Wystawa Wynalazcy Wielkiej Emigracji

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”

Jan Józef Baranowski

Henryk Dembiński

Stefan Drzewiecki

Józef Maria Hoene Wroński

Adam Idzikowski

[ Struktura wynalazczości ] Stanisław Janicki

Edward Jełowicki

Aleksander Edward Kierzkowski

Ludwik Józef Adam Krasiński

Wojciech Zdzisław Lutowski

Ludwik Mierosławski

[2]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

Antoni Norbert Patek

[ Skala wynalazczości ]

Aleksander Ignacy Straszewicz

Rolnictwo

[ Piotr Kalinowski – spichlerz, 1846 ] [ Jerzy Pawilowski i Marie Joseph Aurigon – młynek i prasa produkcji oleju z oliwek, 1854 ]

[ Jerzy Pawilowski i Marie Joseph Aurigon – młynek i prasa produkcji oleju z oliwek, 1852 ]

[ Władysław Podczaski – młockarnia cepowa, 1846 ]

[ Ksawery Bronikowski – piec do produkcji płatków ziemniaczanych, 1842 ]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[3]

Górnictwo, metalurgia, gazownictwo [ A. N. Wolski – głębienie szybu w warstwach wodonośnych, 1849 ]

[ Antoni Napoleon Wolski – górniczy batyskaf, 1849 ] [ Maria Joachim Józef Goczałkowski-Poraj – piec hutniczy, 1847 ]

[ Jan Łabęcki – piec retortowy gazowni, 1847 ]

[4]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[ Jarosław Paszkowski-Zadora i Olgierd Żabiński – gazogenerator, 1866 ]

Silniki i kotły parowe

[ Wojciech Jan Netrebski – silnik parowy z tłokiem stałym, 1836]

[ Mikołaj Piotr Leweski – silnik parowo -pneumatyczny, 1843 ] [ Wojciech Zdzisław Lutowski – silnik air-chaud, 1867]

[ Henryk Dembiński – perpetuum mobile, 1856 ]

[ Piotr Kalinowski – deptak, 1845 ]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[5]

Mechanika prezyzyjna [ Jan Józef Baranowski – licznik stemplowy, 1849 ]

[ Jan Józef Baranowski – „maszyna licząca”, 1847 ] [ Jan Józef Baranowski – „maszyna licząca”, 1846 ]

[ Jan Józef Baranowski – licznik stemplowy, 1849 ]

[6]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[ Adam Tomasz Gajewski – licznik wozów kopalnianych, 1854 ]

[ Jan Józef Baranowski – kalendarz mechaniczny, 1855 ]

[ Wojciech Zdzisław Lutowski – kolej górska, 1867 ]

Kolej zelazna [ Walenty Dziedzicki – palenisko lokomotywy, 1855 ]

[ Józef Lipowski i Jan Szczepanowski – zwrotnica kolejowa, 1844 ]

[ Henryk Dembiński – kolej pneumatyczna, 1844 ]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[7]

Komunikacja drogowa [ Jozef Koronikolski – mobilna piekarnia, 1855 ]

[ Józef Aleksander Frankliński – omnibus, 1850 ] [ Józef Maria Hoene-Wroński – koło żywe, 1836 ] [ Jan Józef Baranowski – wóz transportowy, 1842 ]

[8]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[ Leon Józef Szymański – system transportu drewna, 1830 ]

Zegluga wodna [ Stanisław Janicki – morski dok pływający ]

[ Antoni Napoleon Wolski – skafander nurka, 1847 ] [ Wojciech Zdzisław Lutowski – pęnik gąsienicowy statków rzecznych, 1867 ]

[ Stanisław Janicki – morski dok pływający, 1871 ]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[9]

Zegluga powietrzna

[ Henryk Dembiński – kolej balonowa, 1839 ]

[ Henryk Dembiński – balon jako silnik, 1840 ]

[ 10 ]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[ Antoni Bukaty i Augustine Leroy – sterowiec hybrydowy (statodyna), 1868 ]

[ Wiktor Brodzki – statodyna „Wiktoriostat”, 1864 ]

Gospodarstwo domowe [ Romuald Bukaty – toaleta, 1853 ]

[ Leon Józef Szymański – system kanalizacji, 1855 ] [ Dominik Saski – „piec Saskiego”, 1838 ]

[ Jan Nepomucen Zygmunt Pietrzywalski – piec piekarniczy, 1858 ] [ Karol Alfons Lewandowski – saturator, 1853 ] [ Aleksander Edward Kierzkowski – kabina prysznicowa, 1839 ]

Wynalazcy Wielkiej Emigracji

[ 11 ]

Po raz pierwszy w piśmiennictwie polskim prof. Stanisław Januszewski podniósł kwestię dorobku technicznego Polaków czasu Wielkiej Emigracji (1832-1870) zapisanego w orzecznictwie patentowym Europy. Dziedzictwo to pozostaje nieznane polskim historykom. To zaskakujące, bo przecież wychodźcy z Polski po klęsce Powstania Listopadowego uzyskali we Francji i Wielkiej Brytanii zwłaszcza ok. 390 patentów wynalazczych, z dodatkami niemal 540.

Liczba to imponująca, zważywszy, że terminem Wielkiej Emigracji ogarniamy ledwie ok. 7000 żołnierzy Powstania Listopadowego, do których dołączyli później uczestnicy Wiosny Ludów, Powstania Wielkopolskiego i wydarzeń rozgrywających się na terenie Galicji. Skala tej wynalazczości sięga potencjału średniej wielkości europejskiego kraju, niemal trzykrotnie przewyższa liczbę przywilejów wynalazczych wydanych w latach 1832 -1863 w Królestwie Polskim. Fenomen ten wyjaśnić można jedynie zmianami świadomości i orientacji Polaków na emigracji, patriotyczny obowiązek gotowości do walki o wolność Polski coraz szerzej łączących z zadaniem przygotowania kadr zdolnych do transformacji struktury gospodarczej wolnej Polski, z kraju o dominującej gospodarce rolniczej i hodowlanej w kraj przemysłowy, kroczący drogą rewolucji industrialnej. Ten patriotyczny imperatyw znakomicie łączył się z pragnieniem życiowej stabilizacji na wychodźstwie, podejmowaniem studiów i pracy zawodowej, co też sprzyjało duchowi wynalazczości.

Wskażmy przy tym na strukturę tej wynalazczości odpowiadającą strukturze i potrzebom krajów rozwijających się przemysłowo, nie zaś tak jak w Królestwie Polskim właściwej gospodarce agrarnej.

Wynalazczość Wielkiej Emigracji odsłania ścieżkę kultury i dziedzictwo Polski dotąd nieznane, obraz Wielkiej Emigracji postrzeganej zwykle w kategoriach moralno-politycznych dopełnia polską aktywnością na polu przemysłu i techniki, aktywnością, która sprawiła, że Polacy po czasie recepcji dokonań rewolucji przemysłowej stali się jej rozsadnikami na obszarach Turcji, Skandynawii, Italii, Hiszpanii i Portugalii, Bałkanów, a także obu Ameryk. Ta też rola polskiej emigracji czyni ją wyjątkową w dziejach emigracji innych krajów, polskich techników wprowadza też na karty dziejów przemysłu i techniki wielu krajów świata.

Fundacja Otwartego Muzeum Techniki od 1998 r. buduje i utrzymuje Muzeum Odry, jedyną tego typu instytucję na Odrze i w Polsce. Zasadzona jest na pięciu zabytkowych, unikatowych jednostkach: holowniku parowym „Nadbor” (1949), jedynym w Polsce statku śródlądowym, który utrzymał kompletną kotłownię i maszynownię z wyposażeniem oraz osprzęt pokładowy, na dźwigu pływającym „Wróblin” (1939), który dysponuje oryginalną infrastrukturą i pozostaje sprawny technicznie na barce Ż-2107 „Irena” (1936), na pchaczu „Krab” (1968), jedynym w Polsce z usterzeniem gondolowym, na promie samochodowo-pasażerskim „Ciechanów 1988), na pasażerskiej łodzi promowej „Nadborek” (1968).

Fundacja Otwartego Muzeum Techniki 50-370 Wrocław, HP Nadbor, Wybrzeże Wyspiańskiego 27 www.fomt.pl nadbor@fomt.pl tel. 882-116-779 Opracowanie: Stanisław Januszewski Opracowanie graficzne: Krystyna Szczepaniak

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”