Een uitgave van:
75 jaar Vrijheid
3
Voorwoord
Inhoud
Beste lezer, Op 14 augustus kregen wij het trieste bericht dat onze Britse veteraan George Cantello is overleden.
75 jaar vrijheid, niet vanzelfsprekend
George maakte deel uit van het 4th Batt. The Somerset Regiment. George raakte tijdens zijn strijd zwaar gewond op Hill 112 in de buurt van Caen.
Lochem Bezet
Samen met Jack Ingleton zou George naar Lochem komen om de 75 jarige herdenking met ons te vieren, helaas mocht dit niet zo zijn.
5 7-9
Verwolde 11
Voordat hij overleed hebben wij George een pakket toegestuurd met vele tekeningen en gedichten van kinderen uit Barchem, Zwiep en Lochem. Van de gemeente heeft hij de Lochemse bevrijdingsvlag gekregen en van burgemeester Sebastiaan van ‘t Erve kreeg hij een persoonlijke bedankkaart. Persoonlijk afreizen naar Engeland om bij zijn uitvaart aanwezig te zijn was helaas niet mogelijk, via deze weg willen wij dan ook even stil staan bij het overlijden van George Cantello. Zijn dochter en kleinkinderen wensen wij heel veel sterkte met dit verlies.
V1 en de V2’s
13
Gerrit Slagman
13
Mijn bevrijding
15
De bevrijders op het bordes
Hij was slechts 19 jaar jong toen hij met zijn bataljon Lochem bevrijdde. George zou dit jaar 95 jaar worden. We will remember you. Rest in Peace George, thanks for serving.
16-17
En... toen werd het vrede 19-23 Familie Swarthoff
Goede Vrijdag 1945 Rectificatie: In de vorige editie hebben wij het artikel van Snorre Henk gebruikt uit het boek Klein Nederland van Jan Braakman. Hierbij zijn wij vergeten de bronvermelding neer te zetten, het stuk van Snorre Henk komt uit het boek Klein Nederland, dit boek is te bestellen via www.janbraakman.nl
25-29
Kleurplaat 31
Colofon
Drukwerk: Hoekstra Krantendruk
Fulltime Media Uw mediapartner
Uitgever: Fulltime Media
Redactie: Fulltime Media
Haalmansweg 42 7241 CP Lochem
Vormgeving: Ontwerpstudio Vermeer
Foto's: HG Lochem
informatie@ fulltime-media.nl
Extra dank aan: Berry Swarthoff Liberation Museum HG Lochem LochemsNieuws
Vier de vrijheid! Fortune biedt professionele koffieautomaten, koffie en bijbehorende ingrediënten voor op het werk. Fortune Coffee regio Achterhoek | 0573 - 28 06 55 | achterhoek@fortune.nl | fortune.nl
75 JAAR
Vrijheid
UW FINANCIËLE ADMINISTRATIE MET GEVOEL VOOR DE ONDERNEMER PROACTIEF - BETROKKEN - ACCURAAT
ADMINISTRATIE
ADVIES
JAARREKENING
SALARIS
BELASTING
Je financiële zaken geregeld zodat jij je kunt richten op waar je goed in bent. Wij zijn betrokken en laagdrempelig ingesteld. Op financieel en fiscaal gebied ontzorgen we jouw bedrijf, groot of klein. Denk daarbij aan administratie, belasting en consultancy. Wij hebben de kennis, kunde en integriteit die je van een administratiekantoor mag verwachten.
T 0573 - 25 00 20 info@claudiavanbraak.nl www.claudiavanbraak.nl
ZANGER DJ
PAULRICHARD.NL 06 19516635
Pal
DJ - ZANGER
MUZIEK MET PASSIE
dJ
MUZIEK MET PASSIE
ENTERTAINER
75 jaar Vrijheid
5
75 jaar vrijheid, niet vanzelfsprekend Covid-19
vrijheid en blijft 75 jaar vrijheid.
Juist in het jaar dat wij 75 jaar vrijheid zouden vieren sloeg wereldwijd het covid-19
Het jaar 2020 is een jaar waarin velen van
virus om zich heen. Een jaar waarin wij vele
ons niet in vrijheid hebben kunnen leven,
festiviteiten en activiteiten gepland hadden
waar mensen op kamers opgesloten waren,
staan om onze bevrijders te herdenken. Een
waarin we de deur niet uit konden.
jaar waarin het Liberation Museum Lochem
Ouderen onder ons hebben de oorlog
grote groepen mensen zou gaan ontvangen,
meegemaakt, en het virus meegemaakt.
en waar wij op 4 april veel aanmeldingen
Toen wij de vraag stelden of dit vergelijkbaar
hadden gehad voor een static show met
was met oorlog was het antwoord veelal:
legervoertuigen in samenwerking met Keep
�Nee, in de oorlog hadden we elkaar nog.�
Them Rolling. Daarnaast zou er ook een heuse taptoe te zien zijn in de binnenstad,
Na deze periode, waarin we op het moment
helaas ging dat dit jaar niet door. Wij
dat dit geschreven wordt, steeds meer
hebben in samenwerking met de gemeente
mogelijkheden krijgen voor (kleinere)
Lochem, de Lochemse evenementen
evenementen verwachten wij dan ook dat
organisatie en alle oranjeverenigingen in de
wij in 2021 alsnog de 75 jaar vrijheidsviering
andere kernen diverse activiteiten op touw
doorgang mag vinden. Hopelijk samen met
gezet om de 75 jaar bevrijding in de gehele
George en Jack onze nog in levende zijnde
gemeente Lochem te vieren. Hier zijn vele
Britse bevrijders. Wij hebben in aanloop
uren helaas tevergeefs aan gespendeerd.
van 4 april via onze facebook pagina en
Daarnaast willen wij via deze weg ook
Ondernemers Vereniging worden er veel
lokale media gevraagd voor kaartjes voor
de Lochemse Ondernemers Vereniging
initiatieven gesteund in Lochem, denk
onze bevrijders. Overweldigend hoeveel
bedanken, zij hebben er voor gezorgd dat de
daarom ook vooral in deze tijd aan uw
Gaat dit dan allemaal niet meer door?
Jack Ingleton, de nog levende bevrijder van Lochem.
blij met dit gebaar.
vinden dat deze mooie vlaggen er weer hangen. Dankzij de Lochemse
reacties dit heeft opgeleverd, iedereen
gehele binnenstad gekleurd is met Britse,
lokale ondernemer, alleen zo kunnen we de
Vanuit Liberation Museum Lochem
die daar aan meegewerkt heeft heel erg
Canadese en Nederlandse vlaggen, alles in
binnenstad van Lochem levend en bruisend
kunnen wij alvast vertellen dat alles
bedankt! Van Jack kregen wij een foto
het kader van 75 jaar bevrijding!
houden!
een jaar opschuift, althans het door ons
toegestuurd, met de bevrijdingsvlag van
We hopen dat wanneer volgend jaar de
georganiseerde, 75 jaar vrijheid is 75 jaar
Lochem. Zowel George als Jack waren heel
door ons geplande activiteiten doorgang
Liberation Museum zoekt vrienden
Op naar 2021, 75 jaar bevrijding!
Het Liberation museum in Lochem is een zelfstandige Wanneer u sponsor wordt komt u naam uiteraard op stichting die voor scholen gratis educatie biedt en
onze site te staan, met een link naar uw website toe,
zo de vrijheid doorgeeft. Van subsidie is niet tot
zo laat u ook de maatschappelijke betrokkenheid
nauwelijks sprake en inkomsten zijn gering‌. Alle
zien. Mocht u sponsor willen worden van het
steuntjes in de rug zijn dus meegenomen.
Liberation Museum neem dan even contact op via
Sponsor bedrijven Liberation museum Lochem is afhankelijk van o.a.
email; info@lochemsoorlogsmuseum.nl
Sponsor particulier
sponsoren. Een aantal bedrijven heeft ons een enorme Als particulier kan u natuurlijk ook onze vriend kickstart gegeven maar daarmee zijn we er nog niet.
worden dit wordt zeer gewaardeerd, uiteraard mag u
Er bestaat dringend behoefte aan sponsors die ons
zelf het bedrag bepalen, met alle beetjes zijn wij blij.
zowel financieel dan wel op vrijwillige basis kunnen ondersteunen bij het verzorgen van evenementen.
U kan u donatie overmaken op IBAN-nummer
Alleen door substantiĂŤle bijdrage uit het bedrijfsleven
NL39RBRB0778212289
is het mogelijk om het museum draaiende te houden
t.n.v. Liberation Museum Lochem
in Lochem. Een aantal sponsoren gingen u al voor,
onder vermelding van:
deze staan hieronder uitgelicht.
‘bijdrage het museum’.
 � � � ‚ Ž ‡ ‚ ‘
  � �� �  � �  € ‚ �ƒ
�   „
  � �  …
 � � � � �   � € � ‚ � ‚ ƒ „ � …�† ‡„ ˆ ‰ ƒ Š �‹ � ŒŠ �
Passende ondersteuning kan als bevrijdend voelen Wij zijn er voor die momenten dat er zorg of ondersteuning nodig is voor je naaste en je zelf helaas niet in de gelegenheid bent. Bel of mail ons voor vrijblijvende
Deventerweg 14, Laren Gld
informatie over de mogelijkheden van
Tel. 0573 45 95 47
ondersteuning en de manieren waarop
info@homeinstead.nl
die hulp gefinancierd kan worden.
www.homeinstead.nl/dlz
HOME INSTEAD THUISSERVICE
75 jaar Vrijheid
7
Lochem Bezet Lochem Bezet Vrijdag, 10 mei 1940, ‘s morgens om 4 uur schrokken de Lochemers wakker door doffe knallen uit de verte. “ Wat is dat toch”, was de vraag. “Dat is oorlog”, was het antwoord van sommigen. De Goorseweg moest versperd worden, maar de bomen vielen grotendeels de verkeerde kant op. Architect Postel kwam aanfietsen en zei; “De Duitsers zijn al aan de Dolle Hoed, ze komen van Barchem en uit de zandwegen”. Even later joeg een aantal Duitse motorrijders de Lochemse kijker voorbij schreeuwend: “Benzin, benzin.” Ook van de Goorseweg kwamen Duitse troepen, zingend; ”Wir Fahren, wir fahren nach England.” Duitse soldaten op de Nieuwstad.
Van verschillende kanten kwamen berichten over vliegtuigen bij Rotterdam en Duitse parachutisten bij Moerdijk.
maatschappij.
Dat betekende ook dat er een vrijbrief
de Lochemers gelukkig wel.
was voor arrogant gedrag, door jongens
De bevrijders?
De Lochemse Courant schreef een ‘waardig’
en meisjes in uniform. Burgemeester van
Sabotage van bijvoorbeeld stamkaarten
Soldaten moesten ingekwartierd worden
artikel “Correct blijven, want we blijven
Lutterveld werd door de Duitsers ontslagen
of distributiekaarten nam overhand toe.
waarbij de Duitsers zich redelijk beleefd
Nederlanders. Maar we hebben wel te
en opgevolgd door NSB burgemeester van
Varkens werden clandestien gemest en
gedroegen. Als er geen slaapplaats was
gehoorzamen aan de bevelen van het Duitse
Elten. Lochemers werden afgevoerd naar
geslacht. Het distributiebureau was in de
gingen ze een huis verder. Plundering,
gezag. Maar wij mogen niet vergeten, dat,
Duitse fabrieken en velen kwamen nooit
lokalen van de Oude School op de Wal
mishandeling, schofferen van burgers was
al zijn we inwoners van een bezet gebied, we
meer terug. Ook burgemeester Lutterveld,
gevestigd, daar werkten men efficiënt en
niet aan de orde. Ja, want de Duitse soldaat
Nederlanders blijven”.
dominee Ossewaarde en dhr. ter Henne
snel, maar de goederen die men voor de
werden opgepakt, naar Haren in Noord
bonnen kreeg werden steeds slechter.
verkeerde in de mening dat hij ons land aan het bevrijden was van “Die Engländer”, ze
Lochemse soldaten en burgers
kwamen dus als “Freund”.
Er waren ruim tweehonderd Lochemers
Hoewel, nog steeds beter dan in Holland.
gemobiliseerd en twee daarvan zijn
De Joden van Lochem
Veel Lochemers beschouwden dat ook zo,
omgekomen. De luitenant lag gewond in
“Wat doet die Jodin hier, die moet weg” was
want nu zou het leven een heerlijkheid
het ziekenhuis van Dordrecht.
de kreet van enkele zwart geklede lieden in de Lochemse schouwburg, tegen één van de
worden, zonder verworden democratische De gemeentesecretaris had met zijn
actrices op het toneel. De Lochemers waren
ongeoefende rekruten in Delft tegen de
verontwaardigd, maar voelden zich ook
Duitse parachutisten gestreden.
machteloos.
De NSB in Lochem was verheugd over de
Dat was min of meer sluipenderwijs gegaan,
successen. Op een vergadering in “Centraal”
de joden moesten een Davidsster dragen
op de markt zeiden ze; ”Nu moeten wij
zodat ze meteen herkend werden als jood,
in onze grote geestelijke strijd om de ziel
niet meer in het openbaar vervoer reizen,
van ons volk tonen, dat wij de tijd verstaan en het offer waard zijn en met alle kracht
Weg van de Dollehoed naar Lochem.
meewerken aan de grootheid van ons volk. Mars door Lochem van de mannen van de Nederlandse Arbeidsdienst, eind 1941
niet meer naar de schouwburg of het openluchttheater, niet met hun vriendjes naar dezelfde school.
Dan zullen wij kunnen zeggen, dat is het
Brabant getransporteerd en daarna naar
werk van onze handen, het werk van onze
Sint Michielsgestel. De regel was dat veel
In september 1941 werden een aantal
Mussert, die ons is voorgegaan.”
opgepakten niet meer terugkwamen, maar
Joodse mannen weggevoerd voor de
Manuele therapie Oedeemtherapie Fysiofitness Psychosomatische oefentherapie
Sportfysiotherapie Dry needling Handfysiotherapie DiĂŤtetiek Sportpodotherapie
Haalmansweg 1, 7241 CP Lochem Tel: 0573-257228 E: info@ftlochem.nl www.ftlochem.nl whatsapp: 06-16965151
75 jaar Vrijheid
9
Onderduikers, schaarste en verzet
op diverse wegen. De bewapening van
Men moest niet alleen zichzelf zien te
verzetsgroepen was beperkt: Boksbeugels,
voeden, maar soms ook onderduikers
gummi stokken, een jachtgeweer, een
en in de laatste oorlogswinter ook
oude revolver. En voor de sabotagedaden
hongerige westerlingen. Haast
staaldraad en kromme spijkers. Pas in 1944
vanzelfsprekend werden stamkaarten (van
kreeg het verzet meer wapens. Op het
de voedseldistributie) vervalst, varkens
Grote Veld bij Lochem werden 17 kratten
clandestien geslacht, rogge gesmokkeld
met wapens en munitie afgeworpen. Via de
en haver geplet. Het was dan ook niet
radio werd deze actie aangekondigd met de
verwonderlijk dat men tegen het eind van
codezin “de aarde wordt een paradijs”.
de oorlog middagmaaltijden kon halen in de gaarkeukens. Om te stoken werden
Kerkklokken Gevorderd
stobben gerooid.
Op 28 januari 1943 moesten de klokken worden ingeleverd. Om 11 uur speelde het
Onderdrukking en schaarste leidden tot
carillon, dat vanaf 1902, toen het door G.
verzet, door het ontduiken van de regels, het Naeff aan Lochem werd geschonken, voor
Toen de bevrijders reeds in Lochem waren, werd de toren van de Gudulakerk nog door de Duitsers vanaf de andere kant van het kanaal beschoten.
“Arbeitseinsatz” en in Auschwitz vermoord. Een jaar later anderen met vrouwen en
vervalsen van documenten, het verbergen
het laatst met “Hollandse Vlag, je bent
van onderduikers en het gewapend
mijn Glorie” klonk. Alle klokken op één
optreden tegen de bezetter. In Lochem
na werden naar beneden gehaald, ook de
wist iemand met creatief boekhouden
brandklok, met daarop de tekst “Si Deus
bonkaarten te krijgen voor 72 onderduikers.
pronobis guis contra nos (als GOd voor
In Gorssel bood een boer met zijn zussen
ons is, wie zal dan tegen ons zijn?) Henric
onderduik aan joden, geallieerde militairen,
Wegenwart heft mi geoten in Enchuisen,
knokploegen en neergeschoten piloten, hij
voor de Staedt Lochgum Anno 1962”, ook de
overleefde het niet.
doodsklok, 1687 in Deventer gegoten, met op de rand “God alleen de Ere”.
Een verzetsgroep in Laren was specialist in de opvang van geallieerde piloten en wist
Op de luidklok stonden de namen van
Joden afgevoerd en slechts 13 daarvan zijn
meer dan 60 piloten te redden. Sabotage
de magistraat: Adriaan Sloet, Bartholt
teruggekomen uit de kampen.
werd gepleegd door het in brand steken
Schomaker, Gosen Jan Westenbarch, Jan
van tien spoorwagons met stro en hooi bij
Benjamin Schomaker secretaris Daventriae
het station Laren/Almen, het opblazen van
1687.
kinderen naar Westerbork, ook daarna
Vorderingen
naar Auschwitz of Oswiecin in Polen, ze
Alle koper en tin moest worden ingeleverd,
de sporen Zutphen-Deventer en Zutphen-
Op 30 juli 1945 werden deze klokken uit
kwamen nooit terug. Een klein deel van de
want daar hadden de Duitsers gebrek
Hengelo, het doorzagen van telefoonkabels,
Tilburg teruggebracht naar Lochem. Het
Joden in Lochem heeft het er levend vanaf
aan. Maar veel daarvan werd door de
en het plaatsen van brandbommen
carillon is helaas verdwenen.
gebracht, verborgen onder andere in de
Lochemers in de grond verstopt. Ook
Dolle Hoed, met beneden soldaten van de
radiotoestellen moesten worden ingeleverd,
SS en boven dus Joden. In totaal zijn er 93
de kopers stonden als klant in de boeken van de electro-winkelier, hier was dus geen ontkomen aan.
Nieuwe Burgemeester Burgemeester van Lutterveld werd door de Duitsers gevangen genomen en op 14 januari 1943 werd er door de “Reichscommissar fur die besetzten gebieten” een NSB burgemeester benoemd, F.D.N. van Elten. Dit bleek gelukkig niet de kwaadste te zijn, ook diverse ambtenaren waren bereid te saboteren, zodat er veel illegaals gebeurde, zonder dat het aan de grote klok werd N.S.B.-burgemeester van Elten.
gehangen. Men keek de andere kant op, gelukkig.
Klokken van de Gudulakerk Lochem
75 jaar Vrijheid
11
Verwolde
De bevrijders op het bordes van Verwolde. Bron: HG Lochem
Toen in 1942 in Den Haag de
onderging, moge blijken uit nagelaten
verpleegsters. De kelder met keuken was
verdedigingslinie “Atlantikwall” werd
brieven aan zijn beide ouders, die in de
uiteraard ook in gebruik bij het Sanatorium.
aangelegd moesten patiënten en personeel
bibliotheek van Huis Verwolde worden
van het Haags Sanatorium worden
bewaard en die getuigenis afleggen van zijn
Van de kant van de leiding van het
oorlogshandelingen kwamen toen wel
geëvacueerd. Zij kregen onderdak op
vaderlandsliefde en van zijn geloof.
sanatorium werd al het mogelijke gedaan
erg dichtbij, was er schade in Laren, maar
om de patiënten te onderhouden. Er waren
Verwolde bleef gespaard, terwijl wij twee
af en toe concerten, Sinterklaas, Kerst en
dagen en nachten met het hele gezelschap
Oud- en Nieuw werden uitgebreid gevierd.
in het souterrain verbleven.
Verwolde en maakten daar de bevrijding mee.
Het Haags Sanatorium in Laren Het Haags Sanatorium van de `s
Haag was alles meer dan welkom. Tijdens de laatste oorlogsdagen, de
Jonker Emile van der Borch van Verwolde
Gravenhaagse Vereniging tot bestrijding van Na de spoorwegstaking van 1944 was het
(1910-1943), de oudste zoon van de adellijke
tuberculose was in Scheveningen gevestigd
familie Van der Borch van Verwolde, zegde
in de Doorniksestraat, vlak aan de duinrand. kreeg de dokter te maken met nogal wat
Op 10 april 1945 kwam de conciërge de
na het aanbreken van de Duitse bezetting
Toen in 1942 de kuststrook op last van de
herstelde `oplopende` patiënten. De
oprijlaan op met twee Canadese soldaten.
zijn baan op, omdat hij niet wilde werken
bezetter moest worden ontruimd met het
vrouwen daarvan werden ingeschakeld om
Wij waren vrij. In 1946 keerde het
onder de Duitser. In Oost-Nederland kwam
oog op een mogelijke invasie, moest ook het
de zusters te helpen en het verstellen van
sanatorium naar den Haag terug.
hij al snel in het verzet terecht, waarin
sanatorium wijken.
de kleding van mannelijke patiënten. De
gedaan met het maandelijks bezoek en
Bevrijding
mannen konden onder meer meewerken
Hongerwinter
Zijn groep richtte zich op het verzamelen
Het verhuisde met zijn staf en 55 patiënten
met het wieden van het onkruid in de
Ook de hongerwinter ging in Lochem
van militaire inlichtingen die naar de
naar het toen niet in gebruik zijnde Huis
sanatoriumtuin. De boer tegenover
niet ongemerkt voorbij, want hoe kon
regering in ballingschap in Londen werden
Verwolde. De barones had namelijk kort
Verwolde had een stuk land afgestaan,
je je hongerende familie in het westen
doorgespeeld.
voor de oorlog intrek genomen in één van
waarop sla en dergelijke werd gekweekt.
helpen? Treinen reden niet meer en een
haar boerderijen. Bijna het gehele huis werd
Gelukkig werkte de post wel. Zodoende was
enkele vrachtwagen die de tocht waagde
Als de verzetsgroep van Emile wordt
in gebruik genomen door het sanatorium.
het voor de patiënten nu en dan mogelijk
zat voor je het wist helemaal vol. Men
verraden volgt er een proces in Utrecht
De herenkamer werd dokterskamer,
een en ander naar Den Haag te sturen. Bij
kwam dus met gammele fietsen uit het
voor het Feldkriegsgericht in het voorjaar
de overige kamers op de begane grond
de meelfabriek in Laren waren af en toe
westen naar Lochem. Lochemers kochten
van 1943, waarbij hij uiteindelijk ter dood is
de herenafdeling. De eerste etage en de
porties rogge te koop, terwijl bij boeren in
levensmiddelen om die aan mensen uit het
veroordeeld. Hij heeft hij niets en niemand
torenkamer werden met uitzondering van
de omgeving wel eens een eitje, al of niet in
westen te geven, zodat die met overladen
prijsgegeven. Met zijn medestrijders werd
de bibliotheek, waar de meubelen van het
ruil voor een stukje zeep, bemachtigd kon
fietsen de terugtocht waagden. Schutte
hij op 20 juli 1943 op de Leusderheide
Huis waren opgeslagen, de damesafdeling.
worden. Verpakt met de rogge konden die
te Barchem leverde veel melk, Reudink
gefusilleerd. Hoe moedig hij zijn lot
De tweede etage was voor staf en
verzonden worden: in het hongerende den
havermout en rogge.
hij al gauw een leidende rol ging spelen.
margaklompe.nl
‌dat u wel wat extra hulp kunt gebruiken
Zorg | Wonen | Thuiszorg | Behandeling
75 jaar Vrijheid
13
V1 en de V2’s V1 en de V2’s
en schade aan boerderijen. Op 28 maart
verliezen, via een bruggenhoofd bij Almen
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog
1945 was een V1 van richting veranderd
het Twentekanaal over te steken. Door het
werd de V1 ingezet, een vliegend bom, die
en vloog rakelings over de bomen aan de
verzet van de Duitsers ten noorden van
met een raket van de lanceerbasis werd
Rijksstraatweg en lande met een harde
het kanaal duurde het drie dagen voor de
geschoten. De “V” van “Vergeltung”, kon
klap op de huizen aan de Molenbelt in
troepen verder konden trekken.
Londen en later Antwerpen bestoken.
Warnsveld, hierbij kwamen 12 mensen om.
In de gemeente Lochem waren vier
De lanceerplaatsen in Lochem lieten ook
Bevrijding
lanceerplaatsen: Harfsen, Joppe, bij de
nog al eens een projectiel verkeerd landen.
Op 1 april vonden stevige gevechten plaats
Zes-sprong en in Oolde, daarnaast een
op de Lochemse Langense Enk, waarbij
ongebruikte waarvan de fundering nog
Bomaanvallen
zichtbaar is op de weg van Lochem naar
Ondertussen werden de Engels
tekenaar, Peter Archer, heeft daar een
Exel. Door hun onbetrouwbaarheid
bomaanvallen steeds heviger. De rode gloed
indrukwekkende schilderij van gemaakt,
veroorzaakten de V1’s regelmatig dode
van een brandende Duitse stad was ‘s nachts met een Britse tank die is aangeschoten.
Light Infantery en The Loyal Edmonton
zichtbaar in het Oosten.
Een replica van deze tekening is te zien in
Regiment bij Gorssel en Wilp een
het Liberation Museum in Lochem.
overtocht over de Ijssel op weg naar het
Oorlogseinde in zicht
Canada, The Princess Patricia’s Canadian
westen. Op 11 april, omstreeks 16.30 uur
De oorlog eindigde voor deze streek heel
Laren was het volgende doelwit. Hier vielen
staken de eerste amfibievoertuigen over
wat gewelddadiger dan hoe hij begon.
doden en raakten gebouwen vernield. Zowel
bij de Dommerholtsbeek en de Kleiweg.
Vanaf 29 maart 1945 bliezen de Duitsers
Duitse als geallieerde slachtoffers werden
Ondanks tegenvuur bouwden de Engineers
de bruggen over het Twentekanaal op
tijdelijk begraven in de tuin bij ‘t Elger.
een pontonbrug bij De Houtwal. Rond
om de opmars van geallieerde troepen te
Een V1 in beeld.
Een V2 in beeld.
enkele villa’s in vlammen opgingen. De
middernacht hadden de Patricia’s het dorp
hinderen. Ook de Ijsselbruggen bij Zutphen
Onder de codenaam ‘Canonshot’
Wilp onder controle. In de vroege morgen
en Deventer werden vernietigd. Toch
forceerden, vanaf 6 april 1945, Canadese
werden de eerste tanks succesvol vanuit
wisten de geallieerde troepen, met forse
soldaten van The Seafort Highlanders of
Gorssel overgezet.
Gerrit slagman munitie lagen. Ze werden niet ontdekt. Ze
echter op het laatste moment werd afgelast.
zijn tegen de avond, toen de boerderij reeds
Vermoedelijk is een van deze lieden
brandde en de zaadberg waaronder zij zaten
gearresteerd en heeft, na verhoor door de
ook vlam vatte, uit hun hol gevlucht en
Sicherheitsdienst van de Duitsers, ‘gepraat’.
ontsnapt.
Me da
om reed fF
wapendropping vanuit Engeland, die
lo
Gerrit Slagman Gerrit Slagman (Gorssel, 30 mei 1898 - WÖbbelin, 12 april 1945) was een Nederlandse verzetsman. Slagman runde met zijn twee zusters het
In de vroege morgen van 14 oktober
boerenbedrijf 'Het Zonnenberg' aan de
1944 werd de boerderij omsingeld door
De beide zusters van Slagman werden
weg die nu zijn naam draagt: de Gerrit
de Landwacht die iedereen arresteerde:
vrijgelaten. Gerrit Slagman en Jan
Slagmanstraat in Harfsen. Deze Saksische
Gerrit Slagman en zijn twee zusters, Jan
Zonnenberg zijn omgekomen (Slagman kort
boerderij verleende onderdak aan iedereen
Zonnenberg, twee Poolse militairen, een
voor de bevrijding, op 12 april 1945) in het
die moest onderduiken voor de bezettende
Canadese piloot, vijf onderduikers en een
concentratiekamp Wöbbelin (D), evenals
macht: onderduikers, joden, geallieerde
onderweg gearresteerde onderduiker, E. de
Koos Dikkers. G. van Enck werd door de
boerderij herbouwd en er werd besloten dat
militairen, knokploegen en neergeschoten
Jong.
Landwacht te Deventer gedood. Twee
één onderduikhol onder deze boerderij zou
zijn er ontsnapt uit de Landwachtkazerne
blijven bestaan. Ze hebben hun boerderij
vliegeniers. Deze laatsten werden met regelmaat weer op een ‘lijn’ gezet richting
Het vee werd in beslag genomen. In
te Deventer, de Canadees en de twee
overgedaan aan een familielid, eveneens
Engeland.
de namiddag werden de boerderij en
Polen ontsnapten uit de trein op weg
Slagman genaamd.
bijgebouwen in brand gestoken. Twee
naar Duitsland. De rest kwam berooid en
In september 1944 verleende Slagman
onderduikers Mart en Henk, zaten nog
ziek terug uit het concentratiekamp. De
Op 12 maart 1947 werd in Utrecht aan Gerrit
onderdak aan een grote knokploeg uit
in hun schuilplaats onder de wagenloods
gezusters Slagman hebben, met behulp
Slagman postuum de Medal of Freedom
Deventer in verband met een te verwachten
met zaadberg, waarin de wapens en de
van de Wederopbouw Boerderijen, hun
toegekend.
Vind je (t)huis met Makkinga de Haan Schippers
Graaf Ottoweg 16 | 7241 DG Lochem | T 0573 - 258 258 | makkinga.nl | baerz.com
adv_260x90_2019.indd 1
22-01-20 13:10
t: 0575 - 43 19 27 e: info@devetweide.nl
Volledig omringd door groen. Ontdek de rust en de gastvrijheid van De Vetweide.
Minicamping De camping heeft 15 ruime plaatsen en deze kleinschaligheid maakt het dat jong en oud zich snel thuis voelen. Er zijn diverse fiets- en wandelroutes die door het typerende Achterhoekse coulissen landschap leiden en het is hier nog zo rustig‌
Ezeltochten De omgeving van Almen leent zich uitstekend voor het maken van een wandeling. Om het voor kinderen nog leuker te maken kun je onze ezels huren. Op de rug van een ezel wordt het voor de kinderen een onvergetelijke gebeurtenis!
Krukjemetnaam.nl Op De Vetweide worden ondermeer houten puzzelnamen, kapstokjes met naam, krukjes met naam en andere figuurzaagmodellen gemaakt. Het aantal puzzelkrukjes met naam is intussen de 1500 gepasseerd. Ze gaan de hele wereld over!
devetweide.nl Voor meer informatie:
Dorpsstraat 7, 7218AA Almen
75 jaar Vrijheid
15
Mijn bevrijding Het is Zaterdag voor Pasen 1 April 1945.
over onze bezittingen en ons huis aan de
Ik ben bijna zes en we wonen op K 33, ons
overkant wint het van de angst voor het
laatste onderkomen in Lochem gedurende
oorlogsgeweld. Ze glipt naar boven en
de oorlog. Het huis ligt aan de rand van
wijst de commandant ons huis aan, waar
Lochem, links van de Barchemseweg en
de Duitsers na ons vertrek onmiddellijk
kijkt uit op de Enk. We wonen wegens
in getrokken zijn om zo de tegenstanders
omstandigheden, alleen voor de duur van
vanaf de bovenverdieping te beschieten. Zij
de oorlog, in Lochem. Ik zit voor het raam
vraagt hem ons huis te sparen. Dat blijkt
en bekijk een onalledaags tafereel. Duitse
onmogelijk want hij heeft orders Lochem
soldaten zijn druk in de weer, ze graven.
om 12 uur in handen te hebben…Dus geeft
Zo klein als ik ben, hoor ik de woorden
hij tegen middernacht opdracht aan de
bevrijding, geallieerden, moffen steeds
dichtstbijzijnde tank, ons huis, de laatste
vaker. Er hangt spanning, opwinding in de
barrière, onder vuur te nemen. Een kwartier
lucht, geen angst.
later zijn we bevrijd. Een oorverdovende stilte daalt neer over de Enk.
Mijn ouders vragen zich af wat er aan de hand is, waarop mijn moeder polshoogte
De beelden en de herinnering aan mijn
gaat nemen. Een rare gewaarwording, in
bevrijding zijn mijn hele leven sterk op mijn
al die oorlogsjaren is ze nooit een gesprek
netvlies gebleven. Gedurende deze 60 jaar
met Duitsers aangegaan. Het blijkt dat
heb ik nooit één herdenking over geslagen.
de geallieerden in aantocht zijn en dat er
Ik word uitgenodigd en samen met mijn
loopgraven gemaakt worden voor ons huis
zusje tijg ik op 1 april richting Lochem.
en langs de Enk. Lochem moet tegen de
Ook hier vinden de veteranen op diverse
invasie beschermd worden. Wij krijgen het
voertuigen een warm onthaal. Bij het gebed,
advies het pand te verlaten.
uitgesproken door de Revd. Leslie Skinner
jaarlijks naar Lochem terug voeren: het
hoch, Schweinhunde!” kan toevoegen. Trots
op de kleine begraafplaats in Barchem, De
feit dat er niets veranderd is op de Enk en
laat hij het schilderij zien dat hij door een
Het ligt overduidelijk in de gevarenzone.
spits van de Canadese troepen die Lochem
omstreken in die 50 jaar én zijn 24 Land
Engelse schilder op zijn aanwijzing van de
Mijn ouders besluiten naar het hoger
bevrijdden bestond uit tanks. Zij kwamen
van Lochem 2005 nr. 1 kameraden die op
strijd om Lochem, heeft laten maken De
gelegen, meer beschutte huize ‘de Enk’ te
over de Lochemse berg de Zuiderenk
de begraafplaats liggen natuurlijk! Het
tweede keer is Mellowes verhuisd naar een
gaan, waar we aan het eind van de middag
in, waar de Duitse troepen zich hadden
besef begint tot mij door te dringen dat ik
flat en heeft hij opgeruimd en iets voor
arriveren.
ingegraven. Ik bedenk me dat deze chaplain
naast ‘mijn’ bevrijder zit en dat deze zelfde
mij bewaard. Het is een klein glaasje, er
50 jaar geleden hier voor zijn mannen hun
man, met buitengewoon veel moed en
is met de hand een fazant op geschilderd.
oorlogsgraf heeft moeten verzorgen…
levensgevaar op D-day tegen de rotsen van
Hij vertelt erbij dat hij het uit een of ander
Normandië is opgeklommen. Hij oogt nog
huis in Duitsland heeft gepikt. Er waren
Op huize de Enk aangekomen blijken meer families op dezelfde gedachte gekomen te
Marti Domhoff, Peter Mellowes, Revd Skinner en Erna Domhoff
zijn, onder andere de burgemeester van
Bij de bijeenkomst na het officiële gedeelte
een als ‘ferme, stoere knaap’. We wisselen
er ooit zes, ik krijg het laatste. Hij oogt nu
Laren. Uit het bos ontrollen zich plotseling
in hotel Meijlink zijn mijn zus en ik
adressen uit, wat later Marti Domhoff,
ouder, vermoeider, vertelt dat de oorlog
rechts en links van het huis Engelse tanks,
vreemde eenden in de bijt. De ‘regulars’
Peter Mellowes, Revd Skinner en Erna
hem, vooral s’nachts niet met rust laat,
de strijd om Lochem is los gebarsten.
uit Lochem en uit Engeland kennen ons
Domhoff. resulteert in twee logeerpartijen
dat hij zijn verhaal niet kwijt kan bij zijn
Bulderende salvo’s uit de kanonnen van
niet en vragen zich af wat we hier komen
in Poole in Engeland. De eerste keer is
kinderen en dat zelfs de Revd. Skinner geen
de tanks ondersteunen de artillerie. Ze
doen. Nadat we dat uit de doeken gedaan
mijn gastheer fysiek nog fit, hij kookt,
antwoord heeft op zijn vragen! ‘I am history,
spetteren en ratelen over de Enk, een
hebben, roept een mevrouw uit: “Maar dan
laat ons in zijn auto kennis maken met
my children are the future’…. verzucht mijn
Engelse tank wordt geraakt en vliegt in
moet u Peter Mellowes ontmoeten!” Zodat
Poole en omgeving. Hij vertelt natuurlijk
dappere bevrijder. In januari 2004, is Peter
brand, het is net een film. Het verhaal gaat
ik even later oog in oog met ‘mijn’ bevrijder
veel over zijn oorlogsbelevingen. Tussen
Mellowes ‘in alle rust gestorven’, zeggen zijn
dat de burgemeester, onverschrokken in
sta… Een bijzondere gewaarwording,
de regels laat hij een beetje merken hoe
kinderen.
de deuropening, gefascineerd naar het
hij heeft 50 jaar in de veronderstelling
moeilijk het soms is, dat oorlogsverleden.
vuurgevecht staat te kijken en dat hij met
geleefd ons gedood te hebben. We hebben
Hij vertelt dat er door zijn toedoen jonge
Bij onze laatste ontmoeting drukt Peter me
grote moeite en dwang van de Engelse
elkaar veel te vragen en te vertellen. Er
Duitse soldaten zijn omgekomen, die hij
op het hart dit verhaal op te schrijven. Een
commandant, zich laat overreden daar
worden foto’s gemaakt van Mellowes,
niet heeft kunnen sparen… een beeld dat
opdracht waar ik nu aan voldaan heb. Een
weg te gaan. De commandant houdt,
de Revd Skinner en ons. Als we een paar
hij niet kan loslaten… Maar hij vertelt
bevrijding.
gedurende de strijd, ‘headquarters’ in
dagen later samen eten, vertelt Peter
ook van een glorieus moment, wanneer
huize de Enk. Mijn moeders ongerustheid
dat twee dingen in het bijzonder hem
de Duitsers verslagen zijn, hij ze “Hände,
Auteur: Marti Domhoff
Helaas is door het coronavirus het programma rondom 75 jaar vrijheid niet gevierd. Speciaal voor het jubileumjaar zijn er door de gemeente diverse verhalen gemaakt vanuit de kernen van Lochem. Deze films kan je zien via de website van de gemeente Lochem. Gebruik voor de directe link de QR-code of bezoek de website www.lochem.nl
Schilderij: Slag op de Langense Enk door Peter Archer ca 1950
Liberation Museum HET LOCHEMS OORLOGSMUSEUM
Het Liberation Museum Lochem is geopend op dinsdag tot en met zaterdag van 11.00 tot 16.00 uur en is gratis toegankelijk. Voor aanmelding van groepen of informatie over arrangementen: www.lochemsoorlogsmuseum.nl
Liberation Museum Walderstraat 15, 7241 BH Lochem info@lochemsoorlogsmuseum.nl
75 jaar Vrijheid
19
En... toen werd het vrede Vrijdagmiddag 29 Maart 1945
mag om boodschappen te doen. Dit zal
personen achtergelaten Duitse laarzen,
brengen munitiewagens granaten aan voor
Er zit spanning in de lucht. De mensen zijn
nader bekend gemaakt worden. Deze
kledingstukken en andere dingen naar
de tanks. Vijftig, zestig worden er in elke
erg opgewonden. Men zegt, dat de Tommies
bekendmaking volgt echter niet, en zo
huis brengen, welke uit de school gehaald
tank geladen. De Duitsers bevinden zich
gauw komen. Ook de Duitsers, welke hier
zitten we de gehele zondag weer binnen.
worden. Zelfs N.S.B.-ers gappen mee. De
achter het Twentekanaal in Ampsen. Men
aanwezig zijn, worden nerveus. Ze pakken
Af en toe staan we aan de straat om iets
straten liggen vol met puin, pannen en
hoort de machinegeweren rikketikken. De
en rennen heen en weer, en maken zich voor naders te horen. Er wordt gezegd, dat de
stukken glas. Er is veel stukgeschoten of
Canadezen verwachten, dat de Duitsers
vertrek gereed. De bevrijding is op komst.
Tommies Ruurlo en Barchem gepasseerd
door de luchtdruk der explosies vernield.
‘s nachts Lochem zullen gaan beschieten.
De oorlog komt naderbij en zal over ons
zijn en dat ze zich in de omgeving van de
Om negen uur gaan we nogmaals kijken
Het schieten begint weer. Het bliksemt en
komen. Hoe zal het ons hierbij vergaan?
Cloese bevinden. Na de middag nemen
en sluiten de deur. Lange rijen auto’s,
dondert van alle kanten. De lucht is weer
de explosies nog toe, alles schudt en trilt.
tanks, V-1 V-2 6 Een neergestorte V-1 in
rood van de branden. Het is een angstige
Het wordt werkelijk beangstigend. Tegen
Groot Dochteren. 7 kanonnen en ander
nacht.
Het is rumoerig op straat. Troepen Duitsers
de avond als het donker wordt, horen we
materieel komen nog steeds uit de richting
met „gevorderde” paarden en wagens, zelfs
plotseling van zeer dichtbij kanonnen
Barchem. De mensen zijn door het wilde
Dinsdag 3 April 1945
handwagens, fietsen en melkwagentjes
bulderen; spookachtige lichtflitsen schieten
been. De reactie op de laatste dagen van
De tanks kunnen niet verder oprukken,
trekken weg, zwijgend. Een verslagen leger.
door de lucht en verlichten de huizen
spanning is opmerkelijk. Men drukt de
want de brug over het Twentekanaal
Dit is een ander beeld dan de glorieuze
en straten. De huizen schudden op hun
aan de Larenseweg is opgeblazen en
intocht met pantsers en vrachtauto’s in
grondvesten.
ligt onder het spervuur van de Duitsers.
Zaterdagmorgen 30 Maart 1945
Steeds meer troepen worden door de
1940, met zingende overmoedige soldaten. Bij bekkenslag wordt bekendgemaakt,
Er moeten vier Duitse pantsers op de
Geallieerden aangevoerd. Tank aan tank,
dat vanaf half twee des middags niemand
Paasberg staan bij het kerkhof. Deze
auto aan auto komt Lochem binnen uit
meer op straat mag komen. Er komt iets
schieten op de naderende Tommies, die
alle richtingen; een enorme hoeveelheid
drukkends over de mensen als bij een
na korte tijd terug gaan schieten; weldra is
materiaal. Van de andere kant komen
naderend zwaar onweer. Ver weg hoort men
de lucht rood van de branden, die woeden
twintig, dertig en nog meer vrachtauto’s
reeds af en toe kanongebulder.
in de omgeving van de Barchemscheweg,
vol Duitse krijgsgevangenen. Soldaten,
Zwiepseweg en Berkeloord.
spoorwegbeambten, S.S. en Grüne Polizei,
Daarna is het weer stil, angstig stil. De
alles door elkaar. Ze zien er afgemat en moe Een neergestorte V-1 in Groot Dochteren.
„gravers” zijn ook hedenmorgen onder
We brengen de nacht door in angstig
leiding van de beruchte „kanariepietjes”
afwachten. Het schieten gaat onafgebroken
naar hun werk vertrokken. Het werk is
door. Tegen de morgen wordt het wat
Canadezen de hand en velen huilen als
Het publiek langs de straat schreeuwt
echter stopgezet en verscheidene Lochemse
minder.
kinderen. Een dertigtal Duitsers, gevangen
hun verwensingen toe. Ze worden naar
genomen in het Openluchttheater, staan
Antwerpen vervoerd, vertelt me een Tommy
gravers zijn door hen, op hun vlucht voor
uit.
de Tommies, meegevoerd naar Laren.
Maandag 2 April 1945 (2e Paasdag)
op het NieuwstadspIein. Er zijn jongens
en daarna verscheept naar Engeland of
Geallieerde vliegtuigen cirkelen geregeld
‘s Morgens omstreeks zes uur wordt het
van 16 á 17 jaar bij. Zij moeten al hun
Canada om er te werken. Omstreeks half
boven hen. Wat zal hun lot zijn ? Circa acht
rumoerig op straat. Men zegt, dat de
bezittingen als polshorloges, papieren
elf begint de Duitse artillerie onze toren te
uur ‘s avonds komt een Duitse auto langs,
Tommies op de Nieuwstad zijn. Honderden
enz. afgeven. De wapens zijn hun al eerder
beschieten vanuit Ampsen. De ene treffer
waarop een dode soldaat ligt.
lopen erheen. Ik ga ook een kijkje nemen.
afgenomen. Daarna marcheren ze de
na den anderen spat op de dikke muren
Het electriciteitsgebouwtje is in de lucht
Barchemseweg op. Een Lochemer gaat
uiteen, wolken van stof en puin komen
Vrijwel iedereen besluit niet te gaan
gevlogen. Op het Nieuwstadsplein staat
kijken bij de kanaalbrug en wordt dodelijk
naar beneden. De spits is aan de ene zijde
slapen. Niemand weet wat de nacht nog
een kanon met enige Tommies. Het
getroffen door een granaatscherf. Bij het
al weg geschoten en de vlaggen hangen
brengen zal. Af en toe hoort men explosies
is er zwart van de toeschouwers. Het
Twentekanaal woedt de strijd nog voort.
aan flarden. Ook de fabrieksschoorsteen
van bruggen en andere objecten, welke
blijken echter geen Tommies te zijn doch
Omstreeks tien uur worden er een achttal
van Naeff krijgt een schampschot mee.
de Duitsers in de lucht laten vliegen. De
Canadeezen. Steeds komen er auto’s van de
zware „Sherman”- tanks voor mijn huis op
Na een kwartier houdt de beschieting
waterleiding geeft geen water meer en licht
Barchemseweg vol met Canadezen, welke
de Albert Hahnweg geplaatst. De hekken
weer op, even plotseling als ze begonnen
is er ook niet. Lochem brengt de nacht
met een donderend hoera door de mensen
en trottoirs worden grotendeels vernield
is. In de richting Ampsen schiet het nog
zittend wakend in diepe duisternis door.
begroet worden. Men gooit hen bloemen
door deze monsterachtige wagens. Enige
altijd hevig. Men hoort de granaten door
toe en als er even een opstopping is, dat de
ervan rijden in het plantsoentje, waarbij
de lucht gieren. Om drie uur ‘s middags
wagens stilstaan, worden ze door velen uit
hek en boompjes het moeten ontgelden.
staan we even in de open deur te kijken
Alles is nog rustig, doch niemand waagt
het publiek omhelst. Alles tooit zich met
Weer anderen komen op het land en tussen
naar de tanks. De bemanningen staan er
zich buiten. Om tien uur wordt weer bij
oranje. Ook van de toren waait het rood, wit
de huizen te staan. Het zijn Canadezen,
rustig bij te roken of te praten. Plotseling
bekkenslag bekend gemaakt, dat men
en blauw en oranje. Bijna van alle huizen
lange rijzige mensen. Tegen de avond
komen er vanuit Ampsen weer granaten
misschien ‘s middags een paar uur buiten
waait de Hollandse driekleur. We zien vele
vertrekken onze Canadezen. Tegen donker
aansuizen. Klaarblijkelijk is het ditmaal
Zondag 1 April 1945 (1e Paasdag)
NIEUW OP ZATERDAG IN LOCHEM!
DE LEKKERSTE KAASes m t ' n a v s Ve r
VOOR EEN UITGEBREID ASSORTIMENT: • • • • • •
Hollandse Kaas Geitenkaas Minder vet kaas Boerenkaas Buitenlandse Kaas Komijnekaas
Elke zaterdag
op de Haalmansweg bij Poelier ’t Vöske van 10.00 – 16.00 uur.
r e k k a B s i l l E , s n G ra a g t o t z i e
Uw barbecue en buffetten specialist Kom ook langs voor gegrilde producten en kant & klaar maaltijden www.poeliertvoske.nl Onze openingstijden: Maandag t/m vrijdag 09:00 - 18:00 uur | Zaterdag 09:00 - 17:00 uur | Zondag gesloten Poelier ‘t Vöske | Haalmansweg 5, 7241 CP Lochem | info@poeliertvoske.nl | 0573 - 254683
75 jaar Vrijheid
21
op de tanks gemunt, want de projectielen
In Ampsen langs het Twentekanaal wordt
slaan dichtbij in. Na een kwartier is alles
nog steeds hard gevochten. In Lochem gaat
weer voorbij. In de Kindersteeg is een
het schieten vanuit huizen nog verder. De
Vrijdag 6 April 1945
hoek van een huis radicaal afgeschoten.
„ondergrondse”, met een band „Oranje”
De geallieerde troepen staan nu voor
Overal liggen verbrande Duitse auto’s langs
De bemanningen van de tanks komen ook
om de arm, gaat tot arrestatie van meisjes
Zutphen en Deventer. In de verte hoort
de berm en enige Amerikaanse tanks. Bij
weer te voorschijn. Met donkerworden
en vrouwen over, die „connecties” met de
men de kanonnen; er worden nog steeds
een uitgebrande Duitse munitie-auto staan
beginnen de kanonnen der Canadezen,
Duitsers hadden.
troepen en grote hoeveelheden materiaal
drie kruizen met helmen erop. Even voor
aangevoerd, o.a. de zeer grote amfibietanks.
Ruurlo nog zes kruizen in de berm van de
die in Klein-Dochteren staan weer te
voor Lochem afgelopen.
Fietsen is hier haast onmogelijk, zo is de weg stuk gereden. Steeds komen er nog colonnes van honderden auto’s langs.
schieten. Het is blijkbaar de bedoeling de
Het zijn hele optochten. Ook N.S.B.-ers
Deze kunnen zowel op het land als te
weg. Terug van dit „uitstapje”, staat er in
Duitse weerstand in Ampsen te breken.
en hun vrouwen worden in verzekerde
water opereren. Zij moeten dienst doen in
Lochem een groep mensen op de straat.
Het dreunt en flikkert weer van je welste
bewaring genomen in de Schouwburg.
Zutphen en Deventer bij de overtocht over
Enige gravers, met baarden van respectabele
en even later donderen de explosies vanuit
Hierbij hebben de Canadezen een bord
de IJssel. We nemen eens een kijkje om en
lengte, zijn weer teruggekeerd vanuit
Ampsen de lucht in. Overal branden daar
geplaatst met de woorden „Out of Bounds”
bij Lochem. Op de Barchemseweg zijn enige Laren. Na aankomst in Laren zijn ze door
weer boerderijen. Vele mensen bij ons in de
(„Mag niet gevorderd worden”). De mensen
villa’s afgebrand, evenals in Berkeloord,
de „kanariepietjes” aan hun lot overgelaten,
straat vluchten in de richting Wildenborch
vertalen het met „Weg met de bende”. De
terwijl vele woningen zonder pannen en vol
waarna ze zelf een goed heenkomen
en Barchem. Uit de bovenverdieping van
arrestanten krijgen droog brood en water.
kogelgaten zijn. In de Langense Enk staan
zochten. Na onderdak bij verschillende
ons huis zien we de Canadezen aan de
Ze worden aan het werk gezet: puinruimen
een Engelse tank en enige Duitse auto’s,
boeren gevonden te hebben, kwamen ze
overzijde van het Twentekanaal oprukken
enz. Om en bij Lochem zijn overal in
welke verbrand zijn. Overal liggen nog
verscheidene dagen in de vuurlinie te zitten.
met vlammenwerpers. Ze zijn dus over het
weiden en bossen reusachtige Canadese
ongebruikte granaten en munitie. Bij de
Druppelsgewijze keren ze nu weer naar huis
kanaal. Een gordijn van vuur wordt over
tentenkampen opgeslagen. Vannacht hopen
Cloese aan de Zwiepseweg zijn verscheidene terug. Vele Lochemers transporteren hun
landerijen, weiden en helaas ook woningen
we rustiger te slapen, want het schieten
boerderijen afgebrand. Al het vee is
„ondergedoken” radio’s, fietsen en dergelijke
gelegd. Alles wordt door de vlammen
wordt minder.
omgekomen. Hier hadden de Duitsers zich
van elders weer naar huis.
verteerd.
Donderdag 5 April 1945
verschanst.
Vrijdagavond 4 Mei 1945
Woensdag 4 April 1945
leder wil weer aan het werk gaan, maar daar
De Tommies moesten hen met de tanks
Er gaan geruchten, dat het spoedig vrede
De wegen zijn totaal stuk gereden door de
er omstreeks negen uur vanuit Ampsen
verdrijven. Zes Duitsers en vijf Canadezen
wordt. Het is druk op straat. Alles verdringt
tanks, vrachtauto’s en kanonnen. Enige
weer geschoten wordt, zodat de kogels bij
zijn hier gesneuveld. Paaszondag is hier
zich om de laatste nieuwsbulletins te lezen.
bomen zijn door granaten getroffen. Aan
Naeff op het dak terechtkomen en even
de gehele dag gevochten. Midden in een
De spanning bereikt haar hoogtepunt als
het hek van de stortplaats hangt een
later, naar men meent, ook vanuit de toren,
korenveld staat een primitief kruis met
tegen half tien een bulletin verschijnt met
komt er niets van. De arbeiders gaan weer
een Duitse helm er op, en even verder,
de mededeling, dat de Duitse troepen in
naar huis. De arrestaties van N.S.B.-ers enz.
onder de bomen nog vijf. Dat is de oogst
de vesting Holland, Denemarken, West-
gaan verder. Enkelen van de ergsten moeten
van de oorlog. De brug over de trambaan
Duitsland, de Friese landen en Helgoland
met het portret van Hitler op de borst door
aan de Barchemseweg is opgeblazen, doch
onvoorwaardelijk gecapituleerd hebben.
Lochem marcheren. Het publiek verdringt
er ligt reeds een Canadese noodbrug. In
Holland is dus vrij. De dag, waarnaar we vijf
zich op straat om deze optochten te zien.
de bossen rondom is alles een ravage. Bij
jaar lang gesmacht hebben, is aangebroken.
De oud-burgemeester wordt weer in zijn
de „Dollehoed” is een stuk land in gebruik
De vrede is er voor Holland. Geen angst
ambt hersteld ; de N.S.B.-burgemeester
als kamp voor Duitse krijgsgevangenen.
meer voor vliegmachines, bommen en
is voortvluchtig. De meisjes en vrouwen,
Honderden zijn hier bijeengebracht. Diep
V--1’s. Men kan weer rustig slapen. Na vijf
Een Shermantank op de Albert Hahnweg.
die „connecties” met de Duitsers hadden,
weggedoken in hun jassen, staan ze hier
jaar Naziterreur weer vrij denken en doen.
schilderij van Hitler met afgescheurd
moeten met een hakenkruis op de borst
dicht opeen. Velen hebben een deken
Duizenden gedachten komen in de mens
hoofd. Het Nazi-regiem wordt opgeruimd.
lopen, en de huizen, waarin Duitsers
omgeslagen. Sic transit Gloria . . . Reeds vele op. Het is een te groot geluk om ineens te
In Lochem zelf is het ook niet pluis. Op
gehuisvest geweest zijn, schoonmaken.
dagen staan of liggen ze in de open lucht.
beseffen. Een warm en dankbaar gevoel
verschillende plaatsen wordt nog uit N.S.B.-
Tussenbeide hoort men nog kanongebulder
Vijf grafkruizen staan er bij een bosje aan
stijgt in ons op . . . VREDE.
huizen geschoten op de burgerbevolking,
uit de richting Zutphen en Deventer. In
de weg. In Barchem is het bekende Hotel
evenals uit de toren, waarin zich nog
Ampsen wordt nog steeds gevochten,
„Bosch” afgebrand, dat door de Duitsers
Zaterdagmorgen 8 uur, 5 Mei 1945
Duitsers heten op te houden. Het is dus nog
hoewel niet zo hevig meer. ‘s Avonds wordt
is aangestoken. Hier waren de Tommies
Honderden verdringen zich op de Markt
erg onveilig op straat. In een kelder op de
op de Stationsweg een Rotterdammer, die
reeds op zaterdag 31 Maart 1945. ‘s Morgens
om radio Oranje bij Langeler te horen. De
Oosterwal hebben de Canadezen nog een
daar fietste, door het been geschoten, door
om half negen werd het vuur geopend en
straten zijn een zee van vlaggen. De radio
handgranaat gegooid, waarna twee Duitsers
een nog achtergebleven Duitser. Enkele
omstreeks tien uur was Barchem bevrijd.
bevestigt opnieuw het heugelijke nieuws.
te voorschijn kwamen. Op de Markt stellen
bewoners zagen hem in de dakgoot van
Gelukkig zijn er geen slachtoffers te
Het is doodstil onder de massa luisteraars.
de Canadezen omstreeks tien uur een paar
een huis aan de Oosterbleek zitten. De
betreuren.
Dan wordt het Wilhelmus gespeeld en allen
pantsers en enige machinegeweren op; nu
ondergrondse heeft hem direct onschadelijk
wordt de toren beschoten, om de daarin
gemaakt. Men kan nu weer langzamerhand
Aan de weg van Barchem naar Ruurlo ook
vermoede Duitsers tot overgave te dwingen.
zonder gevaar op straat komen. De oorlog is
vele afgebrande boerderijen en woningen.
VRIJ OM TE DENKEN VRIJ OM TE CREËREN
ontbloten het hoofd. Velen zijn hun ontroering niet meer
75 jaar Vrijheid
23
meester en laten hun tranen de vrije loop.
overwonnen. De vrede in Europa is weer
boerderijen zijn door hen in brand
Dan moeten de Canadezen terugtrekken
Het is een ontroerend en groots ogenblik.
gekomen. Dinsdag 8 Mei 1945 is in de
gestoken, waarvan de verbrokkelde
voor een tegenaanval van de Duitsers. Het
Dan breekt de feestvreugde los. s’ Avonds
geschiedenis geboekstaafd als de V.E.-
witgekalkte muren hel oplichten in de
wordt een complete tankslag. Het brandt
zijn er openluchtbals en gekostumeerde
dag (Victory in Europa). Een vriendelijk
voorjaarszon. Vier dagen lang is hier
aan alle kanten. Ook de dorpsschool is een
optochten in alle Duits soldatengraf. Het
zonlicht straalt op deze eerste vredesdag
gevochten.
vuurzuil. Het is angstwekkend om dit alles
viaduct dat door de bezetters opgeblazen
over het land. Miljoenen offers heeft hij
te zien. In Laren zelf is men in huis niet
werd. 10 11 buurten. Toch wordt de algemene gekost. Honderdduizenden zijn van alles
Kisten vol munitie staan nog in de weiden,
meer veilig. Velen zoeken buiten dekking
vreugde nog getemperd, omdat van zovele
beroofd. Tienduizenden aan de rand van
waar de kanonnen gestaan hebben.
onder bomen of andere schuilplaatsen. Dit
mannen, vaders en zonen, die in Duitsland
de hongerdood. Laten wij ook hen niet
Honderden zijn hier alles, maar dan ook
alles gebeurt onder een regen van granaten
zijn, het lot nog onbekend is. Inmiddels
vergeten, die in de dagen van 10-14 Mei 1940
letterlijk alles, wat zij bezaten, kwijt. 43
en kogels. Het giert en knalt aan alle kanten.
pal stonden voor onze vrijheid. Gedenk de
huisgezinnen hebben niets meer. Daarnaast
Huizen branden of vallen in puin.
vele illegale strijders, mannen en vrouwen
hebben 32 gezinnen geen onderdak, 32
in wier rijen zovelen gevallen zijn. Gedenkt
geen eetgerei, 44 geen meubilair, 32 geen
Rook en stof hangen als een dichte nevel
ook de velen van Rotterdam 14 Mei 1940.
beddegoed, 33 gezinnen geen kleren
over alles. Daartussen hoort men het
Vergeef, zo mogelijk, maar vergeet dit alles
enz. enz. Laren heeft wel erg geleden
angstige geloei van de opgesloten koeien in
niet! Nu is het vrede en naar we hopen een
door het oorlogsgeweld. We spraken een
de brandende boerderijen…. Met deernis
blijvende vrede.
boerendochter, die bij een buurman in de
gedenken we de drie burgerslachtoffers,
kelder was geweest, tijdens de beschieting.
die in deze oorlogsdagen in Laren te
Laat ons onze stemmen verheffen tot een
Vier lange dagen en nachten had dit
betreuren waren. Ook gaan onze gevoelens
machtig geheel, dat krachtig en niet te
geduurd, totdat ‘s morgens tegen half vijf
van medeleven uit naar de huisgezinnen,
weerhouden over de gehele wereld dondert:
de Canadezen in de kelder waren gekomen.
waar in februari j.l. drie slachtoffers vielen
„NOOIT WEER !“
Men dacht toen dat alles veilig was, het
door het neerkomen van een V-1 projectiel
meisje ging weer naar haar eigen huis. In de
in het dorp. Op 4 Maart 1945 viel ook
verte op de weg zag ze nog meer soldaten
een slachtoffer in Verwolde te betreuren,
Radio Oranje beluisteren bij Langeler in de Bierstraat.
komen er arbeiders bij honderden uit het oosten terug; zij moeten in Lochem
Woensdag 16 Mei 1945
ondergebracht worden. Vele zieken zijn
Reis naar Laren. We varen met het
en dacht, dat dit ook Canadezen waren.
door dit zo gevreesde oorlogswapen. Op
er bij. In versleten kleding en vaak met
pontje, dat nu de kapotte brug vervangt,
Het bleken echter Duitsers te zijn. Ze
de terugweg gaan we over het pontje bij
soldatenkleren aan lopen ze op straat. Zij
over het Twentekanaal bij de haven
hoort schieten en vlak voor haar valt een
de Exelse brug (Larenseweg). Het viaduct
zien er ellendig uit. Jongen en ouden, uit
en komen in Ampsen. Vele verbrande
Canadees neer. Onder een regen van kogels
over de spoorlijn is opgeblazen, evenals de
Holland, Friesland, Groningen, Limburg,
boerderijen tonen, dat ook hier de strijd
komt ze bij haar huis aan. Op den hoek
kanaalbrug. Langs een verbrande boerderij
enz. Zelfs spreken we drie Franse en een
hevig was. Overal staan bordjes met het
bij de schuur ligt een dode Duitse officier.
Belgische
opschrift : „Voorzichtig landmijnen.”
Al ze in de keuken staat, ziet ze in haar
Het is levensgevaarlijk zich buiten de
boodschappentas, waarin ze mondvoorraad
krijgsgevangene, die per voet naar moeder
weg te begeven, We naderen de Exelse
meegenomen had, een kogelgat...
de vrouw terugkeren. Velen zullen helaas
Tol. Plotseling horen we een hevige knal.
zijn tienduizenden vermoord of van
onvoorzichtigheid van iemand uit het
uitputting gestorven. Enkele ondergedoken
repatriëringskamp in Ampsen, munitie te
De week van 31 Maart tot 6 April is voor Laren een week om nooit te vergeten.
Joden zijn in Lochem teruggekeerd.
zijn ontploft. De man is letterlijk uit elkaar
Op zondag 1 April (1e Paasdag) moeten alle
De meesten echter van hen zijn naar
gereten. ‘s Morgens zijn er twee Lochemse
delen en schuren bij de boeren ontruimd
Duitsland en Polen gedeporteerd, waar
N.B.S.-ers door landmijnen verongelukt.
worden om onderdak en dekking te bieden
komen we aan het kanaal. De bomen op
niet terugkomen. In de concentratiekampen Als we naderbij komen blijkt, door een
Opgeblazen kanaalbrug bij Exel.
aan de Duitsers en hun voertuigen. In de
de kanaaldijk zijn erg stukgeschoten. Bij
middel van gaskamers ter dood gebracht
Alle telefoon- en lichtleidingen langs de
boerenkeukens worden de gestolen en
het kanaal staan borden met het opschrift
zijn. Nog steeds komen er wagens vol
weg zijn stukgeschoten. Halfweg Laren zien
geroofde worsten, spek en eieren gebakken.
„Levensgevaarlijk landmijnen”. Langs een
Duitse krijgsgevangenen door Lochem, op
we drie graven met helmen en even verder
In de nacht van Maandag 1 op Dinsdag 2
geïmproviseerde weg, geplaveid met hout
weg naar Engeland en Amerika. Duitsland
nog twee. Dan zien we Laren voor ons. Het
April wordt de pastorie, waarin munitie
en gevlochten ijzerdraad komen we weer
staat voor de ineenstorting. Hitler is dood,
dorp is één ruïne. Bijna om het andere huis
is opgeslagen, door de Duitsers in brand
aan de Tolhuisbrug. De springladingen,
evenals Göbbels en vele anderen. Göring is
is totaal afgebrand en wat er nog staat is
gestoken. Het is een vreselijk gedreun.
welke ook deze brug moesten vernielen,
gevangen genomen. Elk uur kan de algehele
vaak ernstig beschadigd. De kerk is van haar Dinsdag 3 April dringen de Canadezen uit
capitulatie verwacht worden.
toren en dak beroofd; de pastorie is in de
de richting van het station Laren-Almen
dienst gedaan, de brug is nog intact. Na het
lucht gevlogen.
verder op naar het dorp. Omstreeks 4 uur
bezoek aan Laren beseffen we, dat wij het
ze bij tienduizenden in de kampen door
Maandag 7 Mei 1945
liggen er nog. Ze hebben gelukkig geen
komen de eerste tanks over de overweg, Café in Lochem er werkelijk nog goed hebben
Dan komt het grote ogenblik. ‘s Nachts
Drie tramwagens staan er totaal aan
Veldmaat wordt een prooi der vlammen
om 2.41 uur is te Reims de capitulatie
splinters. De Duitsers hebben zich hier
evenals enkele andere boerderijen in deze
in principe beslist. Nazi Duitsland is
van huis tot huis verdedigd. Tientallen
buurt. Hierbij valt een burgerslachtoffer.
afgebracht. Auteur: W. Olijslag
Winkeluitbreiding Welkoop Laren Laren - De uitbreiding van de Welkoop Laren winkel aan de Rengersweg 4 is al enige tijd klaar en bezoekers hebben kunnen ervaren dat het een ware bezienswaardigheid is. Vooral de afdeling diervoeders wekt door de bijzonder aantrekkelijk professionele presentatie van dit assortiment veel bewondering. Echt een kijkje waard. Met een totale uitbreiding van 200m2 vloeroppervlak is de winkel ook coronaproof en groot genoeg om de 1,5 meterregels te hanteren. Het blijft echter een zeer sfeervolle zaak om er te winkelen. De totale verkoopvloeroppervlakte is nu 820m2 met nog eens een buitenterrein van 675m2, die dit voorjaar al gereed is gekomen. Welkoop Laren is een winkel die met de seizoenen mee waait. Is het warm weer dan zijn er zwembaden, chloor en ventilatoren. Vallen de bladeren van de boom hebben ze bladblazers en harken en als het sneeuwt is er daarvoor kleding, schoeisel tot zelfs strooizout. In de lente begint het hele plein voor de winkel vol met planten te staan en dit blijft tot zolang er nog een vleugje zomer in de lucht zit. Graag tot ziens.
75 jaar Vrijheid
25
Goede Vrijdag 1945 Goede Vrijdag 1945. Datum 30 maart
Vanaf nu ligt het burgerleven ongeveer stil.
Het was een mooie voorjaarsdag. Veel
In de avond komen er zomaar gravers uit
vliegtuigen in de lucht, het is erg onrustig,
Ellecom, deze mensen werkten bij de T.O.D.
men praat met elkaar, is de bevrijding in
(de Organisation Todt) in hun woonplaats,
aantocht? ‘s Middags is er bij Hilbert in de
maar zijn in de namiddag over de IJsselbrug
weide, welke is omzoomd met houtsingels,
bij Zutphen de Achterhoek in gedreven
een voetbalwedstrijd van twee elftallen,
naar Laren en omgeving. De T.O.D.
bestaande uit onderduikers en piloten.
commandeert onderdak bij elke boerderij ±
Wij als jongens er naar toe. Bij thuiskomst
acht personen; die moeten te eten hebben
was Meester Plomp en zijn vrouw bij
en een plek om te slapen. Daar wordt
mijn vader en moeder op visite. Meester Plomp had het met mijn Vader over de
door de bewoners in het gebied goed voor
Oorlog en Bevrijding, ze kwamen tot de
gezorgd. De leiding deelt mee dat ze de
gedachten dat op een morgen de Engelsen
andere morgen om zeven uur klaar moeten
voor de deur zouden staan, zo werd er
staan want er moet richting het Kanaal
gepraat die middag. Dat de bevrijding veel
gegraven worden. Wat een toestand, bericht
ingrijpender zou zijn, konden we allemaal
verzenden naar hun vrouwen en/of familie
niet bevroeden.
was niet mogelijk.
Zaterdag 31 maart ‘s Morgens eerst wat
1 April. Eerste Paasdag Vanmorgen om
maar dat moet wel door de vrouwen gekookt en moeder hadden de kelder ingericht
betrokken weer, maar tegen de middag
zeven uur zijn de gravers vertrokken
worden. Ze zeggen dat er niet geschoten
omdat we een gewelfde kelder hadden, ook
komt de zon en met apart veel vliegtuigen
richting Lochem; ze komen in de
zal worden omdat ze rust achter zijn, ze
betrekkelijk veilig, ook voor een W.C. was
in de lucht, men praat er is toch wat te doen
namiddag weer terug, zeer ontdaan: ze
houden zich aan hun woord. Ondertussen
gezorgd, een melkbus. De eerste nacht in
wat de bevrijding betreft, ook op de weg
waren beschoten van over het kanaal. De
veel verkeer van terugtrekkende troepen
de kelder, van slapen kwam niet veel, toch
veel Duitsers met voertuigen en materieel
T.O.D. had de benen genomen richting
door de Veltkampersteeg; ze gaan niet door
in het laatst zakte je weg, met de regelmaat
richting Holten, de glorie is er wel af. De
Duitsland, de gravers waren vrij. De andere
Laren omdat Lensink nog brandt.
vallen er granaten, begint het nu pas kritiek
vliegtuigen vertragen de terugtrekkende
morgen zijn ze vertrokken richting Gorssel
Duitsers, overal Boerderij “Klein-Veldkamp”
en met de boot over de IJssel. Niet alle
2 April. Tweede Paasdag De soldaten
april Vannacht zijn de onderduikers Jan
B 34 te Laren (Gld) staan ze onder dichte
gravers zijn toen vertrokken, een aantal
met hun kanonnen zijn gelukkig weer
van de Veldbakker en Henk gekomen en
bomen. In de namiddag krijgen de Engelse
is nog wat dagen gebleven. Overdag veel
vertrokken. Ze vertellen ons dat we nog wel
vragen of dat goed is, de Veldbakkers zelf
vliegers een munitiewagen te pakken
terugtrekkende Duitsers, steeds vliegtuigen
eens kanonvuur van over het kanaal kunnen zijn naar Mensink gevlucht met paard en
bij Willem Lensink. Het is een apart
in de lucht om te verkennen en te vertragen
krijgen, ondertussen zijn enkele boerderijen
wagen en wat ze mee konden krijgen op de
schouwspel, nooit zoiets meegemaakt.
wat het Duitse verkeer betreft. In de avond
zoals de Veldbakker, maar ook huizen in het
wagen en koeien er achteraan. Gerrit van
Het huis van Lensink verbrandt voor het
komt er een groep jonge Duitsers met een
dorp, volgepakt met munitie, waar loopt dat
de Slootsmid is ook bij ons gekomen, zijn
grootste gedeelte en de munitie doet de rest. aantal kanonnen. Eten hebben ze bij zich,
Kapotgeschoten boerderij Lensink.
De door de Duitsers gevorderde paarden in de Blauwe Torenstraat.
te worden, we weten het niet. Dinsdag 3
op uit. Overdag weer vliegtuigen in de lucht, vader en moeder en de anderen hebben het van een normaal leven is geen sprake meer,
huis verlaten en zijn naar Vreeman gegaan.
veel beschietingen op de wegen. ‘s Avonds
Het wordt steeds rumoeriger, veel Duitsers
komen uit de buurt onderduikers, en ook
aan de deur om eten, wat onder dwang
Evert Kok, om te kaarten. Evert vertelt dat
ook wordt meegegeven, naar hun zeggen
de Engelsen bij Eibergen zijn en richting
voor gewonden. Ook veel vliegtuigen in
Lochem komen, we kunnen het haast niet
de lucht, een grote koppel koeien wordt
geloven. Wel veel explosies, dat zullen
voortgedreven richting Holten door de
wel bruggen en munitieopslagplaatsen
Duitsers. Moeder Hanna wil graag, omdat
zijn. Om half elf verlaten de onder- Land
het hier zo kort bij het dorp en kanaal is,
van Lochem 2005 nr. 1 19 duikers na het
naar Schoonhagen naar haar zuster, maar
kaarten ons huis. Er is een vreemd geluid in
vader is daar niet voor om reden: direct
de lucht dat we niet kennen, het volgende
komen we zo in de veecolonne terecht,
moment vallen er granaten vlak bij onze
waar blijf je dan. In de morgen ineens
tuin op de kamp, maar ook op afstand en
zware ontploffingen, vanuit de kelder waar
bij de Veldbakker. Allemaal halsoverkop
we allen in zitten, wordt meteen gedacht
naar de kelder, van Dongeren en vader
aan de Veldbakker, de munitie is tot
keukens & meubels op maat verbouw & renovatie info@demeut.nl
|
06 - 22 902 249
Autobedrijf Frits Keizer
Bergweg 27, 7242 EP Lochem
0573 252 291
www.fritskeizer.nl
75 jaar Vrijheid
27
De dag 5 april doet zijn intrede Het wordt
dat deden ze niet, ze schoten direct en de
lichter, dat kunnen wij zien door het
Canadees viel direct neer. Wat een schrik,
kelderraam om ± zes uur. We zijn allen
vader heeft geluk gehad, hij is niet geraakt
nog in de kelder; vertrouwen het geheel
en kwam in het voorhuis en riep: allemaal
niet. Dan weer soldaten om de boerderij,
de kelder in, het is helemaal fout.
wie toen sprak van de mannen weet ik niet
Engelse stafkaart.
meer, maar één zei: dat zijn vast Engelsen.
Ondertussen dat de Duitsers begonnen
Allen stormden de trap op naar boven, we
te schieten kwamen een groep buurlui
deden de zijdeur open en riepen: Engelsen,
richting onze boerderij. De Canadezen
heel andere pakken en andere helmen
waren bij hen geweest, maar verder
dan we gewend waren. Als antwoord
getrokken met als eindpunt Klein-
kregen we dat ze Canadezen waren, wat
Veldkamp. Men was blij en zong, maar
een blijdschap, als kleine jongen had ik
toen de Duitsers begonnen te schieten en
nog nooit zulke blijde mensen gezien.
de Canadezen, kwam een gedeelte van
Ze willen op onze boerderij blijven, een
de buurlui bij ons in de kelder, maar ook
gedeelte wil slapen, het zijn ongeveer twaalf
een gedeelte kwam bijde Duitsers terecht
soldaten. Door Teunis wordt stro naar
achter de roggeberg, paniek verschrikkelijk,
beneden gegooid, ook om de keukentafel
ook enkele gingen de achterdeur van de
ontploffing gebracht en de Pastorie in Laren
zeggen: wat hebben we geluk gehad want er
zit een groep, ze delen sterke drank uit hun
boerderij binnen waar toen heftig werd
ondergaat het zelfde lot, de Kerk wordt
is geen brand uitgebroken, de koeien en de
veldflessen. Moeder zit er ook tussen en
geschoten. Door de Duitsers is met een
daarbij zwaar beschadigd. De onderduikers
honden zijn gespaard. Wat te doen; het is
zegt tegen één van de soldaten: ie bunt nat,
Panserfuist (Panzerfaust) boven achter
Jan en Henk zijn des donders, maar vader
in onze omgeving rustig, op afstand wordt
hij zegt: ja, kanal. Toos is met de soldaten
in de boerderij geschoten, na een klein
Hendrik wil hun bepraten, maar ze gaan
nog wel geschoten. Van Dongeren stelt voor
aan de praat in het Frans want het zijn
tijdje brandde de boerderij. In de kelder,
toch onder beschietingen wel kijken wat
om wat op te ruimen, zij hebben van hun
allemaal Frans Canadezen.
welke propvol zat, werd op een bepaald
er precies is gebeurd en komen na enkele
boekhandel karton meegebracht dat is voor
uren terug. Ondertussen trekken Duitsers
het dichtspijkeren van de gebroken ruiten.
Vader is op de deel met een soldaat in het
allemaal maar rustig naar boven komen,
met voertuigen terug, maar op dezelfde
De woensdagmiddag is een prachtmiddag,
Frans aan de praat, wel wat gebrekkig maar
maar met het naar boven gaan, zag je de
momenten komen Duitsers om eten en
Arie van Nieteman, een onderduiker,
ze kunnen elkaar redelijk goed begrijpen.
boerderij branden door het kleine zijraam.
vertellen dat een Engelse tank en nog één
van beroep bakker, zegt: ik ga wat brood
Hun gesprek op de deel vordert en de
In de keuken zat een gewonde Canadees
over de Dochterse brug is geweest, één bij
bakken. Welke middelen hij daar voor had
Canadees vraagt, zijn er nog Duitsers, vader
en in de gang werd je langs een schietende
de school door hen kapot geschoten, de
weet ik niet meer, maar het kwam wel klaar.
zegt dat hij dat niet weet maar vertelt wel
mitrailleur geduwd. Er werd haast niet
bemanning met één tank weer terug over
Wat een middag; allen om de tafel, twee
van de afgelopen nacht, dat beaamt hij en
gesproken, de onderduikers Jan en Henk
het kanaal. Het blijft een roerige dag; de
gezinnen met erbij onderduikers Het huis
zegt dat hij daarbij aanwezig was geweest.
pakten je aan de gang door naar buiten de
nacht die volgt wordt er van over het kanaal
is wat gerepareerd; wat nu verder. Tegen de
In deze ochtendschemer, wat de voorbode
voordeur uit. En toen maar kruipen naar
met kanonnen in onze richting geschoten
avond wordt er weer geschoten richting van
was van een mooie voorjaarsdag, kwamen
de bergen van Groot-Veldkamp, daar even
en in de buurt, dit is ontstaan door de
of over het kanaal en ook uit de richting
op dat moment een aantal gewapende
geweest. Vader, moeder, Gerrit en ik waren
kanonnen van de Duitsers die bij ons op de
Almen; het is met de rust gebeurd, maar
Duitsers 20 Land van Lochem 2005 nr. 1
bij elkaar, we waren hier betrekkelijk veilig,
kamp stonden en zijn waargenomen door
weer allen de kelder in. Als het donker
achter de roggeberg vandaan. De Canadees
nog steeds kwamen er mensen uit onze
de kleine vliegtuigen (verkenners) van de
wordt, komen er Duitsers bij de boerderij,
waar vader mee sprak riep: Hensup, maar
boerderij via de voordeur. Mientje van
Engelsen. De andere morgen na een zeer
deze verplaatsen zich altijd in de buurt, ze
angstige nacht, gaan de eerste mannen
hebben mitrailleurs bij zich, schieten even
naar boven; ze komen terug en vertellen
en weg zijn ze weer. Maar wat horen we daar
dat alle koeien en jongvee nog springlevend
tussendoor, het zijn tanks op afstand, ze
zijn en ook de honden Juno en Tinka, dat
naderen zeer langzaam van richting Almen
valt ons allemaal erg mee, dan moet er ook
naar hier. Deze schieten met regelmaat
gemolken worden, vader en Teunis doen
op de Duitsers die zich altijd verplaatsen,
dat, ondertussen wordt het licht.
bij dat schieten komt kruitdamp vrij en in
moment gezegd: de loze brandt. We zouden
de kelder, wat zeer benauwd is, maar we Dan is het woensdag 4 april Na een angstige
mogen zo min mogelijk hoesten. Dit gaat
nacht is het in één keer rustig, allemaal
zo uren door, tot in de morgenuren, de
de kelder uit, maar wat een schade aan
Duitsers willen dan naar binnen maar wij
de boerderij, in de grote keuken ligt de
doen de deur niet los. Het schieten over en
schoorsteen vanaf het dak, de kachel op
weer ligt een hele tijd stil.
de kop, alle ramen kapot en de mannen
ZWEVERINK MUZIEK Zwiepseweg 80 7241 GX Lochem Tel. 0573 251704
WWW.ZWEVERINKMUZIEK.NL
Zeverink Muziek stond aan de wieg van vele muzikanten. Wij stimuleren en promoten het maken van muziek. Naast ons werk is muziek maken en laten maken onze grote passie. Allround muziekwinkel, o.a. enorme voorraad gitaren, ukeleles, accordeons, harmonica’s, djembees, mondharmonica’s, saxofoons, blokfluiten etc. Heel veel les- en speelboeken voor alle instrumenten. Bijna alle instrumenten en toebehoren op voorraad. Onze openingstijden zijn: Woensdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 18.00 uur. Zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur. Maandag en dinsdag gesloten.
Canadezen bij hotel Bak in Lochem. Bron: Berry Swarthoff
28
Hotel va naf
¤ 89, de Tijdens d, open kerst ge r ons aa vraag n ent! m arrange
Kom bourgondisch genieten bij Brasserie de la Florêt op Bosrijk Ruighenrode! Te midden van de prachtige natuur, net buiten het centrum van Lochem ligt Bosrijk Ruighenrode. Op Bosrijk Ruighenrode kunt u terecht bij Brasserie de la Forêt voor een heerlijke lunch, diner en/of vergadering. U kunt bij ons overnachten met uw camper of in ons hotel. Tevens beschikken wij over 3 tennisbanen. Ook voor een bruiloft, verjaardag of ander jubileum kunt u terecht op Bosrijk Ruighenrode. Wij maken graag een arrangement op maat voor u. Tevens helpen wij u graag bij de organisatie van een bedrijfs- of buurtfeest. Wij organiseren diverse in- en outdoor activiteiten in combinatie met een barbecue, diner of buffet. Onze Rembrandtzaal is speciaal ingericht voor familie-/ groepsdiners met inachtneming van het coronaprotocol (1,5m afstand). Het team van Bosrijk Ruighenrode kijkt er naar uit u te mogen verwelkomen.
Bosrijk Ruighenrode | Brasserie de la Forêt| Vordenseweg 6 | 7241 SB LOCHEM RESERVEREN: 0573-728111 of receptie@bosrijkruighenrode.nl
75 jaar Vrijheid
29
± half elf breekt er paniek uit, men denkt
boerderij, ook kregen we te horen dat er
bij. Het was de familie Kuiper, bakker uit
dat de Duitsers zullen terugkomen, want
nog wel eens granaten van uit Holten terug
Zutphen. Gerrit Jan oom en Hanne meuje
men telt de Canadese soldaten, dat is gering
konden worden geschoten. Bij Groot-
boden direct aan dat Hendrik en Hanna
van aantal. Enkele vluchten naar buiten
Veldkamp werden de families samengesteld, van KleinVeldkamp en hun kinderen Toos
en worden beschoten door Canadees vuur
dus wie bij wie hoorde, dat lukte niet
en Jan op hun boerderij konden Land van
vanaf de Slootsmid, dus door eigen vuur.
helemaal want in de morgen waren er ook
Lochem 2005 nr. 1 21 blijven omdat zij geen
Tante Hanna en Toosje van Groot-Veldkamp
wat naar Tjoonk gevlucht. We kwamen
huis meer hadden. De Canadezen hadden
zijn daar ook bij die vluchten. Direct grijpt
er ook achter dat niet alleen de boerderij
het kookhok ingericht als commandopost.
de officier in, tenminste hij heeft enkele
verbrand was, maar ook de schuur was in
Later hebben wij daar gewoond tot we naar
blokjes op zijn jas, en werkt ons allen bij
vlammen op gegaan, zover we na konden
boerderij Plekkenpol zijn gegaan. Nu wil ik
Dongeren gaf het op. Vader zei: dat gaat
Nieteman de kelder in en neemt zelf plaats
gaan vanaf Groot-Veldkamp. Wat een ramp,
dit verhaal beëindigen op de avond van 5
niet goed, ondertussen waren Jan en Henk
op de trap. De toestand blijft uren zo, er
men praatte er met elkaar over. We hebben
April 1945. ‘s Nachts als een blok geslapen
ook bij ons; vader vroeg hun om Mientje
wordt wel wat geschoten maar op afstand,
uit onze boerderij niets mee kunnen
met veel mensen er om heen die veel
op te halen, dat hebben ze gedaan dat was
in de kelder wordt weinig gepraat, omdat
nemen, ik meen te weten één tas. De
verdriet hadden en ook nog dagen niet uit
een heel gevaarlijke omstandigheid, want je
we moe zijn en angstig dutten we wel eens
Canadezen waren nog steeds op onderzoek
de kleren waren geweest. Dat zal veel meer
moest een open plek over. Ook wij, achter
in. De officier deelt eerst wel snoep uit maar
uit en kwamen er achter dat de bevrijding
mensen zo overkomen zijn.
de berg, konden onder aan de enk achter
is er een keer door. Om ruim vier uur auto’s
nog een grotere tol dan de boerderij had
de bomen, dat is op ± 250 meter afstand,
om de boerderij van Nieteman. Het gezicht
opgeëist, namelijk dat Tante Dina van
de Duitsers zien schieten in de richting van
van de officier begint te stralen, daar zijn
Koeslag op onze boerderij was verbrand en
onze boerderij. Daarna verder terugtrekken
de kameraden van hem en onze bevrijders.
twee van hun kameraden, Canadezen dus.
met enkele Canadezen en buurtgenoten
Veel soldaten en materiaal komen tegelijk,
bij Groot-Veldkamp, daar was een gewonde
zijn we nu echt bevrijd? De taal is gebrekkig
De avond van de 5de april 1945 was een
Canadees die maar wees naar de grond, de
maar we begrijpen elkaar toch wel. Ze
trieste bedoening Ondertussen was er
meest veilige plek bedoelde hij.
bedoelen: te veel volk bij elkaar, er moet
een groot aantal soldaten met materiaal
Duits soldatengraf.
een groep naar Groot-Veldkamp en zij gaan
aanwezig. Ik zag voor het eerst zwarte en
Toen naar de schuilkelder gekropen,
mee, onder hun geleide vertrekken we,
gekleurde jongens, ze waren vriendelijk
ook helemaal vol, maar verder richting
vader en moeder zijn er ook bij.
voor ons. De kok stak zijn branders op olie
Nieteman al kruipend naar binnen. Daar
Auteur: Steven Jan Hijink
aan en we kregen te eten, daar was de hele
hadden ze de koeien net naar buiten
Langzaam lopen we naar buiten, we zijn
dag nog niet van gekomen. Het was bij
gedaan. Allemaal in de koestal tussen de
nog maar net aan de weg en ontdekken in
Groot-Veldkamp een drukte, de soldaten
muren, daar waren ook enkele Canadezen
een éénmansgat bij de berg, Tante Hanna
gingen hun slaapplaats maken, met ons als
die van de zolder de Duitsers onder vuur
met Toosje op de arm en met ± één meter
burgers werd overleg gepleegd waar we die
hielden. De onderduikers wilden helpen
water er in, ze was daar met Toosje in
nacht zouden slapen. Kinderen en ouden
verdedigen maar daar werd een stokje voor
gesprongen om ± half elf in de morgen.
van dagen in de kelder en verder in de grote
gestoken, dat heeft zo enkele uren geduurd,
Ze werd er uit gehaald en zijn naar Groot-
keuken op de vloer en slaapkamers.
de Duitsers bleven achter de bomen aan de
Veldkamp gewandeld. Daar aangekomen
Enk in onze richting schieten maar bleven
waren heel veel soldaten en materiaal, ze
wel op afstand. Op een bepaald moment om waren aan het kanonnen plaatsen om de
Vanuit Laren kwamen mensen die hun zoon hadden verloren, ook dat er nog
De kanaalbrug is opgeblazen door de Duitsers.
Lid worden van het historisch genootschap Lochem? aanmelden kan via www.hglochem.nl
Ondersteun het belangrijke werk van het Historisch Genootschap Lochem. LOCHEM LAREN BARCHEM
Voor een bedrag van 28 euro per jaar ben u al lid van het genootschap. Daarvoor ontvangt u het tijdschrift van de vereniging en hebt u (met één introducé(e)) gratis toegang tot lezingen, exposities, dia en filmavonden en kunt u deelnemen aan excursies.
Onderhoud voor uw espressomachine www.notrot.nl 0573-251521
Onderhoudsproducten zijn verkrijgbaar in onze webshop
75 jaar Vrijheid
Geef vrijheid jouw kleur! Heb je je potloden klaarliggen? Alle punten geslepen, stiften in de buurt? Kleur de kleurplaat in zoals jij het mooi vind. Lever je de kleurplaat, samen met je gegevens, vóór 31 oktober 2020 in bij het Liberation Museum Lochem, dan maak je kans op een mooie prijs! Tevens geeft het museum jouw kleurplaat een mooi plekje zo lang de wedstrijd loopt.
31