Memories not lost - Незапретани сеќавања

1

-

\

j__UL \\~/'----""--"' МУ3ЕЈ

rl A МАКЕдОН11ЈА MUSEUM OF MACED ON IA

Editor

Издавач

МУЗЕЈ НА МАКЕДОНИЈА

MUSEUM OF MACEDONIA Editor 1n-Ch1ef

Meri Pejoska

За издавачот

Мери Пејоска

Coordinator Рего

Координатор

Josifovski

Перо Јосифовски

Author of the exhibition and the catalogue

Marica Jovanovska

Автор на каталогот и изложбата

Марица Јовановска

Rewieved by

Todor Cepreganov PhD

Рвцензвнт

д-р Тодор Чеnреганов

Scholarly consultant

Aleksandar Litovski PhD

Стручен соработник

д-р Александар Литовски

Translation into English

Marija Hadzimitrova lvanova Превод на англиски јазик

Марија Хаџимитрова Иванова

Associates

Gordance Vidinic Jasemin Nazim

Соработници

Горданче Видиниќ Јасемин Назим

Design of the exh1b1t1on and lay-out

Gordana Georgievska

Дизајн на каталогот и изложбата

Гордана Георгиевска

Technical assistance

Jagoda Delovska Angele Georgiev Vlado Delovski

Реализација на изложбата

Јагода Деловска Ангеле Георrиев Владо Деловски

Printed by DataPons Печати ДатаПонс

Copies 1000 Тираж

1000

Скопје

2009

Skopje 2009

ISBN 978-9989-917-46-2 COBISS.MK-1D 80872714

Изложбата е финансиски nодРжана од Министерството за култура на Република Македонија Печтењето на каталогот го овозможи Здружението на децата бегалци од егејскиот дел на Македонија

The realization of the exhibition was financed by the Ministry of Culture of Republic of Macedonia The publish1ng of the catalogue was suppor1ed by the The Assocciation of the Ch1ldren Refugsts from the Aegean Par1 of Macedonia

lS01 lON S3I~OW3W V<НV8\913J ИHVl3dIJVE3H ~

н

а денот на победата британскиот премиер Черчил констатирал дека " пре­ ку ноќ ја снема главната врска на заедничката опасност која ги соедину ­

ваше големите сојузници. Во моите очи советската опасност веќе го замени нацистичкиот непријател. Нашата сила , која помина толку бури неможе повеќе да ги издржи сончевите зраци" . Идеолошките спротивности , комунизам

-

капитализам , непосредно по завршу­

вањето на војната ќе доведат до нов судир, интересите на двете спротивста­

вени идеологии ќе се судрат во Грција. На едната страна се најдоа силите на Националната армија на Грција , а на другата силите на Демократската армија на Грција во чија позадина стоеја , Велика Британија која ги помагаше силите на кралот , а на другата СССР кој ги помагаше силите на ДАГ зад кои стоеше прокомунистичката ЕАМ .

Во редовите на ДАГ зедоа учество и Македонците од делот на Македонија во рамките на Грција. Македонците во Грција претставувале само тактичко сред­

ство и само дел од технологијата што Сталин ја примени за да ја стабил изира стекнатата позиција на советска Русија во повоениот меѓународен светски по­ редок. Македонците беа обесправено национално малцинство чиишто нацио­

нални аспирации во одреден момент силно беа подцржан и и поттикнувани од

најмоќниот балкански лидер, Јосип Броз Тито, и тоа преку идејата за обеди­ нета Македонија. Оваа подцршка не беше случајна. Таа беше една од главн и­ те компоненти којашто требаше да деј ствува во правец на реализирањето на

долгорочните амбиции на југословенскиот лидер за комплетна доминација на Балканот. Оттука, оваа подцршка, во комбинација со создадениот Народноо­ слоободителен фронт (НОФ), организацијата којашто Белград ја формира во Скопје , со цел да се бо ри за самоопределување и за обединување на делот на

Македонија во рамките на Грција со нејзиниот пиемонт-новоформиранта Наро­ дна Република Македонија, бил доволен мотив Македонците од Егејот да го п рифатат понудениот предизвик наречен Граѓанска војна во Грциј а , а со тоа ,

фактички , и да се стават во директна функција на глобалните интереси на Сталин и на регионалните на Јосип Броз . Притоа гледано од аспект на истори ­ јата , треба да се потенцира дека нивните лидери не можеле ни да претпоста-

4

O

n the Victory Day Winston Churchill stated that "The basic link of the common threat that kept together the big allies is gone. ln my

еуеѕ ,

the Soviet

th reat has already replaced the Nazi enemy. Our forces that have endured

ѕо

many storms can not stand the sunrays any more. " lmmediately after the war, the ideological oppositions - communism versus capitalism, resulted in

а

new confrontation and the interests of the two opposed ideolo-

gies confronted in Greece. On the one side were the forces of the National Army of Greece and on the other side were the forces of the Democratic Army of Greece.

Great Britain was helping the forces of the king, while USSR was helping the forces of DAG which was supported by the commun ist

ЕАМ .

The Macedonians from the par1 of Macedonia included in Greece participated in the DAG. The Macedonians in Greece were treated only

аѕ а

tool and part of the tech-

nology Stalin used in order to stabilize the acquired position of Soviet Russia in the post-war world order. The Macedonians were а minority deprived of its rights whose national aspirations were at one instance strong ly supported and encouraged by the most powerful Balkan leader - Josip Broz Tito, through the idea of

а

united

Macedonia. This support was not unfounded. lt was one of the basic components meant to fulfill the long-term ambitions of the Yugoslavian leader for dominating the entire Balkan. Therefore, this suppor1, in combination with the initiated National Liberation Front (NLF), an organization that Belgrade has established in Skopje in order to fight for self-determination and unification with the part of Macedonia included in Greece with its piedmont - the newly founded People's Republic of Macedonia, was

а

motive enough for the Macedonians from the Aegean region to accept the

offered challenge known аѕ the Civil War in Greece and , actually, act in favor of the global interests of Stalin and the reg ional interests of Josip Broz. Yet, from historic perspective, it should be pointed out that their leaders didn't have the slightest idea that the other side, represented by the western democracy, had already prepared an appropriate answer to what they referred to

аѕ

the Russian expansion.

The entire philosophy of USA foreign policy was based upon the belief that the Civil War in Greece is the crucial battle in the wide ranged Soviet-American con-

5

ват дека другата страна , којашто ја претставува западната демократија, има­ ла веќе подготвено соодветен одговор на , според неа , руската комунистичка експанзија.

Целата филозофија

на

надворешната политика

на САД била

заснова­

на врз убедувањето дека Граѓанската војна во Грција е критична битка во раширената советска-американска конфронтација и дека е клучен елемент во експанзионистичката политика на Москва . Оттука , американскиот претседа­

тел Хари Труман бил подготвен да ја преземе историската улога на Обеди­ нетотот британско кралство во блокирањето на советското напредување кон Медитеранот.

Овој глобален трансфер на моќта помеѓу Велика Британија и САД не само што ја обезбеди Грција со моќен сојузник туку и со сојузник кој сметал дека поразот на востаниците во Грција бил неопходно потребен заради успехот на полити­ ката за задржување на Советскиот Сојуз . На овој начин , Граѓанската војна во Грција, која требала да им обезбеди власт на грчките комунисти , а национално ослободување на Македонците, фактички , и за едните и за другите е изгубена пред и да започне.

Изложбата поставена во Музејот на Македонија, концепирана од Марица Јо­ вановска и уметничко-графички реализирана од Гордана Георгиевска , преку фотографии и документи , од денешна перспектива , неоптоварени со емоции и фрустрации , не води низ лавиринтот на судбината на Македонците во делот на Македонија во рамките на Грција почнувајќи од грчко-италијанската војна ,

преку Втората светска војна се до граѓанската војна во Грција. Во тој каледи­ оскоп од настани и процеси по војната се појавија двајца губитници: Македон­ ците и Грците. Грците го изгубија тешко стекнатото национално единство, а

Македонците Ја изгубија својата национална супстанција. Преку изложените материјали многу јасно може да се согледа дека губењето на националната супстанција, губењето на историското живеалиште, е нешто што не може да се надомести ниту по шеесет години.

Оваа изложбата во себе носи една многу едноставна поука, дека денес само со напуштањето на предрасудите и од едната и од другата страна треба да дозволиме разумот да надвладее над емоциите и минатото да

остане на нас

историчарите кои ќе се навраќаат на Граѓанската војна во Грција само како поука за да не се повтори .

Др. Тодор Чепреганов

6

frontation and that it is the key element in Moscow's policy of expansion. That is why the American president Harry Truman was ready to assume the historic role of the United Kingdom in blocking the Soviet advance towards the Mediterranean .

This global transfer of power from the United Kingdom to USA not only provided Greece with а powerful ally, but also an ally who considered it necessary to defeat the insurgents in Greece in order to succeed in the policy of stopping the Soviet Union. Thus the Civil War in Greece, originally meant to secure the power to the Greek communists and the national liberation of the Macedonian was, actually, lost even before it had started.

The exhibition displayed at the Museum of Macedonia, conceived by Marica Jovanovska and artistically and graphically designed by Gordana Georgievska, through photographs and documents, from the present perspective, unburdened with emotions and frustrations, takes us into the labyrinth of the destinies of the Macedonians from the part of Macedonia included in Greece, starting from the Greek-ltalian war, through the Second World War and ending with the Civil War in Greece. That kaleidoscope of events and processes after the war produced two defeated sides: the Macedonians and the Greeks. The Greeks lost their acquired national unity, while the Macedonians lost their national substance. The exhibited material very clearly shows that the loss of the national substance, the loss of the historic homeland is something that can not be compensated, not even 60 years later.

This exhibition includes а very simple morale: today we should overcome the prejudices on both sides and let reason prevail over the emotions; leave the past to us, to the historians, who will reconsider the Civil War in Greece only аѕ а morale - never again.

Todor Cepreganov PhD

7

' •,. 1

{~~

Ј

• t....

l

~ ~f~·: ~

1

1

в

тората светска војна ~а Европа и на светот

T

he Second World War brought to the world new aggression, the rule of terror and violence, the

им донесе нова агресиЈа , владеење на теро ­

рот и насилството , уништување на секаков об­

destruction of the human liberties, dignity and hu-

лик човекова слободи , достоинство и хуманост .

manity. The ltalian Fascism and the German Na-

Италијанскиот фашизам и германскиот нацизам

zism aimed the aggression towards freedom and

агрес и вноста ја насочиле кон слободата и демо­

democracy and intended to make

кратијата и имале за цел да извршат нова по­

а

new division

of the world and establish new order by means of

делба на светот со воспоставување нов поредок

military, economic and political domination.

со воена, економска и политичка доминација.

The conquering plans of Fascist ltaly began on

Освојувач ките планови на фашистичка Италија

the Balkan with the aggression

започ нуваат на Балканот со нападот на Грција во октомври

to retreat from Albania. The successful resistance of the Greek army and its counter-offensive end-

дел на Македониј а , ја принудила италијанската

ed with the German aggression on the 6th of April

војска на повлекување во Албанија. Успешниот

1941 when German troops invaded the territory

отпор на грчката армија и нејзината противо­

of the Aegean part of Macedonia, and following

фанзива била прекината со нападот на Герма ­

6

април

1941

Greece in Oc-

tober 1940, when Greece forced the ltalian army

1940 година , кога грчката војска

во која учествуваат и Македонците од егејскиот

нија од

оп

the taking of Athens, the Greek headquarters of-

година , кога германските

а

capitulation and established

трупи навлегуваат на територијата на егејскиот

ficers sig ned

дел на Македонија, а со заземањето на Атина ,

laborationist government.

генералштабните грчки

а

col-

офицери потпишале

Following the triple German-ltalian-Bulgarian oc-

капитулација и формирале квислиншка влада.

cupation of Greece in 1941 , the Aegean part of

По

Macedonia was faced to

тројната

германско-италијанско-бугарска

окупација на Грција во

а

а

partition

new administrative and propaganda apparatus.

1. Mussolini iпspecting the ltalia11 soldiers before leaving fог the Greek-llalian front, October, 1940 2 Greek soldiers, 1940 3. ltalian soldiers. October. 1940 4. German soldiers,Alhens. 1941 5. British general inspecting the antiaircн1ft battery at the Greekltalian front. 1940 6. Evacuation o f the population. 1941 7. The arrival of the German Army, Greece. 1941 8. Greek soldiers, fighting а\ the Greek-ltalian front, 1940

Мусолини во смотра пред поаѓање на rрчко-италиЈанскиот

фронт.

2.

new reality:

and the instituting of а new occupation system with

1941 година, во егеј ­

скиот дел на Македонија била создадена нова

1.

а

Грчка војска,1940 г.

З. Италијанската војска, октомври, 1940 г.

4. Германска војска, Атина, 1941 г.

5. Британскиот генерал во обиколка на проп,вавионска бате­ рија на грчко-италијанскиот фронт, 1940 г.

6. Евакуација на населението, 1941 г.

7. Пристигнување на германската војска во Грција, 1941 г.

8. Грчки војници, учесници на грчко-италијанскиот фронт, 1940 г.

9

1-2

Борци на Грчката народноосло6одител1

армија

3.

- ЕЛАС

Лазо Трповски (од лево). член на македо

ското биро на Комунистичката партија на Грц~

(КПГ) и Андреја Чипов. секретар на централни,

комитет (ЦК), 1941 г.

4. Членови на партиската ќелија од с. Д'мбе~

Донка Кенкова, Евдокија Баљова, Кича Кар џова, Љуба Поп Јанева, Наум Пачков и Рис

Прличков, 1941 r.

5. Младинци од с. Жупаништа, Костурско, 194 6. Младинци од е. Зрново, Драмско, 1941 г.

7. Затвореници комунисти во Волос, 1942 г.

8. Демонстрации против глад, 1942 г.

~

1-2 Soldiers of the Greek Реор\е'ѕ Liberati Army - ELAS 3. Lazo Trpovski (to the left), member of the Ма< donian Bureau of the Greek Commun1st Ра (ККЕ) and Andrea Cipov. secretary of the Cent Committee (СС ), 1941 4. Members of the par1y се\1 in the vil\a D'mbeni: Donka Kenkova, Evdokija Baljova. Ki Karadzova, Ljuba Рор Janeva, Naum Packov а Risto Prlickov, 1941 5. Youths from the v. Lupani~te (Ano Levki), К< tur (Kastoria) region, 1941 6 Youths from the v. Zrnovo (Kato Nevrokopio Drama region, 1941 7. Communist prisoners in Volos, 1942 8. Demonstrations aga1nst hunger, 1942

.... ... ..

...........-......... ~

.- . :-:..~, ~

-~

.....·....

.:.

;,-·,•.;;

~~~;~;fii~fФi

.:~;~f~t~Jf::~i~~-:: ·.<:::~~~~~~~ 1'!'.~:."....-:,:."1~.. :--..:..:.....:~:.:'"··· """·"' -"'"8\• ·:· ~~1,-:.,~"t.~~:--::-"":.:...·· _ ..._,:;,~~J,~,,._.

-

:---..-Ѕ:··

-..-.. -~. . . ,.

~ : r\ ,,,

· ·~ 1:-k;;.··~ ..:••f;:;~,::-;:_;~~~-··/~.·:,~;.::-'~ ~;:•..,.. _. : . :~~~..··,__ ... i!- •,,.,'.,....~ - . ......... ,. ....,..~.. ~.., --....~-:~-~ .... ...,а.-:..~....:::...:,: -::w"t::м·:~-.. ~"-~~ •,,-.i:.,. :.';-:,,...-~.~·.":i""'--~ "';-~ , · ,.-:-...-;-,;::; ,i. .

_.,...,,.• - ........."',..... t . : : · · • - ~·~.~

~ -...... ~.. ·-··•.•· '-=·• ....... . .......... , ~ ....=<.-· :\: ~~ ~ ~... ~-µ >-::...r-,:-.:'....·•·::·•... .. '"·,:·.: :.'::.~ ~- '"-~~~~~:;~~• ....... ...... ,... ~ .~~""""...... ,.., , .......... ~.-.-, , ·, , "'·~

* -'.-,..,...,.-·-.. ·-··· .. .. .... ... ·~'i~~-~~:~,~;-~:~::::.· · ~~...~:,::~~f~~iЛU~:-~~(4~

.,;i:;..;.•.•

~ -

'

-~i~::---~.- '·-·., ~,,.:::.-:--·t.~ .,.,...-·•--;:/~-. \:"~~.~-~-:.:. ..'-~• ' ....~ -· ~.,..,,,.:--:~ ~~. \~':~~ ~:~i•:~~~•~-:~~:::::~~~i:•~r~ ~~ ........~& ;;;( -~ ~•.\~..-:._• ~j~*~-;~~~~s~~~.~~;,:t~~~ ~.~~~ • ·-· .. .." .. - "" ......... ::r,.•~~:-,.• ,r.r_ ~ ~

.~ ...~':.;.._-:f.·..•~;~.'~.· -

..-.... " \ : · .......... } ....... ......, .......... ....

·~- - \,.• .... i. . . . . ._.,... , •••.• , .•

~

-~

),4,":1'"f... ...

..... ~

· ,....,.,.

~

~ . . . . . . . . Ц,0-.:\~-

~~

11t:;.\§f~;:;Jr:·~t~~~l~\$~, ~ ~'.:t"'-.:·• . . .. ,._v.---• ~ W """-~........ ,-:· -~·~:;;:.~~::.;,:Е: f;?~;;~=~~ 1:-:rt::r~~ i·....._ .. , _ • ...........,.

,. .,_. • ··~ , ..

,~-- - r, - •• . •....._,' ..,.,..,.,_.,.. , ~..., и,. ....~

,....... '

.. -~ •<• r .,.,,._ _,,..,

_.......-

1' . ,,.... '

•~

"" .,

~~

,. ~~

~~~;~.,~-~~:;:;.:::~ ~:..~ ::'.:•i~::--~ . .. ............,_......,_.,_...~..,,_.. ,,_._~.;,,;-· ~ ~~~

0. Повик од Леринско~остурскатабригада

10 македонскиот ~арод, за вклучување

1О нејзините редови, IЗј

1944 Г.

. 1~'"""1

...

.._

F·~ ѕ&: . ~-~.. ~. . , Lo

.....1

,

. .. ' 7 ~ :

~-.:r~-~::-~'1' .,. .,..;...._:,·.

•

~~rt·~ ~..

. • ·-· "'"'" '•.t :• .... l";,!:-~

~J

..."'.i .::;_ , -. ~--11

. .. ~· ~· · · - · ~ ~"8,1,' \''"'' rfu„ t~r. ...-...~. "'",__,....~-.:., V«h,~~.i-.,_,,,:_ . ~ .........

-

•::::-_"1:r-.·...,~ ~(, .:..~=-

.

)'.""'°" {f.l)..,_..,.., _c,,,

~~~~~~-~~ ~,у.

L• . , .

1.

:

!

~it~~r~~- \~~

,··~~~~~::z.-~~~~ . ,- ~~~-'~if==..

.

•rt')_,~:-~ .1

••

••

........,"!'i:.. Q.- ~-:- ·м;·R ~

Повик од околискиот комитет на Слав)Зномакедонски на­

К>дноослободителен фронт (СНОФ) за Костурска, до македон­ :киот народ. за борба против бугарскиот окупатор,

1944 r.

. Ташко Караџа , секретар на окружниот комитет на КПГ,

:трепан во Солун на 24 мај 1942 г. ~. Вангеп Ајановски - Оче , секретар

на

Македонската

1нтифашистичка организација (МАО)

1. Димитар Тупурковски - Титан , воен раководител во парти­

анскиот ОдРед на ЕЛАС , Вичо, 1943 г.

•. Членови на Комунистичката младинска организација на Гр1ија (ОКНЕ), Дембени 1943 г. ,. Група македонски партизани од Костурска. 1943 г. ,-7. Борци од македонскиот партизански одред ·лазо Трповс­ и·, 1943 г. . Партизанскиот одред на ЕЛАС, Вичо, 1943 г. . Учесници на втората конференција на СНОФ за Костурска копија, с. Д'мбени. 12 април 1944 r

Tasko Karadza. secretary of the D,stnct Committee of ККЕ, xecuted in Thessalonik1оп Мау, 24. 1942 . Vangel Ajanovsk, - Осе. secretary of the Macedonian Ant,fascist >rganization (МАО) Dimitar Tupurkovski - Тitan . military leader of the partisan unit f ELAS, Vico, 1943 . Members of the Communist Youth Organizalion of Greece )KNE}. D'mbeni. 1943 А group of Macedonian рагt,ѕапѕ from Kostur (Kastoria) ~gion. 1943 -7. Soldiers of the Macedonian partisan unit "Lazo TrpovskГ.

942 . Partisan unit of ELAS, V1co. 1943 Participants of the Second Conference of SNOF (Slavic Maedonian National Liberat,on Front) in the Kostur (Kastona) !gion, v. D'mbeni (Dendrohorion), April, 12, 1944 0. А call to the Macedonian people for 101п1ng lhe Lerin-Kostur rigade. Мау. 1944 1. А call to the Macedonian people from the Local Committee for ostur region of the Slavic Macedon,an National Liberation Front >NOF). for fighting against the Bulgarian occupiers

' ,.

. .

~

. .~

.. ,Н',. ~. '

•.::-:··:

-

.

t~:. t,9JLi.7lr/J•'!.,_a.:. •• ,ma::,.

•... ~{-~ 'r

е,.

Ш\.liM~

.,.-

,._ ..,.;{. • .... ...,.,... ,< u;.J( ..,'""-..,. •

•

. :;

::~~~,:е-~':::~'::;·.~

......._..,. ........ ,~~4'811Cvi•lf.-,'\,_,.,..,,.,..,.,~

, 9,~ ........ W•I••~-..__•., _ .... .,.,....,.

=~~-~.:~ '~~~=:-= •. .__.,. ............... .,. ••• _.,;-·.а-..,..

4,._ . ...

......... ~ · . . . ~ · ._.,..~ - ~ t'c-....,... ..., ... ' ......,. ' " ~.............. 4". ~ ...,

~•·!"""'

~

.i\~'-h?tf ~*А)~с., <«µ ..w

1

--t - ........... . ,~ . . . . . . . . ........ . ~,..1~-····~--........_ ...... "...--а-.

,w..,._ ..., - е..,,~,- .... ~ . ,•

,-., _ _ _...__...._,..

-~·

.(,м.

L ~......

.А.-~

.....,._,\(, ........"'..................... ,__..,_ ... ......... ..__ ..,_.....,. _-·~ ...,..,.......... .a- '"""' ........_.,..... ,._....._ ......... ~

~

•"-

.... м ,,......,.._ - ..,е,,\,,,...~ ...t ,t ~\,,, ~ ..... __ ....... _,.._ -~.,.. 4"-'•.... - ..., .... w4 """"""' ...1 kt ...........~ ас,,..,._ .... f"•

••••....-;..•••. , .,., W,..

·•~ј,,

..._

t.-C.,...·""""'·.......... · ~ ....., ..,.;-~ ..::..- -'~~ .... ~w•-• ._.. w ~ • '&.-'.а .<,.,- ...1,с • • . , _

,е,.""-"'•~...... "'.. .-k• -4 .,..........;, ...,,..,-41 м.,, ~ -

~ - . -......е.

.,_.,.,_,k---"~"' .. ~•.. -,И.•~:6"1.'1'\,......~-'••__._..., •◄ t•

.....,- ◄•'-"" !",• , .................. 4,,К- .... ~ d ~ о) ~ °' •"'! •-_. _, ,а., о\с, ....,.._ ••1• _. ~ t\...• •--;,."-'- - ...а..:.., ....,_..,_,

..,.~ ,,&.,_.,..,.... ,k . . . . - ~ " " - ~ ...C:t.o..e ~--c,.• .,a.u..._.,.

........_ .................... ...,_.~ . . . - , .,._..._ ... 4 ...,....,_ ~ ~ • ' " -

u....... , __..,.,.._..... ~ -"--... ~ ............. ..._.• ~-..a........i.. , .. ~ t e . ~ ~

••~ •

...а: .е..

•-••I

а.-,.,__._.\-'-~,

'""' .1... - ~ ........... ~ ..................._

• ..i:. ·• ~••, ~ .... ~ - · ....... ''"..,_. ·"' ........ ,.,......, -"' ,t... ~.......................... - - - · .... ·•• h4 ...,._

lм• ~ ~ fо0о0\.м

•~

t,w.A."-"

i..C.-,.. .......,,.. - --•~

,_. ,h 1_....,.., .... ,....._ -., ...'8 , _ - •~• 1....._ .... '~ ..........,.. ~ .._,..,. ,1.,,•1, ...a...r..•'l.i. r ..--t... .., -~,.t-r-"'--",f"', , ,.,..~-', .we,,.,...,....,. .........~ , ...........~ ... ::..-

~

....

..... \,.....,.

цl '"""''~ "1,о.

....~ -•---.:.... . . 1 • ..:., . . ., - " " - - ' - • ~

,t\o,,,, ~ ...

"""'~ ........--,........ ,.... ....__ ............. ...,,c,,,,-~,wl(.""

..........

--.... .... ...... ~. -. ...._,. ....... -· ~

'"" ,е- ~ ' ...... ц_.,,. .... ,,,,.....,... '"" ..............,"""" -i-. ..... . _.. ....... - ~ ....... t - ~ •.. ......................,

w.,._,_......,,,_,._.....,._,......,.,_._,,. ........

-~--~~_.. _~ _.."""'........

- ,.._ .......... ~_.._~,~.......,._..,__.,....., .........

м_,__....,,~ ,-"' _.,_.......,

ј 9 :о.!. 1.ЈЈ,;1Ј ѕ!Ј А •,: Ѕ,\ОЏ\3-.,

,.... ..._,,_.,, ~: ••":...... е. ..........

реалност , неј зино распарчување , воспоставу­

Following the occupation and partition, the left-

вање на нов окупаторски систем со нов ад­

ist forces united into the National Liberation Front

министративен и пропаганден апарат. По оку­

( ЕАМ )

пацијата и поделбата доаѓа до обединување

Liberation Army (ELAS) which were under the

на левите сили и формирање на Национален

direct control of the Communist Party of Greece

ослободителен фронт ( ЕАМ ) и неговото вое­

(CPG). Firmly believing that the fight against the

но крило Грчка народноослободителна армија

Nazi-Fascistic aggressor is а major international

(ЕЛАС) кои се наоѓале под директна контрола

debt and contribution against the common enemy,

на Комунистичката партија на Грција ( КПГ) . Со

the Macedonians from the Aegean рагt of Mace-

убедување дека борбата против н ацистичко­

donia saw the opportunity to finally achieve their

фашистичкиот окупатор претставува општ ин­

years long goal - the recognition of their national

тернационален долг и придонес против заед­

and social rights. ln the regions of Nigrit (Ser),

ничкиот непријател , Македонците од егејскиот

Kukus (Kilkis) and Kostur (Kastoria) the first par-

дел на Македониј а ја гледале можноста за де­

tisan groups were founded аѕ early аѕ 1941 , and

финитивно остварување на својата долгого ­ дишна цел

-

with its military wing the Greek National

in the region of Drama they clashed with the Bul-

извојување на своите национални

garian troops following the massive repressions

и социјални права. Во Ниrритско, Кукушко и

- arrests, oppressions and executions.

Костурско уште во 1941 година се појавуваат првите партизански групи , а во Драмско доаѓа

The establishment of special Macedonian orga-

до вооружен судир со бугарскиот окупатор како

nizations, both military and political, in the Ae-

резултат на спроведувањето на масовните ре­

gean рагt of Macedonia was only the first step

пресалии

- апсења ,

прогони и стрелања.

towards the realization of the idea for

ап

autono-

Постоењето на посебни македонски организа­

mous Macedonian national liberation movement.

ции , воени и политички , во егејскиот дел на

ln April 1942, at the initiative of the communists

1. Борци на ЕЛАС 2. Главниот штаб

1. ELAS soldiers 2. Major Headquarters of ELAS with the commander general Saratis (second from the righl) 3-5 ELAS soldiers. 1944 6. Delegates of the leftist forces block (from left to right): Rusos.

Zvolos and Sarafis, signing the capitulation Lebanon Treaty, Мау, 1944 7. ELAS soldiers оп the Macedoп1an territory, 1944 В. Letter from the Major Headquar1ers of ELAS do the Allies' Military Mission for organizing par1isan units of ELAS. Мау, 4th, 1944 9. Telegram from The Political Committee for National Liberation (РЕЕА), The National Liberation Fronl, (ЕАМ) and Communist Par1y of Greece (ККЕ) to Churchill, оп the occasion of the Conference in Lebanon, Мау, 16th, 1944 10. Order of the Major Headquarters of ELAS for formation of Political Commission for National Unity of Greece, March. 16th, 1944

на ЕЛАС со командантот генерал Сарафис

(вториот од десно) 3-5. Борци на ЕЛАС,

1944 r.

6. Делегати на блокот на левите сили (од лево кон десно): Ру­ сос, Зволос и Сарафис, при потпишување на капитулантскиот

Либански договор, мај

7. Борци

1944 r.

на ЕЛАС на македонска територија,

1944 r.

В. Писмо од Главниот штаб (ГШ) на ЕЛАС до соЈузничката вое­

на мисија, за организирање партизански единици на ЕЛАС. 4 мај

9.

1944 r.

Телеграма од Политичкиот комитет за национално осло­

бодување (ПЕЕА), Националниот ослободителен фронт (ЕАМ) и КПГ до Черчил, по повод одРжувањето на конференција во Либан,

16 мај 1944 r.

10. Наредба од ГШ на ЕЛАС за формирање политичка комисија за национално единство во Грција, 16 март 1944 r.

13

Македонија претставуваше само прв чекор кон

from Voden (Edessa), the Macedonian Anti-Fas-

реализирање на идејата за автономно маке­

cist Organization

донско национално ослободително движење.

widely accepted by the Macedonians in regards

По иницијатива на воденските комунисти, во

to exposing the occupation propaganda, espe-

апри л

cially the Bulgarian one. ln 1943 in the region of

1942 година е формирана Македонската антифашистичка организација - МАО која наи­

National Liberation Front (SNOF) was founded,

однос на разобли чувањето на окупаторската, а

an organization with an already developed politi-

посебно на бугарската пропаганда. Во Костур­

cal program, which was the platform for the joint

1943 го­

fight of the Macedonian and Greek people for na-

дина е формиран Славјаномакедонскиот наро­

дноослободителен фронт

was founded and it was

Kostur and Lerin (Florina) the Slavic-Macedonian

де на силен одглас кај македонскиот народ во

скиот и Леринскиот округ во октомври

(М АО )

tional liberation and self-determination.

- СНОФ , организаци ­

ја со своја изградена политичка програма, која

The first military formations were founded in the

п ретставува платформа за заедничка борба на

spring of 1943: the partisan unit "Vico" and four

македонскиот со грчкиот народ за национално

other partisan units in the region of Kostur, while

ослободување и самоопределување.

in September 1943 the Macedonian partisan unit

Во пролетта

"Lazo Trpovski" was founded.

1943 година се форм ираат и првите

воени формации , партизанскиот одред "Вичо" и

The political direction and strategy of the Com-

четири партизански одреди во Костурска , а во

munist Party of Greece during the war was aimed

септември ,

towards achieving

македонскиот

партизански

одред

а

political unity with the civic

"Л азо Трповски".

parties in the struggle for the national liberation of

Политичката линија и стратегија на комунис­

Greece. The CPG supported the illusion that the

тичката партија на Грција во текот на војната

concessions would help them create

1.

Од формирањето на Втората македонска ударна бригада

с. Фуштани, Егејска МакедониЈа,

3.

19 декемери 1943 г.

слободната територија во За­

Методија Андонов Ченто, Светозар Вукманоеиќ Темпо и

Михаило Апостолски , с. Кастонери, Егејска Македонија, де­ кември

4.

1943 г.

Првата македонско-косовска ударна бригада и Втората

македонска ударна бригада во с. Зборско, Егејска Македони­ ја, јануари

5.

1944

г.

Членови на ГШ на НОВ и ПОМ на планината Кожуф: Ми­

хаило Апостолски , Милица Вукмановиќ, Светозар Вукмано· виќ

-

Темпо, Жамила Колономос, Киро Георгиев

други, јануари

1944

-

situation

1. The formation of the Second Macedonian Elite Brigade and the commander of the Ma1or Headquarters of NOV (National Liberation War) an РОМ (Partisan Units of Macedonia), Mihailo Apostolski, village Fuљtani, Aegean part of Macedonia, December, 19th, 1943 2. Military Mission of the Allies on the free territory in Western Macedonia, 1943 3. Metodija Andonov Cento. Svetozar Vukmanov1c - Tempo and Mihailo Apostolsk1, village Mesimeri, Aegean part of Macedonia, December, 1943 4 . The First Macedonian-Kosovo Elite Brigade and the Second Macedonian Elite Brigade in the village Zborsko (Pevkoton), Aegean part of Macedonia, January, 1944 5. Members of the НО of NOV and РОМ at the Kozuf Mountain: Mihailo Apostolski, Milica Vukmanovic. Svetozar Vukmanovic Tempo, 2amila Kolonomos, Kiro Georgiev - Dejan and others, January, 1944 6. The march of the Second Macedoniзn Elite Brigade. At the head, the political comm1ssary Naum Naumovski - Borce, during the February Campaign, 1944

со командантот на ГШ на НОВ и ПОМ, Михаило Апостолски ,

2. Сојузничката воена мисија на падна Македонија, 1943 г.

а

Дејан и

г.

6. Маршот на Втората македонска ударна бригада на чело со политичкиот комесар, Наум Наумовски - Борче во Февруар­ скиот поход, 1944 r.

15

8

била насочена кон целосно постигнување на

favorable for achieving an agreement acceptable

политичко единство со граѓанските партии во

both for the CPG and the interests of England

борбата за национално ослободување на Грци ­

and the government in exile, without sacrificing

ја. Креирала илузија дека со отстапки ќе успее

the right of the people to decide about its destiny.

да создаде ситуација за постигнување договор

The concessions like the agreement of the 5th

прифатлив за КПГ и за интересите на Англија

of July 1943 which placed

и на владата во емиграција , без да се жртвува

under the com-

mand of the British Headquarters for the Middle

правото на народот сам да решава за својата судбина. Отстапките како договорот од

ЕАЅ

East, the agreement of Plaka for the cessation

5 јули

of the hostilities between ELAS and EDES, the

1943 година со кој ЕЛАС се става под коман­

disbandment of

да на Британскиот штаб за Средниот И сток,

МАО ,

SNOF and SOF (Slavic-

Macedonian Liberation Front), were confirmed

договорот на Плака за прекин на непријател­

with the Agreement of Lebanon on the 15th of

ствата помеѓу ЕЛАС и ЕДЕС , расформирањето

Мау

на МАО, СНОФ и СОФ (Словеномакедонски

1944 according to which

а

Government of

ослободителен фронт) и друго , беа потврдени

National Unity was established.

со Либанскиот договор од

15 мај 1944 година

At the beginning of December 1943 the German

со кој се формирала Владата на националното

military units, helped by the Albanian collabora-

единство.

Во почетокот на декември

tionists, commenced concentric offensive actions 1943

on the liberated territory in Debarca against the

год., герман­

units of National Liberation Army (NOV) and Par-

ските воени единици потпомогнати од страна

( РО)

на албанските колаборационисти презеле кон ­

tisan Units

центрични офанзивни акции на слободната те­

tack on the First Macedonian-Kosovo Brigade. ln

риторија во Дебарца против единиците на НОВ

that situation the General Headquarters and the

1. Наум Пејов, воен и политички активист од егејскиот дел на

1 . Naum Pejov, military and political activist from the Aegean part of Macedonia 2. А section of the Voden (Edessa) partisan unit, Kajmakcalan, 1944 З. Soldiers of the Lerin-Kostur (Florina-Kastoria) battalion, 1944 4. Medical corps of the Lerin-Kostur (Florina-Kastoriз) bзttзlion, 1944 5. Macedonian panisans who 1n Мау, 1944 , out of protest. ѕер­ зrз\еd from ELAS and formed з Mзcedonian partisans' unit in Kostur (Kastoria) reg1on 6. Letter from Nзum Pejov to Gorgis Ganulis, commзnder of the ELAS units in Vioo, explзining the breaking off from ELAS, Мау, З 1st. 1944 7. Letter from the Lerin-Kostur(Florina-Kastoria) battзlion to the Мзјоr Heзdquarters of the National Liberation War (NOV) and the Partisan Units of Macedonia (РОМ) for independent actlons and breaking off from ELAS, October, 13th, 1944, Prespa 8. "Sloboda", bulletin of the Local Committee of ЕАМ and SOF for the Lerin (Florina) region, 1944

Македонија

2. Дел од Воденскиот партизански одред, Кајмакчалан, 1944 година.

3. Борци на Леринско-костурскиот баталјон, 1944 г.

4. Санитет на Леринско-костурскиот баталјон, 1944 г.

5. Дел од македонските партизани, кои во мај 1944 r .,

во знак

на протест се издвоиле од ЕЛАС и формирале македонски одред во Костурско

6. Писмо од Наум Пејов до Ѓорrис Ганулис, командант на еди­ ниците на ЕЛАС во Вичо, за причините поради кои се отцепил од ЕЛАС. 31 мај 1944 r.

7. Писмо од Леринско-костурскиот баталјон до ГШ на Народ­ ноослободителната војска (НОВ) и Партизанските одреди на

Македонија (ПОМ) за самостојно делување и отцепување од ЕЛАС,

13.10.1944, Преспа

8."Слобода·, весник на околискиот комитет на ЕАМ и СОФ за Леринско,

1944 r.

17

of Macedonia, focusing their at-

! ~·,~- ,.нr·•r.,

,,.

'!,'!.\f>~•

i \ 1

.... )

• '~ Jr.

f ' .,;. ...

\

\

\ \

\ \

\

1

\

1

i \

и ПО на Македонија, н а сочув ај ќи го својот удар

Central Committee of the Communist Party of

против Првата Македонско-косовска ударна

Macedonia at the beginning of December 1943

бригада. Во таква ситуација ГШ на НОВ и ПОМ

decided to move the units from that region to the

и ЦК на КПМ во почетокот на декември

1943

part of Macedonia in Greece, in the region of the

год. заклучиле дека е потребно единиците

mountain Kozuf. That move lasted 11 days. ln the

кои се наоѓале на тој терен да се префрлат

part of Macedonia in Greece they launched con-

во егејскиот дел на Македонија во реонот на

siderable activities among the Macedonian popu-

планината Кожуф . Тоа префрлување траело

lation.

единаесет дена. Во егеј скиот дел на Маке­

донија се развила голема а ктивност меѓу маке­

On the 20th December 1943 in Fustani, in the part

донскиот народ .

of Macedonia under Greece, the Second Macedonian National Liberation Brigade was founded.

На

20

декември

1943

год. , во Фуштани во егеј­

скиот дел на Македонија, била формирана и

At the beginning of 1944, in the second half of

Втората

January, in order to move the military actions to

м а кедонска

народноослободителна

the territory of central and eastern Macedonia, the

бригада.

Central Committee of the Communist Party of YuВо почетокот на

1944-та со цел пренесување на

goslavia and the General Headquarters of NOB

воен ите дејствија на територијата на централна

and

и источна Македонија , ЦК на КПМ и Главниот

1944

of Macedonia adopted, developed and

realized the plan for the February Campaign.

штаб на НОВ и ПО на Македонија во втората половина на јануари

РО

Аѕ а

год., н а територијата

token of protest for the disbanding of the

на Македонија во рамките на Грција го донел ,

Macedonian organization SNOF and the arrest

го разработил и реализир ал планот за Февру­

of its leadership,

арскиот поход.

left ELAS and went to the mountain Karaorman

Во знак на протест поради расформирањето н а

where

македонската органи зација СНОФ како и ап-

the First Macedonian Brigade of NOV and

1, 2. Илија Димовски - Гоце го прима знамето 18 ноември 1944 г.

1-2 llija Dimovski - Goce takes the flag of the First Аеgеап Elite Brigade, Bitola, November 18th, 1944 З. Headquaners of the First Aegean Elite Brigade (from left to right): Naum Pejov, Vasil Makrievski, llija Dimovski - Goce, Minro Fotev, Kostadin Hrisimov and Mihailo Keramitciev, Bitola, 1944 4. Soldiers of the First Aegean Elite Brigade in the liberated Bitola, November, 5th, 1944 5. Parade of the soldiers from the First Aegean Elite Brigade, Bitola, 1944 6. Letter from the Political Commission of Macedonia uпder Gгеесе to t.he First Aegean Elite Brigade for taking pan in the fights in Greece, December, 6th, 1944 7. А call fтom the Political Commission of Macedonia under Greece for transition of the units to lhe liberated Macedonia, November 11th, 1944

на Првата егејска

ударна бригада, Битола,

З. Штабот на Првата егејска ударна бригада (од лево кон дес­ но): Наум Пејов, Васил Макриевски, Илија Димовски

Минчо Фотев, Костадин Хрисимов и

-

Гоце,

Михаило КерамиNиев,

Битола, 1944 г.

4. Борци на Првата егејска ударна бригада во ослободена тола, 5 ноември 1944 г.

5. Дефиле на борците од Првата егејска ударна бригада , тола, 1944 г.

6.

Би­ Би­

Писмо од политичката комисија на Македонија под Грција

до Првата егејска ударна бригада, за земање учество во бор­ бите во Грција,

7.

6 декември 1944 г.

Повик од политичката комисија на Македонија под Грција ,

за преминување на единиците во слободна Македонија, ноември

11

1944 г.

19

аѕ

а

group of Macedonian fighters

the Kostur Battalion operated within РОМ.

2

Борци на Првата егејска ударна бригада во различни

градови во Македонија, 1944-1945 г .(1-3 Битола, 4-6. Гостивар, 7 Скопје и 8 Струмица)

1-2. Проnусници за слободно движење на борците, из­ дадени од штабот на Првата егејска ударна бригада, Битола,

1944 г.

Sold1ers of rhe First Aegean Elire Brigade in various towns of Macedonia, 1944-194Ѕ (1 -3 Birola, 4-6 Gosrivar, 7 Skopje and 8 Strumica)

1-2. Permits for free movement of the soldiers, issued by the Quarters of the First Aegean Elite Brigade, Bitola, 1 944

_Ј,

Ј , ,;,;.•,, Ј-? .,..-

•f ... ,?V1 ,t:,.

...1i!. J. / 4'' t..

•

"

,.

L"PUO-

,' ;-·;:;

/

(

:NW.I.IШ.

6

1

~тr&r.,..:~

I.\П'«:a,JO,~IAtO l.

·u~•. .,.,. r1 1111:x

a.11.1„r•

"""u(4 , ... , ..............~ a..::t ,,,,.... ~,е. ..._, ..,...,._..,-.е n~.i,,. м< ,...,. • -.,1, •• •

....,.....,,,,м; .......,<М

t<h.UW-w:t• ............~..,.

u.w-t.. ~

tt'W

- .~:

.-,,t,..-.м..., ""· ~

. , , , , ~ 9fl(...,-..(,t.... - . .е 1-W\tф,I

:':".:-: ....,.,.,,.,,_ !

'"'""" t,.~ Кц\ ,...,.kf ~ ~ ~ •.•Uv:--<' u.,..-...oi: ...., 6--'wkt• ~ - " " ' "

"''_, ..... _......,,,-0,. .и:-... t{ w ....... ,..,........~

::.~' ,.......... ~,~. ."'. -( Џ'"'"°" .,..,,,,., ~ - t.'· : -.,,н~•~ ~.~ t,1,н,.,..t

10

-.~,no

'•*

•••н-'

~.,.,

'11

-.i,-4'•,_,...•

..i ........, ...., , . . . . . .,_., .-..,,:.. , . :i

_

~-

~.......

·•-1

IH 81'1f'06t ЈО ,.._.,..,.,,о ·'\А.NМ~,,О с.k41м._

n

i

~Wf.'4,rte .......... "'"""'"-' ~ •

ЈЈ "'7,,,.ЏUl'O ~f.'4,1(1 , ~ _ , . . . , , . ~~•

н.,,,~ ""М•••

t]

.,,...н...,.,1• ._.,..+е а--с,,. ..,..,,.,~

1,>,.О 4.,..,, .... """-••• \111.FAl'ILt,t , &w.,~ ~ - ' •

..,

t-

' .,...«'••---•

_.....,.,to ._....,....,,

-------

•• 1

10

,._.,..,.._ _

1. Потписниците на договорот во Казерта, Италија (од лево кон десно): командантот на ЕЛАС, генер­ ал Сарафис, британскиот генерал Скоби и коман­ дантот на Националниот демократски грчки соЈуз

(ЕДЕС). полковникот Зервас.

2.

09. 1944 г.

Маркос Вафијадис во смотра на единиците на

ЕЛАС во ослободениот Солун,

2 ноември 1944 г.

- потписници на договорот во Варкиза,Грција, 12 февруари 1945 г.

4. Предавање на оружјето од страна на ЕЛАС, де­ кември 1944 г.

5. Британските единици пред Атина, 12. 1944 r.

6. Плоштадот во Arnнa по британската воена ин­ тервенција, декември 1944 r.

7-8. Британски тенкови во Атина и влегувањето во зградата на ЕАМ. декември 1944 г.

9. Протестна манифестација на ЕАМ по Варкиза.

1945 г.

1о. Наредба од ГШ на ЕЛАС за предавање на оружјето. 15 февруари 1945 г. З.

Претставници

1. Signator1es of the Caserta Treaty, ltaly (from left to right). commander of ELAS, general Sarafis, the British general Scooby апd the commander of the National Demokratic Greek All1ance ( ЕОЕЅ). colonel Zervas. September, 1944 2. Магсоѕ Vaphiad1s, inspecting the ELAS units in liberated Thessalonica, November, 2nd, 1944 З. Representatives - s1gnatories of the Varkiza Agreement, Greece, February. 12th, 1945 4. Surrendering the arms of ELAS, December, 1944 5. British units iп front of Athens. December, 1944 6. А square 111 Athens after the Bntish military intervention, December. 1944 7-8. British tanks iп Athens and entenng the build1ng of ЕАМ. December, 1944 9 Protests of ЕАМ after Varkiza. 1945 10. Order of the ELAS Headquarters for surrender1ng the arms. February, 15th. 1945

t

~

~.,t

# , ...

'

\ a ll'

l .. __..,;i

-IЈА..ч

· · " " ' " ' " " "" ' , , ,..,.,

,u,i._..u

li:,З"

( ~ - ---i

,uљ,,мz_....:-wttA< {ЈЈ t "А .......

u ~ w,

•,: ,'

•'. ,[t,(..1 ~

~ · -••

.,..

)Й 1.~,

ЈА

Т1

_..? fi,._, -'

, ,,-,f\l.

" .A'illf\ ......

~- ,1#-~ .,✓...i .-..... , .рсО,,о, Х • ..y,. ( .к .• ...,. ,н.it";( ,_ ~ C .J,"'-

~ ~:;-~~7~:c::~b•

~.r~

."!) " .... " .._..1. w;;et ....

- ~... r,av „1,,1c,....n~ ,ro~.;11ft( ... :.. ,v.,, ,v.,....

6.)r;.. ihJ ,..

- ~...м;~.. х... .- , 0

\...,y...

f ..\ . ~ o ( •... ( f',Q.[,(1111 ~ • ' " ' ~-,

~

,. , Јј,.,, ~ u, н• ј

",o..c;.,,,.

1 ,и...,,...-Ј..,." ..... ~ " 't.<,,'" '

.,-r,,нi1J-. он,.,..Џv

-'.4..-,fvн( """'°";i~ н ...

f'(,J(

- ~,.") ..,~,.,. ~ ~"8-ov.. ........."""",. ' "

Y--.WJi .1t ,tC llo6( 1.(о.;&А , ,0,1~,1 r;;.IO t 'OO ~ .,.N, ,:(1.a,, lt.U(,'15•<1'• • S v » . ( _. А Ј> 1 O Q A ~ \ l 'f ..,1 ,

,..,. r

f~

Jo,Vt,.,.~ ,;,нw

... 1 ._ , &м(

l IIO•'trr:,;:. ).o,4r~&,.CH ....SAN Ј....ц,,,:,.

~ 1, :(to,-.o r „

15.i,..

1

~

-

t , fllt,,IU. •

,i"'].;~~=~~(~~t~~ j':\~,:;11~:"r:S.,~"' ~~'"""& ~о ...tc -4\.i:,c ,ц t .l<i>\.I,,.. ~.. ,..,.. :.,nl:.9"'1'.., ,о ~.,.4.-..-.... • .w..,..,,..~t «

,,.,Ј( z».4 oiм 1ori-.J

1 -..t.i;1.11

c::: N •).._~

, ~'1,c

~ ,,. r~ .

".-оЈО.4(0.н.а,1

OV<Otl\Vllr, ..

=~-~~~'(~~ .,=~"::,: /ј,.. . .~,,,_~Ј?~~~::;:,;~fц~:~:).о-:''-~ .. ,~r,w l .~.., "~ !"N',1::a) ... 'w "'"'"'""·O,O,""tlll{("c.'--u~i1ГI\,~ OA(c-,.,O,..Qo ... ({'oo,w .ца ( be,).o""°"""°" &,.t...( (А..о~.-,~ ,Q.\1н •• 1 нЅ,(ЈМ • ,...-tv ((".

foO•~:~-=~~~:;.i~~t::,~.)~-;::•~O;:~:::rr~~-

.ao,:;~;.s-1:::r~~~;;:::.1~•.;;.~:~::::.

~•"~t~=~·~~-~-~::•~·.~~4о~~~ 6~•'• U.,::,O(; % м•..._,о ''°"'l"8 '('C-4.u.e

,,д«

cl

....r .:'\},0-"'"' ~ ~::,,. • , •

l;,М:;~.l;~~lt11;

~••~· ·

.() • ACot.OII 1:.,Ј).°'°" ~ 11.JiP-'V ~ ~ -•• >) "-'\,\S<rcoq >.с ,с-очт r. ~ \/ · u~ ..........:.tc~v-"< о:.о.

~ ;. ~ : - ~ ~

ay.,v1o,11:.,...i;;

i .w<CI У о " ' • ,. 4 "' • • • 1„ N'lo8 .t:11~ ~• х:.0-:

.ar ..ес:

.и•

r

·•~< •

. ,t '---,м ..~ ..~. . ( а

н~ .....-io ro .с ,.),,ј ,,_..,. к„ t :u.,)lill:G--.v„ у, , • 'fм.1....,.,. i,w ( ~ O\f\o,1,X (c.)VYV1 4 t ,. ~."-'( ... .,:)v.,., ,a,Q, .-Q-0.

, ) ~~

_ ,

.... • .,16..со ,r.м

, Ј • .....,о ._, , ~., .с , ~

.'6,-

i.., ~c.

:,,,~( ~ ,с ,4:ра: .Ј,1..о< f ~:v.A).1~ l"fY.l'W ,,....0,.,1~. <н..-( оnн ,v Ow...v.(W.К ..... ~•

••~ •"""'< 111»<. ....... ЈЈ ~н„,.4 ..-'\.О--ЧМ.r1~-~:"~•::д:•~•~.:v~~~ •1 .. »•'А

•.1e1, r >,,.A<

- •...

(Т.

1 4

5

· .., l)lu.,;• ·r~« ) tt. ~ t u . t

7

сењето на неговото раководство , група маке­

However, in the summer of 1944, following the

донск и борци ги напуштиле редовите на ЕЛАС

talks between the representatives of the Gen-

и организирано заминале на Караорман и како

eral Headquarters of NOV and

Костурск и баталјон дејствуваат во составот на

on founding special Macedonian units, CPG al-

Првата македонска ударна бригада на НОВ и

lowed the return of the Macedonian battalion from

ПОМ . Но сепак , во летото

the Vardar part of Macedonia

1944 година , по раз­

РОМ

апd

and ELAS

the founding

говорите помеѓу претставниците на Главниот

of special Macedonian units within ELAS.

штаб на НОВ и ПОМ и ЕЛАС за формирање на

agreement the leaders of CPG saw the opportu-

посебни македонски единици , КПГ го дозво­

nity of

лила враќањето на македонскиот баталјон од

of the Macedonians in the offensive against the

вардарскиот дел на Македонија, како и орга­

а

German

низирањето на посебни македонски единици

massive mobilization апd

апd

lп

that

participation

collaborationist forces in Greece.

On the 15th of July, the Macedonian battalion of

во рамките на ЕЛАС . Во ваквата согласност

Voden was founded , and on the 2nd of August

раководството на КПГ ја гледала можноста од

in the village Pozdiviste the Lerin-Kostur battalion

масовно мобилизирање и учество на Македон­

was founded , both of them included in ELAS.

ците против големата офанзива на германските и квислиншките сили во Грција. Во составот на

Following the inclusion of the National liberation

ЕЛАС на

Front

15 јуни 1944 година е формиран Воден­

ск иот македонски баталјон, а на Поздивиште Лери нско

-

(ЕАМ ) iп

the Government of National Unity

and the agreement of Caserta оп the 26th of Sep-

2 август во с .

tember 1944 which stipulated that the armed forc-

Костурскиот баталјон .

es of ELAS

Со влегувањето на Националниот ослободите­

апd

the National Republican Greek

Alliance (EDES) should be under the immediate

лен фронт ( ЕАМ ) во Владата на националното

command of the Government and the English forc-

единство , како и склучувањето на спогодбата година, со

es, the tendency of founding larger Macedonian

која вооружените с и ли на ЕЛАС и Национал­

military units was abandoned and the recruiting

ниот демократски грчки сојуз ( ЕДЕС ) биле ста­

of Macedonians into the forces of ELAS stopped.

вени под непосредна команда на Владата и на

ln that situation the Macedonian battalions, un-

англ ис ките сили со право да одлучат во секој

der the directive of the General Headquarters of

момент за нивно распуштање, се напушта ори­

NOV

ентацијата за формирање поголем и македон ­

ELAS апd moved to the Vardar part of Macedonia

ски воен и единици и постепено се прекинува

where they were included in the NOV, of. Масе-

во Казерта во

26

септември

1944

1, 6. Митинг на приврзаниците на ЕАМ по 1945 г.

2. Затвореници припадници на ЕАМ, 1945 г.

Варкиза, Јанина

З . Пред егзекуција на припадниците на ЕАМ, 1945 г.

4-5. Последици од теророт врз населението 7. Телеграма од ЕАМ до сојузниците, известување за во Грција, 2 април 1945 г.

теророт

апd РОМ , iп

October 1944 withdrew from

1, 6. Meeting o f the ЕАМ . followers;- afte""b;-.Varskizcli loannina, 1945 2. Prisoners, members o f ЕАМ, 1945 3. Before the execution of the ЕАМ membeг$, 1945 4-5. Consequences of the terror over the population 7 ._Telegram from ЕАМ to the All1es, informing about· the. terrors , in Greece, April: 2nd;..1945

. 23

4

..........

••••

~

.....,. ...- ~

.,,..._, ~ • Ј...._ ••.?••~ц.-...,..... ,и,,.пv••

- •

•• .....,.

~t..U:&'

, .... ,.,,.g .... "' . ...... . , . . , ,.,,,

._....._., •.,.,,.-, ...,_ .._. flВ""" •

r'Jl88'• ..,,.._ I q•,r._ ... .,,•• ~ - - - - - - ~

~11•--~.,, -~-,......•.. .............~.~.,...

........ , ....

..

-

5

регрутацијата на Македонци во единиците на

donia. These actions of CPG were considered

ЕЛАС. Во таква ситуација македонските бата­

and judged

лјони по директива на Главниот штаб на НОВ

the Aegean part of Macedonia. And what's more,

и ПОМ во октомври

година се отцепиле

on the 18th of November 1944 in Bitola the First

од ЕЛАС и преминале во вардарскиот дел на

Macedonian Aegean Brigade was founded and on

Македонија каде се вклучиле во редовите на

the 3rd of December also in Bitola

НОВ на Македонија . Преземените акции од

was held attended by delegates from all of the

страна на КПГ се осудени и оценети како план

regions of the Aegean part of Macedonia. At that

на Југословените за освојување на егејскиот

conference а political committee was appointed to

дел на Македонија. Уште повеќе што на 18 но­

coordinate the struggle of the Macedonian people

ември

1944

аѕ

the plan of Yugoslavia to conquer

а

conference

1944 година во Битола била формирана

in that part of Macedonia. Following the interven-

Првата македонска егејска ударна бригада, а

tion of the chief of the British missions in Mace-

на

3 декември 1944 година , исто така во Бито ­

donia, on the 9th of December 1944 , in regards

ла , се одржала конференција во присуство на

to the First Aegean Brigade, the political leaders

делегати од сите делови на егејскиот дел на

of NOV and РОУ declared that the Brigade would

Македонија, на која била избрана политичка

not

комисија за раководење на борбата на маке ­

Macedonia.

интервенција на шефот на британските мисии

9

декември

1944

the Greek-Yugoslavian border and that

Yugoslavia had по claims on the Aegean part of

донскиот народ од овој дел на Македонија. На

во Македонија на

сгоѕѕ

Аѕ а

result, the Aegean Brigade was

engaged in the liberating actions in the western

година , во

part of Vardar Macedonia.

врска со формирањето на Првата егејска удар­ на бригада , политичкото раководство на НОВ

The defeat of the Greek leftists in the battle for

и ПОЈ изјавило дека истата нема да ја поми­

Athens and the ratification of the agreement in

не грчко-југословенската граница и дека Југо ­

Varkisa on the 12th of February 1945 marked the

славија нема претензии врз е гејскиот дел на

end of the armed struggles for ELAS,

Македонија. Како резултат на тоа , Егејската

of the movement itself and the engagement of

бригада е употребена за борбени а ктивности

repressive measures by the government forces

во ослободувањето на западниот дел од вар­

against the members of the resistance , especially

дарска Македонија .

aimed toward the Macedonians.

а

defeat

1. Логорот "Акронавплион· 2-3. Логорот "Ѓура· и тамошните затвореници, 1945 r.

4.

1. Prisoners' camp .Akronavpliong" 2-3. The camp "0uга• апd its prisoners, 1945 4 .А letter from the Macedonian prisoners iп the camp "Pavlos Melas" to the commander of the First Aegean Elite Brigade, Мау, 1945 5. lnformation about the terror in the Aegean part of Macedonia, translation from the magazine .Laiki Foniv", No. 243, July 14, 1945, Thessaloniki 6. -9. Leaving homes аѕ а result of the terror, 1945

Писмо од македонските затвореници во логорот "Павлос

мелас· до командантот на Првата егејска ударна бригада, мај

1945 г.

5.

Информ ација за теророт во еrе1скиот дел на Македонија.

превод од Солунско списание .Лаики Фони· бр. 243, 14 јули

1945 r.

6-9. Напуштање на родните огништа како резултат на теророт, 1945 г.

25

1 ..~· ~.. ~~

,

_,.~.,,д.t-н. ,

-ii:м_-

' .,.,,~,,,1 . .

Ј"Ј,-,.,...

"'·

.11,~: 1~ ...,.. i( ,' ......

1

....,.._..'" .\..,,... ...

't

....,. ~,..............." ~. •.,.~,,. ~.......-~ •--- ...,_.r ~ ,-1-, _

...

~=· .. .. ,~-.,.

,,. ~

_,.__.,..~

,--.-.-..,Ј~ ~ ~

'-"'f __ __ _ ,..,. ~ . , ,

·;;;:~д;,,

~-- ....... .,,_~~..

. ,,,,.. -"""', ...,.

..,.,....... ,

....

.,.,

-~/"

;......' ,,.:rx, ~

~

"

..

""+'- -

4

Поразот на грчката левица во битката за Атина

The Macedonians from the Aegean

и потпишувањето на договорот во Варкиза на 12

donia rejoiced the constitution of the People's

февруари

1945 година значи крај на оружената

Republic of Macedonia within the newly created

борба на ЕЛАС , пораз на движењето и почеток

federation of Yugoslavian nations. Having in mind

на примената на репресивни мерки против при­

the protection and the survival of the Macedo-

падниците на отпорот, а особено кон Македон­

nians in

ците од страна на владините сили .

lieving that орроѕе

Македонците од егејскиот дел на Македонија

рагt

of Mace-

Gгеесе аѕ

their only objective, and be-

Gгеесе

has the democratic power to

the governmental forces, at the initiative

of СРУ /СРМ , on the 23rd of April 1945 the Nation-

со нескриени симпатии го дочекале конститу­

al Liberation Front (NOF) was founded in Skopje,

ирањето на Народна Република Македонија

а

во новосоздадената федерација на југословен­

Macedonian organization from the Aegean

рагt

of Macedonia. The NOF included the following

ските народи. Имајќи ја п ред себе единствена­

organizations: the Youth's National Liberation As-

та цел за заштита и опстанок на Македонци­ те во Грција, но и со увереност дека во Грција

sociation (NOMS) and the Women's Anti-Fascist

постојат демократски сили против владините

Front (AFL).

сили , на иницијатива на КПЈ/КПМ на

The political factors NOF and CPG, having

23

април

по

1945 година во Скопје бил формиран Народно­

other alternative, yet referred to each other with

ослободителениот фронт ( НОФ), македонска

the single goal - to acquire the power, while the

организација од егејскиот дел на Македонија .

Macedonians from the Aegean

Во рамките на НОФ , исто така, биле форм и ра­

aimed towards the recognition of their national

ни организациите Народноослободителен мла­

and social rights, in order to lead the struggle

дински сојуз ( НОМС ) и Антифашистички фронт

more efficiently, united

на жените (АФЖ) .

1946.

1, 2, 9. Прифаќање на бегалците од егејскиот дел на Маке­ 1945 г.

3. Месечен извештај од детскиот дом "Елпида Караманди· во Битола, Јануари 1946 г.

4. Лазо Ангеловски , учител и секретар на Околискиот народен одбор за Леринско, погубен во август 1948 г.

5. Решение за назначување на Лазо Ангеловски за управи­ тел на детскиот дом ·мерџан"-Тетово, 8 октомври 1946 го­

1 ,2,9. Sheltering the refugees from the Aeg ean ра гt o f Macedonia, 194 Ѕ 3. Monthly report of the children's home "Elp1da Karamand i" in Bitola, January, 19 46 4. Lazo Angelovski, teacher and secretary to the Lerin Local People's Com mittee, executed in Aug ust, 1948 5. А document for appointing Lazo Angelovski аѕ а director of the child ren's home "Merdzan" - Tetovo, October 8, 1946 6. lnformation to all the local People's Liberation Commit t ees NOO in the Bit ola reg ion fo r ad missions to schools fo r teachers, December 30, 1944 7. А lett er from the Governm ent of the Democratic Federal Republic of Macedonia to the Bitola People's Committee, for shelt ering the refugees from the Aegean part of Macedonia, Augusr, 1 9 4 5 8. lnformation to all the local NOO in the Bitola region for opening of analphabetic courses, January 30 , 194 5

донија,

дина.

6.

Известување до сите општински НОО во Битолската око­

лија за упис во училишта за народни учители,

1944 Г.

7. Писмо

30

декември

од владата на Демократска Федерална Македо­

нија до битолскиот народен одбор, за грижа на бегалците од еге1скиот дел на Македонија, август 1945 г.

8. Известување до сите општински НОО во Битолската околија за отворање на аналфабетски курсеви, 30 јануари 1945

27

оп

рагt

of Macedonia

the 21 st of November

~У ~Ј~~:::·и r

M...,JI ~4tиer,:.._u OQ.IC. . (,Д t"'f'М:,11.J.A ~

* M!/llf/W/1 .

13

•,

, .... <~:, .'Ј/л· :.t.··/ 1

,:;,. ..\· ..

~f.ll (1

,;,f/2 '

,,,.,.,, .......... , "'. 1/ ,.oJ,.;,••v•·• ,.,..,.~ ,,

i , • · • · • • ' " " '' r .. ,.,..ц.. ,,. ~ •·•-.tЈ.о••ЏЈ• у:-..1 • 1 ..:, ":,wJ , .-\,Џlll!U:t-..-~►

t.o

• ..,.,,, , н.-.. џ Ц. . . .

..

~

~1

••,

1 •••, . . . ..........,,,.. ,

, ) ._...... ~ - • , .,..... •• , .,..._._..-..-;,:• r ;v,.rqJ• ~~·.:;;:_. ~_... •..,_. ....

,,;Fo,..,.•~ ..,st__..J•

.,.,·~•tJ ... , . , , ,._ ""''' "'""' ...... ....... {

:~.~ ~~-:~~::7....~:·:=:-~.:J.:.:~;i.::.- t ,._. ,..r, , ,-.. ... Ј) ~

.r,

1 , ,. , ._,....., .,..-.,. , _.,.,_,.., .J4 • k ~• ) , џ,.._.,

•~ .-• ._.

"'°''Р' '~ .,._..,_ .......... •• • •"*J•"t , ..., . ....

----· • • ,.,••,_,., ...... . , ........ .. -~ IС•!1•~•·• ..,~•Ф•,.. .,,-П'u.,..- ,♦ 81(8,,-, " . . , , ., ,..,

,, а.,., .,, .,...А♦ п-:t'",,.,.,.,.

t-"'-••·• • -.-

••

t

i

; .:~_:::~=•:.:".;.;:;\:~;~;-:.~~::::;~•;;bv•-~:::~,, l

:.:.:-:::::::~~-~::~:,:;~;~:.~:::.:·:·;::;~:-•: :.::;:;:· 1 -1, .......... ..

Vц ,_,,., ..,.~

~->•~··» .

t-_,....,..,, ...

,,_.,..,,.,.,,,.,.~•-1•....,,-

00.}.'(• ..~

f'O

,-·-JI'~•..,,..,,....

••Ј' •Ј ••·ч•

~) ,_. . . ..... .. ,i-• ..,•• • .,..• ..,,.. .4 . . .. . . .,,.!'"\;,•

,,-,,..v.:;; •·· "''"" ~..

• - • f •.,,.;,,

, O"'".•• , . : ,""fo<J~-i"-" '.,.'"oJ.'"...........

:::':~:~::::%:i;~~~::f;;:;,:.~.:·:.·~·:-.::"'.)(lf •'-.. •.,,., ..,..~ ~u •·••)-••

., ),r,Џ-,• .-,,.,._, .:,. Ј

~ ф

..... . .

..............

,-т.

••'---.Ј• А.•,н•t• ,

._.,,.,,,.,.__

1••~••-• н4 • .,..-, ... . - ... ,,..".

• 1"J• ~1 t1 ,.._. . ...

-frlf"

'!+а„ )'у.....,... . . 1 ... - -•

•• l • ••W

• .,., ... . ...: -

,... , ......

), 1,:

ј

16

Од своја страна , политичките фактори НОФ

The relations between the western allies and the

и КПГ , немајќи друга алтернатива , а упатен и

Soviet Union worsened immediately after the end

едни кон други со еди нствена цел - освојување

of the Second World War, and turned into

на власта, а на Македонците од егеј скиот дел

frontation known аѕ the Cold War. following the

на Македонија

elections of March 1946 and the victory of the

-

остварување н а националните

и социјалн и права , како и за поорганизирано

водење на бо рбата , се обединуваат на ври

1946

а

con-

king, Greece, who had remained outside the So-

21 ноем­

viet ideological camp, with the help of the Brit-

година.

ish and American allies managed to legalize its

Односите помеѓу западните сојузници и Совет­

governing system. The assessment of CPG that

скиот Сојуз , веднаш по завршувањето на Вто­

Greece was already experiencing

рата светска војна, започнале да се заостру­

support by some Balkan leaders were

таци ја која станала позната како Студена

а

reason

enough for а partisan unit to attack on the 31 st

1946 година и

of March the government forces in Litohoro, in

победата на кралот, Грција , која остана над­

the region of Katerini, which is considered the be-

вор од советскиот идеолошки табор , со помош

ginning of the armed struggle of the Democratic

на британските и амер иканските сојузници, ус­

Army of Greece (DAG) and the beginning of the

пеала да го легализира својот систем на упра­

Civil War in Greece.

вување.

1-7. Head Committee of NOF for Macedonia under Greece (from left to right): Paskal Mitrevski - secretary, 0orcl1 Urdov - Dzodz.o, Mihailo Keramitc1ev, Pavle Rakovski, Atanas Korovesovski, Minco Fotev - secretary of the National-L1beration Youth Alliance (NOMS) and Evdokija Nikolova-Vera, secretary of the Antifascist Front of Women (AFL ) for the Aegean part of Macedoniз 8. Leзders of NOF, AFL зnd NOMS for Kostur (Кзѕtогiа) region, 1945 9. Locзl Comm1ttee of NOF for Sorovic (Amindeon) зnd Kailari, 1946 10. Armed groups of NOF, Mali Madi, 1945 11. Armed groups of NOF, 1945 12. Proclзmation of AFL for Voden (Edessa) region to the Macedoпian, Greek and Vlach women for popularizing the organization, January 15, 1946 13. "Bilten", bulletin of NOF for the Aegean part of Macedonia, February 20, 1946 14. Proclamation of the Headquarters of the Democratic Army of Greece (DAG) for Vico, to the people from the Lerin (Florina) region, for uп1on of the Greek and Macedonian partisans, November 21, 1946 15. Proclamation of the District Committee of NOMS for Voden (Еdеѕѕз) region \о the Mзcedonian people, informзt1oп about the terror, December 20, 1945 16. Agreement between KPG an КРМ for including the NOF orgзnization in the leadership of KPG and ЕАМ, October 15, 1945

1-7. Главниот одбор на НОФ за Македонија под Грција (од лево

кон десно): Паскал Митревски - секретар, Ѓорѓи Урдов - Џоџо, Михаило Керамитчиев, Павле Раковски, Атанас Коровешовски,

Минчо Фотев, секретар на Народнооспободителсниот младин­ ски сојуз (НОМС) и Евдокија Николова

revolution-

ary situation ready for an armed struggle and the

ваат , п реминувајќи во состојба на конфрон­ војна . Со мартовски избори од

а

-

Вера, секретар на

Антифашистичкиот фронт на жените (АФЖ) на еге1скиот дел на Македонија

8. Раководители на НОФ. АФЖ и НОМС за Костурско, 1945 r 9. Околискиот одбор на НОФ за Сорович (Аминдеон), 1946 r.

10. Вооружени групи на НОФ, Мали Мади, 1945 r.

11. Вооружени групи на НОФ, 1945 г.

12. Проглас од АФЖ за Воденско до Македонките, Гркинките и Влаинките, за омасовување на организацијата, 15 јануари 1946 r.

1З.•Билтен·. орган на НОФ на Егејска Македонија. 20 фев­ руари 1946 r.

14. Проглас од штабот на Демократската армија на Грција (ДАГ) за Вичо до народот на Леринска околија, за обедину­ вањето на грчките и македонските партизани ,

21 ноември 1946 г.

15. Проглас од Окружниот одбор на НОМС за Воденско до македонскиот народ, известување за теророт, 20 декември 1945 r.

16. Договор меѓу КПГ И КПМ за вклучување на организа­ цијата НОФ во раководството на КПГ и ЕАМ, 15 октомври 1945 г.

29

/(ijfl,-71. $1о. ~Ѕ. ~?}Ј'.(; ! Ј

· · fttllriJJ

·,•

IIIIIШl1D П)!/ЈШ

ДIАГГfЛМА

Ј!РО~

:(0!/

~IINIRO Л АО

4

Оценката на КПГ дека во Грција веќе постои

ln the period 1946-1947 the Macedonians from

револуционерна с итуација за вооружена бо рба

the Aegean part of Macedonia joined the struggle

и подцршката од некои балкански раководи­

in large numbers, comprising 3/4 of the armed

тели биле доволен повод на

31 март 1946 го­

forces under the command of the Headquarters

дина еден партизански одред да изврши напад

of DAG for Central and Western Macedonia.

против владините единици на Литохоро , Кате­

The General Headquarters of DAG was concur-

ринско, што се смета за почеток на оружената

rently acting

борба на Демократска армија на Грција (ДАГ) и

the executive authority, until the establishment of

почеток на Граѓанската војна во Грција.

the Temporary Democratic Government for Free

Во периодот

1946-1947 година Македонците

Greece on the 23rd of December 1947. The de-

од егејскиот дел на Македонија масовно учес­

cisions adopted by the General Headquarters of

твувале во борбата, сочинувајќи на тој начин

DAG were of great significance for the Macedo-

3/4 од вооружените сили што се наоѓале под

nians because they recognized the fact that there

команда на Штабот на ДАГ за Централна и За­

is

падна Македонија . Главниот штаб на ДАГ едно­

to study in their mother tongue - Macedonian, to

времено ја вршел и врховната , законодавната

maintain their own national culture, etc. On that

и извршната власт се до формирањето на При­

а

аѕ

the supreme, the legislative and

Macedonian minority in Greece with the right

basis, in the period 1947-1948 many teaching

времената демократска влада на слободна Г р­

courses were started in the Aegean part of Mace-

ција на 23 декември 1947 година. Донесените

donia, which led to opening of 87 schools with

одлуки од Главниот штаб на ДАГ имале големо

some 10.000 pupils.

значење за Македонците поради фактот дека во Грција постои македонско малцинство со право

Following the withdrawal of Great Britain from

да се образува на мајчин македонски јазик, да ја

Greece on the 31st of March 1947,

развиваат својата национална култура и др . Врз

of the military and economic crisis, its role was

1. Маркос Вафијадис, командант на ГШ на ДАГ и претседа­ тел на Привремената демократска влада на Грција (ПДВ)

1. Marcos Vaphiadis, commander of the Headquarters of DAG and president of the Temporary Democratic Govemment of Greece (TDG) 2. The Headquarters ofDAG, Gramos, 1947 3. The proclamation and the decisions of the на of DAG, 1947 4. The proclamation of TDG in liberated Greece, December 23, 1947 5. The на of DAG, at work 6. Call-up from на of DAG for mobilization, November 30, 1947 7. Some of the units of DAG in liberated Konitsa, December, 1947 8. Territorial на of DAG on Vito, with its commander Pando $iperkov and its member Mihaili Apostolski-Graniti, 1947 9 DAG soldiers 10. Leaders of NOF and AFZ, Gramos, 1947 11. А partisan column of DAG 12. DAG soldiers at а fighting position

2. Штабот на ДАГ, Грамос, 1947 г. З. Прогласат и решенијата на ГШ на ДАГ, 1947 r .

4. Прокламација на ПДВ на слободна Грција , 23 декември 1947 r.

5. Од работата на ГШ на ДАГ 6. Повик од ГШ на ДАГ за мобилизација, 30 ноември 1947 r.

7. Дел од единиците на ДАГ во ослободена Коница, декем­ ври 1947 r .

8. Територијалниот штаб на ДАГ на Вичо, со командантот Пандо Шиnерков и членот Михаили Апостолски-Гранити ,

1947 г.

9. Борци на ДАГ 10. Раководители на НОФ и АФЖ, Грамос, 1947 r.

11 . Партизанска колона на ДАГ 12. Борци на ДАГ на борбена позиција

31

аѕ а

result

основа на тоа, во периодот

replaced by the presence of the USA who didn't

1947-1948 година во

егејскиот дел на Македонија биле отворени ма­

believe that Greece would be able to

кедонски учителски курсеви и

fогсеѕ

кои биле опфатени околу

87

училишта во

10.000 ученици.

to

а

орроѕе

the

of DAG. According to them, it would lead

capitulation and falling under the Soviet influ-

Со повлекувањето на Велика Британија од Гр­

ence, which would threaten the security of Turkey,

ција на

година, како резултат на

the Middle East and western Europe. For that rea-

нејзината економска и воена криза, нејзиното

son, Greece was granted military and economic

место било пополнета со присуството на САД

help, and following the ratification of the Greek-

кои не верувале дека Грција ќе може да им се

American agreement on the 20th of June 1947,

спротистави на силите на ДАГ. Според нив, тоа

the USA officially placed Greece under their pro-

би довело до нејзина капитулација и потпаѓање

tection and guarantied for its territorial integrity.

под советска влијание, а со тоа Турција, Сре­

Truman's doctrine actually marked the beginning

дниот Исток , како и безбедноста на Западна

of the end of the forces of DAG.

31

март

1947

Европа, би се изложиле на опасност. Од тие

Despite that constellation of forces, in the period

причини на Грција и се доделува воена и еко­

1947-1949 the united Macedonian and Greek par-

номска помош , а со потпишувањето на грчко ­

американскиот договор од

tisans managed to carry out permanent attacks

20 јуни 1947 година,

and

САД и официјално ја ставаат Грција под своја

орроѕе

the growing governmental police and

military forces. and even create а compact liber-

заштита, како и даваt-bе гаранција за нејзиниот територијален интегритет. Трумановата док­

ated territory in the Aegean part of Macedonia.

трина фактички претставува почеток на крајот

The most massive organization of the Macedo-

на поразот на силите на ДАГ.

nians from the Aegean part of Macedonia - NOF,

И покрај таквата консталција на силите, обеди­

held its first meeting on the 20th of

нетите македонски и грчки партизани во перио­

known

дот од

guidelines for the further activities of the organiza-

1947-1949 година со

перманентни напади

аѕ

Мау

1947,

the Active of Senofite, which issued

1. Medical corps staff in the Vico hospital, 1947 2. А\ rest 3. Wounded soldiers. the hosp,tal ,n Коп,:е , Albania 4. А performance on the liberated territory in Greece 5. The Macedonian alphabet (azbuka). used dunng the Civil War in Greece 6. Te<1ching on Macedonian language 7. The hospital of the 24th Brigade of OAG, Kajm,1kcalan, 1947 8. А certificate for accomplished courses for teachers. 1947 9. Newspapers published in the Aegean part of Macedon,a 10. А letter from the DAG на for Central and Western Macedon,a to ,111 \he units and political organizations for opening of Macedonian and Greek schools, аѕ well ,1ѕ schools for the ethn,c minorit,es, October 31, 1947 11. А document No. 8 of the DAG на tor starting the school year

1. Дел од санитетот во болницата на Вичо. 1947 г.

2. Почивка 3. Ранети борци. болница во Корча, Албанија, 1947 г.

4. Приредба на слободната територија во Грција 5. Македонската азбука применета за време граѓанската војна во Грција

6. Настава на македонски јазик 7. Болницата на 24. бригада на ДАГ. Кајмакчалан, 1947 г.

8. Уверение за завршен курс за народни учители. 1947 г. Македонија до сите единици и политички организации, за отворање македонски, грчки училишта и на

малцинствата, 31 октомври 1947 r.

9. Весници издавани во егејскиот дел на Македонија 10. Писмо од ГШ на ДАГ за Централна и Западна 11. Одлука бр. 8 од ГШ на ДАГ, за отпочнување на учебната година, 28 септември 1947 г.

33

~·'

.

.

~~

"<::

....

..;.....-~...' -,,· \ ...__

~

,..IC'(-:.·., "' .

- .~ ...,

.

.

..,

Ailj '\.'\ ·"'

'

•

•

~ . •

Ј

.,

4

4

4

успеваат да се спротистават на помногубројни­

tion , mostly referring to the shift of the basic goal

те владини полициски и воени сили, па дури на

of NOF from the struggle for self-determination

територијата на егејскиот дел на Македонија да

to

создадат и компактна слободна територија.

nians from the Aegean part of Macedonia, а total

Најмасовната организација на Македонците од

mobilization, overthrowing the regime of Athens

егејскиот дел на Македонија НОФ , го одржала

and taking over the government, strengthening

својот прв состанок на

година, по­

of the brotherhood and unity between the Greeks

знат како Сенофитски актив , на кој биле даде­

and Macedonians and increasing the trust in DAG

ни насоки за понатамошното развојно дејству­

to achieve their aspirations.

20

мај

1947

вање на организацијата , и тоа промена во однос

а

struggle for national equality of the Macedo-

ln the sense of effectuating the slogan "Every-

на стратешката цел на НОФ, од борба за само­

body at Arms - Everything for Victory" on the 13th

определување , во борба за национална рамно­

of January 1948 the First Congress of NOF was

правност на Македонците од егејскиот дел на

held in the village of Vembel in the Kostur region .

Македонија, тотална мобилизација , соборување

ln the time of the Congress, the standing troops

на атинскиот режим и заземање на власта , за­

reached some 25.000 fighters, 10.147 of which

цврстување на братството и единството меѓу

were Macedonians, and in the organization of

Грците и Македонците и зајакнување на верба­

NOF, aside from the members of the General

та во ДАГ за остварување на своите аспирации .

Governing Body, there were 137 professionals Во функција на реализирање на паролата на КПГ "Сите на оружје

and

- се за победата" било и

јануари

women joined the DAG. Almost the entire profes-

година во с. В' мбел, Костур­

1948

sional personnel of the Macedonian organiza-

ска . Во време на одржувањето на Конгресот ефективата на ДАГ броела околу

ци , од кои биле

25.000

tions NOF and AFZ was engaged. Two historic

бор­

documents were adopted: the Program and the

10.147 Македонци , а во орга­

Statute of NOF, which particularly pointed out the

низацијата НОФ, покрај членовите на Главно­ то раководство , делувале

137

democratic rights of the Macedonians

профес ионални

кадри , со вкупно

16.260 организирани

негов повик нови

3.000 Македонци и Македон­

total of 16.260 organized personnel. Fol-

lowing its call, new 3.000 Macedonian men and

одржувањето на Првиот конгрес на НОФ на

13

а

аѕ а

na-

tionality, which was in accordance to the opinions

лица . На

of the CPG. ln that spirit and for the same purposes, а Congгess of AFZ was held on the 21 st

ки стапиле во редовите на ДАГ. Бил мобили­

of April 1948.

зиран речиси целиот професионален кадар на

македонските организации НОФ и АФЖ. Биле

One of the priority assignments of the organiza-

донесени два историски документи , Програма

tion of NOF was the spreading of Macedonian

1. Театарска претстава на импровизирана бина 2. Офицерска школа на ГШ на ДАГ, Вичо, 1948 г.

3. Културно-просветна група на НОФ, 1947 г.

4. Пропаганден материјал на НОФ, 1947 -1948 г.

1. Theatre per1ormance on an improvised stage 2. Officers' school of the DAG HQ, Vico, 1948 3. А group for cul\ural and educational activities of NOF, 1947 4. Propaganda materials or NOF and AFL, 1947

35

и Статут на НОФ, во кои посебно биле потен­

literacy, national culture and the use of the Mace-

ци рани демократските права на Македонците

donian language, which was effectuated by pub-

како посебна националност, што б ило во согла­

lishing newspapers, magazines, brochures and

сност со ставовите на КПГ. Во истиот дух и со

other kinds of publications. The central organ of

исти цели, на 21 април 1948 година бил одржан

the NOF was the newspaper "Undefeated", whose

и Конгрес на АФЖ.

first issue was printed оп the 1st of Мау 1947,

Една од приоритетните задачи на организација­

while the organs of the county committees of NOF

та НОФ е и ширењето на македонската писме­

were the newspapers "Dawn" in Lerin , "Victory" in

ност, националната култура и примената на ма­

Voden, "Unity" in Kostur, and at the beginning of

кедонскиот јазик, што се реализирало преку из­

1948 the organization AFZ started publishing the

давање весници, списанија, брошури и друг вид

magazine "New Macedonian Woman". For the

публ икации . Како централен орган на НОФ бил

arousing of the Macedonian national feelings the

публикуван весникот "Непокорен", чиј прв број

Department of Agitprop of NOF started а cultural-

бил отпечатен на

а органи на

artistic group, the Macedonian word was spread

окружни те ком итети на НОФ биле во Леринско

around through plays, songs, folk dances and

весникот "Зора", во Воденска весникот "Победа",

customs, and it the village of Zelevo, in the Lerin

во Костурска "Еди нство", а во почетокот на 1948

region, the first martial opera was performed.

1 мај 1947 година,

година организацијата на АФЖ започнала да го

Due to the coming offensive movements be-

издава списанието "Нова Македонка". За изди­

tween the fighting parties, the Democratic Army

гнување на македонското национално чувство

of Greece and the forces of the government, in

во Одделот за агитпроп на НОФ се формира­

the spring of 1948, in order to save the popula-

ла културно-уметничка група, а македонскиот

збор се ширел преку драмата, песната, орото и

tion from the horrors of the civil War, а humanitar-

обичаите, а во с. Желево , Леринско, била изве­

ian action was launched to evacuate over 10.000

дена и првата опера со борбена тематика .

children to the shelters of the eastern European

1. Со паролата: ·сите на оружје - се за по6едата1·, Милтијадис

1. With the slogan "Everybody under arms - every1hing for the victory·, Miltiadis Porfirogen1s, member of the Central Committee of ККЕ . calls the people for fight 2 Part1cipants of the NOMS confereпce 1n the village Pozd1vi~ta (Halara) 3. Leaders of NOF during the F1rst Сопgгеѕѕ (from left to right)· Mihailo Keramitciev, Vera Nikolova, llija Dimovski-Goce and Vangel Ajaпovski-Oce, village V'mbel (Moshohorioп ), 1948 4. Womeп partisans from Voden (Edessa) region, Kajmakcalan.

1948 5. From the First Coпgress of the AII-Greek Democratic Alliance of Womeп (PDEG), Арп l 1, 1948, Prespa 6. Members of AFL 7. The Program of NOF 8. The Statute of NOF 9. Propaganda materials of AFL, 1948

Порфирогенис, член на ЦК на КПГ. го повикува народот на оружје

2. Учесници на конференцијата на НОМС во с. Поздивишта (Халара), Костурско, 1947 г.

3. Раководители на НОФ за време одРжувањето на Првиот конгрес (од лево кон десно}: Михаило Керамитчиев, Вера Николова, Илија Димовски-Гоце и Вангел Ајановски-Оче. с. Вембел (Мосхохорион), 1948 г.

4. Партизанки од Воденско, Кајмакчалан, 1948 г.

5. Од Првиот конгрес на Сегрчки демократски сојуз на жените (ПДЕГ), 1 април 1948 г., Преспа 6. Членки на АФЖ 7. Програмата на НОФ 8. Статутот на НОФ 9. Пропаганден материјал на АФЖ, 1948 r.

37

·-

1'- 9К,,,z.3,Н/',џ:.-..

DТН91Ш1 D !.'Шtl ПА ШФЛ!!ТАР11 ·шо AllШ fI ltltlrtAКPOm!Ш! ItAfft

8

Поради претстојните офанзивни дејства помеѓу

countries. The children were mostly from cen-

двете завојувани страни , Демократската армија

tral and western Macedonia and Epirus, Pajak,

на Грција и силите на атинската влада, во пролет­

Kajmakcalan , Vermio, Vico, Gramos. The evacu-

та 1948 година, за спас од ужасите на Граѓанската

ation of the children, organized by the Temporary

војна во Грција е спроведена хум анитарна акци ­

Democratic Government of Greece was а well or-

ја за евакуација на над десетици илјади деца во

ganized and even better effectuated action which

прифатилиштата на источноевропските земји.

engaged the Macedonian organizations NOF

Тоа биле, главно, деца од Централна , Западна

and AFZ, аѕ well аѕ the People's Militia, the Na-

Македонија и Епир , Пајак , Кајмакчалан, Вермио ,

tional Committees and the units of DAG. ln those

Вичо , Грамос и др. Евакуацијата на децата , орга­

decisive days AFL assumed the enti re care for

низирана од Привремената демократска влада

the children, while the Macedonian woman,

на Грција , била добро организирана и уште по ­

аѕ а

mother, teacher, nurse ... was permanently with

добро реализирана акција во која учествувале и

them, taking care for them and softening the trau-

македонските организации НОФ и АФЖ, а исто

mas of being separated from their parents and

така и Народната милиција, Народните одбори и единиците на ДАГ . Во овие судбоносн и денови

the horrors of the war.

АФЖ ја преземала врз себе сета грижа за де­

The bat11e of Gramos which lasted 70 days, from

цата, а Македонката како " мајка", учителка, не­

the 14th of July to the 21 st of August 1948, de-

гувателка деноноќно е со нив во згрижувањето

cided the destiny, i. е. the outcome of the armed

и намалувањето на траумите од оттргнувањето

struggle of CPG. The defeat of the units of the

од родителската прегратка и од војната.

Democratic Army and the destruction of its major

Битката на Грамос која траела цели 70 дена, од

forces led to changes in its leadership.

14 јули до 21 август 1948 година , ја запечатила

The lnformation Bureau Resolution also played

судбината , т.е. исходот на оружената борба што

its role in deepening the mistrust between CPG

ја организира КПГ. Разбивањето на единиците

and

на Демократската армија и уништување на неј­

СРУ.

Namely, the Macedonians were the vic-

tims of the new political course of CPG regarding

зините ,главни сили , резултирале со измени во

the Macedonian issue which was noting else but

нејзиниот врв .

1 . Warships of the USA Navy iп Pieria, Мау, 1948 2-5. Distribution of humanitarian aid З. The American general Van Flit with civil associates and in-

1. Бродови на воената морнарица на САД во Пиреја, мај 1948 г

2-5. Дистрибуција на хуманитарна помош.

3 . Американскиот генерал Ван Флит со цивилните соработ­ ници и инструктори од САД, Грција, 1948 г.

4. Американски сенатори со генералот Ван Флит на аеродро­ мот во Лариса, 1948 г.

6. Графит во егејскиот дел на МакедониЈа 7. Комисија на Обединетите нации во штабот на ДАГ. 1948 г.

8 . Повик од ГШ на ДАГ до владината војска, за неприфаќање

structors from USA, Greece, 1948 4 . American senators with general Van Flit at the airport in Larissa, 1958 6. Graffiti in the Aegean рагt of Macedonia 7 . Commission of UN in the DAG на. 1948 8. Appeal of the DAG на to the govemment army not to accept the Truman doctrine of military a1d to Greece. i.e to join DAG in the struggle for democracy in the country

на Трумановата доктрина за воена помош на Грција, односно за преминување на страната на ДАГ и борба за демократија на земјата

39

7

ПР ОГЛАС

8

Резолуцијата на Информбирото одиграла уло­

а

га во продлабочувањето на меѓусебната недо­

аѕ ап

верба помеѓу КПГ и КПЈ. Имено , Македонците

paign against Yugoslavia . ln such circumstances,

се жртва во новиот политички курс на КПГ кон

integral part of the lnformation Bureau cam-

when NOF was placed under the total control of

македонското прашање кој не претставувал ништо друго освен

short term propaganda and tactical endeavors,

CPG, and the Macedonians in the Aegean part of

краткорочно пропагандно

Macedonia were in total resignation, on the 25th

и тактично дејствување , како интегрален дел

and 26th of March 1949 in the village Nivici, in the

од информбировската кампања против Ј уго­

Prespa region , the Second Congress of NOF was

славија . Во ваква атмосфера , во која НОФ

held and it called upon

бил доведен под целосна контрола на КПГ, а

а

unity of the Macedo-

nians and а joint action with the Greeks, аѕ well

Македонците од егејскиот дел на Македони­

аѕ

ја во комплетна резигнираност, во с. Нивици ,

the reinforcing of the ideological, political and

Преспанско , на 25 и 26 март 1949 година бил

organizational unity of NOF.

одржан Вториот конгрес на НОФ кој повикал

The final encounter between the Greek National

на целосно единство на Македонците и нивно

Army, lavishly supported by the military mission

дејствување со грчкиот народ , како и зацврсту­

of USA, and the forces of DAG happened on Vico

вање на идеолошкото , пол итичкото и органи­

- Gramos. ln the period from 4th of July to the

зационата еди нство на НОФ.

30th of August, in the bat1Ie of Gramos, being out-

Дефинитивната пресметка меѓу Грчката наци­

numbered by the Greek National Army, the forces

онална армија, сесрдно помогната од воената

of DAG were badly defeated. This was the end

мисија на САД и силите на ДАГ, се одиграла

of the four уеагѕ Civil War. The 55.881 fighter of

на В ичо - Грамос. Со огр омната бројна надмоќ

DAG who defected to Albania were transported to

ност , силите на Грчката национална армија во периодот од

the USSR and the eastern European countries.

4 јули до 30 август 1949 годин а со

битката на Грамос ги поразиле силите на ДАГ.

The Civil War caused the heaviest losses among

Со тоа е ставен крајот на четиригодишната

the Macedonians, with 21 .000 killed and huge

Граѓанска војна. Пребеганите 55.881 борец на

material damage. More than 50.000 Macedo-

ДАГ од Албанија биле префрлени во СССР и

nians were expatriated, resettled, outrooted from

источноевропските земј и .

their homes аѕ

1, 2. Борци на ДАГ, Грамос , 1949 r .

3. Раководители на НОФ по одржувањето на Вториот кон­ грес, Преспа, 1949 r.

4. Коњаница на ДАГ 5. Извештај од ГШ на ДАГ за отпочнување на големата офанзива на Грамос, 1948 r .

6. Листа за избор на кандидати за Вториот конгрес на НОФ, март 1949 r.

7. Проглас на Вториот конгрес на НОФ 8. Плакат со повик за борба од ДАГ

а

result of the administrative, legal

1, 2. Sold1ers of DAG, Gramos. 1949 З. Leaders of NOF after the Second Congress. Ргеѕра, 1949

4. DAG cavalry 5. А repor1 of DAG HQ for beginning the offensive on Gramos, 1948 6. Election list of candidates for the Second Congress of NOF, March, 1949 7. Proclamation of the Second Congress of NOF 8. Poster of DAG, calling for fight

41

Д,>"'У-<,;1

1

xvд,•><:r,) ВЛДДИНI\ ТРУПИ

ОПЕРАЦИЈАПИРСОС !

Тротафаза Грамос ~NO 8 •fУСТ 1949

ФАКЕЛ)

Најголемите последици и штети од Граѓанската

and terrorist measures taken by the Greek gov-

војна ги претрпеле Македонците со 21.000

ernment for ethnic cleansing of the Aegean par1

загубени човечки животи

of Macedonia.

јалните штети . Повеќе од

и огромни матери­

50.000 Македонци

ја доживеале судбината на прогонети , расе­ лени

луѓе ,

откорнати

What had happened to the Macedonians in the

од сопствениот дом ,

како резултат на грчките власти кои презеле

Aegean par1 of Macedonia in the period from 1941

низа

to 1949 was

административни ,

терористички

мерки

политички ,

правни

за етничко чистење

и

а

huge historic experience, an expe-

rience which proved that despite being outroot-

на

ed from their homes, the Macedonians from the

егејскиот дел на Македонија.

Aegean par1 of Macedonia showed that they are Christians enough to forgive those who did them

Она што и м се случи на Македонците во егеј­

injustice, but they can not and must nor forget, ѕо

скиот дел на Македонија во периодот од 1941 до

1949

that this won't happen to some new dreamers of

година е големо историско искуство ,

great countries and offenders of the human rights

искуство кое покажа дека и покрај тоа што

(the riders of the Apocalypse ). The exodus, the

беа откорнати од своите огништа , Македон­

Golgotha of the 20.000 odd line of Aegean chil-

ците од егејскиот дел на Македонија покажаа

dren refuges is а warning for Europe and the rest

и докажаа дека е христијански да им се про­

of the world that it should happen never again.

сти на оние што го напр авија злото, меѓутоа не

The united Europe should be the warrant that

може и не смее да се заборави за истото да

the powder barrel shall never have the explosive

не го повторат некои нови сонувачи на голем и

power аѕ it did at the end of the 19th and the be-

држави и непочитувачи на човекови те права

ginning of the 20th centuries.

Uавач и на апокалипсата) . Егзодусот , голготата на над дваесетилјадната непрегледна колона на ејеските деца бегалци е преупредување за Европа и останатиот свет истото никогаш да

не се повтори. Обединетата Европа треба да биде гаранцијата дека "бурето барут" никогаш повеќе нема да ја има експлозивноста како на

крајот на XIX и почетокот на ХХ век .

1. Artillery unit of DAG, 1949 2. Foreign press correspondents, territory under control of DAG, Gramos, 1949 З. Foreign correspondents, Gramos. 1949 4 The correspondent Р,шl Elliar with the DAG soldiers, Gramos. 1949 5. Оп the road of uncer1ainty 6. Disarmed units of DAG in Albania, 1949 7. ln the Albanian camp, Bureli, 1949 8. Before sailing to the Soviet Union, 1949

1. Артиnериска единица на ДАГ. 1949 г.

2. Дописници на странскиот печат, територија под контро­ nа на ДАГ, Грамос, 1949 r. З. Странските дописници на Грамос, 1949 г.

4 . Дописникот Поп Еnијар со борците на ДАГ, Грамос, 1949 г.

5. По патот на неизвесноста 6. Разоружените единици на ДАГ во Аnбанија, 1949 г.

7. Во албанскиот nогор, Буреnи , 1949 г.

8. Пред да испnоват за Советскиот сојуз, 1949 r .

43

\ \,. °"/ /,,

НОФ и ,1ФЖ за ~оденскиот окруr, убиена на

l

~~

·)(.:,

х /

(

~

,

/' '1 У

;., / . ')~ е~ /( . у r ' /~ .... (,,,' (Г"г, .(' е .>~ ; , /fl с/;..С~ /- f /t. ~ / -L

f

•

/

У ✓/t:,''

/

Можеби ќе ви б иде чудно заради ова П!IICMO што во овој момент ГО

1

(

"1 {, L ~I.

(..v.~ ,, С/ ,. {[' ~ , / /.с. L ,) ,. С.... . ( ./

/

држит~ во ваU:i'ите q.аце1 зашlо зн1е:г~·;>.!ј) к~е до~.,,.~ко} ви (го -ис] /аќ.С о( ем~зошfо! 'К.е~азберуrе u;том-"ќе tJ-<f прочр1ат,е. r „ Вие е е а Јс и знам1 дека тоа цЈ"t.0 ке RИ~гo-i:ponillraf..}~tгfOJY_Ќ ве , ('.✓ ~·,r,--7 ( ), 1 '/ v I / r · ~ - -.7

,

Vра>t(рЛчсти, о, а~ _жал,~не мо~~ п0и~а~;.~,..Dрстапам, oi 6~а

<, ,:..,- /

{/L ~) У , ,,{' (W 1· 4 ) (/ I

770 }

; .

\

an<J.AFL for јП~~еn fEdessa) regiQJJ, killed ол Ju e,2fi1"1.92\ F.!eo,p!Q!;' "'~m1'f Ма'с don·1a

/f

,

·1 .i/1/ ~оо од11,не t('ост_а(/ r- /

/

26 ЈУНИ 1946 rlRapoдeн херој на Маке1нија

) , ?ж, м1r1<а Ginov~t t~~r,J cjivi(t of N~V, . ~

!

I

'.Аирка ГиЈ1>ва, учи"т mla, актиоtk:т вb rto1З,1

I'

е

r./

L;J\O

а!'(t. Има иј~~одиrе(и_if'бракако~еi'сЈlзат, как штb 1) · г9-;tеЈст~у~, ги сџа~,if Јас1}затоа,ј,увс1еуваЈк~7р,ршат~6оt t..к , ~t-y] l.lJ,YB, •.,а 7-. / ,.,,,-, 1.t / ~ lf.- 1 .) ., /

',

i

Од шест часот .,деt-1еQка/'за )f(в.л, ИР.ИН';~ре9-тан

· ·

а

ивее Ви чес-

111,. /:1 I/ пfтам з'а fерк~Јtто-стlја рбдилЕf. Ја П?ефtт'на СМРТТЈ со Наfмев-

ка на· t.сните, ·с ело(_лееќ!-1,, и.,.с~е \~~cyzt-tи4e зач~р;иqмq(..8,9 .зо

!

,,Ј •r L ~а1от 1:,1 се ~обли иеf~ ј{прашав ~али CfK':, ~е_~!поЈЈ,а ~,напиш~м , /. l/~,.,c,f,, ... · ) нар,g те[11i\Јiе6:..атз;3-) ми реч~/Ако милувае,~шеfе t!.ун f.ат,, , t

r;..l,_L,;_·.~·t,, .,. • , t .-~ ✓! /~ I (Тl✓.Џ (?, ~ , / '.1 ~-~ 1) f. ~-~ ~~ -#: 1-; ~

·

{

.;,(,: ~

..

3/ , какоrч'е◊НЕ;\, а

1

1

~

коми след1:1от : ~зУмир м за..,неј!!ТО ро кое веру~а.,м.,f~с9а д~f•

;.,

t~~

: ..,~

. ;#.,i

е. кМо е есна, -з'I поарен >КИв~т на другит~. а~а за

мојотг. Беше чудесна, маженствена, ниту пред смрrта.,не покажа

м.алодуw ост/А сто така и .qpy.r-~тe шестмина, но, пове~е Тс!а. Не ви ги пишу_рам овие зборови за ~а ја ,90р~лам вашата ќерка, туку- ја изро ~е _.9- в~~т-ин~?ј;!Т~)а в~1о ,/'ј .i" ~ , .:, ,,. t. .,t..

Ве позд~ав !Рам јас еде~ојни к , кого до ж оста го натера да ГЈИисус­

Т.§!У.§8 Н~'Вој ~е

Йitfj.ja._11М,~ ~e[l ат д°1Џ3~1'И напишам nоолед­

ните збо~ови на незаборавнар Ирина, на сите позната како Мирка.

Во секо· случа) таа замина задоволна од овој суе-rен свет. '

,~~ Ј..

/

t

(

U

... <..

/

'

,. Ве поздраеiувам

)

;w~.-t; ~- !/ -tfL.,~4":. ~} t)~ ~v ц <lb#L.

Писмо.од еден анонимен грчl(и воен коресnо1fДент до Коста Гинов 1атќо tia М11рка

Ги11ова кој nрисуствува,л ~ нејз11ното сУ);Ј: и еr3екуција_;.r 26 ју11и 194'6 (оди_~t

, <&~

мr1<osi.,, ~ Л

,а&?,,~ ~~z.::f'_CA. ",((~'7 ~

,,-&,,

(

,,,1 , ~ .~, ,1(

~f~-

~,1:f· '1-Ј"Ј;,,~?.

"1. ,

V

.

,

,

You may ongerr dr lhis Leпer;" аѕ yvuf"d o ot l\l'l0W Wh r~t соте$ rгom and who wrftes to you. But, you shouldn'U You will understand lhe moment you read it. You are а father and I know that it will make you very sad, but, unfortunately, 1 сап do nothing but act аѕ I feel . 1 also have parents and brothers who love те, аѕ much аѕ I love them апd. that is why, knowing you pain, 1 write to you ...

Unfortunately, at six o'clock today, lrina passed away. 1 congratulate you for your daughter. She met the death with а smile on her lips, courageously, singing. We were all astonished. ln 5.30 1came close to her and asked if she wanted to write something to her parents, and she said to me: "lf you wish. write to my father the following: 1 die for something I believe in with all my hearth, аѕ an honest, not аѕ а dishonest person , for better lire of the others, not for my оwп". She was marvelous. manly, not fainthear1ed even in front of the death. Ѕо were the other six of them, but not аѕ much аѕ her. 1 do not write this to praise your daughter, but I am only reporting what I testified.

1, а soldier who took on а duty to be present during this mournful act, greet you, аѕ I wanted to tell you the last words of the unforgotten lrina, or Mirka аѕ we all called her. ln any саѕе , she left happy this vain world.

Greetings. Ѕ.

to the rather of Mirka G1nova, written by an anonymous correspondent of а Greek newspaper, witness to her courageous stand during the trial, 26 july 1946

А letter