Οι γεωργικές εργασίες παλιά και σήμερα
Από τους μαθητές του ΣΤ1, του 3 ου ΔΣ Ρόδου 2012-13
1
ΤΟ ΟΡΓΩΜΑ
Όργωμα ή καλλιέργεια είναι η γεωργική προετοιμασία του χώματος που λαμβάνει σπόρους. Το αρχικό όργωμα χαλαρώνει το χώμα και τα μίγματα με το λίπασμα ή το φυτικό ιστό, με συνέπεια το χώμα να έχει μια πιο τραχιά σύσταση. Το δευτεροβάθμιο όργωμα παράγει το λεπτότερο χώμα και διαμορφώνει μερικές φορές τις σειρές. Μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας διάφορους συνδυασμούς εξοπλισμού: άροτρο, άροτρο δίσκων, βολοκόπο, σκαπάνη, περιστροφικά πηδάλια, κορυφογραμμή ή κρεβάτι που διαμορφώνει τα πηδάλια, κύλινδρος. Οι ζευγάδες όργωναν με το ξύλινο αλέτρι που έσερναν τα δύο βόδια. Το ζευγάρισμα απαιτούσε τέχνη και γνώσεις γι’ αυτό και οι ζευγάδες ήταν περιζήτητοι. Στα παλιά χρόνια η σπορά άρχιζε στα τέλη Σεπτεμβρίου και τελείωνε το Δεκέμβριο. Στις 14 Σεπτέμβριου, ημέρα του Σταυρού οι γεωργοί πήγαιναν στην εκκλησία λίγο σπόρο να τον ευλογήσει ο παπάς. Μετά τον έπαιρναν και τον ανακάτευε με τον υπόλοιπο σπόρο για να έχουν καλή σοδειά. ‘Άλλοι κρατούσαν αγιασμό και ράντιζαν το σπόρο. Όταν άρχιζαν
οι πρώτες βροχές και μαλάκωνε το χώμα οι γεωργοί άρχιζαν το
όργωμα του χωραφιού. Τότε δεν είχε μηχανές και χρησιμοποιούσαν ζώα για να τους βοηθήσουν στο όργωμα. Έδεναν το αλέτρι σε δύο άλογα ή σε δύο βόδια. Στο όργωμα πρόσεχαν να πατάει το ένα ζώο στο διπλανό αυλάκι για να γίνεται ίσιο το όργωμα. Αφού τελείωνε το όργωμα, έριχναν το σπόρο με το χέρι. Το σπόρο τον είχαν σε ένα «δισάκι» που στη μέση έχει ένα άνοιγμα για να το κρεμάνε στο λαιμό. Δηλαδή είχαν ένα σάκο μπροστά κι έναν πίσω. Όταν άδειαζε λίγο ο μπροστινός, έφερναν μπροστά τους τον πίσω σάκο για να μη κουράζονται. Αυτό συνεχιζόταν μέχρι να αδειάσουν οι σάκοι.
2
Η Σπορά
Τα παλιά χρόνια, η σπορά άρχιζε στα τέλη του Σεπτέμβρη και τελείωνε τον Δεκέμβρη. Στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα του Σταυρού, οι γεωργοί πήγαιναν στην εκκλησία να ευλογήσει ο παπάς τον σπόρο. Μετά τον έπαιρναν και τον ανακάτευαν με τον υπόλοιπο σπόρο για να έχουν καλή σοδειά. Άλλοι κρατούσαν αγιασμό και ράντιζαν το σπόρο για να πάρει ευλογία. Όταν άρχιζαν οι πρώτες βροχές και μαλάκωνε το χώμα οι γεωργοί άρχιζαν το όργωμα του χωραφιού. Σε περιόδους μεγάλης ξηρασίας, μην μπορώντας να κάνουν κάτι άλλο, απευθύνονταν στον ιερέα του χωριού να κάνει λιτανεία. Έπαιρναν τα εικονίσματα και τα λάβαρα από την εκκλησία και πήγαιναν στα χωράφια. Εκεί ο ιερέας διάβαζε ευχές και όλοι μαζί παρακαλούσαν το Θεό να βρέξει. Αφού τελείωνε το όργωμα, έριχναν τον καρπό με το χέρι. Τον σπόρο τον είχαν μέσα σε ένα δισάκι. Μπορούσαν να σπείρουν 2-3 στρέμματα την ημέρα. Σήμερα οι μηχανές αντικατέστησαν τη χειρωνακτική εργασία των γεωργών. Νωρίς το φθινόπωρο οι γεωργοί καίνε τις καλαμιές, που έχουν μείνει στα χωράφια για να καταστραφούν τα ζιζάνια και μόλις πιάσουν οι πρώτες βροχές αρχίζει το όργωμα, που γίνεται και αυτό με τα τρακτέρ. Στη συνέχεια με ειδικά μηχανήματα που τοποθετούν στο τρακτέρ σπάνουν τους σβώλους που γίνονται με το όργωμα. Με τη σπαρτική μηχανή ρίχνουν το σπόρο μαζί με λίπασμα. Η διαδικασία
της σποράς διαρκεί μέχρι τα Χριστούγεννα. Από 2-3 στρέμματα που έσπερναν την ημέρα παλιότερα, τώρα πιο ξεκούραστα σπέρνουν 30-40. Νέες ποικιλίες σιταριού τους δίνουν περισσότερο καρπό και τα λιπάσματα βοηθούν θεαματικά στην ανάπτυξη των σιτηρών. Με τα φυτοφάρμακα καταπολεμούν διάφορες ασθένειες και τα ζιζάνια. 3
O Θερισμός
Θερισμός λέγεται η εργασία για τη συγκομιδή των σιτηρών και γίνεται μετά από το ωρίμασμα των καρπών, δηλαδή στα τέλη Μαΐου στις θερμές περιοχές και στα νησιά, τον Ιούνιο στις υπόλοιπες περιοχές και τον Ιούλιο στα ορεινά μέρη. Η καλύτερη εποχή για να θεριστεί το σιτάρι, που προορίζεται για αν γίνει αλεύρι, είναι όταν οι κόκκοι έχουν σκληρύνει, αλλά μπορούν να κοπούν με το νύχι, και οι καλαμιά του σιταριού έχει γίνει κίτρινη. Τότε το σιτάρι αποδίδει περισσότερο αλεύρι και έχει καλύτερη εμπορική εμφάνιση. Ο θερισμός του σιταριού γινόταν με χειρωνακτικό τρόπο τον Ιούνιο μήνα που τον έλεγαν και «θεριστή». Κύριο εργαλείο για τον θερισμό ήταν το δρεπάνι. Κατά τον θερισμό συγκεντρώνονταν τα στάχυα, στην αρχή με μικρά δέματα, τα λεγόμενα «χερόβολα». Κατόπιν από πολλά χερόβολα γίνονταν τα «δεμάτια». Κατά τον θερισμό του σιταριού οι κάτοικοι του χωριού βιάζονταν να τελειώσουν γρήγορα γιατί φοβούνταν τις αλλαγές του καιρού ή αν έμενε το χωράφι αθέριστο υπήρχε φόβος να πάθει ζημιά. Σήμερα ο θερισμός στα περισσότερα μέρη γίνεται με θεριστικές μηχανές που δουλεύουν με μεγάλη ταχύτητα.
4
Το αλώνισμα
Το αλώνισμα γινόταν τον Ιούλιο μήνα (Αλωνάρης) στα αλώνια του χωριού. Το αλώνι είναι ένας χώρος κυκλικός, επίπεδος και πλακόστρωτος, στο κέντρο του οποίου υπάρχει ένας στύλος που ονομάζεται «στρίγερο». Τα στάχυα των δεμάτων απλώνονταν σε όλο σχεδόν το πλάτος του αλωνιού. Από τον στύλο έδεναν δύο άλογα ή μουλάρια με σχοινί, το ένα δίπλα στο άλλο με «λαιμαριές» όπως τις έλεγαν, ώστε να γυρίζου γύρω - γύρω από το στύλο. Τα ζώα πατούσαν στα στάχυα. Πίσω τους ήταν ο λεγόμενος «Αλωνάρης», που κάπου κάπου τα μαστίγωνε, σιγά βέβαια. Όταν τελείωνε κατά το απόγευμα το αλώνισμα, το αφεντικό μάζευε το περιεχόμενο του αλωνιού κοντά στο στύλο σε σωρό.
5
Εκεί με άλλα εργαλεία, τα δικράνια και τα φτυάρια
άρχιζε το λίχνισμα, αν
φυσούσε βεβαία. Ο αέρας ξεχώριζε τα άχυρα από τον καρπό, δηλαδή το σιτάρι. Μετά άρχιζε με το κόσκινο το κοσκίνισμα για τον καθαρισμό των σιταριών. Με το
κοσκίνισμα ξεχώριζαν
καθαρότατο
πλέον
τον
καρπό από τυχόν
ξένα
μικροαντικείμενα. Στο τέλος αποθήκευαν το σιτάρι σε κασόνια. Ήταν πλέον έτοιμο
για
το μύλο. Τα υπολείμματα,
δηλαδή
τα άχυρα,
αχυρώνες, γιατί χρησίμευαν για την τροφή των ζώων.
Βιβλιογραφία
www.kindykids.gr www.livepidia.gr www.plataniotis.com www.varsos.net www.wikipedia.gr
6
μεταφέρονταν σε