Σχολικός εκφοβισμός
Οι μαθητές του Ε2 του 3ου ΔΣ Ρόδου Σχολικό έτος 2013-14 Υπεύθυνος εκπαιδευτικός: Τουλιόπουλος Φώτης
0
Περιεχόμενα Ενδοσχολική βία Ορισμός Μορφές Συνέπειες Ενδείξεις πως το παιδί είναι θύμα ενδοσχολικής βίας Διαφορετικότητα Πώς αντιμετωπίζεται Ο ρόλος των γονέων Ο ρόλος του σχολείου Ηλεκτρονική σχολική βία Ορισμός Πού βρίσκουμε την ηλεκτρονική βία Τι περιέχει ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός Συνέπειες Αντιμετώπιση Ο ρόλος των γονέων Ο ρόλος του σχολείου Λεκτική βία Εισαγωγή Ορισμός Μορφές Η λεκτική βία από τους ενήλικες στα παιδιά Τα θύματα Συνέπειες Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι ένα παιδί είναι θύμα λεκτικής βίας Τρόποι αντιμετώπισης Ο ρόλος του σχολείου Ο ρόλος των γονέων Συνεργασία σχολείου και γονέων Κοινωνική απομόνωση Εισαγωγή Ορισμός Μορφές Αιτίες Συνέπειες Πώς αντιμετωπίζεται Ο ρόλος των γονέων Ο θύτης Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού Ο παρατηρητής
1
σελ 2 σελ 2 σελ 2 σελ 3 σελ 3 σελ 4 σελ 4 σελ 5 σελ 5 σελ 6 σελ 6 σελ 6 σελ 7 σελ 7 σελ 8 σελ 8 σελ 8 σελ 10 σελ 10 σελ 10 σελ 10 σελ 11 σελ 11 σελ 12 σελ 12 σελ 13 σελ 13 σελ 14 σελ 14 σελ 15 σελ 15 σελ 15 σελ 15 σελ 16 σελ 16 σελ 17 σελ 17 σελ 19 σελ 20 σελ 21
Ορισμός Ενδοσχολική βία είναι μια επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά ενός μαθητή ή μιας ομάδας μαθητών σε ένα πιο αδύναμο παιδί, το οποίο θεωρείται εύκολο θύμα. Περιλαμβάνει ανισορροπία δύναμης ή εξουσίας μεταξύ του παιδιού που εκφοβίζει και του παιδιού που εκφοβίζεται. Οι επιθέσεις πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενες και να γίνονται για κάποιο χρονικό διάστημα. Ο καυγάς ανάμεσα σε δύο μαθητές ίσης δύναμης δεν ανήκει στην ενδοσχολική βία, όταν γίνεται για μια φορά ή μεμονωμένα. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στην Νορβηγία
Μορφές Οι μορφές της Ενδοσχολικής βίας είναι:
Σωματική βία (σπρωξιές, τσιμπήματα, δαγκωνιές κ.ά.)
Λεκτική βία (βρισιές, προσβολές, άσχημα παρατσούκλια κ.ά.)
Κοινωνική απομόνωση (απομάκρυνση από διάφορα άτομα κ.ά. )
Ηλεκτρονική βία (απειλητικά μηνύματα )
2
Εκφοβισμός
Κλοπές
Καταστροφή προσωπικών αντικειμένων
Σεξουαλικές παρενοχλήσεις
Συνέπειες Η Ενδοσχολική βία προκαλεί φοβισμό σε πολλούς μαθητές και εξαιτίας των θυτών δεν θέλουν να ξαναπάνε σχολείο γιατί φοβούνται τους θύτες μην τους δείρουν. Κάποιες από τις συνέπειες που δημιουργούνται είναι:
Τραυματισμοί
Ψυχοσωματικά
προβλήματα
(πονοκεφάλους,
πόνους
στην
κοιλιά, διαταραχές ύπνου, κ.ά.)
Θυμός
Στεναχώρια και άγχος
Φόβος
Σχολική άρνηση
Κοινωνική απομόνωση
Συχνά οι μαθητές - θύματα φοβούνται να το πουν στους γονείς τους ή στους εκπαιδευτικούς. Επίσης πάρα πολύ μαθητές δέχονται επιθέσεις από άλλους μαθητές λόγω χρώματος ή θρησκείας.
Ενδείξεις πως το παιδί είναι θύμα ενδοσχολικής βίας •
Η μειωμένη επιθυμία να πάει στο σχολείο
•
Οι αδικαιολόγητες απουσίες
3
•
Απότομη πτώση στους βαθμούς
•
Το γεγονός πως προτιμά στο διάλειμμα να βρίσκεται κοντά στους εκπαιδευτικούς.
•
Το ότι συχνά γυρίζει στο σπίτι του με μώλωπες, γδαρσίματα ή σκισμένα ρούχα.
•
Χάνει συχνά τα πράγματά του
•
Έχει ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του
Διαφορετικότητα Μερικές φορές κάποιοι μαθητές δέχονται βία γιατί έχουν άλλο χρώμα δέρματος, γιατί είναι από άλλη χώρα ή γιατί πιστεύουν σε άλλη θρησκεία. Μπορεί να δεχτούν οποιασδήποτε μορφής ενδοσχολική βία, επειδή διαφέρουν από το κοινά αποδεκτό πρότυπο. Ακόμη και το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση ή η απλή κοινωνική συστολή μπορεί να είναι αιτίες εκδήλωσης ενδοσχολικής βίας.
Πώς αντιμετωπίζεται Η Ενδοσχολική βία
αντιμετωπίζεται με διάφορους τρόπους όπως να
μιλήσεις στους γονείς σου, στους εκπαιδευτικούς, να το πεις στους συμμαθητές σου για βοήθεια. Ο ρόλος των συνομηλίκων είναι σημαντικός στην αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας. Μπορούν είτε να ενθαρρύνουν είτε να αποθαρρύνουν το θύτη με τη στάση τους.
4
Η ενδοσχολική βία μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσα από ομαδικά παιχνίδια ή ομαδικές εργασίες στις οποίες παίρνουν μέρος τόσο ο θύτης όσο και το θύμα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί μέσα από
εκπαιδευτικά προγράμματα, ειδικά
εκπονημένα, για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας.
Ο ρόλος των γονέων Αρχικά οι γονείς πρέπει να αναγνωρίσουν το πρόβλημα και να μη το αγνοήσουν. Να αναλάβουν ενεργό ρόλο ενθαρρύνοντας το παιδί να μιλάει και να μη φοβάται. Να του δείξουν πώς να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Οι γονείς πρέπει να αναπτύξουν επικοινωνία με το παιδί τους και να ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή του.
Ο ρόλος του σχολείου •
Διαμόρφωση καλού σχολικού κλίματος
•
Δημιουργία ξεκάθαρων κανόνων και αυστηρή εφαρμογή τους
•
Καλή επίβλεψη του σχολικού χώρου
•
Δημιουργία ομάδας «φιλίας» από μαθητές που θα επεμβαίνει σε περιπτώσεις ενδοσχολικής βίας.
5
Ορισμός Ηλεκτρονική σχολική βία έχουμε όταν ένα παιδί επικοινωνεί με ένα συνομήλικό του μέσω υπολογιστή ή τηλεφώνου και το απειλεί, το βρίζει ή το εκβιάζει. Επίσης
ενοχλεί το θύμα στο σχολείο κάθε μέρα και ο θύτης
συνήθως χτυπάει τα μικρότερα ή πιο αδύναμα παιδιά. Για τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα όπως: •
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
•
Μηνύματα εικόνα ή κειμένου
•
Chat rooms
•
Ιστολόγια και ιστοσελίδες
•
Σελίδες
κοινωνικής
δικτύωσης
όπως
το
Facebook,
Twitter,
MySpace, … Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μοιάζει με τον απλό εκφοβισμό, αλλά υπάρχουν κάποιες διαφορές όπως: •
Φτάνει σε πολύ λίγο χρόνο σε πολλούς παραλήπτες
•
Είναι δύσκολο να ελεγχθούν τα ηλεκτρονικά μηνύματα
•
Ο θύτης νιώθει αόρατος και ανώνυμος
•
Το θύμα παρενοχλείται ακόμη και μέσα στο σπίτι του.
Πού βρίσκουμε την ηλεκτρονική βία Την βία μπορούμε να τη βρούμε παντού. Στο διαδίκτυο, oπως στο facebook, σε παιχνίδια, στο gmail κ.τ.λ. Περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων, δημιουργία ψεύτικων διαδικτυακών 6
λογαριασμών των ατόμων. Επίσης ο κυριότερος φόβος των γονιών είναι ότι με τέτοιου είδους ηλεκτρονική βία τα παιδιά συνηθίζουν από μικρά τη βία και τη θεωρούν μια φυσιολογική κατάσταση
Τι περιέχει ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός •
Βίαια και προσβλητικά μηνύματα σε πραγματικό χρόνο με σκοπό να προκαλέσουν την απάντηση σε ένα forum ή blog
•
Επαναλαμβανόμενη αποστολή ενοχλητικών μηνυμάτων
•
Συκοφαντίες με τις οποίες μιλώ άσχημα για κάποιον άλλον
•
Αντικατάσταση προσώπου κατά την οποία υποκρίνομαι κάποιον άλλον στέλνοντας μηνύματα, δημοσιεύοντας κείμενα, δημιουργώντας ψεύτικα προφίλ.
•
Έκθεση προσωπικών δεδομένων όπως φωτογραφίες ή προσωπικές πληροφορίες που προσβάλλουν κάποιον
•
Παραπλάνηση ατόμων των οποίων κερδίζω την εμπιστοσύνη και αποκτώ εμπιστευτικές πληροφορίες, τις οποίες μετά χρησιμοποιώ για εκβιασμό.
•
Επαναλαμβανόμενες και συνεχείς απειλητικές παρενοχλήσεις με σκοπό την πρόκληση φόβου
Συνέπειες Ο καθένας μας μπορεί να πέσει θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Μπορεί να γίνει θύτης ή απλά παρατηρητής. Η έλλειψη συγκέντρωσης είναι μια από τις συνέπειες της ηλεκτρονικής βίας. Υπάρχουν πολλές συνέπειες όπως είναι η εύκολη κόπωση στο σχολείο, η κατάθλιψη, η έλλειψη ύπνου. Το θύμα αποφεύγει τις παρέες των παιδιών της ηλικίας
του
και
παρουσιάζει
προβλήματα
συμπτώματα αγχώδους συμπεριφοράς και κινδύνου 7
διατροφής.
Παρουσιάζει
Αντιμετώπιση Η αντιμετώπιση της ηλεκτρονικής βίας είναι η αγνόηση των ενοχλητικών μηνυμάτων. Σε περίπτωση απειλών συνιστάται η αναφορά των μηνυμάτων και λήψη προληπτικών μέτρων. Επίσης η προειδοποίηση του αποστολέα, η αναφορά του περιστατικού στην αστυνομία είτε σε κάποια υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Να μοιραστεί το γεγονός ,το θύμα, με κάποιον ενήλικα. Να μην απαντά στον εκφοβισμό. Να κρατά αρχείο. ή να εκτυπώσει τα μηνύματα που λαμβάνει. Ακόμα μπορεί να δημιουργήσει νέο
ηλεκτρονικό
λογαριασμό ή να αλλάξει τον αριθμό του κινητού τηλεφώνου
Ο ρόλος των γονέων Ο ρόλος των γονέων, σε περίπτωση που το παιδί τους πέσει θύμα ηλεκτρονικής βίας και όχι μόνο, είναι σημαντικός. Θα πρέπει να βοηθούν τα παιδιά τους να διαχωρίζουν το παιχνίδι από την πραγματικότητα και να τους τονίζουν ότι η βία στις κοινωνικές μας συναναστροφές δεν είναι αποδεκτή. Επίσης οι γονείς, αν εντοπίσουν το πρόβλημα και διαπιστώσουν από πού προέρχεται, πρέπει αμέσως να αναφέρουν το πρόβλημα στην ανάλογη ιστοσελίδα.
Ο ρόλος του σχολείου Το σχολείο παρέχει εκτός των άλλων και εκπαίδευση στις νέες τεχνολογίες. Θα
πρέπει
να
προετοιμάσει
τους
μαθητές
ώστε
να
μπορούν
να
αντιμετωπίζουν κριτικά ότι συναντούν στο διαδίκτυο. Θα πρέπει να υπάρχουν κανόνες γραμμένοι να απλή και κατανοητή γλώσσα ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, ώστε να ξέρει τι επιτρέπεται και τι όχι να κάνει στο διαδίκτυο.
8
Επίσης να ενθαρρύνει τα παιδιά να καταφεύγουν στους εκπαιδευτικούς αν πέσουν θύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Καλό θα είναι να υπάρχουν προγράμματα εκπαίδευσης ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν γνώση του φαινομένου και να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους φαινόμενα. Έρευνες που έχουν γίνει για το σχολικό εκφοβισμό λένε πως οι θύτες έχουν βιώσει οι ίδιοι τον εκφοβισμό, τους αρέσει να γελούν με τους άλλους, να τους πληγώνουν και να είναι πάνω από όλους. Τέλος είναι υπερβολικά επιθετικοί και καταστροφικοί στην καθημερινότητά τους. Ποσοστά παιδιών που εμπλέκονται με τον ηλεκτρονικό σχολικό εκφοβισμό: ΚΟΡΙΤΣΙΑ 6%
ΑΓΟΡΙΑ Παραδέχονται ότι ασκούν ηλεκτρονικό 7% εκφοβισμό
27%
Λήψη
προσβλητικών
σχολίων
στο 15%
διαδίκτυο 59%
Παιδιά
που
ασκούν
ηλεκτρονικό 41%
Παραδέχονται
την
αποστολή 26%
εκφοβισμό 36%
ακατάλληλων μηνυμάτων ΟΛΟΙ
ΜΑΖΙ
ΜΠΟΡΟΥΜΕ
ΝΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ
9
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΜΕ
ΤΟΝ
Λεκτική Βία Εισαγωγή Ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών σε δημοτικά και γυμνάσια έχει υποστεί κάποια μορφή λεκτικής βίας, όπως κοροϊδίες, πειράγματα, απειλές, βρισιές κ.ά. Οι περισσότεροι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μόνοι τους και σπάνια απευθύνονται σε γονείς και εκπαιδευτικούς, με αποτέλεσμα αυτό να διογκώνεται.
Ορισμός Ο
λεκτικός
εκφοβισμός
περιλαμβάνει τη
συστηματική
χρησιμοποίηση
υβριστικών εκφράσεων. Ο λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του bullying και είπε πολύ σύνηθες σε παιδιά, κυρίως σε μαθητές του δημοτικού και του γυμνασίου. Η λεκτική βία είναι αφανής και δε διακρίνεται τόσο εύκολα, όσο η σωματική βία. Περνά απαρατήρητη από το σχολικό περιβάλλον.
Μορφές Στη λεκτική βία δεν υπάρχουν μόνο οι βρισιές αλλά και λέξεις που αγνοούν το συναίσθημα του παιδιού. Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού όπως κοροϊδία και διακρίσεις. Λεκτική βία έχουμε όταν κάποιος ειρωνευτεί, κακολογήσει, προσβάλει ή κατηγορήσει κάποιον χωρίς λόγο.
10
Εμπεριέχει απειλές, βρισιές, υποτιμητικές ή εξευτελιστικές φράσεις και κάθε είδους λεκτικές επιθέσεις.
Η λεκτική βία από τους ενήλικες στα παιδιά Κάποιες φράσεις που χρησιμοποιούν οι ενήλικες όταν αναφέρονται σε παιδιά αποτελούν μορφές λεκτικής βίας. Παράδειγμα:
Όταν σου μιλάω να ακούς!
Έχεις δει κανένα παιδάκι να κάνει σαν εσένα; Άντε κουνήσου, τι κάνεις μια ώρα; Δεν σε ρώτησα. Με κούρασες;
Τα θύματα Συνήθως η λεκτική βία ασκείται σε αδύναμους μαθητές που μερικές φορές απειλούνται με ξυλοδαρμό αν δε δώσουν χρήματα που τους ζητούν ή αν δεν κάνουν αυτό που προσπαθούν να τους επιβάλλουν. Τα παιδιά που δέχονται το λεκτικό εκφοβισμό είναι συνήθως συνεσταλμένα, δεν αντιδρούν επιθετικά τα ίδια και δέχονται παθητικά τις επιθέσεις που τους γίνονται. Είναι άτομα εσωστρεφή και μοναχικά, με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Όταν υφίστανται λεκτικές επιθέσεις εμφανίζουν: •
Έλλειψη αυτοπεποίθησης
•
Παθητική αποδοχή της βίας
•
Φόβο πως αν το πουν σε κάποιον ενήλικα τα πράγματα θα χειροτερέψουν
•
Έντονο άγχος, απόγνωση
11
•
Τέλος είναι σίγουρα πως κανείς δε μπορεί να τους βοηθήσει. Ούτε ενήλικας ούτε συνομήλικος
Συνέπειες Η λεκτική βία ασκεί ψυχολογική πίεση και παρεμβαίνει στη συναισθηματική ισορροπία του παιδιού. •
Δημιουργεί τύψεις και ενοχές στο παιδί.
•
Δεν θέλει να ξαναπάει σχολείο ή να παίξει.
•
Οδηγεί σε μαθητική αποτυχία
•
Εμφανίζει
ψυχοσωματικά
προβλήματα,
όπως
πονοκεφάλους,
διαταραχές στον ύπνο, ενούρηση •
Το παιδί που δέχεται λεκτική βία έχει αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσει
κατάθλιψη,
επιθετικότητα
και
άλλα
προβλήματα
συμπεριφοράς.
Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι ένα παιδί είναι θύμα λεκτικής βίας •
Παρουσιάζει άρνηση να πάει στο σχολείο
•
Κάνει αδικαιολόγητες απουσίες
•
Παρουσιάζει απότομη πτώση στη σχολική του επίδοση
•
Προτιμά να περνά τα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς
•
Χάνει συχνά τα πράγματά του
•
Ζητά συχνά χρήματα γιατί έχει χάσει τα δικά του
•
Παρουσιάζει ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του
12
•
Δε θέλει να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες
•
Παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα
Τρόποι αντιμετώπισης Ο συνηθέστερος τρόπος που υιοθετούν οι μαθητές για να αντιμετωπίσουν τη λεκτική βία είναι το να την αγνοούν. Η αντιμετώπιση της λεκτικής βίας είναι το να κατευθυνθούμε αμέσως στους δασκάλους και στους γονείς μας.
Ο ρόλος του σχολείου •
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συζητούν με τους μαθητές για τα δικαιώματά τους, τους κανόνες συμπεριφοράς και τους τρόπους αντιμετώπισης της λεκτικής βίας.
•
Θα πρέπει να ενισχύουν τη φιλία ανάμεσα στους μαθητές τους και να αναδεικνύουν την αλληλεγγύη της παρέας ως μέσο αντιμετώπισης του φαινομένου.
•
Να αυξήσουν την επίβλεψη του σχολικού χώρου
•
Να αντιμετωπίζουν άμεσα το φαινόμενο και να μη το αγνοούν ως κάτι φυσιολογικό για τα παιδιά
•
Να δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ένταξη των νεοφερμένων μαθητών
13
Ο ρόλος των γονέων •
Οι
γονείς
συμπτώματα
πρέπει να που
επαγρυπνούν
δείχνουν
πως
το
για παιδί
να
αναγνωρίσουν
τους
τα
αντιμετωπίζει
προβλήματα λεκτικής βίας στο σχολείο. •
Πρέπει να συζητήσουν με το παιδί τους και να το ακούσουν προσεκτικά
•
Απαραίτητο είναι να απευθυνθούν στον εκπαιδευτικό της τάξης και από κοινού να βρουν τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου
Συνεργασία σχολείου και γονέων •
Και τα δύο μέρη οφείλουν να εξηγήσουν στο παιδί θύμα πως δεν ευθύνεται αυτό για αυτό που του συμβαίνει
•
Να του υπενθυμίσουν πως ενδιαφέρονται για αυτό και πως θα κάνουν τα πάντα για να το βοηθήσουν
•
Να γίνει συζήτηση στην τάξη ώστε να επέμβουν οι συμμαθητές του
•
Τέλος καλό είναι να ζητηθεί η βοήθεια ενός ψυχολόγου
14
Εισαγωγή Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών περνάει τα σχολικά του χρόνια μοναχικά, απομονωμένο από τους συμμαθητές του. Κάθονται μόνα τους στα διαλείμματα και δεν συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, δεν προσκαλούνται από τους συμμαθητές τους. Δυστυχώς πολλά από αυτά τα παιδιά δε μοιράζονται με τους γονείς τους ή τους εκπαιδευτικούς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
Ορισμός Όταν ένα παιδί δεν το θέλουν στην παρέα τους και δεν το παίζουν, τότε αυτό απομονώνεται και μένει μόνο του σε μια άκρη. Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί έχει διαφορετικό χρώμα, γιατί είναι πολύ ψήλο ή πολύ κοντό για την ηλικία του, για το βάρος του, το φύλο, τη σχολική επίδοση, επειδή είναι συνεσταλμένο ή για πολλούς άλλους λόγους.
Μορφές Οι μορφές είναι: •
Κοινωνικός αποκλεισμός λόγω φυλετικών ή άλλων διαφορών. Αυτή το είδος μπορεί να πάρει και τη μορφή της αντιπαλότητας ανάμεσα σε διαφορετικές τάξεις των παιδιών (παράδειγμα αποκλεισμός των αλλοδαπών μαθητών, των Ρομά, κλπ)
•
Απόρριψη ενός μαθητή από την ομάδα των συνομηλίκων
•
Παρενόχληση ως μορφή επίδειξης κοινωνικού αποκλεισμού
15
•
Η βία από άλλα παιδιά ή από γονείς
•
Σωματική βία
•
Λεκτική βία
•
Αποκλεισμός από παρέες ή από παιχνίδια
Αιτίες Οι αιτίες της κοινωνικής απομόνωσης μπορεί να είναι: •
Παθολογική (για παράδειγμα, αναπηρία)
•
Η φτώχια, ο ρατσισμός
•
Το διαφορετικό χρώμα
•
Το διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο
•
Οποιαδήποτε απόκλιση από το κοινωνικά αποδεκτό πρότυπο (βάρος, ντύσιμο, κοινωνική συστολή, κ.ά.)
Συνέπειες Όταν κάποιο παιδί το απομακρύνουν από την παρέα τους τα άλλα παιδιά τότε αυτό παθαίνει ψυχολογικά προβλήματα και όταν μεγαλώσει μπορεί να αποκτήσει κακές συνήθειες. Τα παιδιά αυτά είναι δυνατόν: •
Να νιώθουν μόνα και αβοήθητα.
•
Να θέλουν να αυτοκτονήσουν.
•
Να μην πάνε καλά στα μαθήματα.
•
Να τους δημιουργηθούν ψυχολογικά προβλήματα. 16
•
Η κοινωνική απομόνωση ακολουθεί και την ενήλικη ζωή, αφού αυτά τα άτομα δεν έχουν αποκτήσει τις κοινωνικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να βρουν συντρόφους και να ενταχθούν αρμονικά στο κοινωνικό σύνολο.
Πώς αντιμετωπίζεται Η κοινωνική απομόνωση αντιμετωπίζεται πρώτα με έγκαιρη παρέμβαση των γονιών. Δηλαδή οι γονείς ακούνε προσεκτικά το παιδί τους για
τα
προβλήματα τα του. Μετά οι γονείς το συζητούν με τον δάσκαλο της τάξης. Έπειτα ο δάσκαλος βρίσκει τρόπους βάζοντας το παιδί να συμμετέχει σε ομαδικές εργασίες ή σε ομαδικά παιχνίδια. Μετά μπορεί να ασχοληθεί με αθλήματα που είναι ομαδικά και όχι ατομικά . Τέτοια ομαδικά παιχνίδια είναι το μπάσκετ ή το ποδόσφαιρο. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίζονται τα προβλήματα όταν παρουσιάζονται. Όσο πιο νωρίς γίνεται η επέμβαση, τόσο καλύτερα αποτελέσματα υπάρχουν.
Ο ρόλος των γονέων Οι γονείς μπορούν να υποψιαστούν ότι το παιδί τους αντιμετωπίζει τέτοιου είδους προβλήματα, όταν σε κοινωνικές εκδηλώσεις δεν είναι καλεσμένο, όταν κάθεται μόνο του, όταν εξαιρείται από τα ομαδικά παιχνίδια. Οι γονείς θα πρέπει να συζητήσουν με το παιδί τους, να το ακούσουν προσεκτικά και να αναφέρουν στον εκπαιδευτικό της τάξης το πρόβλημα. •
Μπορούν να βρουν μια δραστηριότητα που να βοηθήσει το παιδί να μην αισθάνεται απομονωμένο, όπως είναι τα ομαδικά αθλήματα ή άλλου είδους ομαδικές δραστηριότητες. 17
•
Θα πρέπει να ψάξουν να βρουν τα ιδιαίτερα ταλέντα του παιδιού και να το βοηθήσουν να τα αναπτύξει, ώστε να τονωθεί η αυτοπεποίθησή του.
•
Τέλος καλό θα ήταν να επισκεφθούν έναν ειδικό ψυχολόγο, ο οποίος θα μπορέσει να βρει τρόπους να τονώσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού, η οποία λόγω της απομόνωσης θα είναι χαμηλή.
18
Ο θύτης Θύτης είναι αυτός που εκφοβίζει κάποιον άλλο, πιο αδύναμο από τον ίδιο, για να επιβληθεί με τη δύναμή του και να προκαλεί το φόβο. Τα περισσότερα παιδιά όταν μεγαλώνουν αναπτύσσουν κάποια επιθετικότητα, αλλά την εγκαταλείπουν όταν αντιμετωπιστούν με τον κατάλληλο τρόπο. Κάποια παιδιά όμως ενθαρρύνονται από την αδιαφορία των ενηλίκων. Επομένως οι θύτες δεν γεννούνται, αλλά γίνονται. Ορισμένες φορές ο θύτης απλά μιμείται έναν ενήλικα που είναι επιθετικός. Αντιλαμβάνεται πως η επιθετικότητα μεταφράζεται σε δύναμη και προκαλεί φόβο που εισπράττεται ως σεβασμός. Ο θύτης μερικές φορές παρασύρεται από κάποιους που τον υποστηρίζουν και τον ενθαρρύνουν. Δεν καταλαβαίνει ότι αυτό που κάνει στους άλλους είναι κακό, γιατί εκείνος το θεωρεί πλάκα και αστείο. Οι γονείς και οι υπόλοιποι ενήλικες που βρίσκονται κοντά στο θύτη πρέπει να του δείξουν πως για να επιβληθεί δεν είναι απαραίτητη τη επιθετικότητα. Μπορείς να επιβληθείς με το μυαλό σου και αποκτήσεις στ’ αλήθεια το σεβασμό των άλλων. Για να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα του σχολικού εκφοβισμού,
το θύμα
πρέπει να μιλήσει στους γονείς του ή στους δασκάλους για να κάνουν κάτι. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και ο παρατηρητής που μπορεί να επέμβει λέγοντάς το σε κάποιον ενήλικα που είναι διαθέσιμος να βοηθήσει.
19
Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού Τα παιδιά που εκφοβίζουν έχουν πρόθεση να στενοχωρήσουν ή να πληγώσουν με κάποιο τρόπο άλλα παιδιά και αυτό τις περισσότερες φορές γίνεται επίτηδες. Οι μαθητές πέφτουν θύματα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο τους, κυρίως στις τάξεις του δημοτικού και του γυμνασίου. Μάλιστα οι θύτες προσπαθούν να βρουν νέους τρόπους να χτυπήσουν ή να κάνουν κακό στα θύματα, όπως απειλές μέσω κινητού τηλεφώνου ή μέσω του υπολογιστή. Τα παιδιά- θύματα συχνά δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, γιατί είναι πιο αδύναμα από τα παιδιά – δράστες. Είναι συνήθως κοντύτερα, λεπτότερα και με μικρότερη μυϊκή δύναμη από τους συνομηλίκους τους. Χαρακτηρίζονται από
ανασφάλεια, παθητικότητα και άγχος, ενώ έχουν
αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους. Είναι πιθανόν αυτή η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους να τα κάνει «τέλεια θύματα», αφού αυτή η αδυναμία τους προκαλεί τα παιδιά θύτες. Τα παιδιά αυτά έχουν λιγότερους φίλους από τα παιδιά που δεν εκφοβίζονται. Συνήθως είναι μόνα στα διαλείμματα και είναι πολύ πιθανό να έχουν δεχτεί την απόρριψη από τους συνομηλίκους τους. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα. Τα παιδιά- δράστες συνήθως χτυπάνε παιδιά που έχουν ένα πρόβλημα, που διαφέρουν από το μέσο όρο κατά κάποιον τρόπο ή που είναι από άλλη χώρα.Ο σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται περισσότερο στα προαύλια των σχολείων. Οι θύτες μπορεί να δημιουργήσουν διάφορα προβλήματα στα θύματα όπως ψυχολογικά προβλήματα, κατάθλιψη, τραυματισμούς, μειωμένη σχολική απόδοση, αυξημένες πιθανότητες να παρατήσουν το σχολείο, διαταραχές στον ύπνο, ψυχοσωματικά προβλήματα, ενώ τα προβλήματα ακολουθούν τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού ακόμη και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους. 20
Ο παρατηρητής Σε ένα περιστατικό σχολικής βίας έκτος από τα δυο βασικά πρόσωπα του θύτη και του θύματος, ένα μεγάλο ρόλο παίζει και ένα τρίτος παράγοντας, οι μάρτυρες ή οι παρατηρητές όπως λέγονται. Παρατηρητής λέγεται ο μαθητής που χωρίς να είναι θύμα ή θύτης γνωρίζει ή παρακολουθεί ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού, χωρίς να εμπλέκεται ενεργά σε αυτό. Οι παρατηρητές επηρεάζονται από τον εκφοβισμό. Κάποιοι φοβούνται μήπως πληγωθούν και οι ίδιοι ή γίνουν οι νέοι στόχοι του θύτη. Πολλοί από τους παρατηρητές έχουν υπάρξει θύματα ανάλογων επιθέσεων και έχουν τραυματικές εμπειρίες. Άλλοι φοβούνται μήπως κάνουν κάτι που θα χειροτερέψει τα πράγματα. Έτσι συνήθως απλά παρακολουθούν και σπάνια παρεμβαίνουν ενεργά για να βοηθήσουν το θύμα. Οι παρατηρητές μπορεί να αντιδράσουν ως εξής: Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν τον θύτη με διάφορους τρόπους όπως γέλια και χειροκροτήματα. Κάποιοι μπορεί να απομακρυνθούν υποκρινόμενοι ότι δεν είδαν τίποτα. Άλλοι τρομοκρατούνται, «παγώνουν» στη θέα ενός περιστατικού σχολικού εκφοβισμού. Αρκετοί δεν παίρνουν θέση Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το θύτη και τρέχουν να φέρουν βοήθεια. Όταν μια ομάδα παρατηρητών παρακολουθεί ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού χωρίς να παρεμβαίνει, ενισχύει την επιθετική συμπεριφορά των θυτών, αφού οι θύτες προτιμούν να έχουν κοινό που θα παρακολουθεί. Αισθάνονται έτσι επιβεβαίωση της δύναμής τους και έχουν την εντύπωση πως προκαλούν το σεβασμό των άλλων.
21
Οι παρατηρητές έχουν τη δύναμη να σταματήσουν ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού δείχνοντας στο θύτη πως δεν τους αρέσει αυτό που βλέπουν ή καλώντας σε βοήθεια ένα δάσκαλο. Μπορούν επίσης να επέμβουν στη διαμάχη χωρίζοντας τους εμπλεκόμενους.
22