Buitenland
Israëls Silicon Valley De Israëlische hightech-industrie is booming. De van oorsprong Nederlandse hoogleraar Uzi de Haan vertelt over de redenen van het grote succes. Jan Franke
Start-Up Nation
Het succes van de Israëlische hightechindustrie bleef lang onderbelicht. Pas door het boek Start-Up Nation uit 2009, waarin leidende ondernemers en politici het Israëlische succes verklaren, kreeg het verhaal wereldwijde belangstelling. Toch opende Intel, een van de belangrijkste computerfabrikanten ter wereld, al in de jaren 70 een grote vestiging voor onderzoek en ontwikkeling nabij Haifa. In het voetspoor van Intel volgden de afgelopen twintig jaar vrijwel alle grote ICTbedrijven. Opmerkelijk is dat deze bedrijven niet naar Israël kwamen vanwege de lage lonen. „Grote technologiebedrijven kwamen altijd naar Israël vanwege de aanwezigheid van zeer getalenteerd en relatief goedkoop
3 4 | C 31
NIW7231_DeHaan 1
technisch personeel. Dat was de situatie in de jaren 70 en dat is nog steeds zo,” legt De Haan uit. „Tegenwoordig hebben bedrijven als Philips, Sony en Microsoft grote moeite te blijven groeien en concurreren in de razendsnelle wereldwijde technologierace. Als bedrijven groot worden, ontstaan bepaalde routines die de ruimte voor innovatief onderzoek binnen het bedrijf verkleinen. Ze besteden productinnovatie daarom steeds vaker uit door startende bedrijven met goede ideeën over te nemen. Dit zie je in Israël continu, want er zijn hier veel veelbelovende technologiebedrijven.” De Israëlische overheid heeft een belangrijke rol gespeeld in de bloeiende hightechindustrie. Veel voorwaarden voor succes, zoals hoogopgeleid personeel en goede infrastructuur, waren al aanwezig, maar vaak ontbrak het geld. „De onstuimige groei van de laatste jaren was vooral mogelijk doordat de overheid de voorwaarden heeft geschapen voor een bloeiende durfkapitaalsector,” meent De Haan. Investeringen in startende technologiebedrijven zijn per definitie risicovol. De markt verandert immers razendsnel en de concurrentie is groot. Het klimaat moet daarom zo aantrekkelijk mogelijk worden gemaakt voor buitenlandse investeerders. De Haan: „Omdat Israël een centraal geleide economie had, waren er tot begin jaren 90 weinig buitenlandse investeringen. Om dit te veranderen werd het Yozma-programma in het leven geroepen. De regering stelde honderd miljoen dollar beschikbaar, op voorwaarde dat het lokale bedrijfsleven en buitenlandse durfkapitalisten hetzelfde bedrag zouden inleggen. Vooral de buitenlandse investeerders waren belangrijk, omdat men via hen kennis over internationale markten wilde binnenhalen. De investering van de staat moest bin-
nen vijf jaar, met rente, terugbetaald worden. Alle verworvenheden zoals patenten bleven bij de deelnemende binnen- en buitenlandse investeerders.” Yozma was een doorslaand succes. Ondernemers met goede ideeën kregen plotseling toegang tot kapitaal én kennis van internationale markten. Daar had het al die tijd aan ontbroken. Binnen drie jaar had de regering zijn investering terug. De manier waarop Yozma werd ingericht is exemplarisch voor het Israëlische succes, denkt De Haan: „Je ziet die aanpak steeds weer terug in het Israëlische beleid. De regering begint met een model om marktfalen te ondervangen, zet de boel in gang en – heel belangrijk – laat het dan gaan. Zo doen ze het nu weer met nieuwe aandachtsgebieden zoals biomedische wetenschappen en duurzame energie. De industrie neemt het initiatief en komt met een voorstel. Pas dan – en alleen zolang het nodig is – is de regering bereid te helpen.”
Talent en mentaliteit
Het succes van zo’n financieringsprogramma is natuurlijk afhankelijk van talent, kennis en ondernemerschap. „Ik onderscheid een aantal voorwaarden voor het creëren van een succesvolle ondernemerscultuur. Een van die voorwaarden is menselijk kapitaal. Al in 1948 werd vastgesteld dat Israël, door het regionale isolement en gebrek aan natuurlijke hulpbronnen, een kenniseconomie moest worden. Daarvoor zijn ingenieurs nodig, dus financierde de regering programma’s waardoor het aantal ingenieurs dat afstudeerde verdrievoudigde. Daarnaast heeft Israël door de jaren heen geprofiteerd van de vele getalenteerde, technisch geschoolde immigranten, meest recentelijk uit de voormalige Sovjet-Unie.” Op haast ironische wijze heeft juist de constante oorlogsdreiging in Israël via de de-
foto: wikicommons
V
eel van de factoren die de Israëlische hightechindustrie zo succesvol maken, zijn in andere landen ook aanwezig,” begint De Haan zijn verhaal. „Maar Israël is uniek in de mate van informaliteit en ondernemingszin.” De Haan kan het weten. Aan het einde van een lange internationale carrière bij Philips startte hij in 1998 Philips Israël. Hij bouwde de vestiging van de grond op tot een onderneming met een jaaromzet van 350 miljoen dollar en vijfhonderd werknemers. In Israël ontwikkelt en produceert Philips veel van de medische beeldvormingstechnologie die de laatste jaren zo belangrijk is voor het concern. Tegenwoordig doceert De Haan ondernemerschap en strategisch management aan de Technion Universiteit in Haifa. „We zitten in een hype waarin men van Singapore tot Holland denkt dat ondernemerschap de economie moet redden. Vaak noemt men Israël als voorbeeld. Ik zit dus in een goede markt,” lacht De Haan.
11 mei 2012
09-05-2012 15:57:04