Studielink rapportage | Fontys Hogescholen | 2020/2021

STUDIEJAAR 2020/2021

INTERESSE VOOR ONDERNEMERSCHAP

Uitkomsten van een kwantitatief onderzoek naar de interesse in ondernemerschap onder Fontys studenten.

INHOUD 02

Inleiding onderzoek

03

Onderzoeksmethode

04

Resultaten Ondernemerschap en interesse Interesse per inschrijfjaar Interesse per domein Interesse per instituut Interesse per opleidingsvariant

09

Conclusies / Actiepunten Top 10 op instituutsniveau Vergelijking met andere hogescholen en cijfers internationaal GUESS onderzoek Consequenties voor Fontys Centrum voor Ondernemerschap en het lectoraat

Colofon Lectoraat Industrial Engineering & Entrepreneurship Ger Post Laura van Zanten Fontys Centrum voor Ondernemerschap Victor van der Linden Laura van Zanten Vormgeving Irene Vriezen

INLEIDING Ondernemerschap speelt een

Het Fontys Centrum voor

belangrijke rol in onze samenleving.

Ondernemerschap maakt deel uit van

Ondernemerschap (CvO) ondersteunt en stimuleert (potentiele)

de zogenaamde ‘future skills’ die noodzakelijk zijn om maatschappelijke vraagstukken het hoofd te bieden.

Werkgevers verwachten van hun

studentondernemers op het gebied van ondernemerschap. Het biedt een omgeving waar studenten worden begeleid bij het opstarten van een eigen

toekomstige werknemers een ‘ondernemende houding’. Fontys – en collega opleiders – spelen daar op in door aandacht voor ondernemerschap in het onderwijs en in onderzoek.

onderneming en het ontwikkelen van de daarvoor noodzakelijke kennis en vaardigheden.

Een gedeelte van onze studenten zal

Dit onderzoek geeft zicht op de belangstelling voor (zelfstandig) ondernemerschap onder de Fontys

tijdens hun loopbaan leiding geven aan een bedrijf of organisatie. Soms als opvolger in het familiebedrijf. Maar ook als ‘baas’ van een ‘startup’. Anderen

studentenpopulatie en wordt gebruikt als referentiekader voor de verdere uitbouw en vormgeving van het ondernemerschapsonderwijs,

zullen een rol spelen bij business development in een grote onderneming of een ‘corporate spin out’.

Ondernemerschap kent vele gezichten.

onderzoek en dienstverlening van het CvO.

Ondernemers zijn van cruciaal belang voor het ontstaan van innovatie, de daaruit voortvloeiende werkgelegenheid, internationalisering en productiviteit.

Ondernemerschap is daarom een belangrijk aandachtspunt in zowel het landelijke als regionale beleid en het onderwijs en onderzoek van veel hogescholen. (Bron: Onderzoek met impact, Vereniging Hogescholen, 2016)

2

ONDERZOEKSMETHODE Met ingang van kalenderjaar 2019 heeft Fontys de volgende vraag en antwoordmogelijkheden in Studielink toegevoegd: Ben je van plan een eigen bedrijf te beginnen?

Ja, ik ben al gestart Ja, tijdens mijn studie Ja, na mijn studie Misschien Nee

ONDERNEMERSCHAP GAAT OM KANSEN ZIEN EN VERTALEN IN ACTIE

N % van N

Met de doelstelling om de interesse voor (zelfstandig) ondernemerschap onder studenten in kaart te brengen, hadden we nog vele andere vragen kunnen stellen. In aansluiting op andere hogescholen (Saxion, Avans, Breda University) is er voor gekozen om de vraagstelling te richten op ‘entrepreneurial intent’ en deze ‘zo direct mogelijk’ te formuleren. In verband met de koppeling aan Studielink is een uitgebreide vragenlijst niet mogelijk en hebben we ons moeten beperken tot het stellen van één vraag.

De gestelde vraag dient verplicht te worden beantwoord door iedere student die zijn/haar inschrijving of herinschrijving regelt voor het nieuwe studiejaar. Dit betekent dat er een respons van 100% is, namelijk 46.124 studenten.

Totaal (N)

Totaal (%)

Man

Vrouw

Voltijd

Deeltijd

Duaal

46124

100%

23513

22611

37885

7502

737

100%

51,0%

49,0%

82,1%

16,3%

1,6%

3

RESULTATEN ONDERNEMERSCHAP EN INTERESSE De onderstaande grafiek toont de interesse voor ondernemerschap van de totale populatie Fontys studenten in het studiejaar 2020/2021.

Ja, tijdens mijn studie 1,8% Ja, ik ben al gestart 3,6%

Misschien 28,1%

3.5 %

4.5 %

Ja, na mijn studie 4,6%

27.4 %

62.8 %

Geen interesse 64,4%

“ONDERNEMEN IS VOOR MIJ IN HET DIEPE SPRINGEN EN ERVOOR DURVEN GAAN, NIET OPGEVEN EN CONTINUE

BLIJVEN LEREN”

“IK HEB VOOR MIJZELF DE BEVESTIGING GEKREGEN DAT IK ONDERNEMEN ECHT INTERESSANT VIND EN ER IN DE TOEKOMST HELEMAAL VOOR WIL GAAN”

4

INTERESSE PER INSCHRIJFJAAR In de volgende grafiek worden de ontwikkelingen per inschrijfjaar weergegeven.

De groep studenten met een eigen onderneming naast de studie groeit, naarmate men langer ingeschreven is bij Fontys.

15

4%

10

1% 4%

4%

1%

1%

4%

5% 4%

5

2% 2%

0

8%

2%

2%

2%

2020

2019 Ja, ik ben al gestart

5%

5%

2017

2016

3%

2018

Ja, tijdens mijn studie

2015-2005

Ja, na mijn studie

De onderstaande tabel laat zien in welk studiejaar Fontys studenten zich gemiddeld inschrijven voor de Fontys Studentondernemersregeling.

75

50

25

0

Lorem ipsum dolor amet,2 consectetuer Studiejaar 1 sitStudiejaar Studiejaar 3 Studiejaar 4

Master track

adipiscing elit. Aenean commodo ligula eget

Aanmeldingen Fontys studenten voor de Fontys Studentondernemersregeling in het kalenderjaar 2020. N=229 dolor. Aenean massa. Cum sociis natoque penatibus zorgt et magnis dis parturient montes, *De Fontys Studentondernemersregeling ervoor dat studerende ondernemers hun bedrijf en studie succesvol kunnen combineren. Fontys creëert een klimaat waarin studentondernemers kunnen groeien en excelleren. Met de Studentondernemersregeling wil Fontys studenten stimuleren het maximale uit zichzelf te halen bij nascetur ridiculus mus. Donec quam felis het ontwikkelen, groeien en doorgroeien van zowel hun onderneming als hun ondernemende gedrag.

0 45

INTERESSE PER DOMEIN In onderstaande grafiek is een groot verschil te zien in de verschillende domeinen en de interesse in ondernemerschap hierin. Het domein Economie loopt duidelijk voorop als het gaat om (interesse in) ondernemerschap onder studenten.

Onder het domein Economie vallen naast de Economische opleiding ook de International Business opleidingen, Journalistiek en de Juridische Hogeschool. Het domein Techniek omvat alle technische- en natuurwetenschappelijke opleidingen.

Het domein Mens en Maatschappij bestaat onder andere uit de Sociale opleidingen, (Para-)medische opleidingen en de Sporthogeschool.

Ook de hogeschool ICT valt onder dit domein. Het domein Educatie omvat alle lerarenopleidingen, evenals de hogeschool voor de Kunsten en het instituut Kind en Educatie.

15

7%

Ja, ik ben al gestart

10

3%

Ja, tijdens mijn studie 2%

4% 4%

5 2% 5%

1%

2%

2%

Techniek

Mens & Maatschappij

1%

Ja, na mijn studie

4%

0 Economie

Educatie

0 56

INTERESSE PER INSTITUUT Onderstaande grafiek laat de interesse in ondernemerschap per instituut zien.

Opvallend hierin is de uitschieter FHK (Hogeschool voor de Kunsten), waar veel studenten al een eigen onderneming hebben naast hun studie. Bij FIBS (Fontys Internationale Business School) is opvallend veel interesse in ondernemerschap en het beginnen van een onderneming tijdens en na het afronden van de studie. Bij TNW (Toegepaste Natuurwetenschappen) is de belangstelling voor ondernemerschap in combinatie met studeren minimaal.

25%

20%

15%

10%

5%

Economie

Techniek Ja, ik ben al gestart

K

P

KE FH

FH

dN

S

SO O

T O

SS

O FL

FL

T

FH

TL

H

P

IC

FH

FH

FS

FH

G

en P

H

H

R

M

M

FP

FH

Te n FH L BE nT

FH

W

gA ut

En

FH

TN

T

AC I FI BS Ju r.H S PT H E

J

H

FH

FE

FH

EC

0%

Mens & Maatschappij Ja, tijdens mijn studie

Educatie

Ja, na mijn studie

0 67

INTERESSE PER OPLEIDINGSVARIANT

Onderstaande grafiek toont de interesse in ondernemerschap per opleidingsvariant. Waar een groot deel van de voltijdstudenten liever wacht met ondernemen tot na het afronden van de studie, zijn juist de studenten met een eigen onderneming meer vertegenwoordigd onder de studenten die een deeltijd studie volgen. Opvallend is echter, dat de aanmeldingen voor een van de diensten van het Centrum voor Ondernemerschap; de Studentondernemersregeling, maar voor 2% bestaat uit deeltijdstudenten.

1.000%

4,9%

750%

1,6%

0,8%

500% 1,9%

4,7%

1,6%

250% 0,5% 3,2% 1,5%

0%

Voltijd

Deeltijd

Duaal

Ja, ik ben al gestart Ja, tijdens mijn studie Ja, na mijn studie

0 78

CONCLUSIES / ACTIEPUNTEN TOP 10 OP INSTITUUTSNIVEAU Deze studie meet de interesse voor ondernemerschap onder álle Fontys studenten. Interessant is om te bezien in hoeverre deze interesse zich ook vertaalt in deelname aan specifieke diensten van het CvO, zoals de minor Ondernemerschap en de Studentondernemersregeling.

In onderstaande tabel zijn de top-10s op 3 verschillende onderdelen in kaart gebracht.

In dit overzicht staan de 10 instituten met het hoogste percentage ondernemende studenten op de onderdelen: - Studielink aanmeldingen - De aanmeldingen voor de Fontys Studentondernemersregeling (SOR) - De deelnemers aan de Fontys minor ondernemerschap van het CvO Ondanks dat aan de ondernemerschapsminor ook studenten van andere hogescholen mogen deelnemen, is voor dit overzicht enkel de deelname van Fontys studenten meegenomen.

Opvallend is dat het instituut met het hoogste percentage ondernemende studenten in Studielink, namelijk FHK (Hogeschool voor de Kunsten), niet terug te vinden is in de andere twee onderdelen. Naar de oorzaak hiervan zal het CvO in een later stadium onderzoek gaan doen.

Studielink

SOR aanmeldingen

Minor ondernemerschap

0 89

VERGELIJKING MET ANDERE HOGESCHOLEN EN CIJFERS INTERNATIONAAL Wereldwijd vindt er veel onderzoek plaats naar ondernemerschap als carrièreperspectief.

Deze studies verschillen in belangrijke mate qua doelstelling, methodologie en doelgroepkeuze.

De Global Entrepreneurship Monitor (GEM) onderzoekt ‘entrepreneurial intent’ op landniveau zonder een specifieke focus op (HBO)studenten. Wel zijn de verzamelde cijfers op te splitsen naar leeftijdscategorie of afgerond opleidingsniveau.

De Global University Entrepreneurial Spirit Students’ Survey (GUESSS) richt zich specifiek op de carrièreplannen en ondernemerschapsintenties van WO en HBO studenten. Dit onderzoek vindt plaats in diverse landen en is voor het laatst in Nederland uitgevoerd in het studiejaar 2013-2014.

Zoals al gemeld in het voorgaande wordt hetzelfde onderzoek als wat door Fontys is verricht, op exact dezelfde manier uitgevoerd bij een aantal hogescholen. Dit is onder andere het geval bij Saxion, Avans en Breda UAS. Een directe vergelijking tussen deze studies geeft het volgende beeld.

Fontys

Avans

Saxion

BUAS

2019

2020

2020

n=46124

n=22945

n=25836

n=7159

Ja, al gestart

3,6

3,3

3,3

4,0

Start tijdens studie

1,8

2,8

2,1

2,4

Start na studie

4,6

6,7

5,5

9,7

Misschien

28,1

38,6

48,5

33,2

Nee

64,4

48,7

40,7

50,7

Optelling 'Ja, als gestart', 'Start tijdens studie' en 'Start na studie'

1o

12,8

10,9

13,8

2020

0 910

Wanneer we kijken naar de totale groep studenten met ondernemerschapsplannen (al gestart, start tijdens de studie, start na de studie) dan scoort Fontys significant lager (10,0% t.o.v. 12,1% als gewogen gemiddelde) dan de andere drie hogescholen. De situatie is echter wel verbeterd t.o.v. het studiejaar 2019-2020 toen 8,7% van de studenten voor één van deze antwoorden koos.

Wanneer we kijken naar het percentage studenten wat studeren en ondernemen combineert (dus al een eigen bedrijf heeft) dan scoort Fontys na BUAS hoger dan de beide andere brede hogescholen (Avans en Saxion).

Echter ook de groep studenten die aangeeft GEEN plannen te hebben om een eigen bedrijf te beginnen scoort Fontys hoger dan de andere hogescholen (64% van de Fontys studenten t.o.v. gemiddeld 45% bij de populaties van de andere 3 hogescholen tezamen).

De onderzoeken van de vier hogescholen laten zich moeilijk vergelijken wanneer we inzoomen op de cijfers per domein en opleiding. Dit komt onder andere omdat deze hogescholen slechts gedeeltelijk dezelfde opleidingen aanbieden en daarnaast een andere clustering (naar domeinen) hanteren.

Zowel de GEM als GUESSS onderzoeken werken met uitvoerige vragenlijsten en verzamelen brede informatie over ondernemerschap, waaronder ‘entrepreneurial intent’ 5 jaar na afronding van de studie. De respons van GUESSS (in 2014 was deze 7,4%) maakt de studie echter niet representatief voor de totale WO/HBO populatie in Nederland. Door de opzet van het onderzoek en de vrijwillige basis ervan valt een zekere bias te verwachten.

De laatste GUESSS studie uitgevoerd in Nederland laat zien dat over de deelnemende universiteiten en hogescholen een kleine 10% de intentie heeft om (later) als ondernemer werkzaam te zijn. Internationaal ligt dit percentage iets hoger (11,5 procent). Ondanks dat de GUESSS studie niet representatief mag worden beschouwd, liggen deze percentages redelijk in lijn met de cijfers uit de HBO Studielink onderzoeken.

De GUESSS studie laat zien dat een groter percentage studenten de intentie heeft om later in hun loopbaan als ondernemer (business founder) werkzaam te zijn. “Eerst ervaring opdoen” is ook binnen Fontys een veelgehoorde kreet. In ons eigen onderzoek kunnen we geen onderscheid maken tussen de ‘entrepreneurial intent’ direct na afronding van de studie en later in de carrière.

1 011

VERVOLGPLANNEN ONDERZOEK DOOR HET FONTYS CENTRUM VOOR ONDERNEMERSCHAP & HET LECTORAAT Het uitgevoerde ‘Studielink onderzoek’ biedt een compleet (respons van 100% onder de totale studentenpopulatie) maar beperkt inzicht in de interesse en intenties van studenten op het gebied van ondernemerschap.

Het onderzoek biedt een kwantitatief beeld van de interesse binnen de hogeschool als geheel, per domein en per opleiding. Ook geeft het inzicht in de mate waarin ‘entrepreneurial intent’ zich ontwikkelt naarmate studenten langer ingeschreven staan en hun studie vordert.

De resultaten roepen tegelijkertijd vooral nieuwe vragen op waarvoor additioneel onderzoek nodig is om deze te beantwoorden. Hierbij denken wij onder andere aan de volgende issues: Hoe ontwikkelt de interesse voor (en intentie tot) ondernemerschap zich in de loop van de tijd? De gepresenteerde cijfers vertonen een momentopname. Hoe ‘ziet de film er uit’ als we ieder jaar een dergelijke opname maken?

Als gevolg van de berichtgeving over ondernemers in de COVID-19 pandemie mocht verwacht worden dat dit een negatief effect zou hebben op de belangstelling van studenten voor ondernemerschap.

Het tegendeel blijkt waar. De belangstelling onder Fontys studenten is in vergelijking met vorig jaar significant toegenomen.

Nu de crisis al weer ruim een half jaar langer aanhoudt is het wederom de vraag wat de consequenties gaan zijn voor de cijfers in het volgende studiejaar. Dit wordt met interesse gevolgd en waar nodig volgt aanvullend onderzoek.

Hoe laten de verschillen tussen de verschillende domeinen en opleidingen zich verklaren?

Hoe komt het dat bij bepaalde opleidingen de ‘entrepreneurial intent’ niet in overeenstemming is met de deelname van studenten aan de CvO ondernemerschapsminor en de SOR regeling?

In welke mate en op welke wijze besteden opleidingen zelfstandig aandacht aan ondernemerschap in het curriculum en in de dienstverlening naar studenten?

1 212

Wat zijn de belemmeringen van studenten bij het vormgeven van hun ondernemerschapsplannen en hoe kunnen opleidingen – en aanvullend het CvO – hier verder in faciliteren?

Hoe ontwikkelt de gemeten intentie en ondernemend gedrag zich NA afronding van de studie?

Hoe vergaat het de studenten die tijdens hun studie al een eigen bedrijf hebben?

Hoe kunnen we onderwijs en dienstverlening meer differentiëren en beter laten aansluiten bij de individuele situatie van de student? Het moge duidelijk zijn dat de context en behoeften van starters verschilt van studenten die hun vader en/of moeder willen opvolgen binnen het familiebedrijf. Ook zien we verschillen op het gebied van ‘business readiness level’. Modulair aanbod en maatwerk lijkt nodig om hier goed op in te spelen.

Via onderhavige rapportage kan het CvO haar inspanningen beter richten op die opleidingen, waar wel sprake is van ondernemende studenten, maar waar nu de connectie met (de diensten van) het CvO nog onderbelicht is. Door mogelijke ondersteuning van deze studenten, bijvoorbeeld via toelating tot de Studentondernemersregeling, kunnen studenten de bijbehorende voordelen ten volle benutten. Bijvoorbeeld deelname aan masterclasses, “Booster weekenden”, specifieke business development coaching of intervisie met andere Fontys studentondernemers.

Ook de vergelijking van de resultaten uit studielink met de herkomst van de deelnemers aan de minor Ondernemerschap en de Studentondernemersregeling geven een goed beeld van de opleidingen, waar mogelijk nadere ondersteuning geboden zou kunnen worden vanuit het CvO. Vanuit de resultaten per inschrijfjaar blijkt, dat een behoorlijk aantal studenten ook al vroegtijdig interesse heeft in ondernemerschap. Dit sluit aan bij de ambitie van Fontys en het CvO om dit zo vroeg mogelijk in de studie te faciliteren. Het eerder in beeld krijgen van ook 1e en 2e jaar studentondernemers/ondernemende studenten biedt kansen op een langdurige ondersteuning en daarmee slagingskansen voor de studentondernemers; Daarnaast blijkt uit de cijfers, dat er meer focus kan worden gelegd op de ondersteuning van deeltijdstudenten, die een onderneming willen starten of al hebben.

Dergelijke vraagstukken vragen in belangrijke mate om meer kwalitatief – en in zekere mate ook longitudinaal – onderzoek. De uitkomsten van het onderhavige Studielink onderzoek naar ondernemerschap worden in dat opzicht vooral gebruikt om gericht vervolgonderzoek aan te jagen. Dit onderzoek zal worden voorbereid en uitgevoerd in nauwe samenwerking alle betrokken opleidingen.

Ook met andere hogescholen worden de mogelijkheden voor verdiepend onderzoek verkend en besproken.

1 313