Formaat Magazine maart - april - mei 2019

JAARGANG 9 • NR 1 • MAART 2019 VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS – AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X – P 602745 V.U.: Formaat vzw, t.a.v. Tom Willox – De Wittestraat 2, 2600 Berchem T 03 226 40 83 – info@formaat.be – www.formaat.be

PB- PP B-

BELGIE(N) - BELGIQUE

KIEZEN Memorandum van de jeugdhuissector Een huis voor hiphopcultuur in Kortrijk Vruchtbare grond in De Serre

VOORWOORD MET MEDEWERKING VAN Free Anckaert Pamela Baruti Nick Beerens Kiki Berkers Maud Boey Hannah Chatar Luka De Bleser Inge De Wolf Felix Goemaere Joke Hüwels Sofie Maertens Jos Meers Marian Michielsen Sarah Slassi Bente Vandamme Marlies Van Maele Lennert Vorsselmans Jeugdhuizen COÖRDINATIE Adriaan de Roover VORMGEVING Pepijn Haghebaert COVERFOTO Lennert Berx BEELD / FOTO’S Leontien Allemeersch Abdellah Bijat Lennert Berx Matthias Engels Felix Goemaere Lore Gyzels Niet nu Laura Farn Saetia Noa Stulens Thanh Van Janne Vermesen Annika Wallis Jeugdhuizen Formaat DRUK Graphius, Gent (FSC CO14767) Dit magazine is 100% CO2-neutraal gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, mits vermelding van Formaat Magazine. Formaat Magazine verschijnt vierjaarlijks.

Het tijdschrift is gratis voor leden en jeugdambtenaren, extra abonnementen kunnen verkregen worden aan 20 euro per jaar.

V.U. Formaat vzw t.a.v. Tom Willox De Wittestraat 2 2600 Berchem VRAAG OF OPMERKING? redactie@formaat.be

Formaat creëert ruimte voor iedere jongere om op te groeien in een meer duurzame en solidaire samenleving waarin diversiteit een sterkte is.

Samen met jongeren ontwikkelt en ondersteunt Formaat jeugdwerk en zetten we jeugdhuizen op de kaart.

EEN NIEUW JEUGDHUIS: ÉÉN EN AL KEUZES In januari opende ik samen met een groep jongeren de deuren van een nieuw jeugdhuis in Menen. Er was al jaren geen jeugdhuis meer in de buurt en jongeren hadden duidelijk nood aan een eigen plek.

De keuze om zelf een jeugdhuis op te richten was dan ook snel gemaakt. Maar daar bleef het niet bij. Bij het oprichten van een jeugdhuis komen een hoop keuzes en beslissingen kijken. Na een aantal vergaderingen werd duidelijk wie die geëngageerden waren. Bewust kiezen voor zo’n verantwoordelijkheid is dan ook belangrijk. We doopten onze plek tot een jeugdontmoetingscentrum (JOC).

Een plaats waar je gewoon gezellig kan samenzitten, bijpraten, kaarten en iets kan drinken zonder dat het een verplichting is. De keuze om de drank aan lage prijzen te verkopen was dan ook eenvoudig.

Toen volgde de naam. Via een poll op de Facebookpagina werd de mening van de vrijwilligers en jongeren gevraagd. De oorspronkelijk gekozen naam was ’t Cordon. Omdat ‘t Cordon te veel deed denken aan ‘Cordon sanitair’ werd de ‘C’ een ‘K’. Voor het logo vroegen we enkele creatieve vrienden om hulp. We kozen er zelf het beste uit. Vervolgens moesten de meer praktische beslissingen gemaakt worden. Vragen zoals “Hoeveel keer houden we het open?”, “Waar doen we het?”, “Wanneer gaan we voor de eerste keer open?” moesten een duidelijk antwoord krijgen. We kozen voor een proefperiode van zes maanden waarin we telkens de laatste vrijdag van de maand open gaan. Die keuze werd vooral gemaakt omdat een vaste plaats vinden heel wat moeizamer ging dan gedacht. Gelukkig bood het stadsbestuur ons de ingang van polyvalente zaal Park Ter Walle aan. Die locatie is niet permanent. Gedurende deze proefperiode kijken we uit naar een vaste stek en kunnen we ondervinden of het jeugdhuis goed draait. Na de opening, die op 25 januari plaatsvond, kregen we massaal de vraag of we de week erna weer open waren. Dat beantwoordde ook al meteen onze vraag of ‘t Kordon de jeugd aanspreekt. Er volgen nog veel beslissingen die gemaakt moeten worden voor op langere termijn met als prioriteit de locatie. Maar voor nu zijn we al heel blij met wat we al allemaal hebben bereikt.

Bente Vandamme Bente Vandamme (16) is student Humane wetenschappen en één van de initiatiefnemers voor de opstart van JOC ’t Kordon. Ze ontfermt zich over de promotie van het jeugdhuis.

JOC ‘t Kordon

4

9

26

“We denken dat we meer vrijheid hebben omdat we meer keuzes hebben maar in realiteit werkt meer keuze net verlammend.

Meer opties = meer spijt.”

Op 26 mei 2019 kiezen we nieuwe regionale, federale en Europese besturen. Het wordt een belangrijke zondag, niet in het minst voor kinderen en jongeren. Formaat wil hun stem dan ook laten weerklinken en versterken. De voorbije maanden doorliepen we een proces dat leidde tot zeven aanbevelingen.

Hannes is de bezieler van Nerdlab, een open community voor makers waar jongeren welkom zijn om te experimenteren met en leren over technologie: “Je bent niets met de kennis, wel met de attitude.”

HOT TOPIC | Kiezen is verliezen

WERKING

UIT DE DOEKEN | Memorandum Formaat

INSPIRATIE

4

14

8

18

HOT TOPIC | Kiezen is verliezen

COLUMN | Professional aan het woord

30

GOED BEZIG | De Serre staat in bloei

INGENIEUS | De Stroate: een hiphophuis in Kortrijk

INTERVIEW | Hannes D’Hulster

AANBOD

30

AGENDA | Vormingskalender

BLIND DATE | Twee jeugdhuizen tegenover elkaar na een gemeentefusie

23

BUITEN DE LIJNTJES | Radio Ongelikter Beir

INFORMATIE

9

UIT DE DOEKEN | Verkiezingen: een memorandum en ‘wat gebeurt erna?’

20

VRAAG HET | Jouw jeugdhuisvragen beantwoord

26

INTERVIEW | Hannes D’Hulster

36

24 UUR | Bosbrosser Felix

38

PRIKBORD | Van alles een beetje

“Moet ik een taks betalen op ontspanningstoestellen (zoals een kicker)?”

Kom het te weten op pagina 21.

FORMAAT MAGAZINE | 3

4 | FORMAAT MAGAZINE

HOT TOPIC Wie zoekt naar ‘dagcrème’ op bol.com krijgt 2228 resultaten voorgeschoteld.

Er bestaan 1503 opleidingen in het hoger onderwijs volgens onderwijskiezer.be.

Of wat dacht je van negentien verschillende soorten condooms, van Durex alleen al. Die keuze overload maakt het beslissen er niet makkelijker op.

TEKST: Marian Michielsen

FOTO: WAT WAT / Farn Saetia ILLUSTRATIE: Lore Gyzels

KIEZEN IS VERLIEZEN De Amerikaans psycholoog Barry Schwartz spreekt van de paradox van de keuze: we denken dat we meer vrijheid hebben omdat we meer keuzes hebben. Maar in realiteit werkt meer keuze volgens hem net verlammend. De Amerikaanse onderzoekster Sheena Iyengar testte het uit. Ze stelde twee keer een proef-standje op in een supermarkt met confituur. De ene keer stonden er zes potten confituur, de tweede keer 24. Het tweede standje was populairder: meer mensen stopten om te proeven. Maar wat bleek?

In het eerste standje werd zes keer zo veel confituur verkocht dan aan het tweede standje.

Niet alleen zorgt meer keuze er soms voor dat je geen keuze meer maakt. Vaak blijkt ook dat meer keuze niet leidt tot een beter gevoel. Hoe meer keuze je hebt, hoe minder tevreden je bent met het resultaat, zegt Schwartz. Dat komt omdat je ook de aantrekkelijke dingen ziet in de zaken die je niet hebt gekozen. Daarnaast ga je meer verwachten van meer keuze. Als er zoveel studierichtingen zijn, moet er wel één tussen zitten die perfect is voor jou. Koos je iets dat niet perfect aanvoelt, maar wel goed, blijf je je misschien afvragen of de andere richting niet beter was geweest. Meer opties = meer spijt.

En dan is er nog dat verantwoordelijkheidsgevoel. Als je maar kan kiezen tussen zes potten confituur, is het niet zo erg als je fout kiest. Er was toch niet zoveel keuze. Maar wanneer je 24 opties hebt, en de confituur smaakt toch niet zo goed op je brood, dan voelt het al snel als je eigen schuld.

Hoe meer keuze je hebt, hoe minder tevreden je bent met het resultaat

Keuzestress bestaat dus. Gelukkig zijn er ook hulpmiddelen. Op WAT WAT schreef Pimento vijf handvaten neer om mee te geven aan twijfelaars (zie volgende bladzijde).

Say WAT WAT? Als je jong bent zit je met 1001 vragen, 1001 dilemma’s. Of het nu gaat over liefde, seks, politiek of studies. Jongeren staan voor keuzes die écht niet makkelijk te maken zijn. WAT WAT is er om zonder oordeel naar jongeren te luisteren, klaar en duidelijk alle opties uit te leggen en praktische tips te geven.

WAT WAT is een platform van meer dan 70 organisaties (denk aan Awel, Sensoa, VDAB, Publiq, Child Focus of, jawel, Formaat) dat jongeren informeert en toeleidt naar advies of hulp. Door de krachten te bundelen onder 1 merknaam gaat WAT WAT de versnippering aan initiatieven, websites en campagnes gericht op jongeren tegen. De Ambrassade coördineert WAT WAT in opdracht van de Vlaamse Overheid.

Meer weten? watwat.be WatJijWeet watwat_jijweet

Bronnen vdab.be/magezine/nov06/ keuzestress.shtml youtu.be/eY3ivHv7J7s youtu.be/VO6XEQIsCoM youtu.be/1pq5jnM1C-A

FORMAAT MAGAZINE | 5

HOT TOPIC

VIJF HANDVATEN VOOR TWIJFELAARS

1. Spreek over je twijfels Keuzes maken is niet makkelijk. Zeker als het gaat over grote toekomstkeuzes.

Blijf niet alleen met je twijfels zitten.

Neem een vriend, vriendin of een volwassene in vertrouwen. Maar wees voorzichtig met advies. Voor je het weet heb je tien verschillende meningen van mensen over wat jij zou moeten kiezen. Chaos!

Vraag dus om een luisterend oor, niet om een concreet advies.

2. Laat het rusten, maar zet ook een deadline Zoek afleiding of slaap er een nacht over.

Vaak kom je tot een betere beslissing als je het probleem een tijd laat rusten.

Ben je een uitsteller? Zet dan wel een deadline om een keuze te maken. Laat je deadline weten aan anderen, zodat zij je ook kunnen ‘verplichten’ om te beslissen. Hard, maar het werkt.

6 | FORMAAT MAGAZINE

Jong koppel bij imomokantor

3. Wat zou jij aanraden aan je beste vriend?

4. Wees tevreden met ‘goed genoeg’

Vaak laten we ons bij keuzes verleiden tot voordelen op de korte termijn. Terwijl we weten dat een andere keuze ons op lange termijn gelukkiger maakt. Een voorbeeld uit het boek Decisive van Chip en Dan Heath. Beeld je in dat je kan kiezen tussen twee jobs. Job A ligt in de lijn van jouw carrière en je verdient er veel geld mee. In Job B mag je bezig zijn met iets dat je altijd geïnteresseerd heeft. Je verdient minder, maar je werk geeft meer voldoening. In een experiment werd aan studenten gevraagd welke job ze zouden kiezen. 66% koos voor job B. Op de vraag: “Welke job zou je aanraden aan je beste vriend?” antwoordde 83% job B.

Probeer niet altijd de perfectie na te streven. Dat maakt het keuzeproces minder zwaar. En dan ga je jezelf ook niet verwijten dat je iets anders had moet kiezen.

Wees tevreden met ‘goed genoeg’.

5. De ‘foute’ keuze bestaat niet Je maakt elke dag keuzes. Later besef je soms dat sommige keuzes niet zo verstandig waren. Maar dat wil niet zeggen dat je foute keuzes maakt. Je maakt een keuze die voor jou op dat moment goed lijkt. Dat is meestal niet erg. Door te kiezen leer je meer over jezelf en wat je wel en niet wilt.

“JE MOET VOOR JEZELF DURVEN KIEZEN” Abdellah (23)

Veel Vlaamse holebi-jongeren durven niet uit de kast te komen.

Ze zijn bang voor de reacties van vrienden en familieleden. Ook voor moslimjongeren is dit vaak een struikelpunt. Abdellah Bijat (23), homoseksueel en eerste ereheer Mister Gay 2016, doet zijn verhaal.

TEKST: Hannah Chatar & Sarah Slassi van StampMedia FOTO: Instagram / Abdellah Bijat

Niet alle ouders zijn even open-minded. Zeker niet wanneer het over gevoelige onderwerpen als seksualiteit gaat. Binnen de islam is dit een gevoelig punt. Als je van de norm afwijkt, krijg je al snel te horen dat je naar de hel gaat. Voor jongeren is het dan niet altijd simpel om openlijk voor hun geaardheid uit te komen.

Mijn ouders zijn het via via te weten gekomen. Vervolgens verbanden ze me op mijn 19de

Homo of hetero?

Bijat was vijftien jaar toen hij ontdekte dat hij homoseksueel was. Terwijl de jongens van zijn klas geïnteresseerd waren in meisjes, voelde Bijat zich eerder aangetrokken tot jongens. “Ik had het toen nog aan niemand verteld, dus niemand van mijn medeleerlingen wist het”, vertelt Bijat. “Ik moest eerst mezelf leren kennen en ontdekken.” De eerste ereheer vertelde voor het eerst over zijn homoseksualiteit aan twee ex-klasgenoten van het middelbaar.

Enkel het negatieve horen of optrekken aan het po­ sitieve Bijat is ondanks alle tegenkanting vooruit blijven gaan. “Ik ben niet op het slechte pad geraakt. Ik probeer vandaag een rolmodel te zijn voor andere moslimhomo’s en andere jongeren. Ik ben verstoten en hoorde heel veel slechte dingen”, vertelt hij. “Vervolgens kom je heel snel in een negatieve spiraal terecht. Het is moeilijk om er uit te komen. Ik heb mij opgetrokken aan positief ingestelde mensen.”

Aanvaarden of verdringen?

Door zijn culturele achtergrond en geloofsovertuiging, kon Bijat niet openlijk praten over zijn gevoelens en geaardheid. “Ik hield mijn gevoe-

Ik hield mijn gevoelens zo hard tegen, waardoor ik ze zeker tot mijn 19de wist te verdringen

lens zo hard tegen, waardoor ik ze zeker tot mijn 19de wist te verdringen”, gaat Bijat verder. “Ik was op zoek naar mezelf, op zoek naar hoe ik mezelf kon aanvaarden. Op mijn 19de heb ik het dan uiteindelijk aan de andere leerlingen verteld.”

Je ouders of jezelf zijn “Mijn ouders zijn het via via te weten gekomen.

Vervolgens verbanden ze me op mijn 19de. Ik moest alleen gaan wonen”, zegt Bijat. Hij heeft met niemand nog contact van de familie. “Ik ben er niet meer welkom. Vandaag lig ik er niet meer van wakker. In het begin was het een hele grote shock. Je leert er op de één of andere manier mee leven, denk ik.”

Tot slot wil Bijat nog wat advies meegeven: “Je moet voor jezelf durven kiezen. Als je dat doet weet je dat je mensen kan verliezen: goede vrienden, familieleden. Maar iedere situatie is anders. Een belangrijke tip die ik wil meegeven: vertel je verhaal eerst aan de mensen die je echt vertrouwt, zodat het geen te grote gevolgen heeft.”

Bronnen watwat.be stampmedia.be

FORMAAT MAGAZINE | 7

COLUMN * Breekjaar is een initiatief dat vijf jaar geleden in Nederland werd opgestart en sinds dit jaar ook in België bestaat. De organisatie stimuleert jongeren tussen 18 en 24 jaar om in een ‘breekjaar’ op zoek te gaan naar hun eigen krachten, ambities of drijfveren. Dat moet hen helpen om een juiste studie- of toekomstkeuze te maken.

Sofie Maertens is co-founder en creatieve coach binnen Breekjaar België.

Daarnaast is ze lector in de richting orthopedagogie aan HOGENT. FOTO: Matthias Engels

Jongeren hebben veel vrijheid. Al is die vrijheid relatief. De uitspraak ‘de wereld ligt aan je voeten, benut je kansen!’ is geen cadeau. Zowel de veeleisendheid ten aanzien van zichzelf als de druk van hun omgeving zijn geen evidente gevolgen. De vele opties verblinden het merendeel, bang om verkeerde keuzes te maken. Jongeren zijn zich bewust dat perfectie niet bestaat. Tegelijkertijd schrikt het hen af. Vele jongeren bevriezen en weten niet meer wat ze willen. Sommigen vermoeden wel te weten wat ze willen maar ontdekken gaandeweg toch het omgekeerde.

Voordat een jongere keuzes kan maken, dient er ruimte te zijn voor identiteitsontwikkeling. Ik merk vaak dat deze ontwikkeling bij veel jongvolwassenen in het verleden, door uiteenlopende oorzaken, geen plaats kreeg. Jongvolwassenen hebben nood aan een omgeving waarin ze zich veilig voelen, en aan tijd om te zoeken wie ze zijn. Dat lukt niet door een uitgestippeld stramien te volgen. Er wordt van jongeren verwacht dat ze meekunnen in een veeleisende Belgische maatschappij, wat prestatiedruk impliceert.

Ze zijn hierdoor prikkelgevoeliger en voelen zich snel verantwoordelijk, een afkolving van het absurde ‘American dream’-maakbaarheidsidee. Jongeren hebben ruimte nodig om wat meer van hun lef en hun rebelse, kritische eigenheid te mogen laten zien.

Ik voel aan veel jongvolwassenen dat ze niet meer weten waar hun passies liggen, dat ze niet meer voelen wat ze graag doen. Hun interesseveld is zoek. Bijgevolg blijven die jongeren stilstaan, wat uiteraard slecht aanvoelt voor hen. Als maatschappij moeten we hier

8 | FORMAAT MAGAZINE

Meer weten over Breekjaar? breekjaar.be

“VOORDAT EEN JONGERE KEUZES KAN MAKEN, DIENT ER RUIMTE TE ZIJN VOOR IDENTITEITSONTWIKKELING” SOFIE MAERTENS – BREEKJAAR zorgvuldig mee omgaan. Zorgvuldig betekent niet pushen, maar eerder toelaten en aanmoedigen samen op zoek te gaan naar identiteit, passies, wensen en bekommernissen.

Net zoals bij zoveel dingen gaat dat met vallen en opstaan. Het is een vaardigheid waarbij we meer moeten stilstaan om te kunnen meedraaien in onze maatschappij.

Jongvolwassenen bezitten veel innerlijke stress en onrust. Zichzelf leren uiten en durven communiceren zijn bijgevolg belangrijke vaardigheden. Daar gaat een pedagogische basisvisie achter schuil. Iemand die niet kenbaar kan maken wat hij of zij wil of voelt, zal frustraties ontwikkelen. Bij kinderen uit dit zich vaak in agressie, bij jongvolwassenen in bevriezen en blokkeren. De meest natuurlijke, authentieke reactiemogelijkheden in de oermens: fight, flight and freeze. Veel volwassenen gaan hieraan voorbij door de controle te willen overnemen. Dat zijn goed bedoelde intenties en een uiting van hun bezorgdheid, maar onbewust duwen ze jongeren in ‘waar ze goed in zijn’ en kunnen ze hierdoor geen duurzame weg van hun interesses en passies ingaan.

Jonge mensen hebben nood aan iemand die hen krachtige vragen durft te stellen. Vragen die ze aan het denken zetten en hen weer eigenaar maken van hun eigen leven. Behandel ze volwassen, zet hen bij in hun kracht en laat het vanuit henzelf komen. Tijdens mijn eigen studiekeuze werd ik geprikkeld door het warme, zachtaardige en positieve mensbeeld als pedagoog. Het was op mijn lijf geschreven en dat is het nog steeds.

Met Breekjaar ondersteunen we die jongeren die op zoek zijn naar zichzelf met een tussenjaar vol coaching. Op die manier beogen we het foutief kiezen en het zogenaamde ‘hoppen’ – het uitproberen van verschillende opleidingen – tegen te gaan. We creëren een plek waar iedereen zich welkom, veilig en aanvaard voelt. Zo nemen we de druk die de maatschappij uitoefent op jongvolwassenen deels weg. Op die manier mogen mensen er in eerste instantie ‘zijn’ en wordt samen met jongvolwassenen gezocht naar mogelijke verbeteringen in hun leven. Door de opbouw van eigenwaarde trachten we een zekere positieve emotionele stabiliteit te bekomen.

Jongeren moeten mogen experimenteren, vertrouwen, ontdekken, ondernemen, inspireren, verbinden en durven. Ze moeten de kans krijgen om samen, in een veilige omgeving en op hun eigen tempo, hun talenten en drijfveren te ontdekken. Daarbij is veel aandacht voor wat van binnenuit komt nodig.

We moeten geloven in hun capaciteiten en kwetsbaarheid als mooi aanschouwen. Het pure leven: laten wenen en doen lachen.

UIT DE DOEKEN

KIEZEN IN 2019

Een memorandum van de jeugdhuissector Op 26 mei 2019 kiezen we nieuwe regionale, federale en Europese besturen. Het wordt een belangrijke zondag, niet in het minst voor kinderen en jongeren. Formaat wil hun stem dan ook laten weerklinken en versterken. Waar liggen jongeren wakker van? Wat vinden ze belangrijk? Wat moet er veranderen? De voorbije maanden doorliepen we een proces dat leidde tot zeven aanbevelingen.

Zeven grote thema’s die onontbeerlijk zijn om het jongerenwerk van de toekomst te waarderen, uit te breiden en te versterken.

TEKST: Nick Beerens

WAAROM EEN MEMORANDUM? Formaat ondersteunt en versterkt (jongeren in en rond) jeugdhuizen via informatie, vorming, opleiding, begeleiding en advies, maar ook door hen te vertegenwoordigen op lokaal, regionaal, federaal en Europees niveau. Een van de manieren om dat te doen is door de standpunten, meningen, strijdpunten, verhalen en frisse ideeën van jongeren in en rond jeugdhuizen te vertalen in een memorandum – een uitgeschreven standpuntennota. Het memorandum dient als basistekst om partnerschappen aan te gaan, om onze communicatie over de verkiezingen vorm te geven en om beleidsmakers aan het werk te zetten.

WAT BETEKENT DAT VOOR JOU, ALS JONGERE? Ben jij een vrijwilliger in een jeugdhuis? Een jongere die soms op bezoek gaat in het jeugdhuis in de buurt? Of een professionele jeugdwerker tewerkgesteld in een jeugdhuis? Dan zullen de thema’s in het memorandum jou zeker en vast bekend voorkomen. Veel volwassenen weten echter niet waar jullie mee bezig zijn, wat jullie drijft en vaak nog minder waar jullie van wakker liggen. Het memorandum van Formaat wil jullie, jongeren, op de politieke agenda zetten. Probeer dat vooral ook zelf te doen. Dat kan door jullie verhalen, dromen en meningen

te delen, met Formaat of met beleidsmakers.

Door maatschappelijke thema’s en politiek bespreekbaar te maken in het jeugdhuis. Door zelf jullie steentje bij te dragen tot de verandering die jullie willen zien in de wereld.

WAT BETEKENT DAT VOOR JOU, ALS VOLWASSENE? Ben jij een jeugddienstmedewerker? Een lid van de gemeenteraad? Een beleidsmaker op een bovenlokaal niveau? Dan vragen we om de maatschappelijk politiserende rol van jongeren en van het jeugdwerk serieus te nemen. Jij kan mee bepalen om actief ruimte te geven aan de verschillende meningen van kinderen en jongeren om zo dingen in beweging te zetten. Neem de mening van kinderen en jongeren niet for granted en luister écht naar wat zij te zeggen hebben. Het memorandum kan daarbij helpen, maar ga vooral zelf met hen in gesprek.

TIJD OM TE SCHAKELEN! We staan op een kantelmoment. Jongeren geven aan dat het tijd is om een versnelling hoger te schakelen als we samen willen blijven bouwen aan een mooie toekomst voor iedereen. De aanbevelingen op de volgende pagina stelden we samen met de input, mening en bijdragen van jongeren.

FORMAAT MAGAZINE | 9

UIT DE DOEKEN

De komende weken nemen we de tijd om onderstaande aanbevelingen verder uit te werken en te verbinden aan concrete acties. Check eind april jullie brievenbussen om het volledige memo­randum terug te vinden!

Professionaliseer en innoveer het jeugdhuiswerk verder Waarover gaat het?

Sinds 2014 kunnen jeugdhuizen via Vlaamse middelen worden gesubsidieerd voor bovenlokale projecten. Dat leidde tot een boost in activiteiten en jongerenbereik. Sinds 2019 gebeurt die verdeling via het “decreet bovenlokaal jeugdwerk”. Jeugdhuizen kunnen om de 4 jaar een subsidieaanvraag doen.

Wat vragen we? ∙ Formaat is zeer tevreden over dit decreet, maar blijft het aandachtig opvolgen. Er zullen immers ex-DAC middelen (oude tewerkstellingsmiddelen) vrijkomen. Zorg dat die integraal in het nieuwe decreet vloeien en blijf ze investeren in jeugdhuizen. ∙ Daarnaast vragen we ook om een tussentijdse instap mogelijk te maken in 2022 en 2023.

10 | FORMAAT MAGAZINE

Zorg voor betaalbare en duur­ zame plekken voor jongeren

Stop het polariserend discours en bestrijd discriminatie

Waarover gaat het?

Jongeren hebben nood aan een eigen plek die veilig, flexibel, betaalbaar en duurzaam is. Formaat gaat voor een sterke, duurzame jeugdhuisinfrastructuur op maat van jongeren.

Zo stroopten we zelf al de mouwen op met onder andere Project Infrastructuur.

Waarover gaat het?

Jongeren zijn voortdurend bezig met wie ze zijn. Ze zijn op zoek naar hun identiteit. Jeugdhuizen zijn plaatsen waar volop aan positieve identiteitsontwikkeling wordt gedaan. Aangezien jongeren autonoom invulling geven aan wat er in het jeugdhuis gebeurt, ontstaan er veel nieuwe invullingen van jeugdhuiswerk.

Die nieuwe manieren moeten dringend worden erkend en gewaardeerd. Ook in die jeugdhuizen vinden jongeren uit de buurt immers hun tweede thuis.

Wat vragen we? ∙ Formaat vraagt om consequent en jeugdgericht in te zetten op verwerving, hergebruik, tijdelijk gebruik en intensivering als alternatieven voor het bouwen van nieuwe ruimtes. ∙ Jongeren zitten in met het klimaat, dat werd ondertussen voldoende aangetoond.

We gaan dan ook voor een klimaatvriendelijke jeugdhuisomgeving, met aandacht voor klimaatadaptatie. ∙ Omdat we merken dat Project Infrastructuur een substantiële impact had op jeugdhuizen, met een minimum aan subsidies, vragen we om de budgetten voor dit project opnieuw op te trekken tot het vroegere niveau. ∙ Bij energiezuinige nieuwbouw en bij renovatie van jeugdlokalen moet de btw verlaagd worden naar 6%.

Wat vragen we? ∙ We dromen van een jeugdbeleid waarin verschillende vormen van jeugdwerk een eigen rol en een gelijkwaardige plaats krijgen, met een navenante erkenning en een billijke ondersteuning. ∙ We willen een Vlaamse Overheid die de jeugdsector ondersteunt en stimuleert, zodat nieuwe jeugdwerkinitiatieven kunnen ontstaan bovenop het huidige aanbod, en lacunes in het huidige jeugdwerklandschap worden weggewerkt.

Geef jongeren toegang tot kwaliteitsvol werk Waarover gaat het?

Voor jongeren (tot 25 jaar) is een duurzame job vinden niet evident. Jongeren voelen zich bovendien vaak onzeker in hun zoektocht naar werk. Ze voelen zich onvoldoende begeleid, ze zijn onvoldoende geïnformeerd over hun rechten en plichten op de arbeidsmarkt en vinden geen gepaste ondersteuning tijdens hun eerste job.

Wat vragen we? ∙ Investeer in vindplaatsgericht werken, aanklampend werken, aanwezig zijn op het terrein (straat, jeugd- en wijkhuizen) en aangepaste jongerenprojecten om moeilijk bereikbare (NEET) jongeren aan te spreken en vast te houden. ∙ Zorg dat er blijvend werk wordt gemaakt om de inspanningen opgesomd in de Youth Guarantee van de Europese Unie, in concrete acties om te zetten.

Luister écht naar alle jonge­ ren en hun organisaties Waarover gaat het?

Kinderen en jongeren hebben, net als iedereen, hun eigen kijk op de omgeving en op de wereld. Ze zijn competente burgers die het recht hebben om effectief mee vorm te geven aan de wereld. De maatschappij moet hun ervaringsdeskundigheid als dusdanig erkennen én gebruiken.

Wat vragen we? ∙ We pleiten voor een overheid die kinderen en jongeren consequent centraal plaatst, hen beschouwt als volwaardige burgers en op maat werkt. ∙ Een decretale vastlegging van het participatieproces dat een gemeente moet lopen bij de opmaak, evaluatie, uitvoering en bijsturing van het strategisch meerjarenplan. Zo wordt inspraak en betrokkenheid van kinderen en jongeren, het lokale jeugdwerk, de gemeentelijke jeugdraad en experten met betrekking tot jeugd gegarandeerd.

Zorg voor voldoende onder­steuning van jonge evenement­organisatoren gelinkt aan het jeugdwerk Waarover gaat het?

In Vlaanderen worden er veel muziekevenementen (fuiven, concerten, festivals ...) georganiseerd voor en door jongeren. Veel van deze jonge organisatoren zijn jeugdverenigingen.

Door het organiseren van deze evenementen zorgen ze voor een zinvolle en verrijkende vrijetijdsbesteding en cultuurbeleving voor jongeren in een vertrouwde omgeving. Al is het niet altijd eenvoudig om als jonge organisator door de bomen het bos te zien.

Wat vragen we? ∙ We vragen de Vlaamse en federale overheid om afspraken te maken met de lokale besturen, voor een afstemming van lokale regels op de meest recente wetgeving van het federale en Vlaamse niveau, zodat onnodige lokale reglementeringsdrang en willekeur worden tegengegaan. ∙ Formaat vraagt om te blijven investeren in de ondersteuning van jonge organisatoren.

Dat kan door het aanreiken van informatie, inspiratie, begeleiding en vorming via het samenwerkingsverband dat gegroeid is uit het vroegere Fuifpunt en nu getrokken wordt door Formaat.

Maak werk van administra­ tieve vereenvoudiging en beperk regulitis Waarover gaat het?

Jeugdwerk moet zich ten volle kunnen bezighouden met de kern van haar opdracht: kinderen en jongeren versterken en verbinden. Jeugdwerkers en jongeren worden echter geconfronteerd met heel wat drempels, regels en administratieve verplichtingen die hen afleiden van hun kerntaken. Dat is niet alleen nefast voor de inhoudelijke werking van jeugdwerkorganisaties, maar legt ook een grote druk op het vrijwillig engagement van kinderen en jongeren.

Wat vragen we? ∙ Formaat pleit nog steeds voor een afschaffing van de GAS-regelgeving, zeker voor minderjarigen. ∙ Wij vragen een verdere digitalisering van de E-griffie, zodat ook neerleggingen en publicaties van jeugdhuis-vzw’s via de E-griffie kunnen gebeuren. ∙ We blijven pleiten voor een afschaffing van de huidige interpretatie van de btw-wet waardoor een aantal jeugdhuizen gemengd btw-plichtig zijn. Erken en bekrachtig jeugdhuiswerk als vrijgesteld van btw-plicht.

FORMAAT MAGAZINE | 11

VERKIEZINGEN:

UIT DE DOEKEN

WAT GEBEURT ERNA? Op zondag 26 mei 2019 zijn alle Belgen, vanaf de leeftijd van 18 jaar verplicht om een stem uit te brengen voor de Europese en federale verkiezingen. Kiezers in Vlaanderen stemmen ook voor de Vlaamse verkiezingen.

Maar wat gebeurt er daarna?

Geduld geduld! Na de verkiezingen is er niet direct een nieuwe regering. Dit kan soms even duren. Er zijn verschillende stappen.

STEMMEN TELLEN EN ZETELS VERDELEN Na afloop van de verkiezingen worden de stemmen geteld die elke politieke partij heeft gekregen. Een partij die veel stemmen heeft gehaald, krijgt veel vertegenwoordigers of zetels in de gemeenteraad of in het parlement. Een partij die minder stemmen haalde, krijgt minder vertegenwoordigers of zetels. Hoe meer zetels een politieke partij heeft, hoe sterker die partij is.

MEERDERE PARTIJEN ONDERHANDELEN

TEKST: Kiki Berkers, Pamela Baruti en Maud Boey,

studenten politieke wetenschappen, via watwat.be

12 | FORMAAT MAGAZINE

Meestal moeten twee of meer partijen samenwerken om een regering (of college van burgemeester en schepenen) te vormen. Dit noemen we een coalitie. Om dit te bereiken moeten deze

partijen eerst een akkoord bereiken over welke punten uit hun programma ze samen willen realiseren.

Omdat elke partij een ander programma heeft, is het soms moeilijk om tot afspraken te komen.

Hoe groter het verschil in programma’s, hoe moeilijker het is om een compromis te vinden.

EEN REGERING VORMEN Hoe de regering of het schepencollege gevormd moet worden, staat niet in de wet geschreven.

Dat gebeurt volgens ongeschreven politieke regels. Wanneer er een federale regering (voor heel BelgiĂŤ) gevormd wordt, dan speelt de koning een belangrijke rol. Maar voor de vorming van de Vlaamse regering of schepencollege is dat niet het geval.

Eerst informeert een belangrijk politicus van de grootste partij bij de andere partijen wat zij willen. Die politicus noemt men de informateur.

Als de wensen van alle partijen bekend zijn, dan kunnen de onderhandelingen beginnen. De partijen die samen de meerderheid van de zetels

kunnen hebben, gaan met elkaar praten. Als ze willen samenwerken, moeten ze uiteraard rekening houden met elkaars ideeën. Elke partij zal een deel van haar wensen moeten laten vallen.

Zo begrijp je meteen dat niet alles wat de politieke partijen beloven voor de verkiezingen, ook echt kan worden uitgevoerd.

Als twee of meer partijen beslissen om samen de meerderheid te vormen, schrijven ze in een document wat ze overeengekomen zijn. Dat document noemen we het regeerakkoord. Of het bestuursakkoord voor een gemeente. Hierin staan alle punten waaraan ze samen zullen werken.

SAMENWERKEN OM TE BESTUREN De partijen die het regeer- of bestuursakkoord ondertekenen vormen samen de regering (of het college van burgemeester en schepenen).

Binnen de partij wordt dan beslist wie de ministers of schepenen worden. De sterkste partij binnen de meerderheid mag het meeste ministers aanstellen. Wanneer de regering gevormd is, leggen de ministers de eed af in het Vlaams Parlement en de federale ministers bij de Koning. De schepenen doen dit in de gemeenteraad bij de burgemeester. Deze ploeg kan dan aan de slag tot aan de volgende verkiezingen, of in elk geval tot zolang de meerderheid van de volksvertegenwoordigers haar steunt.

Meer weten? watwat.be/politiek watwat.be/verkiezingen

Waarom hebben wij verschillende regeringen?

België is een federale staat, dat wil zeggen dat de staat is opgedeeld in deelstaten. In België hebben verschillende regio's meer beslissingsmacht gekregen, ook wel autonomie genoemd. Deze regio's zijn zo deelstaten geworden.

Bij ons bestaat het regionale niveau uit drie gewesten en drie gemeenschappen.

Deze gewesten en gemeenschappen hebben elk hun eigen regeringen en parlementen om die taken uit te voeren en wetten op te stellen. Daarbovenop heeft België zelf een federale regering en parlement.

Als je dit allemaal optelt, zouden er zeven regeringen en zeven parlementen moeten zijn, maar de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams Gewest hebben een gemeenschappelijk parlement en regering.

België heeft dus zes regeringen en zes parlementen 1. België (federaal) 2. Vlaamse Gemeenschap en Vlaams Gewest 3. Waals Gewest 4. Brussels Hoofdstedelijk Gewest 5. Franse Gemeenschap 6. Duitstalige Gemeenschap De taken die elke deelstaat heeft, worden ook wel bevoegdheden genoemd.

• Zo zijn de gemeenschappen bevoegd voor alles rond cultuur, taal en onderwijs: de persoonsgebonden materies.

• De gewesten zijn bevoegd voor economische zaken, milieu, mobiliteit: de grondgebonden materies.

• Het federale niveau is dan weer bevoegd voor onder andere veiligheid, sociale zekerheid, volksgezondheid, buitenlandse zaken.

FORMAAT MAGAZINE | 13

INGENIEUS

14 | FORMAAT MAGAZINE

Van links naar rechts: Thanh, Seppe en Siebrand

DE STROATE Een huis voor hiphopcultuur in Kortrijk

De Stroate is een jeugdhuis in Kortrijk dat zich op all things hiphop richt. “Tijdens een uitwisseling kwamen we in contact met hiphopjeugdwerkorganisaties in Den Haag en Berlijn.

We beseften dat we ook een eigen plaats nodig hadden. We moesten een spot claimen om een thuis te bieden aan de hiphopcultuur in Kortrijk.”

TEKST & FOTO: Adriaan de Roover FOTO’s: Thanh Van

We ontmoeten Siebrand Craeynest (25), Thanh Van (24) en Seppe Mulleman (19) in een afdeling van een oud leegstaand rusthuis dat De Stroate afgelopen maanden helemaal naar zijn hand zette. Ze overbruggen hier enkele jaren, in afwachting van de terugkeer naar hun oorspronkelijke zaal, de Cinépalace, die momenteel gerenoveerd wordt.

Siebrand was erbij vanaf de opstart. Thanh kwam hier terecht via zijn crew, Root Division: “De Stroate had een lokaal. En een lokaal was wat we nodig hadden.” Sinds dit jaar zijn ze beiden halftijds aan de slag als projectmedewerker. Seppe is er nog niet zo lang: “Ik heb niet persé een connectie met hiphop maar leerde De Stroate kennen via een vriend. Ik ben hem gevolgd en blijven plakken. Ik ben vrijwilliger en help waar ik kan.”

VAN SEKSCINEMA TOT HIPHOPHUIS “In 2016 hebben we onze vzw opgericht”, vertelt Siebrand. Dat deden ze met het oog op een eigen locatie, de Cinépalace – een gebouw uit 1922 dat in de afgelopen eeuw niet alleen als bioscoop, maar ook als ballroom, sekscinema, platenzaak en cultuurcentrum dienst deed. Het pand zou platgegooid worden, maar in afwachting deed de schepen van Jeugd een oproep naar de Kortrijkse jongeren. Zij werden uitgenodigd om met voorstellen voor de invulling te komen.

We moesten een eigen spot claimen om een thuis te bieden aan hiphopcultuur in Kortrijk Siebrand

De Cinépalace was al jaren een thuisbasis voor alternatieve cultuur in Kortrijk. Het is de plaats waar Siebrand voor het eerst zelf een microfoon vastpakte: “We hebben toen een klein dossier geschreven. Zo mochten we het gebouw betrekken als jeugdhuis en is de werking ontstaan.

Oorspronkelijk zou dat voor vier maanden zijn.

Toen die periode verlengd werd hebben we contact gezocht met andere crews.”

Dat verliep organisch, vertelt Siebrand: “Ik kwam Thanh tegen op de trein en nodigde hen uit om eens te komen checken waar we mee bezig waren.” Zo vond Root Division, de breakdance crew van Thanh, onderdak in De Stroate. “Net zoals veel andere collectieven: The Fam, Joined Forces, ArtKor, Ill Minds … Veel van die crews waren ook al actief in het oude jeugdcentrum, waar ikzelf ook nog rap workshops volgde.”

Eind 2017 kregen de Kortrijkzanen het nieuws dat de Palace niet platgegooid maar gerenoveerd zou worden. In afwachting van die

renovatie is De Stroate, voor drie jaar, naar het leegstaand rusthuis in het centrum verhuisd.

Een boeiende plek, vertelt Siebrand: “Er zijn kunstenaarsateliers maar ook tijdelijke woningen, Minor-Ndako die minderjarige vluchtelingen begeleiden, een fietsherstelcafé, een restaurant, een opvangtehuis voor jonge moeders… 't Is wat meer dan artistiek, dat maakt de site interessant.”

ALLE GENERATIES De Stroate richt zich op jongeren van 12 tot 30 jaar maar in de praktijk komen er kinderen tot gepensioneerden over de vloer. “Je merkt dat de oudere hiphopgeneratie, dat zijn dertigers, ook blij is met een plek als deze,” zegt Siebrand. “Ze zien dat hier coole dingen gebeuren en het niet gewoon iets tijdelijks is. Ze hebben hier een repetitiekot en komen ook naar events.”

Thanh geeft twee keer per week breakdance lessen: “Daar komen veel kinderen van zes tot tien jaar. Hun ouders komen ook mee. Het is dus echt heel uiteenlopend. Ik doe al anderhalf jaar vrijwillig. Het begin was moeilijk. Toen kwam er niet veel volk op af maar tegenwoordig zit de zaal regelmatig vol. De lessen zijn gratis. Arme kinderen moeten kansen krijgen. Ik kom uit een arm gezin en heb ook gratis leren breaken. Dat wil ik doorgeven.”

FORMAAT MAGAZINE | 15

INGENIEUS

Dat moment waarop iedereen echt samenwerkt.

Dat is het leukste.

Seppe

Hiphopmuziek is heel populair. Merken jullie dat in De Stroate?

Siebrand: “Ze kunnen ons niet meer negeren.

Er is meer openheid dan tien jaar geleden. Toen joegen ze ons nog weg uit het park met klassieke muziek. Nu zien mensen dat deze jongeren iets speciaals aan het doen zijn. Hiphop krijgt een plaats en de popularisering van de muziek heeft daar deels aan bijdragen.”

Als jullie terugblikken op de afgelopen jaren, wat springt er dan uit?

En De Stroate blijft groeien.

Siebrand: “Dat we nu aan de slag kunnen met de bovenlokale projecten is heel leuk. We hebben lang gezocht naar financiering. Er zijn grenzen aan het werk en de tijd die je er als vrijwilliger in kan steken. Nochtans, de enige reden dat De Stroate ooit is kunnen opstarten, is omdat Tomas Vanderbeke, onze oprichter, zijn job destijds opgezegde. Hij heeft hier twee jaar uit eigen beweging gestaan. Ik heb mijn opleiding ook serieus verwaarloosd om hier bezig te kunnen zijn. Voor Thanh geldt eigenlijk hetzelfde.”

Thanh: “A Day Of Street Culture. Dat vindt jaarlijks tijdens het Pinksterweekend plaats. Er is dan ook King Of The Bowl, een breakdance battle waar dansers uit vijf landen op afkomen.”

Is dat een bewuste keuze of gebeurt dat gewoon?

Siebrand: “Die battle wordt georganiseerd door Stan, een zeventienjarige kerel. Heel cool.”

Siebrand: “Ik ook niet. Ik denk niet dat ik mijn opleiding had kunnen volhouden als ik on the side geen project zoals dit had gehad. We kunnen allemaal in de baan gaan marcheren, of we kunnen proberen een verschil te maken.”

Seppe: “Dat vond ik ook. Dat groepsgevoel, van de opstart tot de opkuis. Dat moment waarop iedereen echt samenwerkt. Dat is het leukste. Dit jaar worden het twee dagen in plaats van één. Ik kijk er al naar uit.”

Siebrand: “Het feit dat we er gewoon nog zijn is ook een hoogtepunt. Dat is heel wat want we zijn een raar beestje in het Kortrijkse landschap.

Ondertussen zitten er vijf crews in het gebouw die allemaal op hun eigen rechten beginnen te staan en. Dat is vet om te zien. Een van onze eerste leden is ondertussen Belgisch kampioen freestyle rap geworden.

Waar kunnen we het verschil maken? Met die vraag sta ik de laatste tien jaar in het leven Siebrand

16 | FORMAAT MAGAZINE

Thanh: “Bij mij was dat het tweede. (lacht) Maar ik heb er geen spijt van.”

Hoe bedoel je?

Siebrand: “We kunnen iets betekenen voor Kortrijk. West-Vlaanderen loopt leeg. Bijna iedereen van onze generatie vlucht naar andere steden of het buitenland. De dingen die hier gebeuren, daarvoor ging ik vroeger naar Gent.

‘Waar kunnen we het verschil maken?’ Met die vraag sta ik de laatste tien jaar in het leven. Dit is een concreet antwoord daarop. Want Kortrijk heeft impulsen vanuit de jeugd nodig. Anders blijft iedereen het maar aftrappen. Terwijl we beter hier iets kunnen opstarten en dat draaiende houden.”

Rapbattle ‘De Bestn vant Westn’ op A Night Of Hip Hop.

Beatbattle: beatmakers moesten een beat maken met een sample die ze terplekke kregen. Het publiek koos vervolgens een winnaar.

Hoe komen jullie aan financiële middelen?

Siebrand: “De inkomsten komen voornamelijk van events en workshops die we buitenshuis geven. In het jeugdhuis zelf proberen we de prijs voor deelnemers zo laag mogelijk te houden.”

Thanh: “Ik ben nog op een trouwfeest een workshop gaan geven. Ik moest de kinderen bezig houden terwijl de volwassenen aan het eten waren.

Leuk, maar vooral raar.”

Ik ben nog op een trouwfeest een breakdance workshop gaan geven. Dat was raar Thanh

Workshop met kinderen op V-Tex in Kortrijk.

Siebrand: “Ja, dat is het dus. We geven workshops aan bedrijven en bibliotheken, en dat zijn allemaal toffe projecten, maar nu moeten we er vooral op springen omdat we het geld nodig hebben. En steeds proberen om er financieel zoveel mogelijk uit te halen. Dat doen we niet graag. We zouden veel liever ingaan op alle vragen van scholen of sociale organisaties in de regio.

Hoe zou je dat willen zien evolueren?

Siebrand: “In het beste geval zijn we binnen vijf jaar een platform dat niet afhankelijk is van een commerciële of een productiegerichte visie. Dat het in de eerste plaats kan gaan over gewoon er zijn. En ruimte bieden.

Meer weten? destroate.be destroate hiphopacademiedestroate

Bboy battle op King of the Bowl tijdens A Day Of Street Culture.

FORMAAT MAGAZINE | 17

“We bestaan al jaren naast elkaar. Voor jeugdhuizen zal er niet veel veranderen” – Warre

BLIND DATE De Voute in Ursel en De Kadans in Aalter liggen op een kleine tien kilometer van elkaar. Het Urselse jeugdhuis bestaat nog maar enkele jaren en leunt vooral op de schouders van drie vrijwilligers. De Kadans bestaat inmiddels al meer dan twintig jaar en heeft een grotere werking met twee beroepskrachten. Twee totaal verschillende jeugdhuizen in verschillende gemeenten. Tot voor kort. Sinds een fusie begin dit jaar delen de twee jeugdhuizen dezelfde burgemeester en gemeente. Tijd voor een blind date tussen twee jeugdhuisduo’s.

TEKST & FOTO: Adriaan de Roover

Jochen De Smet (23) en Tjörven Van Opstaele (23) belandden vier jaar geleden in De Voute. “We vroegen ons af of we er een drum ‘n’ bass feestje konden organiseren. Niet veel later zijn we in het bestuur gerold”, verklaart Jochen. “We kwamen er terecht omdat we naar een plek zochten waar we vrijdagavond, na onze studentenjob bij een buurtslager, nog iets konden drinken. We konden er ook wat gamen ofzo. Dat was plezanter dan gewoon op café te hangen.”

Ze ontmoeten Warre De Boever (18) en Pieter-Jan De Lannoy (26) in jeugdcentrum De Kadans. Pieter-Jan loopt er al meer dan tien jaar rond: “Ik rolde erin via mijn scoutsgroep. Sinds een jaar ben ik voorzitter en ik ben nog niet van plan om te stoppen.” Hij wordt tijdens ons gesprek vergezeld door Warre, die een nieuwe generatie in De Kadans vertegenwoordigd: “Voor mij begon het drie jaar geleden, in het vierde middelbaar. Toen begonnen we elke vrijdag na school naar hier te komen met een kleine bende. Ik kwam hier vaker en vaker.

Nu ben ik deel van de kerngroep. Zo wilden we hier meer ons eigen ding kunnen doen.”

Van links naar rechts: Pieter-Jan, Tjörven, Warre en Jochen 18 | FORMAAT MAGAZINE

“Wat er verandert? We hebben nu een roze pmd-zak in plaats van een blauwe” – Tjörven

Gemeentefusies De Vlaamse Regering moedigt gemeenten aan om vrijwillig te fusioneren. Dit kadert in het streven naar sterke lokale besturen. Dat wil men deels realiseren door gemeenten samen te voegen. Sinds 1 januari zijn er niet langer 308, maar 300 gemeenten in Vlaanderen. Aalter en Knesselaere (waarvan Ursel een deelgemeente is) zijn één van die fusiegemeenten. Aalter telt nu meer dan 29.000 inwoners.

Meer informatie over de fusie? samensterkerbeter.be

Meer weten? jhdevoute jeugdhuiskadans

Hoe zouden jullie je jeugdhuis omschrijven?

Jochen: “Ons jeugdhuis is klein. We zitten er heel vaak en er hangt een sfeer van één grote vriendengroep. Je hebt er geen aparte groepjes. Als er nieuwe mensen zijn proberen we die zo veel mogelijk te betrekken.”

Tjörven: “Een paar keer per jaar organiseren we evenementen. Daarbij focussen we op alternatieve elektronische muziek. Dat is het imago dat we naar buiten brengen. Maar het is in de eerste plaats een plek waar we ons thuis voelen.”

Warre: “Ook voor ons is Kadans een plaats waar we gewoon onszelf kunnen zijn en ons ding kunnen doen. Het is ook een grote vriendengroep, iedereen kent iedereen op vrijdagavond. Het is een toffe plek om samen te komen.”

en voor de helft uit gemeenteraadsleden. We hebben in ons jeugdhuis een jeugdondersteuner en een afgevaardigde bestuurder voor de dagelijkse werking. Zij ondersteunen samen met de vrijwilligers de dagelijkse werking, het café, de fuiven enzoverder. Alles wat de budgetten betreft, wordt via de AV geregeld.”

Jochen: “Het gaat waarschijnlijk ook over heel andere budgetten dan bij ons.”

Pieter-Jan: “Ja, wij zitten met twee vaste werknemers, dat is sowieso al een groot verschil.”

Dat klinkt heel gelijkaardig.

Tjörven: “Ja, ons jeugdhuis is wel kleiner. Op Shellshock, ons drum 'n’ bass feest, was er 90 man. Dan zit het helemaal vol. Ik denk ook dat we in De Voute iets ouder volk aantrekken.”

Pieter-Jan: “Wij zijn een gemeentelijk gebouw dat ook aan veel andere Aalterse verenigingen zoals de scouts en KSA onderdak geeft om evenementen te organiseren.”

Warre: “We kunnen hier heel flexibel zijn. Boven hebben we een grote feestzaal maar we kunnen ook andere ruimtes gebruiken, die we groter en kleiner kunnen maken.”

Pieter-Jan: “In de grote zaal is er een capaciteit van 495 man. Op de gelijkvloers kunnen we 300 man toelaten.”

Jullie gemeenten zijn gefuseerd. Wat zijn de gevol­ gen voor jullie?

Jochen: “Het gemeentebestuur is veranderd, maar voor ons is het afwachten wat dat juist betekent. Het is een overgangsjaar. Ik denk dat ze zelf nog niet goed weten wat er allemaal gaat veranderen en hoe.”

Tjörven: “Ik denk dat onze situatie misschien wel zal verbeteren. We hopen dat Aalter een iets betere ondersteuning geeft aan jeugdorganisaties.”

Pieter-Jan: “We hebben nu een nieuwe schepen van jeugd. Die is vrij jong en heel gemotiveerd. Ik denk dat de schepen wel het beste zal willen voor iedereen. Hij heeft er ook een uitgesproken mening over.”

Hoe organiseren jullie het jeugdhuis?

Tjörven: “Wij regelen het meeste via Messenger. We bespreken dan wat er moet besproken worden. Meestal is het dan van: 'Ja, da's goed'.

En dan gebeurt dat.”

Jochen: “Dat gaat verrassend vlot. Voor de evenementen krijgen we hulp van vrienden, maar het meeste wordt besproken binnen ons bestuur, we zijn met drieën.”

Pieter-Jan: “Een klein verschil met ons! (lacht). Wij zijn een paragemeentelijke vzw. Ons bestuur bestaat voor de helft uit vrijwilligers

Worden jullie nu plots concurrenten?

Tjörven: “Aah nee!”

Pieter-Jan: “We bestaan al jaren naast elkaar dus ...”

Warre: “Ik denk dat er voor de jeugdhuizen niet super veel anders wordt.”

Jochen en Tjörven, hebben jullie ook ambitie om te groeien in De Voute?

Jochen: “We zouden onze evenementen graag meer en beter doen. We proberen een festival op poten te zetten. Daar ligg en onze ambities nu.”

Dus eigenlijk verandert er niet veel? Je hebt een nieuwe schepen van jeugd, de administratie ver­ huist, sommige straatnamen ...

Tjörven: “En wij hebben nu een roze pmd-zak in plaats van een blauwe!”

FORMAAT MAGAZINE | 19

TEKST: Jos Meers, Joke Hüwels & Nick Beerens

VRAAGHET

“Ben ik als dj verplicht om een dj-licentie aan te vragen?”

Wat is de dj-licentie?

Je mag een cd of mp3 kopiëren voor jezelf (bv. als backup), maar die kopieën mag je niet aan een publiek laten horen. De dj-licentie is een toelating om kopieën te maken van jouw persoonlijke (legaal verworven) muziekcollectie, zodat je die mag afspelen in het openbaar.

Je hebt geen dj-licentie nodig als je draait met originele dragers (cd, vinyl, mp3). Als je gebruik maakt van mp3’s moet je wel kunnen aantonen dat het om originele en legale versies gaat. Daarvoor moet je tijdens je dj-activiteiten altijd je aankoopbewijzen, historiek van een downloadstore of andere bewijsstukken kunnen voorleggen. Als je draait met gekopieerde cd’s is het niet langer nodig om je originele dragers ook mee te nemen.

Wat zijn de voordelen?

Gekopieerde en digitale muziek maakt het mogelijk om compilaties te maken, zijn gemakkelijker te vervoeren en beveiligen je tegen diefstal, beschadiging of slijtage van de originele dragers. Bovendien zorgt de digitalisering van je muziekcollectie ervoor dat die snel toegankelijk wordt en je gebruik kan maken van allerlei softwareprogramma’s.

Wat zijn de voorwaarden?

De gekopieerde muziek mag enkel worden gebruikt door de dj wiens naam en adres op de licentie vermeld staat. De dj moet ook zelf de originele dragers en downloads waarvan zij of hij kopieën maakt bezitten.

20 | FORMAAT MAGAZINE

Hoe vraag je een dj-licentie aan?

Wil je een dj-licentie aanvragen, dan kan dat eenvoudig via eLicensing op de website van SABAM. Eenmaal de factuur betaald is, wordt de dj-licentie per e-mail opgestuurd. Daarvoor dient een jaarlijkse forfaitaire vergoeding van 221.13 euro + 6% btw worden betaald.

Het jeugdhuis en de dj-licentie Zijn er in jouw jeugdhuis jongeren die regelmatig met hun eigen computer komen draaien, dan is het aangeraden om in een intern dj-reglement het volgende op te nemen: “Medewerkers die met eigen materiaal muziek willen draaien in het jeugdhuis, mogen dat alleen als ze 1) enkel gebruik maken van de originele muziek of 2) ze over een persoonlijke dj-licentie beschikken, indien ze gebruik maken van kopieën”.

Wat is het verschil met de ‘jeugdhuislicentie’?

De jeugdhuislicentie verschilt in wezen niet zo veel van de dj-licentie. Het is eveneens een toelating om kopieën te maken van de (legaal verworven) muziekcollectie van het jeugdhuis.

De licentie houdt in dat je kopieën van de muziekcollectie kan maken als • Het gebruik van de kopieën beperkt blijft tot het jeugdhuis of de aanpalende lokalen/zalen • Het jeugdhuis eigenaar is van de originele dragers/downloads waarvan de kopieën worden vervaardigd • De originele muziek in het jeugdhuis zelf bewaard blijft • Je jaarlijks een vergoeding betaalt

Meer weten? formaat.be/artikel/legale-muziek

“Moet ik een taks betalen op ontspanningstoestellen (zoals een kicker)?”

Tot voor kort moest je voor automatische ontspanningstoestellen in jouw jeugdhuis een takszegel aanvragen. Die moest worden bevestigd op het toestel (zoals bijvoorbeeld op de kickertafel) om in orde te zijn. Die aanvraag deed je bij de FOD Financiën.

Dit is nog steeds zo voor jeugdhuizen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Voor hen verandert er dus niets. De fiscale kentekens voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kunnen worden besteld en afgehaald in de lokale kantoren van de FOD Financiën. Een mogelijke oplossing kan hier echter zijn dat een Vlaamse firma de toestellen plaatst, deze moeten immers geen taks betalen.

Voor jeugdhuizen in het Vlaams Gewest verandert er echter heel wat. Vanaf 1 januari 2019 int de Vlaamse Belastingdienst immers de belasting op automatische ontspanningstoestellen. Deze overname brengt enkele wijzigingen met zich mee. De belangrijkste wijziging is dat voor toestellen die vaak in jeugdhuizen voorkomen, zoals vogelpik, kickertafel of biljart de takszegel werd afgeschaft. Je hoeft dus niet langer te betalen om die toestellen in jouw jeugdhuis te hebben. Bovendien hoef je helemaal niets te doen, de vrijstelling is automatisch.

staat uit een gunstig basistarief, aangevuld met voordelige activiteitentarieven.

“Kan ik voor mijn jaarcontract bij Sabam een elektronische factuur ontvangen?”

1. Wat is SABAM? SABAM is de Belgische vereniging voor componisten, auteurs, uitvoerders, tekst- en liedjesschrijvers. SABAM is enkel de inningsmaatschappij. De maatschappij int auteursrechten en speelt die door naar de auteurs en componisten van de muziek.

2. Het jeugdhuistarief Jeugdhuizen die aangesloten zijn bij Formaat, kunnen bij SABAM gebruik maken van het jeugdhuistarief: Tarief 127. Dit is een voordelig tarief dat SABAM in overleg met Formaat opstelde en dat afgestemd is op de diversiteit in de jeugdhuissector. Het jeugdhuistarief be-

3. Elektronische factuur ontvangen?

Sinds kort is het mogelijk om jouw kwartaalfactuur via elektronische weg te verkrijgen.

Dat past allemaal in het kader van de modernisering van de diensten van SABAM. Voor occasionele evenementen was dit vroeger reeds het geval, maar nu kan het dus ook voor je jeugdhuistarief- factuur.

Als Sabam een e-mailadres heeft van jouw jeugdhuis, dan ben je normaal gezien al gecontacteerd geweest hierover. Jeugdhuizen die dat willen, kunnen uiteraard nog steeds een papieren factuur aanvragen.

Je kan ook rechtstreeks melden aan Sabam dat je in de toekomst een elektronische factuur wenst te ontvangen door te mailen naar nico.balthau@sabam.be. Vergeet dan zeker niet de juiste identificatiegegevens van jouw jeugdhuis te vermelden.

Meer weten? formaat.be/artikel/sabam

FORMAAT MAGAZINE | 21

VRAAGHET

“Wat zijn de verplichtingen en aandachtspunten bij het voeren van een boekhouding in het jeugdhuis?”

Bijna alle jeugdhuizen werken in het kader van een vzw-structuur. Als vzw moet je je dan ook houden aan de boekhoudkundige verplichtingen van een vzw zoals de wetgeving die voorschrijft. Maar naast het feit dat het verplicht is, is een boekhouding ook een handig werkinstrument om een gezond financieel beleid te voeren.

- Let op! Doe je dit niet ieder boekjaar, dan kan de vzw op verzoek van een lid (dat niet tevreden is) of van een belanghebbende derde (bijvoorbeeld een schuldeiser) gerechtelijk ontbonden worden door de rechtbank als kan aangetoond worden dat de vzw niet aan haar verplichtingen voldaan heeft.

Boekhoudkundige verplichtingen Wat zijn nu die boekhoudkundige verplichtingen? We sommen ze even voor je op:

• Een begroting opstellen met de financiële verwachtingen voor het volgend boekjaar en laten goedkeuren door de AV.

• Een financieel dagboek bijhouden waarin je de uitgaven en ontvangsten van de vzw bijhoudt. Dat kan heel gemakkelijk met het programma Assist. De basisversie verkrijg je gratis bij je lidmaatschap bij Formaat.

• Voer op regelmatige tijdstippen de boekhouding. Wacht dus niet te lang met het inboeken van de uitgaven en ontvangsten en leg dit op regelmatige basis naast de begroting. Zo kan je op tijd ingrijpen als er zich problemen voordoen.

• Jaarlijks een inventaris opmaken met alle fysieke bezittingen, vorderingen, schulden en verplichtingen van de vzw. Dit dient als basis voor de Staat van vermogen.

• De jaarrekening opmaken, laten goedkeuren door de AV en neerleggen bij de griffie van de rechtbank van koophandel. De jaarrekening is tweedelig en bevat de 'staat van ontvangsten en uitgaven' en de 'staat van vermogen'.

22 | FORMAAT MAGAZINE

• Registreer de dranken voor je vrijwilligers apart van de dranken die je verkoopt in je boekhouding. Dranken voor vrijwilligers vallen namelijk onder ‘diensten en diverse goederen’, terwijl dranken die je verkoopt onder ‘Goederen en diensten’ vallen. Doe je dit niet, dan kan je boekhouding een volledig vertekent beeld geven. Je koopt immers dranken aan tegen een bepaalde prijs die je verkoopt met winst. Als je die omzet niet

haalt dan kan men zich bij een controle vragen beginnen stellen wat er met die inkomsten gebeurd is.

Meer weten? formaat.be/thema/boekhouding

BUITEN DE LIJNTJES Warre Maertens (25) geeft jongeren een stem via zijn eigen platform. Met een caravan – ingericht met radiostudio – trekt hij rond in Beernem om jongeren te informeren over politiek, en om naar hun meningen te luisteren. Met Radio Ongelikten Beir, laat hij de innerlijke ‘ongelikte beer’ los bij jongeren.

RADIO ONGELIKTEN BEIR GEEFT JONGEREN EEN STEM

TEKST: Nick Beerens

In ruil voor hun mening kunnen jongeren een plaat aanvragen Warre Maertens

Warre: “In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar, gingen we met de Beernemse jeugddienst op zoek naar de mening van de jeugd. Dat wilden we niet met een droge enquête doen. Met een potje van de jeugdraad en projectsubsidies van de gemeente konden we onze eigen caravan aanschaffen.

Geïnspireerd door Radio Gaga gingen we op pad met een mobiele radiostudio.

Zo trokken we rond naar scholen, speelpleinen, jeugdbewegingen, jeugdhuizen en pleintjes.

Kortom, overal waar jongeren zijn. In ruil voor hun mening konden jongeren een plaat aanvragen. Daarnaast brachten we hen op een leuke manier in contact met politiek. Iedereen kon onze radio-uitzendingen online volgen.”

‘IK WIL WERELDVREDE’ “Naast rondtoeren met de caravan, gaven we ook vormingen op scholen in de buurt. Daar legden we uit hoe de politiek werkt, wat het betekent voor jongeren en waarom het belangrijk is.

Op een gegeven moment vroegen we aan jonge leerlingen om een tekening te maken over wat ze graag anders zouden zien in de wereld. Op één van de tekeningen stond een mannetje met een geweer. Daar was een dikke streep doorgetrokken met de tekst: ‘Ik wil wereldvrede’. Dat was een ontroerend moment.

We hebben een heel erg leuke tijd gehad in de caravan. Allemaal jonge gasten van de jeugdraad die andere jongeren interviewen, dat levert veel gezever en heel grappige momenten op.

FORMAAT MAGAZINE | 23

BUITEN DE LIJNTJES

Soms organiseerden we zelfs een heuse dance battle of ‘dab’ battle – dat was in de tijd dat ‘dabben’ nog in was natuurlijk!”

ONGELIKTE KEUZES Vorming in één van de Beernemse scholen

Politieke besluitvorming gaat traag. Jongeren willen actie Warre Maertens

“Toen het project na de gemeenteraadsverkiezingen afliep wilde de jeugdraad de caravan weg. Op dat moment hebben we met de huidige leden van Radio Ongelikten Beir de beslissing gemaakt om op eigen houtje, met een eigen vzw, het project verder te zetten. Dat was een belangrijke keuze, en ook een cruciaal moment om onze doelstellingen te herbekijken: “Blijven we enkel op de jeugd mikken? Doen we meer dan enkel de radiocaravan? Blijven we vormingen geven?” Een heel spannende maar leerrijke periode. We hebben nog geen moment spijt gehad van onze beslissing.”

DRIE DREMPELS “Ik zie drie grote drempels om politiek dichter bij jongeren te brengen. Ten eerste gaat politieke besluitvorming heel traag. Dat heeft uiteraard voordelen: het geeft ruimte voor inspraak en eventuele klachten. Maar jongeren willen actie. Dat botst. Daarnaast is de communicatie in de politieke wereld droog en saai. Er worden veel abstracte termen gebruikt. Jongeren willen duidelijkheid. Ten derde maken politici er soms een sport van om naast de kwestie te antwoorden. Dat is heel frustrerend voor jongeren, die liever direct zeggen en horen wat zij en anderen denken. Dit zijn allemaal zaken waar de politiek een oplossing voor kan vinden. Ze moeten het alleen willen!

De Youth For Climate-jongeren die op straat komen voor het klimaat, ik vind dat een prachtig initiatief. Niets dan lof voor jongeren die op zo’n doordachte manier engagement opnemen en er gewoon voor gaan. En dat spijbelen… dat is ook een manier om kritische burgerzin te ontwikkelen. Dat is iets dat je je hele leven meedraagt.”

TUSSEN DE SOEP EN PATATTEN “Ook organisaties zoals Formaat kunnen meer doen om jongeren dichter bij politiek te brengen.

Je moet politiek breed zien: maatschappelijke betrokkenheid creëren door relevante thema’s aan te reiken en bespreekbaar te maken. Formaat kan jeugdhuizen stimuleren om dingen in vraag te stellen, om kritisch te zijn, ook tegenover zichzelf. Jeugdhuizen kunnen plaatsen zijn om je te amuseren, maar zich daarbij ook ontwikkelen tot huizen waar cultuur en maatschappelijke kwesties een plek krijgen. In Brugge heb je bijvoorbeeld een plaats waar ze ‘Soep en feiten’ organiseren. Interessante sprekers komen er vertellen, terwijl de bezoekers een tas soep krijgen. Jongeren zijn geïnteresseerd in politiek, maar haken vaak af. Ze moeten niet weten hoeveel parlementsleden er zijn, hoe de verkiezingen juist in elkaar zitten, of hoe de regering wordt gevormd. Het is interessanter om hen bewust te maken van hoe politiek hun leven beïnvloedt.”

Het team van de jeudraad op pad.

24 | FORMAAT MAGAZINE

Formaat en Radio Ongelikten Beir bundelen hun krachten Radio Ongelikten Beir gaat samen met Formaat aan de slag met een nieuw project richting de verkiezingen van 26 mei 2019.

Ze ontwikkelen samen jeugdhuisbegeleidingen waarop West-Vlaamse jeugdhuizen kunnen intekenen. Er wordt een pakket aangeboden waarbij het avondprogramma uit drie delen bestaat: 1. een inhoudelijke, interactieve uitleg over de partijprogramma’s 2. een debat met politici 3. een nabespreking vanuit de radiocaravan

In ruil voor hun mening kunnen kinderen en jongeren een plaatje aanvragen.

Daarnaast organiseert Radio Ongelikten Beir op RADAR in Oostende, op 27 april 2019, een vorming over ‘politiek in/en het jeugdhuis’.

Meer weten? radioongeliktenbeir.be radioongeliktenbeir

Interview in de radiocaravan.

Radio Ongelikten Beir werd vorig jaar bekroond door De Wakkere Burger vzw.

FORMAAT MAGAZINE | 25

26 | FORMAAT MAGAZINE

HANNES D’HULSTER Na een gesprek met Hannes D’Hulster (34), vertrek je vol ideeën naar huis.

Hij is de bezieler van Nerdlab, een allesbehalve typisch jeugdhuis in Gent dat beschreven kan worden als een open community voor makers. Een artistieke werk -en leerplek waar jongeren welkom zijn om te experimenteren met en leren over technologie. Wat Nerdlab doet is zelfs voor Hannes moeilijk te omschrijven, maar dat het boeiend en inspirerend is, dat staat buiten kijf.

Wij gingen op de koffie bij Hannes en, jawel, gingen naar huis met duizend en één nieuwe ideeën.

TEKST: Ilja Bracke | FOTO’S: Jeffrey Roekens

“Ik studeerde op de Media- en Designacademie in Genk waar ik voor het medium internet koos.

Dat was nog voor de tijd van social media en iPhones. Mensen vroegen me: “Zou je dat wel doen?”. Nu blijkt het de beste keuze die ik kon maken. Wat me vooral dreef was de passie om dingen te maken en zelf aan de slag te gaan met technologie.”

Hannes groeide op in een experimentele omgeving. Zijn ouders startten ooit een Freinetschool in Brugge. “Dat heeft invloed gehad op mijn manier van denken. Toen ik later stage deed in een bedrijfssetting, kon ik niet goed om met de traditionele hiërarchie die er heerste. Ik kreeg geen mogelijkheid om kritisch te denken en zelf verantwoordelijkheid op te nemen.” Zo ging hij op zoek naar een plek waar hij wel kon gedij-

In de plaats van een allesoverheersende angst voor technologie is er een wil om ermee aan de slag te gaan Hannes D’Hulster

en en kwam terecht bij zZmogh (inmiddels Das Kunst, red.), een kunstenorganisatie voor jongeren en kinderen.

“Daar werd ik aangenomen om een educatief spel te ontwikkelen. Zo rolde ik in de kunsteducatie en werd ik mediadocent. Ik gaf les over fotografie, video, stop-motion enzoverder.

Ik leerde er met een groep omgaan en ben er ook communicatiemedewerker geweest.” Daarnaast leerde hij er steeds meer productgericht te denken: “Hoe maak je iets? Hoe zitten de mechanismen achter technologie in elkaar?” Maar vooral ook: “Hoe kunnen we dit beter maken?”

KOFFIEMACHINE AAN HET INTERNET Zo begon Hannes op een kleine zolder met een aantal vrienden te experimenteren met elektronica, motors, games, beamers … Ze organiseerden film en game-avonden, hielpen mee met de organisatie van een festival, allemaal voor het plezier. Er ontstond een hechte groep die een passie voor techniek deelde. “We noemden onszelf de nerds en zo is Nerdlab uiteindelijk geboren.”

“Nerdlab is een gevoel, een mindset. Dat zeggen we altijd. We willen jonge mensen aansporen om te prutsen met technologie en de mechanismen erachter te onderzoeken. In de plaats van een allesoverheersende angst voor technologie is er bij ons een wil om ermee aan de slag te gaan, te kijken hoe iets ineen zit en het zelfs te veranderen, te hacken.” Denk bijvoorbeeld aan een koffiemachine die ze verbinden met het internet om vervolgens aan te sturen met een app.

Ze leren doelgericht. Als ze iets nodig hebben kijken ze hoe ze daar geraken. De drijfveer hierachter is dat technologie zo vergankelijk is dat je niets bent met kennis maar wel met de attitude.

“Gaandeweg leren we wel, door mechanismen te hacken, hoe technologie in elkaar zit. Dat is absoluut een kritiek op het onderwijssysteem.

Zo vochten mijn ouders altijd tegen de traditionele onderwijsbeweging. In de STEM-beweging (Science, Technology, Engineering en Mathematics) wordt de focus gelegd op technologie en wetenschap maar te weinig op creativiteit en sociale interactie.”

Inmiddels is Hannes niet de enige Nerdlab-bezieler. Twee jaar geleden kwam hij Marlies De

FORMAAT MAGAZINE | 27

Wat is een makerspace?

Een makerspace is een ruimte waar creatieve makers – professioneel en hobbyist – elkaar ontmoeten, en waar ze naast de ruimte ook machines delen en ideeën uitwisselen. De ontwikkeling van makerspaces was in de jaren negentig van de vorige eeuw het eerst te zien in gemeenschappen van hackers, maar als broedplaats voor innovatie zijn ze nu ook steeds vaker te vinden op andere plaatsen. In deze collaboratieve werkruimtes wordt er gemaakt, verkend en gedeeld. Dat kan met hightech zoals 3D-printers, lasersnijders, cnc-machines, beamers, maar ook met karton, naaimachines of hout. Het zijn de manier van denken van de maker – om iets uit het niets te maken en je eigen interesses te onderzoeken – die de kern vormen van een makerspace.

Bronnen • Roadmap Next Economy • makerspace.com

Zelf een makerslab beginnen? Hannes geeft alvast enkele tips.

• Begin klein!

• Zorg dat je een plek hebt die enkel voor lab gebruikt wordt.

• Houd het goedkoop. Begin niet meteen met de aankoop van lasercutters en 3D-printers.

• Zoek een partner. Iemand die je vertrouwt en complementair is • Vertrek vanuit de motivatie van je deelnemers en niet vanuit wat je zelf leuk vindt.

• Houd het leuk. Het plezier is het belangrijkste.

Cock tegen op ‘Bring Your Own Beamer’, één van de events die ze organiseren. “We kenden elkaar al van vroeger op de scouts en het klikte meteen. Het was voor mij heel belangrijk om iemand te vinden die met dezelfde energie en passie voor het project wou gaan, want alleen iets opstarten is moeilijk. Ga dus op zoek naar gelijkgestemden, mensen die je vertrouwt, complementair zijn en waar je eens ruzie mee kan maken.”

Nerdlab had toen al een aantal projecten gedaan met de organisatie JINT. Zo was er EKKO, een Ghostbusters-achtige rugzak waarin een GPS-systeem zat. De rugzak werd alleen op reis gestuurd en voortdurend meegenomen door lifters en andere reizigers. Via social media kon je de rugzak doorheen heel Europa volgen. Het was echter pas toen Marlies en Hannes samen op experimenteel jeugdwerk begonnen in te zetten dat de bal echt aan het rollen ging. Inmiddels is Marlies de huidige coördinator van het Nerdlab-team.

Als er jeugdhuizen zijn die hulp nodig hebben met het opstarten van maker spaces kunnen we zeker helpen Hannes D’Hulster

28 | FORMAAT MAGAZINE

KNUFFELEN MET DRONES De mosterd voor Nerdlab haalde Hans uit veel hoeken. Eén van de inspiraties was SETUP, een medialab in Utrecht. “Vooral de activiteiten die ze deden, zoals knuffelen met drones, inspireerden me. Het illustreert hoe ze omgaan met technologie, er komt altijd een soort humor bij kijken. In Nederland staan ze sowieso wat verder. Als het gaat over methodieken en met bepaalde groepen werken, waren Koning Kevin (creatieve jongerenvakanties) en CREFI (creatief jeugdwerk) ook belangrijke inspiratiebronnen.”

Hannes vindt het moeilijk om te benoemen wat de plaats van Nerdlab is in het landschap van jeugdhuizen. “Voor mij is een jeugdhuis een plek die open staat voor iedereen, waar jonge mensen graag komen voor gelijk wat. Sommigen komen er omdat ze iets willen leren, anderen voor sociale cohesie en nog anderen, in ons geval, om iets te maken.

Het grote verschil tussen ons en vele andere jeugdhuizen is dat wij minder gelinkt zijn aan de gemeente. De aard van Nerdlab is heel ondernemend. Oorspronkelijk wilden we volledig zelfbedruipend zijn. Om ons project sneller te kunnen ontwikkelen is het idee gegroeid om subsidies binnen te halen. Inmiddels is het doel om uiteindelijk naar 20% gesubsidieerd en 80% eigen inbreng te evolueren, nu is het omgekeerd. Aan de andere kant geloven we ook wel in onze sociale inbreng en impact, en vinden we het normaal dat de overheid dat ondersteunt.

Het is een constante zoektocht naar een busi-

Je bent niets met de kennis, wel met de attitude Hannes D’Hulster

ness model met genoeg respect voor de educatieve werking. Die levert an sich niets op.”

Inmiddels is duidelijk dat Nerdlab veel expertise heeft opgebouwd rond makerspaces. “We zijn zowat de autoriteit geworden in het opzetten van zulke werkingen. Die kennis verspreiden blijft een belangrijke drijfveer. Als er dus jeugdhuizen zijn die hulp nodig hebben om zoiets op te bouwen, kunnen we zeker helpen.”

EEN GROEIENDE ZELFORGANISERENDE COMMUNITY Aan dromen en uitdagingen geen gebrek voor de nerds. “We willen vooruitgang teweeg brengen door middel van technologie en uiteindelijk ook de mensen hun manier van denken veranderen.” Concreter dromen ze er van financiële onafhankelijkheid en een groeiende zelforganiserende community.

“Als de community groeit, krijgen we een diverser lab met een grotere groep vrijwilligers. Met zo’n bredere basis gebeurt het spontaan dat de mensen die heel geëngageerd zijn, zichzelf beginnen managen. Als je een critical mass – met andere woorden: een kritische onderbouw – in de organisatie hebt, dan zal de organisatie vanzelf beginnen groeien. In het begin was het moeilijk om mensen te vinden die ons begrepen en wilden meedoen. De projecten waren soms te zwaar en te groot. Dat loopt steeds vlotter, we hebben veel deelnemers op onze activiteiten. De uitdaging is nu om ze geëngageerd te houden.”

“Door mensen die artistiek bezig zijn te ondersteunen willen we een soort virus aanwakkeren dat zichzelf verspreidt. Het moeten een soort self-regulating communities worden. Idealiter willen we een situatie creëren waarin er een team is dat de communicatie en ondersteuning doet en anderen aanspoort om zelf dingen te ontdekken en te organiseren. We geven de vrijwilligers een budget en de mogelijkheid om op hun bek te gaan.”

De missie van Nerdlab is dat er een levend en duurzaam makerslab komt in elke Vlaamse gemeente. “Het zou fijn zijn om de manier waarop wij aan techniekeducatie doen, nog meer te kunnen verspreiden. Het zou ook leuk zijn om uitgenodigd te worden in De Afspraak zodat onze manier van denken en werken bijvoorbeeld kan doorsijpelen het onderwijs en dat de manier van denken van alle mensen begint te veranderen.”

EEN EIGEN IDENTITEIT Een van de hoogtepunten voor Hannes was het Mutation Festival in Gent dat afgelopen winter plaatsvond. Een festival over klassieke en nieuwe technologie, gevestigde kunstdisciplines in de mix met digital arts, informele en experimentele educatie en alles wat daartussen ligt.

“Het was ons grootste toonmoment tot nu toe.

Ook inhoudelijk was het heel vernieuwend en ambitieus. Het was het eerste Belgische event in zijn soort, anders dan elke andere conferentie. We toonden voor het eerst echt een eigen

identiteit. Alles draaide er om het leren en om het uitgedaagd te worden. We hebben er een statement gemaakt.”

De Spaanse Moon Ribas – 's werelds eerste vrouwelijke cyborg artiest die een chip heeft laten installeren in haar lichaam waardoor ze de trillingen van aardbevingen echt kan voelen – was een inspiratie voor velen. “Misschien moeten we geen oplossing zoeken voor het energieprobleem en dus meer energie produceren, en moeten we daarentegen onszelf beginnen aanpassen zodat we zelf licht geven”, eindigde ze haar talk. “Dat citaat vat perfect samen waar wij van Nerdlab voor staan”, besluit Hannes.

Meer weten? nerdlab.be Nerdlab

Jeugdhuizen doe je nu Nerdlab is één van de vele jeugdhuizen in Stad Gent. De Oost-Vlaamse hoofdstad startte afgelopen jaar de campagne ‘Jeugdhuizen doe je nu’. Uit onderzoek van de Stad Gent bij 500 scholieren bleek dat er nog heel wat jongeren de weg niet vinden naar een jeugdhuis. Nochtans hebben de Gentse jeugdhuizen heel wat te bieden. Een overzicht van de Gentse jeugdhuizen vind je hier: stad.gent/jeugdhuizen

FORMAAT MAGAZINE | 29

GOED BEZIG

Afgelopen november opende De Serre haar deuren in Hasselt. Een overweldigend succes.

Het pop-up jeugdhuis, dat onderdak vond in het oude stadhuis op het Groenplein, zou maar enkele maanden open blijven. Inmiddels is duidelijk dat het verhaal van De Serre nog niet uitverteld is.

Een gesprek over hun werking, keuzes en toekomstdromen.

TEKST: Lennert Vorsselmans FOTO’S: Lennert Berx, Janne Vermesen, Annika Wallis & Noa Stulens

DE SERRE STAAT IN BLOEI

Kristof, Toon en Niels

ONTSTAAN Toen de administratieve dienst van de stad verhuisde, en er middenin het centrum van Hasselt een oud gebouw leeg kwam te staan, zagen Kristof Claes en Niels Kenis een kans. Met de droom om een tijdelijk jongerencultuurhuis, gefocust op muziekprojecten, te openen stapten de enthousiastelingen naar de jeugddienst. Die bleek oor te hebben naar de plannen van het duo.

De eerste droom was om het volledige leegstaande gebouw, dus alle zes verdiepingen van het , te gebruiken voor het project. Elke verdieping zou zijn eigen functie krijgen en partners een plek geven. Na gesprekken met de jeugddienst werd gekozen om te focussen op de eerste twee verdiepingen.

De Serre is een centrale plek voor jongerencultuur in het hart van de stad

30 | FORMAAT MAGAZINE

In die gesprekken ontstond een gemeenschappelijk verhaal van de jeugddienst, met Femke Hendriks en Toon Vanotterdijk, en Broeikas vzw, de structuur die Kristof en Niels inmiddels hadden opgezet om hun ideeën vorm te geven.

Doorheen de verdere denkoefeningen, vergaderingen en dromen ontstond De Serre: een centrale plek voor jongerencultuur in het hart van de stad. Vanop het Groenplein in Hasselt kon men de stad van binnenuit terug te laten bruisen.

DRIE PIJLERS Het jeugdhuis focust zich op drie pijlers: ontmoeting, creatie en jong ondernemerschap. De bar biedt een ruimte voor ontmoeting. Iedereen kan er binnenwandelen tijdens de openings­ uren. “We krijgen veel verschillende groepen over de vloer. Vooral jongeren, maar op zondag zien we ook veel jonge moeders. Omdat er zoveel verschillende dingen tegelijkertijd doorgaan in De Serre trekken we alle soorten mensen aan”, aldus Toon.

In de huidige polyvalente ruimte, waar vroeger de paspoorten werden gemaakt, overheerst het groen van de vele planten. “Deze komen van het lokale plantencentrum”, zegt Kristof. “Het doel

In principe zeggen we ‘ja’ tegen alles Niels

was om de look en het gevoel van een ‘urban jungle’ te creëren. Je moet namelijk al goed zoeken om groen te zien in de binnenstad.” Op het einde van de ruimte is een muurschildering te zien. Die is de week ervoor nog maar net gezet door Milo en Anton, twee jongeren uit het jeugdhuis. Creatie is de tweede pijler binnen de werking. Het resultaat mag er zijn.

Daarnaast zet De Serre in op ondernemerschap.

Dat zie je in de bureauruimte, die ze gratis ter beschikking stellen, en in de vele samenwerkingen met jonge ondernemers. “Zo zitten hier onder andere een jonge video-producer en het het social media collectief Chase. Ze betalen geen huur voor de ruimte maar moeten wel bijdragen aan de werking van De Serre”, verduidelijkt Toon. “Het is een win-win situatie. De Serre helpt met communicatie en biedt een ruimte, de bewoners ondersteunen op hun beurt de activiteiten. Zo leren en leven we samen. De keuze voor de naam ‘De Serre’ is bewust gekozen om die kruisbestuiving aan te geven.”

Toon werkt bij de jeugddienst van Hasselt, Niels en Kristof zijn vrijwilliger aan de slag. “Vooral in het begin was het hard werken. Toen we de goedkeuring kregen om het pand te gebruiken moest alles heel snel gaan. Zeker de eerste maand moest er veel vanuit de organisatie komen. Gaandeweg kwamen er meer en meer vragen vanuit jongeren zelf”, zegt Niels. “Het doel is om zowel facilitator als organisator te zijn. Als iemand zelf afkomt met een idee bekijken we hoe we het ondersteunen. Een goed uitgewerkt concept zal enkel communicatieve ondersteuning vragen, terwijl andere ideeën in co-productie gebeuren. In principe zeggen we ‘ja’ tegen elk idee dat een jongeren aanbrengt.”

“Het was vooral belangrijk om de juiste mensen samen te brengen en een duidelijke taakverdeling te maken. Iedereen moet aan de kar trekken en het hele project ondersteunen. Vaak wijst dit zichzelf uit omdat de talenten van mensen wel komen bovendrijven. Zo is er bijvoorbeeld de repetitieruimte die ondersteund wordt door een student van de PXL. Hij liep al langer in het jeugdhuis rond en zo ondervonden we dat hij de kwaliteiten had. Daarbovenop is het voor hem ook een goede werkveldervaring”, zegt Toon.

Kristof geeft hem gelijk: “Doordat er zo veel jongeren over de vloer komen, kom je veel interessant volk tegen. Jongeren brengen hun talenten mee en nemen verantwoordelijkheden op. Dat is fijn en daardoor blijft het ook heel dynamisch” Het jeugdhuis is op korte tijd een groot succes geworden in de Limburgse hoofdstad. “Dat succes had ik wel verwacht, maar dat de jongeren zo snel elkaars ideeën zouden dragen is toch een verrassing.” zegt Toon. Een aantal belangrijke keuzes dragen bij aan het succes van De Serre.

KIEZEN VOOR LOKAAL De Serre mikt op de lokale gemeenschap. “We zoeken muzikanten, dj’s en ondernemers in de eigen omgeving,” begint Kristof, “zo krijgen jongeren in Hasselt en Limburg het gevoel dat thuis ook kansen liggen. We willen deze generatie overtuigen dat ze niet naar ergens anders

FORMAAT MAGAZINE | 31

GOED BEZIG

Meer weten? deserrehasselt.be deserrehasselt deserrehasselt deserrehasselt

moeten gaan om carrière te maken. Kom het hier doen en zorg dat we fier zijn op de stad waarin we wonen en leven.”

We willen deze generatie overtuigen dat ze niet naar ergens anders moeten gaan om carrière te maken

“We werken graag samen met lokale ondernemers zoals ‘PUSH’, een skatewinkel in de buurt”, voegt Toon daaraan toe. “De eigenaar verhuisde en vroeg of we iets met een skateramp konden doen. We hebben die tijdelijk in onze exporuimte gezet. Al snel was er een groep jonge skaters die we veel zagen langskomen. Het was zo populair dat we de keuze maakten om de ramp permanent op te stellen.” Deze lokale gedragenheid, door jongeren en ondernemers in de buurt, heeft ook bijgedragen aan de perceptie van buitenaf. Het verhaal vertelt zichzelf beter via mensen die dichtbij staan. De buitenwereld weet daardoor inmiddels beter wat De Serre doet en waar ze voor staan.

WELOVERWOGEN FINANCIËLE KEUZES

Kristof Het budget van de stad was niet klein, maar ook niet toereikend om alles te bekostigen. Een weloverwogen financieel beleid was dus nodig.

Door oude tafels en stoelen te hergebruiken, en bijvoorbeeld de toog te bouwen met gerecycleerde administratiekasten, werd er bespaard.

Zo kan budget geïnvesteerd worden in zaken die echt nodig en belangrijk zijn. En daarbij geeft het ook een charme, de combinatie van het oude gebouw met oude meubels en de jongeren die daar hun draai aan geven.

32 | FORMAAT MAGAZINE

DE KEUZE VOOR HORIZONTALE BESLISSINGEN De hobby van het team is discussiëren, elke keuze wordt samen genomen. “We proberen ieders mening mee in het geheel te integreren.

De keuze om zo te werken maakt het uitdenken van ideeën wel intensiever, maar zorgt ervoor dat het project sterker wordt. Elke beslissing is weloverwogen. Net door de sterke meningen in de groep, leer je zelf ook duidelijker je eigen mening uitspreken”, aldus Niels.

TOEKOMST De Serre gaat door. Het team denkt na over de toekomst van het project. “De roep naar professionalisering is groot. Zo kunnen we meer tijd en ruimte maken voor de werking. Binnen deze structuur kunnen we het tempo waarop nu gewerkt wordt niet meer volgen.” vervolgt Kristof.

“We werken toe naar het aannemen van een betaalde werkkracht die het kader van de werking explicieter kan maken. Zo’n kader is nodig, al willen we ons niet organiseren zoals een klassiek bedrijf. Dit is een pilootproject. Vanuit onze vzw en vanuit de jeugddienst bekijken we het als een groot succes. We willen een pionier blijven en kansen blijven creëren. Aangezien dit tijdelijk is kunnen we binnenkort ook kijken naar de noden van andere buurten. De Serre is een bodem waaruit veel kan en mag groeien.”

FORMAAT MAGAZINE | 33

34 | FORMAAT MAGAZINE

RADAR ON STAGE 2019

AGENDA

CHECK OOK FORMAAT.BE/VORMING

VRIJWILLIGERS RADAR 26-28 APRIL 2019 Jeugdherberg De Ploate, Oostende RADAR 11 MEI 2019

Brussel

RADAR 18-20 OKTOBER 2019

Verloren Bos, Lokeren

RADAR 15-17 NOVEMBER 2019

Provinciaal Vormingscentrum Oostmalle

ANIMATOR 14-19 APRIL 2019 (PAASVAKANTIE) INSTRUCTEUR

27-29 SEPTEMBER 2019

INSTRUCTEUR

18-20 OKTOBER 2019

INSTRUCTEUR

15-17 NOVEMBER 2019

JVC Het Veen, Brecht

Ten Berg, Merelbeke

1/3

tijdens RADAR in Verloren Bos, Lokeren

2/3

tijdens RADAR in Provinciaal Vormingscentrum Oostmalle 3/3

BEROEPSKRACHTEN NETWERK JEUGDWERK: WERVEN VAN VRIJWILLIGERS 21 MAART 2019 De Punt, Gentbrugge COACHCLUB HAVEN 9 APRIL 2019 NETWERK DIVERSITEIT: OMGAAN MET KWETSBARE VRIJWILLIGERS 23 APRIL 2019 COACHCLUB HAVEN 16 MEI 2019 NETWERK COÖRDINATOREN 21 MEI 2019 NETWERK JEUGDWERK: MOTIVEREN VAN VRIJWILLIGERS 23 MEI 2019 DAG VAN DE BEROEPSKRACHT 6 JUNI 2019 Voor beroepskrachten bovenlokale projecten

TRAJECT BOVENLOKALE PROJECTEN – VORMING BELEIDSPLAN 23 MAART 2019 De Stroate, Kortrijk NETWERK ARTISTIEKE EXPRESSIE: ZAKELIJK BEHEER LIGHT 25 APRIL 2019 Nieuw Gent, Gent TRAJECT BOVENLOKALE PROJECTEN – DOSSIERS – FINAL CHECK 11 MEI 2019

Togenblik, Beveren

Basisopleiding voor beroepskrachten

BASISOPLEIDING BEROEPSKRACHTEN: WERKEN MET JONGEREN 3-4 APRIL 2019 Vormingscentrum, Malle BASISOPLEIDING BEROEPSKRACHTEN: ORGANISATIEONTWIKKELING 12-13 JUNI 2019 Jeugdherberg Pulcinella, Antwerpen

FORMAAT MAGAZINE | 35

24 UUR

Hallo! Ik ben Felix, 17 jaar oud. Ik ben sinds een goede twee jaar vrijwilliger in het jeugdhuis De Troubadour in Torhout. Vandaag ga ik betogen in Brussel met Youth For Climate. We komen op voor het klimaat en onze toekomst. Ik vind dat prachtig.

Als iedereen een tandje probeert bij te steken, kunnen we al een groot verschil maken.

Benieuwd naar De Troubadour?

JHTroubadour jhdetroubadour jhdetroubadour.be

09.01

Opstaan, een goedemorgen!

Traag wakker worden, een ontbijtje eten en me klaarmaken om te gaan betogen voor het klimaat. De betoging van deze donderdag begint later dan anders. Dit komt omdat de Zweedse Greta Thunberg mee komt betogen. Zij geeft ‘s ochtends nog een prachtige speech in het Europees Economisch en Sociaal Comité. Daardoor kan ik wat langer uitslapen.

10.58

Reizen met de trein vind ik altijd aangenaam. Een muziekje opleggen, mijn social media eens bekijken, een spelletje spelen op mijn gsm of genieten van het uitzicht.

12.10

Aangekomen in Brussel-Noord.

We zijn een half uurtje te vroeg. Nog tijd genoeg om op het gemak een boterham te eten.

36 | FORMAAT MAGAZINE

13.00

We beginnen samen met 7.500 ‘klimaatspijbelaars’ aan de betoging. We starten in Brussel-Noord en wandelen naar Brussel-Zuid. Zodra Greta aankomt wordt ze, samen met onze Belgische kompanen, overrompeld door de media. De politie helpt een handje om de journalisten op afstand te houden.

14.00

Het is een prachtige dag. De zon schijnt en dat zorgt ervoor dat iedereen met een goed humeur meeloopt. Langs de weg staan veel mensen die ons aanmoedigen. Van ouders met kinderen tot werkmannen op de stelling. Het is leuk dat niet alleen de jeugd achter deze actie staat.

15.30

Speech. Wanneer we toekomen bij het Zuidstation staat een podium klaar waar Greta Thunberg en andere klimaatactivisten uit Europa een toespraak geven.

16.00

Terug naar huis. Na de mars gaat iedereen zijn eigen weg. Velen nemen de trein terug naar huis zoals ik. Blij dat ik weer een steentje bij kon dragen.

17.30

Even ontspannen. Als ik thuis kom start ik meestal mijn computer op en luister ik wat muziek of speel ik wat video games. Om me te ontspannen drum ik ook wel eens.

18.40

Etenstijd. ’s Avonds nog een goede maaltijd paella. Smullen!

09.01

10.58

12.10

13.00

14.00

15.30

16.00

17.30

18.40 FORMAAT MAGAZINE | 37

PRIKBORD VRAAG EEN TRY-OUT AAN BIJ DE FILMCLUB Elke week film in jouw jeugdhuis? Start jouw eigen FilmClub en krijg toegang tot de beste films en heel wat extra’s!

In april-mei en juli-augustus organiseert de FilmClub GRATIS try-outs.

Interesse? Registreer je jeugdhuis via: defilmclub.be/meedoen

FACES ON TV LIVE SESSIE IN _PLEK Faces On TV, de band rond Jasper Maekelberg, nam een solo live sessie op in _plek. Het resultaat is de moeite. _plek is een Gents jeugdhuis dat elke maand de sleutel overhandigt aan een nieuwe jonge creatieve bende. Met een combo tussen creatie en presentatie maken zij _plek in die periode volledig eigen.

Bekijk de live video hier: youtu.be/j_PIMn6OSZo Wil je zelf een maand _Plek van invulling voorzien? plekgent.be

GROENE STROOM IN HET JEUGDHUIS? VOETBALTORNOOI VOOR JEUGDHUIZEN UIT OOST-VLAANDEREN Het minivoetbaltornooi voor jeugdhuizen uit Oost-Vlaanderen is terug op zaterdag 4 mei! Deze keer zorgt jeugdhuis Troelant uit Sinaai voor de organisatie. Er zijn verschillende bekers te winnen.

Inschrijven is gratis! formaat.be/voetbaltornooiov

Er zijn veel leveranciers die groene stroom aanbieden.

Maar wat is het verschil? Greenpeace helpt je om heel bewust de best mogelijke keuze te maken.

100% hernieuwbare energie tegen 2050, dat is de uitdaging die we moeten aangaan om te vermijden dat de klimaatverandering uit de hand loopt. Maar wat verstaan we precies onder hernieuwbare energie en meer bepaald groene elektriciteit? Greenpeace heeft 20 elektriciteitsleveranciers in België beoordeeld. Weet jij op welke plaats de leverancier van jouw jeugdhuis staat? Van leverancier veranderen gaat gemakkelijk en duurt maar enkele minuten: vergelijk de aanbiedingen, verklein je ecologische voetafdruk en je factuur. mijngroenestroom.be

38 | FORMAAT MAGAZINE

formaatvzw Zoals elk jaar sloten we onze vormingsdag RADAR On Stage af met de RADAR On Stage Showcase in de Kinky Star. Nieuw, jong talent geprogrammeerd voor en door jeugdhuizen. Of de affiche pronkten AFIA, Boskat & Roedel. Foto: Leontien Allemeersch #ikbenopradar #radaronstage

formaatvzw Op zaterdag 26 januari was er voor de tweede keer de Bovenlokale Borrel, voor iedereen die iets te maken heeft met bovenlokale projecten in jeugdhuizen. Een moment voor reflectie en toekomst­ dromen. Dat alles in een jasje van inspirerende sprekers, netwerkmomenten en een optreden.

Bedankt De Stroate voor de uitvalsbasis! #jeugdhuis #jeugdhuizen #jeugdwerk

formaatvzw Heel wat goeie slogans te spotten tijdens de klimaatmars gisteren. Ook door jeugdhuis Plug-In die onze stories overnam. #youthforclimate #brossenvoordebossen #jeugdhuis

FORMAAT MAGAZINE | 39

VOLG FORMAAT VZW OP

WWW.FORMAAT.BE