buite n l a n d i n t e rvi e w
Israël
‘Assad kan ook nog winnen’ Syrië-kenner Eyal Zisser (52) ziet strategische voordelen voor Israël als Assad valt - maar wijst ook op de sterke positie van het Syrische regime Jan Franke in Tel Aviv
D
e vernietigende burgeroorlog in Syrië komt voor Israël steeds dichter bij. Regelmatig vuren Syrische rebellen en regeringstroepen kogels en mortieren op de door Israël bezette Golanhoogvlakte. Andersom werd begin mei een lading geavanceerde wapens in Damascus getroffen door een vernietigende luchtaanval. Iedereen wees naar Israël, dat zoals gewoonlijk ontkende noch bevestigde. De Syrische president Bashar al-Assad zwoer wraak en richtte naar verluid zijn langeafstandsraketten op Tel Aviv. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu verklaarde dat hij transporten van geavanceerde wapens van Syrië naar Hezbollah nooit zal toestaan. ELSEVIER Wil Israël dat Assad wint of de rebellen? Eyal Zisser: ‘Veel Israëliërs denken op dit moment niet aan de lange termijn; ze willen nu stabiliteit aan de grens met Syrië. Voor hen krijgt Assad daarom de voorkeur. Hoewel hij onze vijand is, vreselijke dingen doet en steun geniet van Iran en Hezbollah, garandeerde hij decennialang rust aan onze grens. Hij is ‘the devil we know’. In hun ogen is het alternatief – een Wilde Westen met tientallen rebellengroepen, al dan niet met jihadistische overtuigingen – bepaald niet aantrekkelijk.’ ELSEVIER Deelt u deze opvatting? Zisser: ‘Nee. Kijk ook eens naar de lange termijn. Assad zweert samen met Hezbollah en Iran, onze aartsvijanden. Als hij valt, wordt dat verbond zwakker. Er komt een overgangsperiode – en die wordt zeker niet makkelijk – maar kan gunstig uitpakken. ’ ELSEVIER Ehud Barak, Israëls voormalige minister van Defensie, riep vorig jaar nog dat ‘As36
• e l s e v i e r 25 mei 2013
Professor Eyal Zisser werd geboren in 1960 in Haifa. Hij bezocht de gerenommeerde Reali-school in Haifa, een bekende broedplaats voor Israëls maatschappelijke elite, en verdiepte zich vanaf zijn veertiende in buurland Syrië. Na zijn schooltijd diende Zisser als Syrië-analist bij de spionagedienst van het Israëlische leger. Hij promoveerde in Oriëntaalse studies aan de Universiteit van Tel Aviv, onder de hoede van Itamar Rabinovitch, destijds een van Israëls grootste Arabisten. Eyal Zisser schreef diverse boeken over Syrië, de Assad-dynastie en Libanon en doceert, na diverse gastdocentschappen in de Verenigde Staten, Arabische Taal- en Cultuur aan de Universiteit van Tel Aviv.
sad binnen enkele weken zou vallen’. Assad is er nog steeds. Begrijpt Israël Syrië wel? Zisser: ‘We beschouwden de Arabische Lente lange tijd als een soort reality show met aan het einde van de uitzending een winnaar. In Egypte en Libië leek het zo te werken. Maar Syrië is veel gecompliceerder. Assads regime draait niet alleen om zijn persoon, maar wordt gesteund door vele segmenten in de Syrische samenleving. De top van het leger is er, vaak door familiebanden, onlosmakelijk mee verbonden. Zijn bondgenoten weten dat als Assad valt, hun hoofd ook op
het hakblok gaat. Het was altijd al helder dat dit een lang proces zou worden, waarbij Assad zelfs kan winnen. Aan Baraks opmerkingen hechtte ik daarom nooit enige waarde.’ ELSEVIER Vorige week verklaarde een anonieme bron in de IDF dat Israël wil dat Assad blijft. Vervolgens werd dit weer tegengesproken. Is verwarring zaaien onderdeel van Israëls strategie? Zisser: ‘Dat is geen psychologisch spel, maar typerend voor de Israëlische politieke cultuur, waarin iedere minister of generaal voor de camera’s buiten zijn
portfolio praat.’ ELSEVIER Wanneer leiden de vermeende Israëlische luchtaanvallen op Syrië tot escalatie? Zisser: ‘Assads regime levert al twintig jaar geavanceerde wapens aan Hezbollah. Daar kon Israël altijd weinig tegen doen, want er was een wederzijds afschrikkingseffect. Nu probeert Netanyahu te profiteren van het feit dat Assad, en ook Hezbollah, zwakker zijn. De aanvallen kunnen wel leiden tot Israëlische betrokkenheid in Syrië. Ik vind het een heel gevaarlijk spel, maar Netanyahu zweert erbij.’ ELSEVIER Kunnen Israëlische acties leiden tot een scenario waarbij Assad en de rebellen zich samen tegen Israël keren? Zisser: ‘Dat kan pas als Assad dreigt te vallen en Israël openlijk probeert dat te verhinderen. Tot die tijd blijven Syriërs elkaar vermoorden. Dagelijks verwoesten Assads troepen meer en meer Syrische levens. In de ogen van de meeste Syriërs – de rebellen incluis – zijn de Israëlische aanvallen daarmee vergeleken niet significant. Dat verandert als Israël dagelijks aanvalt, maar van zo’n scenario geen sprake.’ ELSEVIER Heeft Israël belang heeft bij een slepende oorlog in Syrië? Er vechten immers twee partijen die Israël vijandig zijn gezind. Zisser: ‘Dat is kortzichtig. Uiteindelijk komt ook deze oorlog tot een einde en wil iedereen stabiliteit. Kijk naar de bloedige Iran-Irak oorlog in de jaren tachtig. Ook toen vochten twee van onze ergste vijanden met elkaar. Maar na acht jaar was de oorlog voorbij, viel Saddam Hoessein Koeweit aan en vuurde Scud-raketten op Israël af. Iran begon als gevolg van de oorlog met Irak atoomwapens te ontwikkelen. Op de lange termijn leverde die oorlog Israël helemaal niets op. Dat geldt nu ook.’ ELSEVIER Schuilt er in de Syrische oorlog een mogelijkheid tot vrede voor Israël? Zisser: ‘Ongeacht de uitkomst kost het veel tijd om Syrië weer op te bouwen. Dat moet eerst gebeuren, want de winnaar moet zich sterk voelen om aan vredesonderhandelingen te beginnen. Dat gaat dus nog lang duren. ’