliger

voorbeeld van de steeds grotere rol die de

klimaat te krijgen voor de bewoners. Twee

fietser en de voetganger weer toebedeeld

op het eerste gezicht tegenstrijdige wensen

krijgen na een lange tijd waarin steeds meer

die uiteindelijk vorm hebben gevonden in het

gefocust werd op het ontwerpen van de stad

plan zoals hierboven te zien. Door het drukke

op de auto. De auto speelt nog altijd een

autoverkeer onder de grond te laten lopen is

grote rol in ons dagelijks leven, maar voorrang

er minder interferentie tussen de verschillen-

wordt toch steeds meer verleend aan het

de verkeersstromen, waardoor automobilisten

langzame verkeer. Naast een behoefte om

zich sneller door de stad kunnen begeven,

de grote en groeiende hoeveelheid autover-

en het langzame verkeer sneller, prettiger en

keer door Maasricht een plek te geven, lag er

veiliger van de stad gebruik kan maken.

31 Wat beweegt jou?!

DOOR TACO BIJLEVELD

ACTIEVE PARKEN EN STEDEN

bron: http://www.10333.com/details/2014/25659.shtml

bron: http://www.detail-online.com/article/three-colours-red-blackgreen-landscape-park-in-copenhagen-16511/

bron: http://www.dezeen.com/2009/12/17/monsters-footprint-by-mad/

bron: http://divisare.com/projects/193825-basurama-rus-limaautoparque-de-diversiones-publico

bron http-//www.fubiz.net/2010/11/30/running-installation/

bron: http-//lepamphlet.com/2015/11/25/terrain-dathletisme-audanemark/

bron: http://www.archdaily.com/126611/3d-athletics-track-subarquitectura

bron: https://nl.pinterest.com/markieeve/outdoor-gyms/

bron: http://www.archdaily.com/61529/benidorm-seafront-oab/ artwork_images_112210_347639_julie-mehretu-2

32 Wat beweegt jou?!

LOCATIES 4 STRATEGIËN VELPERWEG EO

RIJNWAALPAD

ELDERVELD

RIJKERSWOERD

33 Wat beweegt jou?!

TACO BIJLEVELD

stimuleren om in beweging te komen kan de architectuur een belangrijke bijdrage hieraan leveren.

SNELFIETSPAD

34 Wat beweegt jou?!



Het is belangrijk dat de mens beweegt. Om mensen te



WIM SPIJKER Binnen de architectuur houdt Wim zich veel bezig met bewegen. Meestal ligt deze interesse bij trappen of een bepaalde beweging door een gebouw. Het snelfietspad is een unieke kans om een project in de openbare ruimte te ontwerpen wat te maken heeft met fietsen.

HET SNELFIETSPAD, OOK WEL HET RIJKSWAALPAD GENOEMD TUSSEN ARNHEM EN NIJMEGEN IS SINDS JULI 2015 GEOPEND. EEN HOOGWAARDIG EN COMFORTABEL FIETSPAD WAARMEE HET FIETSEN TUSSEN NIJMEGEN STATION EN ARNHEM CENTRAAL STATION AANTREKKELIJKER WORDT GEMAAKT. ALLEEN IS DIT TE MERKEN BINNEN DE GEMEENTEGRENZEN VAN ARNHEM?

Binnen de gemeentegrenzen is er een

deze eisen moet wel gestreefd worden.

Arnhem wat kan gaan bijdragen aan de

doorfietsroute aangelegd. Deze route

De strategie op de volgende pagina's laat

gezondheid van de inwoner van Arnhem.

verbindt de fietspaden tot aan het station.

zien welke kansen er benut kunnen worden

Wat een goed initiatief is. Echter wor-

voor het snelfietspad te Arnhem. Met een

den een aantal kansen gemist met deze

pinpoint strategie wordt getoond hoe in

doorfietsroute binnen de gemeentegren-

eerste instantie de noodzakelijke knelpunt-

zen van Arnhem. Daarnaast blijkt uit onze

en opgelost kunnen worden. Vervolgens

analyse dat het fietspad niet voldoet aan

is de laatste stap een faseringsvoorstel,

de beleidsnota Fietsverkeer Arnhem. Naar

om zo een snelfietspad te creëren voor

35 Wat beweegt jou?!

A N A LY S E R I J N W A A L P A D

RIJNWAALPAD Het Rijnwaalpad is sinds juli 2015 geopend. Een hoogwaardig snelfietspad waarmee binnen 40 minuten vanaf de Waalkade in Nijmegen naar de Rijnkade gefietst kant worden.

Buiten de gemeentegrenzen is het fietspad comfortabel, hoogwaardig en een plezier om op te fietsen. Alleen is dit te merken binnen de gemeentegrenzen van Arnhem?

1.

Op meerdere punten komt het snelfietspad in Arnhem tekort. De volgende punten zijn geconstateerd op basis van het analyseren van het snelfietspad binnen de gemeentegrenzen van Arnhem: 1. De fietser wordt gestremd door de auto 2. De route is onduidelijk 3. De fietser deelt het fietspad met de auto 4. Het fietspad is niet duidelijk of niet aanwezig 5. De fietser is ondergeschikt in het verkeer 6. Ontbrekende verbinding met de omgeving 7. Het snelfietspad is niet zichtbaar vanaf het station

Het snelfietspad in Arnhem is versnipperd, niet herkenbaar en nodigt niet uit.

2.

"HET RIJNWAALPAD BINNEN DE GEMEENTEGRENZEN VAN ARNHEM IS EEN FIETSVOORZIENING VAN DE 21STE EEUW DIE IS AANGELEGD ALS EEN FIETSPAD VAN DE VORIGE EEUW"

4.

3.

7.

5.

6.

36 Wat beweegt jou?!

VERKEERSKUNDIGE

PROGRAMMATISCHE

LANDSCHAPPELIJKE

VERBETERPUNTEN

KANSEN

KWALITEITEN

Het fietspad van de vorige eeuw is vrijwel

Identiteit

Programma

altijd ondergeschikt geweest in het verkeer.

De autowegen worden hedendaags

Rondom snelwegen is er altijd veel

De auto stond alitjd bovenaan als wegge-

ontworpen met een eigen identiteit. Een

programma aanwezig. Bijvoorbeeld voor

bruiker. Wat kan er geconcludeerd worden

bekend vooreeld is rondom Den Bosch.

eten, maar ook om auto's op te laden of te

als de autoweg of snelweg wordt geanalyseerd?

winkelen.

Beleving Bij afritten en op de routes is er bij snelwe-

Als de snelweg vergeleken wordt met het

Continuiteit

gen sterk gekeken naar de beleving vanuit

fietspad, zijn er nog veel kansen voor het

Op de snelweg wordt de automobilist niet

de auto.

snelfietspad in Arnhem.

gestremd of tegengehouden. Deze kan altijd doorrijden tot aan zijn bestemming.

CONTINUÏTEIT

BELEVING

IDENTITEIT

PROGRAMMA

BRON: HTTP://WWW.ARCHILOVERS.COM/PROJECTS/61993/

BRON: HTTP://WWW.IPVDELFT.COM/PORTFOLIO-ITEM/

BRON: HTTP://WHENONEARTH.NET/HOVENRING-FLOATING- BRON: HTTP://ARCHITIZER.COM/BLOG/PRODUCTS-LAND-

PIAZZA-NEMBER.HTML

BICYCLE-BRIDGE-WEERDSPRONG/

BRIDGE-CYCLISTS/

BRON: HTTP://WWW.AUTOBLOG.NL/NIEUWS/UITSCHAKELING-

BRON: HTTP://ANDERETIJDENARCHITECTUUR.

BRON: HTTP://WWW.SKYSCRAPERCITY.COM/SHOWTHREAD.

BRON: HTTP://TESLA.HOWARDSHOME.COM/THUISBATTERIJ-

SNELWEGVERLICHTING-KOST-MEER-DAN-HET-OPLEV-

COM/2012/05/08/GEEL-GELUIDSSCHERM-A2/

PHP?T=413067&PAGE=448

TESLA-WEINIG-KANS-VAN-SLAGEN-IN-EUROPA/

ERT-64706

37 Wat beweegt jou?!

SCAPE-COLLECTION/MEDIA/659726/

PL ANGEBIED

begin/ eind begin/ eind

brug ventweg

kruising

oversteek

begin/ eind

38 Wat beweegt jou?!

C O N C E PT stad stad wijk

buitengebied buitengebied

wijk

stad

wijk

buitengebied

HERKENBAARHEID

Het zeebrapad is een herkenbaar element

hij zich op het terrein van de fietser begeeft

in het verkeer. De automobilist moet er

en vaart zal moeten minderen.

Om het snelfietspad Arnhem in route helder

voor stoppen waardoor bij het zien van dit

te maken voor de gebruiker, is het plange-

sabloon de automobilist vaart zal minderen.

bied in 3 niveaus geknipt. Deze niveaus

De vormen die zijn gebruikt zullen voor de

bestaan uit stad, wijk en buitengebied. Elk

fietser een herkenningspunt zijn in welk

niveau heeft een specifiek patroon dat is

gebied hij is op het snelfietspad. Voor de

afgeleid van het standaard zeebrapad.

automobilist zal het een signaal geven dat

''HET ZOU MOOI ZIJN ALS DE TOEGELEIDING RICHT-

DAAN ROOSEGAARDE

ING HET RIJNWAALPAD IN ARNHEM DUIDERLIJKER IS''

De ideeĂŤn van Roosegaarde staan voor innovativiteit en spreken voor ieder zijn verbeelding. Net het extraatje dat het snelfietspad in Arnhem nodig heeft in beleving.

De herkenbare markering op stad, wijk en buitengebied niveau kunnen met de lichtgevende kristallen van Smart Highway worden uitgevoerd. De uitstraling, herkenbaarheid en beleving van de kristallen zullen bijdragen aan de iconische waarde van het Snelfietspad Arnhem

lantaarnpaal Rijnwaalpad BRON: http://heijmans.nl/nl/nieuws/opening-vangogh-roosegaarde-fietspad/

39 Wat beweegt jou?!

begin/eind

ce n

tru

m

Op dit moment is het nog onduidelijk waar het snelfietspad Arnhem begint vanaf het station. De route wordt tot nu toe aangeduid met een bordje dat vrijwel niet zichtbaar is. Door een landmark te plaatsen zal vanuit het station duidelijk zijn waar het fietspad begint.

st

at

io

n

en

oversteek Eenmaal binnen de gemeentegrenzen in het zuiden van Arnhem, wordt de fietser na 300 meter al gestremd bij een oversteekpunt. Door het fietspad door te trekken en de bijbehorende markering toe te voegen, zal voor zowel de automobilist als voor de fietser duidelijk worden dat de voorrang gewijzigd is.

Ma

rg

aK

lom

pĂŠ

wijk

laa

n

kruising n

jm

se

w

A

2

5 Waar het snelfietspad wordt gekruisd door de Kronenburgdijk, splitst het pad zich af in twee richtingen.

Rechts richting het station en Meinerswijk en links richting het centrum. Dat er op dit punt een splitsing is in de route, is tot nu toe onduidelijk. De fietser is geneigd om rechtdoor te fietsen richting het centrum. Daarnaast wordt dit knooppunt 'gedomineerd' door de automobilist.

um

ni

g ee

eg

3

tr

t io

ce n

a st

Door de herkenbare markering hier toe te passen als oplossing, wordt ten eerste meer veiligheid voor de fietser gegarandeerd. De automobilist zal geneigd zijn vaart te minderen. Ten tweede wordt de splitsing duidelijk gemaakt, zodat de weg naar het station onderdeel wordt van het snelfietspad.

buitengebied

Kro

ne

nb

urg

dijk

wijk

40 Wat beweegt jou?!

an r la Do

tte

PLAN GEBIED DECATHLON Het Olympus dat overgaat in de Dotterlaan wordt veel gebruikt door de automobilist als sluiproute.

Hierdoor ontstaat een onveilige situatie met alle kinderen van het Olympus Colege nabij. Door dit stuk af te sluiten voor automobilisten wordt de Dotterlaan van de fietser.

Door het toepassen van de paarse markering, wordt het extra duidelijk gemaakt dat dit gebied van de fietser is.

O

ly

m

pu

s

HERKENBAARHEIDS ZONE Door het doorzetten van de herkanebare markering zal de automobilist erop gewezen worden dat de fietser hier voorrang heeft.

LANTAARNPALEN De karakteristieke lantaarnpaal voor het Rijnwaalpad wordt doorgezet.

URBAN FURNITURE Om het snelfietspad binding te geven met de omgeving, wordt er een connectie gemaakt met het programma van de Decathlon in de Rijnhal. Door sportieve voorzieningen en stallingen te plaatsen, kan er gerust worden. Daarnaast is er de mogelijkheid om de nieuwe fiets uit te testen.. bron: http://www.landezine.com/index. php/2015/05/drapers-field-by-kla/07kla_drapers-field_riding-the-wave/

ventweg DOTTERLAAN BESTAAND

DOTTERLAAN 2.0

De Dotterlaan is een typische ventweg, die onderdeel uitmaakt van het snelfietspad. Echter is het snelfietspad hier niet zichtbaar en bepaalt de auto het straatbeeld. De herkenbaarheid van het snelfietpad moet hier teruggebracht worden.

De nieuwe Dotterlaan zal veranderd worden naar eenrichtingsverkeer.

Hierdoor verandert het profiel van de straat. Wat ten goede zal komen voor de fietser.

In de nieuwe Dotterlaan, wordt er geparkeerd aan een kant van de weg. De parkeerplekken hebben een vriendelijkere materialisatie. Hiermee wordt het contrast tussen rijden en parkeren groter.

De herkenbaarheid van het snelfietspad wordt behaald door het toepassen van de paarse markering. De markering zal worden uitgevoerd als een breed tapijt.

Hierdoor is de breedte van de weg voor de automobilist minimaal en wordt deze geacht zijn snelheid te minderen, waardoor de fietser de hoofdweggebruiker wordt in deze straat.

41 Wat beweegt jou?!

brug

voor

na

Op dit moment is er weinig connectie tussen Meinerswijk en het snelfietspad in Arnhem. Als recreatieve voorziening is Meinerswijk uitzonderlijk in het midden van de stad. Daarnaast moeten fietsers ver omrijden om hier te komen.

Met twee bruggen als oplossing, wordt Meinerswijk van meerdere kanten beter bereikbaar. Op de brug wordt het zicht richting het drukke verkeer op de weg geminimaliseerd. Vanaf de brug blijft het zicht op het recreatie gebied en de stad.

begin/eind

Net als bij het station, is er bij binnenkomst in Arnhem geen duidelijke landmark aanwezig die de fietser het begin van het snelfietspad duidt.

De bekende markering zal bij binnekomst van Arnhem dienen als een rode loper voor het Snelfietspad Arnhem.

Daarnaast is er een overkappend element toegevoegd wat dient als 'poort' van het snelfietspad. Tevens is de blauwe markering het startpunt voor de decathlon sprint meting. Vanaf hier wordt gemeten hoelang iemand erover fietst tot aan de Decathlon Arnhem.

Bij de overkapping is er extra ruimte gemaakt vanaf het pad. Hier kan een fietser zijn of haar fiets repareren of checken voordat er richting het centrum van Arnhem of Nijmegen wordt gefietst.

42 Wat beweegt jou?!

fase 1

initiĂŤring

fase 2 verbinding

PROJECT FASERING

fase 3 aansluiting

de herkenbaarheid van het snelfietspad in Fase 2. verbinding: De stukken tussen de

de stad.

Om van het Snelfietspad Arnhem een com-

aangepakte punten van fase 1 worden

Met deze ingrepen zullenv meer mensen

pleet geheel te maken, wordt de strategie

met elkaar verbonden. Hoofddoel is het

gebruik maken van het fietspad, waardoor

opgeknipt in een drie delige fasering.

aanbrengen van dezelfde materialisatie,

men meer zal bewegen, vaker de auto zal

markering en verlichting voor een totaal

laten staan en de gezondheid van de inwo-

geheel.

ners van Arhem zal verbeteren

Fase 1. initiĂŤring: De meest noodzakelijke knooppunten en geconstateerde problemen worden aangepakt en opgelost.

Fase 3. aansluiting: Rondom het Snelfiets-

Hoofddoel is het herkenbaar maken van

pad Arnhem worden borden geplaatst om

het fietspad en het duidelijk maken dat de

de weg naar het snelfietspad te duiden.

fietser hoofdweggebruiker is.

Het hoofddoel hiervan is het vergroten van

43 Wat beweegt jou?!

Rijnwaalpad 4 KM, stad

HARM DIESVELT Binnen de architectuur ziet Harm het verleden als een waardevolle partner om hedendaagse bewegingen en posities te begrijpen.



HOE KUNNEN WE OUDEREN STIMULEREN OM MEER TE BEWEGEN?

Het bevorderde de formulering van bevindingen en mogelijke oplossingen op het vraagstuk van bewegen in de wijk Elderveld.

DYNAMISCHE BUURTPLEINEN UITNODIGEN TOT BEWEGEN IN ELDERVELD

44 Wat beweegt jou?!



DIEDERIK MULDER In zijn werk is Diederik altijd op zoek naar bijzondere verhalen en verrassende concepten. Als interieurarchitect en architect in opleiding wil hij een persoonlijke bijdrage leveren aan maatschappelijke vraagstukken.

foto: Wim Spijker

DE ARNHEMSE WOONWIJK ELDERVELD IS GEBOUWD IN DE JAREN ’70. HET MEERENDEEL VAN DE OORSPRONKELIJKE BEWONERS WONEN ER NOG, WAARDOOR ER SPRAKE IS VAN TOENEMENDE VERGRIJZING. ELDERVELD IS EEN TYPISCHE BLOEMKOOLWIJK EN IS OPGEDEELD IN VERSCHILLENDE BUURTEN. DOOR DEZE OPZET IS ER WEINIG SOCIALE CONTROLE, MENSEN VOELEN ZICH ONVEILIG EN ZIJN EENZAAM. HOE KUNNEN WE DEZE GROEP OUDEREN UITNODIGEN OM MEER TE BEWEGEN? Door de veranderingen in de maatschappij gebeuren steeds meer zaken aan huis. Ook de zorg en verzorging voor ouderen vinden steeds meer bij de mensen thuis plaats.

Door middel van buurtacupunctuur willen we op buurtniveau verandering brengen. We creëren op diverse locaties in Elderveld een buurtplein. Op deze buurtpleinen brengen we de bestaande functies samen. In combinatie met de buurt-app koppelen we functies aan de buurtpleinen. Je kan hier op zien wat het programma is voor jouw buurtplein. Elk buurtplein wordt uitgerust met een paviljoen waar de apotheker, kapper of fysiotherapeut dichtbijzorg kan verlenen. Je kan hier terecht voor een kopje koffie of wat te eten. Of je kan je rolator of scootmobiel laten repareren in het repaircafé. Verder is er een pakket afhaalpunt en een mobiele supermarkt. Op de buurtpleinen is ook ruimte voor andere activiteiten, zoals sportevenementen of barbecues.

Door de thuiszorg naar de buurtpleinen te verplaatsen worden ouderen gemotiveerd om de straat op te gaan. Hierdoor ontstaat er meer beweging in de buurt. Een direct gevolg hiervan is dat er meer sociale controle is in de wijk en dat mensen elkaar eerder ontmoeten.

Het concept om de virtuele wereld met de fysieke werkelijkheid te combineren op de buurtpleinen is niet uniek voor Elderveld. Op meer plaatsen in Nederland is deze vraag actueel.

45 Wat beweegt jou?!

VAN ANALYSE PLATTEGROND VAN ELDERVELD In de autoluwe wijk is veel groen aanwezig. De wijk is verdeeld in drie woonomgevingen. Wonen aan het water, park en plein.

foto: Ton van der Wal, Rijksmonumenten.nl

HISTORIE

VEREENZAMING VAN OUDEREN

Voor de bouw van Elderveld was dit gebied in gebruik als akkerbouwgrond. De boerderijen die er nu nog staan komen uit deze periode.

In Elderveld zijn er veel eenzame ouderen.

Deze mensen voelen zich onveilig en durven de straat niet meer op.

DEMOGRAFIE IN ELDERVELD EN ARNHEM

HART VAN DE WIJK

De bevolkingspirmaide laat zien dat er in Elderveld in vergelijking met heel Arnhem veel ouderen wonen. Hierdoor is de wijk Elderveld de afgelopen jaren vergrijsd.

De wijk is uitgewerkt als bloemkoolwijk met één centraal middelpunt. Hier bevindt zich het winkelcentrum Eldershof

95 90-94 85-90 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 05-09 00-04

Elderveld

50 100 150 200 250 300 350 400 450

50

450 400 350 300 250 200 150 100

50 100 150 200 250 300 350 400 450

450 400 350 300 250 200 150 100 50

95 90-94 85-90 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 05-09 00-04

Arnhem

bron: Gemeente Arnhem, Arnhem in cijfers

WIJK IN BEELD In Elderveld wonen nog veel oorsponkelijke bewoners. Hun kinderen zijn de deur uit.

ONTWERPTEKENING VAN ELDERVELD In het oorspronkelijke plan van J. Vloedbeld zijn diverse woonbuurten ontworpen. De stervormige hoogbouw is ter oriëntatie. afbeelding: Elderveld. Een nieuwe Arnhemse wijk op oude grond. Klein, F.X.M. e.a..

foto: Auteur

ELDERVELD

Harm Diesvelt Diederik Mulder

46

Wat beweegt jou?!



STRATEGIE Via de nabuurschap knop kan je praten met je buren

IN DE ELDERVELD-APP STAAT ALLE ACTUELE INFORMATIE OVER DE BUURTPLEINEN

Hier kan je defecten en onderhoud in de wijk doorgeven aan de gemeente

Met deze knop kan je thuis eten bestellen

foto: Plazilla, iPad-cursus voor senioren

Hier kan je informatie vinden over de dichtbij zorg in de wijk

diverse mogelijkheden. Zo kan je

MA 21-03

in contact komen met je buren, achterstallig onderhoud melden aan de gemeente, eten bestellen en contact onderhouden met de dichtbijzorg. Tegelijkertijd is de app een verlengstuk van de buurtpleinen. Je kan via de app zien welke activiteiten er in de paviljoens

FUNCTIES VAN DE BUURTPLEINEN ZIJN GEKOPPELD AAN DE MOBIELE APP

AGENDA

De Elderveld buurt-app heeft

plaatsvinden en afspraken plannen met de hulpverleners. Ook kan je zien wanneer je bestelde pakketten klaarliggen om opgehaald te worden.

47 Wat beweegt jou?!

9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00

DI 22-03

WO 23-03

DO VR 24-03 25-03

ZA 26-03

ZO 27-03

PLATTEGROND ELDERVELD LOCATIE PAVILJOENS EN FUNCTIES

PAVILJOEN AAN DE BOSRAND

PAVILJOEN AAN HET WATER

PAVILJOEN HART VAN DE WIJK

48 Wat beweegt jou?!

INTERVIEW

PAVILJOEN IN DE GROENSTROOK

ERVARINGEN VAN ELDERVELD IN BEWEGING DOOR RON STOKKINK

RON STOKKINK. LID VAN KORFBALVERENIGING E.K.C.A. EN VOORZITTER VAN ELDERVELD IN BEWEGING, EEN SAMENWERKINGSVERBAND VAN GEMEENTE, VERENIGINGEN EN PROFESSIONELE BEWEEGAANBIEDERS. TEVENS LID VAN EEN WERKGROEP VAN HET WIJKPLATFORM OM EENZAAMHEID BIJ OUDEREN TE VOORKOMEN.

In

Elderveld wonen relatief

N

veel ouderen in de vele bejaardenwoningen maar ook in de gezinswoningen.

RENVOOI

BESTAANDE FUNCTIES (GRIJS)

Dit komt omdat veel eerste bewoners uit de jaren 70 er zijn blijven wonen

Speeltuin

nadat de kinderen uit huis zijn gegaan.

Restaurant

Het winkelcentrum is het centrale

Kerk

punt maar niet voor iedereen even makkelijk te bereiken. Dat is niet gunstig

PAVILJOENS

VAST ROGRAMMA Koffiecorner Wijkagent

voor de sociale contacten waardoor eenzaamheid op de loer ligt. Vooral na

foto: Bas de Meijer, CNV magazine

het wegvallen van een partner, werk,

een zeer welkome aanvulling voor de

actieve hobbies e.d. Er is een groot

wijk zou zijn, vooral als het binnen de

recreatief aanbod in de wijk, maar

voorgestelde straal opgezet wordt.

Buurtactiviteiten/evenementen

mede door de grote afstanden, laten

Repair cafe

ouderen zich niet zo makkelijk meer

Naast het socializen en actief bezig

Pakket afhaalpunt

verleiden. De werkgroep probeert via

zijn is het ook geschikt om er zinvol

Mivatoilet

een Facebookpagina alle partijen die

vrijwilligerswerkt te doen. Het is bewezen

in contact komen met ouderen, met

dat zingeving, sociale contacten en

elkaar te verbinden en problemen onder

beweging eenzaamheid vermindert en

Wijkverpleging

elkaars aandacht te brengen. Daarnaast

langer zelfstandig wonen bevordert.

Apotheek

wordt geprobeerd mensen eerder tot

Als daarnaast dienstverleners,

Fysiotherapie

vrijwilligerswerk te verleiden. Daarmee

reparatiecentra, distributiecentra e.d. de

Kapper

verkrijgt men een groter netwerk want

toegevoegde waarde zien, gaat zelfs

Pedicure

de ervaring leert dat dit op oudere

de commerciele haalbaarheid oomhoog.

leeftijd lastiger is om op te pakken.

Een win-win situatie.

DICHTBIJZORG

AANLANDPLEK Bibliobus

ď Ž WIN-WIN SITUATIE

Mobiele supermarkt

Uit eerder onderzoek van HAN

Mobiele pinautomaat

studenten is gebleken dat een idee zoals de voorgestelde buurtpleinen,

49 Wat beweegt jou?!

LOSSE UNITS VORMEN SAMEN HET PAVILJOEN

PRINCIPE

LOCATIE • Buurtplein • Ontmoeting

36°

ORIËNTATIE • PV cellen op het dak • Terras op het zuiden

foto: referentiebeeld, bron onbekend

UITSTRALING • Boerenschuur • Comfort

MODULAIRE PAVILJOENS VOOR OP DE BUURTPLEINEN ELDERVELD KRIJGT OP VIER LOCATIES IN DE WIJK EEN BUURTPLEIN. ELK BUURTPLEIN IS UITGERUST MET EEN FLEXIBEL EN DYNAMISCH PAVILJOEN.

RUIMTE • Open • Besloten

PROGRAMMA • Losse units in de ruimte • Vast programma

"We hebben gekozen voor een

duurzaamheidsasspect. "Vanuit

modulair concept met het thema 'de

de wijk kregen we de vraag of we

boerenschuur'. Dit als verwijzing naar

een oplossing konden bedenken

boerderijen die hier vroeger hebben

voor de duurzaamheidsambitie van

gestaan en nog steeds staan."

de gemeente Arnhem. Het gehele

Verteld ontwerper Harm Diesvelt

paviljoen staat daarom in het teken

enthousiast. "Door het modulaire

van het opwekken van groene

karakter zijn de paviljoens aan te

energie. Zo zijn de afmetingen van

passen aan de behoeftes van de

het paviljoen afgestemd op de

buurtbewoners."

PV-cellen (zonnepanelen red. ). Op deze manier hebben we een volledig

 ONTWERP MET AMBITIE

zelfvoorzienend gebouw ontworpen

Studiegenoot en medeontwerper

dat zelfstandig kan functioneren."

Diederik Mulder beschrijft het

50 Wat beweegt jou?!

MHEID

G

foto: Thinkstock, de Gelderlander

DUURZAME EN SLIMME OPLOSSINGEN VOOR DE PAVILJOENS

STAKEHOLDERS ALS PARTNERS VOOR DE BUURTPLEINEN

Het dakvlak van het paviljoen is een belangrijk uitgangspunt geweest

Door diverse partijen is er enthousiast gereageerd op het plan van de

in het ontwerp. Samen met de hellingshoek van 36o en de oriĂŤntatie

buurtpleinen. Samen met actieve leden van Elderveld in Beweging is

op het zuiden is er een optimaal rendement voor de PV-cellen. De

deze strategie verder ontwikkeld. Zij zien dit plan helemaal voor zich

achterwand van het paviljoen functioneert als ruggengraat. Hier

als stimulans om te bewegen en om eenzaamheid tegen te gaan.

zitten alle installaties in verwerkt. Ook is het gebouw gerealiseerd uit duurzame en hernieuwbare materialen.

51 Wat beweegt jou?!



KASPER BRINKMAN Een fascinatie voor utopische en niet-alledaagse inspiratiebronnen neemt voor Kasper niet weg dat architectuur uiteindelijk draait om het maken van een prettige leefomgeving.

PARK NETWERK

52 Wat beweegt jou?!



ANTOINE BOWERS Antoine is conceptueel het sterkst en is dol op experimenteren.

Zijn benadering komt soms provocerend over en denkt vaak vanuit de gedachte "waarom niet?" . In Park Netwerk wordt de prioriteit van de auto naar de voetganger verschoven.

DE GROEP OUDEREN 65-PLUS IS DE DOELGROEP WAARBINNEN HET GROOTSTE PERCENTAGE MENSEN TE VINDEN IS DAT TE WEINIG BEWEEGT. HIERBINNEN IS DUS OOK DE GROOTSTE WINST TE BEHALEN. DEZE DOELGROEP VRAAGT ECHTER WEL OM EEN EIGEN MANIER VAN BEWEGEN. EEN MANIER DIE MINDER FYSIEK INSPANNEND IS, MAAR NIET MINDER BELANGRIJK Om vervolgens te achterhalen waar op

aanwezigheid van grote landgoederen in

deze doelgroep een zo groot mogelijke

de nabijheid van Velp, en door de jaren

impact was te behalen hebben we gekeken

heen eigenlijk altijd een van de grootste

naar locaties van verzorgingstehuizen, en

groene inhammen geweest die vanuit de

zagen een grote hoeveelheid in de wijk

Veluwe de gemeente Arnhem binnendringt.

Velperweg e.o. liggen. Deze wijk ligt in het

De gemeente zelf spreekt hier over 'Groene

Noordoosten van Arnhem, en grenst aan

wig Oost'. De parken Angerenstein en Sacre

Velp. De wijk heeft een grote hoeveelheid

Coeur zijn nu met name in gebruik als par-

kwalitatief groen, in de vorm van parken.

ken om de verzorgingstehuizen heen.

Park Angerenstein, park Sacre Coeur en Park Presikhaaf liggen direct aan elkaar.

Dit is zo ontstaan vanuit een historische

53 Wat beweegt jou?!

PARK N VELPERWEG EN SPOOR lage begroeiing

water

hoge begroeiing

infrastructuur

HEKKEN & BARRIÈRES hekken water

Op het moment is de beleving van deze

letterlijke barrières zijn er echter ook twee

steekplaatsen dan er op het moment zijn,

parken echter meer fragmentarisch dan dat

belangrijke verkeersaders die het groen

en deze meer ter hoogte van de parken

het een continue groene omgeving vormt.

doorsnijden. Dit zijn de Velperweg en de

te plaatsen. Daarnaast zijn de busstati-

Dit komt deels door de vele hekken die

spoorlijn richting Zutphen. Twee verkeers-

ons belangrijk geweest bij het kiezen van

rondom de parken, en delen van de parken

aders die onmogelijk verplaatst kunnen

de locaties van de zebrapaden aan de

geplaatst zijn. Dit is een logische stap voor

worden, maar zoals de situatie nu is vanuit

Velperweg, aangezien veel ouderen gebruik

veel van de partijen die gevestigd zijn in

de parken ook lastig kunnen worden door-

maken van de buslijnen om de stad in te

de parken. Vaak heeft dit te maken met

kruist. Oversteekplaatsen zijn erg beperkt

komen. Om oudere mensen een veilige

een zekere vorm van bescherming. Voor de

en liggen een redelijk stuk buiten het bereik

oversteek te bieden over de Velperweg is

verzorgingstehuizen met betrekking tot hun

van de parken.

het belangrijk een tussenberm te creeëren.

bewoners, en voor een partij als Natuurcen-

Ons voorstel moet aan meerdere kanten

Dit helpt zowel in het afremmen van het

trum Arnhem is het een bescherming van

een oplossing bieden voor deze problemen.

autoverkeer, als dat het de overstekenden

hun planten en dieren. Naast deze vrij

Belangrijk is het creeëren van meer over-

een tussenpauze biedt. Daarnaast kan

54 Wat beweegt jou?!

NETWERK WIJKBEWONERS 65+ 65+ 50-75%

65+ 0-25%

65+ 25-50%

parkcontour

ACTIERADIUS BEWONERS 400 meter cirkel

zorgtehuizen

200 meter cirkel

deze tussenberm, als het als kleine groen-

middenberm. Aan de oostkant heeft deze

grotere fysieke impact op het park, wat de

strook wordt uitgevoerd, een ecologische

middenberm ook hoge begroeiing, omdat

ecologie kan schaden. Om het echter voor

oversteek bieden. Onder de Velperweg

ter plaatse hiervan aan weerszijde in de

ouderen ook nog toegankelijk te maken zal

door is enkele jaren geleden een duiker

parken ook veel bomen staan. Hiermee kan

de brug een langzame steiging hebben en

aangelegd, hierdoor is de verbinding van

een ecologische, maar ook een esthetisch/

zullen er tussenpauzes komen in de vorm

de Julianabeek al door de verschillende

visuele verbinding tussen de parken door

van plateaus waar gezeten kan worden. Op

parken heengetrokken. Deze duiker zal

ontstaan.

het hoogste punt van deze brug zal dan

worden uitgebreid en voorzien worden van

Om het spoor een extra oversteekplaats te

ook een uitzicht twee kanten op zijn, naar

een droogoever, zodat kleine landdieren

geven zal er een loopbrug over het spoor

de noord en zuidhelft van het parknetwerk.

ook van deze duiker gebruik kunnen maken

komen. Een gelijkvloerse oversteek is hier

Ook kan men vanaf deze brug kijken naar

om de weg 'over' te steken. Bovengronds

voor meerdere partijen ongewenst, en

de heemtuin, die zich net aan de zuidkant

is dit dan ook de locatie voor een breed

bovendien minder veilig. Een ondergrond-

van het spoor bevindt.

zebrapad met aan beide kanten een lange

se doorgang is kostbaarder, en heeft een

55 Wat beweegt jou?!

...

EVERY MOMENT OF YOUR LIFE SERVING PURPOSE TO BRING LIGHT INTO EXISTENCE OF WORLD

56 Wat beweegt jou?!

INSULA DEI Insula Dei is een woonzorgcomplex voor ouderen waar zelfstandig gewoond wordt, maar met voorzieningen van zorg. De bewoners zijn vaak nog zelfstandig en aardig goed ter been. Een ommetje kan nu al gemaakt worden in park angerenstein, maar wanneer de bewoners verder willen maakt de huidige verkeerssituatie ze dat nu nog lastig. Op een prettige manier naar winkelcentrum Presikhaaf wandelen in een

foto: No Label

groene omgeving zou voor deze mensen een meerwaarde aan het plan zijn.

NATUURCENTRUM ARNHEM

01

LUCHTSINGEL ROTTERDAM De Luchtsingel in Rotterdam is een voetgangersbrug die Rotterdam Noord met het centrum verbindt en een vergeten gebied nieuw leven inblaast. Het project betreft naast een brug ook een park, en is interessant door de financiering van het project, waarbij de planken waarvan de brug gemaakt is, betaald zijn door omwoneneden en andere particulieren die het project willen steunen,

Natuurcentrum Arnhem is een partij die een deel van park Presikhaaf beheert, in dit deel ligt de Heemtuin, waar onder andere les wordt gegeven over flora en fauna. Op dit moment is Natuurcentrum Arnhem al een verbindende schakel tussen meerdere stakeholders in het

02

park, maar betere verbindingen en de

PALEISBRUG DEN BOSCH De Paleisbrug verbindt het centrum van Den Bosch met het Paleiskwartier. Hier is de brug zelf ingericht als langwerpig park, naar ontwerp van Benthem Crouwel Architekten. De brug gaat over een spoorlijn heen en biedt uitzicht over de

brug zouden deze partij nog zichtbaarder

groene omgeving langs de Dommel

kunnen maken en ervoor zorgen dat zowel scholieren als ouderen door het park heen naar het Natuurcentrum zouden kunnen . foto: Jannes Linders

HOGESCHOOL ARNHEM NIJMEGEN De Hogeschool Arnhem Nijmegen ligt op een prominente plek in het park, maar heeft nu moeite m haar studenten snel en prettig van station Presikhaaf naar haar hoofdgebouw te krijgen. Een verbeterde verbinding is voor de HAN dus een belangrijk agendapunt, dat met dit plan wordt aangehaald.

57 Wat beweegt jou?!

strategie

Om mensen een prettigere beweegomgeving te kunnen bieden, moeten de parken als een netwerk met elkaar worden verbonden. De twee belangrijke verkeersaders moeten dus minder een barrière vormen voor parkgebruikers. Bij de Velperweg wordt dit opgelost door meer zebrapaden toe te passen, waarbij gebruik gemaakt wordt van halfopen bestrating om automobilisten af te remmen en een veiligere loopomgeving te creëren. Bij de spoorweg wordt dit bereikt door een brug te maken die direct park Sacre Coeur met park Presikhaaf verbindt, en tegelijk een uitzicht biedt over het netwerk van parken.

ALS JE VAN PARK PRESIKHAAF EEN BRUG ZOU KUNNEN MAKEN NAAR PARK SACRE COEUR, DAN PLAK JE AL DIE LANDGOEDEREN WEER AAN ELKAAR. ZOALS HET VROEGER WAS.

VOORGESTELDE WANDELROUTES 4000 meter

1000 - 1500 meter

700 - 900 meter

300 - 400 meter

In het park komen een aantal paaltjes te staan waarmee de verschillende wandelroutes door het park worden aangegeven. Deze paaltjes hebben een kleur die aangeeft wat de 'moeilijkheidsgraad' van de route is, en een percentage waaraan te zien is hoeveel van de route is afgelegd.

58 Wat beweegt jou?!

Natuurcentrum Arnhem

Park Sacre Coeur

NIEUWE ZEBRAPADEN

NIEUWE BRUG

De nieuwe zebrapaden die de Velperweg oversteken komen op een

De nieuwe brug maakt een prettigere, makkelijkere en snellere verbinding

aantal meer praktische plekken te liggen. Het enige oversteekpad dat nu

mogelijk tussen park Presikhaaf en park Sacre Coeur. De brug loopt over

aanwezig is wordt opgeschoven naar de bushalte en ter hoogte van de

het spoor, en tussen de HAN en de heemtuin van Natuurcentrum Arnhem

Esperantolaan. Een groot zebrapad wordt aangelegd ter hoogte van de

door. Daarnaast zorgt de brug overdwars voor een snellere verbinding

bestaande duiker, die verbreed wordt. Een derde zebrapad komt verderop

van de HAN naar station Presikhaaf.

te liggen bij de laatste bushalte, en ter hoogte van de entree van Regina Pacis

59 Wat beweegt jou?!

GUUS BLOM " De groene laan gaat weer functioneren zoals deze oorspronkelijk bedacht was "

RIJKERSWOERD VERBINDING IN HET GROEN

60 Wat beweegt jou?!

FRANK TE GROTENHUIS " Onze strategie zorgt voor meer sociale cohesie in de wijk "

RIJKERSWOERD IS GEBOUWD IN 1980 ALS TEGENHANGER VAN DE BLOEMKOOLWIJKEN EN WOONERFWIJKEN. DE WIJK HEEFT EEN HELDERE HOOFDSTRUCTUUR, MAXIMALE HERKENBAARHEID EN EEN VER DOORGEVOERD RATIONALISME. DAARNAAST STAAT DE WIJK OOK BEKEND OM ZIJN HOEVEELHEID GROEN. Rijkerwoerd telt ruim 13.000 inwon-

komende jaren achteruit zal gaan.

opzicht niet dramatisch lijken, maar

ers, verdeeld over meer dan 5000

De achteruitgang is al zichtbaar

op langere termijn grote gevolgen

woningen. Er wonen veelal veertigers

in o.a. de daling van het aantal

voor de wijk hebben.

met kinderen en jeugd. Het is echt

inwoners, de hoge werkloosheid

een gezinswijk.

ten opzichte van het gemiddelde in

Vanuit een grondige analyse is een

Arnhem, de afname in arbeidsplaat-

strategie bedacht die bestaat uit

Over het algemeen zijn de bewon-

sen in de wijk, de zeer gevaarlijke

3 oplossingen. Deze oplossingen

ers positief over de leefbaarheid en

verkeersovergangen, het functionele

gaan ervoor zorgen dat Rijkerswoerd

veiligheid van de wijk. Opvallend is

programma's in de wijk en het mis-

weer fitaal en gezond wordt en gaat

dat relatief een groot deel van de

sen van de sociale cohesie bij de bu-

blijven.

bewoners verwacht dat de wijk in

ren onderling. Factoren die in eerste

61 Wat beweegt jou?!

Helder routing voor langzaam verkeer OPLOSSING 1

01 Foto: Rijkerswoerd groene laan

02

1. OVERZICHTELIJKE ROUTING MAKEN VOOR VOETGANGERS EN FIETSERS IN DE GROENE LAAN. VOOR EEN VEILIGE SITUATIE.

2. DE UITEINDEN VAN DE GROENE LANEN MET ELKAAR VERBINDEN. ZO ONTSTAAT ER EEN HELDERE ROUTING DOOR DE WIJK EN WORDEN BEWONERS GESTIMULEERD OM VAKER DE FIETS TE PAKKEN.

3. BESTAANDE FUNCTIES AAN DE GROENE LAAN HANDHAVEN EN NIEUWE (BUITEN) FUNCTIES AAN DE GROENE LAAN TO-

03

EVOEGEN. ZOALS EEN TRIMBAAN IN HET WALZEEBOS OF EEN VOETBALVELD VOOR DE KINDEREN IN DE WIJK. VIA DE GROENE LAAN KAN ELKE BEWONER DE FUNCTIES GOED BEREIKEN.

04 Foto: Rijkerswoerd Google maps

62 Wat beweegt jou?!

a

SNELFIETSPAD ARNHEMNIJMEGEN

nieuwe functies bestaande functies

BESTAANDE LOCATIE, GROENE LAAN RIJKERSWOERD

01 voetbalclub

speelveld

sportveldjes

uitkijktoren

winkelcentrum

fiets- loop en harloop pad

fietspad

trimpacour

Woningen staan rug aan rug aan de groene laan. De scheiding tussen het openbare gedeelte en de tuinen worden afgebakerd d.m.v. schuttingen.

02 03 04

LANGZAAM VERKEER Door de wijk lopen twee groene lanen van oost naar west, voor langzaam verkeer. Vanuit de ontwerp visie van stedenbouwkundige Bohdan Malisz was deze bedoeld als voetgangerspad anno 2016 wordt deze gebruikt als fietspad. Dit levert voor de infrastructuur een hoop problemen op.

BESTAANDE FIETS -EN VOETPADEN Het bestande fiets -en voetpad is versnipperd in de wijk.

Delen waar je zou willen lopen, zoals in de groene laan, is momenteel alleen bedoeld voor fietsers.

PLATTEGROND RIJKERSWOERD Veel groen in de wijk.

63 Wat beweegt jou?!

OPLOSSING 2

...

Interview JAN STROMS Lid van de werkgroep publiekeruimte Rijkerswoerd.

Frank/Guus Welke zaken staan er momenteel bij de werkgroep op de agenda betreft het optimaliseren van de wijk ?:

Gevaarlijke oversteek momenten in de wijk

Jan: Momenteel staan de oversteekplaatsen bij scholen en de kruispunten waar autoverkeer, fietsers en voetgangers elkaar kruisen op de agenda. Wij zijn aan het kijken of er mogelijkheden zijn om die verkeerssituatie te verbeteren.

Frank/Guus Zijn er ongevallen bekend waarbij het mis is gegeaan op een kruispunt?

Jan: Niet dat ik zo weet. Het gaat gelukkig over het algemeen nog goed. Nog wel!

Frank/Guus Denkt u dat als de infrastructuur voor de fietsers en voetgangers verbeterd wordt, er meer bewoners vanuit de wijk hun kinderen met de fiets naar school gaan brengen?: Jan: Ja dat weet ik niet. In de jaren 80 bracht bijna niemand zijn kinderen met de auto naar school. Tegenwoordig zijn de mensen werkzaam buiten de wijk of zelfs buiten de stad. Ze maken dus een combinatie rit; ze brengen hun kinderen naar school en rijden dan door naar hun werk.

DE WIJK KAN GEZIEN WORDEN ALS EEN AUTOWIJK . DE STRATEN DOORKRUISEN DE GROENE LANEN VAN LANGZAAM VERKEER. OP SOMMIGE KRUISPUNTEN IS HET ONDUIDELIJK WIE ER VOORRANG HEEFT; HET LANGZAAM- OF HET SNELVERKEER, DIT LEVERT LEVENSGEVAARLIJK SITUATIES OP. EEN LOGISCHE OPLOSSING ZOU ZIJN OM HET LANGZAME VERKEER OP KRUISPUNTEN VOORRANG TE VERLENEN. DIT ZOU OP EEN SHARED SPACE MANIER KUNNEN WORDEN GEREALISEERD. VOORRANG VERLENEN AAN LANGZAAM VERKEER HEEFT ALS VOORDEEL DAT DE GROENE LAAN NU ALS DOORGAANDE ROUTE ZOU WORDEN ERVAREN. DIT VERSNELT DE AFSTAND VAN OOST NAAR WEST VOOR LANGZAAM VERKEER EN DUS WORDEN BEWONERS VAN DE WIJK RIJKERSWOERD GESTIMULEERD OM VAKER DE FIETS TE PAKKEN OF OM EEN RONDJE TE HARDLOPEN.

Foto: Jan Stroms

64 Wat beweegt jou?!

Foto: bestaande situatie kruispunt

65 Wat beweegt jou?!

foto: shared space Londen

01

BESTAANDE FUNCTIES IN DE WIJK ARNHEM

02

De meeste functies zoals werken, sporten, of andere vrijetijdsbestedingen liggen in en rondom Arnhem.

Rijkerswoerd heef bijna geen functies in de wijk.

DAGSCHEMA VAN EEN GEZIN IN RIJKERSWOERD Een dagschema van een jong gezin in Rijkerswoerd is vol gepland. De piekmomenten liggen hoofdzakelijk in de ochtend en begin van de avond

OPLOSSING 3

HET TOEVOEGEN VAN PROGRAMMA IN DE GROENE LAAN IN DE WIJK RIJKERSWOERD IS DE GEMIDDELDE LEEFTIJD ROND DE VEERTIG JAAR. JE KUNT SPREKEN VAN EEN JONG VOLWASSENE DOELGROEP DIE GEMIDDELD 2 KINDEREN PER GEZIN HEBBEN. AAN SPORTEN EN LICHAAMSBEWEGING KOMT DEZE DOELGROEP BIJNA NIET MEER TOE. HUN ENERGIE GAAT VOORNAMELIJK OP AAN WERK EN DE KINDEREN. OM MEER RUST IN HET LEVEN VAN DEZE DOELGROEP TE GENEREREN, WORDEN ER DIVERSE PROGRAMMA ONDEDELEN CENTRAAL IN DE GROENE LAAN GEPOSITIONEERD. TE DENKEN AAN EDUCATIE, ARBEIDSPLEKKEN EN SOCIALE COHESIE. NAAST RUST IN HET GEZIN, LEVERT HET EXTRA PROGRAMMA IN DE GROENE LAAN OOK MEER SAMENHORIGEHEID OP IN DE WIJK.

66 Wat beweegt jou?!

01

NIEUWE FUNCTIES CENTREREN IN DE WIJK

03

Rijkerswoerd zal meer functies centraal moeten onderbrengen in de wijk. Zodat de bewoners voor hun dagelijkse bezigheden

" ER MOETEN MEER DAGELIJKSE FUNCTIES CENTRAAL IN DE WIJK WORDEN ONDERGEBRACHT"

niet meer de wijk uit hoeven te gaan. Zodoende meer tijd voor zichzelf en het gezin overhouden.

01 03

01 02 ...

ER BLIJFT BIJNA GEEN TIJD MEER OVER OM TE SPORTEN

67 Wat beweegt jou?!

OPLOSSING 3 VOOR RIJKERWOERD IS EEN DEEL VAN DE GROENE LAAN UITGEWERKT ALS BASIS CONCEPT. DAT ZOU KUNNEN DIENEN VOOR MEERDERE PLEKKEN IN DE GROENE LAAN. DE FUNCTIES ZIJN WELOVERWOGEN GEKOZEN EN GAAN ALLEN EEN RELATIE AAN MET ELKAAR. EEN OUDER KAN BIJVOORBEELD FLEXWERKEN IN HET WERKCAFE, HIJ OF ZIJ KAN TUSSEN DE MIDDAG EEN EINDJE HARDLOPEN DOOR DE GROENE LAAN, HET KIND GAAT ONDERTUSSEN MET SCHOOL SPELEN

Werkcafe (flexplekken, buurt activiteiten)

IN DE SPEELTUIN OF KRIJGT LES OVER DE NATUUR IN DE COLLECTIEVE BUURT MOESTUIN. DE BUURTKINDEREN KUNNEN NA SCHOOL LEKKER VOETBALLEN OP ÉÉN VAN DE SPORTVELDJES IN DE BUURT. DE OPLOSSING DIE HIER VOOR DE W IJK RIJKERSWOERD SCHETS WORD, ZOU ALS DRAGEN KUNNEN DIENEN VOOR TAL VAN ANDERE WIJKEN IN NEDERLAND, STEEDS MEER WIJKEN KAMPEN NAMELIJK MET DIT PROBLEEM.

Verwijderen van de schuttingen, voor meer contact met de buren.

Sportveld

BSO

Collectieve buurt moestuin

68 Wat beweegt jou?!

Pad voor langzaam verkeer (fiets, wandel en hardlopen)

Natuur Speelplek

Buurtplein

Parkvijver

69 Wat beweegt jou?!

Wat beweegt jou?! vier ruimtelijke strategieën

Derdejaars studenten van de ArtEZ Academie van bouwkunst zijn meer dan een halfjaar bezig geweest met onderzoeken, ontwerpen, analyses en strategieën. Deze ideeën hebben één ding gemeen: beweging in de openbare ruimte.

WWW.ARTEZ.NL